Islamic Banking and Finance

T.C.
OKAN NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
KRZ SRECNDE LETMELERN FNANSMANINDA

KATILIM BANKALARININ ROL VE MEVDUAT
BANKALARI LE MUKAYESES: BR UYGULAMA
mer KALAV
DOKTORA TEZ
LETME ANABLM DALI
LETME PROGRAMI
DANIMAN
Prof. Dr. Halit Targan NAL
STANBUL, Aralk 2014

T.C.
OKAN NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS

KATILIM BANKALARININ ROL VE MEVDUAT
BANKALARI LE MUKAYESES: BR UYGULAMA
mer KALAV
10DR02013
DOKTORA TEZ
LETME ANABLM DALI
LETME PROGRAMI
Tezin Enstitye Teslim Edildii Tarih :
Tezin Savunulduu Tarih :
Tez Danman : Prof. Dr. Halit Targan NAL __________
Dier Jri yeleri : Prof. Dr. Eriah ARICAN __________
Prof. Dr. Enis SINIKSARAN __________
Prof. Dr. Asl Yksel MERMOD __________
Prof. Dr. Nadir EROLU __________

NSZ
Bankaclk sektrnde 23 yllk tecrbemle, gerek faizli sistemle alan mevduat

bankalar olarak ifade ettiimiz konvansiyonel bankalarda, gerekse eski adyla zel
finans kurumu yeni adyla katlm bankas diye ifade edilen faizsiz bankaclk
kurulularnda ki uygulamada bu iki tr bankacl avantaj ve dezavantajlar ile
karlatrma frsatm oldu. ktisat olmam hasebiyle mikrodan makroya doru yapm
olduum znel deerlendirmelerimde, faizsiz sistemin ekonomik ve finansal anlamda
daha avantajl olduu ve gerek lkemizde gerekse uluslararas planda hakettii yeri ve
deeri almad kanaatim olutu. Pratikte mahade ettiim bu znel
deerlendirmelerimi teorik ve akademik olarak da dorulama arzum bu tezin
yazlmasnda en nemli itici g olmutur.
ktisat olarak faizin kapitalist sistemdeki yerini yadsmam mmkn deildir. Faiz
kapitalist sistemin merkezindedir. Klasik anlamda tm yaklam ve teoriler sonunda
faize dayanr. Ancak global ekonomiyi gzlemlediimizde ekonominin istikrarl olduu
bir dneme rastlamak hemen hemen mmkn deildir. stikrarszlk, gelir dalm
dengesizlii, sosyal kargaa ve hatta savalar da beraberinde getirmektedir. Sadece
sosyal refah ynnden ok gelimi olan lkelerde istikrarl dnemler
grlebilmektedir. Bu lkelerde enflasyon ve faiz oranlarnn 0 a yakn deer olmas
da dikkat ekicidir.
zellikle 2008 krizinde trev rnlerde iirilmi faiz sarmalnn yol at ykmlar,
dikkatleri faizsiz sistem zerine ekmitir. lkemizde faizsiz sistemin temsilcileri
olarak grlen Katlm Bankalarnn pay artan bir ivme ile oalmaktadr. Yeni Katlm
Bankalar kurulmas yolunda admlar atlmaktadr.
Acaba faizli ve faizsiz sistem reel sektr nasl etkilemektedir? almamn
temelinde bu soru yatmaktadr. Faizli ve faizsiz sistemin mikro bazda iletmeler
zerinde zellikle kriz dnemlerinde etkisini inceleyerek faizsiz bir sistemde reel
ekonomik kesimin alaca pozisyon ngrlmeye allmtr.
ii
almamda Katlm Bankalar ve Mevduat Bankalar ile alan reel sektr
firmalarnn krizdeki durumu incelenmitir. Verilerin kstll aratrmay
zorlatrmakla birlikte beklenen sonulara ulalm olmasndan ayr bir heyecan
duyuyorum.
Teekkr etmem gereken o kadar ok insan var ki, bir binann tulalar gibi hayatma
giren her insandan aldklarmla inaa ettim kendimi, herkese ok teekkr ediyorum.
Bata bu akademik srece girmeme vesile olan Sn.Dr. Hicabi ERSOYa ama
zellikle bu tezin yazlmasnda bana destek veren Sn.Prof.Dr. Targan NALa,
Sn.Prof.Dr. Eriah ARICANa, Sn.Prof.Dr. Enis SINIKSARANa tezin yazm
aamasnda salad katklardan dolay Sn.Dr. Rdvan ABUKELe ve sevgili alma
arkadam Fikret UKURa,
Sn. Dr. Ahmet ALBAYRAK,a, Sn. Tahir KAPLANa, sevgili dostum Okan
BAKURTa. teekkr ediyorum.
Ailemden hayatma beni ben yapan deerleri katan sevgili Anne ve Babam'a.
zellikle beni benden daha iyi tanyan nmde ufuklar aan ve o ufuklara giderken
elimi hi brakmayan sevgili eim Tlay KALAVa ve bu srete onlardan mahrum
kaldm sevgili kzlarm nci ve Mercana ve yine bu srete benim yokluumu onlara
hissettirmeyen sevgili Kaynvalideme Teekkr bir bor biliyorum.
almamn yeni bak alarna ve yeni almalara ilham vermesini temenni
ederim.
mer KALAV
(Aralk 2014)
iii
NDEKLER
NSZ ....................................................................................................................... ii
NDEKLER ..........................................................................................................iv
ZET .........................................................................................................................vii
ABSTRACT............................................................................................................. viii
KISALTMALAR........................................................................................................ix
EKL LSTES ..........................................................................................................x
TABLO LSTES .......................................................................................................xi
BLM 1: GR .......................................................................................................1
1.1. AMA ...................................................................................................................2
1.2. NEM....................................................................................................................2
1.3. ARATIRMA SORULARI ....................................................................................3
BLM 2: FNANSAL KRZLER VE FAZE LKN TEORK VE
KURAMSAL EREVE............................................................................................4
2.1. KLASK VE NEO-KLASK YAKLAIM .............................................................6
2.2. KEYNEZYEN VE YEN-KEYNEZYEN YAKLAIM..........................................7
2.3. HYMAN MNSKY YAKLAIMI..........................................................................8
2.4. FNANSAL KRZN AVUSTURYA EKOL VE HAYEK YAKLAIMI ..........10
2.5. AKERLOF VE SCHLLER YAKLAIMI ...........................................................12
2.6. FNANSAL KRZLERN TARH......................................................................13
2.7. TRKYEDE KRZLER ....................................................................................17
2.8. FAZ VE FAZ TEORLERNE GENEL BAKI.................................................25
BLM 3: MEVDUAT BANKACILII VE KATILIM BANKACILIININ
ZELLKLER VE FARKLILIKLARI..................................................................28
3.1. BANKACILIIN TARH GELM .................................................................28
3.2. BANKALARIN TANIMI VE GENEL OLARAK BANKA LETMECL.....29
3.3. BANKA TRLER .............................................................................................31
3.4. KATILIM BANKACILII..................................................................................33
iv
3.5. KATILIM BANKALARININ BANKACILIK HZMETLER ............................37
3.6. MEVDUAT BANKACILII...............................................................................39
3.7. MEVDUAT BANKALARININ BANKACILIK HZMETLER ..........................43
3.8. MEVDUAT BANKACILII VE KATILIM BANKACILII ARASINDAK
TEMEL FARKLAR .............................................................................................44
3.9. KRZLER VE BANKACILIK..............................................................................49
3.10. KRZ VE MEVDUAT BANKACILII..............................................................50
3.11. KRZ VE KATILIM BANKACILII.................................................................52
BLM 4: LETMELERN FNANSMANINDA, BANKALARIN ROL VE
KRZ SRECNN LETMELER ZERNDEK ETKLER ...........................55
4.1. LETMELERN FNANSMANINDA BANKALARIN ROL ..........................55
4.1.1. Finansal Sistemin Yaps.............................................................................55
4.1.2. Modigliani Miller Teoremi erevesinde Banka Kaynakl Finansman ........63
4.1.3. Geleneksel Finans Kurulular ve letmelerin Finansman..........................65
4.1.4. Katlm Bankacl ve Finansman ..............................................................70
4.2. KRZ SRECNN LETMELER ZERNDEK ETKLER............................74
4.2.1. Kriz Srecinde letme Davranlar ve Kriz Sreci Ynetimi .....................74
4.2.2. Kriz Srecinin letmeler zerindeki Etkileri ..............................................77
4.2.2.1. Ynetim Kararlarnn Merkezileme Eilimi ...................................78
4.2.2.2. Hzl Karar Alma Zorunluluu.........................................................79
4.2.2.3. letmede Gerilimin Artmas............................................................79
4.2.2.4. Gvenin Sarslmas..........................................................................80
4.2.2.5. Maliyetleri Artmas .........................................................................80
4.2.3. Kriz Srecinin letmeler zerindeki Olumsuz Sonular..............................81
BLM 5: KRZ DNEMLERNDE FNANSMAN ANLAMINDA KATILIM
BANKALARI VE MEVDUAT BANKALARININ MUKAYESES:
UYGULAMA.............................................................................................................86
5.1. UYGULAMA METODU .....................................................................................86
5.2. VER KAYNAKLARI .........................................................................................87
5.3. DEKENLER ..................................................................................................89
5.4. VER ANALZ VE SRE .................................................................................90
5.5. BULGULAR ........................................................................................................91
v
5.5.1.Mevduat Bankas ile alan letmeler.........................................................91
5.5.2. Katlm Bankas ile alan letmeler..........................................................94
5.5.3. Hem Mevduat Bankas Hem de Katlm Bankas ile alan letmeler .......96
5.6. TARTIMA VE NERLER ...............................................................................98
BLM 6: SONU................................................................................................. 102
KAYNAKLAR ........................................................................................................ 105
EKLER .................................................................................................................... 111
ZGEM............................................................................................................. 112
vi
ZET
KATILIM BANKALARININ ROL VE MEVDUAT BANKALARI
LE MUKAYESES: BR UYGULAMA
zellikle kriz dnemlerinde reel sektr firmalarnn en ciddi sorunu finansman

salamak ve krizi bu yolla ynetebilmektir. Bilindii gibi reel sektrn en nemli ve
birincil finans kayna bankalardr. Son yllarda gittike nemi artan ve bankalara
benzer ekilde iletmelere finans salayan Katlm Bankalar da bu srecin bir paras
olmutur.
almamzda zellikle kriz dnemlerinde Reel sektr firmalarnn Bankalar ve
Katlm Bankalar ile almalar irdelenmi ve krizi atlatma ve krizde finansal
sorunlarn zme balamnda bir deerlendirme yaplmtr.
Katlm Bankacln sektr ierisindeki paynn dk olmas ve niceliksel bir analiz
yapmaya yetecek seviyede bir tarihsel geliimi bulunmamas almann en nemli kst
olmutur. Buna bal olarak derinlemesine mlakat yntemi tercih edilmi olup,
toplamda 18 firma ile derinlemesine mlakat yaplmtr. Karlatrmann salkl bir
ekilde yaplmas iin bu firmalardan 6 tanesi sadece Katlm Bankas ile alan firma,
6 tanesi sadece Mevduat Bankas ile alan, 6 tanesi ise hem Katlm hem de Mevduat
Bankas ile alan firma seilmitir. Firmalarn birbirine yakn zellikte olmasna azami
gayret gsterilmi ve firma temsilcilerinin de benzer niteliklere sahip olmasna dikkat
edilmitir. Toplam 18 sorudan mteekkil soru seti mlakat esnasnda derinletirilmitir.
Deerlendirme sonucunda Kriz dnemlerinde katlm bankalar ile alan
iletmelerin mevduat bankalar ile alan iletmelere gre krizde daha avantajl
olduklar mahade edilmitir. letmelerin likidite konusundaki duyarllklar,
kullanlan kredilerin karlnn bilanoda yer almas (Asimetrik Enformasyon), kriz
dnemlerinde mevcut kredilerin geri arlmyor olmas ve yine kriz dnemlerinde fon
kullandrm oranlarnda bir deiiklik yaplmyor olmas bu durumu ortaya kartan en
nemli etkenler olarak grlmtr.
Anahtar Kelimeler: Katlm Bankalar, Mevduat Bankalar, Kriz, Faizsiz
Bankaclk, Reel Sektr letmeleri ve Kriz, Finansman, Asimetrik Enformasyon
vii
ABSTRACT
ROLE OF THE PARTICIPATION BANKS IN THE FINANCE OF

ENTERPRISES WITHIN THE CRISIS PERIODS
AND THEIR COMPARISON WITH DEPOSIT BANKS:
AN APPLICATION
The most serious problem of the real sector companies is to provide finance and
manage the crisis in this way especially within a period of crisis. As it is already known,
the banks are the primary and the most important finance source of the real sector. The
Participation Banks, which have become increasingly important in recent years and
provided finance to the enterprises in a manner similar of the banks, have also become a
part of this process.
In our study, the works of real sector companies with banks and participation banks
in periods of crisis have specially been examined and an evaluation has been made in
regard to issues such as overcoming the crisis and solving financial problems in crisis.
The issues, such as participation banks having a low share in the sector and there
isnt any historical development on them, which will be sufficient to carry out a
quantitative analysis, have formed the most important part of the study. Therefore, an
in-depth interviewing method has been preferred and a total of 18b companies were
thoroughly interviewed. In order to have a healthy comparison, 6 companies have been
selected from amongst those, which worked with participation banks only, 6 companies
from amongst those, which worked with deposit banks only and 6 companies from
amongst those, which worked both with participation banks and deposit banks. A
maximum effort has been spent not to have any relation amongst the companies and not
to have any similar characteristics amongst their representatives. A set of questions,
which has been composed of a total of 18 questions, has been deepened during the
interview.
At the end of the evaluation, it has been observed that the real sectors, which worked
with participation banks in periods of crisis, have overcome the crisis more smoothly
than those, which preferred working with deposit banks. The sensibilities of the
enterprises on the issue of liquidity, the mentioning of equivalence of the loans in
balance sheets (Asymmetric Information), not calling back of the loans during the
periods of crisis, and not making any changes on the usage ratio of the loans during the
periods of crisis have been the most important factors in reaching to this conclusion.
Keywords: Banking, Crisis, Noninterest Banking, Real Sector Establishment,
Finance, Asymetric Information
viii
KISALTMALAR
AB : Avrupa Birlii
ABGEM : Avrupa Birlii Gelitirme Merkezi
BDDK : Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu
ERM : Exchange Rate Mechanism
GSYH : Gayri Safi Yurt i Hasla
IMF : International Monetary Fund
KDV : Katma Deer Vergisi
KOB : Kk ve Orta Byklkteki letmeler
KOSGEB : Kk ve Orta lekli letmeleri Gelitirme ve Destekleme daresi
Bakanl
KVK : Kurumlar Vergisi Kanunu
OECD : Organisation for Economic Co-operation and Development
TCMB : Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
TMSF : Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu
TTK : Trk Ticaret Kanunu
ix
EKL LSTES
SAYFA NO
ekil 3.1 Katlm Bankalarnn Aktif Geliimi .............................................................36

ekil 4.1 Krize Kar letme Ynetim Modeli ............................................................75
x
TABLO LSTES
SAYFA NO
Tablo 2.1: Kriz Yllarnda: Reel Ekonomik Gstergeler..............................................19

Tablo 2.2: Kriz Yllarnda: Nominal-Finansal Gstergeler ..........................................19
Tablo 2.3: Kriz Yllarnda: demeler Dengesi Gstergeleri ........................................20
Tablo 2.4: Kriz Yllarnda : Reel Ekonomik Gstergeler.............................................22
Tablo 2.5: Kriz Yllarnda : Nominal-Finansal Gstergeler .........................................22
Tablo 2.6: Kriz Yllarnda : demeler Dengesi Gstergeleri .......................................23
Tablo 2.7: Kriz Yllarnda : Reel Ekonomik Gstergeler.............................................24
Tablo 2.8: Kriz Yllarnda : Nominal-Finansal Gstergeler .........................................24
Tablo 2.9: Kriz Yllarnda: demeler Dengesi Gstergeleri ........................................25
Tablo 3.1: Katlm Bankalar ve ube Says...............................................................36
Tablo 3.2: Trkiyede Faaliyet Gsteren Bankalar ......................................................41
Tablo 3.3: Mevduat ve Geleneksel Bankalar Arasndaki Baz Farklar .........................45
Tablo 3.4: Bankalarn eitli Byklklerinin Karlatrlmas TKBB 2013............. 49
Tablo 3.5: Katlm Bankalarnn Toplam Balca Finansal Byklkleri .....................53
Tablo 3.6: Katlm Bankalarnn Banka Baznda Seilmi Gstergeleri .......................53
Tablo 4.1: malat ve malat D Sektrn Toplam Pasif Yaps ..................................64
xi
BLM 1: GR
1. PROBLEMN TANITIMI
Gnmzde iletmelerin finansman iletmelerin zerinde nemle durmas gereken

bir alan haline gelmitir. zellikle son dnemlerde artan finansal kriz durumlar bu
konuyu iletmeler asndan daha nemli hale getirmektedir. Bu alma iletme,
finansman ve kriz ilikisi zerinde durmaktadr.
Kriz meselesi artk iletmelerin gndelik bir gerei haline gelmitir. Kriz en genel
hali ile piyasadaki mallarda, hizmetlerde, retim faktrlerinde ve fiyatlarnda meydana
gelen ar dalgalanma olarak ifade edilebilir. Bu balamda krizler, reel sektr krizleri
ve finansal krizler olmak zere iki ayr temel balk altnda deerlendirilmektedir
(Kibritiolu, 2001). Bu almann odak noktas finansal krizlerdir yani bankaclk
krizleri, d bor krizleri ve kambiyo krizleri ve mali krizler. letmelerin bu krizler ile
ba etme yollar ve krizler sresince kullandklar finansman aralar iletmelerin
salkl bir ilerlik yaps elde etmelerini ve geleceini derinden etkileyen unsurlar
haline gelmitir. Bu balamda iletmelerin kriz sresince altklar bankalar ayr bir
nem kazanmtr.
Banka en temel hali ile sermaye, para ve kredi zerine her eit ilemleri yapan ve
dzenleyen, zel ve tzel kiilerin, devletin ve iletmelerin bu alandaki her trl
ihtiyalarn karlamak zere alan iktisadi kurululardr. Bununla birlikte farkl
trlerde ve amalar farkl olan bankalardan sz etmek mmkndr. letmeler
ihtiyalarna gre bu bankalardan finansman salamaktadr. zellikle mevduat
bankalar yan geleneksel bankalar iletmelerin birincil finansman kayna halindedir.
te yandan btn dnyada ve lkemizde son yllarda yldz parlayan katlm bankalar
sektrn nemli bir bileeni haline gelmi ve iletmelerin finansmannda nemli
kaynaa dnmtr. Bu almada iletmelerin bu iki farkl banka tr ile olan
finansman ilikileri ele alnmtr. letmelerin zellikle kriz dnemlerinde bu bankalar
ile kurduklar iliki bu almann temel konusudur.
1.1. AMA
Bu almann amac kriz srecinde iletmelerin finansmannda katlm ve mevduat
bankalarnn rollerini ortaya karmak ve bunun bir mukayesesini yapmaktr.
letmelerin finansal ihtiyalarn nasl karladklar, bu tercihlerinin sebepleri de bu
almann konusu dahilindedir. letmelerin bu farkl iki banka tr ile kurduklar iliki
bu almann bir dier konusudur. Son olarak iletmelerin kriz dneminde izledikleri
stratejiler ve kriz srelerinde bankalarn iletmelere salad finansman ele
alnmaktadr.
1.2. NEM
Bu almann nemi ncelikle almann mukayeseli olmasndan
kaynaklanmaktadr. Alan yaznda katlm ve mevduat bankalar ile ilgili yaplm farkl
trde ve ok sayda aratrma bulmak mmkndr. Ancak bu almalar genellikle bu
bankalarn kendi i ileyileri, tarihsel geliimleri ve piyasadaki rolleri ile ilgilidir.
Bankalarn iletmelerin finansmannda oynadklar roller genellikle fazla ilenmemi bir
konu olarak karmza kmaktadr. Bu konuda yaplan az sayda almada ise
genellikler teknik ve saysal veriler zerinde durulmutur. Bu balamda finansmann
dorudan muhatab olan iletmeler ile mukayeseli bir aratrma henz yaplmamtr. Bu
anlam ile bu alma bir ilk olma zellii tamakta ve bu da almay olduka nemli
bir hale getirmektedir.
Bu almann bir dier nem kazand nokta almann krizler zerine
odaklanmasndan kaynaklanmaktadr. letmelerin kriz ynetim mekanizmalar sklkla
ele alnan bir konu olmakla birlikte, kriz dnemlerinde iletmelerin finansman tercihleri
nispeten az ilenmi bir alandr. letmelerin kriz dnemlerinde farkl banka trleri ile
kurduklar finansman modellerinin mukayesesi ise henz derinlikli olarak ilenmemi
bir alandr. Bu da almann nemini arttran bir husustur.
Son olarak, alma sonularnn iletmelere kriz dneminde neler yapabilecekleri,
finansmanda hangi stratejilerin kullanlmasnn daha salkl olaca hakknda nemli
bilgiler verebileceinden aratrma ayr bir nem kazanmaktadr.
2
1.3. ARATIRMA SORULARI
Bu aratrmann sorular temel balk altnda toplamaktadr. Bu balamda
balklar ve aratrmann temel sorular unlardr:
letme ile ilgili sorular:
letmeler finansal ihtiyalarn nasl karlamaktadr?
Finansman tercihlerinin sebepleri nelerdir?
Bankalar ile ilgili sorular:
Bankalardan salanan finansmann maliyete etkileri nelerdir?
Bankalar iletmelerin genel beklentilerini karlamaktadr?
Kriz dnemlerine ilikin sorular:
letmelerin kriz ynetme mekanizmalar nelerdir?
Kriz dnemlerinin iletmeler ve bankalar arasndaki ilikiye etkileri nelerdir?
Kriz dnemlerinde finansman ihtiyacnn karlanmasnda bankalarn rol
nelerdir?
3
BLM 2: FNANSAL KRZLER VE TEORK
YAKLAIMLAR
Ekonomik krizi en genel hali ile piyasadaki mallarda, hizmetlerde, retim
faktrlerinde ve fiyatlarnda meydana gelen ar dalgalanma olarak ifade etmek
mmkndr. Bu balamda krizleri, reel sektr krizleri ve finansal krizler olmak zere
iki ayr temel balk altnda deerlendirilmektedir (Kibritiolu, 2001). Bu almada
finansal krizler zerinde durulacaktr. 1990'l yllarn bandan itibaren skl artan
finansal krizleri temelde drt ayr alt balk altnda toplamak mmkndr. Bunlar
bankaclk krizleri, d bor krizleri ve kambiyo krizleri ve mali krizler. Ekonomi
iersinde yer alan bankalarn bir blmnn mterilerine ait mevduatlar, taleplerine
ramen mterilerine deyememesine bal olarak ortaya kan krize bankaclk krizi,
lkelerin mevcut d borlarn deyemeyecek hale dmesine d bor krizi, insanlarn
kendi ulusal paralarn kullanmaktan kamalar sonucu ulusal parann nemli oranda
devale edilmesine bal olarak ortaya kan krize kambiyo krizi ve mali piyasalarn
ekonomik hayatn ileyiinde, ilevlerini tam anlamyla yerine getirememesine bal
olarak oluan krize mali kriz ad verilmektedir (Altuntepe, 2009).
Yukardaki snflandrma ile belli lde uyumlu olan ve genel olarak kabul gren
anlaya gre finansal krizler, para, bankaclk, d bor ve sistemik olmak zere drt
grupta toplanmaktadr (Sachs, 1998).
a) Para Krizi: Merkez bankalarndaki dviz rezervlerinin tkenmesi ile ortaya kan
krizlerdir. Bunun temel sebebi ise piyasa katlmclarnn yatrm taleplerini yerel
paradan yabanc paraya kaydrmasdr. zellikle sabit kurlu sistemlerde daha ok
grlr. "Para krizlerine yol aan speklatif saldrlar, yurtii aktif piyasalarnda bir
kn (Asyada olduu gibi); yabanc para cinsinden ksa vadeli d borlardaki
artn, dviz kurundaki ar deerlenme ve cari hesap andaki artn (Meksikada
olduu gibi) veya sabit dviz kuru sistemini terk etmeye ynelik bir politika tercihinin
(1992de ngilterede olduu gibi) arkasndan ortaya kabilir" (Milesi, Feretti and
Razin, 2000).
4
b) Bankaclk Krizleri: Bankalarn borlarn vadesinde deyememesi ve vadenin
uzatlmamas yada mterilerin mevduatlarn ani bir ekilde ekmeyi talep etmeleri ve
bankann bu talebi karlayamamas ve sonrasnda iflas etme hallerini ifade eder. Yani
bankaclk krizleri fiili veya potansiyel banka mevduat ekilmeleri; bankalarn
ykmllklerini ertelemeleri veya hkmetin byk lekli finansal destekler
salamak suretiyle bunu nlemeye zorlanmasnn tevik ettii banka iflaslar olduunda
ortaya kar (Delice, 2003). Bankaclk krizleri daha uzun sreli olabildiklerinden
ekonomi zerindeki etkileri de katastrofik olabilir.
c) D Bor Krizleri: Bir lkenin gerek kamu gerekse zel sektre ait d borlarn
deyememesi durumunda meydana gelen krizlerdir. zellikle hkmetlerin d
borlarn evrilmesi ve yeni d kredi bulma konusunda sknt yaamalar nedeniyle d
borcun yeni deme planlarna balanmas veya ykmllklerin ertelenmesi eklinde
ortaya karlar (Delice, 2003). Kamu sektrnn borcunu deyemeyecei algs, zel
sektrn de sermaye girilerinde de yol a parasal krizle sonulanabilirler.
d) Sistemik Finansal Krizler: En kapsaml kriz trdr. Finansal yaplarn ciddi bir
ekilde bozulmasna iaret eder. lkenin ekonomik, sosyal yada politik yapsndaki
ciddi deiiklikten kaynaklanrlar. Sistemik finansal krizlerin birka aamas vardr.
Bilnolarn bozulmas balang aamasyken, ikinci aamada bir para krizi vardr.
nc aama ise para krizi ile birlikte bilanolardaki bozulmann artmasdr. Bu
aamada speklatif hareketlerin de artmas ile sistem ciddi bir krize doru srklenir.
Ortada ba edilmesi gereken birden fazla trde kriz vardr. Artk ekonomiyi alt st
edecek dzeyde ykc olan birbirinin ardna gelen krizlerle kar karya kalnr
(Mishkin, 2001).
Finansal krizlerin daha iyi anlalmas iin, ekonomik ve finansal dengesizlik ile
ilgili temel yaklamlardan ve teorilerden yola kmak iyi bir balang olacaktr.
Aada bu yaklamlar zerinde durulmutur.
5
2.1 KLASK VE NEO-KLASK YAKLAIM
Genel anlam ile klasik yaklam ekonomiye dair Keynes'in 1936 tarihli alma,
Faiz ve Para Hakknda Genel Teori isimli almasndan nceki gr ve dnceleri
ifade eder. Bu teori genellikle serbest piyasalarn kendi kendilerini ynetebilecei
fikrine dayanr. Bu gre gre serbest piyasalar mkemmel ve dengelidir. Buna gre
insanlar ekonomik karlarn kollayan rasyonel varlklardr. Bu yaklam devlet
mdahalesine olan ihtiyacn ok dk seviyede olduunu iddia eder. Dahas, byk bir
kriz oluursa eer bunun temel sebebi devlet mdahalesidir.
Serbeste ileyen bir ekonomik yapda talep yetersizliinden ya da ar retimden
dolay yaygn bir isizliin ortaya kmas mmkn deildir. Baka bir deyile, isizlik
hali piyasalarn serbeste iledii bir ekonomide normal haldir. Ancak klasikiler,
ekonominin denge halinden sapabileceini kabul etmekte ama bunun geici ve ksa
sreli olacan iddia ederler. Her arzn kendi talebini yaratacan ne sren klasikiler,
ekonomide toplam talep ile toplam arzn dengede olacan ve btn mallarn
satlabileceini savunurlar. Bunun sonucu olarak da isizliin olmayacana,srm
tkanklnn yaanmayacana ve tam istihdama ulalacana inanlr. Ancak bu
grn gz nnde bulundurmad bir zayflk vardr. Bunlardan ilki aktrlerin
tasarruf yapma eilimidir. Klasik teoride kiiler elde ettikleri gelirleri annda harcamak
durumundadrlar. Gelirlerin harcanmamas durumunda yada tasarrufa gidilmesi
durumunda toplam talep decek ve arz fazlas oluacaktr. Buna bal olarak da isizlik
ortaya kar. 1929 Ekonomik Bunalm bu duruma ampirik bir rnektir. 1933'te krizin
en st nokta da olduu anda Amerika Birleik Devletleri'nde ki %25' lik isizlik orann
klasik anlay ile aklamak mmkn deildir.
1970' lerin balar ile birlikte serbest piyasa ekonomisinin, devletin para ve finans
politikalarna mdahale etmedii bir ortamda, denge ve istikrar salayabilecei inanc
tekrar glenmitir. Bu glenmenin temel sebebi 1970' lerdeki ekonomik krizden
kaynaklandn ileri srmek yerinde olacaktr. Dnemin bir ok ekonomisti Keynesi
aktivist politikalarn z itibar ile eksik ve hatal olduuna ikna olmulardr.
Piyasa sistematik bir ekilde bozulmad takdirde, tketim yapsn sanayi yapsna
uydurmay garanti eder. Ekonominin dengesini (istikrarn) bozucu etkiler, bankaclk
sektrnde yaratlan kredi artlar, Keynesyen iktisat politikalar gibi piyasann
ileyiini bozan, daha akas, fiyatlarn yanl bilgiler iletmelerine yol aan, piyasaya
6
dsal olan etkilerdir (Hayek, 1933) Ancak bu srecin sorunsuz olduunu iddia etmek
imkanszdr zira kiilerin tasarruflarnn tesinde krediler araclyla giriilen byme
sreci, ancak kredilerin devaml olarak artmas ile srebilir. Bu bir enflasyonist byme
srecidir. Cebri tasarrufla giriilen bu yatrm sreci, gerek tasarruflarn zerinde bir
sermaye birikimine yol aar: Sermayenin yanl ynlendirilmesi. Ancak bir sre sonra
ya bankaclk kesiminde faizlerin ykselmesi ya da faktr fiyatlarnn ykselmesi
sonucu krsz bir sermaye yaps ortaya kacak ve hem sermaye deersizlemesi hem
de byk bir gayri iradi isizlik doacaktr (Yay, 1993). Dier taraftan Keynes ise
serbest piyasa sisteminin kendi haline braklmas durumunda devaml ve byk
miktarlarda isizlik eklinde krizlerin doacan ileri srer. Son yllarda yaanlan
krizler Keynes'i dorular niteliktedir. " Neo-klasik modelin yapsnda denge, kuramsal
olarak otomatiktir, demek ki kriz mantken olanakszdr, nesne var olmad iin
kavramsallatrlmas da mmkn deildir. Pratikte gzlemlenen dengesizlikler, zel
olarak krizler, dengeyi koruyucu rol olduu varsaylan, ancak gerekte serbest piyasa
ekonomisi ileyiini engelleyen dsal faktrlerden kaynaklanabilirler. Devlet
mdahaleleri, cret politikalar ve ii sendikalar, bu iktisatlara gre, i gc
pazarnn ileyiine engel olurlar. Onlara gre, aslnda igc fazlasnn (isizlik)
olmas, tam istihdam salayacak tek geerli sre olan cretler genel dzeyinin
dmesine yol amaldr. Kriz, kapitalizmin ileyii ve doasndan bamsz olarak
sadece rastlantsal bir ekilde ortaya kabilir" (Ylmaz vd, 2005)
2.2 KEYNEZYEN VE YEN-KEYNEZYEN YAKLAIM

