Islamic Banking and Finance

T.C.
HAL NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
LETME ANABLM DALI
LETME PROGRAMI
BANKA UBELERNN ETKNL LE NSANSIZ

BANKA UBELERNN ETKNLNN
KARILATIRILMASI: BR KATILIM BANKASI
RNE
MCAHT GNDEBAHAR
DOKTORA TEZ
DANIMAN
PROF.DR. ARMAN TEVFK
STANBUL 2016
I
NSZ
Teknolojinin hayatmzda olduu gibi finans sektrnde de kullanm her geen

gn artmaktadr. Gnmzde bankaclk sektr, teknolojiyi kullanan nc sektrlerin
banda gelmektedir. Teknolojik gelimelere paralel olarak bankalar, geleneksel
anlamda ubeleri yan sra, Alternatif Datm Kanallar olarak adlandrdmz
Internet ubesi, ATM, IVR, ar Merkezi ve Mobil Bankaclk gibi kanallar aracl
ile mterilerine hizmetlerini ulatrabilmektedirler.
Alternatif datm kanallarnn mteriler tarafndan kullanm her geen gn
artmaktadr. Operasyonel olarak bankalarn ubelerden yapm olduu ilem maliyeti
ile alternatif kanallardan vermi olduu hizmetin bankaya maliyeti ayn deildir.
Bankalarn datm kanallarna olan eiliminin en temel gerekesi, datm kanallarn
etkin bir ekilde kullanmalar, dolaysyla maliyetlerini azaltrken sermaye krlln
da artrmaktadr. Yani bankalar ou zaman mterilerinin ubelere gelmeleri yerine,
mterilerini ilemlerini kendilerinin yapmasna ynlendirmektedirler. Ancak
gnmzde mteri asndan yasal zorunluluk arz eden ilemler, fiziksel evrak-para
aknn salanmas, ubeden danmanlk hizmeti alnmas gibi durumlardan ube
gereksinimi bulunmaktadr. Bankalar ise mteri kazanmak ve rn satmak gibi
pazarlama ve byme faaliyetleri dolaysyla ubelerden vazgeememektedirler.
Bu noktada ADK kanallarnn kullanm gibi, bankalar tarafndan gelitirilen,
operasyonel anlamda greceli olarak bir maliyet avantaj salayan teknolojik-insansz
ubeler sektrde kullanlmaya balamtr. alma kapsamnda, insansz ube
kavram tanmlanarak, insansz banka ubeleri ile geleneksel banka ubeleri etkinlii
karlatrlmas hedeflenmitir.
Aratrmann her aamasnda desteini esirgemeyen, her soruma ylmadan
cevap veren deerli danmanm Hali niversitesi retim yesi Prof.Dr. Arman
TEVFK Beye, aratrmann ekillenmesinde yardmc olan deerli hocalarm
Do.Dr. Mustafa AKAN, Yrd. Do.Dr. eyma alkan AVDAR, Yrd. Do.Dr.
Erbil AKBAY ve Prof.Dr. Fatih ALAGZ hocalarma kranlarm sunarm.
Son olarak alma sresince kendilerinden aldm zaman bydklerinde
anlayla karlamasn umduum biricik ocuklarm Bilge, Rana ve Hasana sonsuz
teekkrlerimi sunarm.
stanbul, 2016 Mcahit GNDEBAHAR
II
NDEKLER
NSZ................................................................................................................................................. II
NDEKLER .................................................................................................................................. III
KISALTMALAR ve SEMBOLLER ............................................................................................... VII
TABLO LSTES ............................................................................................................................ VIII
EKL LSTES ...................................................................................................................................X
GENEL BLGLER ......................................................................................................................... XII
GENERAL KNOWLEDGE ........................................................................................................... XIII
GR ................................................................................................................................................ - 1 -
i. Aratrmann Kapsam ......................................................................................................... - 4 -
ii. Aratrma Sorular ................................................................................................................ - 6 -
iii. Aratrmann Katks ............................................................................................................ - 6 -
iv. Temel Varsaymlar ............................................................................................................... - 7 -
BLM 1:TEMEL KAVRAM VE AMALAR ........................................................................ - 10 -
1.1. Temel Kavramlar ............................................................................................................... - 10 -
1.2. Trk Bankaclk Sistemi ..................................................................................................... - 11 -
1.3. Bankalarda ubeleme Yaplar ......................................................................................... - 12 -
1.4. Alternatif Datm Kanallar .............................................................................................. - 22 -
1.5. almann Amac ve nemi ............................................................................................. - 29 -
1.6. Performans, Verimlilik ve Etkinlik .................................................................................... - 31 -
1.7. Etkinlik lme Yntemleri ................................................................................................ - 36 -
1.7.1. Oran Analizi ................................................................................................................. - 37 -
1.7.2. Parametrik Yntemler .................................................................................................. - 37 -
1.7.2.1. Stokastik Snr Yaklam (SFA, Stochastic Frontier Approach) ......................... - 38 -
1.7.2.2. Dalmdan Bamsz Yaklam (DFA, Distribution-Free Approach) ................. - 39 -
1.7.2.3. Kaln Snr Yaklam (TFA, Thick Frontier Approach) ....................................... - 39 -
1.7.3. Parametrik Olmayan Yntemler ................................................................................... - 39 -
1.7.3.1. Serbest Atlabilir Zarf (FDH, Free Disposal Hull) ............................................... - 40 -
1.7.3.2. Veri Zarflama Analizi (DEA, Data Envelopment Analysis) ................................ - 40 -
BLM 2: LITERATR TARAMASI ....................................................................................... - 42 -

2.1. Bankaclk ve ube Etkinlii zerine Yaplan almalar ................................................ - 42 -
2.2. Bankaclk Sistemleri ......................................................................................................... - 50 -
III
2.3. ube D Bankaclk almalar ...................................................................................... - 51 -
2.4. ubesiz Bankaclk almalar .......................................................................................... - 54 -
BLM 3: METODOLOJ .......................................................................................................... - 59 -
3.1. Veri Zarflama Analizi ........................................................................................................ - 59 -
3.1.1. Karar Birimleri ............................................................................................................. - 60 -
3.1.2. Girdi ve kt Deikenleri .......................................................................................... - 61 -
3.1.3. Etkinlik Deerleri ......................................................................................................... - 61 -
3.1.4. Referans Kme ............................................................................................................. - 62 -
3.1.5. Referans Says ............................................................................................................. - 62 -
3.1.6. Etkin ve Etkin Olmayan Deiken Says ..................................................................... - 63 -
3.1.7. Dier Sonular .............................................................................................................. - 64 -
3.1.7.1. E dzey (Peer) Says .......................................................................................... - 64 -
3.1.7.2. lek Etkinlii ..................................................................................................... - 65 -
3.1.7.3. Geveklik (Slack) ................................................................................................. - 65 -
3.1.7.4. Bir Deikenin Ortalama Etkinlik Sapmas ......................................................... - 66 -
3.1.8. VZA Kullanm Alanlar ................................................................................................ - 66 -
3.2. Modeldeki Karar Noktalar ................................................................................................ - 69 -
3.3. Modeldeki Girdi ve kt Verilerinin Tanm .................................................................... - 70 -
3.3.1. retim Yaklam ......................................................................................................... - 75 -
3.3.2. Araclk Yaklam........................................................................................................ - 75 -
3.4. Deiken Tanmlar ............................................................................................................ - 76 -
3.5. Bankaclk rn Tanmlar ................................................................................................ - 84 -
3.6. Mterinin ube Tanm ..................................................................................................... - 84 -
3.7. nsansz ube ve Geleneksel ube Farklar ........................................................................ - 85 -
3.8. Verilerin Kaynaklar........................................................................................................... - 87 -
3.9. Mann Whitney U Testi ....................................................................................................... - 88 -
BLM 4: UYGULAMA VE DEERLENDRME .................................................................. - 89 -
4.1. Uygulamann Amac ve Kapsam Verilerin Analizi .......................................................... - 89 -
4.2. nsansz ube Mterileri Davran Analizi ....................................................................... - 91 -
4.3. Uygulamada Kullanlacak Yntem ve Uygulama Sreci ................................................... - 97 -
4.4. Modeldeki Karar Noktalarnn Seimi ............................................................................... - 99 -
4.5. Hizmet Kalitesi ve Mteri Memnuniyeti .......................................................................... - 99 -
4.6. Model Verileri .................................................................................................................. - 100 -
4.6.1. Verilerin Seimi ......................................................................................................... - 100 -
4.6.2. Tanmlayc statistikler .............................................................................................. - 103 -
4.6.3. Modeldeki Verilerin Sadeletirilmesi ......................................................................... - 105 -
4.6.4. retim Yaklamna Gre Model Verileri .................................................................. - 108 -
4.6.5. Araclk Yaklamna Gre Model Verileri ................................................................ - 113 -
IV
4.8. retim Yaklam Modeli ve Sonularn Deerlendirilmesi ............................................ - 116 -
4.8.1. CCR Yntemi le Modelin zm ........................................................................... - 118 -
4.8.1.1. rnek ube Analizi ............................................................................................ - 126 -
4.8.2. BCC Yntemi le Modelin zm ........................................................................... - 127 -
4.8.2.1. rnek ube Analizi ............................................................................................ - 135 -
4.8.3. Model Deikenleri le Sonularn Karlatrlmas .................................................. - 136 -
4.8.4. Sonularn Tutarllk Testi .......................................................................................... - 137 -
4.9. Araclk Yaklam Modeli ve Sonularn Deerlendirilmesi .......................................... - 138 -
4.9.1. CCR Yntemi le Modelin zm ........................................................................... - 140 -
4.9.2. BCC Yntemi le Modelin zm ........................................................................... - 144 -
4.9.3. Model Deikenleri le Sonularn Karlatrlmas .................................................. - 148 -
4.9.4. Sonularn Tutarllk Testi .......................................................................................... - 148 -
4.10. Trend Analizi ................................................................................................................... - 149 -
4.11. zet ve Sonular .............................................................................................................. - 151 -
4.12. Sonraki almalar ........................................................................................................... - 154 -
KAYNAKLAR.............................................................................................................................. - 156 -
EKLER .......................................................................................................................................... - 172 -
EK 1: VER ZARFLAMA ANALZ ......................................................................................... - 173 -
EK1.1. CCR (Charnes-Cooper-Rhodes) Metodu ....................................................................... - 175 -
EK1.2. BCC (Banker-Charnes-Cooper) Metodu ....................................................................... - 178 -
EK1.3. Karar Noktalar ve Model Seimi .................................................................................. - 180 -
EK1.4. VZA Avantaj ve Dezavantajlar .................................................................................... - 182 -
EK1.4.1. Avantajlar ............................................................................................................. - 182 -
EK1.4.2. Dezavantajlar ........................................................................................................ - 183 -
EK 2: NSANSIZ UBE TEMEL KAVRAMLAR ................................................................... - 184 -
EK2.1. nsansz ubenin Amalar ........................................................................................... - 184 -
EK2.2. nsansz ube Tanm .................................................................................................... - 188 -
EK2.3. nsansz ube Yerleim Plan ........................................................................................ - 193 -
EK2.4. nsansz ube Yerinin Belirlenmesi .............................................................................. - 195 -
EK2.5. nsansz ube Operasyon ve Koordinasyon Merkezi .................................................... - 199 -
EK2.6. Saha Destek Personeli ................................................................................................... - 201 -
EK2.7. Gvenlik Kurallar ......................................................................................................... - 201 -
EK2.7.1. Kart le Sisteme Giri ............................................................................................. - 202 -
EK2.7.2. Kimlik le Sisteme Giri ........................................................................................ - 202 -
EK2.8. Ergonomi ve Kullanc Deneyimi .................................................................................. - 203 -
EK3: REFERANS TABLO VERLER ..................................................................................... - 206 -
EK3.1. Trk Bankaclk Sektrnde Personel ve ube Says Deiimi ................................... - 206 -
EK3.2. Trk Bankaclk Sektrnde ATM Says Deiimi ...................................................... - 206 -
V
EK3.3. Trk Bankaclk Sektrnde Banka Ortalama ube Saylar ......................................... - 207 -
EK3.4. Trk Bankaclk Sektrnde Ortalama Birim Personel Karll ................................... - 207 -
EK3.5. Trk Bankaclk Sektrnde Bir Personelin rettii Aktif Deeri................................ - 208 -
EK3.6. Trk Bankaclk Sektrnde Tarihsel ube, Personel ve ATM Says .......................... - 208 -
EK3.7. Her 100 Bin Kiiye Den ube Says ......................................................................... - 209 -
EK3.8. Her 100 Bin Kiiye Den ATM Says ........................................................................ - 209 -
EK4: LTERATRDEK VZA LE BANKA-UBE ETKNL ALIMALARI ........... - 210 -
ZGEM .................................................................................................................................. - 216 -
VI
KISALTMALAR ve SEMBOLLER
7/24 : Haftann 7 Gn ve Her Gn 24 Saat Kesintisiz Hizmet Vermek

AB : Avrupa Birlii
ADK : Alternatif Datm Kanallar
AR-GE : Aratrma-Gelitirme
ATM : Otomatik Gie Makinesi (Automated Teller Machine)
BCC : Banker-Charnes-Cooper
BDDK : Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu
BT : Bilgi Teknolojileri
CCR : Charnes-Cooper-Rhodes Modeli
CRS : lee Gre Sabit Getiri (Constant Returns to Scale)
DEA : Veri Zarflama Analizi (Data Envelopment Analysis)
DFA : Distribution-Free Approach
DMU : Karar Verme Birimi (Decision Making Unit)
DRS : lee Gre Azalan Getiri (Decreasing Returns to Scale)
ERP : Enterprise Resource Planning
FDH : Free Disposal Hull
GM : Genel Mdrlk
GSMH : Gayri Safi Milli Hsla
IRS : lee Gre Artan Getiri (Increasing Returns to Scale)
IVR : Interactive Voice Response
MKB : stanbul Menkul Kymet Borsas
KOBI : Kk ve Orta Boy letmeler
KVB : Karar Verme Birimi
NIE/Rev : Non-nterest Expense as a Percentage of Total Revenue
E : lek Etkinlii (Scale Efficiency)
SFA : Stochastic Frontier Approach
SGK : Sosyal Gvenlik Kurumu
SMS : Short Message Service
STE : Saf Teknik Etkinlik (Pure Technical Efficiency)
TBB : Trk Bankalar Birlii
TCMB : Trkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas
TE : Teknik Etkinlik (Technical Efficiency)
TFA : Thick Frontier Approach
VRS : lee Gre Deiken Getiri (Variable Returns to Scale)
VZA : Veri Zarflama Analizi
XTM : Extreme Teller Machine
YK : Yksek renim Kurumu
VII
TABLO LSTES
Tablo 1.1 : Trk Bankaclk Sektrnde Kanal statistikleri ....................................................... 11

Tablo 1.2 : Trk Bankaclk Sektr ube ve Personel Bilgileri ................................................ 12
Tablo 1.3 : Tarihsel Olarak Personel Giderleri, Faiz D Giderler ve Banka Karll................ 16
Tablo 1.4 : Aktif Mterilerin Kanal Kullanm .......................................................................... 25
Tablo 1.5 : Mobil Platform Dalm ........................................................................................... 29
Tablo 1.6 : lek Getirileri ......................................................................................................... 32
Tablo 3.1 : Veri Zarflama Analizi Kullanan Yaynlarn Sektrel Dalm ................................ 68
Tablo 3.2 : retim Yaklam Girdi ve kt Deikenleri ......................................................... 75
Tablo 3.3 : Araclk Yaklam Girdi ve kt Deikenleri ........................................................ 76
Tablo 3.4 : Personel Maliyeti Detay Krlmlar .......................................................................... 77
Tablo 3.5 : ube Personel D Maliyetler .................................................................................. 79
Tablo 3.6 : ube Al Maliyetleri ............................................................................................. 81
Tablo 3.7 : Bankaclk rnler Ana Kategori Listesi ................................................................... 84
Tablo 3.8 : Geleneksel ube ile nsansz ube Farklar .............................................................. 86
Tablo 3.9 : Geleneksel ube ve nsansz ube Operasyonel Gider Karlatrmas .................... 87
Tablo 4.1 : Tarihsel Olarak Mteri, ube ve Karllk Deiimi ................................................. 90
Tablo 4.2 : Sistematik rneklemeye Gre Geleneksel ube Seimi ......................................... 102
Tablo 4.3 : Sistematik rneklemeye Gre nsansz ube Seimi ............................................. 102
Tablo 4.4 : Geleneksel ube Tanmlayc statistikler ................................................................ 104
Tablo 4.5 : nsansz ube Tanmlayc statistikler .................................................................... 105
Tablo 4.6 : retim Yaklamna Gre Model Verileri .............................................................. 108
Tablo 4.7 : Araclk Yaklamna Gre Model Verileri ............................................................. 113
Tablo 4.8 : retim Yaklamna Gre Girdi ve kt Deerleri ................................................ 116
Tablo 4.9 : retim Yaklamna Gre zet Sonular ................................................................ 117
Tablo 4.10 : retim Yaklamna Gre kt Yaklaml CCR Sonular (Geleneksel ube) .... 119
Tablo 4.11: retim Yaklamna Gre kt Yaklaml CCR Sonular (nsansz ube) .......... 121
Tablo 4.12 : retim Yaklamna Gre Ortalama yiletirme Alanlar (CCR)........................... 123
Tablo 4.13 : retim Yaklamna Gre Geleneksel ube yiletirme Alanlar (CCR) ............... 124
VIII
Tablo 4.14 : retim Yaklamna Gre nsansz ube yiletirme Alanlar (CCR) ................... 126
Tablo 4.15 : retim Yaklamna Gre kt Yaklaml BCC Sonular (Geleneksel ube) .... 129
Tablo 4.16 : retim Yaklamna Gre kt Yaklaml BCC Sonular (nsansz ube) ......... 131
Tablo 4.17 : retim Yaklamna Gre Ortalama yiletirme Alanlar (BCC)........................... 132
Tablo 4.18 : retim Yaklamna Gre Geleneksel ube yiletirme Alanlar (BCC) ............... 133
Tablo 4.19 : retim Yaklamna Gre nsansz ube yiletirme Alanlar (BCC) ................... 135
Tablo 4.20 : retim Yaklamna Gre Girdi ve kt Oranlar ................................................. 136
Tablo 4.21 : retim Yaklamna Gre ube Etkinlik Ortalamalar .......................................... 137
Tablo 4.22 : retim Yaklamna Gre Etkinlik Sonular Mann Whitney U Testi .................. 137
Tablo 4.23 : Araclk Yaklamna Gre Girdi ve kt Deerleri ............................................. 138
Tablo 4.24 : Araclk Yaklamna Gre zet Sonular ............................................................. 139
Tablo 4.25 : Araclk Yaklamna Gre kt Yaklaml CCR Sonular (Geleneksel ube) ... 141
Tablo 4.26 : Araclk Yaklamna Gre kt Yaklaml CCR Sonular (nsansz ube) ....... 143
Tablo 4.27 : Araclk Yaklamna Gre kt Yaklaml BCC Sonular (Geleneksel ube) ... 145
Tablo 4.28 : Araclk Yaklamna Gre kt Yaklaml BCC Sonular (nsansz ube) ....... 147
Tablo 4.29 : Araclk Yaklamna Gre Girdi ve kt Oranlar ............................................... 148
Tablo 4.30 : Araclk Yaklamna Gre ube Etkinlik Ortalamalar......................................... 148
Tablo 4.31 : Araclk Yaklamna Gre Etkinlik Sonular Mann Whitney U Testi ................. 149
Tablo 4.32 : nsansz ube Yllk Etkinlik Sonu Karlatrmas ............................................. 150
Tablo 4.33 : Etkinlik Karlatrma Tablosu .............................................................................. 151
Tablo 5.1 : CCR Yaklam Forml Deikenleri ...................................................................... 177
Tablo 5.2 : BCC Yaklam Forml Deikenleri ...................................................................... 179
Tablo 5.3 : Geleneksel ube Yeri Belirleme Kriterleri ............................................................. 197
Tablo 5.4 : nsansz ube Yeri Belirleme Kriterleri .................................................................. 198
IX
EKL LSTES
ekil 1.1 : Trk Bankaclk Sektrnde Personel ve ube Says Deiimi ..................................2
ekil 1.2 : Trk Bankaclk Sektrnde ATM Says Deiimi ....................................................4
ekil 1.3 : Tarihsel Olarak ube Bana Den Banka Personel Saylar..................................... 14
ekil 1.4 : Tarihsel Olarak Ortalama Birim Personel Karll ................................................... 15
ekil 1.5 : Bankaclk lemlerinin Yaplma Sras in nerilen Yntem ................................. 17
ekil 1.6 : Tarihsel Olarak Ortalama Bir Personelin rettii Aktif Deer .................................. 18
ekil 1.7 : Tarihsel Olarak ube, Personel ve ATM Says ......................................................... 19
ekil 1.8 : Her 100 Bin Kiiye Den ube Says ...................................................................... 20
ekil 1.9 : Her 100 Bin Kiiye Den ATM Says ..................................................................... 21
ekil 1.10 : ABD Birim Bankaclk lem Maliyeti ..................................................................... 22
ekil 1.11 : ADK Arz/Talep Dngs ........................................................................................ 30
ekil 1.12 : lek Etkinlikleri ...................................................................................................... 33
ekil 1.13 : retim Snr ve Teknik Etkinlik............................................................................... 35
ekil 1.14 : Verimlilik, Teknik Etkinlik ve lek Ekonomisi ..................................................... 36
ekil 2.1 : Basitletirilmi Bankaclk Sistem Topolojisi ............................................................ 51
ekil 2.2 : Basitletirilmi ubesiz Bankaclk Sistem Topolojisi ............................................... 52
ekil 3.1 : lee Gre Sabit Getirili, Girdi Yaklaml VZA rnei ......................................... 65
ekil 3.2 : VZA Uygulama Ak ................................................................................................. 70
ekil 3.3 : Btnsel Etkinlik Modeli ............................................................................................ 72
ekil 3.4 : Mterinin ube Tanm.............................................................................................. 85
ekil 4.1 : Mteri, ube ve Karllk Deiim Grafii ................................................................. 90
ekil 4.2 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri Kanal Kullanm Oranlar .................. 92
ekil 4.3 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri rn Kullanm Saylar .................... 93
ekil 4.4 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri Farkl lem Saylar ......................... 94
ekil 4.5 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri Mevduat Bakiye Dalm ................ 95
ekil 4.6 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri Deer Segmenti Farkllamas ......... 96
ekil 4.7 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri Cinsiyet Dalm ............................. 97
ekil 4.8 : Uygulama Sreci ........................................................................................................ 98
ekil 4.9 : Aylk Kredi ve Mevduat Hacim Art ...................................................................... 103
ekil 4.10 : Modelden kartlan Deiken Korelasyon Deerleri ........................................... 107
X
ekil 4.11 : retim Yaklamna Gre Korelasyon Deerleri ................................................... 112
ekil 4.12 : Araclk Yaklamna Gre Korelasyon Deerleri ................................................. 115
ekil 4.13 : retim Yaklamna Gre Etkinlik Dalm (CCR) ............................................... 118
ekil 4.14 : retim Yaklamna Gre ube Detayl Etkinlik Dalm (CCR) ......................... 119
ekil 4.15 : retim Yaklamna Gre Etkinlik Dalm (BCC) ............................................... 128
ekil 4.16 : retim Yaklamna Gre ube Detayl Etkinlik Dalm (BCC) ......................... 128
ekil 4.17 : Araclk Yaklamna Gre Etkinlik Dalm (CCR) ............................................. 140
ekil 4.18 : Araclk Yaklamna Gre ube Detayl Etkinlik Dalm (CCR) ....................... 141
ekil 4.19 : Araclk Yaklamna Gre Etkinlik Dalm (BCC) ............................................. 144
ekil 4.20 : Araclk Yaklamna Gre ube Detayl Etkinlik Dalm (BCC) ....................... 146
ekil 5.1 : Veri Zarflama Analizi Sreci ................................................................................... 181
ekil 5.2 : nsansz ube Cihaz Tasarm ..................................................................................191
ekil 5.3 : nsansz ube D Grnm ................................................................................... 192
ekil 5.4.a : nsansz ube i Cihaz Grnm ....................................................................... 192
ekil 5.4.b : nsansz ube i Cihaz Grnm lem Esnasnda .......................................... 193
ekil 5.4.c : nsansz ube Operasyon Merkezi Grnm lem Esnasnda ......................... 193
ekil 5.5 : Mikro lekli nsansz ube .................................................................................... 194
ekil 5.6 : Orta lekli nsansz ube ....................................................................................... 195
ekil 5.7 : nsansz ube rnek Lokasyonlar ........................................................................... 199
ekil 5.8 : nsansz ube Cihaz Grnt Ergonomisi ..............................................................204
XI
GENEL BLGLER
Ad ve Soyad : Mcahit GNDEBAHAR

Anabilim Dal : letme
Program : letme
Tez Danman : Prof. Dr. Arman TEVFK
Tez Tr ve Tarihi : Doktora Nisan 2016
BANKA UBELERNN ETKNL LE NSANSIZ BANKA

UBELERNN ETKNLNN KARILATIRILMASI: BR KATILIM
BANKASI RNE
ZET
Bu aratrma ile insansz ube olarak adlandrlan ve hibir igcnn banka

ube lokasyonunda almad ubelerin etkinlii ve verimlilii ile geleneksel banka
ubelerinin etkinlii ve verimlilii karlatrlacaktr. Banka ubeleri; banka
gelirlerinin, etkinliklerinin ve banka mteri tabanlarnn bymesinde nemli
grevleri bulunmaktadrlar. Teknolojinin geliimi ile banka ubelerine olan ihtiya
azalsa da gnmzde banka ubelerine olan ihtiya halen kanlmazdr. ubeler halen
bankalarn en ok masraf yaptklar alandr. ube ekseninde bankalarn temel
konsantrasyonu ube maliyetlerinin azaltlmasna yneliktir ve ubelerdeki en byk
maliyet faktr ise igcdr. Gnmzde geleneksel banka ube ilemlerini
yapabilen ve ube lokasyonunda hibir personelin almad, insansz banka
ubeleri olarak adlandrlan, teknoloji ubeleri bulunmaktadr. Bu almann amac,
insansz ubeler iin bir etkinlik lm modeli gelitirmektir, geleneksel banka
ubelerini, bankalarn kullandklar alternatif datm kanallar ve insansz ubeleri
Veri Zarflama Analizi ile karlatrma yaparak bir karar arac sunmaktr.
Anahtar Kelimeler: Banka, ube, Etkinlik, Internet Bankacl, nsansz ube,
Alternatif Datm Kanallar
XII
GENERAL KNOWLEDGE
Name and Surname : Mcahit GNDEBAHAR

Field : Management
Program : Management
Supervisor : Prof. Dr. Arman TEVFK
Degree Awarded and Date : PhD April 2016
COMPARISON OF THE EFFICIENCY OF UNMANNED BRANCHES AND

BRICK & MORTAR BRANCHES: A CASE STUDY OF A PARTICIPATION
BANK
ABSTRACT
"Unmanned branch" is defined as a bank branch, which is a fully automated

brick and mortar branch alternative, and it combines the convenience of ATMs with
the full range of options available at the physical branches. In this study, efficiency of
brick and mortar branches and unmanned branches is compared. Bank branches play
an important role in the growth of revenues, effectiveness and customer base for a
bank. The need for bank branches has declined with the development of the technology
in the recent years, but today, it is inevitable to operate a bank without branches.
Besides the profit they generate, bank branches are still the most cost producing
components of a bank. Therefore, main focus of banks for the branches is reducing
costs, and the biggest cost factor in a branch is the labor cost. Today, there are
technological branches in the banking industry, which are called "unmanned bank
branches". These branches behave same as the traditional bank branches; however,
they are capable of operating with no staff at the branch location. The main goal of
this study is to develop a model for measurement of the efficiency of unmanned
branches and providing a decision-making analysis by comparing traditional brick and
mortar bank branches, alternative delivery channels and unmanned branches using
Data Envelopment Analysis.
Keywords: Bank, Branch, Efficiency, Internet Branch, Unmanned Branch,

Alternative Delivery Channels
XIII
GR
Globalleen dnyamzda, nfusun artmas, serbest piyasa ekonomisinin tm

dnyada yaygnlamas, hayat standartlarnn, iletiim ve haberleme alarnn
geliimi ve buna paralel olarak bilgi teknolojilerine olan talep hzla artmaktadr.
Teknolojinin geliimi ile teknolojiye olan talep arasnda doru orantl bir iliki
bulunmakta, teknolojinin geliimi bir noktada yeni teknolojik i ihtiyalarna, taleplere
sebep olmakta, irket ve mteri davranlarn deitirmektedir. irketler kendi
bnyelerinde byk ya da kk bilgi teknolojileri (BT) yaplar kurma ve yrtme
ihtiyac hissetmekte veya bu tip ihtiyalarn d firmalar aracl ile edinme gds
sergilemektedirler.
Teknolojinin gndelik hayatmzda olduu gibi finans sektrnde de kullanm

her geen gn artmaktadr. Bankaclk sektr, teknolojiyi kullanan ve teknolojiye
yatrm yapan nc sektrlerin banda gelmektedir. Bunun yannda bankaclk
sektr, hizmet sektrleri arasnda rekabetin en ciddi ve youn yaand ve kr
marjlarnn her geen gn darald bir endstridir. Rekabet koullarnn artmas ve
tketici davranlarnn deimesi sonucu bankalar, mterilerine geleneksel ube
hizmeti yannda, ube dnda ve ube alma saatleri haricinde de, mterilerin
ilemlerini yapabilecei alternatif kanallar oluturmulardr. Bunun yannda
bankaclk sektrnde verimliliin llmesi ve sre iyiletirme gibi konulardaki
akademik ve sektrel almalarn saylar her geen gn artmaktadr. Tm bu
gelimeler bankaclk hizmetlerinin srekli deiimine, bankalarn
organizasyonlarnn, ube ve rn yaplarnn deimesine ve gelimesine sebep
olmaktadr1.
1
Papp, R. (2001). Strategic Information Technology: Opportunities for Competitive Advantage, Idea
Group Inc (IGI), 264.
-1-
Gnmzde neredeyse tm bankalarn Internet, ATM, IVR, Telefon
bankacl gibi kanallardan hizmet veren zmleri bulunmaktadr. zellikle toplam
sahip olma maliyet avantaj, tketici talepleri, teknoloji ve iletiim altyaplarnn
geliimi, bankalar bu tip kanal eitliliine itmitir. Bu noktada banka ubelerinin
performansnn llmesi, ube etkinliklerinin llmesi ve ube yaplanmalar, ube
d kanallar ile ube hizmetlerinin kyaslanmas gibi konularda, gerek akademik
alanda gerekse i dnyasnda, birok aratrma bulunmaktadr. Son yllarda bankalar
geleneksel ube a yannda, ancak 2-3 banka personelinin alt mikro ubeler ve
hibir banka alannn bulunmad nsansz ube modelleri ile de hizmet vermeye
balamlardr. Bu alma kapsamnda, daha nceki yaplan yerli ve yabanc
akademik kaynaklar temel alnarak, geleneksel ube verimlilii ile teknoloji destekli
insansz ube verimlilii karlatrlarak analiz edilecektir. Bunun yannda gncel
maliyet ve kullanm oranlar ile beraber, Internet ve mobil bankaclk gibi modern
kanal sistemlerinin de bankaclk sektr asndan nemi vurgulanacaktr.
ube Bana Den Personel Says

13,000 21.50
ube Says
21.00
12,000
20.50
11,000
20.00
10,000 19.50
9,000 19.00
18.50
8,000
18.00
7,000
17.50
6,000 17.00
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Yurt i ube Says ube Bana Den Personel
ekil 1.1 : Trk Bankaclk Sektrnde Personel ve ube Says Deiimi
Kaynak: BDDK, Trk Bankaclk Sektr nteraktif Aylk Blten, Eriim Tarihi: ubat 2016.
Trkiyede finans sektr bnyesinde en ok pay sahibi olan bankalar, aktif

byklk bakmndan toplam finans sektrnn yaklak %87.4 orannda pazar payna
sahiptir ve bu oran her geen yl artmaktadr2. Buna paralel olarak bankaclk
2
Finansal Piyasalar Raporu (2012). Bankaclk Dzenleme Ve Denetleme Kurumu. Say:28.
-2-
sektrndeki ube ve personel says da hzla artmaktadr. 2015 yl sonunda Trk
bankaclk sektrndeki toplam ube says 12,167 olup 2004 yl sonunda ise
6,401dir. Oransal olarak 11 yl ierisinde %90.08 orannda art gstermitir. Ayn
dnemlerdeki personel says deiimi ise 131,612den 215,376ye ykselmi, oransal
olarak ise %63.64 bymtr.3 Banka ubesi ve personel says arasndaki deiim
trendi ekil 1.1de gsterilmitir.
Bankalarn gider kalemlerini ele aldmzda halen insan kaynann bankalar

asndan nemli bir harcama kalemi olduunu gzkmektedir. Trk bankaclk
sektr 2015 yl verileri ele alndnda, sektrdeki personel giderlerinin, faaliyet d
toplam giderlerin %40ndan fazla olduunu gzkmektedir.4 Rekabetin artmas ile
beraber sektrde en byk gider kalemi olan personel giderini bankalar teknolojik
yatrmlar ve alternatif datm kanallar (Internet, Mobil, IVR, ATM, vb.) ile zmek
istemektedirler5. Son yllarda bu davran biimine paralel olarak alternatif datm
kanallar dnda hibir banka personelinin almad insansz ubeler de sektrde
kullanlmaya balanmtr.
Bankaclk sektrnde ilk ve en yaygn kanal uygulamas olan ATMlerin

says, 2004 ve 2015 yllar arasnda %240 artarak 13,556dan 46,220ye ykselmitir.
lgili art trendi ekil 1.2de gsterilmitir. Banka ubelerinin ayn dnemdeki
byme oran ile karlatrldnda ATM says ubelere gre 1.7 kat daha fazla
bymtr. Bu oran gerek bankalarn gerekse banka mterilerinin ube d
kanallara olan eiliminin zaman iinde artn gstermesi asndan olduka
nemlidir.
3
Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu [BDDK]. (2016). Trk Bankaclk Sektr nteraktif
Aylk Blten, Eriim Tarihi: Ocak 2016, http://ebulten.bddk.org.tr/ABMVC/
4
5
-3-
50,000
ATM Says
45,000
40,000
35,000
30,000
25,000
20,000
15,000
10,000
5,000
-
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Yl
ekil 1.2 : Trk Bankaclk Sektrnde ATM Says Deiimi

ube lokasyonunda almad ubelerin, bankalarn etkinlii ve verimlilii
zerindeki etkilerinin deerlendirilmesi geleneksel banka ubelerine gre kyaslamal
olarak ele alnacaktr. Bu amala Trkiyede faaliyet gsteren bir katlm bankas
ubeleri zerinde etkinlik ve verimlilik almas yaplacaktr. lave olarak bankalarn
Internet ve mobil ube yatrmlar, yllara gre kullanm oranlar ele alnarak,
ilemlerin banka ubeleri olmadan yaplabilme trendleri vurgulanacaktr. Bu
almann amac, insansz ubeler iin bir performans lm modeli gelitirmek,
karlatrma yaparak geleneksel ubelere gre insansz ubelerin gl ve zayf
ynlerini tespit edip bir analiz ve karar arac olarak sunmaktr. lave olarak geleneksel
banka ubelerine gre insansz ubelerin davran farkllklar da alma bnyesinde
ele alnacaktr.
i. Aratrmann Kapsam
alma bnyesinde kullanlacak olan Veri Zarflama Analizi (VZA; Data

