KODLAMA

SSTEMLER
KODLAMA SSTEMLERNN TANIMI :
Kodlama, iki kme elemanlar arasnda karlkl kesin olarak belirtilen
kurallar btndr diye tanmlanabilir. Dier bir deyile, grnebilen,
okunabilen yaz, say ve iaretlerin deitirilmesi ilemine kodlama denir.
Baka bir bak as ile, sonlu elemana sahip bir kmenin her bir elemanna
bir kod verilmesi, kodlama olarak tanmlanr.

Bu blmde saysal ve saysal olmayan kodlama sistemleri ele alnacaktr.

Kodlama Sistemlerinin Avantajlar :

1. Aritmetik ilemlerde kolaylk salar.

2. Hatalarn bulunmasn kolaylatrr.
3. Hatalarn dzeltilmesi ilemlerini basitletirir.
4. Bellek ilemlerinde verimlilii artrr.
5. Bilgilerin ilenmesi ileminin insanlarca kolayca anlalmasn salar.
Tanm:

Saysal karakterlerin kodlanmasyla ortaya kan

kodlama sistemlerine Saysal Kodlar denir

Alfabetik karakterlerin saysal karakterlerin ve

iaretlerin kodlanmasyla ortaya kan sistemlere
alfasaysal kodlar denir.
SAYISAL KODLAR
o BCD kodu
o Gray kodu
o +3 kodu
o Elik Kodu

Not: Onlu bir saynn ikili say sistemindeki karlnn yazlmas ile oluan
kodlama sistemi, yaln ikili kodlama (pure binary coding) olarak
isimlendirilir.
BCD Kodlama Sistemi:
Onluk sistemdeki bir saynn, her bir basamann ikilik say sistemindeki
karlnn drt bit eklinde yazlmas ile ortaya kan kodlama yntemine,
kili Kodlanm Onlu Say Kodu - BCD kodu (Binary Coded Decimal Code)
ismi verilir. Onluk say sistemi 0 ile 9 arasndaki saylar ierdiinden, her
basamaktaki saynn ikili sistemde kodlanmas iin 4 bite ihtiya vardr. Onlu
bir sayy BCD kodlu olarak yazmak iin, onlu saynn her bir basama 4
bitlik ikili say gruplar eklinde yazlr. Yazlan gruplar bir araya getirilince
BCD kodlu say elde edilir.

rnek 1: (125)10 saysn BCD kodu nedir?

Her bir basamaktaki saynn ikili karl 4 bit olarak yazlrsa;

1 2 5
0001 0010 0101 saylar bulunur.
Saylarn birletirilmesiyle;
(125)10 = (000100100101)BCD
eitlii elde edilir.
BCD Kodlama Sistemi:
Onluk sistemdeki bir saynn, her bir basamann ikilik say sistemindeki
karlnn drt bit eklinde yazlmas ile ortaya kan kodlama yntemine,
kili Kodlanm Onlu Say Kodu - BCD kodu (Binary Coded Decimal Code)
ismi verilir. Onluk say sistemi 0 ile 9 arasndaki saylar ierdiinden, her
basamaktaki saynn ikili sistemde kodlanmas iin 4 bite ihtiya vardr. Onlu
bir sayy BCD kodlu olarak yazmak iin, onlu saynn her bir basama 4
bitlik ikili say gruplar eklinde yazlr. Yazlan gruplar bir araya getirilince
BCD kodlu say elde edilir.

rnek 1: (125)10 saysn BCD kodu nedir?

Her bir basamaktaki saynn ikili karl 4 bit olarak yazlrsa;

1 2 5
0001 0010 0101 saylar bulunur.
Saylarn birletirilmesiyle;
(125)10 = (000100100101)BCD
eitlii elde edilir.
BCD Kodlama Sistemi:
8 4 -2 -1 KODU:
8 4 -2 -1 KODU:
2 4 2 1 KODU:
2421kodu; 4 basamakl ve basamak deerlerinin 2421 eklinde ifade
edildii bir kodlama eklidir. Onlu sistemde 5e kadar olan saylar kodlamak
iin sa taraftaki basamaklar kullanlrken, 5den byk deerleri ifade
etmek iin sol taraftaki bitler tercih edilir.

Bu kodlama ekli simetrik kodlamaya bir rnektir. (0-4) arasndaki saylar

iin normal ikili saylar kullanlrken, (5-9) arasndaki saylar iin
balangtaki saylarn simetrii kullanlr
2 4 2 1 KODU:
Gray Kodu:
Gray kodlama yntemi, basamak arl olmayan bir kodlama
yntemidir. Basamak arlnn olmamas, her bir basamaktaki
saylarn basamak arlklarna gre karlklarnn olmamasdr.