Keynes genel teorisinde ekonominin isel olarak stabil olmadn ve ani ok ve
krizlere ak olduunu ifade eder. Dahas Keynes speklasyondan kaynaklanan
dengesizlikler haricinde, insan doasnn zelliklerinden kaynaklanan dengesizlikten
sz eder. Buna gre davranlarmz ou matematiksel beklentilerden ok anlk
iyimserliimizden kaynaklanr ve buda srece ciddi bir belirsizlik olarak yansr
(Keynes, 1936). Dolays ile her arzn kendi talebini yarataca fikri ve bunun
sonucunda kendiliinden genileyen bir retimin mmknl Keynes tarafndan kabul
grmez. Keynes'e gre bu fikir efektif talebin tek bir denge deeri alacana; sonsuz
sayda ve eit derecede kabul edilebilir deerler alabileceini ve emein marjinal
zahmeti (the marginal disutility of labour) bir st snr kurmad srece istihdam
7
miktarnn belirsiz olacan sylemektedir. Ona gre, eer bu doru olsayd,
giriimciler arasndaki rekabet, istihdamda srekli bir genilemeye neden olacaktr
(Keynes, 1936). Rekabet sonucu srekli genileyen, byyen bir retim mmkn
olmamakla birlikte, istihdamn ve retimin belirleyicisi yatrm harcamalar dzeyidir.
Belirsizliin nemli bir faktr olarak gzkt bu erevede, hkmet mdahaleleri
ekonomik aktiviteleri stabilize etmek iin gerekli bir mekanizme olarak karmza
kmaktadr. Keynesci konjonktr teorileri ekonomik dalgalanmalar yaratan ana
uyarm kaynann, yatrm harcamalar olduunu savunur. Keynesin bizzat kendisi,
yatrm kararlarnn, yatrmlarn gelecekteki karll hakkndaki beklentilere bal
olduunu, ancak bu beklentilerin istikrarl olmadn iddia etmitir. (zer, 1998).
Hkmet mdahaleleri bu istikrar salamak iin gereklidir.
Keynesi teorinin merkezinde duran temel fikir nominal fiyatlarn ve cretlerin
annda uyumlu hale gelmedii saptamasdr. Bunun sonucu olarak da, Keynesi
modeller bamsz parasal dengesizliklerin reel aktiviteleri etkilediini anlatrlar. Farkl
fiyat ayarlamalar reel aktiviteler zerinde farkl sonular douracandan stabilizasyon
politikalar ekonomiyi etkili ynetmede faydal olacaktr. Bu politikalar uygulayacak
olan temel olarak hkmetlerdir.
2.3 HYMAN MNSKY YAKLAIMI
Ekonomistler ve finans tarihileri arasnda krizlerin sebepleri ile ilgili bir fikir birlii
olduunu iddia etmek naif bir yaklam olacaktr. Ancak iki teorinin krizlerin sebepleri
ile ilgili gelenekselletiini ve baskn hale geldiini ifade edebiliriz. Bunlardan ilki
krizlerin panikten kaynaklandn ne srerken dieri ise krizlerin i hayatnn paras
olan ana sebeplerden kaynaklanr. Ancak krizler ile ilgili ana akm akademisyenler,
teorisyenler, ve politika yapclar tarafndan grmezden gelinen baka yaklamlar
mevcuttur. Bu yaklamlar ierisinde yer alan Hyman Minsky'nin Finansal stikrarszlk
Hipotezi ve Austurya Teorisi son dnemlerde yaygnlk kazanmaktadr.
Byk Buhrandan bu yana yaanan belki de en byk kriz olan 2007-2008 finansal
krizi gsterdi ki ana akm yaklamlar yetersiz kalm, ve bir ok iktisat ekonominin
gerekten nasl altn anlamak iin paradigma deiiklii nermilerdir. Post-
Keynesi iktisatlar sistemin almasn aklamaya alan modellerden finansal
8
istikrarszlk hipotezini finansal krizlerin koullarn anlamak ve zm nerileri
bulmak iin ele almlardr.
Minsky temel olarak ana akm iktisat yaklamlarnn yetersiz kaldn ve sorunun
aslnda sermaye birikim sreleri ve bu sreteki tkanmalar olduunu iddia eder.
"Minskyye gre, kapitalist sistemde sermaye birikim srelerini de iine alan, para-
finans ve reel ekonomiyi birbirinden ayrmayan yeni bir modele ve bu modele bal
olarak gelitirilecek yeni politika nermelerine ihtiya vardr". Minsky istikrarszln
temelde kapitalist sisteme ikin olduunu syler ve bunun sisteminin kendi
mekanizmalarndan kaynaklandn, dolays ile dardan mdahale edilse de edilmese
de istikrarszlk douracan savunur. Sisteme ikin olan ve istikrarszlk unsuru karlar,
yatrm dzeyi, yatrmn finansman ve bor demeleri arasndaki ilikilerdir.
Sistemdeki finansal krlganlk, ite bu ilikilerden kaynaklanan aksamalardan dolay
ortaya kar (Minsky, 1996)
Piyasa ekonomileri istikrar salayamamakta ve yksek maliyetli mallarn retim
srecine dhil edilmesi noktasnda yetersiz kalmaktadr. Piyasada yatrm mallarnn
fiyatlarn ve yatrm mallarnn akmn belirleyen sreler sistemi gl bir ekilde
istikrarszla doru srklemektedir (Minsky, 1986). Bu durumda yatrm harcamalar
ayr bir nem kazanmaktadr. Yatrm harcamalarnda meydana gelen azalma yava
yava krizin olumasna sebep olacak ortam hazrlar.
yatrm harcamalarnda meydana gelen bir azalma, ayn zamanda hane
halklarnn da gelirlerinde azalmaya neden olacaktr. nceki dnemde istikrarl bir
ortamdan dolay iktisadi birimlerin bor dzeyleri artt iin genel olarak sistemde de
borluluk dzeyi ykselmi olacaktr. Borluluk dzeyinin bu ekilde yksek olduu bir
ortamda azalan yatrm ve tketimdeki azalmann tetikledii krlardaki ve gelirlerdeki
azalma, finansal kurumlardaki sorunlu varlklarn miktarn artracaktr. Den gelir ve
kr akmlarndan dolay ykmllklerini yerine getirmek isteyen firmalar ve hane
halklar ellerindeki varlklar satmak isteyecekler ve piyasaya sunulan varlk
miktarndaki art hem finansal varlklarn hem de sermaye varlklarnn piyasa
fiyatlarnn dmesine neden olacaktr (Minsky, 1996).
Sistem kendi i dinamikleri ile krlganlk ve istikrarszla sebep olurken, eksik ve
hatal para ve maliye politikalar gibi dsal etkiler kriz srecini hzlandran etkilerdir.
Sistem ierisinde sadece mal ve hizmet reten kurulular deil ayn zamanda iktisadi
9
kurulularda dengeli yaplarn srdremezlerse kriz koullarnda krlganlklar ciddi
bir ekilde artar. rnein " uluslararas finansal piyasalardan borlanan finansal
kurulular, rnein bankalar, uluslararas piyasalarda faiz oranlar ya da dviz kurlar
deitiinde aniden kendilerini Ponzi finansman koullar iinde bulabilirler.
Uluslararas piyasalarda faiz oranlar ykseldiinde ya da kur ykseldiinde, yurt
iinden elde edecekleri nakit akmlarnn beklenen imdiki deeri debilir ve bankalar
krizin eiine getirebilir. Bu durumda olan firma ve banka says ne kadar ok olursa
sistem krlganlk durumundan istikrarszlk durumuna o kadar hzl srklenecektir"
(Minsky, 1996).
Sonu itibar ile Minsky' nin hipotezini u ekilde zetlemek mmkndr: Kapitalist
sistem, dsal oklar olmadan da, isel sebeplere bal olarak iktisadi dalgalanmalar
yaratabilir, bunu etkileyen faktrlerden birisi, (1) kapitalist ekonomilerin isel dinamii,
(2) kapitalist sistemdeki bu krlgan yap, mdahale ve dzenlemelerle bir bant
aralnda seyrettirebilir olmasdr (Minsky, 1982).
2.4 FNANSAL KRZN AVUSTURYA EKOLU VE HAYEK

YAKLAIMI
Avusturya Okulunun takipileri Hayek'in i dngs teorisinin iktisadi krizin

sebeplerini aklayan en gl teori olduunu grn savunurlar. Avusturya iktisat
okulu, esasen Carl Menger (1840-1921), Eugen Bhm-Bawerk (1851-1914) ve
Friedrich Wieser (1851-1926) tarafndan kurulan ve yaygnlatrlan Walrasc olmayan
en nemli iktisat okullarndan biridir. Bu isim okulun ilk kua olarak kabul edilir.
Devamnda ikinci kuak isimler arasnda Ludwig Edler von Mises, Frederich August
von Hayek ve Joseph A. Schumpeter saylabilir. Hayek tarafndan gelitirilen teori,
Keynes'in refah devleti teorisi 1929'da yaanan Byk Bunalm aklamaya ynelik
rakip iki temel yaklam oluturur. Ancak Keynes'in yaklam akademik ve politik
evrelerde kabul grrken, Hayek yaklam unutulmaya yz tutmutur.
Bu durum 1970'lerdeki "Stagflasyon Krizine" kadar srmtr. Kriz karsnda
Keynesi yaklamlar yetersiz kalrken, Hayek'in isizlik ve enflasyonun bir arada
bulanabilecei bir daralma dnemi ngren yaklam dnem iinde ve sonrasnda
yaygnlkla ele alnm ve kabul grmtr. Kukusuz ilginin artmasnda Hayek'in 1974
ylnda ald Nobel dl ciddi katkda bulunmutur. Hayek'in Avusturya i dngs
10
kabaca u ekildedir. Ekonomik byme tasarruflardaki art ile fonlanan bir
yatrmlarn artlarnn bir sonucu ise srdrlebilirdir. Buna karn, kredi
genilemesinin sonucu olarak ortaya kan ekonomik byme ise srdrlebilir deildir.
Avusturya teorisi boom-bust dngsnn merkez bankasndan ve onun para
politikalarndan kaynaklandn ne srer. Avusturya teorisinin bir baka nemli
noktas merkez bankas ve para politikalar ile ilgilidir. En basit hali ile teorinin
belirttiini u ekilde ifade edebiliriz. ncelikler, kamu tasarruf orann artrrsa yada
merkez bankas yapay olarak zorladnda faiz oranlar der. Daha sonra, iletmeler bu
dk faiz oranlarna yeni projeler, iler balatarak tepki verirler. Bu iler ve projeler
genellikle faiz oranlarna daha duyarl olan iler olma eilimindedir. zellikle
madencilik, ham madde, inaat, sermaye ekipman gibi yksek dzey retim alannda
olurlar. Bir baka deyile, bu iler ve projeler retim ile ortaya kan rn arasndaki
mesafe zaman olarak en fazla olan alanlardadrlar (Snowdon ve Vane, 2005).
Eer faiz oranlar tasarruf artlar gibi doal sebepler dolays ile dkse, piyasa
dzgn bir ekilde iler. Eer faiz oranlar merkez bankasnn maniplasyonu gibi
yapay sebepler dolays ile dkse, yukarda belirtilen ilerin ve projelerin hepsi
tamamlanamaz. Bu projelerin bitmesi iin gerekli kaynaklar kamu tarafndan
biriktirilmemitir. Yatrcmlar srdrlemez retim alanlarna ynlendirilmitir. Her
eyin grntde iyi olduu bir dnemde yaplan yatrmlar geri dnlemez bir noktaya
doru ilerler. Avusturyac ekonomistlere gre bir evin inaat rnei durumu gayet iyi
aklar. Yapay dk faiz oranlarna kanan kii ev yapmna balar ancak inaat
bitirmesi mmkn olmayacaktr nk kamu yeteri kadar tasarruf sahibi deildir. Bu
yzden, Avusturya teorisine gre, para maniplasyonu ne kadar erken sonlandrlrsa,
yanl alanlara yaplan yatrmlar daha srdrlebilir alanlara ynlenecektir. Ev
inaatna dnersek, evi yaptran kii, durumu ne kadar erken fark ederse o kadar iyi
olacaktr. Durumu temeli atarken fark etmek ile aty yaparken fark etmek arasnda ok
ciddi fark vardr. Bu durum ekonomi iin de byk lde geerlidir. Ksacas,
Avusturya teorisyenleri merkez bankasnn finansal krizlerden sorumlu olduunu ileri
srerler.
11
2.5 AKERLOF VE SCHLLER YAKLAIMI
Tm bu yaklamlar ierisinde en gncel olanlarndan Akerlof ve Schiller tarafndan

2009 ylnda retilen ve Trkeye de evrilen almada krizlerle ile ilgili bir takm
nemli sorulara cevap arad almalardr. Bu sorulardan bazlar unlardr: Mevcut
krizi neden ngremedik? Bu krizi nasl anlamamz gerekmektedir? Krizi engellemek
iin gelitirilen tedbirler neden baarszla urad? Dahas politikaclar ve
ekonomistler bu baarszlk karsndan neden aknla urad? almalarndan ifade
ettikleri temel argmanlarndan biri ilerleyen dnemlerde uygulanacak ekonomi
politikalarnn gvenilir olabilmesi iin bu sorularn doyurucu bir ekilde cevaplanmas
gerektiidir.
Akerlof ve Schiller'e (2010) gre ekonomiyi anlamann yolu ekonominin hayvansal
gdler tarafndan nasl etkilendiini ve bu gdlerle olan ilikileri kavramaktan geer.
Kukusuz buradaki hayvansal gdler Keynes'in szn ettii gdlerdir. Buna gre
"speklasyona bal istikrarszlklarn dnda, bir de insan doasnn karakteristiine
bal bir istikrarszlk vardr ki, olumlu aktivitelerimizin nemli bir ksm, matematiksel
beklentiden ziyade doal bir iyimserlie dayanr. Tm sonulan ancak bir zaman sonra
ortaya kacak olan olumlu bir eyleri yapma ynndeki kararlarmz, ancak hayvansal
gdlerin sonucu olarak alnabilir ki, bu, hibir ey yapmamaktansa, harekete geme
ynnde anlk bir drtdr. ... Fakat bireysel inisiyatif, ancak makul bir hesaplama,
hayvansal gdlerce tamamlanp desteklendiinde doru olmaktadr" (Keynes, 2008).
Adam Smith'in grnmez eli nasl klasik ekonominin z ise, hayvansal gdler de
Keynes'in genel teorisinin merkezinde durmaktadr. Bu kavramla Keynes kapitalizmin
belirsizliini aklamaya alr.
Akerlof ve Schiller Keynes'in bu kavramn kullanarak krizlerin aklanmasnda,
politika retme srelerinde bu kavramlardan yararlanlmasn savunurlar. Keynes'in
tanmn u ekilde amlarlar: Hayvansal gdler, ekonomideki hareketli ve deiken
bir unsuru ifade etmektedir. Bizim mulaklk veya belirsizlikle olan tuhaf ilikimizi
ifade etmektedir. Bazen onun yznden paralize oluruz. Fakat bazen de bizi tazeler ve
enerji kazandrr, korku ve kararszlklarmz yenmemizi salar (Akerlof ve Schiller,
2009).Yazarlara gre insanlar kararsz olduklar zaman, kararlar ancak hayvansal
gdlere dayanlarak verilir. ou zaman da bu kararlar ekonomi teorisinin dikte ettii
12
zere rasyonel olmayabilirler. Akerlof ve Schiller (2009) gre ekonomik krizler
ounlukla deien gven, kkrtma, gpta, alnma, hn ve illzyon gibi hayvansal
drtlerden kaynaklanan belirsizliklerden kmaktadr.
2.6 FNANSAL KRZLERN TARH
Kapitalizmin gelime srecindeki en byk kriz olan ve 1929'da balayan Byk

Buhran'dan sonra 1970'li yllara kadar ok byk krizlere rastlanmamaktadr. "1956
ylnda Svey Kanal irketinin yaad skntlar ngiltere iin gnmzdeki
anlamyla bir finansal kriz yol amt. ngilterenin 1956 ve 1957 yllarnda cari hesap
fazlas olmasna ramen, lkenin uluslararas ticaretindeki olumsuzluklar karsnda,
sterlin bask altnda kalm, ngiltere Merkez Bankas dolara kar sterlinin sabit
deerini korumak iin dolar rezervlerinin tamamna yaknn kullanmaya zorlanmt"
(Delice, 2003).
Bretton Woods sisteminin kmesi ile balayp iki petrol krizi ile ivmelenen dnem
ve sonrasnda ok farkl corafyalarda ve farkl nedenlerden kaynaklanan fazla sayda
kriz meydana gelmitir. Hatta 1970 ve sonrasn gnmze kadar srekli kriz dnemi
olarak nitelemek abartl olmayacaktr. Finansal sermayenin kresel hareketliliinin
artt bu dnemde ekonominin srekli bir kriz politikas zerine ina edildii izlenimi
vermektedir. "1980li yllarn banda gelimekte olan lkelerin d bor
ykmllklerini yerine getirememeleri sonucu yaanan bor krizi, gelimi ve
gelimekte olan dnyada etkileri uzun sre devam eden ciddi ekonomik problemler
yaanmasna ve bir btn olarak dnya ekonomisinin daralmasna yol at" (Delice,
2003). 1990 yllar ve sonrasnda ise kriz saylar ve frekans artmtr. Bu krizlerden
nemli olanlar unlardr:
i. Avrupa Dviz Kuru Mekanizmas (ERM) Krizi (1992-1993)
ii. Meksika Krizi (1994-1995)
iii. Asya Krizi (1997-1998)
iv. Rusya ve Brezilya Krizleri (1998)
v. Arjantin Krizi (2001 ve sonras)
vi. Kresel Finans Krizi (2008)
i. Avrupa Dviz Kuru Mekanizmas Krizi: Bretton Woods'un kmesi ile Avrupa
lkeleri kendi aralarndaki dviz kurlarndaki dalgalanmalar engellemek ve snrlamak
13
iin sabit dviz kuru sistemi olarak Avrupa Dviz Kuru Mekanizmasn (ERM)
gelitirmilerdir. ERM sabit ayarlanabilir bir kur sistemidir. "ye lkeler hedef band
aralnda kurlar koruyabilmek iin, dviz piyasasna mdahalelerde bulunmaktaydlar.
ERM sayesinde ye lkeler para politikas, maliye politikas, enflasyon gibi konularda
daha disiplinli davranmaya ynelmilerdir. Ancak ye lkeler arasndaki ekonomik
dengelerin farkl olmas, koordinasyon sorunlarna yol amaktayd" (Dalyanc, 2010).
ye lkelerden Almanya'nn ekonomisinin gl olmasndan dolay sistem
kendiliinden Alman Mark'na endekslenmitir. Dou ve Bat Almanya'nn 1990 ylnda
birlemesi ile oluan bte a ve enflasyonist bask, Almanya'da faizlerin artmasna
ve Mark'n glenmesine yol amtr. Bu durumda sve, Finlandiya ve talya gibi
dier ERM lkelerinden yabanc sermaye k olmu ve Almanya'ya ak olmutur.
Bunun sonucu olarak ye lkelerde kur hedeflerinden sapmalar meydana gelmitir. Bu
da ye lkelerin parasal daralmaya gitmesine yol amtr. "Ancak ekonomilerdeki
durgunluk ve isizliin istenmeyen noktalara gitme olasl durumunda, sabit dvizkuru
sisteminin srdrlemeyeceini ve ye lkelerin ERMden kacan anlayan
speklatrler, Fin Markna, sve Kronuna, ngiliz Pounduna ve talyan Lirasna
saldrdlar (Dalyanc, 2010). Nitekim sonuta ngiltere sistemden ayrlm, dier ye
lkelerde dvizin dalgalanma bandn geniletmilerdir. 1992 ylnn Eyll aynda ERM
kmtr.
ii. Meksika Krizi: 1994-1995 dneminde ortaya kan krizin temel bankalardan
kaynaklandn belirtmek gerekir. "Meksikada 1982 Eyllnde, bankalar
milliletirildi ve bu bankalar kredilerinin byk bir ksmn hkmet ynlendirdi.
1990larda, bankalar zelletirildiinde, bankalarn, zel firmalar ve hane halklarna
kredi vermelerindeki uzmanlklar snrlyd. Bankalarn, hane halklar ve kk
firmalarn yklendikleri ar riski izlemek iin altyaplar yetersizdi. Bu balamda,
bankalarn, reel sektr zerine atklar kredi dzeyi inanlmaz lde artmtr.
1980de kredi oran GSYHnn %10u iken, 1994te %40 dzeyine ulamtr"
(Dalyanc, 2010). Mishkin (1996), Meksika krizinde temel etkenlerin belirsizlik,
asimetrik enformasyon, ahlaki tehlike, ve siyasi istikrarszlk olduunu syler.
iii. Asya Krizi: Mishkin (1999) Asya Krizinin temel sebebinin asimetrik
enformasyon olduunu iddia eder. Finansal yaplardaki dengesizlikler krizi tetiklemi
ve sorun kendisini ar riskli kredi genilemesi eklinde ortaya kmtr. Mishkin'e
14
(1999) gre bunun iki sebebi vardr. Bunlardan ilki, bankaclk sektrnde yneticilerin
ve kurumsal yaplarnn, finansal serbestleme sonrasnda ar riskli kredi verme
srecinde uzmanlklarnn yetersiz olmasdr. kinci sebep, ar riskli bir finansal
sistemin bymesi srecinin, izlenmesi ve dzenlenmesinde, dzenleyici-izleyici
sistemin kurumlarnn yetersiz olmasdr (Aktaran Dalyanc, 2010). Tayland'da balayan
bu kriz ilerleyen dnemlerde Filipinler, Endonezya, Malezya, Sinagapur ve Kore gibi
Gneydou Asya lkelerine ulam ve kresel piyasalar yolu ile tm dnyay
etkilemitir. Asya lkeleri byk yatrmlarn dolar ve yen zerinden borla finanse
etmilerdir. Piyasa dengesinin olumsuz ynde deimesi ve dsal olumsuzluklarla
birlikte yerel para birimlerinin deerinin dmesi, bu lkelerin bor ykn
srdrlemez boyutlara ulatrm ve ekonominin hem finans kesiminin hem de reel
kesiminin krize girmesine neden olmutur. Asya lkelerinde krizi balatan dsal
faktrlerin banda Japon Yeninin deerinin dmesi ve buna bal olarak Asya
lkelerinin ihra rnlerinin deerinin azalmas gelmitir. Bunu inin devalasyon
yaparak, mal ve hizmetlerini rekabeti stnle sahip konuma getirmesi izlemitir.
Tm bu gelimelere ek olarak Dnyadaki elektronik rn talebi dmtr (Ergi,
2001). Speklatif sermaye hareketleri, cari an ve d ticaret an artmas ile birlikte
Asya ekonomileri krizi atlatamam ve finansal sistem kme noktasna gelmitir. Bu
krizin bulama ve yaylma hz olduka byk olmu ve kresel bir kriz haline
gelmitir. Rusya ve Brezilya Krizleri nemli lde bu kriz ile tetiklenmitir.
iv. Rusya ve Brezilya Krizleri (1998-1999): Rusyada ortaya kan finansal krizin
nedenleri daha eski oluumlara dayanmasna ramen krizin balama sebebi, ksa vadede
yksek getiri elde etmek isteyen ksa sreli yabanc sermayenin speklatif
hareketleridir. 1996 ve 1997 yllarnda Rusyaya gelen yabanc yatrm miktar %229
orannda art gstermitir. Bu dnemde Rusyadaki bankalara uluslararas finans
piyasalarndan byk miktarda dk faiz oranl kaynak ak gereklemitir. Bankalar
i piyasaya bu paralar yksek faiz oranlar ile kredi olarak kullandrmtr. Krizin
balang noktasn Dnya petrol fiyatlarnda yaanan d sebebiyle Rusyann d
gelirlerinin 10 milyar dolarlk kayba uramas ve bunun sonucunda piyasalara datlan
kredilerin geri dnmemeye balamas oluturmutur. Rusyada 1998 ylndan itibaren
irket ve banka iflaslar yaanm ve finansal piyasalarda dalgalanmalar ortaya kmtr
(Akdi, 2002). Rus hkmeti Austos 1998de zel d borlar iin 90 gnlk
15
moratoryum ilan etmitir. Bu noktadan sonra Rusyann ulusal paras olan Ruble
devalasyonlar devam etmitir. Rusya 1999 ylnda IMF ile yeni bir anlama
imzalamtr (Yay vd, 2001).
Brezilya krizinde ise speklasyon hareketleri olduka etkili olmutur. 1999 ylnn
Ocak aynda balayan kriz Rusya ve Asya krizinden derin bir ekilde etkilenmitir.
Brezilya'da yaanan burada tanmladmz ekli ile bir finansal kriz deildi.
Brezilya'nn mali politikalarnn para krizine yol aaca endiesi ortaya kan
speklasyon kaynakl bir demeler dengesi kriziydi.
v. Arjantin Krizi: Arjantin'de 2001 ylnda yaanan kriz toplumun tm katmanlarn
etkilemi ve sosyal patlamalara yol amtr. Krizin kkeninde yatan etmenleri yapsal
ve makroekonomik sorunlar, bankaclk sisteminin sorunlar, sabit kur uygulamas,
siyasi istikrarszlk ve dsal oklar olarak sralamak mmkndr. Arjantinde
serbestleme program dorultusunda anti-enflasyonist oklar uygulanmtr. "Bunun
yannda gelir blmn yeniden dzenleyici tedbirler alnmtr. Kamu yatrmlar
azaltlm ve yksek faiz politikas uygulanmtr. Bu heteredoks ierikli politikalar ksa
dnemde olumlu sonular vermitir. Fakat uzun dnemde bu olumlu sonular olumsuza
dnmtr" (Pusti, 2013).
vi. Kresel Finans Krizi: Amerika Birleik Devletleri'nde balayan kriz ncelikle
likidite ve kredi olanaklarnn daralmas eklinde ortaya kmtr. "Finansman
koullarndaki olumsuz gelimelerin yan sra, bozulan talep koullarna bal olarak
nemli lde den ticaret hacminin de etkisiyle, 2008 yl, dnya genelinde byme
performanslarnn bozulduu, istihdamn dt ve beklentilerin ktletii bir yl
olmutur" (Dalyanc, 2010). Ayn yl ilerleyen dnemlerde G-20 lkeleri finansal
kurulular destekleme ve kapsamal mali tevik kararlar almtr.
Obstfeld ve Rogoff (2009) kresel finans krizinin, lkelerin izledikleri mali
politikalar, ABD ekonomisindeki bozulmalarn toksik etkileri, FED'in parasal
pozisyonu, kresel reel faiz oranlar, kredi piyasalarndaki bozulmalar, dviz kurlar ve
srdrlemez bir konut balonundan kaynaklandn ifade ederler. En kaba hali "kredi
piyasalarnda, asimetrik enformasyon, ahlaki tehlike ve ters seim sorunlarndaki
artmaya bal olarak, i iklimi ve beklentilerde bozulmalar, bankaclk paniklerini
artrr. nemli finansal ve finans d kurumlarn batmasna bal olarak ekonomide
resesyon balamakta, iktisadi faaliyetler dmektedir. Bu durumda, artan bankaclk
16
panikleri, ters seim ve ahlaki tehlikeyi artrarak, tekrar ekonomik aktivitenin
azalmasna yol aar. Talepteki azalmalar, fiyat seviyesinde beklenmedik azalmalara yol
aarak, firmalarn varlklarnn deerinde nemli azalmalar ortaya kar. Buna bal
olarak bor deflasyonu oluur. Bu sre sonucunda, tekrar ters seim, ahlaki tehlike
sorunlar kendini besleyerek, ekonomik faaliyetler daralmaya devam eder. Bu srete
finansal kriz, ar bor birikimine bal olarak iktisadi krize yol aar (Krugman,1999).
2.7 TRKYE'DE KRZLER
Bu blmde finansal kriz meselesi zerinde durularak, krizlere ilikin teorik

yaklamlar ele alnm ve dnyada yaanan krizlerin bir anatomisi sunulmutur. Son
blmde ise lkemizde yaanan krizler ve bu krizlerin sebep ve sonular ilenmitir.
nmzdeki blmde bu almann merkezinde duran mevduat ve katlm
bankaclmeseleleri incelenecek ve bu bankalarn krizler karsnda ki pozisyonlar
sorgulanacaktr.
Trkiye ekonomisi kurulduu gnden bu yana bir ok finansal krize maruz kalmtr.
Daha kuruluunun ilk yllarnda Byk Buhran'la yz yze kalan Trkiye, bu kriz
karsnda ihracat ve ithalat artrma yolunu gitmi ve bu ynde politikalar izlemitir.
Maln alann maln alma ilkesine dayanan kliring ve takas sistemini uygulamaya
gidilmitir. Trk Hkmeti mmkn olduu kadar btn lkelerle kliring ve takas
anlamas yapmaya aba harcad ve Trkiye ile ticaret ve deme anlamas yapan
lkelerden ithalata ncelik tand. Ayrca ihra mallarnn standardizasyonuna nem
verilerek, ihracat bu ynden de tevik edildi. 10.06.1930 tarih ve 1705 sayl Kanun ile
Hkmete tedbir alma yetkisi verilerek, ihra edilen fndk ve yumurtadan balayarak,
ihra mallarnda kalite kontrolne gidildi. nceleri eitli merciler tarafndan yrtlen
bu i 1934'te kurulan Trk Ofise devredildi. Ofise, kontrol ve tefti grevi yannda
piyasa aratrmalar yapma, uluslararas ticaret ve deme anlamalarn hazrlama grevi
de verildi ( Rosengren ve Jordan, 2000).
Devam eden srete kinci Dnya Savann sonlanmasndan sonra, 1946 ylnda
tarmdaki dn de etkisi ile yeni bir krize girilmitir. Bu kriz Marshall yardmlar ve
d borlanma yolu ile atlatlmtr. Bu dnemde btenin fazla verdii yllara
rastlanmasna ramen savan etkisi ile den ihracat artrmak iin devalasyona
gidilmitir.
17
Bu krizden sonra Trkiye, 1954 ylnda da bir krize girmitir. Enflasyon oranlarnn
%2lerden %20lere trmand bu dnemlerde bte ak vermeye balam ve Kore
Savann da etkileri ile Trkiye krize girmitir. Bu krizlere ek olarak serbestleme
politikalar sonucunda oluan 1958 Krizini 1974 Birinci Petrol Krizini ve 1980 Krizini
saymak mmkndr. 1990'lar trblans yllar olarak nitelemek yanl olmayacaktr.
Trkiyede da alma sreci 1980 sonrasnda balad ve finansal serbestleme
1990da tamamland iin, Trkiye ekonomisinde 1990 yl sonrasnda ortaya kan
krizler kresel kaynakl finansal krizlerdir. Trkiye ekonomisinde 1994, 2000 ve 2001
yllarnda nemli kriz yaanmtr (Uygur, 2000). Bu krize ek olarak 2008
Krizini de eklemek mmkndr.
1994 Krizi: 1980'lerde balayan ve 1990'larda tamamlanan serbestleme sreci lke
ekonomisi iin yeni frsatlar yaratrken, kresel kaynakl krizlere daha duyarl hale
gelmi ve bu sre ciddi tehlikelerde yaratmtr. "Bu srete Trkiye ekonomisi iin
kamu finansman a ve cari ilemler a merkezde olmak zere, kur, faiz, enflasyon,
d ticaret, i ve d finansman alanlarnda daima eitli dzeyde skntlar kendisini
gstermitir". Bu skntlarn ynetilemez duruma geldii durumlarda lke eitli
finansal krizlere girmitir. 1994 krizinin olumasnda Krfez Savann ve Avrupa Para
Krizinin yaratt etkiler de rol oynamtr. Ancak krizin temel sebebi kamunun cari
ilemler adr. Ekonominin temel gstergelerindeki zayflk, yanl ve poplist
ekonomi politikalar ile kamunun finansman a ynetilemez duruma gelmitir. Ksa
ancak ok iddetli olan bu krizde sermaye ka ile birlikte para piyasalar ve borsa
altst olmutur. Nisan 1994te hkmet dengeleri yeniden kurmak amacyla yeni
kararllk nlemleri paketi ilan etti. Dvize olan akm kesmek ve ksa dnemli kamu
borlarn deyebilmek iin Mays 1994 tarihinde %400 faizli borlanma katlarn
piyasaya srmek zorunda kald. Dengeleri dzeltmeden yapay yolla faiz oranlarn
drme abas faiz oranlarnda ok daha yksek oranda bir sramaya neden olmutu
(Dalyanc, 2010). Sonu olarak, ok yksek enflasyon, yksek lirann ar
deersizlemesi, isizlik, ve cretlerin drlmesi gibi faturas yksek durumlar
kendisini gstermitir.
18
Tablo 2.1: Kriz Yllarnda: Reel Ekonomik Gstergeler
1994
Dnem Birim
Kriz ncesi Kriz Dnemi
Sanayi retim Endeksi 10 Ay 1997= 100 (1) 82,6 77,6
malat Sanayi retim End. 10 Ay 1997= 100 (1) 84,6 76,8
mal.San. Kapasite Kul.Or. 10 Ay Yzde 80,2 74,5
Genel sizlik Oran (2) Mart Yzde 8,7 8,8
Tarm D sizlik Oran (2) Mart Yzde 14,2 15.0
hracat (FOB) (3) 10 Ay Milyon$ 11.040 13.420
thalat (FOB) (3) 10 Ay Milyon$ 26.790 18.940
Kaynak: TK , TCMB ve kendi hesaplamalarmz

(1) Global krizde 2005=100.
(2) 1994 krizinde Nisan aydr.
(3) 2003 fiyatlaryla. Bavul ticareti ve parasal olmayan altn hari.
Tablo 2.2: Kriz Yllarnda: Nominal-Finansal Gstergeler

1994
Dnem Birim
TFE 11 Ay Yzde 69,6 119,7
Dviz Kuru Sepeti (1 $+ 1 euro) 11 Ay TL.(1) 0,0234 0,0641
hracat Birim Deer Endeksi 10 Ay 2003=100 110 105
thalat Birim Deer Endeksi 10 Ay 2003=100 89 93
MKB Endeksi (1986=1) 11 Ay 1986=1 104 206
DBS Bileik Faiz Oran 11 Ay Yzde 87,4 163,0
Vergi/Faiz D Harcama Or. 11 Ay Yzde 73,4 102,6
Bte A/Bte Geliri Or. 11 Ay Yzde 31,8 8,2

(1) 1994 ve 2001 kriz dnemlerinde de, dviz kuru sepeti yeni TL.sna evrilmitir.
19
Tablo 2.3: Kriz Yllarnda: demeler Dengesi Gstergeleri
1994
Dnem Birim
Toplam Mal Ticaret Hacmi 6 Ay Milyar $ 20,727 17,896
Toplam Mal Ticaret Hacmine Oranlar (Yzde)
Cari lemler Dengesi 6 Ay -15,8 1,5
Mal Ticareti Dengesi 6 Ay -31,0 -14,4
Sermaye Hareketleri Den.(1) 6 Ay 21,7 -22,4
Scak Para Akmlar (2) 6 Ay 6,6 -20,6
Rezervler (3) 6 Ay -1,2 25,3
Net Hata ve Noksan 6 Ay 4,7 -4,5

(1) Bankalarn dviz varlklar ve rezerv varlklar hari.
(2) Yurtd yerleiklerin hisse senedi, DBS ve mevduatlar ile bankalarn net ksa vadeli borlanmalar toplam
(3) Rezerv varlklar ve bankalarn dviz varlklar toplam. Eksi iaret rezerv artn gstermektedir.
2000 ve 2001 Krizleri: 1994 Krizinin etkileri tam olarak silinmeden 2000 ylnda ve
2001 ylnda yeni krizler yaanmtr. 1998 ylna gelindiinde enflasyon %100 varm,
d borlar ciddi oranda artm ve i bor da ynetilemez bir noktaya gelmiti. Yine bu
dnemlerde yaanan Asya ve Rusya krizlerinin de etkisi ile ekonomideki olumsuz
gidiat derinlemiti. Bu srete hkmet IMF ile bir "yakn izleme" anlamas izledi.
Anlamann temelinde kamu harcamalarnn kslmas yatmaktayd. Ancak bu anlama
da yeteri kadar etkili olmam ve bunun stne yaanan Marmara Depremi olay daha
da kt hale getirmitir. Bu gelimelerin sonucunda 1999 ylnda Ecevit'in koalisyon
hkmeti IMF ile bir stand-by anlamas imzalamtr.
2000 ylna grece bir iyimserlik havas ile girilmitir. zellikle AB yelik
adaylna alnmann, deprem sonras yaanan dayanma hali ve IMF'den gelecek
fonlar bu havay yaratmtr. Kazgan (2002) IMF ile imzalanan anlamay iki ayr
boyutta deerlendirir. Bunlardan ilki makroekonomik nlemlerken, ikincisi ise lkenin
retim yapsn deitirmeyi hedefleyen yapsal uyum politikalardr.
"Makroekonomik nlemler, temelde, enflasyonun indirilmesine ve bu balamda
kamu harcamalarnn kslarak bte aklarnn drlmesine, i borlarn evrilebilir
duruma sokulmasna ynelikti. Burada iki parasal nlem devreye sokuldu; nlemleri,
20
izleyen aylarda yarattklar finansal dengesizliklerle hem finans hem retici reel
kesimlerinde kleri hazrladlar" (Kazgan, 2002). Bu nlemlerden ilki dviz kurunun
enflasyonla mcadelede kullanlmasyken, ikincisi ise para arzn geniletmeyi dviz
rezervlerindeki arta balamakt. Bu iki para politikas ile 2000 ylnn ilk eyreinde
TL reel olarak deerlenmi ve istihdam artmt. Ancak enflasyon da beklenen d
gereklemedi. Sre ilerledike TL'deki deerlenme beklentileri am ve cari ilemler
ada hzla bymeye balam ve bunlarda sonu olarak Merkez Bankasnn dviz
rezervlerini hzla eritiyordu. "Yln nc eyreine gelindiinde cari ilemler
andaki patlama buna eklendi, dviz fiyat tutulamayacak beklentisi dodu. Nitekim
Kasm aynn 2. yarsnda 3 milyar dolar tutarnda sermaye k bu beklentinin
sonucuydu. Yukarda deinilen olumsuz etkenlere, sermaye klar srerken, TCMB
dviz rezervindeki 5 milyar dolar tutarnda azaln yaratt para arz daralmas eklendi.
Bu daralma Kasm 2000deki krizi tetikleyen nemli bir etken oldu. Nedeni, yln
nc eyreine girildiinde ticari bankalarn ak pozisyonlarn kapamak iin dvize,
dolaysyla TLye ihtiyalarnn artmasyd; ihtiyacn artt bir dnemde TL darlnn
ortaya kmas ve bu an TCMB tarafndan karlanmamas faiz haddini de frlatan
nemli bir hata olmutu. Bu arada Trkiyenin en byk ilk on bankas iinde yer alan
bir banka (Demirbank)da, baz byk zel bankalarn basksyla sarsntya girdi"
(Kazgan, 2002).
Bylelikle Kasm 2000 krizi ok yksek faiz, nemli dzeyde dviz rezervi kayb ve
7.5 milyar dolarlk yeni bir IMF kredisi ile geici olarak sonulanyordu. Bir baka etki
ise ekonomi byk lde savunmasz kalm ve ciddi oranda zayflamt. "Kasm krizi
ald derken, tam ay sonra 19 ubat 2001de Babakan ile Cumhurbakan
arasndaki bir tartma ikinci bir speklatif saldry balatm ve bu kez dviz krizi
balamtr. 21 ubatta bankalar aras para piyasasnda gecelik faiz %6200e kadar
km ve ortalama %4018,6 olarak gereklemitir. 16 ubatta 27.94 milyar dolar olan
Merkez Bankas dviz rezervi 23 ubatta 22,58 milyar dolara inmi ve rezerv kayb
5,36 milyar dolar olarak kaytlara gemitir (Uygur, 2000). Bu tablonun sonucunda
enflasyon hedefi de km ve %80-85 aralna trmanmtr. Nihayet borsada km
ve Trkiye tarihinin en byk ekonomik ykmn IMF ynlendirmesi ile yayordu.
21
Tablo 2.4: Kriz Yllarnda : Reel Ekonomik Gstergeler
2001
Dnem Birim
Tarm D sizlik Oran (2) Mart Yzde 11,7 11,9
hracat (FOB) (3) 10 Ay Milyon$ 27,190 31,550
thalat (FOB) (3) 10 Ay Milyon$ 48,250 34,970