Envelopment Analysis, DEA) yntemi temel olarak homojen olduklar varsaylan
retim birimlerini kendi aralarnda kyaslayan ve parametrik olmayan bir yntemdir.
Birden ok girdi ve birden ok ktnn bulunduu bu analiz yntemi, matematiksel
-4-
programlama tabanl bir yntem olup dorusal programlama yntemlerini
kullanmaktadr. Veri Zarflama Analizi mutlak etkinlii deil, karar birimlerinin greli
performansn len bir yntemdir. Veri Zarflama Analizinin en nemli aamas ise
modele girdi ve ktlarn belirtilmesi aamasdr6. Aratrma kapsamnda 60
geleneksel banka ubesi ve 15 insansz banka ubesinin yer alaca modelde toplam
75 banka ubesinin temel performans verileri analiz edilecektir.
Bu kapsamda almann ilk aamasnda insansz ube kavramlar incelenecek,

bu kavramn geleneksel banka ubeleri ile arasndaki farklar ortaya konulacaktr.
Bunun yannda alma kapsamnda kullanlacak temel kavramlar da bu aamada ele
alnacaktr. Bankalardaki ube yaplanmas, kanal bankaclnn geliimi, Trk
bankaclk sektrndeki ve dnyadaki ubeleme, ube d kanallarn geliimi ve
kullanm trendleri incelenecektir.
almann ikinci aamasnda konuyla ilgili literatr taramas yaplarak,

dnyada ve Trkiyede yaplm olan benzer almalar irdelenecek, banka ube
etkinlii almalar ele alnacaktr. Bu blmde ayrca ube d bankaclk almalar
konusunda yaplan almalar da gzlemlenecektir.
almann nc aamasnda ise etkinlik lme yntemleri ile Veri Zarflama

Analizinin tanm ve modelde kullanlacak alt yntemler hakknda bilgi verilecektir.
Bu blmde ayrca, bir sonraki blmde uygulamas yaplacak model oluturularak,
modelin kulland veri kmeleri hakknda tanmlar yaplacaktr.
almann drdnc aamasnda ise oluturulan model uygulamaya alnarak

sonular analiz edilecektir. Model iin ilk gereklilik, geleneksel ube ve insansz
ubelerde ortak kullanlacak girdi ve ktlarn belirlenmesi olacaktr. Girdi ve
ktlarn belirlenmesinde banka ubelerinin karll, karlln sreklilii, karll
dorudan ve dolayl etkileyen faktrler ve retmi olduklar yeni mteri ve rnler
temel alnacaktr. nsansz ube kavramnn banka ubelerinin etkinlii zerine nasl
bir etki yapaca, geleneksel ubelere gre davran ve etkinlik farkllklar, Veri
Zarflama Analizi ile ortaya konulacaktr.
Veri Zarflama Analizi sonucunda oluan etkinlik deerlerinin analizinde
aritmetik ortalama, standart sapma, yzde, deiim katsays, medyan ve Mann-
6
Mantri, J. K. (2008). Research Methodology on Data Envelopment Analysis (DEA). Universal-
Publishers. Pages 5-20.
-5-
Whitney U testlerinden yararlanlacaktr. Sonularn anlamllklar parametrik olmayan
istatistiksel testlerden biri olan bamsz iki grubun karlatrmasnda Mann-Whitney U
testi kullanlacaktr.
ii. Aratrma Sorular
Bu alma srecinde bankaclk sektrnde var olan ve banka maliyetlerinin

en nemli bileenlerini oluturan ubeler referans alnarak, iki temel soru hazrlanm
ve bu sorulara cevaplar aranmtr. Bunlar;
1. Banka ubelerinde ortalama banka alan says tarihsel olarak azalma

eilimindedir. Bu durumun devam etmesi sonucu, gelecekte insansz banka
ubeleri sektrde kendine yer bulabilecek mi?
2. Teknolojinin geliimi ile insansz banka ube deneme ve pilot uygulamalar
bankaclk sektrnde uygulanmaya balanmtr. Bu rnekler temel
alnarak geleneksel banka ubeleri ile insansz banka ubeleri arasndaki
etkinlik deeri nasl deiim gstermektedir?
iii. Aratrmann Katks
Bu almann bankaclk endstrisine ve literatre salad katk aada

listelenmitir.
1. Gerek bir banka bnyesinde oluturulan insansz ube kavram ile

deneyimler bilimsel bir ablonda ele alnacaktr.
2. nsansz banka ubesi ile geleneksel banka ube etkinlik karlatrmas
zerine model oluturulacaktr.
3. Bankaclk sektr asndan, ubeleme gereksinimlerinden yola klarak
ubelerde yaplan i ve srelerin teknoloji eksenli bir dnm modeli
ortaya konulacaktr.
4. nsansz ube modeli ile geleneksel ubeler arasnda maliyet ve gider
karlatrmas yaplacaktr.
5. Trkiyede hizmet veren gerek bir banka ubeleri zerinde modelin
altrlmas yaplarak sonular bu alma kapsamnda paylalacaktr.
-6-
iv. Temel Varsaymlar
Bu tez almasnda aadaki varsaymlar ile hareket edilecektir.

1. Banka ube maliyetleri hesaplamalarnda ube kiras, ube personel
maliyeti ve vergi kalemleri, ube verimliliini nemli lde etkileyen
deikenlerdir.
2. Bu aratrmada ele alnan deikenler ve ilikiler dnda kontrol altna
alnamayan veya kapsam dhiline alnmayan deikenlerin etkisi
(minimum dzeyde) sz konusudur. Mevcut almadaki ele alnan
deikenler arasndaki ilikilerin, aratrlmak istenilen alan yanstt
varsaylmtr.
3. Bu aratrmada kullanlan veri toplama aralar kullanlarak, llmek
istenilen verilerin doru olarak lld varsaylmtr.
4. Aratrmada ele alnan finansal deerlerde banka ve ube verileri temel
alnarak makroekonomik, sosyoekonomik, corafi ve evresel deikenler
gz ard edilmitir.
5. Genel olarak her bir banka ubesinin uzmanlk alan, arlkl faaliyet alan
ve mteri portfy farkl zelliklerde olabilir. Bu farkllk ube
lokasyonundan, bulunduu blgedeki rakip ube saysndan veya ube
evresindeki sosyoekonomik yap farkllndan kaynaklanabilir. rnein
bir niversite ierisindeki ube ile sanayi blgesi ierisindeki ubenin
davran biimi ayn deildir. Ancak alma kapsamnda bu tip farkllklar
gz ard edilerek ubelerin tamamen homojen olduu varsaylmtr.
alma kapsamndaki model, kredi hacmi, rn says gibi genel metrikler
zerinden yaplmtr.
6. Bankalarda ubeler, genel mdrlkleri tarafndan verilen hedefler
dorultusunda hareket etmektedir. ubenin mevcut ve potansiyel mteri
portfyne bal olarak her bir ubenin hedefi minr olarak birbirinden
farkllk gsterebilmektedir. Bu durum ubenin pazarlama davranna ve
gnlk operasyon faaliyetlerine de yansyabilmektedir. alma
kapsamnda ube hedefleri gz ard edilmi olup ubelerin rettii deerler
zerinden model oluturulmutur.
7. alma kapsamnda oluturulan modellerde finansal verilerin kullanmna
zen gsterilmitir. Veriye kolay ulam ve finansal verilerin milimetrik
-7-
olarak doruluu temel gerekeler arasndadr. rnein ubedeki personel
says, ube fiziksel bykl (m2 olarak) gibi deerler yerine ube
personel maliyeti, ube kira bedeli gibi finansal deerler referans alnmtr.
Dier taraftan personel maliyetleri arasnda blgesel olarak farkllk da
bulunmakta, benzer ekilde ayn personel says ile farkl iki ildeki personel
maliyetleri de farkllk gsterebilmektedir. Dier bir unsur ise, ayn
personel saysna sahip olan iki ubedeki grev dalmlar (pazarlama ve
operasyon birimleri arasnda zaman zaman geimeler olabilmektedir)
farkllk gsterebilir. Ayn ekilde ube kiralar farkl blgelerde farkl
deerlere sahip olabilir. Bu yzden ube fiziksel bykl deil, ube kira
deeri baz alnmtr. Bu tip durumlar personel adedi ile modellemek hatal
sonulara sebep olaca iin almann birok yerinde adet tipindeki
byklk deerleri yerine finansal deerler baz alnmtr.
8. alma kapsamnda bireysel personel baznda, personel zgemii,
personel performans gibi personel kaynakl ube etkinlii zerinde etkisi
olabilecek unsurlar modele dhil edilmemitir. Yani, geleneksel ubedeki,
ube lokasyonunda alan personeller ile insansz ube koordinasyon
merkezindeki personellerin etkinlik zerine etkisi ihmal edilmitir.
9. Banka ubelerinde, ubenin hizmet verdii yl (ube ya) ile ube karll
ve etkinlii arasnda bir korelasyon bulunmaktadr7. Analizler kapsamnda
ube ya bir kriter olarak alnmam, ancak analize tabi tutulan tm ubeler
en az 1 en fazla 3 yanda olacak ekilde modele dhil edilmitir.
10. Parann zaman deeri gz ard edilmitir, yani 2015 yl Ocak aynda
ubeler iin alnan finansal deerler ile 2015 yl Aralk ayndaki finansal
deerler, parann zaman etkisini ihmal edilerek, o gnk deerleri ile analiz
ierisinde kullanlmtr.
11. alma kapsamnda bulunan her trl dviz ve kymetli maden tutar,
hesaplamann yapld tarihteki T.C. Merkez Bankas dviz al kuru
kullanlarak, Trk Liras cinsine evrilip modele dhil edilmitir.
12. Dnemsel olarak baz ube davranlarnda, toplam mevduat ve kredi
deerleri iin veriler dalgalanma (volatility) gsterebilmektedir. rnein
7
ilan, . A., & Can, M. (2014). Banka ubelerinin Performanslarini Etkileyen Faktrlerin Kanonik
Korelasyon Analizi le ncelenmesi. Dumlupnar University Journal of Social Science, 2014 Special
issue, p285-296. 12p.
-8-
siyasi seimler, bayram tatilleri gibi unsurlar banka ubelerinin aylk olarak
finansal performanslarn etkilemektedir. Bu tip olaand davranlarn
modeldeki ana fikri etkilememesi adna, modelde bulunan her trl verinin
yllk deerleri baz alnm olup, aylk ortalama deerleri hesaplanarak
modele dhil edilmitir. Bylece olaand, geici ve dnemsel ube
davranlar model dna itilmitir.
13. alma kapsamnda bankalar iin en nemli iki temel rn olarak kredi ve
mevduat hesaplar ve bu hesaplara dorudan etki eden bankaclk rnleri
baz alnmtr.
14. Aratrma kapsamnda 2014 ve 2015 mali yl verileri ele alnmtr.
-9-
BLM 1:TEMEL KAVRAM VE AMALAR

ube lokasyonunda almad ubelerin, bankalarn etkinlii ve verimlilii
zerindeki etkileri deerlendirilerek, geleneksel banka ubelerine gre ube etkinlii
kyaslamas yaplacaktr.
1.1. Temel Kavramlar
Teknolojinin gndelik hayatmzda olduu gibi finans sektrnde de kullanm

her geen gn artmakta, finans endstrisi ierisinde bankaclk sektr teknolojiyi
youn kullanan birimlerin banda gelmektedir. Bu durum bankalarn mterilerine
daha etkin hizmet vermelerine olanak salad gibi, bankalarn denetimi ve
reglasyon otoritelerinin uygulamalarnda da kolaylk ve eviklik salamasna sebep
olmutur. Gnmzde bankaclk sektr, tasarruf sahipleri ile fona ihtiyac olan
bireyler ve kurumsal firmalar arasndaki araclk faaliyeti yapmalar dolaysyla,
makroekonomi ierisinde edindii yer itibariyle nemli role sahip olmulardr8.
Teknolojinin geliimi ve bankalarn ADK (Alternatif Datm Kanallar, Alternative
Delivery Channels) kanallarn stratejik bir unsur olarak kullanmasyla, bu durum ivme
kazanarak devam edecektir. Tablo 1.1de Trk bankaclk sektrnde ADK kullanm
oranlar ile fiziksel ubelerdeki byme oranlarn gsterilmektedir. Buna gre son iki
yl ierisinde Internet bankaclnda %40 ve mobil bankacl %277 orannda art
gzlenmitir. Dijital Kanal G9 olarak ta adlandrlan, zellikle mobil ve Internet
bata olmak zere ADK kullanm oranlarndaki bu dramatik art iin 3 temel gereke
gsterilebilir;
8
ukur, S. (2005). Trk Ticari Bankaclk Sisteminde Etkinlik Anilizi. ktisat letme ve Finans,
20(233), 17-27.
9
Dijital Kanal G ifadesi, banka mterilerinin ilemlerini gemite banka ubelerinde yapar iken,
zamanla banka ubelerini tercih etmeyip ADK kanallarna veya teknoloji noktalarna ynelmelerini
ifade etmektedir.
- 10 -
Teknolojinin hzla gelimesi sonucu bankalarn bu geliimi bir ara olarak
kullanmalar
ADK ilem maliyetleri bankalar ve mteri asndan daha ucuz olmasndan
dolay tercih edilmesi
Mteri asndan ilem yapmann kolayl
Tablo 1.1 : Trk Bankaclk Sektrnde Kanal statistikleri
2013 2014 2014 Art 2015 2015 Art

Ylsonu Ylsonu Oran Ylsonu Oran
Mobil Aktif Mteri Says 3,227,096 6,711,360 107.97% 12,164,368 81.25%
Internet Aktif Mteri Says 12,435,952 14,315,056 15.11% 17,420,451 21.69%
ATM Says 40,112 43,668 8.87% 46,220 5.84%
ube Says 11,842 12,167 2.74% 12,185 0.15%
Banka Personel Says 213,431 216,063 1.23% 216,722 0.31%
Kaynak: BDDK, Trk Bankaclk Sektr nteraktif Aylk Blten, Eriim Tarihi: ubat 2016 ve Trkiye Bankalar Birlii,
Internet Bankacl statistikleri Raporu, Eriim Tarihi: ubat 2016
1.2. Trk Bankaclk Sistemi
Trk bankaclk sistemi, genel olarak Cumhuriyet ncesi ve Cumhuriyet

sonras olarak deerlendirilmektedir. Cumhuriyetin ilk kurulu yllarnda, devlet
araclyla, sanayilemeyi ve reel ekonomiyi tevik etmeyi amalayan eitli bankalar
kurulmutur. T.C. Merkez Bankasnn 1930 yl ve 1715 sayl kanun uyarnca
kurulmas yeni banka kurulumu srelerini hzlandrmtr10.
Trkiyede ilk katlm bankacl ise 1983 ylnda zel finans kurumu ad
altnda kurulmutur. Sektrde Mart 2016 tarihi itibariyle aktif faaliyet gsteren 6
katlm bankas bulunmaktadr. Bu 6 katlm bankas, 2005 ylnda yaynlanan 5411
sayl bankaclk kanunu ile beraber, mevduat bankalaryla eit statye getirilerek
katlm bankacl unvan almtr11. Tez kapsamnda ele alnan katlm bankas,
Mart 2016 tarihi itibariyle 360dan fazla ube ile, ube a asndan en byk katlm
10
Cokun, M. N., Ardor, H. N., ermikli, A. H., Eruygur, H. O., ztrk, F., Tokatlolu, ., &
Dalarolu, T. (2012). Trkiyede Bankaclk Sektr Piyasa Yaps. Firma Davranlar ve Rekabet
Analizi, Trkiye Bankalar Birlii, Ankara, 27-38.
11
Kalayc, . (2013). Katlm Bankacl: Mali Kesimde Nasl Bir Seenek?. Uluslararas Ynetim
ktisat ve letme Dergisi, 9(19), 51-74.
- 11 -
bankas olup, bu ubeler arasnda insansz ubeler yer almamaktadr. Bu katlm
bankas bnyesinde insansz ubeler, geleneksel ubelerin alt ubesi olarak
raporlanmaktadr.
1.3. Bankalarda ubeleme Yaplar
Bankalar kamu mterileri dndaki mterilerini, genel olarak bireysel, KOBI

ve kurumsal olmak zere 3 ana kategoride snflandrmaktadrlar. Banka ubeleri
mterilerine, bal olduklar banka bnyesindeki yetkilerine bal olarak, bankaclk
rnleri yannda, finansal danmanlk hizmeti de sunmaktadrlar. Trk bankaclk
sektrnde Kasm 2015 dnemi itibariyle 33 adet mevduat, 13 adet kalknma ve
yatrm, 5 adet katlm bankas12 olmak zere toplam 50 adet banka bulunmaktadr. Bu
bankalara ait 12,234 adet ube, 216,028 personel bulunmaktadr (Trk bankaclk
sektr genel gstergeleri, 2015). Kamu, yerel zel ve yabanc banka dalmndaki
ube, personel ve ortalama ube personel says Tablo 1.2de gsterilmektedir. Buna
gre Trk bankaclk sektrnde, Kasm 2015 dnemi itibariyle, bir ubeye den
ortalama personel says 17.66 olarak hesaplanmtr.
Tablo 1.2 : Trk Bankaclk Sektr ube ve Personel Bilgileri
Ortalama ube
Banka Says ube Says Personel Says
Personel Says
Kamu 8 3,675 61,188 16.64
Yerel zel 14 4,518 78,563 17.38
Yabanc 28 2,998 76,277 18.87
Toplam 50 12,234 216,028 17.66
Bankalar bnyesindeki tm alanlar, banka ubelerinde grev

almamaktadrlar. ube organizasyonlar dnda, bankalarn genel mdrlk, merkezi
operasyon ve bilgi teknolojileri gibi yaplanmalar da vardr. Genel olarak banka
ubelerinin, mevduat toplama ve kredilendirme hizmetleri yannda, bankay temsil
etme, yeni mteri kazanma ve bankaclk rnlerinin satn yapma gibi
sorumluluklar da vardr. ubeler, bankann hizmet pazarlama kanallarn oluturduu
12
Vakf Katlm Bankas ubat 2016 ylnda hizmete alm olup, ubat 2016 tarihi itibariyle Trk
bankaclk sektrnde 6 adet katlm bankas yer almaktadr.
- 12 -
gibi, banka krnn da arlkl olarak doduu corafi birimlerdir13. ubelerin
bankalarn yeni mteri kazand, mterileri ile iletiimi glendirerek onlar kalc
kld kanal olmas ve ou mterinin ilk eriim noktas olarak hl ube
bankacln tercih etmesi nedeniyle ubelerin varl sektr asndan gz ard
edilemez niteliktedir. Bu sayede bankalar, alternatif datm kanallarn ubelerin
operasyonel i ykn hafifletecek alanlar olarak kullanp mterinin bankaya
kazandrld yer olan ubelerinin saylarn arttrmay ve ubelerde daha ok
pazarlama ve bankaclk rnlerinin satna ynelik hizmet sunmay tercih
etmektedir14. Genel mdrlk yaplanmasnn ise, ubelerin kontrol ve koordinasyonu
yannda, bankann temel stratejilerinin belirlenmesi, rnlerinin gelitirilmesi, banka
kredilerinin ynetilmesi, risklerin merkezi olarak ele alnmas, bilgi teknolojilerinin
ynetimi ve denetimi gibi sorumluluklar bulunmaktadr15.
Teknolojinin geliimi, ADK kanallarnn yaygn olarak kullanlmaya balamas

sonrasnda bankalar ubelerini ilem merkezi yerine sat ve pazarlama merkezi olarak
konumlamaya balamlardr. Geleneksel banka ube boyutlar ve ubelerdeki
personel says giderek azalmaktadr. ekil 1.3te Trk bankaclk sektrndeki toplam
personel says ile toplam ube saysnn oran gsterilmektedir. ekil 1.3te belirtilen
veriler ek 3.1de detayl olarak listelenmitir. Buna gre, Trk bankaclk sektrnde
2004 ile 2015 arasnda ortalama bir ubeye den personel says %15.95 gerileyerek
20.62den, 17.79 oranna gerilemitir16. ekilde grnd zere bu oranda srekli bir
dme eilimi gzlenmekte olup, ilerleyen yllarda da bu d trendinin devam
etmesi beklenmektedir. Buna gre, her geen yl banka ubelerindeki personel
saysnn azalaca ifade edilebilir.
13
Uak, M. (2007). Trk Ticari Banka Sektrnde ube Performanslarnn llmesi ve Eitim
Gereklerinin Tespiti, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits,
letme Eitimi Anabilim Dal, Ankara.
14
Baar, A., Kabak, ., & Topu, Y. . (2015). Banka ubeleri iin Uygun Yer Seiminin
Belirlenmesine Ynelik Tabu Arama Yaklam: Bir Trk Bankas Uygulamas. Endstri Mhendislii
Dergisi. 26(3).
15
Yasalar, (2013). T. C. 5411 Sayl Bankaclk Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (25983 Mkerrer
Sayl).
16
Bankalarn tm personelleri ubelerde almamaktadr. Bu oran ube bana dn ortalama banka
personel saysn ifade edip bir ubede alan ortalama personel says anlamna gelmemektedir.
- 13 -
25.00
Toplam Personel Says / Toplam ube Says (Kii)

22.50
20.00
17.50
15.00
12.50
10.00
7.50
5.00
2.50
0.00
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Sektr Mevduat Katlm Kamu Yl
ekil 1.3 : Tarihsel Olarak ube Bana Den Banka Personel Saylar
Trk bankaclk sektrnde, 2004 ile 2015 yllar arasnda, ube bana den
ortalama personel saysn %15.95 dren bankalar, karllklarn ekil 1.4te olduu
gibi %131.54 orannda arttrmlardr. Bu karlln artmasnda en nemli faktr ise
gelien teknoloji ile mterilerin ubelere olan gereksinimin azalmasdr. Bankalar
asndan ise daha ucuz maliyetli olmas gerekesiyle ADK kanallarna mterilerini
ynlendirmeleri ve bu kanallara srekli olarak yatrm yapmalardr. ekil 1.4te
belirtilen veriler ek 3.2de listelenmitir.
- 14 -
250.00
Vergi ncesi Kar / Ortalama Toplam Personel Says (Milyon TL) 200.00
150.00
100.00
50.00
0.00
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
ekil 1.4 : Tarihsel Olarak Ortalama Birim Personel Karll
Tablo 1.3te Trk bankaclk sektrndeki bankalarn yllk olarak net karlar,
personel giderleri ve bankaclk faaliyetleri dnda olan ve dolayl olarak bankaclk
faaliyetleri ile ilikisi olan faiz d giderler verileri listelenmitir (milyon TL olarak).
Buna gre bankalarn, tm faaliyetleri sonrasnda elde etmi olduklar net kar miktar,
personel maliyetlerinden (2015 yl iin) %24.34 orannda fazladr. Dier bir ifade ile
bankalar personel maliyetleri olmasa idi, yapm olduklar kar (2015 yl iin) %80.42
orannda artacakt. Dier bir ifade ile yaplacak %1lik personel maliyet tasarrufu,
banka karlarn %0.80 orannda dorudan arttracaktr. Tm faiz d giderlerin (2015
yl iin) %33.16sn personel giderleri oluturmaktadr. Ancak faiz d giderler
bnyesinde personel ile ilgili dolayl maliyet kalemlerinin de (makam aralar, ofis
kiralar, zel salk sigortas, vb.) olduu unutulmamaldr17. Dolaysyla yaplacak
%1lik personel maliyet iyiletirmesi, dolayl maliyetler ile beraber banka karlarn
%0.80den fazla bir oranda arttraca beklenmektedir.
17
Tm dorudan ve dolayl personel maliyetleri tablo 3.4te listelenmitir.
- 15 -
Tablo 1.3 : Tarihsel Olarak Personel Giderleri, Faiz D Giderler ve Banka Karll
Kdem Personel
Personel Faiz D Personel
Tazminat Net Kar Giderleri /
Yl Giderleri Giderler Giderleri /
Provizyonu (Milyon TL) Faiz D
(Milyon TL) (Milyon TL) Net Kar
(Milyon TL) Giderler
2003 4,031 216 12,682 5,608 75.72% 33.48%
2004 4,654 154 14,513 6,452 74.53% 33.14%
2005 5,483 169 19,630 5,965 94.75% 28.79%
2006 6,530 129 18,748 11,364 58.60% 35.52%
2007 7,974 157 22,218 14,859 54.72% 36.59%
2008 9,784 118 26,593 13,421 73.78% 37.24%
2009 10,413 121 27,890 20,182 52.20% 37.77%
2010 11,621 340 30,197 22,116 54.08% 39.61%
2011 12,933 303 36,225 19,844 66.69% 36.54%
2012 14,205 637 42,833 23,523 63.10% 34.65%
2013 16,700 256 49,982 24,664 68.75% 33.92%
2014 18,575 287 55,579 24,610 76.64% 33.94%
2015 18,839 389 57,990 23,910 80.42% 33.16%
Personel maliyetlerini indirgemenin en kolay yolu, ilemleri mmknse

bankaclk sisteminin otomatik olarak yapmasdr. ayet sistemler otomatik olarak
ilemleri yapamyor ise ilemleri mteriye yaptrmak yani teknolojiyi kullanarak
ADK kanallarna ynlendirmektir. Bu durum ADK kullanm orann arttracaktr.
ayet ilemleri mteri kendisi de yapamyor ve banka ile temasa gemesi gerekiyor
ise, ilemleri ubeler yerine banka operasyon merkezlerinin yapmas banka asndan
daha maliyeti dktr. Operasyon merkezleri birok banka ubesine ve mteriye
dorudan ve dolayl hizmet verdii durumlarda, ubelere gre srelerinde farkllklar
bulunmaktadr. Bankalar ubelerini genelde en youn dnemleri kriter olarak
konumlandrrlar ve dnemsel olarak ubelerdeki younluk ubeden ubeye farkllk
gsterebilir. Banka ynetimleri iin, ubelerdeki bu dnemsel younluu, ube
lokasyonunda zmek zor ve maliyetlidir. Operasyon merkezi18 ise, ayet banka
sistem ve sreleri buna uygun modellenmi ise, merkezi olarak ilemleri yaparak,
ube younluklarnn dnemsel etkisini azaltabilmektedir. Bununla beraber, ilemler
merkezi olduundan dolay, hizmet kalitesi de daha standart olacaktr. ayet ilemler
18
Operasyon merkezi, banka ubelerinde yaplan baz ilemleri genel mdrlk bnyesinde yaplmasn
salayan ve ubeler ile dorudan iletiim ierisinde olan birimlerdir. Operasyon merkezi bnyesinde
genelde uzmanlk gereksinimi duyulan, risk seviyesi (kontrol gereksinimi) yksek ve ubede yaplmas
maliyetli ilemler gerekletirilir. alma kapsamnda eitli yerlerder operasyon merkezi kavram
kullanlacak olup, insansz ube iin nemli bir bileendir.
- 16 -
operasyon merkezlerinde de yaplamyor ise, ube personelinin yapmas tercih edilen
en son yntemdir. Bu kapsamda, mteri ihtiyalar ve yasal gereksinimler
dorultusunda bankaclk ilemlerin yaplma sras ile ilgili nerilen yntem ekil
1.5te gsterilmitir.
ekil 1.5 : Bankaclk lemlerinin Yaplma Sras in nerilen Yntem
Bankaclk sektrnde banka bykln gsteren baka bir deer de banka

bilanosunun aktif bykldr19. Bilanonun aktif kaleminde, eitli farkl
kaynaklardan toplanan fonlarn nasl kullanld (Kredi, Rezerv, Menkul, vb.)
gsterilmektedir. Trk bankaclk sektrndeki 2004 ile 2015 yllar arasnda, bir
banka alannn ortalama retmi olduu aktif tutar deeri ekil 1.6da gsterilmitir.
Buna gre 2004 ve 2015 yllar arasnda kii ba retilen aktif miktar %369.89
orannda artarken, ayn dnemde banka toplam personel says ise sadece %103.06
art gstermitir.
19
Hirtle, B. (2005). The Impact of Network Size on Bank Branch Performance. FRB of New York Staff
Report, (211).
- 17 -
14,000
Toplam Aktifler / Ortalama Toplam Personel Says (Bin TL)

12,000
10,000
8,000
6,000
4,000
2,000
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
ekil 1.6 : Tarihsel Olarak Ortalama Bir Personelin rettii Aktif Deer
Bankaclk sektrnde ADK kullanm her geen gn yaygnlamaktadr. ekil

1.7de ATM Says, banka ube says ve banka personel saysnn yllara gre deiim
grafii bulunmaktadr. 2004 ve 2015 yllar arasnda banka ube says 1.99 kat, banka
personel says 1.73 kat, ATM says ise 3.20 kat artmtr. ATM kurulu maliyeti ile
ube kurulu maliyeti arasnda fark bankadan bankaya ve lkeden lkeye deise de,
tez kapsamnda ele alnan bankann, sahaya yeni bir ATM koymas ile yeni bir banka
ubesi ama arasnda, 2014 ve 2015 yllar verileri ortalamas ele alndnda, yaklak
10 kat farkllk bulunmaktadr.
Mterinin fiziksel ilem yapma ihtiyacn karlamak, mesai saatleri dnda

parasal ilemler yapabilmek ve yaygn corafyalarda eriilebilir olmak en temel
bankaclk hizmetleri arasnda gelmektedir. Bu tip mteri talepleri yannda, bankalar
asndan, geleneksel ubelere gre zellikle maliyet faktrnden dolay ATM gibi
ADK kanallarnn kullanmnn yaygnlatrlmas kanlmazdr. Bunun yannda
birok banka, belirli bir komisyon karl, ATM cihazlarn dier banka
mterilerinin kullanmasna imkn salamaktadr. Bu durum gerek mterinin yaygn
- 18 -
ve kaliteli hizmet almasna, gerekse bankalarn yatrm maliyetlerini azaltp, komisyon
gelirlerinin artmasna olanak salamaktadr. Dier taraftan banka ubesi younluu ile
bankann etkinlii arasnda bir korelasyon olduu ampirik almalarla
raporlanmtr20. Benzer ekilde ATM says ile banka etkinlii arasnda da bir
korelasyon bulunmaktadr. Bu bulgular gnmzde mterinin temas edebilecei
fiziksel banka ube gereksinimini ve ATM sistemlerinin halen kanlmaz olduunu
ifade etmektedir.
50,000 250,000
ube ve ATM Says
Personel Says
45,000
40,000 200,000
35,000
30,000 150,000
25,000
20,000 100,000
15,000
10,000 50,000
5,000
0 0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
ube Says ATM Says Personel Says
ekil 1.7 : Tarihsel Olarak ube, Personel ve ATM Says
Trk bankaclk sektr yannda dnya bankaclk sektrndeki ubeleme

trendi de ekil 1.8de gsterilmitir. Bu grafikten Avrupa blgesi ve gelimi
lkelerdeki 100 bin kiiye den ube miktar endeksinin azal trendinde olduu
grlmektedir21. Grafikteki dier bir bilgi ise, az gelimi lkelerle beraber lkemizde
de halen ubelemenin devam etmesidir. Trk bankaclk sektrndeki son 10 yldaki
hzl bymenin etkisi olarak ubeleme noktasnda gelimi lkeler seviyesine
20
Banker, R. D., Chen, P. Y., Liu, F. C., & Ou, C. S. (2010). Complementarity of the Impact of
Alternative Service Channels on Bank Performance. In ICIS (p. 217).
21
100 bin kiiye den ube says ve 100 bin kiiye den ATM says gibi endeksler, Dnya
Bankasnn lke ve blgeler aras farkllklar gstermek amacyla, dzenli olarak lkelerden
topladklar verileri raporlayan endekslerdir.
- 19 -
yaklat grlmektedir. Ancak gelimi lkelerde 100 bin kiiye den ube
endeksinin giderek azald da gz ard edilmemelidir. Bu veriler nda Trk
bankaclk sisteminde yeni ubeleme hznn azalarak devam etmesi ngrlmektedir.
Her ne kadar gelimi lkelerde gzlenen ube saysndaki d 2008 ve 2009
yllarndaki kresel kriz sonras yaanan banka birlemeleri, banka satn almalar ve
banka ubelerinin kapatlmas gibi faktrler ube saysn azaltsa da, bu yllar haricinde
de duraanln ve d trendinin devamll ekil 1.8den gzkmektedir22. ekil
1.1.de gsterildii zere lkemizde 2015 ylnda banka ube saysnn ancak %0.15
orannda artt gsterilmitir. Gelimi lkelere paralel olarak lkemizde de
nmzdeki yllarda ube saysnda daralma ngrlmektedir. Bankalarn ubeleri
kapamalarndaki en byt etken ise maliyet avantaj elde etmektir. Halen ubeleme
faaliyeti yapan bankalar genel kk veya sektre yeni giren bankalardr.
40
ube Adeti
35
30
25
20
15
10
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Avrupa Yksek Gelir lke. Dk Gelir lke. Orta Gelir lke. Yl
Trkiye Dnya Linear (Trkiye)
ekil 1.8 : Her 100 Bin Kiiye Den ube Says
Kaynak: Dnya Bankas, Veri Bankas, Eriim Tarihi: ubat 2016.
Trk bankaclk sektr yannda dnya bankaclk sektrndeki ATM