Gray kodlanm saylarda basamak deeri olmadndan, bu kodlama

ynteminin aritmetik ilemlerin olduu yerlerde kullanlmas mmkn
deildir. Ancak stun esasna gre alan cihazlardaki hatay azalttndan,
giri / k birimlerinde ve analog - dijital eviricilerde tercih edilirler.

Gray kodlanm saylarla aritmetiksel ilemler yaplmaz. Bu saylarla

aritmetiksel ilem yaplmas gerektiinde bu saylar nce ikili saylara
dntrlr.

Bu blmde ikili saylarn gray koduna ve gray kodlanm saylarn ikili

saylara dntrlmesi ele alnacaktr.
kili saylarn gray koduna evrilmesi
kili sistemdeki bir sayy Gray kodlu sayya dntrmek iin, en yksek
basamak deerine sahip bitin solunda 0 olduu kabul edilip, her bit
solundaki bit ile toplanarak yazlr. Bu ileme en dk basamak deerlikli
bite kadar devam edilir. Elde edilen say Gray Kodu olarak yazlr.
Gray Kodlu saylarn ikili saylara evrilmesi
Gray kodlu bir sayy ikili sistemdeki say ekline dntrmek iin, en
soldaki bit olduu gibi aaya indirilir ve indirilen sayyla bir sonraki
basamakta bulunan say toplanarak yazlr. Bulunan say ile bir sonraki
basamaktaki say toplanr ve bu ileme en dk deerlikli bite kadar
devam edilir.
+3 Kodu:

Art 3 kodu (+3 Code), BCD kodu ile ilgilidir ve belirli aritmetik ilemlerde
ilem kolayl nedeniyle BCD kodu yerine kullanlr.

Bir onlu saynn Art 3 kodundaki karl, onlu saynn karl olan ikili
sayya 3 eklenmi halidir. Bu nedenle bu kodlama yntemi, 3 fazlalk kodu
olarak ta isimlendirilir. ,

Art 3 kodundaki saylar, BCD kodunda olduu gibi drt bitlik ikili saylar
eklinde ifade edilir.
 +3 Kodu:
rnek: (59)10 saysnn +3 koduna evrilmesi:
5 9
3 3
+___ +___
8 11
1000 1011
(59)10=(10001011)+3

rnek: +3 kodu ile kodlanm (10100110)+3 saysnn onlu sistemde

karlnn bulunmas:

(10100110)+3 = (1010 0110) +3 = (10 6) +3

10 6
3 3
-___ -___ --------- (10100110)+3 =(73)10
7 3
 Parity (Elik) Kod (Hata Dzeltme Kodu)

Bilginin bir yerden baka blgeye tanmas srasnda, deiik nedenlerden

dolay gurultu olumas ve oluan gurultunun iletilen bilgiyi bozmas zaman
zaman karlalan durumdur. Bilgi iletimi srasnda bu ekilde oluan
hatalar tespit etmek ve mmknse dzeltmek saysal sistemlerin
zelliklerindendir.

Hatalar tespit etmede kullanlan en yaygn ve en kolay yntem eitlik biti

kodlama (parity code) yntemidir. Bu yntemde, hatalarn ortaya
karlmasn salamak amacyla BCD kodlu saynn sandaki veya solundaki
basamaa eitlik biti (parity bit) eklenir.

Eitlik biti, kodlanan veride 1 yada 0larn tek mi, ift mi olduunu belirtir.
ki turlu eitlik biti yntemi bulunmaktadr: ift eitlik (even parity) ve tek
eitlik (odd parity).
 ift Eitlik Yntemi

ift eitlik ynteminde; eitlik bitinin deeri, kodlanacak bilgideki 1lerin

toplam says (eitlik biti dahil) ift olacak ekilde seilir. Kodlanacak saydaki
1lerin says tek ise, eitlik biti olarak 1 eklenir. Kodlanacak bilgideki 1lerin
says ift olmas durumunda ise, eitlik biti olarak 0 eklenir.

rnek: 10011110 says ift eitlik yntemine gre 110011110 eklinde

kodlanr.

rnek: 10011100 says ift eitlik yntemine gre 010011100 eklinde

kodlanr.
Tek Eitlik Yntemi

Tek eitlik bit yntemi; ayn manta gre dzenlenir. Tek fark kodlanan
bilgideki 1lerin says tek olmaldr.

rnek: 10011110 says tek eitlik yntemine gre 010011110 eklinde

kodlanr.

rnek: 10011100 says tek eitlik yntemine gre 110011100 eklinde

kodlanr.
 Alfa Saysal Kodlar

Temel Olarak kodlama, iki kme arasnda karl tanmlanm kurallar

dizisidir. Tm karakterler bilgisayarda kullanlrken Baz Kodlama
Sistemlerine gre kodlanmalar gerekmektedir. Adan Zye karakterleri,
0dan 9a saysal karakterleri ve #,& vb. karakterleri bilgisayarlarda temsil
etmek iin bu kodlama sistemleri kullanlr.