Tablo 2.5: Kriz Yllarnda : Nominal-Finansal Gstergeler

2001
Dnem Birim
TFE 11 Ay Yzde 43,8 67,3
MKB Endeksi (1986=1) 11 Ay 1986=1 14,463 10,078

22
2001
Dnem Birim
Cari lemler Dengesi 6 Ay -14,0 2,4
Rezervler (3) 6 Ay -4,5 -11,6
Net Hata ve Noksan 6 Ay -1,2 -3,35

(1) Bankalarn dviz varlklar ve rezerv varlklar hari.
(2) Yurtd yerleiklerin hisse senedi, DBS ve mevduatlar ile bankalarn net ksa vadeli borlanmalar toplam.
2008 Krizi: Bu kriz yukarda de ele alnd gibi kresel bir kriz olarak balam ve
etkileri itibari ile Byk Buhranla kyaslanmtr. zellikle Eyll 2008 etkileri
hissedilen bu kriz konut sektrndeki sorunlar ve bireysel iflaslarla tetiklenmiti.
Trkiye'deki etkileri retim ve refah kayb eklinde olmutur. Bunda d talebin dmesi
nemli bir rol oynamtr. Bununla birlikte kresel havann da etkisi ve Trkiye'nin risk
puann da artmas ile d kredide azalmalar meydana gelmi ve bu da i kredi pazarnn
daralmasna sebep olmutur.
Bu ortam Trkiye'yi eitli tedbirler almaya yneltmitir. Bu nlemler u ekilde
sralanabilir (nal ve Kaya, 2009):
1. Vadesi geldii halde denmemi tm vergi alacaklar taksitlendirilmi
2. Trklerin yurtdndaki paralarnn Trkiyeye getirilmesine ynelik
almalar yaplm
3. Mevduata gvence verme yetkisinin TMSFden alnarak Bakanlar Kuruluna
devredilmi.
4. Hisse senedi alm satmlarnda uygulanan stopaj oran %0a indirilmi.
5. Merkez bankas dviz mevduat munzam karlklarn drerek bankaclk
sistemine kaynak yaratlm
6. KOSGEB kanal ile KOBlere faizsiz kredi salanm
7. Halk bankas kanalyla esnaf ve sanayiciye yeni kredi imkanlar salamtr.
23
Tm bu tedbirler bankaclk ve reel sektr canlandrmak amacyla alnmtr ve krizi
hafifletme yoluna sokmutur.
Tablo 2.7: Kriz Yllarnda: Reel Ekonomik Gstergeler

2008
Dnem Birim
Tarm D sizlik Oran (2) Mart Yzde 13,4 18,9
hracat (FOB) (3) 10 Ay Milyon$ 69,960 66,630
thalat (FOB) (3) 10 Ay Milyon$ 94,140 75,980

Tablo 2.8: Kriz Yllarnda: Nominal-Finansal Gstergeler

2008
Dnem Birim
TFE 11 Ay Yzde 10,7 5,2
MKB Endeksi (1986=1) 11 Ay 1986=1 48,029 30,780

24
2008
Dnem Birim
Cari lemler Dengesi 6 Ay -14,9 -6,0
Rezervler (3) 6 Ay -0,1 2,4
Net Hata ve Noksan 6 Ay 1,0 15,2

(1) Bankalarn dviz varlklar ve reverv varlklar hari.
(2) Yurtd yerleiklerin hisse senedi, DBS ve mevduatlar ile bankalarn net ksa vadeli borlanmalar toplam.
2.8 FAZ VE FAZ TEORLERNE GENEL BAKI
Faiz, parann kullanlmasndan vazgeilmesi bedelidir. Faizin tanm sektre gre

deiebilmektedir. Finans sektrnde faiz, anapara demesi yannda yaplan ek
demedir. Ticari sektrde, firmalarn faaliyet konularyla ilgili yapm olduklar ilerde
para alacaklarnn yannda talep edebilecekleri ek miktardr. Uygulanacak faiz oranlar,
vadeleri ve faiz uygulamasna eklenecek zel ekil artlar sektrler aras farkl
olabilecei gibi ayn sektr iinde farkl ilerde de farkllk gsterebilir.
Parann kullanm asndan yaplacak yatrmlarn karlln deerlendirmek iin
kullanlan bir hesaplamadr. Parann bugnk ve gelecekteki olmak zere iki deeri
vardr. Parann zaman deerinin en nemli etkileyici unsuru enflasyondur. Uygulanacak
iskonto oran ile gelecekteki bir miktar parann bugnk deerini hesaplamann
mmkn olmasnn yan sra, ayn ekilde bugnk bir miktar parann da gelecekteki
tutarn hesaplamak mmkndr.
25
a) Basit Faiz: ki trl faiz hesaplama yntemi vardr. Bunlar, basit faiz ve birleik
faiz hesaplama yntemleridir. Basit faiz, faizin anapara zerinden hesaplanmasdr ve
vadesi genelde bir yldan ksa olan borlara uygulanr.
b) Birleik Faiz: Bileik faiz hesaplamas, anapara zerinden hesaplanan faizin
anaparaya eklenerek kan toplam para zerinden faizin hesaplanmasdr. Bunun iindir
ki bileik faize, faizin de faizi uygulamas denmektedir. Bileik faizde vade genelde bir
yldan uzundur fakat artk vadesi bir yldan az olan borlar iinde birleik faiz
uygulanabilmektedir.
c) Faiz Olgusunun Ksa Tarihi: Faiz kavramnn zerinde yaplan almalar son
birka yzyl iinde olsa da bu olgunun varlnn gemii daha eskilere dayanr.
rnein milattan nce 3000 yllarndaki eski Smerler zamannda faiz ile kredili mal
satnn sistematik bir bor arac olarak kulland belirtilmektedir. Prehistorik
zamanlarda deerin(para) bir dei-toku arac olarak genel geer bir lsnn
gelitirilmesinde nce bile muhtemelen faiz kredi olgusunun var olduu
belirtilmektedir (Homer, 1976). Faizin tarihsel srecinde uygulamada sk sk
kstlamalara, yasaklanmalara, mdahalelere maruz kalmtr. Getirilen bu
mdahalelerin, snrlandrmalarn, kstlamalarn temelinde din olgusu yatmaktadr.
Faiz ileminin aka dzenlenmesi tek Tanrl din olan Yahudilik, Hristiyanlk ve
slamdan nce eski medeniyetlerden Mezopotamyada antik Hammurabi kanunlarnda,
eski Yunanda Solonnun reformlarnda ve Roma hukukunda On ki Tabloda karmza
kmaktadr. Bu eski medeniyetler genellikle faizi tamamen yasaklamaktan ok
maksimum faiz haddi eklinde temel dzenlemeler getirmilerdir (Homer, 1976).
Ortaalara gelindiinde dinlerin faiz olgusuna bak deimemitir. Bu durum
Rnesans ve reforma kadar devam etmitir. On altnc yzyldaki Reformun faiz ile
ilgili kilise doktrinini temelden sarst, zellikle nclk yapan Martin Luther(1483-
1536), Zwingli(1484-1531) ve Calvin(1509-1564) yazlarnda kilise doktrinini gl bir
ekilde eletirdikleri; Lutherin faizin beeri felakete yol aan bir saik olduunu kabul
etmesine ramen, kilisenin ruhani araclna kar olmas sebebiyle yazlarnda faize
zmni izin verilmesini ima ettii ve bunun tesinde daha ak bir tavr olarak Calvinin
dn alnan fonun ierdii riske nispetle faiz ile ar faiz (usury, tefecilik) arasnda
ayrm yaparak ar faiz yasasna (anti-usury law) byk bir etki yapt iddia
edilmektedir( Taylor ve Evan, 1987). Bylelikle faiz ile ilgili kilisenden farkl
26
dnceler kmtr ve bu da dier birok konuda olduu gibi faiz konusunda da kilise
dorularnn sarslmasna neden olmutur. Ancak buna ramen onsekizinci yzyln
sonlarna kadar faiz olgusu kapsaml ve sistematik biimde ele alnmamtr.
27
BLM 3 MEVDUAT BANKACILII VE KATILIM
BANKACILIININ ZELLKLER VE
FARKLILIKLARI
3.1 BANKACILIIN TARH GELM
Tarihte ilk bankaclk rneklerinin eski Smer ve Babil uygarlklarna kadar uzand
dnlmektedir. Smerlerin Uruk ehri dolaylarnda gelien ilk uygarlklarndan
birinde M.. 3500 ylnda kurulan Maket, bilinen ilk bankadr (al,1998). Makette
grev yapan rahipler ilk bor verenler kiilerdi. Maket, mahsul zaman geri alnmak
zere tohum, hammadde ve ara gere gibi fiziki daha sonralar parasal kredi
verdikleri, yaplan kazlar sonucu ortaya kmtr. Kazlarda ortaya kan bulgular bir
hesaptan baka bir hesaba transferlerin, teslim emirlerinin, mal belgeleri talimatnn
varln aka ortaya koymaktadr. Babilin nl hkmdar Hammurabinin
yasalarnda da dn ilerini nasl ynetecei, borcun zamannda nasl tahsil edilecei
gibi hkmler bulunmaktadr.
Corafi keiflerle Amerika Ktasndan ok miktarda altnn Avrupaya getirilmesi,
Avrupada ticaretin canlanmasna ve kurumsal bankacln olumasna katk salad
sylenebilir. Kurumsal olarak ilk banka 1407 ylnda Cenovada kurulan Genova
Bankas (Casa di San Giorgio)dr. Ayrca Banco della Piazzi di Rialto (Venedik
1587), Banco Giro (Venedik 1617) ilk kurumsal banka rnekleri olarak
gsterilebilir. Bu bankalar Amsterdam Bankas, Hamburg Bankas gibi bankalar takip
etmi ve 18. yzylda tm Avrupada bankalar kurulmutur.
Osmanl devletin yksek faizli tahvilleri Avrupa mali piyasalarnda kabul grmesi,
Osmanl devletine bor vermeyi karl bir i haline getirmiti. Galata bankerleri de bu
piyasadan pay almak amacyla ngiliz, Fransz ve Avusturyal sermaye gruplaryla
ortaklklar eklinde stanbulda yeni bankalar amaya balad. Bylece Osmanl
28
Bankasnn kuruluunu, amalar dviz speklasyonlarndan yararlanmak ve Osmanl
hkmetine yksek faizlerle bor vermek olan dier yabanc bankalarn kuruluu izledi
(Kazgan, 1997).
lkemizde ilk bankann kurulu yl olan 1847den Cumhuriyetin ilan edildii 1923
ylna kadar geen sre iinde, para ve kredi piyasasnda etkili olan bankalar, daha ok
yabanc sermaye tarafndan veya yabanc sermaye itiraki ile kurulmu olanlardr
(Akg, 1992).
Cumhuriyet dnemine kadar baka bankalarn da kurulduu grlmektedir.
Bunlardan bazlar unlardr; stanbul Bankas (1847), Bank- Osmani (1856), Trkiye
Bankas (1860), irket-i Umumiye-i Osmaniye (1865), Ziraat Bankas (1863), Emniyet
Sand (1866), Adapazar slam Ticaret Bankas (1914), Milli Aydn Bankas (1914),
Adapazar Emniyet Bankas (1919). Cumhuriyet ncesi kurulan bu bankalarn ou
yabanc sermaye ile kurulmu bankalar olarak karmza karken, Cumhuriyet sonras
dneme baktmzda; zellikle 1923te zmir ktisat Kongresinde yerli ekonominin
oluturulmasna paralel olarak bankalarn da yabanc sermayeden kurtarlarak
milliletirilmesi vurgulanm, ardndan bir ok yerli banka kurulmutur. Bu bankalarn
bazlar unlardr; Trkiye Bankas (1924), Ttnbank (1924), Emlakbank (1927),
Denizli ktisat Bankas (1927), Kocaeli Halk Bankas (1927), Eskiehir Bankas (1927),
Trkiye mar Bankas (1928), Trkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas (1930).
Cumhuriyetin ilk yllarnda devleti bir anlayla kurulan bu ilk bankalarn ardndan
zellikle kinci Dnya Savandan sonra Trkiyede zel bankacln gelitiini
syleyebiliriz (Da,2011).
3.2 BANKALARIN TANIMI VE GENEL OLARAK BANKA

LETMECL
Banka terimi talyanca masa, tezgah anlamna gelen banco kelimesinden Trkeye
uyarlanmtr. Banka ile ilgili imdiye kadar yaplm bir ok tanm mevcuttur. Bu
tanmlarn bazlar unlardr;
Banka, sermaye, para ve kredi zerine her eit ilemleri yapan ve dzenleyen, zel
ve tzel kiilerin, devletin ve iletmelerin bu alandaki her trl ihtiyalarn karlamak
zere alan iktisadi kurululardr.
29
Banka, tasarruf sahiplerinin mevduat ad altnda topladklar fonlar ihtiya duyan
kii ya da kurululara kredi olarak kullandran yani fon fazlas bulunan kii ya da
kurulular ile fon ihtiyac olan kii ya da kurulular arasnda finansal araclk ilevi
gren iletmelerdir (Sarkam vd, 2004).
Banka, para ve paray temsil eden btn tediye aralar ile uraan kurumlardr.
Banka, kredi ilemlerinde veya mali ilemlerde kullanmak zere, halktan mevduat ve
baka ekillerde para kabul etmeyi meslek edinmi teebbs veya kurumlardr.
Grld gibi banka kavram ile ilgili deiik tanmlar bulunmakla beraber bu
tanmlarda n plana kan, bankalarn para toplama ve kredi salama gibi iki nemli
nitelie sahip bir iletme olarak ifade edilmeleridir. Tanmlarda da vurguland gibi
bankalar hizmet veren birer iletmedir. Tm iletmelerde olduu gibi bankalarda da
temel ama kar elde etmektir. Bununla beraber bankalarn, parann veya deerli
mlklerin saklanabilecei gvenli bir yer salamak, mterileri adna menkul kymet
alp satmak, mterilerine kredi imkan salamak, araclk yapmak gibi grevleri
bulunmaktadr.
Avrupa Birliinin 2006/48 sayl Direktifinin ekinde bankalarn (kredi
kurulularnn) yapabilecekleri faaliyetlerin listesi belirlenmitir. hukukumuza da
aynen adapte edilmi olan faaliyetler aada verilmektedir.
Mevduat ve benzeri geri deme ykmll olan fonlarn kabul,
Ortak ve alanlar da dhil olmak zere gerek ve tzel kiilere nakdi kredi
kullandrm,
Bakalar lehine teminat, garanti ve sair ykmllklerin stlenilmesi suretiyle
gayri nakdi kredi kullandrm,
Vadeli mal ve hizmet satndan kaynaklanan ve fatura ibraz edilebilir alacak
haklarnn pein bedel ile satn alnmas ilikisini ieren faktoring ve ihracat
alacaklarnn herhangi bir ekilde ihracatlara rcu edilme hakk olmakszn satn alm
ilemi olan forfaiting ve benzeri ilemler yoluyla ticaretin finansmannn salanmas,
Mterilerin talebi ve seimi dorultusunda nc kiilerden satn alma
yntemiyle veya baka suretle temin edilecek bir maln zilyetliinin (mlkiyetine sahip
olmaktan kaynaklanan her trl risk ve yararlarn) belli bir kira bedeli karlnda belli
bir sre ile devredilmesi ilikisini ieren finansal kiralama ilemleri yaplmas,
Para havalesi, transfer ilemi yaplmas,
30
Kredi kart, seyahat eki, banka kart ve eki gibi deme aralarnn ihrac,
ynetimi,
Kendi hesabna veya mterilerin nam ve hesabna para piyasas aralar ile efektif,
dviz, futures ve opsiyon szlemeleri, dvize veya faize dayal finansal szlemeler ile
devredilebilir nitelikli hisse senedi, tahvil, bono, hisse senedine dntrlebilir tahvil
ve benzeri borlanma aralarnn veya bunlar alma veya satma hakk veren sermaye
piyasas aralarnn alm-satmn ya da geri alm-satm taahhd ile alm-satmn
yapma,
Sermaye piyasas aralarnn dorudan halka arz yntemi ya da baka yntemler ile
ihracna alm garantisi vermek suretiyle katlm salama ya da araclk hizmeti verme,
Sermaye yaps, endstri stratejileri ve benzeri sorulara ilikin olarak iletmelere
danmanlk yapma,
irket devir, birleme ve satn almalar ile ilgili ilemlerde danmanlk hizmeti
Finansal kurulularn kendi aralarndaki bor al veriine araclk etme,
Portfy ynetimi ve danmanl hizmeti verme,
Hisse senedi takas, saklamas ve ynetim hizmetleri verme,
Mterilerin kredibilitesi hakknda referans hizmeti verme,
Saklama (kiralk kasa) hizmeti verme,
3.3 BANKA TRLER

Bankalarn tanmnda olduu gibi snflandrlmasnda da eitli glklerle
karlalr. Bankalar kesin hatlarla birbirinden ayrlan gruplara ayrma dncesi lke
dzeyinde ksmen mmknse de, dnya genelinde bu olduka gtr. Konunun
karmakl, bankaclk faaliyetlerinin lke ekonomisine ve sermaye piyasasna
bamllndan, faaliyet sahasnn geniliinden, bankalarn byk lde yasalarn
denetiminde bulunmasndan kaynaklanmaktadr. lkelere gre bankaclk sisteminde
farkllklar olmas, bankacln nem srasnn lkelere gre deimesi, farkl amalarla
kurulan bankalarn dier bankaclk faaliyetlerini de yerine getirmesi, snflandrmay
gletiren temel nedenlerdir. (Geylan, 1985)
Banka trleri ile ilgili olarak literatrde eitli ayrmlar yaplmaktadr. Sermaye
kaynaklarna gre ve faaliyet alanlarna gre ayrm yaplabilmektedir. Aada ksaca
Bu ayrma gre bankalar deerlendirilecektir.
31
i-Sermaye Kaynaklarna gre Bankalar: Bu ayrm bankann sermayesinin milli
olup olmamasna bal olarak iki ksma ayrlr.
Birinci ksmda Milli sermayeli bankalar bulunmakta olup bunlarda kendi ierisinde
Devlet Bankalar zel Sermayeli Bankalar ve Karma Sermayeli Bankalar olarak
ayrlmaktadr.
kinci Ksmda ise Yabanc sermayeli bankalar yer almaktadr. Bu bankalarn
ortaklk yapsnda Yabanc meneili gerek ve tzel kiiler yer almaktadr.
ii-Faaliyet Konularna Gre Bankalar: Bu ayrmda bankalarn faaliyet konular
esas alnmaktadr.
a-Emisyon Bankalar Merkez Bankas olarak ifade edilen ve Ekonomiye emisyon
salayan bankalardr.
b-Ticari ve Mevduat Bankalar: Her ne kadar lkemiz dnda bu iki banka tr
birbirinden ayr olarak faaliyet gsterse de lkemizde bu ayrm sz konusu deildir.
lkemizde faaliyet gsteren Bankalarn byk ounluu bu kategori ierisinde yer
almaktadr. Bu bankalar tasarruf sahiplerinden topladklar mevduatlar ile hem bireysel
tketicileri hemde ticari iletmeleri finanse etmektedir. leride bu bankalar ilikin detay
bilgi verilecektir.
c- Kalknma ve Yatrm Bankalar: Yatrm bankalar sermaye piyasasnda faaliyet
gstermek, sermaye piyasas aralar kullanlarak salanan kaynaklarla yatrm yapmak,
iletmelerin etkin bir ynetme ve salkl mali yapya kavumalar amacyla devir ve
birleme konular dahil danmanlk hizmetleri vermek, mevduat hari bankaclk
ilemleri yapmak zere kurulurlar.
- Kalknma bankalar, yukarda saylan yatrm bankacl faaliyetlerine ek olarak
z kaynaklar ile idaresi kendilerine braklan fon ve benzeri kaynaklardan kredi vermek
zere kurulurlar. (TBB., 2001)
Her ne kadar literatrde ok karlalmasa da Bankaclk Kanunu kapsamnda
tanmn bulan katlm bankacl da artk bankaclk kategorizasyonu ierisinde yerini
almtr. Faaliyetlerinin paralellik arzetmesinden dolay bu ayrm Faaliyet konularna
gre bankalarn altnda Ticari ve mevduat bankalarnn bir ayrm olarak dnlebilse
de aslnda yeni ve temel bir ayrmdan sz etmek gereklidir. Bu ayrm Bankalarn Faizli
ilem yapp yapmadna gre snflandrlmas olarak belirlenebilir buna gre Bankalar;
a) Katlm Bankacl
32
b) Mevduat Bankacl
olarak kategorize edilebilecektir.
Bu blmden sonra bu ayrm zerinden bankalar incelenecektir.
3.4 KATILIM BANKACILII
Bankalar gncel ekonominin en nemli paralarndan biridir. Bankalarn slam

Devletleri ierisinde tam anlamyla yer bulamamas ekonomik anlamda yava
gelimesine neden olmutur. Bu durumun temelinde faizin dinen yasak olmas ve faiz
temeline dayal bankalara mslman nfusun scak bakmamasdr. slam lkelerinde
halk tasarrufunu altn, dviz, gayrimenkul gibi ekonomi d alanlarda deerlendirmi
ve slam lkeleri ekonomilerini gelitirmek iin muhta olduu sermayeden
faydalanamamtr. Bu durumun doal bir sonucu olarak faizsiz bankaclk anlay
gelimeye balamtr.
Dnyada Konvansiyonel Bankacln bir alternatifi olarak ortaya km olan faizsiz
bankacln tarihesine baktmzda M.. 2000li yllarda faizin yasaklanmasna
paralel olarak uygulama alan bulmu olmakla birlikte bugnk anlamda 1964 ylnda
Msrda tarmsal retimi desteklemek amal olarak kurulan faizsiz birlikler ile
baladn grrz. zellikle 1970li yllarda yaanan dnya petrol krizi ile birlikte
Ortadouda meydana gelen sermaye birikimi ok ksa srede faizsiz ilem yapan
bankalarn bu blgede ve dnyada yaylmasna yol amtr.Bu gn 50 den fazla
mslman veya mslman olmayan lkede hizmet veren bu bankalar sratle alternatif
finansal rnler retmektedir.(Kashif ve Sridharan 2014).
Faizsiz Bankacln lkemizdeki karl 5411 sayl Kanunda Bu kanuna gre
zel cari ve katlma hesaplar yoluyla fon toplamak ve kredi kullandrmak esas olmak
zere faaliyet gsteren kurulular ile yurt dnda kurulu bu nitelikteki kurulularn
Trkiyedeki ubeleri olarak tanmlanan Katlm Bankalardr.
Katlm bankalar, ekonomi dnda kalan etkisiz fonlarn harekete geirilerek slam
Devletlerinin ihtiyac olan sermayeyi faizsiz bir ekilde salamak amacyla
oluturulmutur. Bu balamda slam lkelerine sermaye salamak iin ilk olarak slam
Kalknma Bankas kurulmutur. Trkiyede faizsiz bankaclk 1980lerden sonra
kendine yer bulmaya balamtr. Faizsiz bankaclk bir yandan klasik bankacln fon
33
toplama ve kullandrma fonksiyonlarndan ayrlan ve yeni olarak nitelendirilebilecek
ynleri bulunmaktadr (onkar,1989).
Katlm bankalar, ilk defa 4389 Sayl Bankalar Yasasnda Mevduat toplama
yetkisi bulunmayan ancak, zel cari hesaplar ve kar zarara katlma hakk veren hesaplar
yoluyla fon toplayan, ekonomik faaliyetleri ekipman veya emtia temini, kiralanmas
veya ortak yatrmlar yoluyla finanse eden kurumlardr (zulucan ve Deran, 2009)
eklinde tanmlanrken. zel Finans Kurumlarnn Kurulmasna ilikin 1998 tarihli
kararnamede katlm bankalar, kendi sermayesine ek olarak yurt dndan, yurt iinden
veya kar ve zarar katlma hakk veren hesaplar yoluyla fon toplayp ekonomiye fon
tahsis etmek iin faaliyet gsteren ve toplanan fonlar mevzuatnda belirtilen usullerle,
her trl zirai, ticari faaliyetlerin ve hizmetlerin finansmannda, ortak yatrmlarda, yurt
d teminat mektubu verilmesinde, ihracat ve ithalatn finansmannda, yatrmlara
ilikin ekipmanlarn temin edilip, firmalara taksitle satlmas veya kiraya verilmesi gibi
hususlarda kullandrabilen mali kurulutur eklinde tanmlanmtr. 2005 tarihinde
Resmi Gazetede yaymlanan 5411 sayl bankaclk kanununda ise katlm bankas, zel
cari ve katlma hesaplar yoluyla fon toplamak ve kredi kullandrmak esas olmak zere
faaliyet gsteren kurulular ile yurt dnda kurulu bu nitelikteki kurulularn
Trkiyedeki ubelerini ifade etmektedir. Ayrca gene ayn kanun ile;
a) zel cari hesap: Katlm bankalarnda alabilen ve istenildiinde ksmen veya
tamamen her an geri ekilebilme zellii tayan ve karlnda hesap sahibine
herhangi bir getiri denmeyen fonlarn oluturduu hesaplar,
b) Katlma hesab: Katlm bankalarna yatrlan fonlarn bu kurumlarca
kullandrlmasndan doacak kr veya zarara katlma sonucunu veren, karlnda
hesap sahibine nceden belirlenmi herhangi bir getiri denmeyen ve anaparann aynen
geri denmesi garanti edilmeyen fonlarn oluturduu hesaplar,
c) Katlm fonu: Katlm bankalar nezdinde atrlan gerek ve tzel kiilere ait zel
cari hesap ve katlma hesaplarnda yer alan paray, ifade etmektedir
(http://www.bddk.org.tr).
Deiik tanmlardan da anlalaca gibi Katlm bankacln ksaca, slam arlkl
sermayenin tasarruflarn altn, dviz, gayrimenkul gibi ekonomi d yatrmlarda tutan
tasarruf sahiplerinin elinde bulunan sermayenin aktif ekonominin ierisinde sermaye
34
olarak katlmasn amalayan kar ve zarar anlayyla faaliyet yrten iletmeler olarak
tanmlayabiliriz.
Katlm bankalarnn lkemizde 1980lerden sonra kendisine yer bulduunu
grmekteyiz. Trkiyenin bugnk ismiyle katlm bankacl olarak ifade edilen
bankaclk modeli ile tanmas, kapal ekonomiden da ak piyasa ekonomisine
geiin yaand 1980li yllarda, uluslararas piyasalara uyum salama srecinde
olmutur (zcan ve Hazrolu, 2000). zcan ve Hazrolunun da belirttii gibi
Trkiyenin dnya piyasalarna uyum srecinin doal bir sonucu olarak ortaya kan
katlm bankalar, Trkiyedeki ekonomi d yatrmlarn piyasayadhil edilmesine
katk salamtr ve hala faizsiz bankaclk hizmetleri ile almalarn
srdrmektedirler.
Katlm bankaclnn temel amac, slam arlkl ekonomik bak as
dorultusunda zellikle faizi haram olarak nitelendiren tasarruf sahiplerinin ekonomi
iin sermaye oluumuna dhil etmektir. Bu anlayla kk tasarruflarn biriktirilerek
ekonominin iine ynlendirilmesi olduka nemli bir faaliyettir. Fakat parann tek
bana hareketi ekonomi iin bir anlam ifade etmez. Para bir lokomotif gibidir.
Lokomotif, beraberinde arkasndaki vagonlar ekebildii lde ie yarar; tek bana
lokomotifin hareketi hi bir mana tamaz. Yani piyasaya giren bu paralar arkasnda mal
ve hizmetleri srklemedii takdirde piyasaya giren bu parann ekonomiye pek bir
faydas olmayacaktr. Parann ekonomideki fonksiyonu, mallarn dei tokuunda l
veya mal temsil grevi grerek hayat kolaylatrmasdr (zsoy, 2009). Bu adan
bakldnda ekonomide temel ey paradan ziyade maldr. Bankalar parann
piyasalardaki dolamn salamaktadr, fakat bu dolam mal ve hizmeti tetiklemedii
srece bir deer ifade etmemektedir. te bu noktada faizsiz bankaclk yani katlm
bankacl olduka nemli bir yerde bulunur. nk katlm bankalar mal ticareti
yapmaktadrlar (Grdoan 1988). Bu nedenle aadaki grafikte grld gibi katlm
bankalarnn gnmz ekonomisine katklar gitgide nem arz etmektedir.
35
ekil 3.1: Katlm Bankalarnn Aktif Geliimi Kaynak TKBB 2013
lkemizde faaliyet gsteren Katlm Bankalar:
Tablo 3.1 Katlm Bankalar ve ube Says
Katlm Bankalar ube Says
Albaraka Trk Katlm Bankas A... 189
Asya Katlm Bankas A... 281
Kuveyt Trk Katlm Bankas A.. 304
Trkiye Finans Katlm Bankas A.. 280
Kaynak TKBB 2014
36
3.5 KATILIM BANKALARININ BANKACILIK HZMETLER
Katlm bankalar, Fon toplama ana faaliyeti altnda zel Cari hesap ve Katlm
hesab, Fon kullandrma ana faaliyeti altnda da, Kurumsal Finansman Destei, Bireysel
Finansman Destei, Gayri Nakdi Kredi, Finansal Kiralama, Ortak yatrmlar ve
kr/zarar ortakl yatrm gibi hizmetleri sunmakla beraber toplad fonlar
deerlendirme ve kr paylama ilemlerinde bankalardan esasl olarak ayrlmtr.
Katlm bankalar, ayrca dier btn faizsiz bankaclk hizmetlerini de mterilerine
sunmaktadr. rnek olarak; teminat mektubu verme, akreditif almas, ek karnesi
verilmesi, ek ve senetlerin tahsile alnmas, takas, ihracat akreditiflerinin ihbar ve teyit
edilmesi, tm kambiyo hizmetleri, seyahat eki verilmesi, dviz alm satm ilemleri,
yurtii-yurtd havale ve transfer ilemleri, kredi kartlar, ek, polie, bono, temett
belgesi, konimento vs. keide edilmesi, tanzim ve kabul edilmesi gsterilebilir
(www.tkbb.org.tr).
Bu kapsamda katlm bankalarnn hizmetlerini fon toplama veya fon kullandrma
balklar altnda incelemek mmkndr.
Bu dorultuda katlm bankalarndaki fon toplama yntemleri u ekildedir;
zel Cari Hesaplar: Trk Liras ve yabanc para cinsinden, nama yazl olarak zel
cari hesap czdan karlnda alabilen, istenildii anda ksmen veya tamamen
ekilebilen ve karlnda hesap sahibine herhangi bir getiri denmeyen, sadece
anapara demesi taahht edilen hesaplardr.
Katlma Hesaplar: Trk Liras ve yabanc para cinsinden nama yazl olarak Kr ve
Zarara katlma hesab czdan karlnda ve belirli vadelerde toplanan; Katlm
Bankalarnn fon kullandrma faaliyetleri ierisinde iletilmesinden doacak kr veya
zarara katlma sonucunu veren, karlnda hesap sahibine nceden belirlenmi faiz,
kr ve dier nam altnda bir getiri taahht edilmeyen, ayrca anaparann aynen geri
denmesi garanti edilmeyen fonlarn oluturduu hesaplardr. Hesap sahibinin, yatrm
olduu para karlnda Katlm Bankalarna salam olduu Katlm Fonu, bu
kurumlarca projelerde kullanlmak zere yatrmclara piyasa artlar ierisinde oluan
kr oranlar ile belirli bir vade iin kullandrlr. Vade sonunda elde edilen getiri, yani
kr, rnein % 80i tasarruf sahibine, % 20si kuruma olmak zere datlr.
Katlm bankalarnda fon kullandrma yntemleri ise u ekildedir;
37
Kurumsal Finansman Destei: Kurumsal finansman destei eklinde de belirtilen
retim destei Katlm Bankalar ile fonu kullanacak iletme arasnda akdedilecek
szleme dahilinde, iletmenin ihtiya duyduu her trl emtia, gayrimenkul ve hizmet
bedelinin Katlm bankasnca iletme adna satcya denmesi ve bunun karlnda
iletmenin borlandrlmas ilemidir. Bu yntemle kullandrlacak fonlar karlnda
teminat alnmas ve alm-satma ilikin belgenin bir suretinin katlm bankasnca
muhafazas zorunludur (Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu, 2001)
Bireysel Finansman Destei: Bireysel ihtiyalar (Ara, Gayrimenkul, Dayankl
Tketim Eyalar vs.) iin, gerek kii alclarn dorudan satclardan aldklar mal veya
hizmet bedelinin, katlm bankas tarafndan alc adna satcya denmesi ve alcnn
bankaya borlandrlmas ilemidir (Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu,
2001). Bu ilem mevduat bankalarndaki bireysel kredilerle benzerlik gsterebilir. Fakat
buradaki temel fark, finansman gerekletirilen ilemin reel olmasn salamak
asndan, finansman bedelinin finanse edilen maln satcsna denmesidir. Alcya
denmesi sz konusu deildir. nk Katlm Bankalar nakit kredi kullandramazlar.
Finansal Kiralama: Tanr ve tanmaz mallarn 3226 sayl Finansal Kiralama
Kanunu hkmleri erevesinde, katlm bankas tarafndan temin edilerek kiraya
verilmesidir (Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu, 2001).
Mal Karl Vesaikin Finansman: D ticaret ve kambiyo mevzuat erevesinde,
katlm bankas ile fon kullanan arasnda dzenlenecek yazl bir akde istinaden, mal
karl vesaikin, katlm bankasnca pein satn alnmas ve vadeli olarak fon kullanana
daha yksek bir fiyattan satlmas ilemidir.
Kar Zarar Yatrm Ortakl: Fon kullanacak olan gerek ve tzel iilerin tm
faaliyetlerinden veya belirli bir faaliyetinden veya belirli bir maln alm satmndan
doacak kr ve zarara katlmak zere bu kiilere fon kullandrlmas ilemidir. Kar zarar
ortakl yatrm yntemi ile fon kullandrlmak iin katlm bankasnn fon
kullandrlacak gerek ve tzel kiilerle Kar-Zarar Ortakl Yatrm Szlemesi
imzalamas gerekmektedir. Katlm bankas ile kar ve zarara katlmak amacyla
szlemede belirlenen srelerle snrl olarak fon tahsis ettii gerek ve tzel kiiler
arasndaki hukuki ve mali ilikileri dzenleyen ynetmelikte de yer alan szlemeye
uygun olarak dzenlenmektedir. Katlm bankas, fon kullandrd gerek ve tzel
kiilerin kr ve zararna, szlemede belirlenen oranlarda katlmaktadr. Kar-zarar
38
ortakl yatrm szlemesinde, katlm bankasnn kr ve zarardan alaca pay ve
alaca teminatlar aka gsterilmektedir. Bu szlemede, projenin karllndan
bamsz olarak katlm bankasna nceden belirlenmi bir tutarda kr garanti
edilmesine dair hkmler yer alamaz (Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu,
2001).
Dier Faizsiz Bankaclk Hizmetleri: Bu hizmetleri ise yle sralayabiliriz; teminat
mektuplar, akreditifler, aval kabul kredileri, harici garantiler, zel cari hesaplar zerine
keide edilmek zere ek karnesi vermek, kredi kart ihra etmek, seyahat eki vermek,
spot dviz alm satm yapmak, yurt ii ve yurt d havale ve transfer ilemleri yapmak,
ek ve senet tahsil ilemleri yapmak, fatura tahsilat yapmak, kambiyo hizmetleri
vermek, kiralk kasa hizmetleri sunmak, sigorta araclk hizmetleri sunmak, vb. gibi
bankaclk hizmetleridir (Kkkocaolu, 2005).
3.6 MEVDUAT BANKACILII
2005 te Resmi Gazetede yaymlanan, 5411 sayl bankaclk kanununda;