cihazlarnn yaygnlatrlma trendi ekil 1.9da gsterilmitir. Bu trendlerden Avrupa
blgesi ve gelimi lkelerdeki 100 bin kiiye den ATM says endeksinin duraan
22
Moreno, R., Mihaljek, D., Villar, A., & Takats, E. (2010). The Global Crisis and Financial
Intermediation in Emerging Market Economies. BIS Paper, (54). Available at SSRN:
http://ssrn.com/abstract=1959828
- 20 -
olarak ilerlemesi, Trkiye ve gelimemi lkelerde ise bu endeksin byme trendi
aka grlmektedir. ATMler, fiziksel bir datm kanal olmas ve lokasyon
bamll sebebiyle ubelere benzemektedir. Dier taraftan mterinin ilemlerini
kendisi yapmas, fiziksel para giri k olabilmesi ve banka ubeleri dnda
bulunduklar iin temel gvenlik, uzaktan izleme, kt bitmesi, para bitmesi, para
dolmas, para skmas, kart skmas, mekanik arzalarn olmas ve dier temel
lojistik ilemlerin gereksinimi bakmndan ise insansz ubelere benzemektedir.
Bankalar bu tip lojistik hizmetleri, hizmet kesintisine sebep olmayacak ekilde anlk
takip etmek zorundadr. Bu tip izleme faaliyetleri arasnda nemli bir konu ise, ATM
cihazlar zerinde eksik veya fazla para tutmamaktr. ATM cihazlarnda para bitmesi
durumunda, kaliteli bir hizmet asndan, bir an nce cihaza para yklenmesi
gerekmektedir. Bu tip operasyonlar azaltmak iin cihaza konulan fazla para ise gerek
frsat maliyetine sebep olmakta gerekse gvenlik riskleri iermektedir23. Bu
gereksinimlerin tamam insansz ubeler iinde geerlidir24.
100
ATM Adeti
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Avrupa Yksek Gelir lke. Dk Gelir lke. Yl
Orta Gelir lke. Trkiye Dnya
Linear (Yksek Gelir lke.) Linear (Trkiye)
ekil 1.9 : Her 100 Bin Kiiye Den ATM Says
Kaynak: Dnya Bankas, Veri Bankas, Eriim Tarihi: ubat 2016.
23
Armenise, R., Birtolo, C., Sangianantoni, E., & Troiano, L. (2012). Optimizing ATM Cash
Management by Genetic Algorithms. International Journal of Computer Information Systems and
Industrial Management Applications, 4, 598-608.
24
Bankalar genelde bu tip yaygn corafyadaki evresek lojistik ilerini taeron (outsource) firmalara
yaptrmaktadrlar. CIT (Cash in Transit) olarak adlandrlan bu firmalar, birden ok bankaya hizmet
vererek sektr bnyesinde operasyonel verimlilik salanmaktadr.
- 21 -
1.4. Alternatif Datm Kanallar
Datm kanallar genel olarak fiziksel banka ubeleri dnda mterilerin

dorudan bankaclk hizmeti aldklar teknoloji uygulamalar olarak tanmlanmaktadr.
Banka bir ifade ile bankann mteriye ilemlerini kendisinin yapabilmesi iin yapt
delegasyondur. Geleneksel bankaclk yaklamnda, yani ube bankaclnda,
ilemleri mteri adna banka personeli ve/veya personelleri yapmaktadr. Bankalarn
mterilerine hizmetleri fiziksel banka ubelerinden sunmalar eb maliyetli
yntemlerden biridir. Birim ilem maliyetini geleneksel ubede yapmak, Internet
ubede yaplmasna gre, farkl banka ve ube yaplanmalarna gre deimesine
ramen, genel olarak 11 kat maliyet fark bulunmaktadr25.
ekil 1.10da Amerikada bankada yaplan bir ilemin kanal baznda maliyeti
gsterilmektedir. Bilgi teknolojileri ve insan kayna maliyetlerinin dhil edildii bu
deerler iin, ubeden yaplan 1 ilemin maliyeti mobil bankacla gre 20 kat,
Internet bankaclna gre ise 40 kat daha maliyetli olmaktadr26. Her ne kadar
maliyet tutarlar deise de benzer oranlarn Trkiye iin de geerlii ngrlmektedir.
Kanal Tipi
Call Center $4.04
ube $4.00
ATM $0.61
Mobil $0.19
IVR $0.17
Internet $0.09
$0.00 $0.50 $1.00 $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $3.50 $4.00 $4.50
Birim lem Maliyeti (USD)
ekil 1.10 : ABD Birim Bankaclk lem Maliyeti
Kaynak: CEB TowerGroup 2012
25
Jayawardhena, C., & Foley, P. (2000). Changes in the Banking Sector-the Case of Internet Banking
in the UK. Internet Research, 10(1), 19-31.
26
CEB TowerGroup Research. (2012). As Reported in "Rebooting the Branch: Reinventing Branch
Banking in a Multichannel, Global Environment", PWC Financial Services, December 2012.
- 22 -
Alternatif datm kanallarnn sadece banka ve mteri asndan maliyet
avantaj oluturmasnn yan sra aadaki faktrler de ADKnn temel faydalar
arasnda sralanabilir27.
Mesai saatlerinden bamsz ilem yapabilmek mmkndr. Mteri diledii

anda ilem yapabilir.
ATM dndaki tm kanallar lokasyon bamsz alabilmektedir. Mteri
diledii lokasyondan ilem yapabilir.
ubelere gre rn eitlilii ve farkll olabilmektedir. rnlerin mteriler
tarafndan anlalabilmesi iin kanal uygulamalarnda daha ak, yaln ve
anlalr ifadeler kullanmak tercih edilmektedir.
Alternatif datm kanallar ile mteriye sunulan hizmetin kalitesi her geen
artmakta, sunulan rnler daha dk maliyetli, hzl ve daha gvenli
olmaktadrlar.
Alternatif datm kanallar ile mterilere daha standart bir hizmet vermek
mmkn olmaktadr.
Alternatif datm kanallar uygulamalarnda, mteri ile ne kadar ok

dorudan bir temas noktas oluturulursa, sreler ve kontroller daha salkl
olabilecektir. rnein Internet ube kanalndaki mteriyi kontrol kabiliyeti, telefon
bankaclna gre fazladr. Bunun en temel sebebi, Internet ubede mteri daha ok
bilgi grebilmekte ve daha fazla ilem ynetebilmekte iken, telefon bankaclnda
sesli dinleme ile sral ve ayn anda tek veriye eriim, bu kanaln greceli olarak
kullanlabilirliini azaltmaktadr28. Bu varsaym genelletirmek mmkndr, yani
mteri ile temas noktas artmas sonucunda, sunulan hizmetin kalitesi, mteri
memnuniyeti ve uygulamann kullanlabilirlii de artacaktr.
Maliyetleri azaltc ve banka karlln arttrc etkisi bakmndan alternatif

datm kanallarnn yaygn kullanm bankalar asndan nemli bir konudur. Sunulan
bu teknolojik kanallarn devamllnn salanmas ve daha ok mterinin datm
kanallarn kullanabilmesi iin hizmet kalitesinin llmesi, gzlemlenmesi, kalitenin
belirli bir seviyede tutulmas, mterilerden srekli geribildirimler alnmas,
27
Ikn,S.A. (2011). Sektrel Ettler ve Aratrmalar, stanbul Ticaret Odas Yaynlar, Yayn No: 8.
28
Joseph, M., McClure, C., & Joseph, B. (1999). Service Quality in the Banking Sector: The Impact of
Technology on Service Delivery. International Journal of Bank Marketing, 17(4), 182-193.
- 23 -
mterilerin dilek ve ikyetlerini bankaya iletecek mekanizmalar kurulmas gibi
mteri memnuniyeti eksenli almalarn bankalar bnyesinde ele alnmas
gerekmektedir. Bu dorultuda alternatif datm kanallarndaki teknolojinin kullanm
kadar, mteri memnuniyetinin ve iletiiminin salanmas da nemlidir, yani alternatif
datm kanallar sadece bir teknoloji uygulamalar olmayp, ierisinde Ar-Ge
faaliyetleri, inavosyon, mteri destek operasyonlar, geribildirimleri ve memnuniyeti
mekanizmalarnn da olduu btnsel bir yaklamdr.
Alternatif datm kanallarnn teknolojik servis kalitesi ile mteri

memnuniyeti arasnda dorudan bir iliki bulunmaktadr. Mteri memnuniyeti ise
mterinin sadakatli ve uzun sreli banka mterisi olmas asndan nemlidir.
Dolaysyla alternatif datm kanallarn kalitesinin mteri sadakatine dorudan etkisi
bulunmaktadr29. Mteri sadakati ele alndnda ise bankann karll ile dorudan
ilikisi olduu gzlenmektedir. Bu amala yaplan almalarda banka karllna
etkisi iin hazine aktiviteleri gibi faiz duyarll olan gelirler (NIE/Rev: Non-interest
expense as a percentage of total revenue) lmden kartlarak, mteri sadakati,
mteri kazanm, mterinin tutundurulmas, mterinin banka bnyesindeki yaam
sresi ve banka karll zerinde dorudan etkisi olduu tespit edilmitir30.
Mteri ile banka arasndaki iliki tek bir kanaldan deil birok farkl kanaldan
olabilmektedir. Esasen sadece tek kanal kullanan mteri says bankadan bankaya ve
lkeden lkeye deise de genel olarak %10 oranndan daha az olmaktadr. Halen
birok bankada, en yaygn kullanlan kanal ATM olarak kabul edilebilir31. Tablo 1.4te
tez almasnda kullanlan 360 geleneksel ubesi bulunan bankann son bir ylda ilem
grm, bireysel sektrdeki aktif mterileri baz alnarak hazrlanm, ya ve cinsiyet
krlmnda kanal kullanm istatistikleri belirtilmitir. Bu tabloya gre gen insanlarn
daha ok farkl kanal kulland aka gzkmektedir.
29
Ganguli, S., & Roy, S. K. (2011). Generic Technology-Based Service Quality Dimensions in
Banking: Impact on Customer Satisfaction and Loyalty. International Journal of Bank Marketing, 29(2),
168-189.
30
Hallowell, R. (1996). The Relationships of Customer Satisfaction, Customer Loyalty, and
Profitability: An Empirical Study. International Journal of Service Industry Management, 7(4), 27-42.
31
Cortias, M., Chocarro, R., & Villanueva, M. L. (2010). Understanding Multi-Channel Banking
Customers. Journal of Business Research, 63(11), 1215-1221.
- 24 -
Tablo 1.4 : Aktif Mterilerin Kanal Kullanm
Mteri Ya Bankadaki Ya
Kanal Says Oran Erkek Bayan
Ortalamas Ortalamas32
1 Kanal 4% 54 3% 1% 1
2 Kanal 43% 45 29% 14% 3
3 Kanal 32% 38 21% 11% 4
4 Kanal 18% 36 12% 6% 4
5+ Kanal 3% 35 2% 1% 5
Kredi kart, debit kart33 gibi alternatif deme sistemlerinin yaygnlamasna

kadar, reel sektrde ve gnlk sosyal hayatmzda nakit para, ek ve posta ekleri gibi
deme enstrmanlar yaygn olarak kullanlmakta idi. 1980li yllarn balarnda
yaygnlaan kredi kartlar ile tm sistem bir anda deimitir. Benzer ekilde piyasaya
nakit para datmn yapan banka ubelerinin nemi, ATMlerin yaygnlamas ile
azalmtr. Temel olarak piyasaya nakit giri ve kn yapmakla grevli olan merkez
bankalar bulunmakta iken, bankalar ube ve ATM alaryla merkez bankalarna
araclk etmektedir. Bankalar bu hizmet iin merkez bankasndan cret almamakta,
oluan maliyetlerini ise dorudan mterilerine yanstmamakta dolayl olarak
saladklar hizmetlere cretlendirmektedirler. Bunun yannda bankalar mterilerini
nakit ilemler yerine, kendileri iin daha avantajl olan alternatif deme sistemlerine
ynlendirmektedir34.
ATMnin tarihi 1939 ylna kadar dayanmaktadr. Luther Simijan, duvardaki

deliin iindeki makine (hole in the wall) olarak adlandrd cihaz New York
ehrinde 6 ay boyunca Citicorp bnyesinde hizmete am, fakat bu uygulama
mteriler tarafndan ilgi grmeyince, kullanmna son verilmitir. Bu deneyim
32
Bankadaki mteri ya ortalamas bilgisi, mterinin bankada ka yldr mteri olduudur. ayet bu
bilgi byk ise, mterinin bankaya ballnn yksek olduu anlamna gelmektedir.
33
Debit Kart: herhangibir kredi limiti olmayan, bankay alacakl yapmadan mterinin cari hesabndan
para ekmeye yarayan kartlardr. ATM kart olarak ta anlr. Ancak istisna olarak baz banka
uygulamalarnda zaman zaman bu tip kartlar, dk limitli kredi kart gibi (Kredili Mevduat Hesab
srelerine tabi tutarak) kullandrld gzlenmektedir.
34
Snellman, H., & Viren, M. (2009). ATM Networks and Cash Usage. Applied Financial Economics,
19(10), 841-851. DOI: 10.1080/09603100701675548.
- 25 -
srecinde Simijann gnmz ATM sistemleri ile dorudan ilgili 20 adet patenti
bulunmaktadr35.
1960l yllar modern ATM ve kart sistemlerinin balangcn oluturmaktadr.

Mterinin banka ubesine gitmeksizin hesabndan nakit para ekebilmesini salayan
sistemler (Cash Dispenser) 1967de ngilteredeki Barclays Bank tarafndan
kullanlmaya balanmtr. Bugnk uygulamalardan farkl olarak, manyetik kart
olmakszn, delikli karton ktlarla alan cihazlardan sadece 10 Pound (tek tip
banknot) nakit ekebilmek mmknd ve banka sadece mesai saatleri ierisinde bu
hizmeti mterilerine salyordu36. Ayn yl yine ngilterede Westminster Bank ATM
hizmetini 7/24 prensibiyle sunmaya balad ve 4 ay ierisinde 7 lokasyona daha ATM
koyarak hizmet an gelitirdi. cretsiz olarak sunulan bu hizmeti alabilmek iin bu
4 aylk sre ierisinde, yaklak 6,000 mteri ATM kart bavurusu yapt37. 1968
ylndan itibaren Fransa, sve, svire, ABD ve Japon bankalar da ATM cihazn
kullanmaya balamlardr. 1969 ylna gelindiinde ise, delikli kartlar yerine
gnmzdeki uygulamalara benzer bir ekilde manyetik eritli kartlar kullanlmaya
balanmtr. Bu kartlar ilk olarak Docutel38 firmasnn sunduu ATMler zerinde,
New Yorks Chemical Bankta kullanlmaya balanmtr. 1970li yllarn bana
gelindiinde ise, ATM cihaz ve uygulamalar bugnk kullanma yakn bir olgunluk
seviyesine ulamtr39. Bu sistem zamanla gelitirilerek, para ekmenin yannda para
yatrma, farkl bir mteri hesabna havale yapma, hesap bakiyesi renme, hesap zeti
alma vb. dier bankaclk ilemlerinin de yaplabildii bir hale gelmitir. zellikle
1980li yllarn balarnda iyice olgunlaan bu cihazlar mterilere sunulan bankaclk
ilem maliyetlerin byk lde dmesine neden olmutur. Trkiyede ilk ATM ise
1987 yl Aralk aynda Trkiye Bankas tarafndan Bankamatik markas ile
kullanlmaya balanmtr40. ATM kanalnn donanm gereksinimi yan sra, donanm
35
Rao, T. Lokeswara, G. Tulasi Rao, and M. Sreeramaraju. (2014). Customer Satisfaction Towards
ATM Services, Indian Journal of Commerce and Management, Volume: 1 Issue: 2 Jun, ISSN- 2348-
4934(P), 2348-6325(O).
36
Hayashi, F., Sullivan, R. J., & Weiner, S. E. (2003). A Guide to the ATM and Debit Card Industry.
Payments System Research Department, Federal Reserve Bank of Kansas City.
37
Batiz-Lazo, B. (2009). Emergence and evolution of ATM networks in the UK, 19672000. Business
History, 51(1), 1-27, DOI: 10.1080/00076790802602164.
38
Docutel firmas ABD kkenli ve ATM cihazlar reten eski bir teknoloji firmasdr.
39
Hayashi, F., Sullivan, R. J., & Weiner, S. E. (2003). A guide to the ATM and debit card industry.
Payments System Research Department, Federal Reserve Bank of Kansas City.
40
Korkmaz, S., Gvdeli, Y.E. (2005). Trk Bankaclnda Alternatif Datm Kanallar ve rnleri le
Bunlarn Geliiminde ve Pazarlanmasnda Eitimin nemi. Endstriyel Sanatlar Eitim Fakltesi
Dergisi, 15(1-20).
- 26 -
teknik desteini verecek mekanizmalarn ge oluturulabilmesi, iletiim ve teknoloji
altyap yetersizlii gibi sebeplerden dolay lkemizde ge kullanlmaya balanmtr.
evrimii (online) bankaclk 1983 ylnda ilk olarak Bank of Scotlandda

devreye alnmtr. Nottingham Building Society (NBS) tarafndan gelitirilen
sistemde banka mterilerinin hesap zetini grmeleri yannda, havale ve fatura
demesi yapabilmeleri de mmkn idi. Gnmzdeki Internet'in henz var olmad
o tarihlerde, banka ile mteri arasndaki iletiim ise telefon hatlarna balanan
bilgisayar veya klavye tarafndan gereklemekteydi41.
Bankaclk sektr Internet ile evrim geirmi olup Internet bankacl

ATMden sonra bankaclk sektrn deitiren en nemli gelime olmutur. Bankalar
hayatlarn srdrebilmek iin Internet ubeye ihtiya duyarlar42. Gnmzde Internet
ubesi olmayan bir bankaclk hizmeti ok fazla anlaml gzkmemektedir. Internet
ubenin mteri tarafndan kullanlmasnda ve kabul edilmesine etki eden faktrler
aadaki gibi sralanabilir43.
Internet ubede sunulan bilgilerin doruluu

Internet ubenin kullanld ilemlerde mterinin ilemlere dhil olma
sreci
Internet ubenin mteri tarafndan alglanan gvenlik algs
Mterinin kolay kullanabilmesi ve kullanc deneyimi
Mterinin arzu edilen yer ve zamanda Internet ubeyi kullanabilmesi
Internet ubeden ilem yapmann hzl olmas
Internet ubesi konusunda ilk denemeler tarayc (browser) zerinde

almamakta olup, programlar ierisinden Internet balants kullanlarak banka
hesaplarna ulamak ve ilem yapmak mmkn idi. 1994 yl balarnda Microsoftun
rnlerinden olan ve o dnem yaygn kullanlan Microsoft Money rn, evrimii
olarak bankalara balanp temel finansal ilemlerin program ierisinden yaplmasn
41
Chang, B., & Dutta, S. (2011). Internet Banking and Online Trading. E-Government Service Maturity
and Development: Cultural, Organizational and Technological Perspectives: Cultural, Organizational
and Technological Perspectives, 181. DOI:10.4018/978-1-60960-848-4.ch010.
42
Chou, D. C., & Chou, A. Y. (2000). A guide to the Internet Revolution in Banking. Information
Systems Management, 17(2), 51-57. DOI:10.1201/1078/43191.17.2.20000301/31227.6.
43
Liao, Z., & Cheung, M. T. (2002). Internet-based E-banking and Consumer Attitudes: An Empirical
Study. Information & Management, 39(4), 283-295.
- 27 -
salamtr44. Gnmzdeki kullanmna ilk benzeyen ve Internet zerinden yaplan
ilk Internet ubesi ise Ekim 1994 ylnda Stanford Federal Credit Union bankasnda
hizmete almtr45. Hemen arkasndan 1995 ylnda Amerikada Wells Fargo ve
Avustralyada Advance Bank Internet ubesi hizmeti vermeye balamlardr46.
1997 ylnda Kanadada ING Bank, Internet ube kavramn kullanarak, hibir
banka ubesinin olmad, tasarruf sahiplerine dier rakip bankalara gre ok daha
yksek faiz verildii, ilemlerden cret alnmad i modeli ile dorudan bankaclk
(direct banking) kavramn baarl bir ekilde sektre duyurmutur. Olduka baarl
sonularn alnd Kanada tecrbesinden sonra ING, dorudan bankaclk hizmetini
1999 ylnda Avusturalyada, 2000 ylnda ise Amerikada, sonrasnda ngiltere,
spanya, Almanya, talya, Fransa ve Japonyada devreye almtr47. Dorudan
bankacln, bankalar asndan en nemli avantaj ise maliyet kalemlerinin az
olmasndan dolaydr. Maliyet kalemleri arasnda ise en maliyetli kalem banka
personel maliyetidir. Orta ve byk lekli bankalar iin, en ok banka personelinin
alt birimler ise banka ubeleridir. Dolaysyla bir banka iin en byk maliyet
kalemi ube lokasyonlar ve ubede alan personellerdir. Tez kapsamnda analiz
edilen banka iin 360 ubede toplam 4,900 banka personeli, genel mdrlk
birimlerinde ise toplam 1,200 banka personeli almaktadr.
Internet bankaclnn sektr ierisinde yerlemesi srecinde, cep telefonlar

zerinden SMS bankacl, WAP bankacl, PDA cihazlar zerinden bankaclk
hizmet eriimini bankalar mterilerine sunmulardr. zellikle Apple firmasnn
IPhone cihaz ve uygulama ktphanesi48 (App Store) mekanizmasnn yaygn
kullanm ile bankalar mobil uygulamalarn ncelikli olarak bu ve benzeri platformlar
44
Horvitz, P. M. (1996). Efficiency and Antitrust Considerations in Home Banking: The Proposed
Microsoft-Intuit Merger. Antitrust Bull., 41, 427.
45
Omar, A. B., Sultan, N., Zaman, K., Bibi, N., Wajid, A., & Khan, K. (2011). Customer Perception
Towards Online Banking Services: Empirical Evidence From Pakistan. Journal of Internet Banking and
Commerce, 16(2).
46
Li, S. C., & Worthington, A. (2004). The Relationship Between The Adoption of Internet Banking
and Electronic Connectivity: An International Comparison. Queensland University of Technology,
School of Economics and Finance.
47
Gardner, J. A. (2011). Innovation and the Future Proof Bank: A Practical Guide to Doing Different
Business-as-Usual. John Wiley & Sons.
48
Uygulama ktphanesi, teknoloji firmalar tarafndan akll telefonlarda uygulama(program)
yaygnlatrmak iin kurulmu, kapal devre alan ve ilgili teknoloji firmalar tarafndan denetlenen
sistemlerdir. Gnmzde en yaygn uygulama ktphaneleri Apple ve Google firmalarna aittir.
- 28 -
(IOS, Android, Microsoft Mobile) zerinde gelitirerek mterilerine sunmaktadrlar.
Mobil platform dalm bilgileri Tablo 1.5te sunulmutur.
Tablo 1.5 : Mobil Platform Dalm
Windows Black Berry

Dnem Android iOS Phone OS Dierleri
2015Q2 82.80% 13.90% 2.60% 0.30% 0.40%
2014Q2 84.80% 11.60% 2.50% 0.50% 0.70%
2013Q2 79.80% 12.90% 3.40% 2.80% 1.20%
2012Q2 69.30% 16.60% 3.10% 4.90% 6.10%
Kaynak: IDC, Dnya Mobil Platform Dalm, Eriim Tarihi: Aralk 2015.
Trkiyede ilk Internet bankacl hizmetini 1997 ylnda Bankas kullanma

amtr49. Mterilerin Internet ubesini kullanabilmeleri iin Internet eriimlerinin
olmalar gerekmektedir. Farkl lkelerdeki farkl zamanlarda Internet eriim
altyapsnn yaygnlamas, Internet bankaclnn farkl lkelere farkl zamanda
girmesine sebep olmutur. lkemizde Internet ubelerinin gvenlik ihtiyalar,
mterinin sisteme olan gveni, kullanm zorluu, ifre alma srecindeki ihmalkrlk
ve zafiyetler gibi faktrler sistemin kullanmndaki yaygnlamay olumsuz olarak
etkilemitir50.
Internet ncesinde mteriler bankalarn yakn ube lokasyonlarna gre seer

iken gnmzde bu durum bir etken olmaktan kmtr. ubelere olan ihtiyacn
azalmas ve baz ilemlerin banka operasyon merkezleri bnyesinde yaplmas
dolaysyla ube organizasyonlarnda klmeler gzlenmitir.
1.5. almann Amac ve nemi
Alternatif datm kanallarnn kabul ve kullanm amac iki temel sebebe

dayanmaktadr. Birincisi mteri asndan; mterilerin ADK kullanm talepleri
bulunmaktadr. kincisi ise banka asndan; bankalar bu hizmetleri mterilerine
vermek istemektedir. Mteri talebinin gerekesi, greceli olarak daha cazip
49
Emre, P. A. L. A., & Kartal, B. (2010). Banka Mterilerinin Internet Bankacl ile lgili
Tutumlarna Ynelik Bir Pilot Aratrma. Ynetim ve Ekonomi: Celal Bayar niversitesi ktisadi ve
dari Bilimler Fakltesi Dergisi, 17(2), 43-61.
50
Resul, U. S. T. A. (2011). Tketicilerin Internet Bankaciliini Kullanmama Nedenleri zerine Bir
Aratirma. Dou niversitesi Dergisi, 6(2), 279-290.
- 29 -
maliyetlerle, daha ucuz fiyatlar ile ve daha ergonomik (istedii yer ve zaman) bir
ekilde ilemlerini yapabilmektedir. zellikle Internetin yaygnlamas ve e-ticaret
gibi evrimii rn ve hizmetlerin artmas sonucunda, Internet zerinden ilemleri
yapabilme istei tipik bir mteri talebi olmutur. Buna paralel olarak ise bankalar bu
tip ilemleri salayacak evrimii deme sistemleri, kredi kart altyaplar, mteriye
anlk bakiye, limit ve ilem bilgilerinin gsterilmesini salama ihtiyac
hissetmektedirler. Yani teknolojinin geliimi ve Internet kullanmnn artmas sonucu
bankalardan mterilerin talep etmi olduu evrimii hizmetler artmaktadr. Banka
iin ise temel ama, daha dk maliyetler ile yaygn bir mteri grubuna hizmet
vermektir51. ift tarafl faydann yaand bu az-talep dngs ekil 1.11de
gsterilmitir. Bu tarzda karlkl faydann yaand bir iliki sonrasnda ADK
kullanm hzla yaygnlamtr.
ekil 1.11 : ADK Arz/Talep Dngs
Bu alma ile ADK kanallarnn kullanm amalarndan yola karak,

teknolojik bileenlerin youn olarak kullanld ve insansz ubelerin etkinlii analiz
edilmitir. nsansz ubeler ADK kanallarna alternatif bir yntem olmayp tam tersi
ADK kanallar ile btnleen bir yapya sahiptir. Yaplan bu alma ile, bankaclk
sektrnde henz geliim evresinde olan insansz ubelerin etkinliinin geleneksel
banka ubeleri ile farklar, alma iinde gelitirilen farkl modeller ile analiz edilmesi
amalanmtr. Henz yaygn kullanm olmayan nsansz ube kavramnn tez
kapsamnda ele alnan bankadaki gerek verileri baz alnarak yaplan bu alma,
bankaclk sektr asndan referans niteliinde bir alma olabilecektir. alma
kapsamnda analiz adilen banka st ynetiminden, bilgi teknolojileri grubundan, Ar-
Ge, strateji ve performans birimlerinden oluturulan modeller hakknda gr ve
51
Tan, M., & Teo, T. S. (2000). Factors Influencing the Adoption of Internet Banking. Journal of the
AIS, 1(1es), 5.
- 30 -
neriler alnmtr. Bankann sreleri ve stratejileri incelenerek, insansz ube
uygulamas ve operasyonlar zerinde veriler toplanmtr. Gerek yaamdaki
uygulamalarn akademik dnyaya tanmas almann en nemli katklarndan biri
olacaktr.
1.6. Performans, Verimlilik ve Etkinlik
Performans, bir iletmenin belirli bir zaman diliminde elde ettii baar
derecesi olarak tanmlanabilir. Baka bir deyile performans bir ii yapan bireyin, bir
grubun ya da bir teebbsn o i ile amalanan hedefe ynelik olarak nereye
varabildiinin nicel ve nitel olarak tanmlanmasdr. letme yneticileri, performans
deerlendirmesinden elde edilen bilgiler olmadan iletmenin geleceine ynelik
salkl kararlar veremez ve vermemelidir52. Gnmzde performans hedefleri
olmayan profesyonel bir kurum dnebilmek neredeyse imknszdr. zel sektrde
olduu gibi kamu kurumlar iin de stratejik hedef ve performans karne hedefleri de
uygulanmaya balanmtr. Bu dorultuda, lkemizde 2003 ylnda, Kamu Mali
Ynetimi ve Kontrol Kanunu ile beraber yasal dzenlemeler yaplarak, devlet
kurumlar iinde performans hedefleri ve takibi de ele alnmtr53.
Gnmzde artan rekabet koullarnda iletmelerin baarl olabilmeleri iin

etkin bir performans deerleme sistemine sahip olmalar gerekmektedir. Etkin olarak
tasarlanan ve baaryla uygulanan bir performans deerleme sistemi, iletmelerin rakip
iletmelere gre performansnn srekli ve etkin olarak izlenmesine ve llmesine
olanak salamaktadr. letmelerin retim yntemlerinde ve ynetim felsefelerinde
grlen deimeler, performans deerleme sistemlerinin tasarlanmasnda finansal
ltlerle birlikte finansal olmayan ltlerin de dikkate alnmasn gerektirmektedir
(mlek, 2009).
Literatrdeki ilk etkinlik almas, teknik etkinlik kavramnn tanmland

1951'de Koopsman'n almas ile yaplmtr. Teknik etkinliin ilendii bu
52
Tetik, S. (2003). letme Performansn Belirlemede Veri Zarflama Analizi. Ynetim ve Ekonomi:
Celal Bayar niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi, 10(2), 221-230.
53
Yasalar, (2003). T. C. 5018 Sayl Kamu Mal Ynetimi Ve Kontrol Kanunu. Ankara: Resmi Gazete
(25326 Sayl).
- 31 -
almaya mteakip, ayn yl Debreu tarafndan girdi yaklaml, 1957 ylnda ise
Farrel tarafndan kt yaklaml almalar yaplmtr54.
Verimlilik ve etkinlik genel olarak birbiri yerine kullanlsa da, aslnda ayn
anlam tamamaktadrlar. En temel anlamda verimlilik, bir firmann rettiklerinin, o
retimi yapmak iin kulland kaynaklara orandr. Yani retilen sonu (output,
result) ile kullanlan kaynak (girdi, input) deerlerinin orandr55 ve aadaki forml
ile hesaplanr.
kt(lar)
Verimlilik =
Girdi(ler)
Bir firmann verimlilii o firmann etkinlii anlamna gelmemektedir, yani 2

firmay karlatracak olursak, karll yksek olan firma iin daha etkin firma
tanm yanltr. Her zaman iin verimli ve karl firma etkin bir firma olmayabilir56.
Teknik etkinlii olan firma, lek ekonomisinden faydalanarak daha etkin bir boyuta
tanabilir. lek ekonomisine gre ele alndnda ise lee sabit getiri (CRS)
artlarnda firmann etkinlik ve verimlilik deerleri birbirine eittir57.
54
Porcelli, F. (2009). Measurement of Technical Efficiency. A Brief Survey on Parametric and Non-
Parametric Techniques. Retrieved February, 2, 2014.
55
Coelli, T. J., Rao, D. S. P., O'Donnell, C. J., & Battese, G. E. (2005). An Introduction to Efficiency
and Productivity Analysis. Springer Science & Business Media. Pages: 1-2.
56
Karllk dnemsel olabilir, yapay faktrler (emtia sat gibi) dorudan karlla etki edebilir. Karl
olan bir firma etkin firma olamayabilir. Firma etkinliinde karllk tek bana bir unsur deildir.
57
Ray, S. C. (2004). Data Envelopment Analysis: Theory and Techniques for Economics and
Operations Research. Cambridge University Press. Pager:1-20.
- 32 -
ekil 1.12 : lek Etkinlikleri
Kaynak: Seiford, L. M., & Zhu, J. (1999). An Investigation of Returns to Scale in Data Envelopment Analysis. Omega, 27(1), 1-
11.
Girdilerin belirli oranda arttrlmas sonucu, ktlarda daha fazla oranda art
oluuyorsa, bu durum lee gre artan getiri (increasing return to scale, IRS) olarak
tanmlanmaktadr. Firmann retim faaliyetlerinde girdilerin arttrlmas sonucu
ktlarda daha az oranda art oluuyorsa, bu durum lee gre azalan getiri
(decreasing return to scale, DRS) olarak tanmlanmaktadr. Girdilerin arttrlmas
sonucu, ktlarda da ayn oranda bir art oluuyorsa, bu durum lee gre sabit getiri
(constant return to scale, CRS) olarak tanmlanr58. ekil 1.12de dorusal olarak lek
etkinlikleri DRS, CRS ve IRS gsterilmitir59. Buna gre grafikteki AB erisinde
lee gre artan getiri, BC erisinde lee gre sabit getiri, DC erisinde ise lee
gre azalan getiri ifade edilmektedir.
Tablo 1.6 : lek Getirileri
lek Getirisi Matematiksel Forml

lee Gre Azalan Getiri (DRS) f(.x) < .f(x)
lee Gre Sabit Getiri (CRS) f(.x) = .f(x)
lee Gre Artan Getiri (IRS) f(.x)> .f(x)
Kaynak: Badiru, A. B. (Ed.). (2005). Handbook of Industrial and Systems Engineering. CRC Press. Pages :27-29.
58
Chauhan, S. P. S. (2009). Microeconomics: An Advanced Treatise. PHI Learning Pvt. Ltd. Pages :
263-265.
59
Seiford, L. M., & Zhu, J. (1999). An Investigation of Returns to Scale in Data Envelopment Analysis.
Omega, 27(1), 1-11.
- 33 -
f(x) retim fonksiyonu olmak zere ve >1 varsaymyla, retime girdi
deerleri katsays kadar artrldnda oluan deitim Tablo 1.6da zetlenmitir60.
rnein katsaysnn 2 olduunda, yani retim fonksiyonuna olan girdileri 2 kat
arttrldnda;
lee gre azalan getiri (DRS) durumunda yeni kt deerleri 2den daha
az bir katsay ile artm (veya azalm) olacaktr.
lee gre sabit getiri (CRS) durumunda yeni kt deerleri 2 kat artm
olacaktr.
lee gre artan getiri (IRS) durumunda ise yeni kt deerleri 2 kattan
daha fazla artm olacaktr.
ekil 1.13'de bir tane girdi deeri (x) ve bir tane kt deeri olan bir retim
sreci ele alnmaktadr. OF erisi girdi ve kt deeri arasndaki retim snrn
gstermektedir. retim snr ise her bir girdi deeri iin oluabilecek maksimum kt
deerini ifade eder. Aslnda bu durum endstrideki teknolojinin geldii son durumu
yani limiti ifade eder. Snr izgisi zerindeki firmalar teknik etkin, altndakiler teknik
olarak etkin deildir. ekil 1.13de A noktas etkin olamayan bir firma iken B ve C
noktalar etkin firmalardr. A firmasnn etkin olabilmesi iin ktlarn, herhangi bir
ilave girdi olmadan, B noktasna tamas veya girdi deerlerini C noktasna kadar
azaltarak ayn kt deerini korumas gerekmektedir61.
60
Badiru, A. B. (Ed.). (2005). Handbook of Industrial and Systems Engineering. CRC Press. Pages :27-
29.
61
Coelli, T. J., Rao, D. S. P., O'Donnell, C. J., & Battese, G. E. (2005). An Introduction to Efficiency
and Productivity Analysis. Springer Science & Business Media. Pages : 1-2.
- 34 -
ekil 1.13 : retim Snr ve Teknik Etkinlik
Kaynak: Coelli, T. J., Rao, D. S. P., O'Donnell, C. J., & Battese, G. E. (2005). An Introduction to Efficiency and Productivity
Analysis. Springer Science & Business Media
Teknik etkinlik ile verimlilik arasndaki fark gsterebilmek iin ekil 1.14
kullanlabilir. Bunun iin 0 noktasndan A,B ve C noktalarna birer izgi izilirse,
izginin eimi, yani y/x oran verimlilii lmektedir. A noktasndaki bir firma etkin
bir deer olan B noktasna geldiinde, B noktasndaki eim daha yksek olduu iin
verimlilii daha yksek olacaktr. C noktas ise maksimum etkinlik noktasdr ve C
noktas en iyi lek olarak adlandrlr. C noktasna gei lek ekonomisine bir
rnektir. C noktas en iyi lektedir, C noktas dndaki dier verimlilik snrlar daha
dk verimlilie sahiptir. Sonu olarak bir firma etkin olabilir ancak lek
ekonomisine geerek verimliliini arttrabilir. lee gre sabit getiri (constant return
to scale) koullarnda firmann verimlilik ile etkinlik deerleri birbirine eittir. (Coelli
ve di., 2005).
- 35 -
ekil 1.14: Verimlilik, Teknik Etkinlik ve lek Ekonomisi
Kaynak: Coelli, T. J., Rao, D. S. P., O'Donnell, C. J., & Battese, G. E. (2005). An Introduction to Efficiency and Productivity
Analysis. Springer Science & Business Media
1.7. Etkinlik lme Yntemleri
En geni anlamda etkinlik lm, retim ve maliyet fonksiyonlarnn