ASCII Kodlama Sistemi : lk oluturulan karakter setlerinden biridir ve bu

yzden gnmzde en yaygn olarak kullanlan karakter setidir. ilk hali 7 bit
saylarla kodlanmt ve 128 karakterden oluuyordu.

ASCII tablonun ilk 32 karakteri (tablonun ilk 2 satr), ekranda

grntlenmeyen kontrol karakterlerini ierir. Mesela; LF(Line Feed) satr
besleme, CR(Carriage Return)imleci satrn en sonuna tayan satr ba
tayc, Metin tipi veri transferinde kullanlan STX(Start-of-Text) ve ETX(End-
of-Text) karakterleri, BS(BackSpace) Ekranda karakterleri geriye doru silme
karakteri bu grubun yeleridir. 32127 aras karakterler ise noktalama
iaretlerini, harfleri, rakamlar ve baz matematiksel iaretleri ierir.
 Alfa Saysal Kodlar
7 bitlik ASCII dnmnden daha sonra, 8 bitlik dnm tablosu
tasarland. Sisteme yeni 128 karakter daha eklenerek oluturulan bu yeni
sete uzatlm (extended) ASCII karakter seti denildi. Fakat bu eklenen 128
karakter standart olamad. ASCIInin deiik srmleri ortaya kt.

Gelitirilen ilk zm bu uzatlm ASCII setlerini, blgesel olarak gruplamak

oldu. IBM tarafndan bu yeni uzatlm ASCII setlerine kod sayfas (code
page) denilmitir. Kod sayfalarnn ilk 128 karakteri standart ASCII ile ayndr.
Son 128 karakter o blge veya lkenin karakterlerini ierir. Mesela kod
sayfas 737 Yunan dili karakterlerini, kod sayfas 857 ise Trke karakterlerini
ieriyordu.

Daha sonra ISO (International Organization for Standardization) devreye girdi ve ISO
Latin1 karakter setini gelitirdi. Bu karakter setinin ilk 128 karakteri standart ASCII
ile ayndr. Microsoft, Windows iletim sistemi iin ISO Latin-1in biraz deitirilmi
halini Windows Kod sayfas 1252 ismiyle kullanmaktadr.

ISO almalarn daha da ileri gtrerek daha ok Avrupa dillerinin karakterlerini

ieren karakter setleri oluturdu. Bu karakter setleri ISO 8859 karakter seti grubu ad
altnda topland. Bu set 16 gruptan oluur. Trke iin ISO 8859-9 (buradaki 9, grup
numarasn temsil ediyor) veya ISO Latin-5 diye bilinen karakter seti atanmtr.
Alfa Saysal Kodlar
ASCII karakter seti 2 noktada eksik kald. Birincisi, sadece 128 karakterin
ifadesini mmkn klmaktayd. kincisi, uluslararas ihtiyacn gz nnde
bulundurulmamasyd. Ayn ekilde ISO 8859 standart grubu da daha ziyade
Avrupa dillerine hizmet veriyordu. Pek ok Asya lkesinde 1 Byte ile ifade
edilebilecek 256 farkl karakter yetersiz kalmtr. ISO 8859 grubuna ait ikinci
eksik, farkl ISO dil setini kullanan kiiler aras mesajlamann doru
gsterimi vermemesidir.

Daha sonra Uluslararas ihtiyalar esas tutan ve dnyada tek bir karakter setinin
kullanmn ngren yeni bir karakter seti oluturulmas dnld. Bugn iin, 96
binden fazla karakterden oluan bu yeni karakter setinin ad Unicode. Unicode
ierisinde, grme zrllerin kullandklar Braille alfabesinden, matematiksel
sembollere, Uzakdou dilleri harflerinden Arap harflerine kadar olduka geni bir
gsterim salanmtr. Balangta 16 bit kullanlarak 65536 farkl karakterin gsterimi
amalanmt. Fakat daha sonra bu say yaklak 1.1 milyon karaktere karlmtr.