Mevduat: Yazl ya da szl olarak veya herhangi bir ekilde halka duyurulmak
suretiyle ivazsz veya bir ivaz karlnda, istendiinde ya da belli bir vadede geri
denmek zere kabul edilen paray,
Banka: Mevduat bankalar ve katlm bankalar ile kalknma ve yatrm bankalarn,
Mevduat bankas: Bu Kanuna gre kendi nam ve hesabna mevduat kabul etmek ve
kredi kullandrmak esas olmak zere faaliyet gsteren kurulular ile yurt dnda kurulu
bu nitelikteki kurulularn Trkiye'deki ubelerini, ifade etmektedir
(http://www.bddk.org.tr).
Mevduat bankalar kendi hesabna mevduat temin ederek ekonomiye para kayna
salayan bankalardr. Bu balamda dnldnde mevduat bankalar ekonominin
ierisinde hayati bir neme sahiptir.
Trkiyede mevduat bankaclnn gemii Osmanl Devletine kadar gitmektedir.
Osmanldan gnmze mevduat bankacln Akhan (2010)a gre u ekilde
zetlememiz mmkndr;
1923 ncesi Osmanl Dnemi, Borlanma bankacl,
1923- 1930 dnemi, Milli bankacln geliimi,
1930-1939 dnemi, korumac ve devleti sanayilemeye zg bankalarn kurulmas,
39
1946-1960 dnemi, dnya ekonomisi ile paralel olarak zel kesim banka saysndaki
art,
1961-1979 dnemi, planl dnem yada i pazarn dinamizminde da baml
gelimeler,
1980-1990 dnemi, iktisat politikalarnda ve finansal piyasalarda liberalizasyon ve
da alma dnemi,
1990-2000 dnemi, Yksek mevduat faizi, Rant ekonomisi, Talep daraltc
politikalar, Ekonomik krizler sebebiyle deiik zamanlarda 11 bankaya Tasarruf
Mevduat Sigorta Fonu (TMSF) tarafndan el konulmas, bankaclkta teknolojik
yatrmlar, Para ve Sermaye piyasalarnn kurumsallamas gibi gelimeler dnemi,
2000 sonras dnem, Sermaye yeterlilii ynetmelii, Bankaclk kanunundaki
deiikler ve uygulamaya konulan gl ekonomiye gei program dnemidir.
2000 ylndan sonra Bankaclk sektr nemli bir dnm yaamtr. 2001 ylnda
61 olan banka says 2004 ylnda 48e dmtr.Bankalar Kanununda yaplan
dzenlemeler, BDDK ve TMSF nin bamsz Kurumlar haline getirilmesiyle Bankaclk
sektr sk bir denetimle kontrol altna alnm ve disipline edilmitir.
Bankalar, zellikle de mevduat bankalar mevduat toplama, fon salama,
bilgilendirme, araclk gibi verdikleri birok hizmetlerle lke ekonomisinin ayakta
kalabilmesi iin hayati derecede neme sahiptir.
40
Tablo 3.2: Trkiyede Faaliyet Gsteren Bankalar Kaynak TBB 2014
Banka Yurtii Yurtd

Banka/Grup Ad
Says ube* ube*
Trkiye Bankaclk Sistemi 47 11127 83
Mevduat Bankalar 34 11086 83
Kamusal Sermayeli Mevduat Bankalar 3 3443 33

Trkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankas A.. - 1674 25
Trkiye Halk Bankas A.. - 893 5
Trkiye Vakflar Bankas T.A.O. - 876 3
zel Sermayeli Mevduat Bankalar 11 5415 39
Adabank A.. - 1 0
Akbank T.A.. - 1003 1
Anadolubank A.. - 114 0
Fibabanka A.. - 67 0
ekerbank T.A.. - 312 0
Tekstil Bankas A.. - 44 0
Turkish Bank A.. - 19 0
Trk Ekonomi Bankas A.. - 547 5
Trkiye Garanti Bankas A.. - 988 8
Trkiye Bankas A.. - 1329 24
Yap ve Kredi Bankas A.. - 991 1
Tasarruf Mevduat Sigorta Fonuna Devredilen

1 1 0
Bankalar
Birleik Fon Bankas A.. - 1 0

Yabanc Sermayeli Bankalar 19 2227 11
Trkiyede Kurulmu Yabanc Sermayeli Bankalar 13 2219 11
Alternatifbank A.. - 73 0
Arap Trk Bankas A.. - 7 0
Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ Turkey A.. - 1 0
Burgan Bank A.. - 60 0
Citibank A.. - 8 0
Denizbank A.. - 708 1
Deutsche Bank A.. - 1 0
Finans Bank A.. - 659 1
HSBC Bank A.. - 307 4
ING Bank A.. - 316 5
41
Tablo 3.2 Devam
Odea Bank A.. - 47 0
Rabobank A.. - 0 0
Turkland Bank A.. - 32 0
Trkiyede ube Aan Yabanc Sermayeli

6 8 0
Bankalar
Bank Mellat - 3 0
Habib Bank Limited - 1 0
Hata! Kpr bavurusu geerli deil. - 1 0
JPMorgan Chase Bank N.A. - 1 0

Socit Gnrale (SA) - 1 0
The Royal Bank of Scotland Plc. - 1 0
Kalknma ve Yatrm Bankalar 13 41 0
Kamusal Sermayeli Kalknma ve Yatrm Bankalar 3 22 0
ller Bankas A.. - 19 0
Trk Eximbank - 2 0
Trkiye Kalknma Bankas A.. - 1 0
zel Sermayeli Kalknma ve Yatrm Bankalar 7 16 0
Aktif Yatrm Bankas A.. - 8 0

Diler Yatrm Bankas A.. - 1 0
GSD Yatrm Bankas A.. - 1 0
stanbul Takas ve Saklama Bankas A.. - 1 0
Nurol Yatrm Bankas A.. - 1 0
Taib Yatrm Bank A.. - 1 0
Trkiye Snai Kalknma Bankas A.. - 3 0
Yabanc Sermayeli Kalknma ve Yatrm Bankalar 3 3 0
BankPozitif Kredi ve Kalknma Bankas A.. - 1 0
Merrill Lynch Yatrm Bank A.. - 1 0
Standard Chartered Yatrm Bankas Trk A.. - 1 0
42
3.7 MEVDUAT BANKALARININ BANKACILIK HZMETLER
Mevduat bankalar yasal olarak ksa vadeli mevduat toplayarak ekonomiye/ticarete

parasal kaynak salayan bankalardr. Mevduat bankalarnn fon toplamak ve onu
ekonomiye aktarmann dnda bir ok faaliyet alan vardr. 2005 tarih ve 25983 sayl
5411 numaral bankaclk kanununun 4. Maddesinde mevduat bankalarnn faaliyet
alanlar yle listelenmitir;
Mevduat kabul.
Nakd, gayri nakd her cins ve surette kredi verme ilemleri.
Nakd ve kayd deme ve fon transferi ilemleri, muhabir bankaclk veya ek
hesaplarnn kullanlmas dahil her trl deme ve tahsilat ilemleri.
ek ve dier kambiyo senetlerinin itiras ilemleri.
Saklama hizmetleri.
Kredi kartlar, banka kartlar ve seyahat ekleri gibi deme vastalarnn ihrac ve
bunlarla ilgili faaliyetlerin yrtlmesi ilemleri.
Efektif dahil kambiyo ilemleri; para piyasas aralarnn alm ve satm; kymetli
maden ve talarn alm, satm veya bunlarn emanete alnmas ilemleri.
Ekonomik ve finansal gstergelere, sermaye piyasas aralarna, mala, kymetli
madenlere ve dvize dayal; vadeli ilem szlemelerinin, opsiyon szlemelerinin,
birden fazla trev arac ieren basit veya karmak yapdaki finansal aralarn alm,
satm ve araclk ilemleri.
Sermaye piyasas aralarnn alm ve satm ile geri alm veya tekrar satm taahhd
ilemleri.
Sermaye piyasas aralarnn ihra veya halka arz yoluyla satna araclk ilemleri.
Daha nce ihra edilmi olan sermaye piyasas aralarnn araclk maksadyla alm
satmnn yrtlmesi ilemleri.
Bakalar lehine teminat, garanti ve sair ykmllklerin stlenilmesi ilemleri gibi
garanti ileri.
Yatrm danmanl ilemleri.
Portfy iletmecilii ve ynetimi.
Hazine Mstearl ve/veya Merkez Bankas ve kurulu birlikleri nezdinde
oluturulan bir szleme kapsamnda stlenilen ykmllkler erevesinde alm satm
ilemlerine ilikin piyasa yapcl
43
Faktring ve forfaiting ilemleri.
Bankalar aras piyasada para alm satm ilemlerine araclk.
Sigorta acentelii ve bireysel emeklilik araclk hizmetleri.
Kurulca belirlenecek dier faaliyetler.
Zaman ierisinde her alanda hzla gelien dnya, bankaclk alannda da zellikle
teknolojiyi kullanmaya balam Trkiyedeki bankaclk sistemi de dnyaya uyum
salayarak yukardaki faaliyet alanlarna yenilerini de eklemitir (rn: nternet
bankacl, ar merkezleri, leasing, factoring vb.).
3.8 MEVDUAT BANKACILII VE KATILIM BANKACILII

ARASINDAK TEMEL FARKLAR
Mevduat bankalar ve katlm bankalar birbirinden olduka farkl zelliklere sahiptir
iletmelerdir. Mevduat bankalar bankaclk hizmetleri ve parann dolamn salarken
katlm bankalar bu hizmetlerin yan sra rn ticaretini de gerekletirmektedir.
Mevduat bankalaryla katlm bankalar arasndaki temel fark ve yaklam, paraya
yklenen fonksiyondur (Deer, 1991). Mevduat bankalar topladklar paralara kar
payn alarak ihtiya sahiplerine kullandrrlar, bu ekilde dnrsek mevduat
bankalarndaki esas faaliyet parann dolamn salamaktr. Katlm bankalarnda ise
esas olan maln dolamdr; katlm bankalar topladklar tasarruflarla mal/rn alr, bu
mallar ihtiya sahiplerine taksitli olarak kullandrr. Bir baka deile mevduat
bankalar ahslara kredi kullandrrken, katlm bankalar hangi rne ihtiya duyuyorsa
o rn ahs adna satn alr ve vadeli olarak ihtiya sahibine satar. Ayrca katlm
bankalarnda tasarruf sahipleri ve mterileri ile giriimci ya da sermayedar ortakl
ilikisi sz konusu iken, mevduat bankalarnda alacakl ve borlu ilikisi vardr.
Katlm bankacl ve mevduat bankacl arasnda ki temel nitelik farklar Tablo
1'de verilmitir.
44
Tablo 3.3: Mevduat ve Geleneksel Bankalar Arasndaki Baz Farklar
(zulucan ve Deran, 2009, 94-102).
Alan Katlm Bankalar Geleneksel Bankalar

Kar zarar ortakl esastr. Katlm Gerek fon toplamada gerekse fon
bankalarnda ana ilke faizin sz konusu kullanmada faiz esas vardr.
olmamasdr. Para ticari bir rn olarak Dolaysyla, klasik bankaclkta para
alm satma tabi deildir. Katlm ticareti sz konusudur. Yaptklar
bankalar mevduat kabul ve kredi hizmet ynnden katlm bankalar ile
alma Yntemleri kullandrmann dnda, her trl farkllklar yoktur.
bankaclk hizmetleri vermektedirler
(Yahi, 2001)
Fakat katlm bankalarnda esas olarak
fon toplama ve fon kullandrma eklinde
faaliyetler geerlidir.
Bu sistemde para ticari bir rn gibi alm Bu sistemde para, belirli bir bedel
satma tabi deildir. Bu nedenle katlm karlnda alnp satld iin, ticari
bankalar kaynak toplarken hesap bir rn gibi kullanlmaktadr. Bu
sahipleri ile K/Zortakl; kaynak nedenle parann stlendii fonksiyon,
Parann Fonksiyonlar kullandrrken ise; vadeli sat, kiralama, bu sistemde katlm bankalarndan
K/Z ortaklna dayanan ilemler farkldr.
yapmaktadrlar. Bankalar bankaclk hizmetlerinin yan
Katlm bankalar eitli bankaclk sra para ticareti de yapmaktadrlar.
hizmetleri ile birlikte mal ticareti
yapmaktadrlar.
zel cari hesap ve katlma hesab ad Ticari hesap ve mevduat hesab ad
altnda fon sahiplerinden kaynak altnda nceden belirlenen faiz orannda
salanmaktadr. mudilerden fon salanmaktadr.
Katlm bankalarn klasik bankalardan Dolaysyla, banka ile mudi arasnda
ayran hesap tr, kar zarara katlm herhangi bir ortaklk ilikisi yoktur.
Fon Toplama hesabdr. Burada kurum ile mteri Borlu alacakl ilikisi sz konusudur.
arasnda bir ortaklk sz konusudur. Bankalar ihtiya duyduklar scak para
Katlm bankalar libor sistemi ile ihtiyacn libor + 2 - 3 ile giderebilirler.
borlanamazlar. Ancak, yurt dndan
katlma hesab ad altnda fon
salayabilirler.
Nakit kredi kullandrlmamaktadr. Fon; Basl ve kle altn dnda herhangi

murabaha, mudaraba, icara, muarake, bir emtia ve gayrimenkul alm
karz hasen, mal karl vesaikin alm satmnda bulunamazlar. Faiz
satm aracl ile nakit deer karlnda nakit kredi
kullandrlmaktadr. kullandrmaktadrlar.
Katlm bankalar topladklar fonlar reel Bankalarn topladklar mevduatlarn
sektre (retim ticaret) plase etmek nerede kullanld banka iin nemli
zorundadrlar. Dolaysyla, bu sistemde deildir. Yani, para retim dnda da
Fon Kullandrma katlm bankalar ile fonu kullananlar kullanlabilmektedir. rnein; sabit
arasnda ticari bir ba vardr. Yani, getirisi olan devlet tahvilinin ya da
katlm bankalar mal ve ticari amala hazine bonosunun satn alnmas, repo
gayrimenkul alm satm gibi.
yapabilmektedirler.
Fonun kullandrlmasnda projenin Kredinin kullandrlmasnda mterinin
karll nemlidir. -Fon kullanmnda gsterecei teminat nemlidir. -Ksa
vade (genellikle) uzundur (iller ve vadeli fon kullandrmalar mmkndr.
izaka, 1989). -Kredi snrlamas vardr.
45
Tablo 3.3 Devam
Finansal kiralama yntemiyle Finansal kiralama yapamazlar fakat

Finansal kiralama mterilerine dorudan kaynak finansal kiralama irketi kurabilirler.
aktarabilirler. Yani, finansal kiralama
yapma yetkileri vardr.
Bu sistemde mteriler kar ve zarara Karzarar ortakl olmad ya da faiz

Mterilerin stlendikleri ortak olduklar iin riski nceden kabul esasna dayand iin, risk yoktur.
etmektedirler. Dolaysyla bu sistemde Dolaysyla, bankaclk sisteminde
risk ve sisteme duyulan gven esastr. Yani, bu sistemde gven konusu teminat Ve ipotekle
teminat ve ipotek kadar ortak olunan zmlenmitir (Uluda, 1992).
gven
projenin salaml da nemlidir
(Uluda, 1992)
Fonu kullanan mterinin belirli bir vade Bankalar zaman zaman kredi
sonunda deyecei tutar bellidir ve maliyetlerini deiik finansman
Kullandrlan fonun sonradan ekonomik konjonktre gre enstrmanlarna (devlet tahvili, hazine
mteriler asndan deimez. bonosu vb.) endeksleyebilmektedirler.
Bu durum kredi maliyetlerinin sonradan
maliyeti deiebilme olasln ortaya
karmaktadr.
Kullandrlan fonun sresi Daha ok uzun sreli yatrm amal Daha ok ticari amal ksa sreli kredi
projeleri finanse etmektedirler kullandrtmaktadrlar.
zel cari hesaplarda toplanan fonlarn Fon kaynaklarnn tamamnn (vadeli,

herhangi bir maliyeti yoktur. Yani, zel vadesiz ve ihbarl mevduatta farkl
cari hesaplara karlk herhangi bir deme olmak zere) bankaya maliyeti vardr.
Fon maliyetleri yaplamamaktadr.
Katlma hesaplarnda ise sistem gerei

fon sahibine herhangi bir getiri garantisi
verilmemektedir.
Bankalar Kanunu madde 65e gre, bu Bankalar Kanunu madde 65e gre, bu
Kanun kapsamndaki kurulular Kanun kapsamndaki kurulular
(dolaysyla katlm bankalar dhil) ve (dolaysyla yatrm ve kalknma
bunlarn faaliyetleri, Kurumun denetim bankalar ile mevduat bankalar dhil)
ve gzetimine tabidir. bunlarn faaliyetleri,
Denetim Kurumun denetim ve gzetimine
Kurum, bankalarn genel kurul tabidir.
toplantlarna gzlemci sfatyla temsilci
gnderebilir Kurum, bankalarn genel kurul
toplantlarna gzlemci sfatyla
temsilci gnderebilir.
slam iktisadi sistemini (genel hatlaryla) Kapitalist iktisat sistemini esas alarak
esas alarak faaliyet gsterirler. Fakat, faaliyet gsterirler.
katlm bankalarnn tam anlamyla slami
ktisadi sistem prensiplere gre faaliyette bulunduklar
sylenemez. Bugne kadar, faizsiz
bankaclk tek yasal bankaclk sistemi
olarak sadece ran ve Sudanda
uygulanabilmitir
46
Tablo 3.3 devam
Mudinin kazanc sistem gerei, oransal
Katlm hesaplarnda biriken fonlarn olarak nceden belirlenmitir.
kullanlmasndan doan karn genel
olarak % 80i hesap sahiplerine datlr.
Kredi ve dier yatrmlar Tabii ki zarar var ise, fon sahiplerinin
katlmlar orannda zarar
karlayacaklar sistemin esasnda
mevcuttur.
Katlm bankalar klasik bankalar ile Bankalar, yeni gelitirilen enstrman

karlatrldnda kullandrlan finansal eer karl ise, bu enstrman herhangi
enstrman asndan dezavantajldrlar. bir kstlamaya gidilmeksizin
lemlerinde kullandklar
nk, bu kurulularn alma sistemleri kullanabilirler. rnein; repo, bankalar
finansal enstrman baz enstrmanlarn kullanmna uygun aras piyasa, hazine bonosu gibi ksa
olmayabilir rnein; tahvil ihrac vadeli enstrmanlara bankalarn yatrm
gibi(Omar ve Haq, 1996). yapmalar mmkndr.
Kayt d ekonominin mutlak nlenmesi Kredi teminat esasna gre verildii

nedeniyle, yaplan her ilem devletin iin, ilemlerin ne kadarnn kayt
vergi gelirlerini artrmaktadr. - altnda olduu kontrol edilemez.
Kullandrlan fon, direkt olarak reel Kullandrlan kredinin ne kadarnn
Makro ekonomiye etkisi ekonomiye gittii iin, yatrm tutarnn yatrm amal ne kadarnn tketim
artmas, istihdam kapasitesinin artmas ve amal kullanld kesin olarak kontrol
bu etkenlere bal olarak birok edilemez.
ekonomik hareketliliin ortaya kmas
sz konusudur.
Bugn iin gerek dnyada ve gerekse Kapitalist sistem, faiz temeline

Trkiyede hakim olan sistem, faiz oturtulan banka sistemini dourmutur.
temeline oturtulmu olan kapitalist Dolaysyla, bankalar bu sistemin z
sistemdir. Dolaysyla, katlm bankalar evlatlar durumundadr. Sonuta,
iinde doduklar sisteme, kltrel bankalar kapitalist iktisat sisteminin
Kltrel adan ynden yabancdrlar ve bu durum rndr (zsoy, 1997).
katlm bankalar iin dezavantajdr.
Yani, katlm bankalar, dou dnyasna
daha yakn olan Trk milletinin sahip
olduu kltr deerlerinin bir rndr.
Sonuta katlm bankalar, slam
iktisadnn rndr (zsoy, 1997).
Katlm bankalarnn dayand temel ilke Katlm bankalarnn dayand temel

ve klasik bankalardan ayrlan temel fark, ilke ve klasik bankalardan ayrlan temel
Reel ekonomiye katk kar ve zarara katlma esasna gre fark, kar ve zarara katlma esasna gre
toplanan fonlar, faizsiz yntemlerle ticari toplanan fonlar, faizsiz yntemlerle
ve snai faaliyetlerde deerlendirme ticari ve snai faaliyetlerde
eklindedir. deerlendirme eklindedir.
47
Tablo 3.3 Devam
Bankaclk Kanununa gre, katlm Toplanan fonlar Tasarruf Mevduat
bankalarnda, gerek kiiler adna zel Sigorta Fonu kapsamndadr. Tutar
cari ve kar ve zarara katlma hesaplarnda (100.000 TL) katlm bankalarndan
toplanan tasarruflar Tasarruf Mevduat farkl deildir. (Bankalar Kanununa
Sigorta Fonunun gvencesi altndadr. gre tm kredi kurulular gibi bankalar
Toplananfonlarngvencesi (Gerek kiiler adna zel cari ve kar ve da, nezdlerindeki tasarruf mevduatn
zarara katlma hesaplarnda toplanan sigortaya tabi ksm zerinden sigorta
tasarruflarn kii bana, anapara ve kar ettirmek ve bunun zerinden prim
pay tutarnn 50.000 TLlik blm demek zorundadrlar.)
Tasarruf Mevduat Sigorta Fonunun
gvencesi altndadr.
Katlm bankalarnda toplanan fonlarn Klasik bankaclkta nceden belli olan

reel ekonomide kullanm esas olduu ve faiz oran ile para toplanmakta ve kredi
katlm bankalar ile fon sahipleri eklinde kullandrlmaktadr.
stlenilen risk arasnda yatrm ortakl sz konusu Dolaysyla, klasik bankaclkta mudi
olduundan, hem katlm bankalar hem asndan herhangi bir risk yoktur.
de fon sahibi iin risk olasl her zaman Burada riski stlenen sadece
mevcuttur. bankalardr.
Datlan nemalarn Katlm bankalarnca datlan kar paylar Mevduat faizleri de 193 sayl GVKya
193 sayl GVKya (Md. 75/12) gre, gre, Menkul Sermaye rad saylmakta
GVKya kar durumlar Menkul Sermaye rad saylmakta ve ve gelir vergisine tabi tutulmaktadr.
gelir vergisine tabi tutulmaktadr.
Getiri datm Yasal herhangi bir snrlama yoktur. Mevduat faizlerinde baz snrlamalar
vardr.
Trkiye Bankalar Birliine ye

Sektrde faaliyet gsteren olmak zorundadrlar.
katlmbankalarnn sorunlarn ortaya
Tabi olduklar meslek koyma, zm yollar retme, daha etkin
ve verimli hizmet verilmesini salama
kuruluu gibi grevleri stlenen (Akyz, 2002).
Trkiye Katlm Bankalar Birliine
ye olma zorunluluklar vardr.
48
Katlm ve Mevduat Bankaclnn eitli byklkler baznda dalm ise
aadaki tabloda gsterilmitir.
Tablo 3.4 Bankalarn eitli Byklklerinin Karlatrlmas
Kaynak: TKBB 2013
3.9 KRZLER VE BANKACILIK

Finansal krizlerin bankaclk sektrne etkileri ounlukla derin izler brakr. Bu kriz
srelerinden geen lkeler bankaclk sisteminin eksiklikleri ile ba etmek zorunda ve
mmknse sistemi tekrar yaplandrmak durumunda kalrlar. Bu yeniden yaplandrma
sreci kimi bankalarn glendirilmesi, kiminin sektrden ekilmesi ve kiminin de ufak
ayarlamalar ile sektrde kalmas ile sonulanr.
Bir bankann sektrden ekilmesi ve zellikle iflas ederek ekilmesi sadece sektr
deil lke ekonomisini de derinden etkilemektedir. Mudiler, kredi alanlar, kredi
verenler gibi bir ok farkl aktr bu sreten etkilenmektedir. Ayrca bu etki bu kadarla
snrl kalmamaktadr. "Krediyi verenlere borlarnn denmemesi ya da kredi
alanlardan borlarn istenmesi piyasada likidite ile ilgili bir sorun olduu sinyalini
yayarak sadece o bankadan deil yaps son derece salam olan bankalardan da
paralarn ekilmesine neden olabilmektedir. Bu durum, bankaclk sisteminin
krlganln artrarak sistemik riski ortaya karmakta ve banka iflaslar kredi akmn
ciddi ekilde etkileyeceinden, sistemde kredi skklna (credit crunch) ve ekonomik
faaliyetlerin kmesine neden olmaktadr" (Cokun ve Balatan, 2009).
49
Alan yaznda krizin bankaclk sistemini genellikle iki ekilde etkileyebildii
ilenmektedir. Bunlardan ilki kelebek etkisi olutururken dieri ise krizin ekonominin
mikro ve makro yaplarndaki deikenlikleri etkileyerek bymesi ve nihayetinde
bankaclk sistemini de etki altna almas ile ilgilidir. Krizin banka ile balayan ve
kelebek etkisi oluturan mekanizmas banka mterilerinin kriz ortamnda
mevduatlarn bankadan talep etmesi ile balar. Bu durumla karlaan bankann salam
bir mali yaps var ise bu sreci atlatabilme ansna sahiptir. Ancak mali ve sermaye
yaps gl deilse banka bundan olumsuz etkilenecek ve gerekli tedbirler alnmaz ve
d destek bulunamaz ise bankann iflas ile sonulanabilir. Bankann bu durumdan
kurtulabilmesi bir baka deikene de baldr. Bankada ki mevduatlar sigorta ile
gvence altna alnmsa banka bu sreten etkilenmez. Bir bankann iflas btn bir
sistemi etkileme potansiyeline sahiptir. Dolays ile bir bankada balayan bir problem
kelebek etkisi gstererek potansiyel olarak btn sistemi etkileme kapasitesine sahiptir.
Krizlerin bankalar etkilemenin dier yolu ise finansal sistemdeki gstergelerin ktye
gitmesi ile ilgilidir. lkemizde yaanlan 2000 ve 2001 krizini bu minvalde
deerlendirmek mmkndr. Dier taraftan 2008 kresel krizinin bankalarmz
zerindeki etkisi kstl olmutur. zleyen blmde 2000-2001 krizinin bankaclk
sistemi zerindeki etkileri zerinde ksa durulacaktr.
3.10 KRZ VE MEVDUAT BANKACILII
Burada bankaclk derken genelde geleneksel bankaclk, zelde is mevduat

bankacl anlalmaldr. Bankaclk sektrndeki yapsal sorunlar finansal krizler
olduu zaman kendisini daha fazla gstermektedir.
2000-2001 krizi olduunda Trkiye bankalarnn finansal sistem ierisindeki pay
olduka yksek iken, bankalarn finansal derinlii bu yksek pay ile ba edecek lde
deildi. "Trk bankaclk sektrnn, finansal sistem ierisindeki pay %75 dolaylarnda
olmasna karsn, sektrn Toplam Aktifler / GSYH oram %60 'lar dzeyindedir, yani
sektr henz finansal derinlie sahip deildir" (olak, 2001). Bunun yannda Trk
bankalarnn o dnemde genellikle mevduat bankacl yaptn belirtmek yerinde bir
saptama olacaktr. "Bankalarn fon kaynaklan iinde mevduatn pay 2000 ylnda %69,
2001 yl Haziran ay itibariyle %63'dr. Bu mevduatn ortalama olarak %50'si ise
Dviz Tevdiat Hesabi yani yabanc para cinsinden mevduattr" (olak, 2001). Bu
50
rakamlar bankalarn o dnemde faiz oran ve kur riskine ak bir ekilde faaliyetlerini
yrttklerini ifade eder. te 2000-2001 krizinde bankalar risklere ak bir ekilde
faaliyet gstermilerdir. O dnemde yaanan krizin ksa srede bankaclk krizine
dnmesinin altnda yatan ana sebep budur. Nitekim kriz sonucunda Trkbank,
Interbank, Bank Express, Egebank, Yurtbank, Smerbank, Yaarbank, Esbank, Ulusal
Bank, Bank Kapital, Etibank, Demirbank, ktisat Bankas, Sitebank, Taribank,
Bayndrbank, ve Kentbank iflas etmi ve Tasarruf Mevduat Sigorta Fonuna (TMSF)
devredilmitir. Bir baka deyile bu bankalarn geride brakt maliyetler devlet yani
kamu tarafndan stlenmitir.
Kriz sonrasnda hkmet zellikle makroekonomik tedbirler almaya ynelmi ve
odanda enflasyonun drlmesi olan bir istikrar program oluturulmutur. Buna
gre bu programn temel unsurlar u ekildedir.
Sk maliye politikas uygulayarak btede faiz d fazlann artrlmas,
Yapsal reformlarn gerekletirilmesi,
zelletirmenin hzlandrlmas,
Enflasyon hedefi ile uyumlu gelirler politikas izlenmesi,
Ekonomik birimlere uzun vadeli bir bak as kazandracak kur ve para
politikas.
Bu unsurlar ekonomide ilerlik kazandrmak iin programa yklenen temel hedefler
ise unlardr:
Tketici fiyatlar endeksinde 2000 yl art oran %20, 2001 yl art oran
%12 ve 2002 yl art oran %7 olarak hedeflenmitir,
Yllk devalasyon oram % 20 olarak tespit edilmitir,
Nakit i borcun GSMH 'ya orannn %27 ve toplam bor stokunun GSMH' ya
orannn %61 olmas hedeflenmitir. (olak, 2001).
Bu tedbirleri takiben bankaclk sektrne ynelik yeniden yaplanma srecine
girilmitir. kamu bankalar ile ilgili grev zararlar tasfiye edilmi,ksa vadeli
ykmllkleri azaltlm, sermaye yaps glendirilmi ve operasyonel yapsnda
deiikliklere gidilmitir. Kriz sresince TMSF tarafndan devralnan bankalar ncelikle
devir, fesih ve tasfiye edilmeye allm. "Bankalarn pozisyonunu kuvvetlendirmek
amac ile Hazineden belirli dnemlerde zel tertipli tahvil ihra edilmitir. Fonbankalar
aldklar bu tahvilleri ksa vadeli borlar karlnda Merkez Bankasna vermi ve
51
borlarn sfrlamtr. Bankalarn ak pozisyonlarnda iyiletirilmeler yaplarak
bankalarn yaps daha gl bir hale gelmitir" (Cokun ve Balatan, 2009, 24). zel
sektr bankaclk sistemine ynelik de yeniden yaplanmaya gidilmitir.
2001 ylnda Bankalar kanununda bir takm deiiklikler yaplmtr. Bu
deiikliklerle bankalar yeniden yaplanmtr. Bu deiiklikler unlardr (TBB, 2001:7-
12)::
Banka kurulmas iin aranlan koullar arlatrlmtr,
Kredi ve itirak snrlar deitirilmitir,
Pay sahiplii ve devir paylar oranlar deitirilmitir,
Banka ortaklar ve yneticilerinin ahsi sorumluluklar artrlmtr,
dari ve adli su ve cezalar yeniden dzenlenmitir,
zel Finans Kurumlarnn kurulmas ve kaldrlmasna ilikin yetki BDDKya
braklmtr.
Bankalarn ayrdklar karlklara ilikin dzenleme yaplmtr,
Yabanc para pozisyonunun snrlar izilmitir,
Bankalarn kurulu, faaliyet, birleme ve devirlerine ilikin deiiklikler
yaplmtr,
Bankalarn konsolide bazda mali tablolar dzenlemesine karar verilmitir,
Uluslararas muhasebe standartlarnn uygulanmas glendirilmitir,
TMSF yetkileri yeniden dzenlenmitir,
Mevduat sigortas 50 milyar ile snrlandrlmtr.
Yukarda anlatlan durumlar daha ok mevduat bankacl ile ilgilidir. Katlm
bankacl ile ilgili duygun bir tartma yapmak iin henz elimizde yeterli veri ve
alma yoktur.
3.11 KRZ VE KATILIM BANKACILII
2000-2001 krizinde katlm bankalarnn krizde etkilenmeleri olduka snrl

olmutur zira bu bankalarn says ve hacmi olduka kkt. Ancak burada ilgin olan
bu bankalarn 2008 krsel krizinde bu banklarn gsterdii performanstr. Nitekim
bubankalar 8 yl gibi bir srede yaklak on kat byme gstermilerdir. Aada ki
tablolar bu bankalarn finansal bykln ve seilmi gstergelerini ifade etmektedir.
52
Tablo 3.5: Katlm Bankalarnn Toplam Balca Finansal Byklkleri (31/12/2010),
(zsoy ve Yabanl, 2011)
Tablo 3.6: Katlm Bankalarnn Banka Baznda Seilmi Gstergeleri(31/12/2010),