analizinden ibarettir. Etkinlik lme yntemleri ise rasyo analizi, parametrik ve
parametrik olmayan yntemler olarak ana grupta toplanabilir 62. Bu gruptan
parametrik ve parametrik olmayan yntemler snr yaklam (frontier approach)
temeline dayanmaktadr. Her modelin farkl kullanm alanlar, avantaj ve
dezavantajlar bulunmaktadr. Snr yaklam, retim birimleri arasndaki greceli
performans karlatrmada kullanlmaktadr. Bu yaklamn en gl taraf bir
homojen grup ierisindeki en iyi uygulamalar (best practices) saysal deerlerle ortaya
koyan yaklam olmasdr. Bu yaklam kullanarak, giren (input) deerlerin etkinsiz
kullanlmas veya kan (output) sonularn yetersizlii ortaya konulabilmektedir63. Bu
yaklamlarda greceli etkinliin lld unutulmamaldr. Yani lm yaplan
grup ierisinde etkin olan bir retim birimi, baka bir grup veya retim birimi iin etkin
62
nan, E. A. (2000). Banka Etkinliinin llmesi ve Dk Enflasyon Srecinde Bankaclkta
Etkinlik. Bankaclar Dergisi, 34, 85-86.
63
Berger, A. N., & Humphrey, D. B. (1997). Efficiency of Financial Institutions: International Survey
and Directions for Future Research. European Journal of Operational Research, 98(2), 175-212.
- 36 -
olmayabilir veya lm yaplan grup ierisinde etkin olmayan bir retim birimi, baka
bir grup veya retim birimi iin etkin olabilir.
1.7.1. Oran Analizi
Rasyo analizi olarak da bilinen oran analizi, bankaclk sektrnde en youn

kullanlan etkinlik lme ve karlatrma yntemi olup, banka ynetimleri yannda
reglasyon otoriteleri ve sektr analistleri tarafndan da kullanlmaktadr. Tek girdi
veya girdilerin toplanmas ve tek kt veya ktlarn toplanmas sonucu oluan tek bir
oran zerinden verimlilik hesab ve karlatrmas yaplabilmektedir. Kullanm ve
yorumlanmas olduka kolay olan bu yntemin en nemli dezavantaj, ok sayda girdi
ve ok sayda ktlarn verimliliini tek rasyoda hesaplayabilmek mmkn
olamamaktadr. Genellikle rasyo analizi kullanlarak, banka veya ubenin tarihsel
karlatrlmas yaplabilecei gibi sektrdeki dier banka ve ubelerle de
karlatrma yaplabilmektedir64.
1.7.2. Parametrik Yntemler
Oran analizinde tek bir kt ve tek bir girdi var iken, parametrik yntemlerde
tek ktnn birden fazla girdi ile oluturduu regresyon zerine model
oluturulmaktadr. Parametrik yntemlerde, gzlem kmesi iinde en iyi performans
veren gzlemlerin oluturduu bir etkinlik snr belirlenmektedir. Bu kme ierisine
en iyi performansn regresyon izgisi (efficiency frontier) zerinde olduu
varsaymna dayanarak, bu izgiden sapma gstermeyen gzlemler etkin (efficient),
baarsz olan dier gzlemler ise etkin olmayan (inefficient) olarak tanmlanr.
Parametrik yntemlere gre her durumda bir etkinlik snrna ulamak mmkn olduu
gibi hi bir gzlemin tam olarak ulamad bir etkinlik snr da her zaman
mmkndr. Parametrik yntemler her zaman bir rassal hatann (random error)
olacan da varsaymaktadr. Bu modelde sapmalarn, etkin olmayan gzlemler ve
rassal hatalar olmak zere iki sebebi bulunmaktadr. Bu modeldeki en byk zorluk
etkin olmayan durumlarla, rassal hatalarn ayrt edilmesidir. Genel olarak parametrik
yntemler, bu ayrm yapmalarna gre; SFA, TFA ve DFA olmak zere 3 grupta
64
Cooper, W. W., Seiford, L. M., & Zhu, J. (2011). Handbook on Data Envelopment Analysis (Vol.
164). Springer Science & Business Media. Pages: 315-361.
- 37 -
ayrlr65. Literatrde bu yntemden hangisinin daha geerli olduu noktasnda
kesinlik bulunmamaktadr. yntemin de kendisine gre iyi ynleri ve stnlkleri
vardr. Bu yntemin kullanlabilirlii konusunda eletiriler bulunmaktadr66.
Bunlar;
Bu yntemler girdi ve kt deerleri ile evresel faktrler gibi aklayc
deikenler arasnda varsaymlara dayanarak bir iliki kurar. Bu iliki
tanmlarnda oluabilecek yanllklar sonulara da yansyacaktr.
Bu yntemlerde birden ok bamsz deikene karn sadece bir tane
baml deiken kullanlmaktadr. kt saynn ok olduu durumlarda bu
modellerin kullanm mmkn olmayacaktr.
1.7.2.1. Stokastik Snr Yaklam (SFA, Stochastic Frontier

Approach)
Ekonometrik snr yaklam olarak tanmlanan SFA Aigner, Lovell ve Schmidt

tarafndan 1977 ylnda gelitirilmitir. Maliyet, karllk ve retim snr gibi evresel
konularda kullanlr67. Hata pay iin yer ayrlan modelde, oluacak hatann ne
kadarnn gzlem ve ne kadarnn rassal hatalardan kaynaklandnn kartlmas,
modelin daha gvenilir sonu retmesine sebep olacaktr. Etkinlii llen birimler
tamamen ans faktrne bal olarak ksa sreli yksek veya dk performans
gsterebilirler. Rassal hatann simetrik normal, etkin olmayan gzlemlerin ise
asimetrik yar normal dald varsaylr68.
SFAnn, etkinlik kavramnn yaygn kullanmna ve sklkla ekonomik veya

tahsis etkinlii yerine geecek ekilde kullanmna karn, teknik etkinliin
fonksiyonel ilikiler ierisinde hesaplamaya yatkn yaps nedeniyle, zellikle
65
Emiral, F. (2001). Trk Bankaclk Sisteminde Etkinlik Analizi (Veri Zarflama Analizi Uygulamas.
Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi, Bankaclk ve Sigortaclk Enstits,
stanbul.
66
Atan, M. (2003). Trkiye Bankaclk Sektrnde Veri Zarflama Analizi ile Bilanoya Dayal Mali
Etkinlik ve Verimlilik Analiz. Ekonomik Yaklasim, 14(48), 71-86.
67
Aigner, D., Lovell, C. K., & Schmidt, P. (1977). Formulation and Estimation of Stochastic Frontier
Production Function Models. Journal of Econometrics, 6(1), 21-37.
68
Parmeter, C. F., & Kumbhakar, S. C. (2014). Efficiency Analysis: A Primer on Recent Advances.
Foundations and Trends (R) in Econometrics, 7(3-4), 191-385.
- 38 -
performans lm uygulamalarna ynelik nemli bir teorik altyapy salad tespit
edilmektedir69.
1.7.2.2. Dalmdan Bamsz Yaklam (DFA, Distribution-Free

Approach)
Zaman ierisinde kurumlar zerinde etkinliin standart bir hal aldn ve uzun
vadede rassal hatalarn ve gzlem hatalarnn etkinlik zerindeki etkinliinin
azalacan savunur. Baka bir ifade ile uzun vadede kurumlar iin etkinlik
istikrarldr. lmlerdeki u noktadaki deerlerin, modelin genel davrann
etkilememesi amacyla, bu deerler modelden kartlar. Buna ksaltma (trancation)
denir70.
1.7.2.3. Kaln Snr Yaklam (TFA, Thick Frontier Approach)
Bu modelde gzlenen ve beklenen en byk ve en kk u deerler rassal hata

olarak modelden kartlr. Bunun dndaki gzlemler etkin olmayan gzlemlerdir. Bu
yzden bu model tek bir retim biriminin analizinde kullanlr71.
1.7.3. Parametrik Olmayan Yntemler
Parametrik olmayan yntemler dorusal programlama yntemine

dayanmaktadr. Bu yntemlerde girdi ve ktlarn lm birimleri birbirlerinden farkl
olabilmektedir. Bu durum deiik tipteki verilerin ayn modelde llebilmesine
olanak salamaktadr. Elde edilen sonular ise her bir karar birimi iin en uygun ama
kmesini belirlemektedir. Parametrik olmayan yntemlerde gzlem kmesi etkin olan
ve olmayan gzlemler eklinde iki gruba ayrlmaktadr. Yntem ierisinde etkin
olmayan birimlerin etkin olabilmesi iin yaplmas gereken deiiklikler yer
almaktadr. Model bnyesinde rassal hata bulunmamaktadr. Parametrik olmayan
yntemlerdeki en nemli risk ise yanl girdi ve ktlarn belirlenmesi sonucu modelin
69
Tutulmaz, O. (2012). Teknik Etkinlik Analizinde Stokastik Snr Yntemi Kullanm zerine Bir
Deerlendirme. Hitit niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 5(1).
70
Iman, R. L., & Conover, W. J. (1982). A Distribution-Free Approach to Inducing Rank Correlation
Among Input Variables. Communications in Statistics-Simulation and Computation, 11(3), 311-334.
71
Kumbhakar, S. C., & Lovell, C. K. (2003). Stochastic frontier analysis. Cambridge University Press.
Pages:176-177.
- 39 -
hatal sonu retebilme riskidir. Parametrik olmayan yntemleri, parametrik
yntemlerden ayran en temel farkllk parametrik olmayan yntemlerde rassal hatann
olmad varsaymdr. Genel olarak FDH ve DEA olmak zere 2 eit parametrik
olmayan yntem bulunmaktadr72.
1.7.3.1. Serbest Atlabilir Zarf (FDH, Free Disposal Hull)
Veri zarflamann zel bir hali olan bu yaklam, etkinlik snr zerindeki farkl
noktalar arasnda bir ikame olmayacan varsayarak bu noktalar snra dhil
etmemektedir. Bu nedenle FDH etkinlik snr basamakl bir yapya sahiptir ve Veri
Zarflama Analizine gre etkinlik deerleri daha yksektir73.
1.7.3.2. Veri Zarflama Analizi (DEA, Data Envelopment Analysis)
Ayn tip girdileri kullanarak ayn tipteki ktlar reten ayn tip retici veya
gruplarn greli etkinliini lmeyi amalayan dorusal programlama tabanl
parametrik olmayan bir tekniktir. Parametrik olmayan bir teknik olmasndan dolay,
girdiler ve ktlar arasnda belirli bir fonksiyonel iliki gerekmemektedir. Model
ierisinde etkinlii llen her birim Karar Birimi (DMU: Decision Making Units)
olarak tanmlanmaktadr. Karar birimi ise girdileri ktlara dntren ve homojen
yaps olan iletmeler, ubeler ve benzeri nitelikte performans karlatrlacak
birimlerdir. Veri Zarflama Analizi, girdi ve ktlar arasnda fonksiyonel bir iliki
gereksinimi duymamasndan dolay ok tercih edilen ve yaygn olarak kullanlan bir
yntem olmutur. Veri Zarflama Analizini dier yntemlerden ayrc en temel
zellik, girdi ve kt saysnn ok sayda olduu durumlarda deerlendirme
yaplabilmesine olanak salamasdr. Analiz sonucunda, her karar noktas iin etkinlik
deerine ulalr, etkin olmayan karar noktalar iin ise etkinlii arttrmak iin hangi
deikenlere odaklanlaca ynnde bilgilere ulalabilir. Bu yzden homojen
gruplarn etkinlik analizinde yaygn olarak kullanlmaktadr74.
72
Daraio, C., & Simar, L. (2007). Advanced Robust and Nonparametric Methods in Efficiency
Analysis: Methodology and Applications (Vol. 4). Springer Science & Business Media. Pages: 1-15.
73
De Borger, B., Ferrier, G. D., & Kerstens, K. (1998). The Choice of a Technical Efficiency Measure
on the Free Disposal Hull Reference Technology: A Comparison Using US Banking Data. European
Journal of Operational Research, 105(3), 427-446.
74
Andersen, P., & Petersen, N. C. (1993). A Procedure for Ranking Efficient Units in Data Envelopment
Analysis. Management Science, 39(10), 1261-1264.
- 40 -
Genel olarak dier istatistiksel yntemler, merkezi eilim yaklamlaryla karar
birimlerinin performansn ortalama bir karar birimine gre deerlendirirken, VZA
tekniinde her bir karar birimi, yalnzca en iyi karar birimleri ile karlatrlr75.
Veri Zarflama Analizi ile etkin karar birimleri ile etkin olmayan karar
birimlerinin farkllklarnn gsterilmesi ve etkin olmayan karar birimlerinin etkin
olabilmesi iin hangi alanlarda iyiletirme salanmas gerektii analiz sonular ile
ortaya konulabilmektedir. Bu adan VZA geleneksel muhasebe raporlar ve finansal
oranlar yannda bir ynetim raporlama arac olarak kullanlabilmektedir.
Bilgisayar teknolojilerinin hzla geliimi ile her alanda retilen yeni yazlmlar
hayat kolaylatrd gibi, Veri Zarflama Analizi zmnde de kolaylklar
salanmtr. DEA Solver, IDEA, Warwick DEA, Pioneer, Frontier Analyst ve EMS
gibi Veri Zarflama Analizi zmn ve raporlamasn kolaylatran yazlmlarn
oalmasyla, Veri Zarflama Analizinin yaygn kullanm ve kullanlabilirlii
artmtr76.
75
Charnes, A., Cooper, W. W., & Rhodes, E. (1978). Measuring the Efficiency of Decision Making
Units. European Journal of Operational Research, 2(6), 429-444.
76
mlek, O. (2009). zdeerleme Ve Verimlilik Analizi Yoluyla Performans Deerlemeye Ynelik
Bir Model nerisi. Doktora Tezi. Gebze Yksek Teknoloji Enstits.
- 41 -
BLM 2: LITERATR TARAMASI
Trk bankaclk sisteminde, bankalarn karll, verimlilii, etkin ynetimi

gibi kavramlar 2000li yllar sonrasnda, dk enflasyon ortamnda nem kazanm,
etkinliin ube, banka ve bankaclk sektr seviyesinde llebilmesi iin eitli
modeller gelitirilmitir. Rasyo analizi, parametrik ve parametrik olmayan yaklamlar
olarak 3 grupta ele alabileceimiz etkinlik analizinde, bankaclk sektrnde en youn
kullanlan model, parametrik olmayan yntemlerden Veri Zarflama Analizidir77.
DEA (Data Envelopment Analysis, Veri Zarflama Analizi) yntemi temel olarak
homojen olduklar varsaylan retim birimlerini kendi aralarnda kyaslayan yntem,
banka ve banka ubelerinin kyaslanmasnda ideal bir yntemdir. Berger, 1997 ylnda
yapm olduu almada DEA ynteminin banka ube etkinliinin lmnde ideal
yntem olduunu ele alarak, almasnda Amerikadaki en byk bankalardan birinin
ubelerinin etkinliini VZA modeli ile lmtr78. Sonrasnda Veri Zarflama Analizi
bankaclk sektrnde, geleneksel ube etkinlii lmek amacyla yaygn bir ekilde
kullanlmtr.
2.1. Bankaclk ve ube Etkinlii zerine Yaplan almalar
VZA modeli ile ube ve banka etkinliini ele alan birok alma farkl lke ve
kstaslarla, farkl yaklamlar ile ele alnmtr. (Eken ve Kale, 2011) almalarnda
Trkiyede faaliyet gsteren bir bankann, stanbul blgesindeki 128 ubesinin
etkinliini retim ve gelir yaklam olmak zere iki farkl VZA modeli ile
77
nan, E. A. (2000). Banka Etkinliinin llmesi ve Dk Enflasyon Srecinde Bankaclkta
Etkinlik. Bankaclar Dergisi, 34, 85-86.
78
Berger, A. N., Leusner, J. H., & Mingo, J. J. (1997). The efficiency of bank branches. Journal of
Monetary Economics, 40(1), 141-162.
- 42 -
incelemitir79. (Yaa, 2008) almasnda bankaclk sektrn analiz ederken VZA
modelini kullanmtr. Uygulama dnemi 2002, 2003 ve 2004 olmak zere yl
kapsamakta olup, Trk Bankaclk Sisteminde faaliyet gsteren 21 adet banka karar
birimi olarak belirlenmitir. Sz konusu dnem iin yabanc sermayeli bankalar model
kapsamna dhil edilmemitir. Bu bankalara ait 3 adet girdi ve 3 adet kt kullanlarak
ktlarn maksimize edilmesi modeli kurulmutur80. Benzer ekilde (Oral ve Yolalan,
1990), 24 yl nce Trk bankaclk sektrnde bulunan 20 ubeyi analiz ederken rasyo
analizi yannda VZA yntemini de kullanm, yksek etkinlik asndan bu modelin
katlarn gstermitir.
(Camanho ve Dyson, 2005) almalarnda dorudan insansz ube

kavramndan bahsetmese de almalar, ube etkinlii, ubelerdeki fiziksel mteri
temas ve ubelerdeki rn eitlilii zerinden VZA modelini uygulamtr. Bu
alma kapsamnda Veri Zarflama Analizi kullanlarak, ubelerin deer retme
(value-added) ve retim (production) yaklamlarna gre analizleri yaplmtr81.
(Kale, 2009) almasnda Trkiyede hizmet veren bir bankann 128 ubesinin
etkinliini Veri Zarflama Analizi kullanarak incelemitir. retim yaklamna gre ve
gelir yaklamna gre yaplan analizlerde, her iki yaklama gre etkin ve etkin
olmayan ubeler belirlenerek, ubelerin etkin olmamasna neden olabilecek
deikenler zerinde tespitler yaplmtr82.
(Kele, 2011) almasnda Krgzistan Bankaclk Sisteminin etkinliini Veri

Zarflama Analizi yardmyla deerlendirmitir. 2002 ile 2009 yllar arasnda Krgz
Bankaclk Sistemi iin yaplan analizde 114 karar birimi bulunmaktadr. Byklk
asndan orta boy ve mlkiyet asndan yabanc bankalarn en etkin bankalar
grubunu oluturduu sonucuna varlmtr. byk boy bankalarn etkinlik
deerlerinde en ok dalgalanma yaanan ve en riskli bankalar grubunu oluturduklar
tespit edilmitir. Baz bankalar iin trend analizi gsterimi yaplarak, bankalarn zaman
79
Eken, M. H., & Kale, S. (2011). Measuring Bank Branch Performance Using Data Envelopment
Analysis (DEA): The Case of Turkish Bank Branches. African Journal of Business Management, 5(3),
889-901.
80
Yaa, A. (2008). Bankaclk Sektrnde Etkinlik ve Veri Zarflama Analizi Yntemi le llmesi.
Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Ankara.
81
Camanho, A. S., & Dyson, R. G. (2005). Cost efficiency, Production and Value-Added Models in
The Analysis of Bank Branch Performance. Journal of the Operational Research Society, 56(5), 483-
494.
82
Kale, S. (2009). Veri Zarflama Analizi le Banka ubelerinin Performansnn llmesi. Doktora
Tezi. Kadir Has niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits.
- 43 -
ierisinde etkinlik deerlerindeki yaanan deiimler gsterilmitir. Etkin olmayan
durumlar iin 2008 ylndaki finansal krizin etkisi vurgulanmtr83.
(Yavuzarslan, 2014) almasnda ise teknolojinin her geen yl ubelerde ve

ube d kanallarda etkinletiinden bahsedilmi olup, ube d kanallarn bankalar
asndan avantajlar vurgulanmtr. ube d bankaclk hizmet kanallar ile
mterilerin daha hzl ve dk maliyetli hizmet alaca ele alnmtr. Ayrca hibir
banka ubesinin olmad sanal ubeler zerinden bankaclk hizmeti
verilebileceinden de bahsederek, ube d hizmet kanallarnn kullanmna ynelik
bulgular alma boyunca vurgulanmtr84.
(Yang, 2009) almasnda Kanadada faaliyet gsteren bir bankann, 240

banka ubesinin etkinliini Veri Zarflama Analizi ile analiz etmitir. retim yaklam
(production approach), finansal araclk yaklam (financial intermediation approach)
ve operasyonel verimlilik yaklam (operational efficiency model) kullanlarak
yaplan almada, etkin olmayan ubeler iin bankann fazla personel altrd,
ube verimliliinin iyiletirilebilmesi iin analiz edilen bankann ortalama %11
orannda daha az personel altrmas gerektii sonucuna ulalmtr85.
(Lin ve di., 2009) Tayvanda 117 banka ubesi etkinlii, operasyonel

verimlilik analizi amacyla, Veri Zarflama Analizi ile incelenmitir. Modele girdi
deikenleri olarak ii says, faiz demeleri, vadeli mevduat masraflar, vadesiz
mevduat masraflar tanmlanm, kt deikenleri olarak ise kredi miktar, faiz
gelirleri, faiz d gelirler tanmlanmtr. Etkin olmayan ubeler iin ilk olarak
srelerin karmakl bir etken olarak gsterilmitir. Bunun yannda yanl mevduat
ve kredi fiyatlamasnn da etkin olmayan ubeler iin nemli bir geliim alan olduu
sonucuna ulalmtr. alma kapsamnda ube bykl ile etkinlik arasnda iliki
gzlenmemitir. ubelere dl sistemi getirilerek tevik edilmesi ve ubelere srekli
83
Kele, . (2011). Krgz Bankaclk Sisteminin Etkinliinin Veri Zarflama Analiziyle llmesi.
Doktora Tezi. Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits.
84
YavuzArslan, N. (2014). Trkiye'de ubesiz Bankacln Geliimi ve Mterilerin Bak As.
Yksek Lisans Tezi. Gazi niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits.
85
Yang, Z. (2009). Bank Branch Operating Efficiency: A DEA Approach. In Proceedings of The
International MultiConference of Engineers and Computer Scientists (Vol. 2, pp. 18-20).
- 44 -
destek-kontrol niteleri (blge yaplanmas gibi) oluturulmas gerektii
nerilmitir86.
(Mimarba, 2011) almasnda, Veri Zarflama Analizi kullanarak, ube

ekinliklerini lmeyi amalam, etkin olmayan banka ubeleri iin ise model
sonucuna gre iyiletirme nerileri ortaya koymutur. Modelinde zel bir bankann
farkl illerde bulunan 30 adet bireysel ubesini deerlendirmeye almtr. Mteri
memnuniyetinin lmlendii alma iin, 3 farkl model oluturulmutur.
Mterinin gieyi bekleme sresi, ATMlerde kt para bitme adedi, ATMlerdeki
para eksikliinin giderilme sresi, mteri ikyet says gibi finansal veriler dndaki
verilerin dhil edildii modelde, banka mterileri ve banka d mteriler asndan
analizler yaplmtr87.
(Bekta, 2014) almasnda bankaclktaki etkinlik analizlerini ve Trk

Bankaclk Sektrndeki 2007-2011 yllar arasnda faaliyet gsteren 22 banka
verimliliini Veri Zarflama Analizi ile incelemitir. Analiz kapsamndaki bankalar
zel sermayeli ticari bankalar ve yabanc sermayeli bankalar olarak 2 ana gruba
ayrmtr. Modelde, toplam mevduat, faiz giderleri ve faiz d giderler olmak zere 3
girdi deikeni ve toplam krediler, faiz gelirleri ve faiz d gelirler olmak zere 3 kt
deikeni ele alnmtr. Model sonular ise CCR, BCC ve lek etkinlii bal
altnda yorumlanmtr88.
(Anastasiou ve di., 2002) almasnda Yunanistanda faaliyet gsteren 39

banka ubesinin etkinlii VZA kullanlarak analiz edilmitir. Ynetici says, ynetici
olmayan personel says ve toplam ube maliyeti olarak 3 deiken modelde girdi
olarak tanmlanmtr. Komisyon toplam, vadesiz mevduat hacmi, vadeli mevduat
hacmi ve toplam deme miktar olmak zere 4 deiken modelde kt olarak ele
alnmtr. 13 ubenin etkin, 26 ubenin etkin olmad alma kapsamnda, etkin
olmayan ubelerin etkin hale gelmesine ynelik neriler listelenmitir. Ayrca referans
86
Lin, T. T., Lee, C. C., & Chiu, T. F. (2009). Application of DEA in Analyzing a Banks Operating
Performance. Expert Systems with Applications, 36(5), 8883-8891.
87
Mimarba, H. (2011). Banka ubelerinin Mteri Odakllk Endeksi Ve Veri Zarflama Yntemi
Yardmyla Etkinliklerinin Belirlenmesi: Bir Uygulama. Doktora Tezi. stanbul niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits.
88
Bekta, H. (2014). Trk Bankaclk Sektrnde Etkinlik Analizi, Sosyoekenomi, 19(19).
- 45 -
gruplar kullanlarak, girdi deikenleri zerinde atl kapasite kullanm
hesaplanmtr89.
(Doan, 2011) Trkiye'de faaliyet gsteren orta lekli bir bankann, birinci,
ikinci ve nc snf ubelerinden toplam 245 banka ubesinin etkinliini ayr gruplar
halinde ele almtr. Personel says, ATM says, operasyonel gider deikenleri girdi
olarak toplam vadesiz (mevduat), toplam vadeli (mevduat), gayri nakdi krediler,
yatrm portfy, taksitli krediler, kredi kart ilem hacmi, ye iyeri cirosu, komisyon
gelirleri deikenleri ise kt olarak modelde tanmlanmtr. retim yaklamna
ynelik yaplan analiz sonucunda, ilgili banka ubelerinin ancak %14nn lek
etkinliine sahip olduu sonucuna ulalmtr90.
(Eskelinen, 2014) almasnda ube verimliliinde VZA yannda Stochastic

semi-nonparametric, Non-convex value efficiency analysis, extended value efficiency
analysis gibi yntemleri de kullanmtr. almasn 3 makale altnda toplayan
Eskelinen, VZA kullanarak banka ube alanlarn alma saatlerini girdi deikeni
olarak, ubenin retmi olduu ev kredileri, tketici kredileri, sigorta maliyetleri,
yatrm fonlar, sigorta hesaplar, kartlar, cari hesaplar ve evrimii hizmet
szlemeleri gibi verileri ise kt deikenleri olarak tanmlamtr. 2007 ile 2010
yllar arasnda 25 banka ubesinin verileri almada baz alnmtr91.
(Tripe, 2005) almasnda 1996 ve 2003 yllar arasnda, Avustralya ve Yeni

Zelanda'da faaliyet gsteren 15 bankann etkinlii zerine almasn yapmtr. ki
farkl model zerinde VZA kullanlarak analiz yaplmtr. Birinci modelde girdi
deikenleri olarak toplam mevduat miktar, faiz d harcamalar ve denmi sermaye
olurken, kt deikenleri olarak ise net faiz geliri ve faiz d gelirler tanmlanmtr.
kinci modelde ise denmi sermaye bulunmamak zere ayn deikenler
kullanlmtr92.
89
Anastasiou, A., Mitropoulos, J., & Sissouras, A. (2002). Assessing Efficiency of Bank Branches: An
Application of Data Envelopment Analysis (DEA). In New Trends in Banking Management (pp. 21-
36).
90
Doan, A. (2011). Trkiye'de Bankaclk Sektrnde ube Etkinlii. Yksek Lisans Tezi. Ankara
niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits.
91
Eskelinen, J. (2014). Efficiency Evaluation in a Retail Bank, Doctorol Dissertion, Aalto University
Publication Series.
92
Tripe, D. W. L. (2005). An Examination of New Zealand Bank Efficiency: A Dissertation Presented
in Partial Fulfilment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy in Banking Studies at
Massey University, Palmerston North, New Zealand (Doctoral Dissertation).
- 46 -
(Aleskerov ve di., 2004) almasnda benzerlerinden farkl olarak Veri
Zarflama Analizini kullanmam, Multicriterial Ranking Approach adnn verildii
bir yntem ortaya koymulardr. Banka ubelerinin etkinliini karlatrmak iin
nerilen alternatif yntemde, daha az bilgi ile banka ynetimlerine analiz yaplmas
amalanmtr. Trkiyede faaliyet gsteren bir bankann 23 ubesinin ele alnd
alma bnyesinde, ubeler 5 farkl matematiksel ynteme gre sralanarak btnsel
bir analiz yntemi nerilmitir93.
(Rao ve Reddy, 2013), almalarnda Hindistan'daki 77 bankann etkinliini

Veri Zarflama Analizi kullanarak ele almlardr. 7 girdi ve 7 kt deerin belirlendii
modelde, 77 banka 6 gruba ayrlarak etkinlik deerleri analiz edilmitir. Modelde kt
deikenleri; net sabit aktif miktar, toplam gelir, firma net deeri, faiz geliri, vergi
faiz amortisman ncesi kar, toplam aktif miktar, faiz gelirinin kredi miktarna oran
olarak belirlenmitir. Girdi deikenleri; faiz harcamalarnn mevduata oran, mevduat
miktar, toplam harcamalar, alan tazminatlar, cretler, pein olmayan cretler,
toplam faiz harcamalar olarak belirlenmitir94.
(zgr, 2007) almasnda 2001-2005 yllar arasndaki ylsonu bilano ve

gelir tablolar itibariyle elde ettii veriler zerinden toplam 5 bankann etkinlii analiz
edilmitir. Modelde 3 girdi (mevduat toplam - toplanan fonlar, personel giderleri, faiz
giderleri - kar pay giderleri) ve 2 kt (faiz gelirleri - kar pay gelirleri, kredi toplam
- kullandrlan fonlar) olmak zere toplam 5 deiken zerinden model oluturularak
Veri Zarflama Analizi altrlmtr. Her bir yl iin ayr ayr modeli altrarak,
kapsam dhilinde incelenen banka kodlarnn etkinlik deerleri ve yllara gre
deiimi almada raporlamtr95.
(Soteriou ve Zenios, 1999) almalarnda operasyonel etkinlik, hizmet kalitesi

etkinlii ve karllk etkinlii olmak zere, Veri Zarflama Analizi kullanarak, 3 farkl
model ortaya koymutur. Her bir model iin farkl girdi ve kt deerleri vardr. Banka
ve ube verimlilii iin her 3 modelin ayn ayda kullanlmasnn, farkl farkl ele
93
Aleskerov, F., Ersel, H., & Yolalan, R. (2004). Multicriterial Ranking Approach for Evaluating Bank
Branch Performance. International Journal of nformation Technology & Decision Making, 3(02), 321-
335.
94
Rao, T., Reddy, H. (2013). Efficiency Evaluation of State Bank of India Associate Banks through
Data Envelopment Analysis, International Journal of Statistics and Analysis, ISSN 2248-9959 Volume
3, Number 3, pp. 333-350.
95
zgr, E. (2007) Katlm Bankalarnn Finansal Etkinlii ve Mevduat Bankalar ile Rekabet
Edebilirlii, Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Doktora Tezi.
- 47 -
alnmalarna gre daha anlaml sonular rettii vurgulanmaktadr. Operasyonel
etkinlik iin retim veya araclk yaklam modelleri adapte edilip operasyonel etkinlik
modeli oluturulabilir. Temel analiz konusu, ubelerin kulland kaynaklar ile rettii
ilem hacmini nasl byttkleridir. Hizmet kalitesi modeli ise ubelerin kulland
kaynaklar ve yeteneklerini olas en yksek kalitede hizmet olarak mterilerine
ulatrmalar zerinedir. Son olarak hizmet ve karllk kavramlar arasnda ba
kurularak karllk etkinlii modeli oluturulmutur96.
(Atan, 2003) almasnda, bankaclk sektrndeki yaanan youn rekabetin,

bankalarn etkinlik almas yapmalarn zorunlu kldn belirtilmitir. 1999-2001
yllar arasndaki 44 bankann, bilanoya dayal mali etkinlii Veri Zarflama Analizi
kullanlarak analiz edilmitir. Analiz sonucunda etkin olmayan bankalarn hangi girdi
deerlerini deitirerek ne kadar etkinliklerini artrp-azaltabilecekleri de alma
ierisinde belirtilmektedir. Analiz sonucunda belirtilen dnemde byk bankalarn
etkinliinin benzerlik gsterdii, gzlenen etkinsizliin kk ve orta lekli
bankalardan kaynakland, zel ve kamu bankalarnn sektrdeki yabanc sermayeli
bankalara gre etkinlik deerinin daha yksek olduu sonucuna ulalmtr97.
(Cingi ve Tarm, 2000) almasnda, Trk banka sisteminin 1989-1996 yllar

arasndaki etkinlii Veri Zarflama Analizi kullanlarak analiz edilmitir. almaya
mevduat pazar pay %1in stndeki 21 adet ticari banka dhil edilmi ve ayn dnem
iin Malmquist toplam faktr verimlilii endeksi de oluturulmutur. Ayrca almada
kamu bankalarnn yksek pazar payna sahip iken, etkinlik konusunda, belirtilen
dnemde, ok baarl olamadklar, greceli olarak zel bankalarn tutarl bir ekilde
etkinliklerinde istikrar olduu belirtilmitir98.
(Avkran, 2006) almasnda yabanc banka etkinlii zerinde model

eksiklii olduunu vurgulayarak, yabanc banka etkinliinin yerel hizmet veren banka
etkinliinden daha farkl olmas gerektiini vurgulamtr. Bu noktada bankaclk ve
finans teorilerini temel alarak teknik, maliyet ve karllk zerine etkinlik modeli
ortaya koymutur. alma kapsamnda VZA kullanlarak bankaclk etkinliinin
96
Soteriou, A., & Zenios, S. A. (1999). Operations, Quality, and Profitability in The Provision of
Banking Services. Management Science, 45(9), 1221-1238.
97
Murat, A. T. A. N. (2003). Trkiye Bankaclk Sektrnde Veri Zarflama Analizi ile Bilanoya Dayal
Mali Etkinlik ve Verimlilik Analiz. Ekonomik Yaklasim, 14(48), 71-86.
98
Cingi, S., & Tarm, A. (2000). Trk Banka Sisteminde Performans lm Dea-Malmquist Tfp
Endeksi Uygulamas. Trkiye Bankalar Birlii Aratrma Teblileri Serisi, 1.
- 48 -
hesaplanmasnda retim ve pazarlama yaklamnn kullanlmas gerektiini belirterek
her iki yaklamdaki girdi ve kt deiken listesini vermitir. Yabanc bankalar iin
her iki model de girdi deikeni olarak yabanc bankann yatrm tutar ile bankann
ana ortann aktif byklnn modele eklenmesi gerektii sonucuna ulamtr99.
Trkiye'de faaliyet gsteren birok banka yabanc sermayeli olduunu iin, Avkran'n
aratrma ve bulgular, tez almas kapsamnda dikkate alnmtr.
(Demir ve Gentrk, 2006) almasnda MKBde ilem gren yerli ve

yabanc bankalarn etkinliklerini 2000 ve 2006 yllar arasnda VZA ile analiz ederek,
2005 ve 2006 yllar iin yabanc bankalarn etkinlik deerlerini, yerli bankalarn
etkinlik deerleri ile kyaslamtr. Yabanc ve yerli olmak zere 2 ana gruba ayrlan
bu almada toplam 14 banka analize tabi tutulmutur. alma sonucunda bankalarn
etkinlik deerinin 2001 ylndan sonra her yl greceli olarak artt vurgulanarak,
2004 ylnda ise 10 bankann etkinlii ifade edilmitir. Trkiyede yabanc bankalarn
sektre girmesi ile 2006 ylnda etkin olan banka says 11e ykselmi olup, rekabet
unsurlar sonucu yerli bankalarn da etkinlik deerlerinin zamanla artt sonucuna
ulalmtr100.
Literatr taramas sonucunda aadaki sonulara ulalmtr:
VZA bankaclk sektrnde yaygnca kullanlan bir yntemdir.