(zsoy ve Yabanl, 2011, 6)
53
zsoy ve Yabanl (2011) katlm bankalarnn Trkiye'nin 2008 krizinden etkilenme
orann ciddi lde drdn yazarlar. Yazarlar bunu u rnekle aklamaktadr.
Mesel, pein fiyat 100 bin TL olan ev, ona yllar sonra sahip olacak bir kimseye on
yl vadeli 120 bin TLye satldnda buradaki 20 bin TL reel bir deer artna
karlktr ve faizle alakas yoktur. Bu deer art, bir taraftan kiinin bu evden hemen
faydalanmaya balayarak evin kullanm faydasnn artmasndan, dier taraftan da
kiinin kendi tasarrufuyla yllar sonra ina edilecek bu evin bu alm-satm sayesinde
hemen ina edilmesi suretiyle makro dzeyde ekonomiye yaplan pein reel katknn
karldr. Bu faizsiz bankacln ilkesidir, reel bir ticarettir ve Trkiyedeki tm
bankalar halen bu yntemi uygulamaktadrlar. Bu faizsiz uygulama Trkiyeyi kresel
krizin ykc etkisinden ve imelerden korumutur.
Ancak, ABDde yapld gibi, bu 120 bin TLlik on yl vadeli senet banka tarafndan
kasaya konmaz, mesela 130 bin TLye on be yl vadeli olarak baka bir finans
kuruluuna satldnda buradaki 10 bin TLnin hibir karl yoktur ve bu tam tamna
faizdir, imedir. Kresel krizin ana sebebi budur. (zsoy ve Yabanl, 2011).
Doan (2013) katlm bankalarnn ve geleneksel bankalarn performanslarn ve
karllk oranlarn karlatrr. ki banka trn karllk, likitide, risklilik, bor deme
gc ve sermaye yeterlilik bakmndan deerlendirir. Aratrma sonularna gre
bankalarn karllk balamnda bir farkllk gstermedii ortaya kmtr. Likitide
oranlar karlatrldnda geleneksel bankalarn daha gl olduu ortaya kmtr.
"Baka bir ifade ile geleneksel bankalarn nakit ihtiyalarn veya beklenmedik mevduat
klarn karlayabilme gc daha iyi durumdadr. Dolaysyla geleneksel bankalar
kriz ortamlarnda, finansal dalgalanmalara kar daha yksek diren gstereceklerdir."
(Doan, 2013). Literatrde konu ile ilgili derinlemesine ve kapsaml aratrmalara
ihtiya vardr. Grnen o ki, yazarlarn dinsel ynelimleri bu bankalara bak asn
deitirmektedir. Dolays ile bu grece bakir alanda yaplacak aratrmalar da
tarafszlk ilkesine ekstradan dikkat edilmesi gerekmektedir.
54
BLM 4: LETMELERN FNANSMANINDA
BANKALARIN VE KATILIM BANKACILIININ
ROL VE KRZ SRECNN LETMELER
ZERNDEK ETKLER
4.1 LETMELERN FNANSMANINDA BANKALARIN ROL
4.1.1 Finansal Sistemin Yaps

Firmalarn finansal amalar en temelde ksa ve uzun vadeli, yani finansman ve
yatrm amalardr. Firmalar finansal adan salam ve gl olmay, uygun sermaye
yaps ve maliyeti ile de yksek getiri salayabilecek yatrmlar gerekletirmeyi
amalar. Yatrmlar iin gerekli fonlarn nerden salanaca sorusunun cevab finansal
yneticiye yol gsterecek unsurdur.
Bankaclk sistemi fon kaynaklarn arlkl mevzuat ve faize dayal oluturmalar
nedeniyle iletmelerin finansman kaynaklar daha maliyetli bir yapya brnmektedir.
Finansal amalar parasal amalar ve parasal olmayan amalar olarak iki temel gruba
ayrabilinir. Parasal amalardan kast, gelire dnk ama, nakit akmna dnk ama,
likiditeye dnk ama, varla dnk ama ve karlla dnk ama olmak zere be
unsurdur.
1-Gelire dnk amalar,
-Toplam gelirin byme orannn enoklanmas,
-Mutlak gelirin enoklanmas,
-Belirli bir sat dzeyine ulalmas ve finansman giderleri ve olaanst ypranma
paynn karlmasndan nceki dnem karnn enoklanmasdr.
2-Nakit akmna dnk amalar
-Belli dzeyde bir nakit akmna ulalmas,
-Hisse bana nakit akmnn enoklanmas,
55
-skonto edilmi nakit akmlarnn enoklanmasdr.
3-Likiditeye dnk amalar,
-demelerin vadelerine uygun yaplabilmesi,
-deyebilme olanann varlnn srekliliinin salanabilmesi ve genel bir
finansman dengesinin tutturulmasdr. Burada denebilir ki, devletlerinde
borlanmalarnda da geerli olan altn kuraln zel sektre uyarlanm hali yani en
temel finans kanunun geerlii gzden karlmamaldr. Uzun vadeli projeler uzun
vadeli kaynaklarla, ksa vadeli projeler ksa vadeli kaynaklarla yaplmaldr.
4-Varla dnk amalar,
-Firmann defter deerinin enoklanmas,
-zsermayenin piyasa deerinin enoklanmas,
-zsermayenin tabann geniletilmesi
-Tasfiye deerinin enoklanmas gibidir. Modern finansta yaygn kabul grmeye
balad zere firmalarn finansal amac iletme zsermayesinin piyasa deerinin
(piyasa kapitalizasyonunun) enoklanmasdr.
5-Karlla dnk amalar,
-zsermaye karll, kar marj gibi deerlerin enoklanmas,
-Belli bir sat karllna ulalmas,
-Toplam varlk karllnn enoklanmas
-Sermaye maliyetinin ise en aza indirgenebilmesidir.
Finansal amalarn dier grubu, parasal olmayan amalardr. Parasal olmayan
amalardan birisi, firmann eitli kar gruplar ve ona fon salayacak en nemli
kaynak olan bankalarla dzenli ilikiler iinde bulunmasdr. Dier yandan, firmann
kredi deerlii ve srm yeteneinin artrlmas, uygun koullarda kredi salayabilmesi,
oluturmay baard en uygun sermaye yapsn korumas gereklilii de parasal
olmayan amalar ierisinde yer almaktadr.
Finans ynetiminin gnmz modern firmalarnda nemi gn getike artmaktadr.
Finans yneticisine den grevde iletme asndan hayati nem tamaktadr. Finans
yneticisinin en temel grevi; firmann piyasa deerini veya iletme ortaklarnn
servetlerini enoklamak iin yatrm ve finanslama kararlar almaktr. Bunun dnda
firmann ihtiya duyduu fonlar en uygun koullarda salamak, zsermaye ve
borlanma arasnda tercihte bulunmak, yatrm karar almak, sahip olunan fonlar dnen
56
ve duran varlklar arasnda iletme lehine deerlendirmek, finansal planlama ve bte
yapmak, finansal analiz ve denetimi gerekletirmektir. Bu grevleri daha da arttrmak
mmkndr. Finans yneticisinin grevlerini en iyi ekilde getirebilmesi iin, finansal
analiz ve kontrol, finansal planlama, dnen ve duran varlk ynetimi, sermaye yaps
ynetimi, fon kaynaklar bulma ve uygun politikalar oluturma faaliyetlerine hkim
olmas gerekmektedir.
letme pazar deerinin enoklanmas amac finans yneticisinin kararlarnn
odadr. Bu dorultuda verilen finansal kararlarn byk ounluu, sermaye maliyeti,
karllk, firmann gelirleri ve risk dzeyinin tahminine yneliktir. Kararlarnda ksmen
bamszdr. Belli ltler dahilinde karar vermek durumundadr. Pek tabi ki bu
ltlerin en mhimi yasalarn izdii snrlardr. Bununla birlikte sosyal sorumluluk
kavram da ltler arasndadr.
Finans yneticisinin kararlarn oluturan unsurlar ise unlardr: Firmann bykl,
mevcut teknolojik dzeyi, sermaye yaps likidite durumu ve ileriye ynelik projeler vs.
Yneticinin verecei kararlarn, iletme piyasa deerinin enoklanmas asndan
olduka nemlidir. Dolayl olarak yatrmclarn servetleri zerinde de etkilidir.
Firmann gelecekte salayaca fon aklar ve nakdin elde edilmesindeki risk
derecesine gre firmann piyasa deeri olumaktadr. Bu dorultuda alnan ve/veya
alnacak kararlar iletme karlln arttrabilecei gibi riski de arttrabilmektedir. Finans
yneticisinin bu dengeyi kurabilmesi olduka nemlidir.
a) Finansal Ynetim ve Firmann Genel Ynetimi: rgt iindeki dier blmlere
yakn olmas finans ynetimi blm asndan nemlidir. Dier blmlerle salanan
yakn iliki yaplacak bilgi aknn daha salkl olmasn salar. rnein muhasebe
blmnden edinilen bilgiler finansal planlamann zeminini oluturacaktr. Orta ve uzun
vadeli planlar, nakit bteleri ve destekli bteler, proforma tablolar elde edilecek
veriler yardmyla hazrlanacaktr. Firmalarn yaplacak tm yatrm kararlarnda finans
ynetiminin karar ve grleri yatmaktadr. Byk firmalarn nakit aklarnn kontrol,
fonlarn nerde kullanlaca, kreditrlerle ilikiler finans ynetiminin grevleri
arasndadr.
b) Finansal Analiz ve Kontrol: Finansal analiz, iletme faaliyetleri iin kullandklar
kaynaklarn neler olduklar, nereye kullanldklar ve bunun sonucunda ksa ve uzun
vade de oluacak bor stoklar, faaliyet etkinlikleri ve kar performans etkinliklerinin
57
nasl olacann analiz edilmesidir. Bylelikle firmann gemi dnem performanslar
ve iinde bulunduu dnemin performansnn deerlendirilmesi ve gelecee dnk
planlamalarn yaplmas salanr. Finansal analizin i finansal analiz ve d finansal
analiz olmak zere tr vardr. letme yaplan incelemeyi kendisi yapyorsa, i
finansal analiz, iletme dndan nc kii veya kurulua yaptryorsa, d analiz denir.
Analiz bilgilerinden iletme ynetiminin yan sra, iletme ortaklar, yatrmclar,
kreditrler, alacakllar, rakipler v.s faydalanrlar.
Finansal kontrol, yaplacak alma ile proje maliyet hesaplamalarnn doru yaplp
yaplmad, proje toplam gelirlerinin doru hesaplanp hesaplanmad, proforma gelir
ve nakit akm tablo belgelerinin doruyu hangi derecede yanstt gibi sorularn
cevaplarn arar. Bu sorularn cevaplanabilmesi iinde finansal kontrol yaplmas
gerekir. Yaplacak bu kontroln kapsam, finansal planlarn uygulanmas, elde edilen
bilgilerin tahminler dorultusundan tekrar deerlendirilmesi ve amalanan hedef
dorultusunda gerekli yenilemelerin yaplmasdr.
c) Risk Trleri ve Ynetimi: Risk bir durumun istenilen sonucu vermeme
olasldr. Risk ynetimi ise oluabilecek risklerin olumsuz etkilerini en asgari dzeye
indirmek iin yaplan faaliyetler btndr. Asimetrik bilgi sorunu varl durumunda
risk faktrlerinde tahminlemeye gidilir.
Firmalarn faaliyetlerini yrtrken karlatklar riskler vardr. (TSPAKB 2009)
Mala ilikin riskler
demeye ilikin riskler
Fiyata ilikin riskler
a) Mala likin Riskler: Firmalarn gerek faaliyet konular kapsamnda olan mal ve
hizmetlerine, gerekse faaliyet konular dndaki mal ve hizmetlerine ilikin riskleri
karlatklar en nemli risklerdendir.
Firmadan mal alan asndan maln satn alnmas ve alcya ulamasna kadarki
srede olan riskler (kaybolma, alnma, zayi olma, doal afetler v.s)
letme asndan ise maln alcya, maln satn alnd sradaki maln
standartlarna uygun ekilde ulatrlmas.
Bu risklerin asgari dzeye indirilmesi iin kullanlacak argmanlar vardr.
Bunlarn kullanm karlkl taraflar iinde belirli bir rahatlk salar. Bunlara
58
rnek vermek gerekirse; teminat mektuplar, pey akesi, depozito ve teminatlar,
sigortav.b
b) demeye ilikin Riskler:
Firmann ticari faaliyeti sonucu elde etmi olduu kazancn iletme hesaplarna veya
iletme kasasna ulamamas riskidir. Bu riskin kapsam genitir bu risk taraflardan
kaynaklanabilecei gibi, taraflar dnda nc bir etkende de kaynaklanabilir.
Taraflardan kaynaklanmas, alcnn ald mal veya hizmet bedelinden doan borcunun
ifasn ya hi ya da gerei gibi ifa etmemesi riskidir. Taraflardan kaynaklanmamas
durumunda ise oluan risk tamamyla iki tarafnda elinde olmayan koullarda
oluabilecek risktir. Bunlara, doal afet, ayaklanma, lke ekonomisi, hukuksal
dzenlemeler rnek olarak gsterilebilinir.
c) Fiyata likin Riskler:
Bu risk tr de taraflardan kaynaklanmayan risk trlerindendir. Burada yukarda
bahsi geen lke ekonomisinden kaynaklanan risk trnn kapsaml halidir. Burada
etkili olan lke ekonomisinin yan sra para-dviz piyasasndan dolay oluabilecek kur
farklar riskidir, enflasyonist bir lke ise fiyatlandrma riskidir.
Risk Ynetimi: letme faaliyetlerinde oluabilecek risk unsurlarnn deerlendirilip
nlemler alnmas, eer bir risk olumusa bunun giderilmesi ve en aza indirilmesi
iletme asndan olduka nemlidir. Bu kapsamda yaplacak faaliyetler btn risk
ynetimi olarak tanmlanabilir. Daha nce de belirtildii gibi mevcut veya oluabilecek
risk ilemin muhataplar tarafnda kaynaklanabilecei gibi nc faktrlerden de
kaynaklanabilir. Risk ynetiminde bu tespitin yaplmas, izlenecek yolun izilmesi
alnacak nlemlerin tespitinde nem arz eder
Riskin transfer edilmesine ynelik yntemler eitlendirme, sigortalama ve riske
kar pozisyon ayarlama (hedging) olarak saylabilir. Bu yntemlerin uygulanmas iin
ok sayda ara kullanlabilir. Kullanlan baz argmanlar unlardr:(TSPAKB 2009)
Vadeli dviz piyasas aralar (FX forwards)
Dvize dayal organize borsa vadeli ilem szlemeleri (FX futures)
Opsiyon szlemeleri (options)
Mal borsalarnda aralar (commodity market instruments)
Aktif pasif vade uyumazln azaltma ynnde swap ilemi
59
Dviz riskini azaltmak iin dviz swap ilemi
Finansal Planlama: letme yaam sresi boyunca gerekletirdii faaliyetleri, nakit
hareketlilikleri, bu hareketliklerin zamanlama yani vadelerinde gerekletilmesi, giri ve
k hareketliliklerinin uyumu, kontrol, analizi firmann yaamn devam ettirmesi iin
dikkat etmesi gereken hususlardr. Yaplacak bu faaliyetler btnne finansal planlama
denir.
Yaplacak finansal planlamann kolaylamas, salkl ve gvenilir sonular
verebilmesi iin planlama yaplmasna yardmc enstrmanlar vardr. Bunlarn en
nemlileri proforma bilanosu ve proforma gelir tablosudur.
letme aktif ve pasif hareketlerinin incelenmesi ve hareketliliin nedenleri zerinde
tahminler yaplarak firmann uzun vadeli planlar yapmasnn salayan ara proforma
bilanosudur. Firmann sreklii asndan olduka nemli bir aratr. Bu bilano
hesaplamasnda yaplmas planlanan yatrm giderleri bu giderlerin finansman, iletme
z kaynak miktar, elde edilecek kaynaklar ve bunlarn kullanm almalar yaplr.
Proforma Gelir Tablosu: Proforma gelir tablosu ile firmalar tahmini yaplacak hesap
dnemlerinin gelir ve giderlerini ayrntl ekilde inceler ve geree uygun saptamalarla
yaplacak yatrmlarn karllklarnn hesaplamalarnn yaplabilmesini salar. Elde
edilen tablonun verileri tahmini olduu iin bu tablonun hazrlanmasnda yaplacak
analiz ve yorumlamalar zen ve dikkat ister. Yaplacak sat tahminleri dorultusunda
maliyet hesaplamalar yaplr(ar-ge giderleri, retim giderleri, ii cretleri, pazarlama
sat ve datm giderler). Hesaplanan bu maliyetlerin gemi dnem maliyet
Maliyetler gemi dnemde gereklemi maliyetlerle, tahmini satlar da gemi
satlaryla karlatrlarak kyaslama yaplr. Yaplacak karlatrmalar dorultusunda
iki dnem arasnda paralellik salanmaya allr.
Firmann Sermaye Ynetimi ve Sermaye Btelemesi: Bir firmann devamll iin
yrtt faaliyetlerin kontrol, nakit giri k kontroll, ksacas firmann varl iin
firmann mevcut sermayesinin ynetilmesi gerekir. Firmann sermaye ynetimi,
firmann btn blmleri bir btn olarak tek elden ynetilebilecei gibi her blm ayr
ayr da kalemlerde ynetilebilir. letme sermayesi firmann bir yl iinde nakde
dntrebilecei varlklarn ve bunlarn elde edilmesiyle ilgilidir. Bunlara rnek olarak
firmalarn bankalar nezdindeki hesaplar, hisse senetleri, ald verdii ekler, stoklar
v.s verilebilir.
60
Firmann faaliyetlerini yerine getirirken kazanmlar ve borlar olur. Firmann
borlarn ksa vadeli finanslarla karlamas gerekir. Olmas gereken uygun olan budur.
yaamndaki belirsizlikler borlarn ksa vadeli finansmanlarla finanse edilmesini
gletirilmektedir.
Firmann Sermayesi htiyacn Etkileyen Faktrler: Bir firmann iletme sermayesi
ihtiyacn belirleyen faktrleri isel ve dsal olmak zere iki ana balk altnda
incelemek mmkndr. sel ve dsal faktrler aada zetlenmitir: (TSPAKB, 2009)
sel Faktrler:
Kasada tutulas gereken en az nakit dzeyi
Alacak ve tahsilat politikalar
Stok politikalar ve retim sreleri
Kar datm politikas
Amortisman politikas
Ynetim ve denetim politikalar
Dsal Faktrler:
Teknolojik deimeler
thal ikamesi
Entegrasyon
Konjonktr dalgalanmalar
Devalasyon
Vergi etkisi
Bir firmann temel amac karn enoklamak ve bunu yaparken oluabilecek riskleri
en az dzeye indirmektir. Bunu da ancak iyi bir sermaye ynetimi ile salayabilir.
Finans yneticisinin karllk ve risk arasndaki dengeyi iyi kurmas gerekir. Yani
firmann karlln artrrken riskinin de ykseltmemesine nemle dikkat edilmelidir.
Birleme ve Devir: Birleme farkl firmalarn ekonomik faaliyet ve hukuki
varlklarna son verip bir araya gelmek suretiyle yeni bir iletme oluturmalardr.
Firmalar bunu byme gl olma amal yaparlar. Birlemenin tanmnda da
belirtildii gibi ekonomik ve hukuki sonular vardr. Firmalarn faaliyetlerine son verip
mal varlklarnn tasfiye edilmesi ekonomik, firmalarn kiiliklerini sona erdirip, bir
araya gelerek yeni bir kiilik oluturma sreci ise hukuki sonutur.
61
Birleme, iki firmann da tzel kiiliklerini sona erdirip yeni bir kiilik oluturmalar
eklinde olabilecei gibi, firmalardan sadece birinin kiiliini sona erdirip dier firmaya
katlmas eklide de olabilir. Birleme en az iki firmann birlemesiyle olur. Fakat
iletme says artrlabilinir. Tasfiye sonuncunda firmalarn btn mal varlklar ve
borlar birleme sonucunda oluan yeni firmaya geer. Yani firmann devri aktif ve
pasifleriyle bir btn olarak yeni firmaya geer.
Birleme, firmalarn bymek iin setikleri yegane yoldur. Bymek iin neden
birleme yoluna bavurulduu hususundaki nedenler firmadan firmaya farkllk gsterir.
Firmalar birletirmeye iten etkenler byme faktr etrafna toplanmtr. Byme,
firmalarn birleme sonucu sahip olduklar gcn ve bykln, firmalarn tek tek
sahip olduklar g ve byklkten daha fazla olmasdr.
Firmalar birleme sonucunda sadece hacimsel byklk elde etmezler. Firmalar
bnyesinde bulunan, gerek teknolojik olsun gerek ynetimsel olsun btn stnlklere
sahip olurlar. Btn bunlarn yan sra firmalarn birlemede ki asl amalar temelde
ortaklarn krlarn enoklamaktr.
Genel olarak firmalar birlemeye ynelten nedenler unlardr:
Byk lekte Faaliyette Bulunmann Salad Ekonomilerden Yararlanma,
Yetenekli Ynetime Sahip Olma,
Birlemenin Bymeye Gre Avantajlarnn Olmas,
Finansal Nedenler,
Vergi Avantaj,
Deerli Snai Haklara Sahip Olma,
Byk Bir letme Yaratma,
Rekabetin Azaltlmas,
Psikolojik Nedenler (TSPAKB 2009).
Devralma - Katlma: Devralma katlma, sermaye irketlerinde irketlerden tzel
kiiliine son verip varlklar ve borlar ile dier irkete katld bir birlemedir. Bu
hususta devrolunan irkettin alacakllar devralan irketten alacakl olurlar. Ayn ekilde
devrolunan irketin hisse sahipleri devralan irketin hisselerine de sahip olurlar yani
otaklklar devralan irketle devam eder. Kurumlarn bir takm artlar dahilinde ekil
deitirmeleri devir hkmndedir. Belli artlar dahilinde gerekletirilen birlemeler,
ister yeni kurulu ister yeni katlma eklinde olsun KVKdaki devir kavram ile
62
TTKdaki devralma yoluyla birleme kavram arasnda zdelik yoktur. KVKdaki
devir, TTK anlamndaki birleme trlerinin her ikisi iinde geerli olup, vergisel bir
durumu belirtmektedir. Bu balamda KVKnn 37nci maddesindeki ze ve
38incimaddesindeki ekle ait artlarn gerekletirilmesi halinde ister katlma ister yeni
kurulu eklinde olsun vergisiz birleme sz konusudur. Bu durumda, KVKda
dzenlenen deviri, vergisiz birleme olarak adlandrabiliriz (TSPAKB, 2009).
4.1.2 Modigliani Miller Teoremi erevesinde Banka Kaynakl Finansman
Modigliani Miller Teoremi esas olarak sermaye yapsnn optimum dzeyde

kullanlmas ile ilgili bir kavramdr. Burada ama sermaye maliyetlerinin olabilecek en
dk dzeyde gerekletirilmesi yolu ile iletme piyasa deerinin maksimize
edilmesidir. Bu yaklama optimal sermaye yaps da denilmektedir. Modigliani Miller
(M-M) yaklam ise geleneksel yaklamlara kar karak iletmenin sermaye yapsnn
iletmenin sermaye maliyetini ve deerini etkilemeyeceini savunur. "Bu yaklama
gre, ayn e risk kategorisine giren ve net faaliyet karlar eit olan firmalarn piyasa
deerleri birbirine eittir. Bir firma sermaye yapsn deitirerek, ayn e risk
kategorisindeki baka bir firmaya kyasla, piyasa deerini ykseltemez. Bu gr,
sermaye piyasasnda arbitraj yaplabilmesine baldr" (TSPAKB, 2009). Firma deerini
etkileyen en nemli olgular firmann kazanma gc ve yatrm kararlardr.
Bu yaklamn temel varsaymlarn u ekilde zetlemek mmkndr:
Sermaye piyasalarnda tam rekabet geerlidir ve piyasada aklc davranlar sz
konusudur,
Gelecek dnemlerde elde edilecek faaliyet gelirlerinin olaslk dalm iin
beklenen deeri, cari faaliyet gelirlerinin olaslk dalm ile ayndr,
Her risk kategorisine giren firmalarn i riski ayndr,
Gelir zerinden vergi denmemektedir. (Baldemir ve Ssl, 2008)
M-M yaklam erevesinde iletmelerin finansman borlanma yolu ile olmaktadr.
Bu borlanma i ve d olmasndan bamsz bir ekilde banka kredisi yolu ile
olmaktadr. M-M yaklam asndan firmalarn borlanma kararlarndan firmalarn
piyasa deerinin etkilenmediinin altn izmek gerekir. Yukarda da belirtildii gibi bu
yaklamda gelir zerinden vergi denmemektedir. lkemizdeki yksek vergi oranlar
63
dnldnde M-M teoremin Trkiye'de ok uygulanabilir olduunu belirtmek eksik
olmakla birlikte, Can (2007) Trk imalat sanayinin Trk finans ile olan ilikisinin M-M
yaklamn doruladn ifade eder. Ancak bunun temel sebebinin enflasyon ve vergi
indirimleri olduunu da belirtmekte fayda vardr. Yine de M-M teoreminin iletmelerin
finansmanlarnda neden d kaynaa yneldiini aklamak iin kullanabiliriz. "nk
bu teoreme gre, sermaye yapsnn sermaye karlln etkilememesi devletin olduu
bir ekonomide geersiz kalmaktadr. Trkiye gibi devletin nemli lde vergi ald
bir ekonomide kaldra etkisinden dolay z sermaye karll ve toplam sermaye
karll nemli lde deimektedir. Yatrmlarda esas olan z sermaye karll
olduundan, firmalar gerek deerlerini arttrmak gerekse hzlbymek iin kredi
kullanrlar" (Baldemir ve Ssl, 2008). Devletin yani yksek verginin olduu
durumlarda borcun sermaye karlln artrmasndan dolay iletmelerin bankalar
aracl ile kredi kullanmasn M-M teorimi ile aklamak mmkndr.
Trkiye'de 2001 krizinde ve ncesindeki borlanma ynelimleri bu minvalde
aklaycdr.
Tablo 4.1: malat ve malat D Sektrn Toplam Pasif Yaps (%) (TCMB)
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
PASF YAPISI 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
Ksa Vadeli
Yabanc Kay. Kul. 50,9 51,2 45,5 47,4 47 47,8 42,4 41,7 35,8 36,8 37,2
Oran
Uzun Vadeli
Yabanc Kay. Kul. 15,6 16,6 19,1 20,6 19,3 22,3 22,2 18,5 12,2 12,4 13,5
Oran
z Kay.Kul.Oran 33,5 32,2 35,4 32 33,7 29,9 35,4 39,9 52,8 50,8 49,2
Tablodan da izlenebilecei zere iletmeler kriz ncesinde finansman giderlerinde

ksa vadeli d borlanmaya ynelmilerdir. z kaynak kullanm ikinci planda
kalmtr. "Bunun en temel sebebi dardan bulunan dk faizli kredilerin lke
ierisinde yksek faizden kamuya bor verilmesinden kaynaklanmaktadr" (Baldemir ve
Ssl, 2008, 264). Ancak krizle birlikte artan risk faktrlerinin sonucu olarak iletmeler
z kaynaklarna ynelmitir. z kaynak kullanm 2001 ylnda %29.9'lara kadar
gerilemiken 2006 ylnda bu oran %50'liler dolaylarna gelmitir. Kriz etkisi ile
64
firmalarn borlanma konusunda daha disiplinli bir yaklam benimsediini belirtmek
yerinde bir saptama olacaktr. Bu balamda Trkiye gibi yksek enflasyon ve
yksekvergi oran gibi parametrelerin olduu ekonomilerde iletmelerin borlanmaya
ynelmesi mantkl bir seim gibi durmaktadr. Trkiye'de kriz ortamnn etkilerine
ramen firmalarn benzer bir trend izlediini grmekteyiz.
4.1.3 Geleneksel Finans Kurulular ve letmelerin Finansman
letmelerde finansman denirken, gerekli fonlarn optimum artlarda elde edilmesini

ve bu fonlarn etkin bir ekilde kullanlmasn anlamak gerekir. Bu belirtikten sonra
iletmelerin finansman kaynaklarnn temelde balk altnda toparlanabileceinin
ifade edilmesi yerinde olur. Buna gre bu kaynaklar finansal kurumlar, sermaye
piyasas ve z sermayedir. Bunlardan finansal kurumlar ve sermaye piyasas tabanl
kaynaklara ayn zamanda iletme d finansman olduundan yabanc kaynaklar da
denilmektedir.
Finansal Kurumlar: Firmalar ihtiya duyduklar fonlar banka, faktring, finansal
kiralama, risk sermayesi yatrm ortakl gibi kaynaklardan elde edebilirler. Bu
kaynaklar yurt iinden ya da yurt dndan finansal kurulular aracl ile elde
edildiinden bu kaynak teminine finansal kurumlar kaynakl finansman denilmektedir.
Sermaye Piyasas: Firmalar mali kaynak ihtiyalarn menkul kymetlerini piyasaya
srerek de giderebilirler. Bu menkul kymetler, hisse senedi, tahvil ve bono gibi aralar
kapsar. Buna piyasa tabanl finansman da denilmektedir.
z Sermaye: z sermaye finansman i kaynaklar yolu finansman teminini kapsar.
z sermaye iletmelerin kuruluu srasnda kurucularn iletmeye tahsis ettikleri maddi
ve maddi olmayan deerlerdir. Faaliyet halindeki bir iletmenin elde ettii net kar
ortaklarna datmayp tekrar iletmeye yatrarak fon elde etmesi yoluyla yaplan
finansmandr. Buna oto finansman denir.
letmelerin finansman ile ilgili ksa vadeli finansman kaynaklar ve uzun vadeli
finansman kaynaklar olmak zere bir baka snflandrma yapmak da mmkndr.
Buna gre ksa vadeli kaynaklar, ksa sre ierisinde (bir yl gibi) geri denmesi
gereken dsal kaynaklar kapsarken, uzun vadeli kaynaklar vadesi uzun olan (bir yldan
fazla) yabanc kaynaklardr. Bu ayrmn daha ok yabanc kaynaklar ile ilgili olduunu
da belirtmek gerekir. letmeler finansal kaynaklarn belirlerken maliyetleri mutlaka
65
gz nnde bulundurmaldrlar. letmelerin ksa vadeli finansman kayna olarak
kullandklar kaynaklar unlardr:
Ticari borlar
Mteri avanslar
Ksa vadeli banka kredileri
Faktring
Barter
Ticari Borlar: Ticari bor, firmann ticari faaliyetleri esnasnda satn alnan mal ve
hizmetlerin belli bir vade ile yaplmas ve demelerin ilerleyen bir zamana
ertelenmesidir. Byle bir durumda firmaya satc tarafndan salanan bir finansman sz
konusudur. Bu tr almlarda dikkat edilmesi gereken nokta, pein alm skontosunun
vadeli almda uygulanmayacak olmas. Firmalarn bunun maliyetini yapmas gerekir.
Mteri Avans: Burada ticari borlarn bir nevi tersi bir durum sz konusudur.
Burada kastedilen firma burada alm yapmamakta aksine sat yapmaktadr. Ancak bu
sat yaparken mal veya hizmet hemen sunulmaz, teslimat ilerleyen bir zamanda
yaplr. Bu durumda mteriden avans alnm olur. naat sektrnde sklkla grlen
bir uygulamadr. Mteri evi teslim almadan iletmeye belli bir miktar peinat/avans
verir. Burada da dikkat edilmesi gereken nokta, bu tr satlarda mteriye uygulanacak
skonto miktardr. letmelerin bu skonto maliyetlerini dikkate almas gerekir.
Ksa Vadeli Banka Kredileri: Ksa vadeli banka kredilerini borlu cari hesap, spot
kredi, skonto (itira) kredisi, aylk taksit demeli krediler, ihracatn finansmannda
kullanlabilecek ksa vadeli finansman kaynaklar, dvize endeksli ksa vadeli kredi gibi
eitli balklar altnda toplamak mmkndr.
Cari Borlu Hesap: Bu finansman durumunda banka firmaya bir kredi tahsis eder.
Bu kredi belli limitler dahilindedir. letmek ihtiya duyduunda bu hesaptaki paray
eker ve daha sonra hesaba tekrar yatrr. Banklar bu krediyi belli bir faiz tahakkuk
ettirerek kullanr. letmenin demesi gereken faiz ilgili tarihteki cari piyasa faizi
zerinden hesaplanr. letmeler borlu cari hesab aadaki durumlarda kullanabilirler:
letme herhangi bir nedenle deme yapmak zorundadr ve bu demeyi yapmak iin
nakde ihtiyac vardr. letme ihtiyac olan nakit miktarn bilmekte, ancak bu nakde ne
kadar sre ile ihtiyac olduunu bilmemektedir. Baka bir deyile krediyi geri demek
iin nakdin kendi eline ne zaman geecei belli deildir. Bu durumda iletme borlu
66
cari hesabn kullanabilir. letme eline nakit getike deme yapar ve bylece krediyi
kulland sre iin faiz der. rnein, otomobil bayisisiniz. Distribtr veya retici
size teslimat yaptnda demeyi hemen yapmak durumundasnz. Yeterli nakdiniz
yoksa veya z kaynanz kullanmak istemiyorsanz demeyi borlu cari hesaptan
yaparsnz, otomobilleri sattka borlu cari hesabnz kapatrsnz. (ABGEM, 2008a)
Spot Kredi: Bu tr finansman yolunu seen iletmeler, kredi kullanlmadan
belirlenen bir faiz oran ile vade sonunda anapara ve faizi birlikte derler. letmeler ne
kadar sre ile krediye ihtiya duyduunu biliyorsa spot kredi aracn seebilirler.
"rnein, bir sipari aldnz. Siparie konu olan rn reteceksiniz. Mterinize de
belirli bir vade tandnz. Hammadde satn almak, iilik cretlerini demek vb. iin
nakde ihtiyacnz var. Burada spot kredi kullanmanz daha uygundur, nk siparii ne
zaman teslim edeceinizi ve tahsilat ne zaman yapacanz biliyorsunuz" (ABGEM,
2008a).
Iskonto (tira) Kredisi: Vadesi gelmeyen ek ve senetlerin bankalar aracl ile
nakde dntrlmesidir.
Aylk Taksit demeli Krediler: Aylk demeli kredilerde, firmalar aldklar krediyi
spot kredi gibi bir kerede deil para para derler. Bylelikle iletmeden bir defada
ykl nakit k gereklemez.
hracatn finansmannda kullanlabilecek ksa vadeli finansman kaynaklar:
hracatn finansmannda kullanlabilecek ksa vadeli finansman kaynaklar kendi iinde
ilenmesi gereken baka bir konu olmak ile birlikte genel bir ereve sunmak nemlidir.
hracatn yani d ticaretin finansmanndaki kullanlabilecek kaynaklar sevkiyat ncesi
ve sevkiyat sonras kullanlabilecek kaynaklar olarak ikiye ayrmak mmkndr.
Sevkiyat ncesi ksa vadeli finansman kaynaklarn pein deme, prefinansman, krmz
arl akreditif, yeil akreditif, devredilebilir akreditif, banka kredisi (dviz kredisi), ve
Eximbank kredileri (TL yada dviz cinsinden krediler, ihracata hazrlk kredileri, KOB
ihracata hazrlk kredileri, sevk ncesi reeskont kredisi) eklinde zetlemek
mmkndr. Dier taraftan d ticaretin finansmannda kullanlabilecek sevkiyat sonras
ksa vadeli finansman kaynaklarn da ihracat lehine akreditif, itira ve skonto kredisi,
ihracat faktring eklinde snflandrmak mmkndr.
67
Dvize Endeksli Krediler: Dvize endeksli krediler yurt ii ve yurt d kaynakl
olmakla birlikte, gelirleri dviz cinsinden olmayan firmalar asndan kullanlmas riskli
bir kredi trdr.
Faktring: Faktring genellikle bir faktring irketinin yada bankann iletmelerin
vadesi gelmeyen alacaklarn belirli bir komisyon karlnda iletmelere demesidir.
Bu durumda firma alacaklarn vadesi gelmeden nakde evirmi olur. Alacakl artk
banka yada faktring irketidir. Faktringin iletmeler tarafndan kullanlmas
durumunda u avantajlar elde etmeleri mmkndr.
Alacak tahsil riskinin faktre devredilmesiyle yurt ii ve yurt d pazarn
geniletilmesi,
Faktr tarafndan yaplan demenin pein mal almnda kullanlabilmesi,
Alacaklar, stoklar ve ticari borlar kalemlerindeki azal ile bilanonun
likiditesinin artmas,
Mterilere gerektiinde ek deme sresi tannarak satlarn artrlmas,
hracatta faktrn dvizli n demesi ile kambiyo dosyasnn kapatlarak, KDV
bavurusunun derhal yaplabilmesi,
Akreditif ama zorunluluundan kurtulmann zaman ve maliyet tasarrufu
salamas,
Alacak tahsilini deerlendirme ve eitlendirmeyi uzmanlara devretmenin
iletme ynetimine risksiz ve verimli alma ortam salamas,
Yurt d satlarda mteriler ile yabanc dil sorununun ortadan kalkmas,
D satmda akreditif ve kayt gerekmediinden iletmenin i yknn azalmas,
Bankaya bamllk ve kredi kullanma ihtiyacnn azalmas. (ABGEM, 2008b)
Barter: Barter iletmelerin ksa vadeli yabanc finansman kayna olarak
kullanabilecei bahsedeceimiz son kaynaktr. Burada iletmeler satn aldklar mal ve
hizmetlerin karln iletmenin kendisi tarafndan satlan mal ve hizmet ile yaparlar.
Barter ileminde firmadan herhangi bir nakit k olmaz bir nevi bir takastr. "letme
barter yoluyla elde ettii mallar faaliyetlerinde kullanabilmeli veya ilave bir maliyete
katlanmadan kolayca nakde dntrebilmelidir. Aksi halde barter iletmeye ilave
maliyet getirir" (ABGEM, 2008a).
Uzun Vadeli Kaynaklar: Bu ksa vadeli kaynaklar yannda iletmeler ihtiyalarna
ve pozisyonlarna gre uzun vadeli finansman kaynaklarna da ynelebilirler. Uzun
68
vadeli kaynaklar banka kredileri, finansal kiralama ve forfaiting olarak sralamak
mmkndr.
Banka Kredileri: Uzun vadeli banka kredileri genellikle yatrmlar finanse etmek
iin kullanlrlar. Bu kredilerin n koullarndan biri yatrm iin belirli bir oranda
zsermaye gereksinimidir. "Tm uzun vadeli yatrm kredilerinde belli oranda zkaynak
kullanlmas istenmekte ve belirli bir demesiz sre tahsis edilmektedir. demesiz
dnemde sadece faiz demeleri yaplmakta, anapara geri demeleri yaplmamaktadr.
Bu tr kredilerin kullanlmasnda gz nnde bulundurulmas gereken dier bir husus
da, bankalarn genellikle harcama belgesi veya hak ediler karlnda krediyi
kullandrmalardr" (ABGEM, 2008a).
Finansal Kiralama: "Finansal kiralama; kiralayann, kiracnn talebi zerine,
nc kiiden satn ald veya baka ekilde temin ettii bir maln zilyetliini, her
trl fayday salamak zere ve belli bir sre feshedilmemek artyla, bedeli
karlnda kiracya braklmasn ngren bir szlemedir. Finansal kiralama borla
finansmann bir ekli olarak ele alnabilir" (ABGEM, 2008c). letmeler ihtiya
duyduu mal satn almak yerine finansal kiralama firmasna aldrp, o firmadan
kiralama yoluna gider. Bylelikle iletme maln mlkiyetine deil ancak kullanm
haklarna sahip olur. Genellikle drt yldan fazla srerler. Sre sonunda kiralayc firma
ile kiralayan iletme anlaabilirlerse maln mlkiyeti de devredilebilir. 1950'li yllarda
uygulanmaya balayan bu finans metodu ksa sre ierisinde yaygnlamtr. Bunun
sebebini finansal kiralamann u zelliklerine ve salad avantajlara balamak
mmkndr:
letmelerde profesyonel ynetimin yaygnlamas sonucunda mlkiyetten
ziyade kullanm avantajlar grnn nem kazanmas: Asl zenginlik maln
mlkiyetinden ziyade kullanm hakkna sahip olmaktr.,
letmelerin banka kredisi gibi geleneksel finansman kaynaklarna ulama
konusunda sknt yaamas,
Finansal kiralamann kullanm sresinin sonunda kiracya yapaca tercihler
konusunda salad esneklik,
Teknoloji ve yatrm ynetiminde kiralama lehine gelimeler (rnein, firmalar
byk fonlara gereksinme duymakszn kiralama sayesinde teknolojik
gelimelere ayak uydurma ansna sahip olmaktadr.),
69
zellikle uluslararas kiralamann salad vergi ve gmrk avantajlar,
Kira demelerinin kiracnn deme gcne gre dzenlenmesi sebebiyle,
firmaya nakit aklarn dzenleme asndan avantaj salamas,
Sermaye yetersizlii eken KOBlerin finansman olanaklarn artrmas.
(ABGEM, 2008c, par. 3).
Forfaiting: Daha ok ihracat finansmannda tercih edilen, faktroringe de benzeyen
uzun vadeli finansman aralarndandr. Bu ilemde iletme elindeki polieyi yada
alacaklarn bu ilemi yapan bir firmaya devretme iidir. Yaygn olarak kullanlan bu
tekniin iletmelere salad avantajlar unlardr:
Alacak tahsil riskinin forfaitera devredilmesiyle yurt d pazarn geniletilmesi,
Forfaiter tarafndan yaplan demenin pein mal almnda kullanlabilmesi,
Alacaklar, stoklar ve ticari borlar kalemlerindeki azal ile bilanonun
likiditesinin artmas,
Mterilere gerektiinde ek deme sresi tannarak satlarn artrlmas,
hracatta forfaiterin dvizli n demesi ile kambiyo dosyas kapatlarak, KDV
bavurusunun derhal yaplabilmesi,
Akreditif ama zorunluluundan kurtulmann zaman ve maliyet tasarrufu
salamas,
Alacak tahsilini deerlendirme ve eitlendirmeyi uzmanlara devretmenin
iletme ynetimine risksiz ve verimli alma ortam salamas,
Yurt d satlarda mteriler ile yabanc dil sorununun ortadan kalkmas,
D satmda akreditif ve kayt gerekmediinden iletmenin i yknn azalmas,
Bankaya bamllk ve kredi kullanma ihtiyacnn azalmas. (ABGEM, 2008d).
4.1.4 Katlm Bankacl ve Finansman
Yukarda bahsettiimiz finansman kaynaklarnnbirounu geleneksel bankalar

aracl ile temin etmek mmkn. Bankalar arasnda kk nans farkllklar olsa da
temel prensipler genel de deimemektedir. Bu balamda geleneksel bankalar, faiz, ve
komisyon gibi aralar ile cret talep etmektedir. Bu noktada katlm bankalar zellikle
faiz noktasnda teorik olarak farkllamaktadr. Her eyden nce Katlm Bankalarnn
kaynak bulma konusundaki avantajlar dikkate alnmaldr. zellikle krfez blgesinin
70
petrole dayal fonlar katlm bankalarna kaynak temin etme asndan byk kolaylk
salamaktadr. Aada iletmelerin finansmannda bankalarn rol zellikle katlm
bankalar stnde durularak karlatrmal olarak incelenecektir.
Katlm bankalarnn fon kullandrma ya da finansman salamada kulland,
geleneksel banka aralarna ksmen benzerlik gsteren ve lkemizde yaygn olarak
kullanlan birok ara vardr.
Murabaha: lkemizde yaygn olarak kullanlan finansman eididir. Burada bir
mala ihtiyac olan bir firma bankaya bavurarak o maln satn alnmasn ister. Banka
mal satn aldktan sonra belli bir kar pay zerine ekleyerek talep eden firmaya vadeli
olarak satn yapar. Geleneksel bankalarn kulland finansal kiralamaya ok
benzemektedir. "Faizsiz bankalar, yatrmclarn tasarruflarna ksa zamanda ulamak
istediklerinden dolay, fonlarn uzun dnemli yatrmlara balamakta kararszdrlar. Bu
yzden, birok murabaha mukaveleleri ok uzun vadeli deildir" (zgr, 2007).
Mudaraba: Bu finansman yntemi giriimci fonlamaya benzemektedir. Burada fon
iin bavuran firma, bankann onay vermesi ile yatrmn fonlanmasn salar.
Mudarabann temel zellikleri yle sralanabilir:
Sermaye sahibi olan kii ile emeini bilgi ve tecrbesini ortaya koyan kiinin
kara ortak olmalardr,
Taraflar kar pay gelirlerinin miktar nceden belirli olmamas, elde edilecek
karn taraflar arasnda nceden belirlenmi bir oranda blnmesi,
Zararn tamamen sermayedara ait olmas,
Sermayenin emeini koyan tarafndan ynetilmesi,
Sermayedarn ise sadece denetim yetkisine sahip olmasdr. (Erdoan, 2011)
Muaraka: Bir iletmenin sermayesine ortak olmaya denir. Mudaraba tekniinde
banka sadece fon salarken, muaraka aracnda her iki taraf hem sermaye hem de emek
ortaklna girimektedir. "slam Hukukunda irketl-nan (nan irketi) olarak geen
ve kabul gren maraka, hem sermaye hem de emein aktif olarak ortaya konduu tam
bir ortaklktr. Bu nedenle mudarabadan farkl olarak zarar sz konusu olduunda iki
taraf da sermayeleri orannda zarardan pay almaktadr" (Erdoan, 2011).
Maraka Mutanaksa: Maraka arac ile balayan ortaklk bir sre sonra firmann
bankann ortakln satn almak istemesi ile bankann kendi payn kar tarafa
devretmesidir.
71
Mzaraa ve Musakat: zellikle tarmsal alanlarda kurulan ortaklk tipleridir.
Mzaarada sermaye olarak banka araziyi salarken kar taraf arazinin iletmesini alr.
Yaplan faaliyet sonrasnda kar yada rnler paylatrlr. Musakatta ise esas olarak
mzaara ile ayndr. Genellikle bu tr ortaklkta bir meyvelik sz konusudur.
"Taraflardan biri meyve aalarn sermaye olarak koymakta dier taraf da aalarn
bakmn ve meyvelerin toplanmasn stlenmektedir. Elde edilen kar veya rn, yine
taraflarn aralarnda anlatklar oranda bllmektedir" (ekerci, 2001).
cara: Geleneksel bankalarn kulland finansal kiralama/leasing ayn eydir."
Kiralanan maln mlkiyeti maln sahibi olan faizsiz bankadr. Kiralayan mteri maldan
faydalanmaktadr. Buna karlk bir kira bedeli demektedir. Kiralama mddeti maln
kullanabilirlik lsne gre 5 ila 15 yllk olarak deiebilir. Menkul ve gayrimenkul
finansmannda kullanabilen kiralama yntemi, gnmz ekonomilerinde daha ok
modern teknolojiye daha kolay yollarla sahip olabilmek amacyla kullanlmaktadr"
(Erdoan, 2011).
cara ve ktina: cara ve iktina maln kiralanmas ve bu kira sresi sonunda maln
mlkiyetinin banka tarafndan firmaya devrini ierir. Kirac firma kiralad sre
ierisinde maln mlkiyetini de alacak ekilde demeler yapar.
Selem veya Selef: Selem arac ksa vadeli finansman kaynadr. Burada firma
bankadan deme alarak daha sonra,(Yaklak bir yl gibi), mal bankaya teslim eder.
Yani bir nevi mteri avans gibidir. Burada banka mteri konumundadr.
Karz- Hasen: Genellikle bankann kar amac gtmedii ounlukla sosyal krediler
olan bir fonlama aracdr. Banka herhangi bir getiri elde etmemektedir. Bu kredi baz
koullarda KOB'lerin projelerini balatmak iin de verilmektedir.
Tavvaruk: Faizsiz Bankaclk yapan bir banka, faizli veya faizsiz alan baka bir
banka hesabnda mevduat depo eder. Birinci banka ikinci bankadan kendi nam ve
hesabna emtia almas sipariini verir.Bu banka mterisi adna organize olmu bir
borsadan emtia alm gerekletirir (rnein, Londra Metal Borsas) kinci banka,
mterisinin adna tuttuu emtiann kendisine vadeli ve karl ekilde satlmasn talep
eder. kinci banka mlkiyetine ald emtiay dilerse kendi nezdinde tutar dilerse de
ikinci el piyasada satar. Bylece bankalar arasnda emtia ticaretinin izi kalmaz, arada
sadece vadeli plasman ilikisi kalm olur (Erdoan, 2011)
72
lkemizde Katlm Bankalarnn Kulland rnler: lkemizde katlm bankalar
yukarda belirttiim teknikleri kullanarak ok eitli finansman metotlar gelitirmitir.
a) Kurumsal Finansman Teknii: Katlm Bankas ile fon kullancs arasnda
akdedilecek szleme dahilinde, ihtiya duyulan her trl emtia, gayrimenkul ve hizmet
bedelinin fon kullancs adna satcya denmesi ve bunun karlnda fon kullanan
gerek ya da tzel kiinin borlandrlmas ilemidir (Erdoan, 2011). lkenizde en ok
kullanlan finansman tekniidir.
b) Kar-Zar Ortakl: Katlm bankas fonlad iletme ile kar-zarar ortaklna
girer. Banka burada fon saladktan sonra firmann belirli bir faaliyetinin yada belirli bir
parti malnn satmndan doacak, ana parasn da almak kaidesi ile ortak olur.
c) Finansal Kiralama/Leasing: Kymetin mlkiyetinin bankada kalmas art ile
firmaya kiralanmasdr. Geleneksel finansal kiralamadan bir fark yoktur.
d) Mal Karl Vesaikin Finansman: D ticaret ve kambiyo mevzuat
erevesinde, Katlm Bankas ile fon kullanan gerek ve tzel kii arasnda dzenlenen
bir szlemeye istinaden, mal karl vesaikin, Katlm Bankas tarafndan pein satn
alnmas ve vadeli olarak fon kullanana daha yksek bir fiyattan satlmasdr. Bu
uygulamada da gerek bir maln ticaretinin yaplm olmas gerekmektedir. Yurtd
kurumsal finansman destei olarak nitelendirilebilir. En nemli fark ise D ticaret ve
kambiyo mevzuatna tabi olmasdr (Erdoan, 2011).
e) Dviz Kredisi: Geleneksel dviz kredisi kullandrmaya benzer. Faiz ve masraflar
kadar dviz getirme akdi ierir. Ayrca TL cinsinden verilen krediler dvize
endekslenebilmektedir.
f) D Ticaretin Finansman: Katlm bankalar ayrca di ticaretin finansman iin
de bir takm rnler sunmaktadr. Akreditif bunlardan biridir. "Genel anlamda akreditif,
ithalat ile ihracatnn n anlamalarna istinaden, ithalatnn (amir) talimatyla
ithalatnn bankas (amir banka) tarafndan yurtdndaki bir muhabir banka zerinden
ihracat (lehtar) lehine alan ve anlama konusu mallarn yklenip akreditif artlarna
uygun vesaikin muhabir bankaya ibraz edilmesi karlnda lehtara demenin
yaplaca, veya vadede deme ykmllne girilecei, yada lehtarn keide ettii
polielerin kabul edilecei eklinde amir bankann garantisini tayan bir deme
eklidir" (Erdoan, 2011). Garanti mektuplar, kabul/aval kredileri, ithalat araclk
73
hizmetleri, ihracat araclk hizmetleri ve yurt d kaynakl krediler katlm bankalarnn
sunduu dier d ticaret finansman rnlerindendir.
4.2 KRZ SRECNN LETMELER ZERNDEK ETKLER
4.2.1 Kriz Srecinde letme Davranlar ve Kriz Sreci Ynetimi
Kriz meselesi kukusuz birok iletmenin hi arzulamad bir durumdur. Burada

krizden bahsedilirken bireysel iletme krizlerinden ziyade daha geni lekli makro
etkileri yksek olan sistemik ekonomik krizler anlalmaldr. Genel olarak kabul gren
kan kriz srecinde iletmeler ciddi tehditler ve skntlar ile yzlemek durumunda
kalr. Krizi srecini doru ynetim modeli ve etkili tedbirler gelitirerek aabilen
iletmeler sre sonunda daha gl bir hale gelebilirken, sreci etkili ynetemeyen ve
gerekli kararlar alamayan firmalar sre gelitike zayflamakta ve en nihayetinde iflas
edebilmektedir. Bu durum etkili kriz ynetimi yada kriz srecinde etkili ynetim nasl
olmaldr sorusunu gndeme getirmektedir.
Gnmzde ekonomilerin kreselleme etkisi ile birlikte ortaya kan akkanlk
iletmeler iin birok frsat dourduu gibi belli riskleri de beraberinde getirmektedir.
Bu durum iletmeleri oluabilecek krizlere srekli deiik teknikler gelitirmek ve
kullanmak zorunda brakmtr. Bu yntemlerin en etkili olan kukusuz krizi nceden
sezme ve gerekli stratejileri gelitirme srelerini kapsayan erken uyar sistemidir.
Erken uyar sistemini kriz ortamnda yaanabilecek muhtemel senaryolar hesaplayp
buna gre tedbirler ve stratejiler gelitirmek olarak nitelemek mmkndr. Joanne
(1997) erken uyar sistemini de kapsayan ok katmanl bir kriz ynetim yapsndan
bahseder (ekil 1). Buna gre bu yap temel bileenden oluur. Bu aama evresel
kriz verilerini alglama, deerlendirme ve kar koymadr.
74
ekil 4.1: Krize Kar letme Ynetim Modeli (Joanne, 1997)
75
Kriz ncesinde evresel verileri doru toplamak ve bu verileri doru okumak
iletmeler iin hayati nem tamaktadr. Kriz ynetiminde en nemli sre kriz
olumadan gerekli verileri toplamaktan geer. Bu kriz ynetim srecinde ki ilk
aamadr. Bu sayede kriz uyarc sinyaller dikkatli okunabilmektedir. Bu sayede
iletmeler kriz olutuunda oluabilecek muhtemelen senaryolara dair gerekli verilere
sahip olabilecek ve kriz sresince gerekli kararlar daha etkili yapabileceklerdir.
Kriz srecinde kukusuz iletmelerin ihtiya duyaca en nemli personel eldeki
verileri ve senaryolar doru okuyup deerlendirecek analistlerdir. Yaanan krizin
trnn iletmeye etkileri farkl olacandan ncelikle bir "kriz lme barometresi"
(Titiz, 2003) gelitirilmesi nem arz etmektedir. "letme kriz barometresi ile
hesaplanan krizin etkisine gre, krize kar koyma ya da krizden kanma maliyeti
deerlendirilerek karar verilir. Yaanan krizin iletme zerindeki etkisinin belirlenmesi,
olaslk faktrleri ve kriz sonras olaslk derecesi ile krize mdahale maliyeti bileimine
gre kriz tanmlanr. Kriz ynetim karar ile iletme sahiplerini en iyi ekilde
koruyacak, iletme deerini en yksek noktada tutabilecek ve en az zararla
giderilebilecek k yolu tercih edilir" (Titiz, 2003). Bu noktada iletmeler sonular
trajik olabilecek eitli kararlar almak zorunda kalabilirler. Bu kararlar personel yaps,
rn ile ilgili olabilecei gibi iletmenin genel mali yapsna da ynelik olabilir.
Kriz srecinde iletmelerin en ok bavurduu yollarndan biri iten personel
karma ile ilgilidir. Kriz ister sektrel olsun isterse lke ekonomisinde olsun
iletmelerin ilk bavurduu yol personel saysnda tasarrufa gitmektedir. Ancak
iletmeler bu srete dikkatli olmal ve iten karlacak personelin iletmeye katt
deer iyi hesaplanmaldr. letmelerin alabilecei bir dier nlem ise iletmelerin
rettii rnler yada hizmetler ve bunlarn pazar ile olan ilikisi ile ilgilidir. letmelerin
rnlerine ynelik stratejilerini gelitirirken pazar durumunu ve rn ilikisini iyi analiz
etmelidirler. letmelerin bu stratejileri gelitirirken u etkenleri gz nnde
bulundurmalar gerekir.
Nfus miktarndaki deimelerin rn eitlilii zerindeki etkileri,
Pazar payndaki demografik yapnn rn eidi zerinde yarataca talep
etkisi,
Gelir dzeyindeki deimelerin rn eidi zerindeki olumlu veya olumsuz
etkileri,
76
Piyasaya iletme tarafndan veya rakipler tarafndan sunulan rnlerin rn
hayat erilerinin durum analizi yaplmaldr. (Titiz, 2003)
letmelerin bu srete esnek bir retim ve eitlilik yaratmas iletmelere avantajlar
salayacaktr. letmelerin kriz sresince alabilecei son kararlar iletmelerin mali
yaplar ile ilgilidir. Krizlerin eitlerinden bamsz olarak iletmeler zerinde mutlaka
olumlu yada olumsuz mali etkileri olacaktr. Kriz dneminde iletmeler daha fazla
finansmana ihtiya duymaktadrlar. Bu dnemlerde dier dnemlerde de olduu gibi
iletmelerin iki finansman kayna vardr. Bu kaynaklar i ve d kaynaklardr. Kriz
srecinde iletmelerin ciddi bir mali disipline girmeleri gerekir. Bu balamda
alacaklarn tahsilat byk nem kazanmaktadr. Ayn ekilde borlarn tekrar
vadelendirilerek yeniden yaplandrlmas ve ksa dnemli kredilere bavurulmas
iletmeleri rahatlatabilir. Kriz dneminde temel olarak uygulanmas gereken,
maliyetlerin kstlandrlmas ve verimliliin artrlmasdr. letme ynetiminin kararlar
bunu hedeflemelidir. Kriz ynetimi meselesi iletmelerin zel nem vermeleri
gerekmektedir. Zira krizlerin iletmeler zerinde ok farkl ve derin sorunlara yol
aabilecek etkilerinden bahsetmek mmkndr.
4.2.2 Kriz Srecinin letmeler zerindeki Etkileri
Kriz dnemlerinin krizin trnden bamsz olarak iletmeler iin eitli risklerin,
tehditlerin artt ve bu risklerin ve tehditlerin byk bir aciliyet yaratt alanda kabul
gren genel kandr. letmelerin rgtsel faaliyetlerinin olumsuz anlamda etkileyen,
belirsizlik ve tehdit oluturan kriz dnemleri, krize hazrlksz yakalanan ve etkin bir
kriz ynetim mekanizmas olmayan iletmeler iin ciddi riskler barndrmaktadr. Bu
minvalde kriz belirli bir anda veya son derece hayati nemi olan bir zamanda daha
ktye dn noktas; kritik bir devreye ulaan durum (Fink, 1986), abuk uyum
salamay gerektiren deiiklikler (Saraolu, 1995); rgtlenmemi ve
planlanmam bir olayn iletmenin btnn etkileyecek sonular ve yansmalar
ekillerinde tanmlanabilmektedir. Genel bir ereve ile kriz, tehdit edici artlara
mdahale edebilme yetersizlii olarak da tanmlanmtr. (Can, 1992).
Krizlerin iletmeler zerinde en ncelikli etkisi yaratt zaman basks ve bunun
sonucu olarak da iletmelerin salkl kararlar almasna engel oluturan iine girilen
youn stres durumdur. "Stres altnda alnan kararlar hata orann artrabilecei gibi,
77
sorunlarn zm srecinin uzamasna da neden olabilmektedir. Bylece iletme
yneticileri sorunlar zme yeteneklerini yitirebilmekte ve kendilerine olan gvenleri
azalmaktadr" (Titiz ve ark, 2001). Bu genel etkilerin yannda kriz srelerinin
iletmeler zerindeki etkilerini aadaki balklar altnda toplamak mmkndr.
Ynetim kararlarnn merkezileme eilimi
Hzl karar verme basks
Uyum yeteneinin azalmas
Gerilimin artmas
Gvenin sarslmas
Beklenmeyen maliyetler (Titiz ve ark, 2001)
4.2.2.1 Ynetim Kararlarnn Merkezileme Eilimi

Kriz srelerinin kendilerine has yaplar vardr. Yukarda bahsettiimiz kriz ile
mcadele stratejisi olmayan iletmeler iin krizler ciddi sorunlara yol aar. letmelerin
ncelikle yapt hatalarn banda iletmelerin ynetimi ile ilgilidir. oklukla iletmeler
bir kriz ynetim stratejisi oluturmadan, kendilerini mevcut rgtsel ve ynetsel yaplar
ile idare etmeye alrlar. Bir baka deyile iletmeler kriz ortamnda kriz yokmu gibi
ynetilmeye allr. Halbuki kriz dnemlerinde bilgi ak ve haberleme ihtiyac
younlar. Etkili bir ynetim mekanizmas olmayan iletmelerin rgtsel yaps bu
durumla ba etmekte yetersiz kalr. "Bu durumda da ynetimin eksik ve yanl bilgilerle
karar almas gibi sonular ortaya kabilmektedir. Ayrca iletmenin bilgi toplama
yeteneinin azalmas ve standart programlarn dna kma zorunluluu, karar alma ve
kontrolde merkezileme eilimlerini arttrmaktadr" (Titiz ve ark, 2001).
Ynetimin eriilecek ama ve hedefleri ile bunlar gerekletirmek iin yaplacak
tm faaliyetlerin belirlenmi olmas, yani rgtsel kurallarn formelleme derecesinin
ar yksek olmas ve kurallarn eitli rgtsel birimlere biimsel grevler eklinde
datlmas, rgtsel esneklii azaltr, alanlarda rgtsel hedeflere kar balanma
duygusunu zayflatr (Tutar, 2000). Kararlarn merkezilemesinin olumlu sonular
dourma ihtimali de yok deildir. letme eer gl bir liderlik vizyonu olan bir ndere
sahipse kararlarn merkezilemesi iletmenin lehine olabilir.
78
4.2.2.2 Hzl Karar Alma Zorunluluu
Kriz dnemlerinde iletmelerin en ok ihtiya duyduu ancak sahipte olamad
yegane ey zamandr. evresel deiikliklerin hz iletmeler zerinde ciddi basklar
yaratr. Bu durum iletmelerin salkl karar alma kapasitelerini azaltr. Ayn ekilde
alnan kararlarn uzun vadeli olamayaca da ortadr. Bu durum iletmeler yeterli
planlamalar yapamadan ksa vadeli kararlar almak durumunda kalrlar. "Kriz dnemleri
uzun vadeli planlama almalar yapma imkn vermediinden, almalar ksa vadeli
programlarla srdrlebilmektedir. Belirsizlik ortamnn yksek olmasndan dolay
ynetim ancak ksa dnemli tahminler yapabilmektedir. Byle durumlarda ise
ynetimin abuk karar alma zorunluluu ortaya kmakta ve hzl karar alabilme
yetenei byk nem tamaktadr (Tutar,2000).
4.2.2.3 letmede Gerilimin Artmas

Kriz srecinde iletmelerin uzun vadeli geleceinin belirsizlik kazanmas, hzl bilgi
ve youn haberleme ihtiyac iletmelerin ald kararlarda hata marjn artrr ve
gerilime sebep olur. Hatalarn oalmas iletmedeki gerilimi de artrr. "Kriz
dnemlerinde iletme ynetiminin tm hedeflerini kriz zerinde odaklam olmas da
alanlarn gerilimini artrabilmekte; korkunun hakim olduu dnemlerde alanlarda
ekip olma duygusu kaybolabilmekte, fikir retmek zorlaabilmektedir" (Tutar., 2000).
retkenliin azalmas, gven ortamnn sarslmas iletiim problemlerine yol aar. Bu
iklimin yaygnlamas ve alanlar arasndaki ilikilere hakim olmas durumun en kt
yandr. Byle bir sonu ben sylemitimcilerin artmasna, kiisel atmalarn
yaygnlamasna ve alanlar arasnda birbirlerine kar gvensizliin domasna neden
olur (zdeveciolu, 2004). Bu iklimin younlamas durumunda karar alanlar ile
karar uygulayanlar arasnda da bir atma dourabilmektedir. Bu durumda alanlar
arasnda farkllk hissiyat artabilmektedir. Kararlara belirli kii veya gruplarn
katlmas, bu kii ve gruplar sorumluluk, gven ve karlkl yardm ilikileri asndan
dierlerinden farkllatracaktr. Bu farkllama, bu kii ve gruplarla baarszlktan
sorumlu olma duygusu nedeniyle gerilimi artrrken, dier kii ve gruplar arasnda
atma da dourabilir. Gerilim giderek alt kademelere ve tm rgte yaylr ve
iddetlenir (Diner, 2004).
79
Kriz ortamnda yneticilerin btn bunlar gz nnde bulundurmalar ve gerekli
nlemleri almalar iletmenin faydasna olacaktr. Kriz dneminde iletme ynetimini
stlenen ynetici veya yneticilerin, kriz ortamna zg olan gerginlie hakim olmas,
atma ortamn oluturmadan yerinde tehisler yapmas gerekir. Yaplan tehis
noktalarnda tatmin edici sonularn elde edilebilirlii n plana karlarak bu noktalar
zerinde odaklamay salamaldr (Diner,2004).
4.2.2.4 Gvenin Sarslmas

letmeye kar gvenin sarslmas durumu iki boyutludur. Birinci boyut iletmenin
i ileyii ile ilgilidir. Kriz dneminde artan hatalar ve ilerin ktye gitmesi ile
alanlar birbirlerini sulayabilmekte ve bu da gven duygusunun sarslmasna yol
aabilmektedir. Ayrca ynetim mekanizmas tarafndan alnan kararlarn olumlu
sonular dourmamas durumunda alanlarn iletme ynetimine duyduu gven de
sarslabilmektedir. Bu gibi durumlar iletme iinde gruplamalara sebep olabilmekte ve
ynetimin ald kararlarn uygulanmasnda sorunlara yol aabilmektedir. Gven
meselesinin bir dier boyutu ise iletme d ile ilgilidir. Bu durumda iletmenin
piyasadaki konumu sarslmakta ve iletmenin i yapmas zorlaabilmektedir. letmenin
rettii rn ve hizmetlere olan itimat azalabilmektedir. Bu da iletmenin barndrd
riskleri ve tehditleri artrabilmektedir. Gvenin sarslma ister iletme ii olsun isterse
iletme d olsun, iletmenin iinde bulunduu kriz halini derinletirebilmektedir.
4.2.2.5 Maliyetleri Artmas

letmelerin krize kar alaca tedbirler eer iyi hesap edilmezse iletmeye bir takm
ek maliyetler getirebilmektedir. "Bir erken uyar sisteminin kurulmas, koruma ve
nleme mekanizmalarnn gelitirilmesi, gerekli yerlere profesyonel kiilerin atanmas
veya danmanlarn grevlendirilmesi maliyetleri arttracaktr. letmenin krize ynelik
yeni reklam, imaj yenileme veya derinletirme faaliyetleri ile yeni sat politikalar, fiyat
dzenlemeleri, alc-satc ilikilerine ynelik kararlar hesapta olmayan ek maliyetlere
neden olabilmektedir (Titiz ve ark, 2001). rnein dviz baznda kredi alan bir ok
iletme 1994 krizinden sonra iflas tehlikesi ile kar karya kalmtr.
Yukarda ele aldmz etkiler etkin bir kriz ynetim mekanizmas olmayan
iletmelerde sklkla grlebilecek niteliktedir. Bu etkiler ile birlikte iletmeler kriz
srecinden olduka olumsuz etkilenmektedir.
80
4.2.3 Kriz Srecinin letmeler zerindeki Olumsuz Sonular
Krizlerin iletmeler zerinde deiik boyutlarda ve ok farkl etkileri olabilmektedir.