Genel olarak banka ubeleri, ube tipleri, ube lokasyonlar, ube
byklkleri gibi konularda etkinlik karlatrma almalar
literatrde bulunmaktadr.
Taramalar esnasnda teknoloji ubeleri ile geleneksel ubeler arasnda
bir etkinlik karlatrma modeline rastlanmamtr. Bundan dolay
aratrmann literatre yapaca katk, almann en nemli
zelliklerinden biri olarak belirlenmitir.
99
Avkiran, N.K. (2006). Developing Foreign Bank Efficiency Models For DEA Grounded in Finance
Theory, Socio-Economic Planning Sciences 40, 275296.
100
Demir, Y., & Gentrk, M. (2006). MKBde lem Gren Yerli ve Yabanc Bankalarn Greli
Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi le lm. DE BF Dergisi, 21(2), 49-74.
- 49 -
2.2. Bankaclk Sistemleri
Bankaclk sistemleri, ilk olarak 1960'l ve 1970'li yllarda, kstl olarak, temel
bankaclk ilemleri ve ounlukla muhasebe otomasyonlar olarak byk bankalar
bnyesinde kullanlmaya balanmtr. Bu sistemler ounlukla mainframe101
platformu zerinde alan ve bankalarn kendi bnyesinde gelitirilen sistemler olup,
paket sistemler deildir. Bankaclk sistemleri iin paket yazlmlar 1980li yllarda
piyasada yer almaya balam, ancak byk bankalar kendi sistemlerini kullanmaya
devam etmilerdir. 1990l yllarla beraber paket sistemler yaygn kullanlmaya
balanm olup kanal entegrasyonlar paket sistemler ierisinde yer almaya
balamtr. 2000li yllar ile beraber gerek bankaclk eksenli paket sistemlerindeki102
(Infosys, Sopra, SAP, TCS, Temenos, Avalog, FIS, Polaris Financial Technology,
Misys, Fiserv, vb.) rekabetin artmas, gerekse bankalarn talepleri dorultusunda kanal
uygulamalar tm sektrde yaygn bir ekilde kullanlmaya balanmtr. 2010lu
yllarda ise, birok bankann kanal uygulamalarndan yaplan ilem says, banka
ubelerinden yaplan ilem saysnn ok zerinde olmaktadr103.
Bankaclk sistemleri geni kitlelere hizmet vermesi, bireysel, kurumsal, KOBI

gibi farkl tipteki ihtiyalar adreslemeleri, farkl kanallar zerinden mterilerine
hizmet vermeleri, her bir kanaldaki sre ve cretlendirmenin farkl olmas,
reglasyon otoritelerinin gereksinimlerini karlamas asndan karmak ve maliyetli
sistemlerdir. ekil 2.1de basitletirilmi bir bankaclk sistem topolojisi
bulunmaktadr. Topolojide grld zere, ncelikle ubelerin, genel mdrlk ve
operasyon departmanlarna ilem yapmak iin baland, farkl kanallarn entegre
olduu, resmi raporlama ve d sistemlerin srekli veri alverii yapt karmak
sistemlerdir. Banka byklne, farkl lke uygulamalarna, banka tipine gre
topoloji deiebilir ancak genel anlamda birok sistem aadaki yapya benzerlik
gstermektedir.
101
Mainframe, Anabilgisayar olarak tanmlanmakta olup, IBM firmasnn nderliinde 1970li yllarda
(ticari olarak finansal piyasalarda kullanma balamas) gelitirilen ve gnmzde halen birok byk
bankann sistemlerini zerinde altrd bir platformdur.
102
Free, D., Wang, E. (2014).Magic Quadrant for International Retail Core Banking. Core Research
Note G00262638.
103
Capgemini. (2013). Core Banking Transformation: Measuring the Value.
- 50 -
ekil 2.1 : Basitletirilmi Bankaclk Sistem Topolojisi
2.3. ube D Bankaclk almalar
Banka ubelerinin kurulu maliyeti yannda yksek operasyonel maliyetleri de

bulunmaktadr. Operasyonel maliyetler dorudan ubeye bal operasyonel maliyetler
(kira, personel, vb.) ile dolayl operasyonel maliyetler (genel mdrlk departmanlar,
sistem, reklam, vb.) olarak kategorize edilebilir. Bu yksek ube al maliyeti ve
operasyonel maliyetler, ubenin baaba noktasn104 geciktirebilmektedir105. Bu
noktada bankalar, ubelerinin baaba noktasn ne ekebilmek iin dk maliyetli
ube ama, operasyonel maliyetlerini azaltma ve ADK kanallarna mterilerini
ynlendirme gibi yntemler kullanmaktadrlar106.
Basitletirilmi ubesiz bankaclk sistem topolojisi ekil 2.2de gsterilmitir.

ubesiz bankaclk hizmeti veren banka ile geleneksel banka hizmeti veren banka
asndan ube alar ve ube sreleri dnda sistemsel farkllk bulunmamaktadr ve
her iki durum iin de banka merkezide ana bankaclk sistemi gereksinimi
104
Bankalar genelde ubelerini farkl bir firma gibi takip etmekte, her bir ubenin mali tablosu
performans hedefleri dorultusunda ayr ayr analiz edilmektedir. Bu noktada ube al maliyetleri,
firma kurulu maliyeti olarak kategorize edilip, ubenin baaba noktasna gelme sresi en nemli
performans gstergelerinden biri olarak banka ynetimlerince takip edilmektedir.
105
Orlow, D. K., Radecki, L. J., & Wenninger, J. (1996). Ongoing Restructuring of Retail Banking (No.
9634). New York, NY: Federal Reserve Bank of New York.
106
Radecki, L. J., Wenninger, J., & Orlow, D. K. (1996). Bank Branches in Supermarkets. Current
Issues in Economics and Finance, 2(13).
- 51 -
bulunmaktadr. Bankann stratejisine ve byklne gre ubesiz bankaclk
uygulamalarndaki kanal says farkllk gsterebilmektedir.
ekil 2.2 : Basitletirilmi ubesiz Bankaclk Sistem Topolojisi
(akrta, 2010) almasnda banka ube performans ile bankann teknolojiyi

kullanmas arasnda bir korelasyon gzlenmitir. ubenin performansna salanan
katknn ise, bankann bilgi teknolojileri yetkinliklerine baml olarak, farkl banka
ubeleri iin farkl seviyede oluabilecei belirtilmitir107.
(Behera ve di., 2014) yapm olduu almada, 18 banka ubesini analiz

ederek, bu ubelerin BT sistemleri ile ube finansal performanslar arasnda dorusal
bir iliki olduunu belirtmektedir108. Dier taraftan insansz ube modelini
salayabilecek bankalarn teknoloji altyaplarnn gelimi altyaplar olduu
varsaylmaktadr. Buna gre, tez kapsamnda ele alnan insansz ubelerin, geleneksel
ubelere gre daha etkin olmas beklenmektedir
(Ostergaard, 2011) doktora tez almasnda Pottern rekabet strateji modelini

kullanarak, perakende ube bankacl ile Internet bankacln karlatrmal olarak
analiz etmitir. Bankalarn kendilerini farkllatrmak iin strateji oluturmalar,
faaliyetlerindeki etkinliin artrlmasna ynelik potansiyelin incelenmesi ve mteri
107
akrta, H. (2010). Biliim Teknolojilerinin Banka ubelerinin Performansna Olan Etkisinin
Kaynak Temelli Yaklam le ncelenmesi. Doktora Tezi. stanbul Teknik niversitesi, Fen Bilimleri
Enstits.
108
Behera, A. K., Nayak, N. C., & Das, H. C. (2014). Performance of Banking Sectors Due to Adoption
of Information Technology (IT). International and Multidisciplinary Journal of Social Sciences, 3(1),
91-110.
- 52 -
memnuniyeti gereksinimlerinin analiz edilmesi, temel alma alan olarak
belirlenmitir. Bankalar mterilerine sunduklar fiyatlama politikalar, gelimi ve
mteriye zel danmanlk hizmetleri, ubelerde sunulan hizmetin kalitesinin
arttrlmas ve Internet ube gibi kanal uygulamalarnn zelliklerini kullanarak
kendilerini farkllatrabilirler109.
(Albesa, 2007) almasnda bankalarn ube dnda birden fazla kanal ile
hizmet vermelerinin gerekliliini vurgulayarak, mterilerin hizmetine alan her bir
farkl kanaln bankaya rekabet avantaj getirecei, rn ve hizmet kalitesini
arttrabilecei vurgulanmtr. Her bir kanalda verilen hizmetin bir limitinin ve
dezavantajlarnn olduu belirtilmitir. Bunun yannda, ube d kanallarn geleneksel
ubeler kadar rn ve hizmet eitlilii asndan etkin olamayaca vurgulanm, her
dnemde banka ubelerine ihtiyacn olaca ne srlmtr110.
(Hitt ve Frei, 2002) almalarnda bankalarn ube dndaki kanallara

mterilerini ynlendirmelerine ramen mterilerin genelde sadece Internet ubesini
kullandklar, dier kanal sistemlerinin etkin kullanlamadn ifade etmitir111.
ubesiz bankaclk herhangi bir banka ubesi olmakszn bankaclk

hizmetlerinin mterilere ube lokasyonu dnda uzaktan sunulmasdr. ubesiz
bankaclk hizmeti veren bankalar 1989 ylndan itibaren bata ngiltere olmak zere
birok Avrupa lkesinde grlmeye balanmtr. Geleneksel bankalar da ube d
kanallar aracl ile mterilerine hizmet verse de, bu durum ubesiz bankaclktan
farkldr. Genel olarak ubesiz bankaclk giriimleri, farkl bir marka ile mevcut
geleneksel bankalarn itiraki olarak sektrde yer almaktadrlar112. lk insansz banka
1989 ylnda ngiltere'de telefon hatlar zerinden hizmete almtr113.
109
Ostergaard, L. (2011). Optimizing Retail Banking Channels for Mass-market Customers in
Denmark, University of Newcastle. Doctoral Dissertation, Newcastle Business School.
110
Gen Albesa, J. (2007). Interaction Channel Choice in a Multichannel Environment, an Empirical
Study. International Journal of Bank Marketing, 25(7), 490-506.
111
Hitt, L. M., & Frei, F. X. (2002). Do Better Customers Utilize Electronic Distribution Channels? The
Case of PC Banking. Management Science, 48(6), 732-748.
112
Flier, B., Van den Bosch, F. A., Volberda, H. W., Carnevale, C. A., Tomkin, N., Melin, L., & Kriger,
M. P. (2001). The Changing Landscape of the European Financial Services Sector. Long Range
Planning, 34(2), 179-207.
113
Morgan, R. E., Cronin, E., & Severn, M. (1995). Innovation in Banking: New Structures and
Systems. Long Range Planning, 28(3), 9-100.
- 53 -
2.4. ubesiz Bankaclk almalar
Bilgi teknolojileri bankaclk sektrnde 1960l yllarda, bilgi tutmak ve

ilemek amacyla, mteriye daha hzl ve tutarl hizmet verebilmek amacyla
kullanlmaya balanmtr. Ancak o dnemde mterilerin kendi kendilerine ilem
yapamadklar (self service zelliinin bulunmamas) ve mterilerin dorudan
kullanm alannn olmad bir ekilde sistemler konumlandrlmtr. Teknolojinin
geliimi ile bilgi sistemleri, kademeli olarak banka merkezlerinden ubelere,
ubelerden ise mterilerin kendi kendine ilem yapabilecei cihaz ve uygulamalara
tanmtr. Bu gelimeden bankalar maliyet avantaj salarken, mteri de kendi
ilemini diledii zaman ve yerden (ATM gibi cihazlar iin fiziksel yer bamll
bulunmaktadr, ancak saylar ubelere gre daha fazladr.) ubelere gre daha kolay
bir ekilde kendisi yapabilmektedir. Her trl maliyet avantajna ramen baz
bankalar, mterinin ubeye gelmemesinden dolay yz yze sat ve apraz sat gibi
frsatlar kardklarn dnmektedirler. Yani baz bankalar asndan kanal
uygulamalar bir olumsuzluk ve frsatlarn ka olarak alglanmaktadr114. 1995
ylnda Security First Network Bank, herhangi bir ubenin olmad tm ilemlerin ve
operasyonlarn mteri tarafndan yapld ilk ubesiz bankaclk hizmetini
mterilerinin kullanmna amtr115.
ubesiz bankaclk uygulamalar tm dnyada yaygn bir ekilde kullanlmaya

balamtr. Tm bankaclk ilemlerinin herhangi bir ube a olmakszn, Internet ve
mobil gibi kanallar zerinden yapld bu uygulamada, merkezi genel mdrlk ve
operasyon birimleri tm ilemleri, srelerin ynetimini, kontrol ve koordinasyonunu
yaparlar. Fiziksel para ilemleri mevcut dier banka ATMleri zerinden olabilecei
gibi, ubesiz banka ATMleri zerinden de olabilir. ubesiz bankalara fon girii ve
k Internet-Swift-EFT gibi mekanizmalar zerinden olabilmektedir. Mteri ile
fiziksel temas gerektii noktalarda, imza ve belge kabul gibi, banka tarafndan
grevlendirilen kurye servisi ile bu ama karlanabilmektedir. Trkiye'deki ubesiz
114
Liao, S., Shao, Y. P., Wang, H., & Chen, A. (1999). The Adoption of Virtual Banking: an Empirical
Study. International Journal of Information Management, 19(1), 63-74. doi:10.1016/S0268-
4012(98)00047-4
115
Shao, Y. P., Lee, M. K., & Liao, S. Y. (2000). Virtual Organizations: the Key Dimensions. In
Research Challenges, 2000. Proceedings. Academia/Industry Working Conference on (pp. 3-8). IEEE.
- 54 -
bankaclk uygulamalar farkl bir kurumsal yap altnda olmasa bile, bal olduu
bankadan farkl bir marka ile ubesiz bankaclk faaliyetleri yaplmas ynndedir.
Bankalarn yaygnlama politikalar perakende firmalar ile benzerlikler

gstermektedir. Her ikisinde de mteriye kolay ulam ve uzun vadede karllk
hedefleri bulunmaktadr. Temel olarak banka ubelerinin 2 zellii bulunmaktadr.
Birincisi mteriye hizmet verme noktas olarak, ikincisi ise para, ek, senet ve dier
deerli evrak gibi fiziksel hareketin salanmasna ynelik mterilerin eriim noktalar
olmasdr. Mteriye sunulan hizmet kalitesi ve sat amac gibi etkenler gz ard
edilirse, ubelerin varlk ihtiyac ancak fiziksel evrak ve para eriimi gerektiren
durumlarda bulunmaktadr. ayet para kabul ve para verme, ek okuyucu, yazc,
tarayc, hesap belgesi yazc gibi fiziksel eriim noktalarn mterinin kullanabilecei
teknolojik cihazlar zerinde olabilmesi hibir personelin olmad ube
uygulamalarn mmkn klabilmektedir. Bu tip bir uygulama da fiziksel eriim
gerekmedii durumlar iin Internet ve mobil gibi sistemler, mterilerin temel
platformu olacaktr116.
(Prendergast, 2004) almasnda banka ubelerindeki mterinin personel

destei olmadan kendi bana yapabilecei ilem eitliliinin teknolojinin geliimine
paralel olarak artacan belirtmektedir. Teknolojinin yaygnlamas ve kullanc
deneyimi gibi kavramlarn nem kazanmas ile mterinin ilemleri kendisinin
yapaca cihazlar, zamanla banka ubelerinin yerini alacaktr. Banka ubelerinin insan
kayna maliyeti halen nemli bir kalem olduundan dolay, bankalarn bu tip insansz
ube ve insansz banka gibi kavramlara yatrmlar artacaktr. Bununla beraber
mterilerin insansz ube uygulamalarn kullanm yaygnlaacaktr117. Security First
Network Bank 1995 ylnda, herhangi bir banka ubesinin olmad, tm ilemlerin ve
operasyonlarn mteri tarafndan yapld ubesiz bankaclk hizmetini kullanma
amtr. Fiziksel evrak dolam gibi operasyonlarn dolam gibi baz aktiviteleri
taeron olarak konumlandrd anlamal banka ubeleri zerinden yaparak, alan
bir ubesiz banka i modelini ortaya koymutur118.
116
Ivatury, G., & Mas, I. (2008). The Early Experience with Branchless Banking. CGAP Focus Note,
(46).
117
Prendergast, G., & Marr, N. (1994). Towards a Branchless Banking Society?. International Journal
of Retail & Distribution Management, 22(2), 18-26.
118
Shao, Y. P., Lee, M. K., & Liao, S. Y. (2000). Virtual organizations: the key dimensions. In Research
Challenges, 2000. Proceedings. Academia/Industry Working Conference on (pp. 3-8). IEEE.
- 55 -
Bankalarn gelien teknoloji ile beraber datm kanallar zerindeki yatrmlar
hzla artmakta, Ar-Ge faaliyetleri gibi maliyet arttrc almalar bulunmaktadr.
Birok lkede 2020li yllarda ubesiz bankaclk olarak adlandrlan datm
kanallarndan yaplan ilem hacminin, ubeden yaplan ilem hacimlerinden fazla
olaca ngrlmektedir. ubesiz bankacln ube bankaclna gre en nemli
avantaj, yatrm maliyetlerinin dramatik olarak azaltlmas ve birim ilemlerdeki
operasyonel maliyetin azaltlmasdr119.
Her ne kadar insansz ube kavram, sektrde eitli uygulama alanlar ve Ar-
Ge almalar kapsamnda ele alnsa da, halen sektrde genel olarak kabul grm bir
uygulama yntemi bulunmamaktadr. Ek olarak, yasal mevzuatn ubesiz bankacl
destekler nitelikte dzenlenmesi, gl nakit para ve deerli evrak hizmetleri
verebilecek altyap, teknoloji ve sistemlerin geliimine halen ihtiya duyulmaktadr.
Denetleme ve dzenleme otoriteleri (Trkiye iin BDDK) tarafndan da ele
alndnda, ubesiz bankaclk uygulamalarnda farkl raporlama-denetim ve
dzenleme gereksinimi olduu grlmektedir.
ubesiz bankaclk hizmeti verilebilmesi iin, mteriler iin salanan datm

kanallar yannda, kanal uygulamalarnn zerinde alaca bir bankaclk sistemine
de ihtiya bulunmaktadr. Baarl bir ubesiz bankaclk modeli iin sadece banka
organizasyonu yeterli olmayp, teknolojinin etkin kullanm yannda bankaya hizmet
veren arac kurum ve hizmet salayclarnn da hizmet kalitesi, bankann hizmet
kalitesini ve srekliliini dorudan etkilemektedir. ubesiz bankacln baarsn
etkileyen dier faktrler, zerinde allan ana bankaclk sisteminin yetenekleri,
bankann konumlandrld lkedeki deme-pos sistemlerinin yaygnl, ATM gibi
fiziksel temas noktalarnn yaygn olmas, konumlandrlan lkedeki iletiim
altyaplarnn yaygnl, mteri ihtiyalarnn analiz edilmesi, ubesiz bankacln
kullanmn tevik edecek fiyatlama mekanizmalarnn oluturulmasdr 120.
ubesiz bankaclk modelinin baarl bir ekilde alabilmesi iin temel

anlamda teknolojiyi kullanabilme ve teknolojiye sahip olma gibi n kriterler
bulunmaktadr. Bu noktada toplumda halen teknoloji kullanmna sahip olmayan
119
Pickens, M., Porteous, D., Rotman, S., & Rosenberg, J. (2009). Scenarios for Branchless Banking in
2020, Department for International Development (CGAP) WorldBank.
i120 Mas, I. (2008). Realizing the Potential of Branchless Banking: Challenges Ahead. CGAP Focus
Note, (50).
- 56 -
yoksul veya yal-engelli bir kesimin olmas, ubesiz bankaclk modellerinin pazara
%100 sahip olma gereksinimini azaltmaktadr. Bununla beraber zellikle kamu ve
kurumsal firmalardaki yksek hacimli ve karmak ilemler, bilgi gvenlii riskleri
toplumun bir kesimini halen bu teknolojilerden uzak tutmaktadr121.
ubesiz bankaclk uygulamalar temel olarak banka lisans altnda bankaclk

hizmeti verenler ile iletiim operatrleri gibi firmalarn sunduu deme sistemleri
olarak 2 temel gruba ayrlabilir. Banka lisans altndaki ubesiz bankaclk
uygulamalar tm bankaclk hizmetlerini verirken, dier uygulamalarda bata deme
sistemleri yannda kstl ilemlerin hizmeti salanmaktadr. Banka lisans altnda
yaplan ubesiz bankaclk uygulamalarndaki nemli bir faktr ise risk analizinin
yaplmas, kara para aklama gibi sistemler ile (AML, CFT, FATF, vb.) entegrasyon
srelerinin var olmasdr 122.
Bankalar genel olarak mterilerini daha kolay analiz edebilmek iin

mterilerini yapsal ve davransal benzerlik gsteren, segment ad verilen gruplara
ayrrlar. Mteri segmentleri ve hedef pazar tanmlarken corafi, demografik ve
sosyoekonomik verileri temel olarak ele alnmaktadr123. Her bir segment iin farkl
rn yaplanmas, farkl kanal yaplanmas, farkl fiyatlandrma politikas gibi
uygulamalar olabilmektedir. ube dndaki kanallarn kullanmnn tevik edilmesi
iin farkl segmentler iin farkl fiyatlama veya kampanyalar uygulanabilmekte,
dolaysyla mteri asndan da ube d kanal kullanm daha cazip olabilmektedir.
Bankaclk hizmetlerinin kanal uygulamalar zerine kaymas ve ubesiz

bankaclk hizmetlerinin yaygnlamas ekonominin gelimesine de katkda
bulunacaktr. Dnya Bankasnn 2003 ylnda yaynlad rapora gre, banka
hizmetlerin kolay ulamn, banka operasyonel maliyetlerini azaltmasnn yannda,
bankalarn mterilerine, zellikle krsal yerlekelerde, mikro kredi verebilmelerinin
nn amaktadr124. Dolaysyla krsal kesimde veya dk finansman ihtiyac olan
121
Luo, X., Li, H., Zhang, J., & Shim, J. P. (2010). Examining Multi-dimensional Trust and Multi-
faceted Risk in Initial Acceptance of Emerging Technologies: An Empirical Study of Mobile Banking
Services. Decision Support Systems, 49(2), 222-234.
122
Lyman, T. R., Pickens, M., & Porteous, D. (2008). Regulating Transformational Branchless Banking:
Mobile Phones and Other Technology to Increase Access to Finance (Vol. 43). CGAP Focus Note.
123
Tang, L., Thomas, L. C., Thomas, S., & Bozzetto, J. F. (2007). It's the Economy Stupid: Modelling
Financial Product Purchases. International Journal of Bank Marketing, 25(1), 22-38.
124
World Bank. (2003). ICT and MDGsA World Bank Group Perspective. Washington, D.C.: World
Bank Group.
- 57 -
kiilerin ekonomiye katlm, bankalarn kanal hizmetleri ile salanm olacaktr.
Bankalarn karllk endiesi ile ube amad corafyalar iin, maliyet avantajndan
dolay insansz ubeler bir alternatif olabilecektir.
- 58 -
BLM 3: METODOLOJ
alma kapsamnda Veri Zarflama Analizi kullanlarak insansz banka

ubeleri ile geleneksel banka ubeleri etkinlii kyaslanacaktr. Veri Zarflama
Analizinin modellemesi srecinde en nemli aama, karar birimlerinin tanmlanmas
yannda modeldeki girdi ve kt deikenlerinin belirlenmesi aamasdr. Dolaysyla
almann ilk aamasnda modele giren girdi ve kt deikenlerinin belirlenmesi ve
tanmlanmas zerinde allacaktr. kinci aamada modeldeki amalar belirlenip, bu
amalar dorultusunda VZA modelleri oluturulacaktr. nc aamada da model
altrlarak sonular analiz edilecektir. Son olarak ise model sonularnn tutarll
istatistiksel yntemler ile test edilip, alma kapsamnda raporlanacaktr.
3.1. Veri Zarflama Analizi
Veri Zarflama Analizinin temelleri ilk olarak 1957 ylnda Farrel tarafndan,
ok boyutlu ve parametrik olmayan etkinlik lm yntemi olarak, ortaya atlmtr.
Farrel o dnemdeki mevcut verimlilik lm yntemlerinden daha iyi bir model
oluturmak iin aba gstermitir. Farrel aktivite temelli bir model ngrerek tm
organizasyonlar iin uygulanabilecek bir model zerinde almtr. Temel olarak
firma performans baz alnarak teknik etkinlik ve fiyat etkinlii olmak zere 2 temel
tanm ele alnr. Firmann ideal seviyedeki girdi ile maksimum seviyede kt retmesi
teknik etkinlik olarak adlandrlmaktadr. Firmann girdi ve kt fiyatlarn baz alarak,
en uygun seviyedeki girdi bileimini semesi ise fiyat etkinlii adlandrlmaktadr.
lek bakmndan ele alndnda ise, iletmenin en uygun seviyede retim
yapabilmesine ise lek etkinlii denilmektedir. Farrela gre toplam etkinlik ise lek
ve fiyat etkinliinin arpmna eittir125.
125
Farrell, M. J. I. (1957). The Measurement of Productivity Efficiency, Journal of the Royal Statistical
Society, Ser. A 120, 253281.
- 59 -
Veri Zarflama Analizi ayn tip girdileri kullanarak ayn tipteki ktlar reten
ayn tip retici veya gruplarn greceli etkinliini lmeyi amalayan dorusal
programlama tabanl parametrik olmayan bir tekniktir. Parametrik olmayan bir teknik
olmasndan dolay, girdiler ve ktlar arasnda belirli bir fonksiyonel iliki
beklenmemektedir. Model ierisinde etkinlii llen her birime Karar Birimi
(DMU: Decision Making Units) denilmektedir126. Karar birimleri banka ubeleri,
okullar, hastaneler, vb. benzer niteliklerdeki bileenlerden olumaldr. Tek bir analiz
ierisinde, banka ubeleri ile hastanelerin etkinliinin karlatrlmas mmkn
deildir.
Farrelin ortaya koyduu performans etkinlii teorik almas tam olarak

bugnk Veri Zarflama Analizinin temelini oluturmakla beraber, uygulamaya
geemeyerek ancak teorik dzeyde kalmtr. Charnes, Cooper, Banker ve Rhodesin
1978deki Measuring the efficiency of decision making units isimli almalaryla
teknik etkinliin deerlendirilmesi gelitirilmi ve bu yaynda ilk kez Veri Zarflama
Analizi ad kullanlmtr127. 1978 ylndan balayarak gnmze kadar Veri
Zarflama Analizi, girdi ve ktlar arasnda fonksiyonel bir iliki gereksinimi
duymamasndan dolay ok tercih edilen ve yaygn olarak kullanlan bir yntem
olmutur. Veri Zarflama Analizinin uygulanabilmesi iin gerekli olan temel bileenler
aada tanmlanmtr128.
3.1.1. Karar Birimleri
Veri Zarflama Analizindeki ilk adm karar birimlerinin seilmesidir. Karar

birimleri etkinlii llecek olan benzer nitelikteki homojen birimler olarak
tanmlanmaktadr. Veri Zarflama Analizinde karar birimi says hakknda net bir kural
bulunmamakla beraber, en az 20 olmas gerektii, genel olarak girdi ve kt saysndan
fazla olmas gerektii, girdi ve kt saysnn 2 katndan fazla olmas, girdi ve kt
saysnn 3 katndan fazla olmas gerektii ynnde farkl yaynlarda neriler
bulunmaktadr. (Boussofiane ve di., 1991) almalarn da, girdi says ve kt says
126
Coelli, T. J., Prasada Rao, D. S., ODonnell, C. J., & Battese, G. E. (2005). An Introduction to
Efficiency and Productivity Analysis. Springer Science & Business Media, 161-181.
127
Charnes, A., Cooper, W. W., & Rhodes, E. (1978). Measuring the Efficiency of Decision Making
Units. European Journal of Operational Research, 2(6), 429-444.
128
Behdiolu, S., & zcan, A. G. G. (2009). Veri Zarflama Analizi ve Bankaclk Sektrnde Bir
Uygulama. Sleyman Demirel niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi, 14(3).
- 60 -
ile ilgili olarak, girdi says m, kt says p olmak zere en az m + p + 1 adet karar
biriminin, analizin gvenilirlii asndan nemli bir kst olduunu belirtilmektedir.
Benzer ekilde, etkinlik lmne giren karar birimi saysnn modeldeki tm girdi ve
kt deikenlerinin toplamnn iki katndan fazla olmas gerekliliidir129.
Tez kapsamnda karar birimi olarak geleneksel ube ve insansz ubeler ele
alnmtr. Banka asndan genel konumlandrma, ube hedefleri, ube faaliyet gibi
alanlarda benzer niteliklerin tanmasndan dolay insansz ube ve geleneksel
ubelerin ayn homojen kmede deerlendirilmesi yaplmtr. Karar birimi saysna
ynelik ise herhangi bir forml uygulanmayp 75 says temel alnmtr ve yukarda
belirtilen literatrdeki kriterlerin tamam ile uyumludur.
3.1.2. Girdi ve kt Deikenleri
Veri Zarflama Analizinde en nemli aamalardan birisi girdi ve kt

verilerinin belirlenmesidir. Bu veriler almann sonucunu dorudan etkilemektedir.
Ancak aralarnda korelasyon olan ve benzer davran gsteren girdi ve kt
deikenlerinin model ierisinde bulundurulmas, sonucu deitirmeyecei gibi
modelin okunabilirliini drmektedir. Model oluturulduktan sonra, girdi ve kt
deerleri arasnda yksek korelasyona sahip olan veriler, modeli sadeletirmek adna
modelden kartlmtr.
Tez kapsamnda girdi ve kt deerleri zenle seilmi, bankaclk sektrnde

yaplan nceki almalar incelenmi olup, temel banka ube verimlilii yannda
insansz ube kavramnn farkn gsterebilecek girdi ve kt deerleri modele dhil
edilmitir.
3.1.3. Etkinlik Deerleri
Model altrldktan sonraki her bir karar birimi iin kan ve 0 ile 1 arasnda
olan deerlerdir. Etkinlik deeri 1e eit ise karar birimi etkin, eit deil ise karar birimi
etkin deildir. Bunun yannda etkinlik deerinin 1e olan uzakl da, o karar biriminin
etkinlie yaknln ifade etmektedir. rnein A karar biriminin etkinlik deeri 0.95
129
Boussofiane, A., Dyson, R. G., & Thanassoulis, E. (1991). Applied Data Envelopment Analysis.
European Journal of Operational Research, 52(1), 1-15.
- 61 -
ve B karar biriminin etkinlik deeri 0.25 ise, her iki karar birimi Veri Zarflama
Analizine gre etkin deil olarak tanmlanmasna ramen, A ve B karar birimlerinin
etkin olmalar iin yaplacak aba ayn deildir. Bu tip bir durumda A karar biriminin
etkinlie uzakl daha yakndr. Ancak bu durumu A karar biriminin etkin olmas
iin harcanacak aba daha azdr eklinde yorumlamak her zaman doru deildir. Bu
tip durumlarda, deikenler zerindeki etkinlik deerine ve etkin olmayan deiken
iin evresel koullar hesaba katarak sonular yorumlamak daha anlaml olacaktr.
Ayn rnekte, A karar birimi iin 3 adet girdi deikeninin etkinlik deeri 1den farkl
ve evresel artlardan dolay 1 adet girdi deikeninin deerinin deitirilemediini, B
karar birimi iin 5 adet girdi deikeninin etkinlik deeri 1den farkl olduunu ve
evresel artlarn B karar birimi iin kst tekil etmediini varsayalm. lave bir kst
olarak A ve B dndaki dier karar birimlerinin davranlarnn sabit ve deimez
olduu kstn ekleyelim. Bu durumda A karar birimi oluturulan model iin her
zaman etkin olmayacaktr. Dier taraftan, yaplacak iyiletirme almalar ile B karar
birimi etkin hale getirilebilecektir.
3.1.4. Referans Kme
Etkin olmayan karar birimleri iin geerli olan bu deer, etkin olmayan karar
birimlerinin etkin olan hangi birimlere yaknsanmas olarak tanmlanabilir. Etkin
olmayan birimler, referans kmesindeki karar birimlerinin girdi ve kt deerlerine
kendilerini yaknsayarak etkin olabilirler130.
3.1.5. Referans Says
Aratrma bnyesinde sonularn analiz edilmesinde kullanlacak bu deer,

etkin olan karar birimleri iin 0dan farkldr. Etkin olmayan ubeler tarafndan, etkin
olan ubenin ka farkl ube tarafndan referans gsterildii deeridir. Buradaki
saynn yksek olmas ile karar biriminin etkinliinin iddeti arasnda bir iliki
bulunmamaktadr131. rnein A ve B karar etkin karar birimleri iin referans says A
iin 3 ve B iin 5 olduunu varsayarsak B karar birimi daha ok etkindir denilemez.
130
Jahanshahloo, G. R., Junior, H. V., Lotfi, F. H., & Akbarian, D. (2007). A New DEA Ranking System
Based on Changing the Reference Set. European Journal of Operational Research, 181(1), 331-337.
131
Johnes, G., & Johnes, J. (1993). Measuring the Research Performance of UK Economics
Departments: An Application of Data Envelopment Analysis. Oxford Economic Papers, 332-347.
- 62 -
Bu tip bir sonuta, etkin olmayan 3 karar birimi referans olarak A karar birimini, etkin
olmayan 5 karar birimi ise referans olarak B karar birimini gstermilerdir. B karar
birimi, A karar birimine gre, genel konum ve davran benzerlii asndan daha fazla
karar birimine yakn olduu sylenebilir.
3.1.6. Etkin ve Etkin Olmayan Deiken Says
Her bir ube iin, modeldeki tanmlanan girdi ve kt deerlerinden ka

tanesinin etkin olduu deerini gstermektedir. Esasen girdi ve kt deikenleri iin
dorudan bir etkinlik deeri bulunmamaktadr. Ancak ilgili ubenin etkin olmas iin
revizyon gereksinimi bulunmayan deikenler etkin olarak nitelendirilmitir.
Dolaysyla Etkin Deiken deeri bir ubenin etkin olabilmesi iin deiiklie
ihtiyac olmayan girdi ve kt saysn ifade etmektedir. Etkin karar birimleri iin bu
deer, modeldeki deiken says ile eittir.
Etkin olmayan deiken says ise, etkin olan karar birimleri iin 0 deerinde
olan bu deer, modeldeki etkin olmayan girdi ve kt deikenlerinin saysn
gstermektedir.
Modeldeki etkin ve etkin olmayan deikenlerin toplam, modeldeki toplam

deiken saysna eittir. Ayn anda bir deiken, etkin ve etkin olmayan statsnde
olamaz. Karar birimlerinden birinde etkin olan bir deiken, dier karar birimi iin
etkin olmayan sonucuna sahip olabilir.
Firma yetkilileri asndan deerli bir bilgi niteliinde olan bu deerlerler, etkin
olmayan karar birimleri iin, etkin olan girdi deerlerinin korunup, hangi alanlara
younlamalar gerektii konusunda ynlendirme yapabilir. Dier taraftan model
sonular incelenmesi esnasnda, model ierisindeki her bir deikenin etkinlik
ortalamas ve her bir deiken iin etkin olmayan karar birimi miktarnn raporlanmas,
firma karar vericileri asndan, iyiletirme alanlarnn tespitine ynelik olarak
kullanlabilecektir.
- 63 -
3.1.7. Dier Sonular
VZAnin sonrasnda elde edilen sonular aadaki gibidir132:

Etkin olan karar birimleri
Etkin olmayan karar birimleri
Etkin olmayan karar birimleri tarafndan kullanlan fazla kaynak miktarlar
Etkin olmayan karar birimlerinin, etkin olabilmeleri iin gerekli olan
girdilerdeki gncelleme miktar ktlarndaki fark bilgileri
Etkin olmayan karar birimlerinin, etkin referans setine gre yeterli olan
girdi ve kt deerleri
3.1.7.1. E dzey (Peer) Says
Etkin olan ubeler iin 0 deerinde olan bu deer, etkin olmayan ubelerin
benzer davran gsterdii ube saysn ifade etmektedir. ekil 3.1de sabit getiri
lekli (CRS) bir VZA rnei bulunmaktadr. Buna gre etkinlik snrnda bulunan 2
ve 5 karar birimleri etkin iken 1,3 ve 4 nolu karar birimleri etkin deildir. Etkin
olmayan 3 nolu karar biriminin etkinlik snrna olan izdm 3 olarak gsterilmitir.
Buna gre 3 en yakn etkin karar birimleri 2 ve 5 olmaktadr. Buna gre 3 nolu karar
birimi iin edzey grubu 2 ve 5, 1 nolu karar birimi iin e dzey grubu 2 olacaktr133.
3 ve 4 nolu karar birimleri iin e dzey grubu 2 ve 5 olsa da, etkinlik snr zerinde
farkl noktada olduklar iin, e dzey olarak katsaylar farkl olacaktr. E dzey
says ise, etkin olmayan karar birimleri iin olan e dzeylerin saysna eittir.
132
Ulucan, A. (2000). irket Performanslarnn llmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklam: Genel
ve Sektrel Bazda Deerlendirmeler. Hacettepe niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, 18(1),
406-407.
133
Coelli, T. J., Prasada Rao, D. S., ODonnell, C. J., & Battese, G. E. (2005). Data Envelopment
Analysis. An Introduction to Efficiency and Productivity Analysis, 161-181.
- 64 -
ekil 3.1 : lee Gre Sabit Getirili, Girdi Yaklaml VZA rnei
Kaynak: Coelli, T. J., Prasada Rao, D. S., ODonnell, C. J., & Battese, G. E. (2005). Data Envelopment Analysis. An Introduction
to Efficiency and Productivity Analysis, 161-181.
3.1.7.2. lek Etkinlii
Sadece BCC ynteminde yer alan bu deer, lee gre artan veya azalan getiri
olduunu belirtmektedir. 1 deeri lee gre artan getiri, -1 deeri lee gre artan
getiri, 0 ise lee gre sabit getiri deerlerini ifade etmektedir. CCR yntemi lee
gre sabit getiri olduundan dolay bu deer alma kapsamnda yaplan CCR analizi
sonular ierisinde raporlanmayacaktr.
3.1.7.3. Geveklik (Slack)
Sadece etkin olmayan karar birimlerinde yer alan bu deer, verimsiz deikeni
verimli hale getirebilmek iin gerekli iyiletirme orann belirlemede kullanlr. Girdi
fazlas veya kt eksikliklerinin hesaplanmas amacyla kullanlr.
- 65 -
3.1.7.4. Bir Deikenin Ortalama Etkinlik Sapmas
CCR ve BCC analizleri sonucunda etkin olan ubeler iin bu deer 0dr. Etkin
olmayan karar birimlerindeki her bir deiken iin, karar biriminin etkin olmas iin
yaplmas gereken revizyon (iyiletirme nerisi) deerine ulalabilir. rnein alma
kapsamndaki oluturulan modelde, etkin olmayan bir ube iin cari mevduat hacmi
deikenini %30 orannda artrarak, karar birimi yani ube iin etkin hale
dntrlebilir bilgisine ulalabilir. Bir deikenin ortalama etkinlik sapmas deeri
ise, etkin olmayan karar birimlerindeki her bir girdi ve kt deerinin mutlak deeri
alnarak ulalan aritmetik ortalamasn vermektedir. Dier bir ifade ile bu deer, bir
deikenin tm homojen grup ierisindeki etkinlikten ne kadar uzak olduunu
gstermektedir. Her bir deiken iin ulalan bu sonular karlatrarak, homojen
grup ierisindeki en etkin ve en etkin olmayan deikenler, deikenlerin davran
eitlilii ortaya kacaktr.
Firma yneticileri genel grubun davrann bu ekilde analiz edip, grup

bnyesindeki ortak iyiletirme alanlarn, sorunlarn tespit edip, buna gre aksiyon
alabileceklerdir. Oluturulan model ierisinde bu deerin en yksek olduu alanlarda
standartlatrma almalar yaplabilecei gibi, u noktalardaki karar birimleri iin
spesifik olarak o deiken zelinde iyiletirmeler yaplabilir.
3.1.8. VZA Kullanm Alanlar
Veri Zarflama Analizi sadece etkinlik deerlerini deil ayn zamanda karar
birimlerinin gelime alanlarn ve atl kullanlan kaynaklar da analiz sonucunda
vermektedir. VZA ile her etkin olmayan karar birimi iin etkin karar birimlerinden,
kendisine benzeyen bir referans kmesi oluturur. Referans kmesi temel alnarak,
etkin olmayan karar birimlerinin etkin olmas ynnde almalar yapmak mmkndr
(Boussofiane ve di., 1991).
letmeler asndan Veri Zarflama Analizi, homojen birimlerin

deerlendirilmesinde olduka faydal, basit ve maliyeti dk bir yntemdir. Ancak
uygulamalarda karlalabilecek en byk sorun veri kalitesi olup, modeldeki girdi ve
kt deerlerindeki veri kalitesinin dkl sonular olumsuz etkileyecek,
dolaysyla uygulama sonularna gre aksiyon almak sakncal olabilecektir. Bunun
- 66 -
yannda modelden kartlan veya modele eklenen bir girdi ya da kt deeri modelin
sonucunu etkileyebilecei iin modelin tasarm olduka nemlidir. Ayrca analizde
yeterli miktarda karar birimi olmas modelin doru sonu retmesi asndan
nemlidir134.
Veri Zarflama Analizi akademik olarak ve reel sektrde kullanm yaygn bir
yntemdir. Veri Zarflama Analizi bankalar, banka ubeleri, hastaneler, niversiteler,
mahkemeler, havayollar, ehirler, okullar gibi farkl alanlarda kullanlabilmektedir.
Web of Science veri taban indeksine gre 1978 ile Austos 2010 tarihleri arasnda,
VZA konusunda ele alnan 3,134 yaynn sektrel dalm Tablo 3.1de gsterilmitir.
Bu aratrmaya gre Veri Zarflama Analizinin en yaygn kullanld sektrlerin
banda bankaclk sektr gelmektedir135. Dier bir aratrmada ise Web of Science
veritaban indeksine ayn yllar arasnda 4,936 aratrmann olduu tespit edilmitir.
Yine ayn almada ileriye ynelik yaplacak aratrmalar tahmin etmek amacyla,
%90 gven aralnda oluturulan model ile 2020li yllarda 9,286 ile 16,525 arasnda,
VZA kullanlarak yaplan aratrma olaca tahmin ngrlmtr136.
134
Erolu, H. (2007). Bankaclkta Veri Zarflama Analizi Uygulamas, stanbul Teknik niversitesi,
(Master Dissertation, Fen Bilimleri Enstits).
135
Liu, J. S., Lu, L. Y., Lu, W. M., & Lin, B. J. (2013). A Survey of DEA Applications. Omega, 41(5),
893-902.
136
Liu, J. S., Lu, L. Y., Lu, W. M., & Lin, B. J. (2013). Data Envelopment Analysis 19782010: A
Citation-Based Literature Survey. Omega, 41(1), 3-15.
- 67 -
Tablo 3.1 : Veri Zarflama Analizi Kullanan Yaynlarn Sektrel Dalm
Sektrler Toplam Yayn Yzde (%)

Bankaclk 323 10.31
Salk 271 8.65
Tarm 258 8.23
Ulam 249 7.95
Eitim 184 5.87
G 156 4.98
retim 146 4.66
Enerji ve evre 109 3.48
Haberleme 70 2.23
Finans 51 1.63
Sigorta 44 1.40
Turizm 42 1.34
Petrol 41 1.31
Balklk 39 1.24
Spor 31 0.99
naat 29 0.93
Otomotiv 28 0.89
Perakende 28 0.89
VZA'nn gemite yaygn kullanlmas ile beraber nmzdeki yllarda da

aadaki nedenlerden dolay yaygn kullanlacana inanlmaktadr.
Byk kurumlar iin, bnyesindeki homojen gruplarn etkinliini lmek
olduka karmak bir sretir. Bu tip oklu girdi ve kt deikenlerinin
olduu etkinlik almalarnda VZA zm retebilmektedir.
Gerek dnya uygulamalarnn artmas, VZA'ya olan eilimi daha ok
arttrmaktadr.
VZA hakknda profesyonel i uygulamalar ve sistemlerin kmas
sonucunda analizlerin hzl yaplmas, analiz sonularnn ve kolay
anlalabilir ekilde raporlanmas, VZAnn kullanmn arttrmaktadr.
Teknolojinin geliimi ile firma ve kurumlarda otomasyona gei
sonrasnda, ERP sistemlerinin yaygnlamasyla, ham veriye ulam
kolaylamtr. Srelerin otomasyona gemesi, sistemlerin dijitallemesi
- 68 -
ve doru veriye eriimin kolaylamas ile beraber VZAnn kullanmnn
artmas beklenmektedir137.
3.2. Modeldeki Karar Noktalar
VZA ile analiz yaparken, analize balamadan nce, 3 temel konuda karar
vermek gerekmektedir. Bunlardan birincisi optimizasyon modelinin girdilere ynelik
mi olaca (girdilerin minimize edilmesi), yoksa ktlara ynelik mi (ktlarn
maksimize edilmesi) olacadr. kinci olarak ise lee gre sabit getiri mi, deiken
getiri mi olaca ynnde karar verilmesi gerekmektedir. Yani "Girdilerin belirli bir
oranda arttrlmas, ktlar zerinde ayn etkiyi oluturacak mdr?" sorusuna cevap
verilmelidir. nc olarak ise modelde kullanlacak deikenlere arlk atanp
atanmayaca, atanacak ise bunlarn deerinin ne olaca ynnde karar verilmedir138.
137
Emrouznejad, A. Parker, B. and G. Tavares (2008): Evaluation of Research in Efficiency and
Productivity: A Survey and Analysis of the First 30 Years of Scholarly Literature in DEA Journal of
Socio-Economics Planning Science, 42(3) 155-156.
138
Avkiran, N. K. (2002). Productivity Analysis in the Service Sector with Data Envelopment Analysis.
NK Avkiran. Pages 26-27.
- 69 -
ekil 3.2 : VZA Uygulama Ak
Kaynak : Golany, B., & Roll, Y. (1989). An Application Procedure for DEA. Omega, 17(3), 237-250.
ekil 3.2de (Golany ve Roll) tarafndan modellenmi, Veri Zarflama

Analizinin nerilen uygulama ak gsterilmitir139. Buna gre, modelin
oluturulmas ncesinde youn bir faktrlerin analizi safhas bulunmaktadr. Model
oluturulduktan sonra ise, eitli test ve denemeler ile analiz aamasna gemeden
modeldeki iyiletirmelerin yaplarak, modelin son halinin verilmesi ngrlmektedir.
3.3. Modeldeki Girdi ve kt Verilerinin Tanm
(Berger ve Humphrey, 1992) almalarnda, bankalarn ktlarnn aktif

byklkleri, kullanc maliyetleri ve deer retme yaklam olmak zere 3 temel
kategoride ele alnabileceini belirtmilerdir. Buna gre aktif bykl yaklamnda
139
Golany, B., & Roll, Y. (1989). An Application Procedure for DEA. Omega, 17(3), 237-250.
- 70 -
banka araclk fonksiyonu yrtmektedir. Dier taraftan tm dnyada bankaclk
sektrnde youn bir reglasyon olmas baz uygulamalar ve rnler iin etkinlii
negatif anlamda etkilemektedir. Ekonomik sistem ierisinde nemli bir misyon
yklenen bankalar, fon fazlas olan hane halk ve kurumlar ile fon ihtiyac olan hane
halk ve kurumlar arasnda araclk grevleri yaparlar. Bu adan ele alndnda aktif
yaklam ile bankann mterilerine vermi olduu kredi ve kredi benzeri rnler,
bankann temel ktlar olarak deerlendirilebilir. Kullanc maliyeti yaklamnda ise
herhangi bir rnn banka gelirlerine katksna gre girdi veya kt olarak
belirlenmektedir. Yani bir aktif enstrmann getirisi (rnein kredi) fonlamann frsat
maliyetini geiyorsa bu durum finansal kt, aksi durumda finansal girdi olarak
konumlandrlr. Deer retim yaklamnda ise tm aktif ve pasif kalemlerinin
tamamnn banka ktlar zerinde etkisinin olduunu belirtilmektedir140.
(Freixas ve Rochet, 1997) almalarnda, bankalarn temel aktiviteleri lmek
iin retim yaklam, araclk yaklam ve modern yaklam olmak zere 3 temel
yaklam bulunmaktadr. retim yaklamnda, bankalarn kredi ve mevduat rettii
varsaymyla, banka ubelerine i gc ve fiziksel ube yatrm girdi deerleri olarak
belirlenirken, banka ubelerindeki kredi ve mevduat hizmetleri kt olarak belirlenir.
Araclk yaklamnda kredi ve mevduat kt deerleri olarak belirlenir. gc ve
fiziksel ube yatrm yannda, hizmetlerin salanmas iin kullanlan materyaller ile
bankaclk hizmetlerinin verilebilmesi iin gerekli nakit para da girdi deerleri olarak
belirlenir. Modern yaklamda ise bankaclk hizmetleri araclk faaliyetleri yannda
risk ynetimi ve bilgi ynetimi ile btnletirilmektedir141.
(Triplett, 1991) almasnda, bankann en basit anlamda 3 temel kts

bulunmaktadr. Bunlar ticari krediler says, tketici kredileri says ve kiralk kasa
saylardr. Bunlarn yannda bankalarn dorudan cretlendirmedikleri hizmetler
olarak ATM ve ek hizmetleri bir kt olarak deerlendirilebilir. Bankalarn girdileri
ise sermaye, bina ve ii cretleridir142.
140
Berger, A. N., & Humphrey, D. B. (1992). Measurement and Efficiency Issues in Commercial
Banking. In Output Measurement in The Service Sectors (pp. 245-300). University of Chicago Press.
141
Freixas, X., & Rochet, J. C. (1997). Microeconomics of Banking MIT Press. Cambridge, MA, 9.
Pages:77-81.
142
Triplett, J. E. (1991). Measuring the Output of Banks: What Do Banks Do?. In Western Economic
Association meetings in Seattle, Washington, June (Vol. 29).
- 71 -
(Manandhar, 2002) almasnda, ube etkinlik modelini ele alarak,
operasyonel etkinlik yaklam ve servis kalitesi etkinlii yaklamnn ube etkinlii
zerindeki etkilerini tanmlamtr. Her iki yaklamda da igc, fiziksel lokasyon,
teknoloji gibi faktrler modele girdi, yaplan ilem says, hesap says gibi deikenler
ise kt olarak belirlenmitir. Servis kalitesi etkinliinin alan memnuniyeti ve
alann kurumlarda alma sresini etkiledii ve bu faktrlerin kurumlarn
karlln dorudan etkiledii grn ne srerek, btnsel etkinlik modeli ortaya
konulmutur. Buna gre etkinlik kavram, kurum ii servis kalitesi etkinlii,
operasyonel etkinlik ve karllk etkinlii olmak zere 3 balk altnda toplanmaktadr.
Btnsel etkinlik modeline gre, i servis etkinliinde modelin kt deeri
operasyonel etkinlik modeline girdi olarak yansmakta, operasyonel verimlilik ktlar
olan yaplan ilemler ve hizmet kalitesi, karllk etkinliinde girdi olarak ele
alnmaktadr143. Btnsel etkinlik modeli ekil 3.3de gsterilmitir.
ekil 3.3 : Btnsel Etkinlik Modeli
Verimlilik zerinde yaplan almalarda birden ok yaklam ayn anda

kullanlabilir. rnein Trk bankaclk sisteminin deerlendirildii almada
bankalarn retim ve araclk yaklamna gre iki seviyeli model oluturulmutur.
Bankalar, retim yaklamnda kaynaklarn, sermaye ve i gc kullanarak mevduat
toplarlar. Araclk yaklamnda ise pazarlama ve ynetsel etkinliklerini kullanarak
retim yaklamnda toplanan mevduatlar krediye dntrrler. retim yaklamna
gre bankalarn toplam sahip olduu kaynaklar, personel harcamalar ve faiz
demeleri olmak zere girdi deikeni, bunun karlnda toplam mevduat ve
toplam komisyon ve cretler olmak zere iki adet kt deikeni tanmlanmtr.
143
Manandhar, R., & Tang, J. C. (2002). The Evaluation of Bank Branch Performance Using Data
Envelopment Analysis: A Framework. The Journal of High Technology Management Research, 13(1),
1-17.
- 72 -
Araclk yaklamnda ise toplam mevduat ve operasyonel harcamalar girdi olarak
deerlendirilirken, toplam kredi ve toplanan bankaclk eksenli komisyonlar kt
olarak belirlenmitir144.
(Clark, 1998) yaynlad makalesinde bankaclk literatrnde temel olarak

retim ve araclk yaklamnn olduunu belirtir. Araclk yaklamnda finansal
kurumlar finansal pazara hizmet sunan reticiler olarak gzlemlenir. Bu yaklama
gre toplanan mevduat, sermaye ve igc girdi deikeni olarak ele alnrken, aktif
hacmi ise kt deikeni olarak betimlenir. retim yaklamnda ise bankalar bireysel
kredi ve mevduat hesaplarnn reticisi olarak tanmlanr. Sermaye ve igcnn girdi
deikeni olarak tanmland retim yaklamnda, kt deikeni olarak farkl
tiplerdeki mevduat hesab says tanmlanmtr145.
retim yaklam ilk olarak 1965 ylnda Benston tarafndan ne srlm ve

bankalar hesap sahipleri iin servis reten, vadesiz mevduatlar zerinde ilem
yaplmasn salayan ve kredi hizmeti veren kurumlar olarak tanmlanmtr146.
Grld gibi banka ve banka ubeleri etkinlii lmede standart bir

yaklam olmamasna ramen farkl kaynaklarda aadaki belirlenen yaklamlara
vurgu yaplmaktadr:
retim Yaklam
Araclk Yaklam
Karllk Yaklam
Operasyonel Verimlilik Yaklam
nsansz banka ubelerinin ve geleneksel ubelerin etkinlik analizi srecinde,

ube al aamasndan balanarak, ubelerin 2014 ve 2015 yllar olmak zere 2 yllk
dnemdeki anahtar performans gstergeleri (KPI: Key Performance Indicator) modele
girdi ve kt deikenleri olarak tanmlanacaktr147. Tez almas kapsamnda
144
Denizer, C., Dinc, M., & Tarimcilar, M. (2000). Measuring Banking Efficiency in the Pre-And Post-
Liberalization Environment: Evidence from the Turkish Banking System (Vol. 2476). World Bank
Publications.
145
Clark, J. A. (1988). Economies of Scale and Scope at Depository Financial Institutions: A Review
of The Literature. Economic Review, 73(8), 17-33.
146
Benston, G. J. (1965). Branch Banking and Economies of Scale, Journal of Finance, Vol. 20, 2, 312-
331.
147
Bankalar yllk byme, sat, bte vb. hedeflerini ylbanda olutururlar. Yl iindeki faaliyetleri
tamamen bu hedefler dorultusunda olmaktadr. Banka ynetimi bu hedefleri her bir ubeye, ubenin
bykl ve yapsna gre, hedeflerini datarak ubelerin faaliyet alanlarn bu hedefler
- 73 -
yukarda belirlenen retim ve araclk yaklamlar iin ayr ayr model oluturulup
deerlendirme ve analizler yaplacaktr.
Gnmzdeki bankaclk sektr, teknolojinin youn kullanld ve

ounlukla mterilerinin ilemlerini kanal sistemleri zerinden yapt bir
durumdadr. ube lokasyonu, ubedeki personel says ve ubenin fiziksel byklk
gereksinimleri klse de, bu durum birim ilem maliyetlerinin daha ucuzlad
anlamna gelmemektedir. Gnmzde birok bankann ilemlerini merkezden yapt,
kanal sistemleri zerinden yaplan mteri ilemlerinin merkezden kontrol edildii,
genel mdrlk bnyesinde operasyon merkezi yaplanmalar bulunmaktadr. Yani
ubeden veya bir kanal zerinden balatlan bir ilem, genel mdrlk birimleri
tarafndan ilerletilip onaylanabilmektedir. rnein yksek tutarl bir kredi ilemi, hem
ubede hem de genel mdrlk birimlerince deerlendirilmektedir. Benzer ekilde
kanal sistemleri zerinden yaplan ilemler sahtekrlk, risk, AML148 vb. tarzdaki
kontroller operasyon merkezi bnyesince yaplmaktadr. Bu noktada ubelerden
yaplan ilemleri temel olarak 2 kategoriye ayrabiliriz.
ubede balayp ubede biten ilemler

ubede balayp, genel mdrln mdahil olduu ilemler
Bu noktada insansz ube kavramnda her ne kadar ubede personel maliyeti

minimum seviyede gzkse de, yukardaki tanma gre ii kategorisine giren ilemler
iin, insansz ubelerde de fiziksel ubelere benzer bir maliyet olumaktadr. alma
kapsamnda oluturulan modelde, ilem arlklar belirlenerek, ube personel maliyeti
ve genel mdrlk personel maliyetleri olmak zere personel maliyetleri 2 deiken
ile modele dhil edilecektir.
dorultusunda gerekletirmesini ister. Bu hedefler Anahtar Performans Gstergeleri (KPI) veya

ube Karnesi olarak adlandrlr. Sene sonunda ise banka ubesinin baars, bu hedefleri ne derece
gerekletirdii ile llmektedir. Bu tez almas kapsamnda, yaplan modellemelerdeki girdi ve kt
deikenleri, ubelerin karneleri gz nne alnarak hazrlanmtr.
148
Global dzenlemelerle, kara para aklamay nleme gnmzde ok daha nemlidir. AML (Anti
Money Laundering, Kara Para Aklama) tarz uygulamalar, sistemler zerinden otomatik yaplsa da, tm
sreci ve sistem parametreleri operasyon merkezi bnyesinde yaplmaktadr.
- 74 -
3.3.1. retim Yaklam
retim yaklamnda temel olarak banka, mterileri ve hesap sahipleri iin

servis reten bir yap olarak konumlandrlr. En basit anlamda bankalar mevduatn
girip kredilerin rn olarak kt yaplardr149. Operasyonel verimlilik yaklam ile
benzerlikler gsteren bu yaklam, bankalarn bamsz firma gibi retim yapan
unsurlarna odaklanr. Bu alma kapsamnda, bankalar deil banka ubeleri arasnda
etkinlik kyaslamas yaplacaktr. Bu amala alma kapsamndaki modele girdi ve
kt deikenleri, banka ubelerinin deerleri olacak, banka genelindeki deerler ise
ube bazndaki paylar hesaplanarak modele dhil edilecektir. Buna gre retim
yaklamna gre oluturulan modelde Tablo 3.2de bulunan girdi ve kt deikenleri
yer alacaktr.
Tablo 3.2 : retim Yaklam Girdi ve kt Deikenleri
Girdiler ktlar
ube Personel Maliyeti Cari Mevduat Hacmi
ube Personel D Maliyetler Vadeli Mevduat Hacmi
ube Kira Bedeli Mevduat Hesap Says
Genel Mdrlk Personel Maliyeti Kredi Hacmi
ube Al Maliyeti Kredi Hesap Says
Mevduat D rn Says
Faaliyet Gelirleri
Yeni Mteri Says
3.3.2. Araclk Yaklam
Bankalar finans sektrnde arac olarak konumlandran araclk yaklam

yaygn kullanlan bir yntemdir. Bankalar fon fazlas olan hane halk ve kurumlar ile
fon ihtiyac olan hane halk ve kurumlar arasnda araclk grevleri yaparlar. Banka
alanlar (i gc) toplanan fonlarn ve datlan kredilerin kalitesini, eitliliini ve
bykln arttrmak iin alrlar. Fon fazlas olan kii ve kurumlar ile fon ihtiyac
olan kii ve kurumlar iin bankalar finansal piyasalardaki en kritik araclardr.
Bankalar aras yaplacak etkinlik karlatrma analizleri iin bu model
149
Luo, X. (2003). Evaluating the Profitability and Marketability Efficiency of Large Banks: An
Application of Data Envelopment Analysis. Journal of Business Research, 56(8), 627-635.
- 75 -
nerilmektedir150. alma kapsamnda banka ii ube performanslar karlatrlaca
iin sadece bu model deil, retim ve maliyet gibi dier modeller de kullanlacaktr.
ube deerlerinin alnacak bu modelimizde aadaki girdi ve ktlar yer alacaktr.
Tablo 3.3 : Araclk Yaklam Girdi ve kt Deikenleri
Girdiler ktlar
ube Toplam Maliyeti Kredi Hacmi
Mevduat Hacmi Faaliyet Gelirleri
Hesap Says
3.4. Deiken Tanmlar
retim ve araclk yaklamna gre oluturulan modeldeki deikenlerin

tanmlar aada belirlenmitir. Hesaplanan tm deerler iin, yllk art deeri
bulunarak, ortalama aylk art miktar hesaplanacaktr.
Personel Maliyeti: Bankalar iin, personelin alm ald aylk cret yannda, yan
haklar olarak adlandrlan ve personel ile dorudan ilikili olan maliyetler de
bulunmaktadr. Yani personel maliyeti sadece personel maa olmayp, eitim, salk,
prim, sosyal yardm gibi deerler bu deikene eklenmitir. Trkiye artlarnda
ortalama bir banka alan maliyeti alt krlmlar Tablo 3.4te ele alnmtr. Tez
kapsamnda bu maliyetlerin tamam analiz edilerek modele dhil edilmitir.
Banka ubelerinde yaplan her bir ilemin bankaya olan maliyeti farkldr.
lem maliyetleri, faaliyet tabanl maliyetlendirme yntemleri ile her bir ileme
ynelik harcanan personel zaman ve dier maliyet kalemleri kullanlarak
hesaplanabilmektedir151. Bankalar asndan birim ilem maliyetini hesaplanmasnda
personel maliyeti nemli bir kriterdir.
150
Colwell, R. J., & Davis, E. P. (1992). Output and Productivity in Banking. The Scandinavian Journal
of Economics, 111-129.
151
Cokun, A., & Kurulu, R. (2013). Banka ubelerinde Maliyet Datm ve Hizmet Birim
Maliyetlerinin Hesaplanmas. Bankaclar Dergisi, 2013(85), 32-50.
- 76 -
Tablo 3.4 : Personel Maliyeti Detay Krlmlar
Maliyet Detay
Kadrolu Personel Aylklar
Szlemeli Personel Aylklar
Fazla Mesai cretleri
Aylk Ve cretler
zin cretleri
Danman cretleri
Dier cretler
Makam Tazminat
Gie Tazminat
Kdem Tazminat
Tazminatlar
hbar Tazminat
Vardiya Tazminat
Dil Tazminat
Salk Sigortas Giderleri
Salk Giderleri
Dier Salk Giderleri
Sigorta veren Pay
SGK Primi veren Pay
denen Primler sizlik Sigortas veren Pay
Hayat Sigortas
Bireysel Emeklilik Sigortas
Kira Yardm
Doum ve lm Yardm
Evlenme Yardm
Tm Eitim Yardm
Sosyal Yardmlar Destek Hizmetleri
Salk Yardm
Ulam Yardm
Kre Yardm
Dier Yardmlar
Yol Gideri
Konaklama Gideri
Harcrah Gideri Yemek Gideri
Mfetti Yolluklar
Dier Harcrahlar
Yemekhane Giderleri
Yiyecek Ve ecek Giderleri Fazla Mesai Yemekleri
ay Oca Giderleri
Eitimcilere denen
Eitim Yeri Giderleri
Eitim Yol Giderleri
Eitim Giderleri
Eitim Konaklama Gideri
Eitim Yemek Gideri
Dier Eitim Giderleri
Kdem Tazminat Karl
Kdem Tazminat Karl
Emeklilik Tazminat Karl
Bonus (Yllk Performans Primi)
Siz Kart Sat Primi
Dier Kart Sat Primi
Performans Primleri
Tketici Kredisi Sat Primi
Performans Primi
Dier Primler
Personel Tama Giderleri
Giyim Giderleri
Dier Personel Giderleri Arzi demeler
Baar Primleri
Kasa Eksik Tazminat
- 77 -
ube Personel Maliyeti: ubelerde alan personelin ilgili dneme ait giderlerinin
toplam olup, personel maliyeti bal altndaki tm kalemlerin, bir ube iin yllk
olarak toplanp, 12ye blnmesi sonrasnda aylk ortalama ube personel maliyeti
deerine ulalmaktadr. Yl ierisinde oluan bir defaya mahsus demelerin ve
dnemsel dalgalanmalarn etkisini azaltmak amacyla, yllk deer bulunularak aylk
ortalama deere ulalmaktadr.
ube Kira Bedeli: ubelerin faaliyet gsterilmesi iin gerekli olan fiziksel
meknlardr. ok mteriye hizmet verilmesi amalandndan, merkezi
lokasyonlarda, giri katnda ve caddeye cephesi olan, geni yerler kiralanr.
ube Personel D Maliyetler: ubelerde oluan ve personel harcamalar dnda

kalan maliyetler olup, dolayl olarak ube personel says ile de ilgilidir. ubelerdeki
personel d maliyetler Tablo 3.5te gsterilmitir. Tez almas kapsamnda, tm bu
maliyetler yllk olarak her bir ube iin ayr ayr toplanp, 12ye blnmesi sonrasnda
ortalama aylk ube personel d maliyeti deerine ulalmaktadr.
- 78 -
Tablo 3.5 : ube Personel D Maliyetler
Maliyet Detay
ube Kira Giderleri Kira Gideri
ube Bakm, Onarm Giderleri Bakm, Onarm Giderleri
Amortisman Giderleri Amortisman Giderleri
Temizlik Personeli
ube Temizlik Hizmetleri
Temizlik rnleri
kram Personeli
kram Ve ay Oca Giderleri
ay Oca Giderleri
Krtasiye Giderler
Matbuat Giderleri
Ofis Malzeme Giderleri
Demirba, Ofis Mobilya ve Sarf Giderleri
Dier Ofis Giderleri
Elektrik Giderleri
Enerji Giderleri Su Giderleri
Doalgaz Giderleri
Makam Arac Giderleri
Hizmet Arac Giderleri
Ulam Giderleri
Personel Ulam Giderleri
Dier Ulam Giderleri
Telefon (Pstn/Gsm) Cihaz Giderleri
Telefon (Pstn/Gsm) Hat Giderleri
letiim Giderleri
ube letiim Giderleri
Veri Hatlar Ve Internet Kulanm Giderleri
ube BDDK Lisans ve Vergi Giderleri
ube Vergi ve Har Giderleri ube Belediye Vergi Giderleri
Kurum Aralar Vergi Giderleri
Sistem Tedarik Ve Bakm Giderleri
ube Teknoloji Giderleri
ube Cihazlar Teknik Destek Giderleri
Posta Giderleri
Kargo / Kurye / Posta Hizmetleri Giderleri Kurye Giderleri
Kargo Giderleri
Peyzaj / iek / Salon Bitkileri
Bina Ynetim ve Aidat Gideri
Dier letme Giderleri Sigorta Giderleri
klimlendirme Giderleri (Istma/Soutma)
ube Gvenlik Giderleri
Genel Mdrlk Personel Maliyeti: ube yaplanmas hari merkezi