Krizle birlikte ekonomik aktivitenin yksek oranlarda dmesi, banka kredisi bulmann
zorlamas, banka kredilerinin geri arlmas, allan bankann deitirilmesi,
yurtdndan kullanlan kredilerin artan kur ile birlikte yaratt bask, yurtd
siparilerinde d, yurtii ilerde yaanan d, likitide sorunu, girdilerin dvize
bal olduu iletmelerin yaadklar sorunlar, cirolarn dmesi, istihdamda deiimler
ve iten karmalar ve bunun yaratt sosyal etkiler iletmelerin kriz srecinde
yaadklar olumsuz sonulardan bazlardr. Piyasalarda artan belirsizlik, faizlerin
artmas, talebin dmesi satlarn azalmas, stoklarn artmas ile ekonomik kapasitede
fazlalklar ortaya kabilmektedir. "Bylece, krizle birlikte iletmeler, yatrmlarn
azaltmakta, hatta yeni yatrmlarn neredeyse durdurmaktadrlar. letmelerin, krizle
birlikte, gerek genileme yatrmlarn, gerekse yeni yatrmlarn nemli oranlarda
azalttklar ya da geici olarak durduklar, yaplan uygulamal almalardan da
anlalmaktadr" ( Bilgin, Karabulut ve Ongan, 2002).
Ekonomik aktivitenin azalmas ile piyasa da arz fazlasnn olumas mmkn
olabilmektedir. Bu da ou zaman retim ve istihdamda azalmaya sebep olabilmektedir.
"zellikle, krizle birlikte ulusal para biriminin de yksek oranlarda devale edilmesi,
yurtii faiz oranlarnda ykselie ve buna bal olarak da toplam retim, istihdam, reel
cretler ve iletme saysnda nemli oranlarda de yol amaktadr. Yaplan baz
uygulamal almalarn sonular da, finansal krizlerin, milli gelir ve reel cretlerde
de ve isizlik ve enflasyonda da arta yol atn gstermektedir". Kriz
ortamlarnn gl finansal yaplar olmayan lkelerde yaratt etkiler daha ykc
olmaktadr. Bu dnemlerde iletmeler satlarn artrmak amac ile vadeli sat tercih
etmekte ve borlarnn evrilmesi iin ksa vadeli banka kredilerine yneldiklerini
grmek mmkndr. "Ekonomik krizle birlikte artan finansman giderleri, iletmelerin
karlarnn ciddi oranlarda azalmasna neden olmaktadr. Krizle birlikte, iletmelerin
faaliyet giderlerini drerek maliyetlerini azaltmaya almalarna ramen, birok
iletmenin zarar etmekten kurtulamad grlmektedir" (Bilgin, Karabulut ve Ongan,
2002). Krizlerin iletmelerin karllnda ciddi dler yaratt bir ok alma ile
ortaya koyulmutur. Trkiye'nin ikinci 500 en byk sanayi kuruluunun 2001 faaliyet
sonular bu adan olduka ilgi ekicidir.
81
i. 1997 yl baz alndnda 2001 yl sonunda 1000 byk sanayi kuruluunun sat
hacimleri dmtr. Sat hacimlerinin dmesi 1000 sanayi kuruluunun
kldn gstermektedir. Sat hacimleri dt iin stok miktar da
eritilememitir.
ii. 1997 ylnda 1000 byk sanayi kuruluunun ihracatnn sat gelirleri iindeki
pay %17 iken 2001 ylnda %26ya ykselmitir. hracatn artmas iyi bir
gstergedir. Ancak burada i talebin daralmasndan dolay i satlarn dmesi
ve i satlarn ihracata kaymas durumu yaanmaktadr. Bu kaymalarn sonucu
ise irket karllklarna olumlu ynde yansmamaktadr.
iii. 1997 ylndan itibaren sat haslatnn yzdesi olan vergi ncesi bilano kar
dme trendi gstermektedir. zellikle ikinci 500 irketin dme trendi birinci
500 irkete gre daha hzldr. Hatta 2001 ylnda birinci 500 sanayi kuruluunun
sat karll %0.5 zarar, ikinci 500 kuruluun ise %3.6 zarar eklinde olmutur.
Krizler neticesinde irket karllnn zarara dnmesi reel sektrn ne kadar
byk kayplara uradnn temel gstergesidir.
iv. Genel olarak Trkiyenin 1000 byk sanayi kuruluunun aktif devir hz; bir
dolaylarndadr. Yani para ylda bir defa dnebilmektedir. 2001 ylnda ise aktif
devir hznda nemli bir d grlmtr.
v. 1000 byk sanayi kuruluunun 2001 ylnda sat karllklar ve aktif devir
hzlar d trendinde olduundan dolay irket karllklar da ok nemli
dler gstermitir. Ayn zamanda kar oran dt iin sanayi kurulularnn
hisse deerleri de der. Ve alan says azaltlabilir.
vi. 1997 ylndan itibaren bakldnda finansman giderlerinden nceki sat
karllklarnn pozitif olduu grlmtr. Ancak 1999, 2000 ve 2001yllarnda
ikinci 500 byk kuruluun finansman giderlerinden nceki sat karllklar
daha dktr. Bunun sonucunda kk irketlerin krizden ok daha fazla
etkilendiini sylenebilir ki zaten krizden sonra bir ok kk ve orta lekli
kurulu kapanmtr.
vii. Bor maliyetlerine bakldnda sat gelirlerine oranla finansman giderleri ikinci
500 sanayi kuruluunda birinci 500 byk sanayi kuruluuna gre daha
yksektir. Krizle birlikte artan faiz oranlarnn kk irketleri daha kt
etkiledii aka grlmektedir.
82
viii. 1997 ylnda 1000 byk sanayi kuruluunun yaratt net katma deer 14 trilyon
lirayken 2001 ylnda 6 trilyon liralk net katma deer yaratlmtr. 1997 ylna
gre ok byk d yaand grlmektedir.
ix. 2000 ylnda 1000 byk sanayi kuruluu alanlara 9.5 trilyon lira deme
yapmken, 2001 ylnda ise yaplan deme 7.6 trilyon liraya gerilemitir. Bir yl
ierisinde yaklak %20 dolaylarnda bir d yaanmtr. Bu kaybn
%16.5luk ksm cret kaybndan, %4.2lik ksm ise istihdam kaybndan
kaynaklanmaktadr. Trkiye ayn zamanda genel olarak 2001 ylnda %9.4 milli
gelir kaybna uramtr. (Ertuna, 2002, aktaran ler, 2004).
Son olarak Trkiye'de ve dnyada yaanan krizlerin iletmeler zerinde yaratt
etkileri genel olarak u ekilde zetlemek mmkndr (Ayray, 2010).
Kriz sreleri, alnan kararlarda hzn, inisiyatifin, bilgi birikimi ve deneyimin
daha fazla n plana kt, ynetim vizyonunun sorunlarn almasnda daha
etkili olduu, Barton (1993) tarafndan sorunlara yol aaca ynnde eletirilse
de olgusal olarak kararlarn merkeziletii, ynetimsel ve rgtsel deiimlerin
yaand durumlar ifade etmektedir (zdeveciolu, 2002; Kiesler ve Sproull,
1982; Ayray, 2010).
Stiglitz ve Weiss (1981) kredi piyasalarnda ters seim ve ahlaki tehlike gibi
nedenlerden dolay finans kurulularnn daha dikkatli davranmak istemeleri ile
birlikte kredi talebinin arzn aabileceini belirtir. Kriz dnemlerinde bu
duruma daha ok rastlanmakta ve iletmelerin finansman zorlamaktadr.
Uyar ve Okumu (2010), MKBde ilem gren 124 retim iletmesinin 2005-
2008 yllar arasndaki performanslarn ele almlar ve kresel mali krizden
etkilenme oranlarn ortaya karmlardr. almann sonularna gre, kriz
dneminde irketlerin karllk oranlar azalmtr.
"Kriz dnemlerinde talep daralmas nedeniyle sat hacminde azalmalar,
retimde daralmalar grlmektedir. Birok lke talep artn salayacak
nlemleri alarak krizin iletmeler zerinde yol aaca ykc etkiyi azaltmaya
almaktadr. OECD tarafndan gerekletirilen uluslararas bir alma yaanan
finansal krizin iletmelerin (zellikle KOBlerin) rettikleri mal ve hizmete
olan talebi azalttn, kredi olanaklarn daralttn ve bylelikle nakit
aklarnn ktlemesine yol atn vurgulamaktadr. almaya gre, kamusal
83
otoriteler zellikle KOBlerin satlarnn artmasna yol aan, alma
sermayesinin erimesini nleyen, likidite eriim olanaklarn zenginletiren ve
yatrm dzeyinin devamllna yardmc olan nlemler almaktadrlar"
(Ayray, 2010, 174, OECD, 2009).
Kriz dnemlerinde KOBlerin kaynak maliyetlerinin byk lekli olan
iletmelere gre daha fazla artt, finansal yaplarnn krizlerden daha fazla
etkilendii ortaya konmutur (Arslan, 2003). Nitekim, Eki (2007) tarafndan
Gaziantepte 1999-2003 yllar aras iin yaplan doktora almasnda,
KOBlerin kriz dnemlerinde genellikle borlarn artrdklar bulgulanmtr.
Ancak, Akdi ve Bayrak (2000) tarafndan Asya ve Rusya krizlerinin ardndan
sanayilemekte olan 5 ili kapsayan almada iletmelerin kriz dnemlerinde
bor kullanmamaya zen gsterdikleri ortaya kmtr (Ayray, 2010).
piyasada yaanan durgunluklar, kamunun geciken nlemleri, kredi olanaklar-
nn daralmas krizin KOBler zerinde daha fazla etkili olmasna yol
amaktadr (Karakaya ve Karamustafa, 2009). Trkiye Cumhuriyet Merkez
Bankasnn hazrlam olduu Finansal stikrar Raporuna gre 2008 ylnda
bankalarn tahsili gecikmi alacaklarnda kayda deer bir art olmu, bu artn
iinde KOBlerin tahsili gecikmi alacaklar dierlerine gre daha fazla art
gstermitir. Bor deme kapasitesindeki d KOBler zerindeki etkisini
daha fazla gstermitir (TCMB, 2009; Ayray, 2010).
Kriz dnemlerinde, satlarda azalma, alacak devir hz ve stok devir hzndaki
dlerle birletiinde alma sermayesi ve likidite dlerine yol amakta,
bu durum borlarn zamannda denememesine ve iflas ya da finansal skntlara
yol amaktadr. Krizin dourduu bu sorunlara kar iletmelerin (zellikle
KOB nitelikli olanlarn) tepkilerini u ekilde zetlemek mmkndr: (i)
karllk sorunlarn gidermek iin maliyetleri drmek ve daha dk mal ve
hizmet talebi nedeniyle retim seviyesini ayarlamak, (ii) likidite iin nakit
klarnn geciktirilmesi, kar pay demelerinin azaltlmas ya da durdurulmas
dahil ek kaynaklar aratrmak, (iii) yatrm ve genileme planlarnn ertelenmesi.
(OECD, 2009). Boer (1999), yapt almada nakit giri ve klar arasndaki
fark olarak tanmlanan nakit ann azaltlmasnn gerekliliine deinmi,
zellikle kriz dnemlerinde stok devir hznn artrlmasn, nakit girilerini
84
artrp hzlandran, nakit klarn ise azaltp yavalatan nlemlerin alnmasn
nermitir. Payne (2002), Sullivan (2003) ve Wallis (2002), kriz dnemlerinde
nakit ve alma sermayesi ynetimlerinin nemine vurgu yapmlardr
(Ayray, 2010).
85
BLM 5: KRZ DNEMLERNDE FNANSMAN
ANLAMINDA KATILIM BANKALARI VE
MEVDUAT BANKALARININ MUKAYESES:
UYGULAMA
Bu blmde yapm olduumuz uygulama tm detaylar ve metodolojisi ile

tartlmakta kstlar neriler tartlmakta ve aratrmamzn sonucu irdelenmektedir.
5.1 UYGULAMA METODU
Bu alma mukayeseli niteliksel bir almadr. alma kapsamnda Trkiyedeki

katlm bankalarnn iletme finansmanna destek salayan birimlerin ticari st dzey
yneticileri ile yaplan alan almasyla sonuca ulalmaya allmtr. Ancak
Trkiyedeki katlm bankalarnn say olarak 4 ile snrl olmas nedeni ile;
- Toplam 18 adet iletme ile birebir grmeler yaplmtr.
- Grmeler yar yaplandrlm grme formu aracl ile gerekletirilmitir.
- Grmelerin ses kayd yaplarak daha sonra analizler gerekletirilmitir.
- almada iletmeler e ayrlmtr. Mevduat bankas ile alan iletmeler (6
adet), katlm bankas ile alan iletmeler (6 adet) ve hem mevduat hem de katlm
bankas ile alan iletmeler.
- Bu ayrmda iletmelerin bankalardan finansman kullanmas esas alnmtr.
Mevduat ve dier bankaclk hizmetleri anlamnda yaplmakta olan almalar dikkate
alnmamtr.
- Yaplan btn grmelerde ayn sorular sorulmu ve bu sayede mukayese
yaplmasna olanak tannmtr.
- letmelerin mmkn olduu kadar birbirine yakn lekte olmasna ve grlen
iletme temsilcilerinin benzer demografik zelliklere sahip olmasna dikkat edilmitir.
86
Hipotezler:
H1- Kriz dnemlerinde katlm bankalarnn reel sektr iletmeleri ile ilikileri,
mevduat bankalarndan fakl deildir.
H2- Katlm Bankalar ile alan reel sektr iletmelerinin krizden etkilenme ile
ilgili deerlendirmeleri ve mevduat Bankalar ile alan iletmelerin krizden etkilenme
deerlendirmeleri arasnda fark yoktur.
H3- Katlm Bankalar ile alan reel sektr iletmelerinin kriz dneminde faiz
basks altnda hissetmesi ve mevduat Bankalar ile alan iletmelerin kriz dneminde
faiz basks altnda hissetmesi arasnda fark yoktur.
H4- Katlm Bankalar ile alan reel sektr iletmelerinin kriz dneminde yeterli
kaynaa ulaabilme algs ve mevduat Bankalar ile alan iletmelerin kriz dneminde
yeterli kaynaa ulaabilme algs arasnda fark yoktur.
5.2 VER KAYNAKLARI
Veri kayna olarak aada grlen ak ulu grme formu kullanlmtr.Birebir

grme formu, blmden oluturulmutur.
Birinci Blmde; iletmenin daha ok finansman yntemi iletmenin finansman
yntemlerine bak as ve iletmenin isel dinamiklerinin finansmandan nasl
etkilendii konularna odaklanlmtr.Bu yolla tm iletmelerin finansman ile ilgili
dnceleri analiz edilmeye allmtr.
kinci Blmde;iletmelerin bankalar ile olan ilikileri ele alnmtr.Bankalar ile
olan almalarn iletmenin faaliyetlerine etkilerialma kolaylklar beklentileri
karlama ve gelecee dnk planlamalar ile ilgili verim alnp alnmad irdelenmitir.
Son blmde ise aratrmamzn temel sorusu olan; iletmelerin kriz dnemindeki
bankalar ile olan ilikilerinin irdelenmesi ve katlm ve mevduat bankalarna kar
anlaml bir bak as fark olup olmad irdelenmitir.Ayrca bu blmde iletmelerin
kriz dnemindeki faaliyetleri ile ilgili deerlendirme yaplmtr.
87
LETME LE LGL SORULAR
1. letme olarak finansal ihtiyalarnz nasl karlyorsunuz?

2. Finansman kaynaklarn tercih sebebiniz nedir?
3. Finansman maliyetlerinin iletmenizi nasl etkiledii hakknda bilgi veriniz?
4. Bankalar dnda alternatif finansal kaynaklar ile Bankalar yoluyla salanan

kaynaklar iletmeniz asndan karlatrabilir misiniz?
5. Yabanc kaynak kullanmnda bankalardan faydalanyor musunuz?
6. altnz banka says katr? Kriz dnemlerinde bu say deiiyor mu?
BANKANIZ LE LGL SORULAR
1. Bankanzn kredi veya fon tahsis srecini ve iletme maliyetlerine yansma

eklini deerlendirir misiniz?
2. Bankanzn kredi uygulamalar gelecee dnk olarak planlama yapmanza
elverili mi?
3. Bankanzdan kullandnz kaynaklar ihtiya halinde farkl kullanmlara

kanalize edebiliyor musunuz?
4. Bankanzn kredi faizleri veya fon kullandrlan kar pay oranlar ile ilgili srpriz
uygulamalar var m? Bu iletmenizin finansal durumuna nasl etki ediyor?
5. letmenizin atl fonlarnn deerlendirilmesi asndan bankanz beklentilerinizi

karlyor mu?
KRZ DNEMLERNE LKN SORULAR
1. letmenizin kriz dnemlerinde, kriz ynetme mekanizmas ve ileyii hakknda

bilgi verebilir misiniz?
2. Kriz dnemlerinde finansal ynetimde ne tr deiiklikler yapyorsunuz?
88
3. letmenizin kriz dneminde finansal kurulularla ilikisi nasl etkilenmektedir,
nedenleri ile deerlendirir misiniz?
4. letmenizin kriz dneminde karar alma ve bu kararlar uygulama ynnde

karlat sorunlar nelerdir?
5. Finansman kaynaklarnz asndan kriz dneminde iletme maliyetleri nasl

etkilenmektedir? Bunun satlara etkisi nasl olumutur?
6. Bilano byklkleri kriz dneminde nasl etkilenmitir?
7. Kriz dnemlerinde likidite ihtiyacnz karlamanzda bankanzn fonksiyonu

nedir?
5.3 DEKENLER
Bu almann temel deikeni vardr.
letme: Kar amac gderek, mal ve hizmetlerin retimlerini gerekletiren,

bunlar yneten, datan ve pazarlayan kurumlar.
Banka: Banka, sermaye, para ve kredi zerine her eit ilemleri yapan ve
dzenleyen, zel ve tzel kiilerin, devletin ve iletmelerin bu alandaki her trl
ihtiyalarn karlamak zere alan iktisadi kurululardr. Bu almada iki
trl bankaya baklmtr. Bunlar katlm ve mevduat bankalardr. Katlm
bankasndan slami esaslara gre ileyen ve faizsiz bankaclk yapan kurumlar
anlalmaldr. Mevduat bankas ise geleneksel bankaclk modelini temsil
etmektedir.
Kriz: Kriz bu almada finansal kriz olarak anlalmaldr.
89
5.4 VER ANALZ VE SRE
zellikle finansal kriz dneminde reel sektr iletmelerinin bankalar ile almasn
inceleyerek katlm bankalar ve mevduat bankalarnn kriz dnemlerinde reel sektre
finansman desteinin arasndaki fark ortaya koyulmaya allmtr.
Gerek katlm bankalarnn sektrdeki paynn dk olmas gerekse bankalar

kanununda yer alan bankaclk srlarna ilikin kat dzenlemeler nedeniyle iletme
seiminde olduka hassas davranlmtr. ncelikle bir katlm bankas ile grerek
aadaki kriterlere bal olarak iletmelerin kategorize edilmesi salanm ve toplam
12 iletme iin katlm bankasndan destek alnmtr.
Kriterler
1- letmelerden 6 tanesinin kredi anlamnda sadece katlm bankalar ile kredi

kullanm konusunda alyor olmas dier 6 tanesinin ise hem katlm hem
mevduat bankas ile kredi kredi kullanm konusunda alyor olmas,
2- letmelerin yllk cirosunun 50 Milyon TLden byk olmas.
3- Grme yaplacak kiilerin iletmenin finans blmyle dorudan ilikili olmas

tercih edilmitir.
4- Grme yaplacak kiilerin tecrbeli olmas zellikle mevcut iletmede olmasa

dahi lkede kriz dnemlerinde alm olmalarna dikkat edilmitir.
5- stanbulda faaliyet gsteren iletmeler seilmitir.
6- Birden fazla sektrde faaliyet gsteren iletmelerin finansal anlamda en aktif

olduklar sektr tercih edilmitir.
Bir mevduat Bankasndan Benzer kriterler dorultusunda 6 iletme ile ilgili olarak
destek alnmtr.
letmelere aratrma ile ilgili n bilgi verilmi ve randevu alnmtr. Mlakatlara
balamadan nce detayl bilgi verilmi ve kendilerinin izni alnarak mlakatlarn ses
kayd yaplmtr.
90
Mlakat esnasnda soru setinin doru olarak anlalmas iin sorular amaca uygun
olarak detayl ekilde aklanm, ayrca iletme yetkililerinin soru seti dnda genel
olarak deerlendirmeleri de alnmtr. Grmeye banka yetkilileri de itirak etmitir
ve bankann konulara ilikin yaklamlarn da paylalmtr. Bu yolla iletmenin
bankalara ilikin verdii bilgilerin doruluu da teyit edilmitir.
Grmeler tamamlandktan sonra ses kaytlar deifre edilerek yazl ortama
alnmtr. letmelerin mlakatlar yukarda belirtilen gruplar halinde ayrlm,konular
tek tek analiz edilerek zellikle ortak vurgular deerlendirilmitir. Analizlerde kiisel
grlere de yer verilmekle birlikte daha ok gerekleen ilemler zerinden
deerlendirmeler yaplmtr.
5.5 BULGULAR
almann bu blmnde aratrma bulgular sunulmaktadr. Aratrma bulgularnn

sunulmasnda izlenen yntem iletme trlerine gre dzenlenmitir. Bu balamda
ncelikle mevduat bankalar ile alan iletmelere ynelik bulgular sunulmu daha
sonra katlm bankalar ile alan iletmelere ynelik bulgular sunulmutur. Son olarak
her iki banka tr ile alan iletmeler ele alnmtr. Bu bulgular ile ilgili tartmalar,
yorumlar, karsamalar ve kyaslamalar daha sonraki blmde ele alnmtr.
5.5.1 Mevduat Bankas ile alan letmeler
Bu alma kapsamnda mevduat bankas ile alan 6 firma ile grmeler

gerekletirilmitir. Bu kurulular unlardr: Depar Deri, Koska, Nihat Uyar, Promat,
Sunny-Atmaca ve Topkap plik. Bulgular aratrma sorular ile balantl olarak
sunulmutur.
Grme yaplan 6 iletmede finansman ihtiyalarnn karlanmasnda banka kredisi
kullandklarn belirtmilerdir. Bunun ile birlikte baz iletmeler yabanc fonlar, leasing,
ve dvize dayal ihracat kredileri gibi dier finansman kaynaklarn da kullanmaktadr.
letmeler genellikle 5-6 banka ile ayn anda almaktadr. Bu durumun kendileri iin
zellikle fiyat belirleme anlamnda avantaj oluturduunu dnmektedir. letmeler
genellikle kredilerini kullanrken ksa vadeli kredileri tercih etmektedir. Bir iletme a-
91
kapa rotatif kredi kullandn belirtmitir. Bylelikle iletme fazla para geldiinde
kulland krediyi hemen kapatabilmektedir.
Mevduat bankalar ile alan iletmelerin hepsi finansman kaynaklarnn
belirlenmesinde temel etkenin finansmann maliyeti olduunu belirtmilerdir. Bunun ile
birlikte baz iletmeler finansmann vadesini de gz nnde bulundurmaktadr.
Bankalardan salanan finansmann iletmelere getirdii maliyet son rn zerinden
%2 ile %6 arasnda deimektedir. Yani son rne iletmeler %2-6 arasnda fiyat fark
yanstmaktadr. Baz iletmelerde finansman maliyeti rnlerin pazardaki konumuna
bal olarak rn maliyetine ilave edilmemekte ve firma karndan feragat etmektedir.
Bankalar iletmelerin genel olarak beklentilerini karlamaktadr.
letmelerin bankalardan uzun vadeli bir beklentilerinin olmad grlmektedir.
Trkiyenin krlgan finansal yapsn ve ksa vadeli mevduat yapsnn da etkisi ile
iletmeler uzun dnemli beklentilerden uzak durmaktadrlar. Bankalarn da uzun vadeli
beklentileri karlamaktan imtina ettikleri belirtilmitir. Bir firma yetkilisi unlar
sylemitir:
Yani gelecee dnk biz ve planlama yapamyoruz; nk uzun vade ve orta vade
ne olaca belli deil. Onun iin gnlk en fazla 3-5 aylk planlama yapyoruz.
Uzun vadeli beklentiler dnda iletmeler, bankalarn dier beklentilerini
karladklarn belirtmilerdir. letmeler uzun dnemli beklentilerini, planlamalarn ve
finansmanlarn kendi z kaynaklar ile karlama yoluna gitmektedirler.
Bankalardan kullanlm olan kaynaklar ihtiya halinde farkl kullanmlara
ynlendirilebiliyor.
Bu gurupta yer alan iletmeler genel olarak bankalardan nakit kaynak kullanmakta ve
zaman zaman kullanm olduklar bu kaynaklar kullanm amac dna kanalize
edebilmektedir. rnein mal alm iin alnan bir kredi iletme sermayesi ihtiyac iin
kullanlabiliyor.
Grme yaplan iletmeler genellikle kendilerinin krize hazr olduklarn
dnmektedirler. Bir firma yetkilisi konu ile ilgili u ifadeleri kullanmtr:
92
Trkiye her an krize ak olduu iin bizim her hafta yaptmz toplant bir nevi
kriz toplants oluyor. Mesela u anda dneceiz onu belki yeni yla geite yapacaz
nmzde kriz algs dnyoruz. Bunun iin diyoruz ki ksa vadeli borlarmz, uzun
vadeye evirelim atyorum ne kadar uan ksa vadeli borlarmz 20.000 lira, 20 bin
lirann 10 bin lirasn uzun vadeye evirelim yarn bir gn faizler artarsa uzun vadeye
evirdiimiz faiz etkilenmez gibi. Yani tabi bu biraz daha konuarak tartarak ite aksi
ve menfi fikirlerin hepsi konuarak hep beraber karar veriyoruz.
Baz iletmeler finansal anlamda bir ksm kredilerin vadesini uzatma yoluna
giderken, baz iletmelerde kredi kullanmaktan imtina etmektedirler. Bir iletme riski
tabana yayarak krizlerle mcadele ettiini belirtmitir. Baz iletmeler ise kendi z
sermeye glerinin yksek olduunu ve kriz annda bu kaynaktan yararlandklarn
belirtmitir. Ancak aln yaznda belirtilen metodolojik bir kriz ynetim mekanizmas hi
bir firmada grlmemitir.
Kriz dnemlerinin iletmeler ve bankalar arasndaki ilikiye etkileri
nelerdir?
Kukusuz kriz dnemlerinde bankalar ve iletmeler arasnda ki ikili ilikiler olumsuz
etkilenmektedir. Bir firma yetkilisi bunu nkteli bir dil ile ifade etmitir.
Tabii biz uzun senelerdir altmz iin kredi olarak bankalarn kriz dneminde
kimseyi tanmadklar gerek. zengin adamn iflas ettiinde nce ei terk edermi bu
byledir. bankalarda byle. onun iin bankalar biz iyi gn dostu olarak gryoruz.
letmelerin bankalar ile olan ilikilerinde en fazla rastlanan sorun karlkl
gvensizlik olarak ortaya kmtr. Grlen 6 iletme de kriz dnemlerinde geri
arma ya da faiz artrm ile karlatklarn belirmitir. Bu anlamda iletmeler
skntlar ile karlamtr. Bunlarn yannda iletmelerin hemen hepsi kriz dneminde
kendilerine sknt yaatan bankalar ile daha sonra almay brakmlardr.
Kriz dneminde yolda brakanlara u dnemlerde almyoruz.
Bu ifade grmelerde sklkla dile getirilmitir. Ancak unu belirtmekte fayda
vardr. letmeler bu tip skntlar genellikle kk ve orta lekli bankalar ile
yaamaktadrlar. Byk bankalar ve devlet banklar ile bu tarz sorunlarn ok az
yaand yada hi yaanmad ifade edilmitir.
93
nelerdir?
letmeler kriz dnemlerinde finansal skntlarn yaandn ve bunu amak iin son
are olarak bankalara bavurduklarn belirtmilerdir. Yaanan krizlerde iletmeler
bankalardan kredi alabildiklerini ancak faizlerin ve maliyetin arttn belirtmilerdir.
Bunun yannda iletmeler kriz dnemlerinde kk bankalardan uzak durmakta daha
ok byk bankalara ve devlet bankalarna ynelmektedirler. letmeler bu bankalardan
isterlerse kredi alabildiklerini ancak maliyetin yksek olmas sebebi ile uzak durmakta
ve son are olarak bu kredilere bavurmaktadrlar.
5.5.2 Katlm Bankas ile alan letmeler
Bu alma kapsamnda katlm bankas ile alan 6 firma ile grmeler

gerekletirilmitir. Bu kurulular unlardr: Emin Evim, Kkler Holding, Reis
Makina, Sentim letiim, Timon Grup ve Yapkim Yavuzlar. Bulgular aratrma sorular
ile balantl olarak sunulmutur.
ncelikle burada sz edilen iletmeler geleneksel mevduat bankalar ile de i
yapmaktadrlar. Ancak bu iler genellikle demeler ile ilgili olmaktadr. Geleneksel
bankalardan herhangi bir ekilde kredi kullanmay tercih etmemektedirler. letmeler
genellikle finansman ihtiyalarn z kaynak ve murabaha yolu ile karlamaktadrlar.
Bunun yannda, yurt dndan salanan faizsiz finans kaynaklar ve akreditifler de
kullanlmaktadr. Kullanlan murabaha maliyetleri yksek olduundan iletmeler daha
ok kendi z kaynaklarndan yararlandklarn belirtmilerdir. letmeler 2-6 arasnda
farkl banka ile alabilmektedirler.
letmelerin hepsi finansman ihtiyacnn karlanmasnda ncelikli kriterlerinin helal-
haram ile ilgili olduklarn belirtmilerdir. letmelerin hepsi katlm bankasn inansal
sebeplerden dolay kullandklarn belirtmilerdir.
Uzun vadeli fon tahsisinde maliyetlerin artt ifade edilmitir. letmeler genel
olarak kredi veya fon tahsis srecinin ietme maliyetlerine yansmasnn olmadn
94
belirtmilerdir. Mevcut fiyatlarda bir deiiklik olmad fakat piyasa artlarna gre
gncel fiyatlarda deiim yaand ifade edilmitir. Fon maliyet srecinin firmann
maliyetlerini derinden etkilemedii belirtilmitir.
Katlm bankalarnda ksa vadeli fon tahsis srecinde genel olarak bir sknt
yaanmad fakat uzun vadeli fon tahsis srecinde skntlar kabildii firmalar
tarafndan grmelerde dile getirilmitir. zellikle kriz dnemlerinde dviz temini
konusunda eksiklikler olduunu belirtmilerdir. Baz firmalar gelecee dnk
planlamalarnda katlm bankalarndan gerekli destei almadklarn belirtmilerdir.
Baz firmalar ise bunun tam tersini ifade etmilerdir. letmeler genel anlamda katlm
bankalarndan memnun olduklarn ve beklentilerin genel anlamda karladklarn ifade
etmilerdir.
Katlm bankalarnda kullanlan kaynaklarn baka alanlara kanalize edilmesi
mmkn deildir. Zira mal alm finanse edilmektedir.
Grme yaplan iletmelerin hepsi belli bir kriz ynetim mekanizmalarnn
olduklarn belirttiler. Buna gre iletmeler duruma gre fark yaklamlar
benimsemektedir. rnein bir firma krizlere kar acil durumlarda satlabilecek altn
gibi menkullerin katlm bankalarnda tutulduunu ifade etmitir. Karar alma
herhangibir sorun yaamadklarn syleyen firmalar, kriz durumlarnda likidite de
kalndn ve yatrmlardan uzak durulduunu belirtmilerdir. Stok eritmesi kriz annda
bavurulan bir baka mekanizma olarak karmza kmaktadr. Bir baka iletme ise
limit risk program uyguladn ve kriz ncesinde bankalarla grlp tedbir
alndn ifade etmitir. Kriz durumlarnda gayri nakdi krediler yolu ile mal alm da
yaplmaktadr. Son olarak kriz ile baetmede irketler uzun vadeli borlanma yolunu da
tercih etmektedirler.
nelerdir?
letmeler genellikle bankalar ile olan ilikilerinde bir deiiklik olmadn
belirtmitirler. Katlm bankalarnn kriz srecinde daha rkek davrandn ifade eden
kimi iletmeler ipotek yoluna gidildiini ifade etmitirler. ki iletme ise kriz dneminde
95
katlm bankalar ile olan ilikilerde bir deiim yaanmazken, mevduat bankalar ile
olan ilikilerde deiiklikler olduunu ifade etmilerdir.
Gemiten mevduat bankas tecrbesi de olan bir iletme kriz dnemi ile ilgili olarak
katlm bankalar ile almas ile ilgili olarak u ifadeyi kullanmtr.
- u kanaate vardk katlm bankalar ile almakla ne kadar doru bir hareket
yaptmz anladk.-
Katlm bankalar firmalarn ok iindeler bankalar yle deil daha ok para
ilikisi iindeler, katlm bankalar mal hareketini de gryorlar.
Bir dier iletmede;
Katlm bankalarnn avantajn kriz dnemlerinde gryoruz biraz ncede
bahsettim Krizde emsiyeyi ok sonra kapatyorlar. nk biz burada 2008de grdk
yaadm kredisini geri aran rotatifini geri aran mesela bir banka Uak vilayetine
bir girdi tarumar etti kt. Uak diye bir ey kalmad. Uak biliyorsunuz dericiliin
tekstilin Avrupaya ihracatn yapyor. Uak Denizli diye bir ey kalmad.
nelerdir?
letmeler kriz dnemlerinde ciddi skntlar yaamadklarn belirtmilerdir. Likidite
ihtiyalarn kendi z kaynaklarndan karladklarn belirtmilerdir. Bunlarn yannda
kriz dnemlerinde oluan likidite ihtiyac iin vadesi gemi alacaklarn tahsili ve sat
yaplan rnlerde indirim yapmak ve rnleri nakite evirmek suretiyle likidite ihtiyac
karlanyor. letmeler kriz dnemlerinde bankalardan kredi yolu ile finansman
salama yoluna gitmediklerini ifade etmilerdir.
5.5.3 Hem Mevduat Bankas Hem De Katlm Bankas le alan letmeler
Bu alma kapsamnda hem mevduat bankas hem de katlm bankas ile alan 6
firma ile grmeler gerekletirilmitir. Bu kurulular unlardr: Ergonomi naat.
Koyuncu, Penta Holding, Sur Yap, Tever Metal ve UB Holding. Bulgular aratrma
sorular ile balantl olarak sunulmutur.
Her iki banka tr ile alan firmalar genellikle kaynak temini konusunda her iki
banka tr ile de almaktadrlar. Finansman ihtiyalar genellikle banka kredisi,
murabaha, z kaynak ve vadeli almlar yolu ile karlanmaktadr. Bir iletme bilanonun
96
daha kuvvetli grnmesi iin banka kredisi yerine faktoring kullandklarn belirmitir.
Firmalar ihtiya duyulmas halinde yurt dndan da kaynaklar yarattklarn
belirtmilerdir. allan banka says 6 ile 12 arasnda deimektedir.
Sadece katlm bankas ile alan firmalarn aksine bu firmalar finansman
tercihlerini finansmann maliyetine gre yapmaktadrlar. Maliyet ve vade tercihi
etkileyen en nemli sebep olarak ortaya kmtr. Bir iletme ayrca enstrman trnn
de nemli olduunu ve bazen polie tercih edebildiklerini ifade etmitir.
Belirli bir oran vermekten kanan iletmeler bankalardan salanan finansmann
maliyete etkisinin makul llerde olduunu belirtmilerdir. Bunun yannda bir firma
maliyetin firmaya direk etki ettiini ifade etmitir. Bir baka firma ise maliyetin karll
nemli derecede etkilediini belirtmitir.
Firmalar genellikle bankalardan memnun olduklarn ve bankalarn beklentilerini
karladklarn ifade etmitirler. Her iki banka tr ile de gelecee dnk planlama
yapabildiklerini ifade eden firmalar, atl fonlarn deerlendirilmesinde genellikle katlm
bankalarn tercih etmektedirler. Oranlarn yakn olduu durumlarda firmalar
ihtiyalarn katlm bankalarndan karlamaktadrlar.
Grme yaplan iletmelerden bir tanesi hari geri kalanlar bir kriz mekanizmasna
sahip olduklarn belirtmilerdir. Kriz dnemlerinde karar almada sknt yaamayan
firmalar, finansal ynetimde bir deiiklie gitmiyorlar. Genellikle iletmeler stok
eritme, ksa vadeli sat, kredi kullanmnda kstlama, almlarda kstlama ve tahsilatlar
yaplmas gibi farkl yollar izlemektedir.
nelerdir?
Kriz dneminde finansal kurulularla olan ilikilerde genellikle bir deiiklik
olmuyor. Bir iletme mevduat bankalarnda limitlerde dler yaandn ancak
katlm bankalarnda bir sorun yaanmadn ifade etmitir.
97
nelerdir?
almaya katlan iletmeler kriz dnemlerinde ciddi bir sknt yaamadklarn
belirtmitirler. Likidite sknts yaamayan firmalar ihtiya durumunda z kaynaklarn
ynelmektedirler. Firmalar zellikle kriz dnemlerinde bankalardan ok acil durumlar
hari likidite talebinden kanmaktadrlar.
5.6 TARTIMA VE NERLER
letmelerin finansman, iletmelerin ncelikli olarak dikkat etmesi gereken bir