departmanlarda alan personellerin ilgili dneme ait giderlerinin ube bana den
ortalama maliyetidir. Genel mdrlk personel maliyeti, personel maliyeti bal
altndaki tm kalemlerin, genel mdrlk iin toplanp, 12ye blnmesi sonrasnda
toplam genel mdrlk personel maliyeti deerine ulalmaktadr. Bu toplam rakam,
ubelerin yapt ilem orannca ubelere datlarak hesaplanmaktadr.
nsansz ubelerde ise genel mdrlk personel maliyeti ise u ekilde hesaplanr.
nsansz ube operasyon merkezindeki tm personel masraflar toplanarak yaplan
ilem saysna blnr ve birim ilem bana dn ilem maliyeti hesaplanr. Bu ilem
- 79 -
maliyeti ile insansz ubenin yapt ilem says arplarak hesaplama yaplan insansz
ubenin oluturduu genel mdrlk personel maliyeti bulunur.
ube Al Maliyeti: Banka ubesinin faaliyete geebilmesi iin gerekli olan yatrm
miktar, masraf ve harcamalar iermektedir. ube al maliyetleri detay bilgileri
Tablo 3.6da verilmitir.
- 80 -
Tablo 3.6 : ube Al Maliyetleri
Maliyet Detay
Mimari Projeler
Elektrik Tesisat Projesi
ube Yeri Proje Maliyetleri Doalgaz Tesisat Projesi
Mekanik Test ve Projeler
Dier Altyap Projeleri
Emlak Giderleri
ube Yeri Kiralama Maliyetleri
ube Yeri Belirleme Fizibilite
Tm naat Maliyetleri
ube naat ve Tadilat Maliyetleri
Elektrik ve Mekanik Altyap
ATM ve Kiosk Cihaz Maliyetleri
Sramatik Sistemleri Maliyetleri
Para Sayma Makinalar Maliyetleri
Evrak mha Cihaz
ube Cihaz Maliyetleri
ube Jeneratr ve Altyap Maliyetleri
Klima Sistemleri Maliyetleri
Dviz Panosu
Fiyatlama ve Oran Panosu
Su Istma Sistemi
ay Kazan
ube Mutfak ve Temizlik Ekipmanlar Buzdolab
Elektrikli Sprge
Dier Ekipmanlar
Zrhl Kap
Kiralk Kasalar
ube Kasa Dairesi Ekipmanlar
Vezne ekmece ve Kasalar
Ariv Raflar
Vezne
Masalar ve Dolaplar
ube Hareketli Mobilya Maliyetleri
Oturma Gruplar
Dier Mobilyalar
ube Cephe Tabelas
D Cephe Maliyetleri
Reklam Unsurlar Maliyetleri
Bilgisayarlar
Sunucular
Sistem Kabinleri
A Cihazlar ve Yedekleri
IP Telefon Sistemi
ube Bilgisayar ve Bilgi Teknoloji Sistemleri Maliyetleri
UPS
Mdr Odas ve Mteri Hol
Ekranlar
Kart Basm Makinas
MFP Cihaz
Alarm Sistemi
ube Gvenlik Sistemleri
CCTV Sistemi
Yangn Sndrme Cihazlar Maliyetleri
Dier Maliyetler ube Sigorta Maliyeti
Dier Maliyetler
- 81 -
ube Sermaye Karl: ubenin faaliyet gsterebilmesi iin, faaliyetleri orannca
denmi sermaye tutarnda karln olmas gerekmektedir. Basel anlamalar ile
belirlenen ve Trkiyede de uygulanan sermaye yeterlilik gereksinimi bankalarn risk
ynetimi algsn tetiklemekte ve temeli olmayan banka bymelerinin nne gemeyi
amalamaktadr152.
Cari Mevduat Hacmi: Gerek ve tzel kiilerce vadesiz olarak alm ve aktif
durumdaki cari hesaplarnn devam eden bakiyelerinin toplamdr. Model ierisinde
aylk olarak ortalama net deiim baz alnacak olup, sisteme giren cari mevduat
deerleri ile sistemden kan mevduat deerlerinin fark alnacaktr.
Vadeli Mevduat Hacmi: Gerek ve tzel kiilerce vadeli olarak alm ve aktif
durumdaki tasarruf, katlma ve yatrm hesaplarnn devam eden bakiyelerinin
toplamdr. Model ierisinde aylk olarak ortalama net deiim baz alnacak olup,
sisteme giren mevduat deerleri ile sistemden kan vadeli mevduat deerlerinin fark
alnacaktr.
Mevduat Hesap Says: Gerek ve tzel kiilerce vadeli veya vadesiz olarak alm
ve aktif durumdaki cari, tasarruf, katlma ve yatrm hesaplarnn adedidir. Her ne
kadar hesap saysnn ube karll zerine etkisi olmasa da, hesap saysnn az ama
yksek miktarlarda olmas, mteri hesab kapatlmak istendiinde, bu durum ubenin
mali yapsn bozabileceinden, ubeyi olumsuz ynde etkileyebilir. ubelerde yksek
tutarl az hesap olmas, ksa dnemde karl gzkse de, riskler iermektedir.
Kredi Hacmi: Gerek ve tzel kiilerce, bankadan alnan kredi borlarnn devam
eden bakiyelerinin toplamdr. Model ierisinde aylk olarak ortalama net deiim baz
alnacak olup, sisteme giren kredi deerleri ile sistemden kan kredi deerlerinin fark
alnacaktr.
Kredi Says: Banka z kaynaklar, katlma havuzlar ya da yabanc kaynak

kullanlarak araclk edilen havuzlardan, gerek ve tzel kiilere mal ve hizmet
finansman iin satclara deme yaplarak mterilerin borlandrld ve aktif borcu
devam eden hesaplarn adedidir. Bu kategoriye kredi kartlar dhil edilmemitir. Her
ne kadar kredi saysnn ube karll zerine etkisi olmasa da, kredi saysnn az ama
152
Paldi, C. (2014). Capital Adequacy, Liquidity, and Risk: Is Islamic Banking Too Expensive?. Journal
of Finance, 2(2), 173-177.
- 82 -
yksek miktarlarda olmas, mteri kredisi erken kapatlmak istendiinde, bu durum
ubenin mali yapsn bozabileceinden, ubeyi olumsuz ynde etkileyebilir.
ubelerde yksek tutarl az kredi olmas, ksa dnemde karl gzkse de, riskler
iermektedir.
Mevduat D rn Says: Mevduat haricinde fon toplamaya ynelik olarak

oluturulmu ek, senet, kredi kart gibi deme sistemleri yannda, sukuk153, ak
piyasa ilemleri, dviz ticareti, kymetli maden, bireysel emeklilik sistemi, sigorta
ilemleri, kiralk kasa hizmeti vb. rnleri aylk olarak ortalama art miktardr.
Faaliyet Gelirleri: Temel bankaclk hizmeti kapsamnda kullandrlan kredi ile

toplanan mevduat arasndaki farktan oluan gelirlerin toplamdr. Bunun yannda
yaplan hizmetler iin toplanan komisyonlar, ilem cretleri, kambiyo karlar ve kredi-
mevduat dndaki dier gelirler bu kategori altnda ele alnacaktr.
hra Edilen Menkul Kymetler: Sukuk gibi bir varlk ya da gelire dayal olarak
sertifika vb. kymetli evrak ile halka arz edilen ve bankaya kaynak reten kurumsal
sermaye aralardr.
Dier Pasifler: Bilanonun pasifinde, mevduat ve zkaynak haricinde denmek zere

ayrlm vergi, karlk giderleri (pheli alacak, kdem tazminat) vb.
ykmllklerdir.
Toplam Karlklar: Bankalar topladklar mevduat ve benzeri fonlarn belirli bir

ksm ile kullandrlan kredi ve benzeri alacaklarn zamannda denmemesi ihtimaline
karn, yasa gerei bir miktar paray merkez bankas hesaplarnda tutmak zorundadr.
Merkez bankasnn para piyasalarn ynetmek amacyla kulland bu enstrmanlar,
bankalarn karll ve fiyatlama almalar asndan nemlidir154. Bu alma
kapsamnda her bir ube iin oluan karlk tutar, karlk giderleri olarak
hesaplanarak modele dhil edilmitir.
ADK lem Adedi: ube dndaki datm kanallar banka ve mteriler iin yaygn
kullanlan bir yntemdir. ADK kanallar aracl ile bankalar maliyetlerini azaltrken,
mteriler ise ilemlerini kolaylkla yapabilmektedirler. Ancak gnmz ADK
153
Sukuk: Katlm Bankacl Sektrnde kullanlan ve hazine bonusu tarzndaki uzun sreli
borlanma enstrmanlarna verilen isimdir.
154
Kara, H. (2012). Kresel Kriz Sonras Para Politikas. TCMB alma Teblii, 1217. s.09-36.
- 83 -
kanallar, fiziksel ube gereksinimini ortadan kaldramamaktadr. Bu kanallar
kullanarak mterilerin yeni rn alma, rn hakknda bilgi alma ve daha fazla ilem
yapma eilimleri var olup, bankalar mterini ubelerden daha ok datm kanallarna
ynlendirmektedirler155. Bankalarn karll zerinde nemli bir katks olan ADK
kanallar, ube mterilerinin yapm olduu ilem adedi ile modele dhil edilmitir.
ADK lem Hacmi: ube mterilerinin datm kanallarn kullanarak yapm olduu
toplam ilem tutarn belirtmektedir.
3.5. Bankaclk rn Tanmlar
Bankalar mterilerine hizmet sat yapmaktadrlar ve her bir farkl hizmet

rn olarak tanmlanmaktadr. Tablo 3.7de bankaclk rnleri ana kategorileri
sunulmutur.
Tablo 3.7 : Bankaclk rnler Ana Kategori Listesi
Bankaclk rnleri Ana Kategorileri

Vadeli Hesaplar Yatrm Hesaplar Menkul Kymet rnleri
Vadesiz Hesaplar ek Karne Tketici Finansmanlar
Kredi Kartlar Gayri Nakdi rnler Hazine rnleri
Debit Kartlar Altn Borsas rnleri Nakit Ynetimi rnleri
POS rnleri hracat Finansmanlar Maa rnleri
Kiralk Kasalar thalat Finansmanlar Sigorta rnleri
Konut - Arsa Finansmanlar Akreditif rnleri Kobi rnleri
Ara - Makine Finansmanlar Kymetli Maden Hesaplar Tarm Finansmanlar
Altn Hesaplar Kymetsiz Maden Hesaplar Teminat Hesaplar
Okul Taksit rnleri Trev rnleri Avans Mektubu
Emekli Hesaplar
3.6. Mterinin ube Tanm
Her banka mterinin bir ubesi vardr ve mteriler bankalar bnyesinde

istedikleri ubeden ilem yapabilirler. Mterinin ilk hesabn at ube mterinin
ana ubesidir ve mteri ana ubesi dndaki ubelerden ve datm kanallarndan da
ilem yapabilmektedir. Mterinin kendi ubesi dnda yapm olduu ilemler iin
155
Xue, M., Hitt, L. M., & Chen, P. Y. (2011). Determinants and Outcomes of Internet Banking
Adoption. Management Science, 57(2), 291-307.
- 84 -
bankalar farkl fiyatlama politikas uygulayabilir. Mterinin ube tanm ve kanallar
aras geime ekil 3.4te gsterilmitir.
ekil 3.4 : Mterinin ube Tanm
3.7. nsansz ube ve Geleneksel ube Farklar
nsansz ubelerde tm ilemler, ube lokasyonunda ancak fiziksel personel

temas olmadan teknolojik cihazlar yardm ile yaplmaktadr. Bu ilemler esnasnda
insansz banka ubelerinde, normal banka ubelerinden farkl sreler ile ilemler
yaplmaktadr. Bu tarzda ilemler ounlukla geleneksel ubelere gre maliyet, hz ve
kalite avantaj salasa da, baz faktrler insansz ubeler asndan maliyet arttrc
olabilmektedir. Bunlardan bazlar;
Mterilerin imzaladklar form ve belgelerin tutulduu dokmanlarn,

ube lokasyonlarndan periyodik olarak toplanarak merkezi ariv yapsna
tanmas.
Baz belgelerin mteri lokasyonunda kurye aracl ile alnabilmesi.
nsansz ubelerdeki nakit para ykleme ve nakit toplama gibi bakm
ilemlerinin geleneksel ubelere gre daha fazla olmas.
- 85 -
Bilgi sistemleri operasyonel maliyetlerinin insansz ubeler iin daha fazla
olmas.
Geleneksel ubeler ile insansz ubeler arasndaki farkllklar ve ortak noktalar

Tablo 3.8de listelenmitir.
Tablo 3.8 : Geleneksel ube ile nsansz ube Farklar
Geleneksel ube nsansz ube

Geleneksel ubelerde yaplan ilemler grntl nsansz ubelerde yaplan tm ilemler grntl
olarak kayt altna alnmamaktadr. olarak kayt altna alnmaktadr.
Geleneksel ubeler i gnleri ve mesai saatlerinde nsansz ubeler 7/24 prensibine gre kesintisiz
hizmet vermektedir. hizmet vermektedir.
nsansz ube kurulum maliyetleri geleneksel

Geleneksel ube kurulum maliyetleri yksektir.
ubelere gre daha dktr.
Geleneksel ube operasyonel maliyetleri nsansz ube operasyonel maliyetleri geleneksel
yksektir. ubelere gre daha dktr.
Geleneksel ubelerde operasyonel para ve deerli
nsansz ubelerde operasyonel para ve deerli
ktlar ube grevlilerinin kontrolndedir. Bu
ktlar sertifikal endstriyel kasalar ierisinde
durum banka ii sahtekrlk ve gvenlik
tutulmaktadr. Gvenlik riskleri daha azdr.
sorunlarna sebep olmaktadr.
nsansz ubeler iin tefti ve i kontrol maliyetleri
Geleneksel ubeler iin tefti ve i kontrol
merkezi olarak, daha dk maliyetlerle ve daha
sreleri uzun zamanl ve maliyetlidir.
hzl yaplmaktadr.
Corafi dalmndan dolay, geleneksel nsansz ubelerde yaplan ilemler merkezi

ubelerdeki hizmet kalite lm ve hizmet olduundan dolay hizmet kalite lm ve
standartlarnn kontrol zordur. hizmet standartlarnn kontrol daha kolaydr.
Geleneksel ubelerde birden fazla mteri hizmet
almak istediinde sramatik sistemleri (Queue Sramatik sistemlerinin insansz ubelerde
management system) mterilerin srasn uygulanmasnda zorluklar yaanmaktadr.
ynetmektedir.
Geleneksel ve nsansz ubelerde ATM cihazlar bulunmaktadr.
nsansz ube ile geleneksel ubelerin aylk ortalama gider kalemleri Tablo
3.9da gsterilmitir. Bu maliyet kalemleri alma kapsamnda ele alnan 60 fiziksel
ube ile 15 insansz ubenin, 2014 ve 2015 yl verileri aylk olarak ortalama deerleri
alnmtr. Operasyonel giderler asndan geleneksel ube giderleri, insansz ube
giderlerinin 4.19 ile 8.54 kat arasnda olduu hesaplanmtr.
- 86 -
Tablo 3.9 : Geleneksel ube ve nsansz ube Operasyonel Gider Karlatrmas
Geleneksel ube nsansz ube

Gider Kalemi (Bin TL) (Bin TL)
(En Kk En Byk) (En Kk En Byk)
Dorudan Personel Giderleri 80 - 120 0 - 10
Dolayl Personel Giderleri 30 - 40 5 - 20
Vergi ve Harlar (Faaliyet D) 15 - 25 1-5
Kira Giderleri 15 - 50 1-5
Amortisman Giderleri 4 - 10 1-4
Ynetim, Denetim ve Mavirlik Giderleri 10 - 20 2-5
Reklam ve Halkla likiler Giderleri 3 - 10 1-5
Sistem ve letiim Giderleri 8 - 12 5 - 10
kram ve Temizlik Giderleri 10 - 15 3-5
Dier letme Giderleri 30 - 50 5 - 15
Toplam 205 - 352 24 - 84
3.8. Verilerin Kaynaklar
Bu alma kapsamnda Trkiyede faaliyet gsteren bir katlm bankasnn

muhasebe, strateji, bilgi teknolojileri, operasyon ve pazarlama birimlerinden alnan,
BDDK denetimine tabi veriler zerinden alma yaplmtr. Veriler ana bankaclk
sistemlerinin olduu veritabanlarnn hata dzeltme (bug fixing) sistemlerinden
alnmtr. Bu sistemler banka mteri verilerinin bulunmad ortamlardr. Veriye
eriim metodu olarak sorgu cmlecikleri (Transact SQL) kullanlmtr. Verilerin elde
edilmesinden sonra, verilerin doruluu ve tutarll bata muhasebe ilkeleri olmak
zere, temel i kurallar gereince ele alnmtr156.
Bu alma srecinde hibir ekilde banka mteri verisi kullanlmam ve

hibir mteri verisine eriim salanmamtr. alma bnyesinde mteri bilgileri ile
ilintili olarak sadece mteri ve hesap adetleri bilgileri kullanlmtr. Ayrca alma
srecinde mteri verisinin gizlilii ilkesine zen gsterilmitir157. Model ierisinde
kullanlan dier bilgiler ise mteri verilerinin bulunmad muhasebe sistemlerinden
alnmtr.
156
Genel olarak bankaclk sistemlerinde bir ilemin yaplmas esnasnda, ilemler en az iki farkl
tabloya kayt edilir. Birinci kayt ilemin detay olarak kayd, ikincisi ise kontrol amac ile yaplan
kayttr. Periyodik olarak
157
5411 sayl Bankaclk Kanununun Srlarn Saklanmas konulu 73. Maddesine aykr herhangi bir
veri eriimi salanmamtr.
- 87 -
Bunun dnda sektrel veriler ve teknoloji trendleri zerine yaplan analiz
almalarnda ise Dnya Bankas, Trk Bankalar Birlii, BDDK, Avrupa Birlii Veri
Merkezi, aratrma firma verileri (IDC, PWC, Gartner ve Forrester) temel alnmtr.
Bunun yannda insansz ube kavramnn oluturulmasnda araclk eden, insansz ube
ierisindeki cihazlar reten teknoloji firmalarnn aratrma raporlar ve nerileri
alma kapsamna yn vermitir.
3.9. Mann Whitney U Testi
Parametrik olmayan testlerden Mann-Whitney U testi iki rneklem dalmnn

konum ynnden anaktle dzeyine eit olup olmadna karar veren bir testtir. Mann-
Whitney U testi sra puanlar toplamna dayanan bir testtir. Bu testte, gzlemlerin
byklk sra deerleri kullanlr. Gzlem deerleri hangi rneklemde yer aldna
baklmakszn kkten bye doru sralanr ve gruplardan birinin sra deerleri
toplanr. Bu deer uygun tablo deeri ile karlatrlarak gzlem deerleri arasnda
farkllk olup olmad sonucuna varlr158. ki kmeye ilikin nicel veya yapay
nicelikteki verilerin kyaslanmasnda kullanlan, sra saylarn, esas alan, parametrik
olmayan Mann-Whitney U testi Wilcoxon testi olarak da adlandrlabilmektedir.
Veri Zarflama Analizi sonrasnda elde edilen bulgularn istatistiksel olarak

anlamll bamsz iki grup karlatrmasnda kullanlan Mann-Whitney U testi ile
snanacaktr.
Testin analiz aamasnn anlalabilmesi iin hipotezler oluturulur. Buna gre

H0: "ki bamsz grubun gzlem deerleri arasnda fark yoktur" ve H1: "ki bamsz
grubun gzlem deerleri arasnda fark vardr" eklinde hipotezler oluturmak
mmkndr. Mann-Whitney U Testi sonucunda ulalan Sig. (2 - tailed) deeri, testin
%95 gvenilir olduu varsaymnda, %5ten kk olmas durumunda H0 hipotezi
reddedilir, yani kmeler arasnda anlaml bir farkllk olduu sonucuna varlmaktadr.
158
Takpr, V., (2014), Klasik Veri Zarflama Analizi le Kategorik Veri Zarflama Analizi
Modellerinin Enerji Verimlilii zerinde Karlatrmal ncelenmesi, Mimar Sinan Gzel Sanatlar
niversitesi,Fen Bilimleri Enstits
- 88 -
BLM 4: UYGULAMA VE DEERLENDRME
Gnmzde banka ubeleri, bankalarn bymesinde ve karllnn

artmasnda halen nemli bir faktrdr. Teknolojinin geliimine, Internet ve mobil gibi
kanal uygulamalarnn artmasna ramen banka gelirlerinin ou ubeler tarafndan
oluturulmaktadr. ubelerin etkinliini, karlln ve performansn arttrmak
bankann karlln ve etkinliini arttrmak anlamna gelmektedir. Dolaysyla
ubelerin performansn takip etmek kadar, iyiletirmek iin zm nerileri
gelitirmek, greceli olarak benzer davran gsteren ubeler ile etkinlik
karlatrmas yapmak nemlidir. Bu karlatrmada temel ama, etkin olmayan
ubelerdeki zayf alanlar tespit ederek, etkin ubelerdeki uygulamalar referans alarak
benzetmektir.
4.1. Uygulamann Amac ve Kapsam Verilerin Analizi
Bu uygulamann amac insansz banka ubeleri ile geleneksel banka ubelerinin

etkinliinin karlatrlarak, insansz banka ube uygulamasnn performansnn ve
etkinliinin arttrlmasna ynelik verilerin kartlmasdr. Veri Zarflama Analizinin
kullanld bu almada, Trkiyede faaliyet gsteren bir katlm bankasnn, 60 adet
geleneksel ubesi ile 15 adet insansz ube uygulamas ayn model ve kriterlerle
karlatrlarak etkinlikleri analiz edilmitir. Sonularn listelendii tablolarda
ubelerin CCR-BCC etkinlik deerleri yannda, ube etkinlii ve etkinlikten
uzaklklarn tanmlayan, banka ubelerinin iyiletirilmesine ynelik, iyiletirme
alanlarnn tespitine olanak salayacak neri niteliindeki deerlerde bulunmaktadr.
Analiz edilen ubelere sahip olan bankann, analiz sonularnn yorumlanmasnda
referans tekil etmek zere, son 10 yllk dnemdeki yeni mteri kazanma, ube ve
karllk bilgileri Tablo 4.1de gsterilmitir.
- 89 -
Tablo 4.1 : Tarihsel Olarak Mteri, ube ve Karllk Deiimi
Net Kar ube Mteri Kar Arts

Mteri ube Personel Net Kar (Bin Art Adet Art Oran
Yl Adedi Adedi Adedi (Bin TL) USD) Oran Oran (TL)
2006 782,695 79 1,386 35,501 25,123 14.49% 14.00% 19.11%
2007 886,863 87 1,794 74,123 63,641 10.13% 11.75% 108.79%
2008 1,026,884 113 2,245 104,086 68,826 29.89% 13.64% 40.42%
2009 1,213,419 121 2,447 127,133 84,434 7.08% 15.37% 22.14%
2010 1,419,638 141 2,850 159,648 103,265 16.53% 14.53% 25.58%
2011 1,719,230 181 3,309 195,042 102,304 28.37% 17.43% 22.17%
2012 2,079,823 221 4,013 250,156 140,332 22.10% 17.34% 28.26%
2013 2,488,656 265 4,800 300,343 140,722 19.91% 16.43% 20.06%
2014 2,964,124 302 5,350 370,450 161,135 13.96% 16.04% 23.34%
2015 3,510,042 345 5,840 470,160 167,317 14.24% 15.55% 26.92%
Tablo 4.1de grld gibi mteri art rakam ve ube art rakam ile
karllk arasnda bir korelasyon bulunmamaktadr. Trend izgileri eklenerek
oluturulan ekil 4.1de grld zere, yllk kar rakamlar art oran artarken,
personel art orannda azalma yaanmaktadr. Bu durum banka srelerinin
dijitallemesi, teknolojiyi kullanmnn artmas ve dolaysyla alternatif datm
kanallarnn yaygn kullanm ile de aklanabilir159.
45%
Yzde Deiim
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Yl
Mteri Adet Art % Kar Arts % (TL) Sube Art % Personel Art %
ekil 4.1 : Mteri, ube ve Karllk Deiim Grafii
159
Ho, S. J., & Mallick, S. K. (2010). The Impact of Information Technology on the Banking Industry.
Journal of the Operational Research Society, 61(2), 211-221.
- 90 -
4.2. nsansz ube Mterileri Davran Analizi
Mteri davran her bir ube iin farkllk gsterse de, toplam banka
bnyesinde ortak kullanm eilimleri bulunmaktadr. Daha ok mterilerin finansal
durumu, demografik yaps ve ube lokasyonuna gre farkl mteri davran biimleri
olabilir. Bankalarda mteri davrannn ele alnmas sadece ubedeki mteri
davrannn analiz edilmesi ile deil, dier teknolojik kanallardaki mteri
davrannn da ele alnmasyla mmkndr. Bankaclk sektrnde mteri davran
analiz edilmesiyle, daha kaliteli hizmet vermek amacyla, mterilere sunulan rn ve
hizmet farkllamas yaplabilir160. Aratrmann bu ksmnda etkinlik analizinde
kullanlan toplam 75 ube ve bu ubelerin mterilerinin kanal bazl davranlar analiz
edilmitir.
lk olarak mterilerin teknolojiye olan yatknln tespit etmek amacyla, ube

kanal dnda kullanm olduklar datm kanallar ele alnmtr. En yaygn ve
teknolojiye yaknl en ok simgeleyen Internet ve mobil kanal kullanmlar insansz
ube ve geleneksel ubeler iin ayr ayr ele alnmtr. ekil 4.2de insansz ubeler ile
geleneksel ubelerin mterilerinin Internet ve mobil bankaclk kullanm oranlarn
gsterilmektedir. Buna gre, insansz ube mterilerinin %43 orannda Internet
kanaln kullandklar, %34 orannda ise mobil kanaln kullandklar belirlenmitir.
Geleneksel ubelerde ise Internet kanal iin %29, mobil kanal iin ise %13 orannda
kullanm oran llmtr161. Buna gre, insansz ube mterilerinin Internet ve
mobil kanaln daha ok tercih ettikleri, dier bir ifade ile daha ok teknoloji
kullanmna yatkn olduklar sonucuna varlmtr.
160
King, B. (2010). Bank 2.0: How Customer Behaviour and Technology Will Change the Future of
Financial Services. Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd. Page 18-22.
161
lm deerleri 2015 yl iin 1 yllk aktif kullanm gereksinimi baz alnarak yaplmtr.
- 91 -
ekil 4.2 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri Kanal Kullanm Oranlar
Bankalar mterilerinin sadece mevduat veya kredi hesab deil, bunlarn

yannda mterinin banka bnyesindeki balln ve yaam sresini arttrmay
amalayan, birden ok rn kullanmalarn isterler. Bir dier davran analizi olarak
oklu saydaki rn kullanm ele alnmtr. Mteriler kullanm olduklar rnlere
gre 1-2 rn, 3-4 rn ve 5ten ok rn olmak zere 3 kategoride ele alnmtr.
ekil 4.3te insansz ubeler ile geleneksel ubelerin mterilerinin rn kullanm
eitlilii gsterilmektedir. Buna gre insansz ubelerdeki mterilerin, oklu rn
kullanm oran geleneksel ubelerin oklu rn kullanmna gre daha fazladr. Tez
almas kapsamnda ele alnan banka asndan, 1-2 rn kullanmna mteri
davrannda byk bir eilim olduu gzkmektedir. nsansz ubeler grubu iin, 1-2
rn kullanm %70 orannda iken fiziksel ubelerde ise %79 oranndadr. Dier bir
ifade ile insansz ubelerde 3 veya daha st sayda rn kullanan mteri says,
toplam kmenin %30unu olutururken, geleneksel ubelerde ise bu durumun %21
orannda olduu tespit edilmitir.
- 92 -
ekil 4.3 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri rn Kullanm Saylar
Bankalar mterilerinin farkl tipteki ilemleri yapmalarn isterler. lem

eitlilii olarak adlandrlan bu durum mterinin bankadaki yaam dngsn
arttrabilecektir, yani mteri banka deiiklii yapmak isterse, birok farkl ilemi
dier bir bankaya tama sreci zor olabilmektedir. Bu durum bankaya ball
oluturur. Bir dier davran analizi olarak bir mterinin yapm olduu farkl trdeki
ilem saylar incelenmitir. Mterilerin srekli ayn ilemleri yapmalar ile farkl
ilemleri yapmalar arasnda farkllklar bulunmaktadr. Bunlardan en nemlisi farkl
ilemlerin mteri tarafndan yaplmas, mteri ile farkl temas noktalar, farkl
pazarlama faaliyetleri (rn ve kampanya nerileri) ve farkl rn kullanm anlamna
gelmektedir. ekil 4.4 insansz ubeler ile geleneksel ubelerin mterilerinin ilem
farklln gstermektedir. Buna gre geleneksel banka ube mterilerinin %18i tek
tip ilem yaparken, insansz ube mterilerinin ancak %2si tek tip ilem
yapmaktadrlar. nsansz ubelerde mteriler daha ok farkl eitteki ilemleri
yapmaktadrlar. Bu durum insansz banka ubelerinde ilem yapmann daha
ergonomik olmasndan kaynaklandn gsterecei gibi, mterilerin insansz banka
ubelerine daha ok bal olduklarn da gstermektedir.
- 93 -
ekil 4.4 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri Farkl lem Saylar
Bir dier davran analizi olarak mterinin bankada tutmu olduu mevduat
bakiyeleri toplamdr. ekil 4.5te insansz banka ubeleri ile geleneksel ube
mterilerinin ortalama mevduat bakiye farkllklar gsterilmektedir. TL dndaki
dviz cinsleri iin, TL dnm yaplarak grafik hazrlanmtr. nsansz banka
ubelerinde 101 TL ile 10,000 TL bakiyeleri arasnda %52 orannda mteri varken,
geleneksel ubeler iin bu oran %41 olarak llmtr. 10,000 TL zeri bakiyelerdeki
dalm, her iki grup iin %22 olarak gzlenmitir. nsansz banka ubelerinde
mterilerin ortalama mevduat bakiyelerinin, geleneksel banka ubelerine gre daha
yksek olduu gzkmektedir.
- 94 -
ekil 4.5 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri Mevduat Bakiye Dalm
Bir dier davran analizi olarak mteri deer segmentasyonu kullanlmtr.

Bir kii veya firma banka mterisi olduktan belirli bir sre sonra, gstermi olduu
banka asndan verimlilik ve performans gz nnde bulunarak segmentasyon
hesaplanmaktadr. Mteri bakiyesi, kulland rnler, mteri demografik bilgileri,
hesap hareketleri, mteriden toplanan cret ve komisyonlar gibi deerlerle mteri
segmentasyonu dzenli aralklarla hesaplanp gncellenmektedir. Segmentasyondaki
temel ama mterilere ncelikli olarak ihtiyalar olduu hizmetleri ulatrmaktr162.
ekil 4.6da insansz ubeler ile geleneksel ube mterilerinin deer segmentasyonu
asndan farkll gsterilmektedir. Segmentler arasnda ok net bir farkllk
gzkmese de, insansz ube mterilerinin orta ve dk segmentlerinde daha yaygn
olduklar gzlenmektedir.
162
Machauer, A., & Morgner, S. (2001). Segmentation of Bank Customers by Expected Benefits and
Attitudes. International Journal of Bank Marketing, 19(1), 6-18.
- 95 -
ekil 4.6 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri Deer Segmenti Farkllamas
Demografik analiz mterinin yaad yer, meslek bilgileri, ya, geliri,

cinsiyeti, medeni durumu, ocuk says, vb. birok adan ele alnmaktadr. Bu alma
kapsamnda rnek olarak mterilerin cinsiyeti zerinden analiz yaplmtr. 2015 yl
mterilerinin bankaclk hizmetlerini kullanm bilgileri baz alnarak yaplan analizde,
geleneksel ve insansz ubeler yannda Internet, ATM ve Mobil gibi kanal verileri de
analize dhil edilmitir. ekil 4.7de insansz ubeler ile geleneksel ubeleri kullanan
mterilerin cinsiyet dalm gsterilmektedir. Geleneksel ubelere gre insansz
ubeyi erkeklerin greceli olarak daha ok tercih ettikleri gzkmektedir163. Ancak bu
durum dier kanallar iin de geerlidir.
Bu ksmdaki analiz cinsiyet ayrm olmayp, cinsiyete gre banka mterilerine sunulacak rn ve
163
kampanya eitliliinin arttrlmas hedeflenmitir.
- 96 -
ekil 4.7 : nsansz ube ve Geleneksel ube Mterileri Cinsiyet Dalm
4.3. Uygulamada Kullanlacak Yntem ve Uygulama Sreci
Yaplan analiz almasnda temel analiz birimi olarak banka ubesi

belirlenmitir. Banka ubelerinin etkinlik analizinde sabit getirili CCR modeli ile
lee gre deiken getirili BCC modeli kullanlm olup, alma sonunda her iki
sonu ve farkllklar kyaslanmtr. alma bnyesinde toplam 75 adet ubenin 2014
ve 2015 yl verileri alnarak, aylk ortalama deerleri hesaplanarak modele dhil
edilmitir. Benzer ekilde yllk veya dnemsel olmayan deerlerde aylk ortalamalar
alnarak modele ilave edilmitir. Bu aamada tm girdi ve kt deerlerindeki, yabanc
para tutarlar, Trk Lirasna evrilerek modele dhil edilmitir. alma srecinde
parann imdiki deer ve gelecek deeri ihmal edilmitir. alma bnyesinde
yrtlecek uygulama sreci ise ekil 4.8de gsterilmitir.
Uygulama bnyesinde ele alnan ubelerin retim ve deer retme asndan

etkinlii analiz edilecektir. Buna gre tm almalar retim yaklam ve pazarlama
yaklamna gre ayr ayr ele alnarak, her bir yaklam iin modele girdi ve kt
deerleri ayr ayr seilmitir.
- 97 -
alma srecinde OpenSource DEA164 ve Frontier Analyst165
uygulamalarndan faydalanlmtr. OpenSource DEA uygulamas, ak kaynak kod
yaklam ile gelitirilmi olup, Windows ve Linux iletim sistemlerinde
alabilmekte ve cretsiz olarak indirilip kullanlabilmektedir. OpenSource DEA
uygulamasnda karar birimi ve deiken says bakmndan bir limit yoktur,
uygulamann grsel arayzleri vardr. Banxia firmas tarafndan gelitirilen Frontier
Analyst uygulamas ise Windows iletim sistemin zerinde almaktadr. cretli bir
program olup, karar birimi baznda fiyatlama politikas uygulanmaktadr. Son olarak
Mann Whitney U testi iin SPSS uygulamas kullanlmtr.
ekil 4.8 : Uygulama Sreci
Modelde kullanlan her finansal deer deikeni, bankann bilgi gvenlii,

rekabet ve gizlilik politikalarna uygun olmas asndan, belirli bir katsay ile
arplarak almada ele alnmtr.
164
Open Source DEA. (2013). The Open Source DEA Project Provides Free and Open-Source Data
Envelopment Analysis Software, Eriim Tarihi: 25 Kasm 2015, http://www.opensourcedea.org/
165
Banxia Frontier Analyst. (2015). Data Envelopment Analysis for Professionals, Eriim Tarihi: 25
Kasm 2015, http://www.banxia.com/frontier/
- 98 -
4.4. Modeldeki Karar Noktalarnn Seimi
Modelde girdi ve kt odakl yaklam kullanlacaktr. Her ne kadar banka

ubelerinin mterilerine sunduklar rnlerin eitlilii konusunda etkileri olmasa da
(rnler genel mdrlk tarafndan belirlenmektedir), rnlerin kullanm,
pazarlanmas, pozisyonlanmas, satlmas ve operasyonlarnn yaplmas,
konumlanmas ynnde ciddi faaliyet alan bulunmaktadr. Bu noktadan ele
aldmzda kt odakl bir yaklam daha uygun gzkmektedir. Ancak insansz
ubeler ile etkinlik karlatrmas yaparken, insansz ubeler ile maliyet azaltlmas
amalandndan dolay ise girdi odakl yaklam daha uygun gzkmektedir.
kinci olarak lek getirisinin belirlenmesidir. Banka ubeleri iin girdilerin

(personel, ube bykl, vb.) belirli bir oranda artrlmas sonrasnda, ktlarn da
ayn oranda artmasn beklemek doru olamayacaktr. Bu yzden model ierisinde
arlkl olarak deiken getiri kullanlacak olup, sabit getiri ile kyaslama yaplaca
durumlar iin sabit getiri kullanlacaktr.
Son olarak ise modeldeki girdi ve kt deikenlerine arlk verilmeyecektir.