konudur. zellikle artan kriz riskleri ile beraber bu mesele daha hayati bir konu haline
gelmitir. Bu almada iletmelerin kriz ortamlarnda finansman salamada
yararlandklar kaynaklar zerinde durulmutur. Piyasalarn bymesi, finansal ara
eitlerinin artmas ile son dnem de yldz parlayan katlm bankalar bu almann
ilgilendii bir baka nokta olmutur. zellikle iletmelerin finansmannda bu bankalar
ile kurduklar iliki ve yine iletmelerin geleneksel bankalar ile kurduklar iliki
karlatrmal olarak incelenmitir. Bu almann amac kriz srecinde iletmelerin
finansmannda katlm ve mevduat bankalarnn rollerini ortaya karmak ve bunun bir
mukayesesini yapmaktr. letmelerin finansal ihtiyalarn nasl karladklar, bu
tercihlerinin sebepleri de bu almann konusu dahilindedir. letmelerin bu farkl iki
banka tr ile kurduklar iliki bu almann bir dier konusudur. Son olarak
iletmelerin kriz dneminde izledikleri stratejiler ve kriz srelerinde bankalarn
iletmelere salad finansman ele alnmaktadr. alma kapsamnda 18 adet firma ile
birebir grme yaplmtr. Grmede yar yaplandrlm ak ulu bir grme
formu kullanlmtr. Sonraki blmde bu almann genel sonular aratrma sorular
zerinden tartlmtr.
letmeler finansal ihtiyalarn arlkl olarak bankalardan
karlamaktadr.
letmelerin finansman kaynaklarn salamada ok eitli enstrmanlar
kullanmaktadrlar. letmelerin birincil yabanc finansman kayna bankalardr. Bunun
dnda mevduat bankalar ile alan firmalar banka kredisi kullanrken, katlm
bankalar ile alan firmalar murabaha yolu ile fon salamaktadrlar. Bunlarla birlikte
kimi iletmeler leasing, faktoring, vadeli alm, a kapa rotatif krediler gibi aralardan da
98
faydalanmaktadrlar. Mevduat bankalar ile alan firmalarn kaynak karlamada farkl
enstrmanlar kulland grlrken, katlm bankas ile alan firmalar sadece
murabaha kullanmaktadrlar.
Finansman tercihlerini belirleyen nedenler banka trne gre deimekte
olup daha ok maliyet ve inan duyarll sz konusudur.
Sadece mevduat bankalar ile alan firmalar ve hem mevduat hem de katlm
bankas ile alan firmalar finansman tercihlerinde nceliin maliyeti dk ve vadesi
uygun aralardan yana kullanmaktadr. te yandan sadece katlm bankas ile alan
firmalar tercihlerinin sebebini inan olarak aklamlardr.
Bankalardan salanan finansmann maliyete olumsuz etkilemektedir.
Trnden bamsz bir ekilde bankalardan salanan finansmann iletmelere
maliyetleri ciddi bir ldedir. Maliyetin boyutlarn banka trlerine gre ciddi bir
farkllk gstermedii ortaya kmtr.
Bankalar iletmelerin genel olarak beklentilerini karlamaktadr.
letmeler genel olarak bankalar ile almaktan memnun deildirler. Bunun yannda
iletmeler bankalarn beklentilerini karladklarn belirtmitirler. te yandan sadece
katlm bankas ile alan firmalarn bankalarndan daha memnun olduklar
grlmtr. Bunun sebebinin inansal yaknlk olduu dnlmek ile birlikte konu ile
ilgili daha detayl bir alma yaplabilir.
Bankalardan kaynaklanan en byk problem planlama problemidir. lkemizde
bankaclk sektrnn vade yapsnn ksa olmas uzun vadeli kaynak kullandrmnn
nndeki en byk engeldir. Bu durum iletmelerin uzun vadeli planlama yapmasnda
snrlayc bir unsur olarak ortaya kmaktadr. Ayrca zellikle katlm bankalarnn
lek bakmndan kk olmas kriz dneminde artan finans talebini karlamada
sorunlar meydana getirmektedir. Bir dier nemli konuda Trk Liras ve Dviz
Mevduatlarndaki dalm sorununa bal olarak talep edilen dviz cinsine cevap
verilememesidir.
Bankalardan kullanlan kredileri baka alanlarda kullanlmas banka
trne gre farkllk gstermektedir.
Bu soruyu mevduat bankalar ile alan hemen hemen tm iletmeler evet yant
vermitir. Katlm Bankalarnda ise byle bir durum sz konusu deildir. Bu durum son
yllarda literatrde tartlan Asimetrik Enformasyon konusunun tam karldr.
99
Bankalar nakit kaynak kullandrmakta ve iletmenin bu kullandrd kayna nerde
kullandn bilmemektedir. Bu durum bankaasndan bir dezavantajdr. Zira iletme bu
krediyi iletme sahiplerinin zel ihtiyalarnda dahi kullanabilir. Oysaki Katlm
Bankalarnn finansman ynteminde dorudan iletmenin satn alaca mal ile ilgili olan
firmaya fatura karl deme yaplmakta ve satn alnan mal iletmenin bilanosunda
yer almakta faaliyetlerinde kullanlmaktadr.
letmeler kriz ynetme mekanizmalarnn olduunu dnmektedir.
Grme yaplan iletmeler genellikle kendilerinin krize hazr olduklarn
dnmektedirler. Firmalar genellikle z kaynaklarna gvenmektedirler. Bunun
yannda kredi vadesini uzatma, atl fonlar kullanma ve stok eritmesi iletmelerin
kulland dier mekanizmalardr.
Kriz dnemlerinde banka ve iletme arasndaki ilikiler banka trne gre
farkllk gstermektedir.
letmeler kriz dnemlerinde banka trnden bamsz olarak ilikilerinde bir
deiiklie gitmediklerini belirtmilerdir. Mevduat bankacl ile alan iletmelerde
ounlukla kriz dnemlerinde mevduat bankalarnn kredi geri arma faizlerde ani
art gibi durumlarla ska karlatklar ve bu nedenle gerek kendileriyle alan
gerekse piyasada faaliyet gsteren bir ok iletmenin krizi atlatamadn ifade
etmilerdir. Katlm bankalarnda ise bu durum gzlenmemektedir. Sadece zaman
zaman yeni kullandrlacak kredilerde fon kullandrm oranlarnda arta gidildii ifade
edilmitir.
dktr.
letmeler kriz dnemlerinde bankalardan, hem katlm hem de mevduat, uzak
durmay tercih etmektedirler. Likit ihtiyalarn kendi z kaynaklarndan karlama
yoluna gitmektedirler. Zorunlu olmadka bankalardan kredi yada murabaha
kullanmamaktadrlar. Bunun temel sebebi kriz dnemin krlgan yaps, gelecei n
grememe ve maliyetlerin artmas olarak ortaya kmtr.
Aratrmada ortaya kan bir dier nemli husus da Mevduat bankalar ile alan
iletmelerin kriz dnemlerinde yksek maliyetle de olsa likidite salayabilmesine
ramen sadece katlm bankalar ile iletmelerin byle bir ans bulunmamaktadr. Bu
durum katlm bankas ile alan iletmeleri ihtiyatl olmaya itmitir ve mlakat
100
yaptmz hemen hemen tm katlm bankas ile alan iletmeler likit kalmaya dier
iletmelere gre daha fazla nem vermektedir. Bu durum iletmeleri likidite konusunda
ihtiyatl klmtr.
Mahade edilen bir dier nemli husus katlm bankalar ile alan iletmelerin
krizden byyerek veya bykln muhafaza ederek kmasna ramen mevduat
bankalar ile alan iletmelerin klerek kyor olmasdr.
Tartma ve neriler: Bu almann birinci snrll aratrmann nitel bir alma
olmasndan kaynaklanmaktadr. alma sonucunda ortaya kan bulgular genele ilikin
bir fikir vermektedir.
Bu alma finansman meselesinin bir muhatab ile yaplmtr. Bir baka deyi ile
sadece finansman ihtiyac karlanan firmalar ile alma gerekletirilmitir.
Finansmann dier muhatab olan bankalarn grleri bu almada yoktur.
almamann ikinci eksiklii banka grlerinin olmamasndan kaynaklanmaktadr.
almann bir snrll almann sektrel ayrm yapmamasndan kaynaklanmaktadr.
almann bu snrllklar yeni aratrma olanaklar yaratmaktadr. Bunlardan ilki
bu alma niceliksek olarak tekrar edilip aratrma sonularnn genellii artrlabilir.
Yine benzer bir alma sektrel ayrm yaplarak tekrarlanabilir. Bylelikle sektrel
farkllklar daha iyi anlalacaktr.. Son olarak benzer bir alma bankalar
perspektifinden de yaplabilinir. Bylelikle resmin tamam ortaya kacaktr.
101
BLM 6: SONU
Finansal krizler genel bir sorun olarak dnya ekonomisinde srekli dalgalanmalara
yol amakta ve zellikle mikro bazda iletmeleri ciddi anlamda etkilenmektedir. Bu
almamzda zellikle kriz dnemlerinde iletmelerin birincil finansman kayna olan
bankalarn iletme finansman zerindeki etkileri faizle ilem yapan mevduat bankalar
ve faizsiz ilem yapan katlm bankalar balamnda incelenmeye allmtr.
almann katlm bankasndaki ksta bal olarak bir takm snrllklar olsa da bu
konuda yaplan almalarn az olmas ve yeni bir bak as getirmesi asndan nemli
bir alma olarak grlmektedir.
Krizlere genel olarak bakldnda para krizi, bankaclk krizleri, d bor krizleri ve
sistemik krizler olarak drt blmde incelenmitir. Her ne kadar bu ayrm yaplsa da
aslnda bunlarn hepsi i ie gemi krizler olarak grlmektedir.
Teorik olarak krizleri incelediimizde klasik ve neo klasik yaklamn krizleri
devletin mdahalesi sonucu oluan bir gereklik olarak grmekte krizin mantken
olanaksz olduunu ne srmektedir. Krizin ancak rastlantsal olarak ortaya ktn
iddia etmektedir. Buna karn Keynes ekonominin isel olarak stabil olmadn ani ok
ve krizlere ak olduunu iddia etmektedir. Hkmetlerin stabilizasyon politikalar
uygulayarak ekonomiyi etkin bir ekilde ynetebileceini iddia etmektedir. zellikle
2007-2008 finansal krizleri bu iki ana akmn krizleri aklamada yetersiz kaldn
gstermitir.
Minskyin yaklamna baktmzda farkl bir gr olutuunu grmekteyiz. Bu
gre gre kapitalist sistem mdahale edilsin yada edilmesin krlgan bir yapya
sahiptir. Bu nedenle de istikrarszla sebep olur. Bunun engellenmesi mmkn deildir.
Ancak mdahale ve dzenlemeler ile belirli bir bant aralnda seyredebilir.
Krizlere bir dier adan bakan Hayek ve Avusturya ekol, krizlerden merkez
bankalarn sorumlu tutmaktadr ve faiz ile yakn iliki kurmaktadr.
102
Tm bu yaklamlarn tesinde en gncel diye ifade edebileceimiz yaklam
Akerlof ve Schiller yaklamdr. Bu yaklamda insan doasnda olan istikrarszlktan
bahsedilmekte ve hayvansal gdlerin Keynesin genel teorisinin merkezine
kaymaktadr ve politika retilirken bu kavramlardan yararlanlmas gerektiini ne
srmektedir.
Bu teorik yaklamlar krizi aklamaya ve mdahaleye ynelik ekonomi literatrnn
geliimini gstermektedir. Sonuta bu yaklamlara ramen krizlerin nlenmesine
ilikin kkl bir zm retilemedii gzlemlenmektedir.
Krizlerin etkisi globallemeye bal olarak daha yaygn ve daha iddetli
hissedilmektedir. lkemizde en etkin hissedilen krizler 1994-2001 ve 2008 krizleri
olmutur. Bunlardan 1994-2001 krizleri kkl deiikliklere sebep olurken 2008 krizi
nispeten daha hafif atlatlmtr.
Krizlerde en nemli etken ve etkilenen olarak bankalar nemli bir paya sahiptir. Son
200 ylda etkin olarak ekonomide yer alan bankalar tasarruflarn yatrmlara
ynlendirilmesi ve ekonominin bymesi anlamnda nemli grevler stlenmektedir.
eitli tekniklerle finansal hizmetler veren bankalarn temel gelir kayna phesiz
faizlerdir. Ancak son 50 yl ierisinde gelien ve bankaclk sektrnn gerekletirdii
faaliyetleri faizsiz olarak yerine getiren ve lkemizde katlm bankas olarak faaliyet
gsteren finansal kurulularnda ekonomide yer aldn grmekteyiz. Her ne kadar ok
dk paya sahip olsalar da mikro bazda iletmeler zerindeki etkileri
grlebilmektedir. Mevduat kabulnden kredi tahsisine ve teminat mektubu
kullandrmna kadar hemen hemen tm rnlerin yer ald bu kurulular temelde faiz
uygulamamasn baz alan eitli farkllklara sahiptir.
Kriz dnemlerinde her iki bankaclk uygulamasnn da etkilendii tartlmaz bir
gerektir. Ancak tartlmas gereken en nemli husus bu etkinin finansal iletmelere
nasl yansddr.
Finansal iletmelerin finansmannda bankalarn rol ok byktr. Literatrde
yaplan almalarda bankalar birincil finansman kaynadr. letmeler deerlerini
arttrmak ve geliri ykseltmek iin banka finansmanna bavururlar.
Kriz srecinde iletmelerin daha muhafazakar davrandklar zellikle ynetim
kararlarnn merkeziletirilmesi, hzl karar alma, gven sorunu, maliyetler gibi
konularda daha zenli davrandklar grlmektedir. Likiditiye dnk yaanan skntlar
103
bertaraf edebilmek iin finansal anlamda eitli tedbirler almaktadrlar. Her iletme kriz
dnemlerinde tedbirler alnmaya ve krizi atlatmaya almaktadr.
Tm bu deerlendirmeler kapsamnda almamzda farkl bir uygulama olan katlm
bankalarnn iletme finansman ile ilgili olarak krizlerde nasl bir etki yarattn
gzlemlemeye allmtr.
Mlakat yntemi ile 6s katlm bankas, 6s mevduat bankas, 6s hem katlm
bankas hem de mevduat bankas ile kredi ilikisinde olan 18 iletme ile grlm ve
yukarda anlatlan teorik erevede iletmelerin etkilenme durumunu anlamak iin
oluturulan bir soru setiyle durum analiz edilmitir.
zellikle istatistik biliminin snrlar erevesinde rnek olarak alnan iletmelerin
benzer zellikte olmasna dikkat edilmi ve bu anlamda bir genellemeye varlabilmitir.
Yaplan uygulama sonucunda;
Kriz dnemlerinde katlm bankalar ile alan iletmelerin mevduat bankalar ile
alan iletmelere gre daha avantajl olduklar mahade edilmitir.
Bu sonuca ulalmasn salayan faktrler aada sralanmtr.
Katlm Bankalarnn alma sistemi gerei kullandrlm olan kredilerin
oranlarnda herhangi bir deiiklik yapamamas buna karn mevduat bankalarnda
zellikle baz kredi trlerinde serbeste oran art yapabilmeleri.
Kriz dnemlerinde Mevduat Bankalarnn Katlm Bankalarna gre faiz riski
tamalarna bal olarak kredileri daha hzl bir ekilde geri aryor olmas veya ar
faiz talep etmeleri,
Katlm Bankas ile alan iletmelerin kullanm olduklar kredileri nerede
kullandklarnn biliniyor olmas bir baka deile Asimetrik Enformasyonun
bulunmamas buna karn Mevduat Bankalar ile alan iletmelerin kullandklar
kredileri farkl kanallarda deerlendiriyor olabilmesi,
Katlm Bankas ile alan iletmelerin, likidite konusunda mevduat bankalar ile
alan iletmelere gre daha duyarl olmalar ve arlkl olarak likit kalmay tercih
etmeleri.
104
KAYNAKLAR
[1] Akg, ztin (1992). 100 Soruda Trkiyede Bankaclk, Gerek Yaynevi,
Teknografik Matbaaclk A., stanbul.
[2] Akyz, O. (2002) "Faydal Hizmetler Sunacamza nanyorum, Dnyada ve

Trkiyede Faizsiz Bankaclk. stanbul: zel Finans Kurumlar Birlii.
[3] Akerlof, George A., Robert J. Shiller, 2009a. Animal Spirits: How Human
Psychology Drives the Economy, and Why it Matters for Global Capitalism.
Princeton, N.J.: Princeton University Press
[4] Barton, L. (1993). Crises n Organization: Managing And Communicating in The

Heat Of Chaos. Cincinnati: Sauth Western Pub.
[5] Bilgin, M.H., Karabulut, G. ve Ongan, H. (2002). Finansal Krizlerin letmelerin

Finansal Yaplar zerindeki Etkileri. stanbul: stanbul Ticaret Odas Yaynlar.
[6] Boer, G. (1999). Managing The Cash Gap. Journal Of Accountancy, 188(4), 27-
32.
[7] Can, H. (1992). Ynetim ve Organizasyon. Ankara: Adm Yaynlar.
[8] iller, T. Ve Murat . (1989). Trk Finans Kesiminde Sorunlar ve Reform

nerileri. stanbul: Yenilik Basmevi.
[9] Fink, Steven (1986). Crisis Management. New York: American Management
Association.
[10] Diner, . (2004). Stratejik Ynetim Ve letme Politikas. stanbul:Beta

Yaynclk.
[11] Keynes, J. M. (2008). The General Theory Of Employment, Interest And Money.
Londra: Atlantic Books.
[12] Krugman, P., (1999), The Return of Depression Economics, New York: W.W.
Norton.
[13] Minsky, Hyman P. (1982). Can it happen again? Armonk, NY: ME Sharpe.
[14] Minsky, Hyman P. (1986). Stabilizing an Unstable Economy. New Haven, CT:
Yale University Press.
105
[15] Mushkin S. Frederic., (2001). The economics of money, banking and financial
markets,6th Ed. Addison Wesley, US.
[16] Omar, Fuat Al And Haq, M. A. (1996). Islamic Banking Theory, Practice And
Challenges. Londra: Oxford University Press.
[17] Organisation For Economic Co-Operation And Development. (2009). The Impact
Of The Global Crisis On SME And Entrepreneurship Financing And Policy
Responses. Centre For Entrepreneurship, Smes And Local Development, Paris:
OECD.
[18] Sarkam, C., A. Ceylan, N. Aydn ve M. Cokun (2004), Sermaye Piyasalar ve

Finansal Kurumlar, Eskiehir: Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi
Yayn.
[19] Snowdon, Brain, Howard R. Vane (2005). Modern Macroeconomics: Its Origins,
Development and Current State. London: Edward Elgar.
[20] ekerci, O. (2001). slam irketleri Hukuku. stanbul: Marifet Yaynlar.
[21] Tutar, H. (2000). Kriz Ve Stres Ortamnda Ynetim, stanbul: Hayat Yaynlar.
[22] Yay, T. (1993). F. A. Hayekte ktisadi Dnce. Bursa: Ezgi Kitapevi.
[23] Krugman, P., (2000), Currency Crises. In G.M.M. Ferretti & A. Razin (Eds.),
Current Account Reversals and Currency Crises: Empirical Regularities,
US:University of Chicago Press, 285-323.
[24] Sachs, J.D. (1998). Alternative Approaches To Financial Crises in Emerging

Markets. Capital Flows And Financial Crises(Ed.), Miles Kahler, New York:
Cornell University Press, 243-262.
[25] Can, Yeim, (2006). Trk malat Sanayinin Finansmannda Banka Kredilerinin
Rol: Modigliani-Miller Teoremi , Mula ni. Sos.Bil. Ens. Yaynlanmam Y.
Lisans Tezi.
[26] Eki, H.. (2007). Finansal Krizlerin KOBler zerindeki Etkileri Ve Baarl-
Baarsz KOBlerin Kriz Dnemi Stratejileri. Yaymlanmam Doktora Tezi.
Isparta: Sleyman Demirel niversitesi.
[27] zgr, E. (2007). Katlm Bankalarnn Finansal Etkinlii Ve Mevduat Bankalar

le Rekabet Edebilirlii. Yaynlanmam Doktora Tezi, Afyonkarahisar: Kocatepe
niversitesi.
[28] Akdi, M. ve Bayrak, S., (2000). Trkiyede KOBlerin Genel Grnm Ve

zel Sektrde Etkin Ve Verimli Zaman Kullanm Aratrmas. Celal Bayar
niversitesi BF Ynetim Ve Ekonomi Dergisi, 6, 3-44.
106
[29] Altuntepe, N. (2008).Kresel Krizinin lkelerin stihdam Yaps zerine
Etkilerinin Dinamik Bir Analizi. Sleyman Demirel niversitesi, ktisat Blm
Dergisi.s: 129-145.
[30] Arslan, . (2003). Kk Ve Orta lekli letmelerde alma Sermayesi ve

Baz nansal Ynetim Uygulamalar. Cumhuriyet niversitesi ..B.F. Dergisi,
4(1), 121-135.
[31] Ayray, Y. (2010). Ekonomik Krizin Sanayi Kurulular zerine Etkisi: letme
Finansna likin Bir alma. Atatrk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Dergisi 14 (1): 171-193
[32] Baldemir, E. ve Ssl, B. (2008). Firmalarn Ksa Vadeli Borlanmalarnn Hisse

Senedi Fiyatlarnn Deiimine Etkisi: Modigliani-Miller Teoremi. Dokuz Eyll
niversitesi ktisadi Ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi Cilt:23 Say:2.s:259-268
[33] Cokun, S. Y. ve Balatan, Z. (2009). Kresel Mali Krizin Bankaclk Sektrne

Etkileri ve Trk Bankaclk Sektrnn Veri Zarflama Analizi le Bilanoya
Dayal Mali Etkinlik Analizi. 12. ktisat rencileri Kongresi. zmir: Ege
niversitesi.
[34] olak, . F. (2001). Finansal Kriz ve Bankaclk Sektrnde Yeniden

Yaplandrma Program zerine Bir Eletiri. G.V. ..B.F. Dergisi, s. 15-30.
[35] Doan Mesut. (2013). Katlm Ve Geleneksel Bankalarn Finansal

Performanslarnn Karlatrlmas: Trkiye rnei. Muhasebe Ve Finansman
Dergisi Nisan.
[36] Geylan R (1985)Ticari banka ynetimi ve Trk ticari bankalarnn temel ynetim
sorunlar Anadolu niversitesi Yaynlar
[37] Hayek, F. A.(1933),Monetary theory and the trade cycle.New York: Harcourt,
Brace &Co.
[38] ler, D. B. (2004). Trkiye'de Krizler ve zm nerisi Olarak E-Ticaret

Uygulamalar. Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi. Isparta: Sleyman Demirel
niversitesi.
[39] Karakaya, A. ve Karamustafa, O. (2009). KOBlerde Finansman Politikas

Eilimleri: 2001 Ve 2008 Krizleri zerine Bir Aratrma. 13. Ulusal Finans
Sempozyumu, 21-24 Ekim, (ss. 347-372). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe
niversitesi.
[40] Kazgan, H. (1997). Osmanldan Cumhuriyete Trk Bankaclk Tarihi, Trkiye

Bankalar Birlii, stanbul.
107
[41] Kazgan, G. (2002). 1990 Sonras Yllarda Trkiye'de Krizler Ve sizlik;
alanlar Ve Sosyal Gvenlikleri in zmler Asndan Bir rdeleme.
Galatasaray niversitesi.
[42] Keynes, J. Maynard (1936). The General Theory Of Employment, Interest and
Money. Chapter 12: The State of Long-Term Expectation
[43] Kibritiolu,A. (2001). Trkiyede Ekonomik Krizler Ve Hkmetler. Yeni

Trkiye Dergisi, Cilt 1, Say 41, S. 174-182.
[44] Kiesler, S. Ve Sproull L., (1982). Managerial Response To Changing

Environments: Perspectives On Problem Sensing From Social Cognition.
Administrative Science Quarterly, 27, 548-570.
[45] Minsky, Hyman P. 1996. Uncertainty and the institutional structure of capitalist
economies. Working Paper 155. Annandale-on-Hudson, NY: Levy Economics
Institute of Bard College.
[46] zdeveciolu, M. (2002). Krizin letmelerin Ynetsel Ve rgtsel Yaps

zerindeki Olumsuz Etkileri Ve Kayseri Sanayi letmelerinde Yaplan Bir
Aratrma. Erciyes niversitesi ..B.F. Dergisi, 19, 93-114.
[47] zsoy, . (1997). zel Finans Kurumlar. stanbul: Asya Finans Kurumu A..
[48] zsoy, . ve Yabanl, A. (2011). Trkiye'de Katilim Bankacl. Turcomoney,

ubat.
[49] zulucan, A. ve Deran, A. (2009). Katlm Bankacl le Geleneksel Bankalarn

Bankaclk Hizmetleri Ve Muhasebe Uygulamalar Asndan Karlatrlmas.
Mustafa Kemal niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 6(11). s. 85-108.
[50] Payne, S. (2002). Working Capital Optimisation Can Yield Real Gains. Financial
Executives, 18(6), 40-46.
[51] Rosengren, Eric S. ve Jordan, John S. (2000). Building An Infrastructure For Fi-
Nancial Stability: An Overview. Federal Reserve Bank Of Boston Confe-Rence
Series, No. 44, s. 3- 4.
[52] Saraolu, R. (1995). stikrar Program zerine Dnceler, Trkiye in Yeni Bir
Orta Vadeli stikrar Programna Doru. TUSIAD Yay. No:6-18., stanbul:
TSAD
[53] Stiglitz, J. Ve Weiss, A. (1981). Credit Rationing n Markets With Imperfect

Information. American Economic Review, 71, 393410.
[54] Sullivan, M. (2003). Retailers Break New Ground With Open Account Trade
Programs. AFP Exchange, 23(2), 30-33.
108
[55] TBB (Trk Bankalar Birlii) 2001. Bankaclk Ve Aratrma Grubu Raporu: Son
Dnemde Bankaclk Alannda Gerekletirilen Yasal Ve Dzenleyici Deiiklikler
1999-2001. Ankara: TBB
[56] Titiz, . (2003). Kriz Dnemi Ynetsel Kararlarn Kriz Sonras letme Stratejileri
zerine Etkileri. SD, ktisadi Ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi, s. 111-123.
[57] Titiz, . ve ark, H. . (2001). Krizlerin letmeler zerindeki Etkileri ve Kk

letme Yneticilerinin Kriz Dnemine Ynelik Stratejik Dnce ve Analizleri.
C.. ktisadi Ve dari Bilimler Dergisi, Cilt 2, Say 1, s. 203-218
[58] Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (2009). Finansal stikrar Raporu, Ankara:
TCMB.
[59] Uluda, . (1992). Uluslararas Sistem erisinde slam Bankacl, slam

Ekonomisinde Finansman Meseleleri, stanbul: Ensar Neriyat.
[60] Uyar A. ve Okumu, E. (2010). Finansal Oranlar Araclyla Kresel Ekonomik

Krizin retim irketlerine Etkilerinin Analizi: MKBde Bir Uygulama.
Muhasebe Ve Finansman Dergisi, No. 46, 146-156.
[61] Uygur, E. (2000). 25 Yldr Sren Yksek Kronik Enflasyon ve Enflasyonla M-

Cadele: Hedefler Tutturulabilecek Mi? ktisat, letme, Finans s. 167170.
[62] nal A., Kaya, H. (2009). Kresel Kriz Ve Trkiye. stanbul: Ekonomi ve Politika
Aratrmalar Merkezi.
[63] Wallis, L.P. (2002). Managing Your Receivable in Todays Economy. Strategic
Finance, 84(2) 42-45.
[64] Yahi, F. (2001). zel Finans Kurumlarnn Mevzuat Serveni. Bankaclk ve

Finans Dergisi,4 (21).
[65] Ylmaz, ., Kzltan, A., Kaya, V. (2005). ktisadi Kriz Kuramlar, Finansal
Kreselleme Ve Para Krizleri. Erciyes niversitesi ktisadi Ve dari Bilimler
Fakltesi Dergisi, Say: 24, S. 77-96.
[66] Dr.P. Sridhara, Internatioal Journal of Management Focus India
[67] 5411 Sayl Bankaclk Kanunu
[68] ABGEM (Avrupa Birlii Gelitirme Merkezi): (2008a). Finansman

Kaynaklar.
http://www.Abigem.Org/Appmanager/Tr/Portal?_Nfpb=True&_Pagelabel=Pagek
obifinans&Nodename=Kobifinans_02 Adresinden 30.04. 2014 Tarihinde
Ulalmtr.
109
[69] ABGEM (Avrupa Birlii Gelitirme Merkezi). 2008b. Faktoring.
Ulalmtr.
[70] ABGEM (Avrupa Birlii Gelitirme Merkezi). 2008c. Finansal Kiralama/

Leasing.
obifinans&Nodename=Kobifinans_12 Adresinden 30.04. 2014 tarihinde
ulalmtr.
[71] ABGEM (Avrupa Birlii Gelitirme Merkezi). 2008d. Forfaiting.

Ulalmtr
110
EKLER
Ek 1: letmeler ile yaplan grmelerin deifresi
Ek 2: Ses Kaytlar CD
111
ZGEM
KSEL BLGLER
Doum tarihi, yeri 18.10.1969, stanbul
Adres :Aydnl Mahallesi amlbelde Konaklar B 2 Tuzla / STANBUL
Telefon : 0 212 340 13 56
: 0 212 340 11 11
GSM 0 532 281 40 18
Mail : okalav@kalav.com
Medeni durum: Evli, 2 ocuk sahibi.
ETM
2010- Okan niversitesi

Finans Doktoras Tez Aamasnda (Tez Konusu Faizsiz
Bankaclk)
2003 - 2006 stanbul Bilgi niversitesi

Sosyal Bilimler Enstits letme /MBA
1987 - 1992 Marmara niversitesi

ktisadi ve dari Bilimler Fak. ktisat Blm
Yabanc Dil ngilizce (yi Derece)

Franszca (Balang)
Arapa..(Balang)
112
PROFESYONEL DENEYM
2011- Birleik Fon Bankas A..

Genel Mdr
Aktif Bykl 800 mio TL olan bankann sevk ve idaresi.
2004 -2011 Birleik Fon Bankas A..

Genel Mdr Yardmcs
2001 Krizinde Birleen 8 Bankann Aktif ve Pasiflerini zmleme
ynndeki faaliyetleri ile 1.900.-mio TL olan aktiflerin 800 mio TL ye
drlmesi. Tek Genel Mdr Yardmcs olarak byk montanl sat
ilemleri ve kredi tasfiye ilemlerinin yaplmas.
2001 - 2004 Asya Finans Kurumu A..

Bireysel Bankaclk Blm Yneticisi
Bireysel Krediler Tahsis ve Risk Takip ekiplerinin Kurulmas, prosedr
ve ileyilerinin dzenlenmesi
1997 2001 hlas Finans Kurumu A..

Alternatif Datm Kanallar ve Mevduat Mdr Yardmcs
ube Kurulular, ubelerin Performanslarnn Deerlendirilmesi,
Call Center ve nternet Bankacl'nn Kurulu ve iletilmesi
1995 1997 Ziraat Finansal Kiralama A..

Kredi Deerlendirme ve Tahsis Uzman - thalat Operasyon Uzman
2 yl ierisinde 2.000'den fazla firmann istihbarat ve mali tahlil ve
fizibilite raporlarnn hazrlanmas ithalat operasyon ilemlerinin
gerekletirilmesi.
1991 1995 ekerbank T.A..

Genel Mdrlk stihbarat ve Mali Tahlil Uzman
ube
ubecilik, Risk zleme, stihbarat ve Mali Tahlil
113
UZMANLIK VE LG ALANLARI
Bir bankann batan sona tm birimlerinin kurulu gelitirme ve prosedrlerinin

oluturulmas
Faizsiz Bankaclk Uygulamalar ile ilgili uygulama ve ynetim.
Risk Tasfiyesi Takip ve Protokol lemlerinin Yaplmas ve Mzakerelerin
Yrtlmesi
Banka Tasfiyesi ve zmleme
Mali Tahlil stihbarat
ube ve Personel Performans Deerlendirmeleri
Bilgisayar Teknolojileri ve Bankaclk Sistemi Alannda rn Gelitirme ve Mevcut
Uygulamalardan Maksimum Fayda Salanmas Bilgi Teknolojilerinin Maksimum
Oranda Kullanlmasnn Salanmas.
nsan Unsurunun Ynetimi ve Ynlendirilmesi Hususunda Psikoljik almalar.
Davransal Ekonomi ve Finans almalar
AKADEMK OLARAK VERLEN ETMLER

TC. Marmara niversitesi letme Yksek Lisans - Bankaclk Uygulamalar
Kavram Meslek Yksek Okulu - Finansal Ynetim, Bankaclk Uygulamalar ve
Finansal Hizmet Pazarlamas
Ohio niversitesi Uzaktan Eriim Uluslararas Finans
DER ZELLKLER
alma Hayatndaki Sivil Toplum rgtleri, Meslek rgtleri Ve Sosyal Kurulularn
Faaliyetlerinin Takip Ve Desteklenmesi
Osmanlca okuma yazma.
Kocaeli niversitesi Arslanbey Meslek Yksek Okulu Organik Tarm Blm (Mezun)
AF lahiyat Meslek Yksekokulu ( renci)
114

Islamic Banking and Finance

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Islamic Banking and Finance

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

KRZ SRECNDE LETMELERN FNANSMANINDA

STANBUL, Aralk 2014

KRZ SRECNDE LETMELERN FNANSMANINDA

Tezin Enstitye Teslim Edildii Tarih :

Tezin Savunulduu Tarih :

Tez Danman : Prof. Dr. Halit Targan NAL __________

Dier Jri yeleri : Prof. Dr. Eriah ARICAN __________

Prof. Dr. Enis SINIKSARAN __________

Prof. Dr. Asl Yksel MERMOD __________

Prof. Dr. Nadir EROLU __________

Bankaclk sektrnde 23 yllk tecrbemle, gerek faizli sistemle alan mevduat

zellikle kriz dnemlerinde reel sektr firmalarnn en ciddi sorunu finansman

ROLE OF THE PARTICIPATION BANKS IN THE FINANCE OF

ekil 3.1 Katlm Bankalarnn Aktif Geliimi .............................................................36

Tablo 2.1: Kriz Yllarnda: Reel Ekonomik Gstergeler..............................................19

Gnmzde iletmelerin finansman iletmelerin zerinde nemle durmas gereken

2.2 KEYNEZYEN VE YEN-KEYNEZYEN YAKLAIM

2.3 HYMAN MNSKY YAKLAIMI

2.4 FNANSAL KRZN AVUSTURYA EKOLU VE HAYEK

Avusturya Okulunun takipileri Hayek'in i dngs teorisinin iktisadi krizin

Tm bu yaklamlar ierisinde en gncel olanlarndan Akerlof ve Schiller tarafndan

2.6 FNANSAL KRZLERN TARH

Kapitalizmin gelime srecindeki en byk kriz olan ve 1929'da balayan Byk

2.7 TRKYE'DE KRZLER

Bu blmde finansal kriz meselesi zerinde durularak, krizlere ilikin teorik

Kaynak: TK , TCMB ve kendi hesaplamalarmz

Tablo 2.2: Kriz Yllarnda: Nominal-Finansal Gstergeler

Kaynak: TK , TCMB ve kendi hesaplamalarmz

Kaynak: TK , TCMB ve kendi hesaplamalarmz

Kaynak: TK , TCMB ve kendi hesaplamalarmz

Tablo 2.5: Kriz Yllarnda : Nominal-Finansal Gstergeler

Kaynak: TK , TCMB ve kendi hesaplamalarmz

Kaynak: TK , TCMB ve kendi hesaplamalarmz

Tablo 2.7: Kriz Yllarnda: Reel Ekonomik Gstergeler

Kaynak: TK , TCMB ve kendi hesaplamalarmz

Tablo 2.8: Kriz Yllarnda: Nominal-Finansal Gstergeler

Bte A/Bte Geliri Or. 11 Ay Yzde 5,4 13,1

Kaynak: TK , TCMB ve kendi hesaplamalarmz

2.8 FAZ VE FAZ TEORLERNE GENEL BAKI

Faiz, parann kullanlmasndan vazgeilmesi bedelidir. Faizin tanm sektre gre

3.1 BANKACILIIN TARH GELM

3.2 BANKALARIN TANIMI VE GENEL OLARAK BANKA

3.3 BANKA TRLER

3.4 KATILIM BANKACILII

Bankalar gncel ekonominin en nemli paralarndan biridir. Bankalarn slam

lkemizde faaliyet gsteren Katlm Bankalar:

Tablo 3.1 Katlm Bankalar ve ube Says

Katlm Bankalar ube Says

Albaraka Trk Katlm Bankas A... 189

Asya Katlm Bankas A... 281

Kuveyt Trk Katlm Bankas A.. 304

Trkiye Finans Katlm Bankas A.. 280

Kaynak TKBB 2014

3.6 MEVDUAT BANKACILII

2005 te Resmi Gazetede yaymlanan, 5411 sayl bankaclk kanununda;

Banka Yurtii Yurtd

Trkiye Bankaclk Sistemi 47 11127 83

Mevduat Bankalar 34 11086 83

Kamusal Sermayeli Mevduat Bankalar 3 3443 33

Tasarruf Mevduat Sigorta Fonuna Devredilen

Birleik Fon Bankas A.. - 1 0

Trkiyede ube Aan Yabanc Sermayeli