Banka ubeleri analizinde tm metrikler finansal olarak ele alnaca iin, finansal
metrikler zerinde nceliklendirme ve arlklandrma yaplmas sonucu
deitirmeyecektir.
4.5. Hizmet Kalitesi ve Mteri Memnuniyeti
Mteri memnuniyeti ile mteri etkinlii arasnda dorudan bir iliki

bulunmamaktadr. Hzl servis ile mteri memnuniyeti arasnda da bir iliki
bulunmamaktadr. Bankaclk ilemleri gibi ilemlerin uzun srmesi durumunda,
mterinin daha ok bilgilendirilme frsat olduundan dolay, mteri asndan
memnuniyeti artrc bir faktr oluabilir166. Mteri memnuniyeti ile mterinin
bankadaki yaam sresi arasnda bir orant bulunmaktadr. Yani mteri sunulan
hizmetten ne kadar memnun olursa, bankay brakma olasl o kadar azalacaktr.
Dier taraftan mterinin bankada kalma sresi ile banka karll arasnda bir orant
166
Paradi, J. C., Rouatt, S., & Zhu, H. (2011). Two-stage Evaluation of Bank Branch Efficiency Using
Data Envelopment Analysis. Omega, 39(1), 99-109.
- 99 -
da bulunmaktadr167. Mteri memnuniyet analizi olduka kapsaml bir konu
olduundan ve almann temel amalarndan biri olmad iin alma kapsam
dnda tutularak, mteri memnuniyeti modele dhil edilmeyecektir.
Bankalar mterilerine hizmet sat yapmaktadrlar. Mteri memnuniyeti ve

hizmet kalitesi gibi unsurlar, banka asndan nemli olsa da bu alma kapsamnda
mteri memnuniyeti, ilem ergonomisi, ilem sresi ve hizmet kalitesi gibi finansal
olmayan unsurlar modele dhil edilmemitir. alma kapsamnda amalanan konu,
tamamen finansal veriler temel alnarak, banka asndan ubeleme faaliyetlerindeki
finansal olarak toplam sahip olma etkinliinin karlatrlmasdr.
4.6. Model Verileri
Veri Zarflama Analizi, verilerin youn olarak kullanld bir analiz olup,
veriler zerinde olabilen tutarszlklar, yanllklar veya eksiklikler modelin yanl
sonular retmesine sebep olabilecektir. Bu yzden analiz ncesinde ve analizi
olutururken veri tipleri ve doruluklarnn belirlenmesi olduka nemlidir. alma
kapsamnda verilerin doruluu ve tutarll test edilmi olup, u noktadaki deerler,
tutarsz veriler, tutarsz davran gsteren ubeler modele dhil edilmemitir. rnein
bireysel mteri says, kurumsal mteri says gibi detay bazl deikenler bu gereke
ile modelden kartlmtr.
4.6.1. Verilerin Seimi
evresel faktrler, ubenin ya, fiziksel konumu, alma saatleri, bulunduu

ehir, evresinde bulunan rakip banka ube says, yz lm, ATM says gibi
faktrler ubelerin performansn ve etkinliini dorudan etkileyebilmektedir168.
nsansz banka ube uygulamas 2013 yl itibari ile analizin yaplaca

bankada faaliyete gemitir. nsansz banka ubelerinin etkinliinin karlatrlaca
geleneksel banka ubelerinin de, insansz banka ube ile ayn ya aralnda olmas
167
Hallowell, R. (1996). The Relationships of Customer Satisfaction, Customer Loyalty, and
Profitability: An Empirical Study. International Journal of Service Industry Management, 7(4), 27-42.
168
Paradi, J. C., Vela, S. A., & Zhu, H. (2010). Adjusting for Cultural Differences, a New DEA model
Applied to a Merged Bank. Journal of Productivity Analysis, 33(2), 109-123.
- 100 -
model sonularn daha gvenilir klacaktr. Model iinde kullanlacak banka ubeleri
2013 yl ve sonrasnda faaliyete geen banka ubeleri olarak belirlenmitir.
Modelin salkl alabilmesi iin, ubelerin genel davrann bozan veriler

modelden kartlmtr. Bunlar, tek kalemde gelen ube mevduatnn yarsndan fazla
olan mevduat giri ve klar, ube kredi bakiyesi toplamnn yarsndan fazla olan
seviyeli kredi giri ve klardr.
nsansz ube ve geleneksel ube seimlerinde, yukarda belirtilen kriterler

uygulandktan sonra, kalan liste, ubenin al tarihine gre sralanarak sistematik
rnekleme (Systematic sampling) yntemi ile ubeler seilmitir169. Sistematik
rnekleme yntemine gre kriterlere uygun 121 geleneksel ubeden 60 adet, 30 adet
insansz ubeden ise 15 adet ube seilerek modele dhil edilmitir. Seilen geleneksel
ubeler Tablo 4.3te, seilen insansz ubeler ise Tablo 4.4te gsterilmitir.
169
Madow, W. G., & Madow, L. H. (1944). On the Theory of Systematic Sampling, I. The Annals of
Mathematical Statistics, 15(1), 1-24.
- 101 -
Tablo 4.2 : Sistematik rneklemeye Gre Geleneksel ube Seimi
Model Model Model Model

ube ube ube ube
indeki indeki indeki indeki
Kodu Kodu Kodu Kodu
Kodu Kodu Kodu Kodu
213 243 271 301
214 Sube1 244 Sube16 272 Sube31 302 Sube46
215 245 273 303
217 247 275 305
219 249 277 307
221 251 279 309
223 253 281 311
225 255 283 313
227 257 285 315
229 259 287 317
231 261 289 319
233 263 291 321
235 265 293 323
237 267 295 325
239 269 297 327
241 271 299 329
Tablo 4.3 : Sistematik rneklemeye Gre nsansz ube Seimi
Model Model Model Model

ube ube ube ube
indeki indeki indeki indeki
Kodu Kodu Kodu Kodu
Kodu Kodu Kodu Kodu
1 9 17 25
2 ISube1 10 ISube5 18 ISube9 26 ISube13
3 11 19 27
5 13 21 29
7 15 23 31
8 ISube4 16 ISube8 24 ISube12 32
- 102 -
alma kapsamnda tm veriler, yllk deerleri hesaplanp, aylk ortalama
deerleri alnarak modele dhil edilmitir. Verilerin aylk olarak alnmasnn temel
olarak iki gerekesi bulunmaktadr:
Aylk dzenli olmayan harcama, vergi, aidat gibi kalemleri aylk olarak
modele dhil edebilmek.
Yl ierisinde oluan mevsimsel ve politik dalgalanmann model
zerindeki etkisini azaltabilmek.
4.6.2. Tanmlayc statistikler
Modele dhil edilen geleneksel ubelerin aylk byme olarak topladklar

mevduat ve datlan kredi hacimlerinin dalm ekil 4.9da gsterilmitir. Bu
grafikten de anlalaca gibi, dnemsel dalgalanmalarn etkisinin model zerindeki
etkisini azaltmak iin aylk deerler deil, aylk ortalama deerleri temel alnmtr.
4,500
Tutar
4,000
3,500
3,000
2,500
2,000
1,500
1,000
500
-
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Mevduat Hacmi Kredi Hacmi Ay
ekil 4.9 : Aylk Kredi ve Mevduat Hacim Art
Tablo 4.4te geleneksel ubeler iin tanmlayc istatistikler bulunmaktadr.

Buna gre deikenlerin deiim katsays deerleri ele alndnda, vadeli mevduat
hacmi, vadesiz mevduat hacmi, kredi hacmi ve faaliyet gelirleri deerlerinde dank
bir veri seti bulunduu grlmektedir. GM personel maliyeti, ube al maliyeti ve
ube personel d maliyeti deikenlerinin deerleri ise farkl ubeler iin daha az
- 103 -
farkllk gstermektedir, verilerin dalm azdr. Ancak Veri Zarflama Analizi iin bu
tip farkl davranlarn analizi ve farkl veri tipleri, modelin salkl almas asndan
sorun deildir.
Tablo 4.4 : Geleneksel ube Tanmlayc statistikler
Standart Deiim
Deiken Maksimum Minimum Ortalama Medyan
Sapma Katsays
ube Personel Maliyeti 229,118 61,343 130,854 31,020 122,108 0.24
ube Personel D
41,962 16,104 26,630 4,568 26,040 0.17
Maliyeti
ube Kiras 79,967 8,291 28,224 12,823 25,413 0.45
GM Personel Maliyeti 25,840 8,437 20,419 2,575 20,360 0.13
ube Al Maliyeti 1,090,889 534,145 682,908 116,676 645,593 0.17
Cari Mevduat Hacmi 2,163,376 3,019 504,353 509,190 340,136 1.01
Vadeli Mevduat Hacmi 5,763,427 40,814 635,681 784,634 408,168 1.23
Mevduat Says 853 152 420 154 378 0.37
Kredi Says 229 25 108 43 102 0.4
Kredi Hacmi 9,840,346 409 1,064,919 1,510,616 604,147 1.42
Mevduat D rn
220 14 56 39 48 0.7
Says
Yeni Mteri Says 293 81 155 48 142 0.31
Faaliyet Gelirleri 77,564 518 14,128 14,508 8,805 1.03
Tablo 4.5te insansz ubeler iin tanmlayc istatistikler bulunmaktadr. Buna

gre deikenlerin deiim katsay deerleri ele alndnda, vadeli mevduat hacmi,
vadesiz mevduat hacmi, kredi hacmi, GM personel maliyeti ve faaliyet gelirleri
deerlerinde dank bir veri seti bulunduu grlmektedir. ube personel maliyeti,
ube al maliyeti ve ube personel d maliyeti deikenlerinin deerleri ise farkl
ubeler iin daha az farkllk gstermektedir, verilerin dalm azdr. Ancak Veri
Zarflama Analizi iin bu tip farkl davranlarn analizi ve farkl veri tipleri, modelin
salkl almas asndan sorun deildir.
- 104 -
Tablo 4.5 : nsansz ube Tanmlayc statistikler
Standart Deiim
Deiken Maksimum Minimum Ortalama Medyan
Sapma Katsays
ube Personel Maliyeti 15,834 6,853 9,782 2,193 9,817 0.22
ube Personel D
15,285 9,005 12,319 1,906 12,984 0.15
Maliyeti
ube Kiras 8,303 1,830 4,305 1,931 3,760 0.45
GM Personel Maliyeti 39,270 825 5,971 9,296 2,074 1.56
ube Al Maliyeti 269,900 135,386 203,830 42,019 207,923 0.21
Cari Mevduat Hacmi 239,846 1,038 46,535 62,883 15,463 1.35
Vadeli Mevduat Hacmi 1,283,288 1,466 107,202 318,144 8,297 2.97
Mevduat Says 77 8 43 22 40 0.51
Kredi Says 19 1 6 6 4 0.92
Kredi Hacmi 753,116 8,842 103,875 181,100 34,764 1.74
Mevduat D rn
32 1 12 9 10 0.79
Says
Yeni Mteri Says 86 7 48 23 53 0.47
Faaliyet Gelirleri 68,832 957 7,529 16,589 1,732 2.2
4.6.3. Modeldeki Verilerin Sadeletirilmesi
Oluturulan modelde girdi ve kt saysnn fazla olmas, modelin

okunabilirliini azaltmakta, sonular yorumlamak zorlaabilmektedir. Girdi ve kt
deerleri birbirleri ile dorudan ilikili ve benzer deerler olmasa da, aralarndaki baz
veriler benzer davran gsterebilmektedir. Sonularn daha kolay analiz edilebilmesi
iin, sonular zerinde etkisi olmayan deikenler modelden kartlarak
sadeletirilmelidir. Modeli sadeletirmek iin genel bir yaklam bulunmamaktadr.
Analiz ncesi deikenler aras korelasyon analizi yaplarak, yksek korelasyon
deerlerine sahip olan verilerden biri seilerek modelden kartlabilir170. Bunun
yannda modele bir girdi ve bir kt ile balayp, her seferinde yeni bir deiken
eklenerek, yeni eklenen deikenin sonular zerindeki etkinlii gzlenebilir.
Sonulara etkisi olmayan deikenler modele dhil edilmezler. Son olarak adm adm
yaklam kullanlabilir. Bu yntemde en genel anlamda model oluturulduktan sonra,
her seferde bir deiken modelden kartlarak, sonularn deiimi gzlenebilir. ayet
170
Jenkins, L., & Anderson, M. (2003). A multivariate Statistical Approach to Reducing The Number
of Variables in Data Envelopment Analysis. European Journal of Operational Research, 147(1), 51-61.
- 105 -
ortalama etkinlik sonucu zerinde deiiklik olmuyor ise, bu deiken modelden
kartlabilir171.
Modelde kullanlan baz deikenler, yine modeldeki birden ok verinin

toplam ve zeti olabilir. Modelde ayn anlam ve sonucu ifade eden deikenler de
olabilir. Deikenler zerinde var olan istatistiksel ilikileri bulup, bu tip sadeletirme
almas yaplrken, girdi ve kt deerleri olmak zere tm deikenler baz alnr.
Sadece deikenler zerinde deil karar birimleri zerinde de sadeletirme yapmak
gerekebilir. Baz karar birimlerindeki veri eksiklikleri se sz konusu olabilir. Bunlar
modelden kartlmaldr172.
Bu tez almas kapsamnda bu yntemlerden korelasyon analizi ynetimi

seilmitir. retim ve araclk yaklam iin modellerin oluturulmas esnasnda ayr
ayr tm deikenler korelasyon analizine tabi tutularak, yksek korelasyon
deerlerine sahip deikenler modelden kartlmtr. Sadeletirme yntemi olarak,
iki deiken arasnda %80 zerinde kan korelasyon deerleri iin, deikenlerden
birsi modelden kartlmtr. Korelasyon analizi yannda tutarll ve sreklilii
olmayan veriler de modelden kartlmtr.
alma kapsamnda yaplan analiz sonucu, modelde yer alan ube bana
den sermaye karll ile mevduat hacmi, gie ilem says, ATM ilem
says, Internet ve mobil mteri says" arasnda korelasyon gzlenmi olup, ube
bana den sermaye karll deeri modelden kartlmtr. Modelden kartlan
veriler ve korelasyon deerleri ekil 4.10da gsterilmitir. Ayrca modelde mevduat
hacmi ise vadeli mevduat hacmi ve vadesiz mevduat hacmi olarak ayrtrlm olup,
cari mevduat hacminin birok deiken ile yksek korelasyon deerine sahip olduu
gzlenmitir. Buna gre bankaclk ilemleri iin cari hesap bakiyesi nemli bir
bileendir denilebilir.
Korelasyon analizi sonucunda yksek korelasyon deerleri sonucu model d

braklan deikenlerin alma kapsamnda ele alnan banka iin olduu
171
Wagner, J. M., & Shimshak, D. G. (2007). Stepwise Selection of Variables in Data Envelopment
Analysis: Procedures and Managerial Perspectives. European Journal of Operational Research, 180(1),
57-67.
172
Medina-Borja, A., & Triantis, K. (2014). Modeling Social Services Performance: A Four-Stage DEA
Approach to Evaluate Fundraising Efficiency, Capacity Building, Service Quality, and Effectiveness in
The Nonprofit Sector. Annals of Operations Research, 221(1), 285-307.
- 106 -
unutulmamaldr. Dier bankalar iin deikenler arasnda farkl korelasyon deerleri
olabilir. Analiz kapsamnda ele alnan banka iin yksek korelasyona sahip bir
deiken, farkl bir banka iin dk deerli bir korelasyona sahip olabilir. Dolaysyla
farkl banka veya farkl rnek iin bu deerler bir gsterge olsada, analiz yaplacak
banka iin deikenler arasnda korelasyon analizi yaplmas tavsiye edilmektedir.
Mevduat Hacmi
ube Bana Sermaye
Gie lem Says

Karll
Internet / Mobil Mteri Says

Mevduat Hacmi 1
ATM lem Says

ube Bana Sermaye
0.955 1
Karll
Gie lem Says 0.850 0.897 1
ATM lem Says 0.955 0.947 0.951 1
Internet / Mobil Mteri

0.918 0.959 0.938 0.936 1
Says
ekil 4.10 : Modelden kartlan Deiken Korelasyon Deerleri
Buna gre;
Cari mevduat hacmi ile ube bana den sermaye karll arasnda
yksek bir korelasyon (0.955) gzlenmi ve ube bana den sermaye
karll modelden kartlmtr.
Cari mevduat hacmi ile gie ilem says arasnda yksek bir korelasyon
(0.850) gzlenmi ve gie ilem says modelden kartlmtr.
Cari mevduat hacmi ile ATM ilem says arasnda da yksek bir
korelasyon (0.955) gzlenmi ve ATM ilem says modelden
kartlmtr.
Cari mevduat hacmi ve Internet ve mobil mteri says ile arasnda yksek
bir korelasyon (0.918) gzlenmi ve Internet ve mobil mteri says
modelden kartlmtr.
- 107 -
4.6.4. retim Yaklamna Gre Model Verileri
retim yaklamna ait veriler Tablo 4.6da gsterilmektedir. Tabloda karar

birimi olarak toplam 75 ube olmak zere, 60 adet geleneksel ube, 15 adet ise insansz
ube homojen bir grup oluturacak ekilde ele alnmtr. Her bir ubeye ait girdi ve
kt deerleri kolon balklarnda ifade edilmitir.
- 108 -
Tablo 4.6: retim Yaklamna Gre Model Verileri
GRDLER IKTILAR
Genel
ube ube ube Cari Vadeli Mevduat Yeni
Karar ube Mdrlk Mevduat Kredi Kredi Faaliyet
Personel Personel D Al Mevduat Mevduat D rn Mteri
Birimi Kiras Personel Says Says Hacmi Gelirleri
Maliyeti Maliyetler Maliyeti Hacmi Hacmi Says Says
Maliyeti
Sube01 120,648 21,708 17,872 19,391 746,267 161,835 684,601 494 64 409 18 166 8,491
Sube02 154,616 29,499 18,718 25,138 622,892 519,471 1,221,793 657 145 292,548 33 166 12,444
Sube03 126,678 32,143 16,355 22,680 634,643 17,568 559,102 510 116 4,746 57 159 9,655
Sube04 124,778 25,595 17,500 18,913 566,016 219,897 385,495 376 110 600,176 105 151 8,866
Sube05 133,099 36,174 44,390 24,736 627,957 337,915 111,438 503 125 24,869 64 205 14,160
Sube06 124,460 28,495 9,690 25,840 771,921 25,005 248,035 197 64 41,102 66 95 8,743
Sube07 128,630 30,619 34,810 22,395 534,145 148,889 166,297 465 106 3,023 48 195 11,119
Sube08 105,193 26,017 25,148 20,164 581,861 44,594 654,079 284 131 608,117 34 109 6,679
Sube09 184,810 32,882 28,384 21,549 753,330 1,322,095 834,762 315 149 1,752,992 71 124 11,701
Sube10 98,594 24,141 25,120 19,923 646,448 364,319 297,682 853 120 711,248 91 186 8,071
Sube11 114,046 25,140 13,534 20,331 593,082 36,036 400,247 416 98 14,793 14 134 6,288
Geleneksel ube
Sube12 100,094 22,622 27,203 21,468 634,205 263,009 467,348 339 70 275,622 45 109 7,841
Sube13 153,412 35,349 41,228 21,437 844,790 319,393 40,814 578 135 695,563 152 249 8,954
Sube14 109,018 25,613 25,469 20,668 565,495 44,438 430,757 706 72 147,587 21 150 9,565
Sube15 172,201 41,962 79,967 22,627 548,849 1,086,354 71,959 305 186 3,538,714 84 105 52,546
Sube16 118,924 27,693 30,452 20,875 628,346 232,127 1,024,470 355 105 204,543 34 123 4,663
Sube17 126,618 28,125 51,552 20,371 638,285 154,519 671,600 403 63 7,676 80 136 11,595
Sube18 150,732 27,250 23,685 21,245 622,259 4,912 316,952 581 229 2,412,942 72 243 14,895
Sube19 131,210 29,889 13,795 22,229 774,530 538,234 697,724 499 137 54,611 33 173 8,499
Sube20 104,754 23,873 23,685 20,303 644,738 422,567 122,609 346 121 31,880 61 144 9,063
Sube21 121,026 22,616 13,583 20,062 534,730 530,113 127,539 406 148 2,085,752 54 139 8,656
Sube22 154,417 30,316 25,865 21,251 627,651 2,163,376 1,723,609 628 117 1,730,630 62 201 14,913
Sube23 145,818 25,139 24,242 21,901 610,799 1,098,201 361,762 532 114 38,612 65 198 21,677
Sube24 130,817 26,861 25,357 20,223 583,230 317,986 188,137 359 108 530,153 33 119 11,354
Sube25 103,627 27,634 32,462 19,169 659,250 289,242 643,490 441 93 8,514 58 124 8,097
Sube26 117,635 24,069 31,371 19,733 814,978 495,813 613,330 704 82 977,966 28 221 8,630
Sube27 159,199 23,137 23,325 20,348 618,321 611,879 535,590 345 103 85,062 42 85 20,381
- 109 -
GRDLER IKTILAR
Genel
Maliyeti
Sube28 150,889 24,386 24,092 19,410 591,092 1,657,419 1,458,557 847 85 787,944 16 194 13,012
Sube29 131,612 27,910 13,724 20,386 953,777 175,570 212,643 295 64 335,518 21 112 8,561
Sube30 121,972 27,543 66,961 21,080 680,944 648,809 233,820 346 111 2,779,124 39 81 11,311
Sube31 116,882 29,027 33,419 21,088 653,509 506,908 299,041 378 90 498,543 86 129 11,773
Sube32 106,519 28,975 18,422 21,445 619,634 247,031 317,258 374 83 515,629 31 145 7,319
Sube33 126,006 23,066 37,951 20,396 696,865 1,949,880 303,409 716 56 258,211 49 203 14,329
Sube34 122,243 21,764 30,828 21,430 671,308 540,560 375,354 377 67 17,161 30 129 19,813
Sube35 120,627 30,257 24,619 18,245 682,845 496,722 1,707,805 434 203 2,399,441 57 180 8,237
Sube36 128,983 25,899 17,808 20,689 640,734 3,019 207,891 369 180 3,304,018 83 160 19,675
Sube37 107,885 22,310 27,800 19,970 655,099 375,085 288,974 336 95 361,859 38 138 5,845
Sube38 191,660 26,495 39,121 24,242 687,225 1,384,650 1,751,278 507 169 2,679,098 68 225 77,564
Sube39 114,722 23,323 34,427 21,027 712,852 177,248 373,083 514 96 890,555 21 210 7,171
Sube40 192,597 30,479 26,769 23,681 1,072,244 11,350 715,955 423 180 2,308,408 117 230 31,983
Sube41 116,154 28,555 23,212 18,663 551,910 7,650 672,789 367 66 631,117 31 135 5,551
Sube42 115,353 25,226 22,796 17,482 659,857 255,134 401,476 346 95 1,029,031 60 128 4,189
Sube43 104,048 16,374 47,596 19,799 620,227 413,531 1,126,263 662 76 824,679 29 293 5,972
Sube44 168,803 27,405 32,732 22,623 684,633 1,103,521 1,102,184 432 212 4,450,164 132 208 39,360
Sube45 112,715 23,554 23,180 17,191 569,199 323,985 362,342 356 101 555,495 47 127 3,516
Sube46 128,421 32,840 32,044 17,943 624,546 7,445 125,220 233 59 1,656,177 29 117 5,963
Sube47 119,419 20,472 30,623 18,354 584,938 724,371 198,490 489 80 824,320 28 109 5,281
Sube48 61,343 16,104 8,291 8,437 877,905 137,345 589,011 152 25 179,901 14 115 518
Sube49 89,933 26,063 15,175 20,201 789,871 190,017 342,628 212 88 1,870,586 38 114 4,900
Sube50 218,764 32,708 36,347 25,437 832,572 1,342,714 993,029 254 102 1,416,186 61 154 47,854
Sube51 113,010 25,445 20,128 19,047 630,952 683,028 249,483 225 87 451,384 91 82 10,888
Sube52 160,454 24,143 17,059 21,428 683,022 1,758,831 432,130 376 136 1,256,775 220 165 52,340
Sube53 192,540 29,305 51,054 23,562 674,779 372,980 984,175 255 141 1,093,079 58 107 43,121
Sube54 103,525 22,048 38,401 18,644 719,086 44,135 5,763,427 171 56 217,759 16 99 4,443
Sube55 229,118 33,669 12,111 19,944 848,541 696,318 161,803 279 179 9,840,346 162 240 31,095
Sube56 106,567 22,263 24,901 17,569 628,396 736,516 1,059,304 326 69 469,453 18 110 2,026
- 110 -
GRDLER IKTILAR
Genel
Maliyeti
Sube57 109,507 24,728 30,907 18,492 674,569 33,088 482,919 289 125 1,063,432 72 98 4,272
Sube58 104,375 28,406 20,536 16,771 628,358 342,356 414,860 432 81 815,209 29 159 4,220
Sube59 136,718 21,305 36,170 18,342 853,054 881,498 241,843 426 58 539,594 18 244 4,710
Sube60 112,839 21,211 29,444 17,175 1,090,889 262,685 591,220 386 60 695,075 22 139 3,317
ISube01 15,834 10,699 7,914 39,270 197,942 239,846 1,283,288 8 4 753,116 23 7 68,832
ISube02 9,850 10,031 4,265 7,153 148,207 39,421 1,466 46 19 146,122 9 43 6,161
ISube03 9,853 13,133 1,830 8,492 147,396 104,280 10,744 72 15 44,308 8 57 5,324
ISube04 12,335 12,043 3,342 8,807 143,672 27,323 10,327 63 15 197,670 12 55 8,150
ISube05 7,381 13,271 2,803 6,641 135,386 27,090 27,282 20 6 104,737 2 21 8,780
ISube06 8,635 9,044 3,760 4,139 201,805 126,211 204,777 69 14 28,489 23 45 3,092
nsansz ube
ISube07 10,285 13,077 6,582 1,554 207,923 8,117 23,051 8 3 20,934 1 23 1,205
ISube08 8,881 12,009 3,527 1,814 225,532 15,463 11,548 58 4 63,529 32 59 1,732
ISube09 9,817 14,615 4,957 1,701 197,818 14,945 7,746 54 3 34,764 2 72 996
ISube10 9,064 13,723 1,830 2,290 212,868 10,687 2,957 27 2 29,640 21 59 1,252
ISube11 10,020 9,005 3,601 1,865 224,221 59,215 8,297 77 2 9,442 17 86 1,366
ISube12 8,036 15,285 2,391 2,074 239,942 15,378 2,900 40 2 66,795 10 86 3,060
ISube13 12,017 12,984 5,209 1,846 237,396 2,821 3,391 37 5 8,842 14 53 957
ISube14 7,866 14,572 8,303 1,094 269,900 1,038 7,661 38 1 28,506 2 31 962
ISube15 6,853 11,297 4,265 825 267,435 6,194 2,596 23 1 21,233 2 25 1,069
Ortalama 106,640 23,768 23,440 17,530 587,092 412,790 529,986 344 88 872,710 47 133 12,808
Standart S. 55,822 7,084 14,961 7,483 219,012 491,676 746,626 204 56 1,407,091 39 62 15,179
Medyan 116,882 25,139 23,685 20,062 628,358 255,134 361,762 356 88 469,453 34 129 8,491
zet
Minimum 6,853 9,005 1,830 825 135,386 1,038 1,466 8 1 409 1 7 518
Maksimum 229,118 41,962 79,967 39,270 1,090,889 2,163,376 5,763,427 853 229 9,840,346 220 293 77,564
Deiim K. 0.52 0.30 0.64 0.43 0.37 1.19 1.41 0.59 0.64 1.61 0.84 0.46 1.19
- 111 -
Model verilerindeki deiim katsays incelendiinde 1.61 deeri ile kredi
hacmi deikeninin en yksek deerde olduu gzkmektedir. Bu durum kredi hacmi
deerlerindeki her ube iin farkllamay gstermektedir. Dier taraftan en kk
deiim katsays deeri ise 0.30 deeri ile ube personel d maliyetleri deikenidir.
Bu deer, ube personel d maliyetleri deerlerindeki farkllamann dier
deikenlere gre daha az olduunu gstermektedir.
Modeldeki deikenler arasndaki korelasyon deerleri ekil 4.11de

gsterilmitir. Buna gre korelasyon deerlerinin dk seviyede olduu gzlenmitir.
Modelin balangcnda yksek korelasyon deerine sahip deikenler, modelden
kartlmtr.
ube Personel Maliyeti
ube Personel D Maliyet
Genel Mdrlk Personel Maliyeti
ube Personel Maliyeti 1.00

ube Kiras
ube Personel D Maliyet

ube Al Maliyeti
0.86 1.00
GRD
Cari Mevduat Hacmi
ube Kiras 0.64 0.65 1.00

Vadeli Mevduat Hacmi
Genel Mdrlk Personel

0.77 0.70 0.56 1.00
Maliyeti
ube Al Maliyeti 0.81 0.70 0.52 0.65 1.00

Mevduat Says
Cari Mevduat Hacmi 0.54 0.34 0.37 0.37 0.31 1.00

Kredi Says
Vadeli Mevduat Hacmi 0.26 0.15 0.26 0.31 0.27 0.21 1.00
Mevduat D rn Says
Kredi Hacmi
Mevduat Says 0.65 0.57 0.50 0.60 0.59 0.46 0.18 1.00
IKTI
Kredi Says 0.83 0.78 0.51 0.66 0.61 0.36 0.18 0.58 1.00
Yeni Mteri Says
Kredi Hacmi 0.51 0.41 0.23 0.27 0.31 0.29 0.05 0.12 0.60 1.00
Faaliyet Gelirleri
-
Mevduat D rn Says 0.61 0.55 0.30 0.44 0.44 0.39 0.31 0.67 0.54 1.00
0.01
Yeni Mteri Says 0.71 0.58 0.46 0.53 0.67 0.41 0.17 0.17 0.82 0.66 0.37 1.00
Faaliyet Gelirleri 0.48 0.30 0.34 0.54 0.17 0.48 0.20 0.10 0.43 0.44 0.49 0.20 1.00
ekil 4.11 : retim Yaklamna Gre Korelasyon Deerleri
- 112 -
4.6.5. Araclk Yaklamna Gre Model Verileri
Araclk yaklamna ait veriler Tablo 4.7de gsterilmitir. Tabloda karar

birimi olarak toplam 75 ube olmak zere, 60 adet geleneksel ube, 15 adet ise insansz
ube homojen bir grup oluturacak ekilde ele alnmtr. Her bir ubeye ait girdi ve
kt deerleri kolon balklarnda ifade edilmitir.
Tablo 4.7 : Araclk Yaklamna Gre Model Verileri
GRDLER IKTILAR
ube Toplam Mevduat Faaliyet

Karar Birimi Kredi Hacmi Hesap Says
Maliyeti Hacmi Gelirleri
Sube01 179,619 846,436 409 8,491 558

Sube02 227,971 1,741,264 292,548 12,444 802
Sube03 197,856 576,670 4,746 9,655 626
Sube04 186,786 605,392 600,176 8,866 486
Sube05 238,399 449,353 24,869 14,160 628
Sube06 188,485 273,040 41,102 8,743 261
Sube07 216,454 315,186 3,023 11,119 571
Sube08 176,522 698,673 608,117 6,679 415
Sube09 267,625 2,156,857 1,752,992 11,701 464
Sube10 167,778 662,001 711,248 8,071 973
Sube11 173,051 436,283 14,793 6,288 514
Sube12 171,387 730,357 275,622 7,841 409
Sube13 251,426 360,207 695,563 8,954 713
Sube14 180,768 475,195 147,587 9,565 778
Sube15 316,757 1,158,313 3,538,714 52,546 491
Sube16 197,944 1,256,597 204,543 4,663 460
Sube17 226,666 826,119 7,676 11,595 466
Geleneksel ube
Sube18 222,912 321,864 2,412,942 14,895 810

Sube19 197,123 1,235,958 54,611 8,499 636
Sube20 172,615 545,176 31,880 9,063 467
Sube21 177,287 657,652 2,085,752 8,656 554
Sube22 231,849 3,886,985 1,730,630 14,913 745
Sube23 217,100 1,459,963 38,612 21,677 646
Sube24 203,258 506,123 530,153 11,354 467
Sube25 182,892 932,732 8,514 8,097 534
Sube26 192,808 1,109,143 977,966 8,630 786
Sube27 226,009 1,147,469 85,062 20,381 448
Sube28 218,777 3,115,976 787,944 13,012 932
Sube29 193,632 388,213 335,518 8,561 359
Sube30 237,556 882,629 2,779,124 11,311 457
Sube31 200,416 805,949 498,543 11,773 468
Sube32 175,361 564,289 515,629 7,319 457
Sube33 207,419 2,253,289 258,211 14,329 772
Sube34 196,265 915,914 17,161 19,813 444
Sube35 193,748 2,204,527 2,399,441 8,237 637
Sube36 193,379 210,910 3,304,018 19,675 549
Sube37 177,965 664,059 361,859 5,845 431
Sube38 281,518 3,135,928 2,679,098 77,564 676
Sube39 193,499 550,331 890,555 7,171 610
- 113 -
Sube40 273,526 727,305 2,308,408 31,983 603
Sube41 186,584 680,439 631,117 5,551 433
Sube42 180,857 656,610 1,029,031 4,189 441
Sube43 187,817 1,539,794 824,679 5,972 738
Sube44 251,563 2,205,705 4,450,164 39,360 644
Sube45 176,640 686,327 555,495 3,516 457
Sube46 211,248 132,665 1,656,177 5,963 292
Sube47 188,868 922,861 824,320 5,281 569
Sube48 94,175 726,356 179,901 518 177
Sube49 151,372 532,645 1,870,586 4,900 300
Sube50 313,256 2,335,743 1,416,186 47,854 356
Sube51 177,630 932,511 451,384 10,888 312
Sube52 223,084 2,190,961 1,256,775 52,340 512
Sube53 296,461 1,357,155 1,093,079 43,121 396
Sube54 182,618 5,807,562 217,759 4,443 227
Sube55 294,842 858,121 9,840,346 31,095 458
Sube56 171,300 1,795,820 469,453 2,026 395
Sube57 183,634 516,007 1,063,432 4,272 414
Sube58 170,088 757,216 815,209 4,220 513
Sube59 212,535 1,123,341 539,594 4,710 484
Sube60 180,669 853,905 695,075 3,317 446
ISube01 73,717 1,523,134 239,846 1,283,288 12
ISube02 31,299 40,887 39,421 1,466 65
ISube03 33,308 115,024 104,280 10,744 87
ISube04 36,527 37,650 27,323 10,327 78
ISube05 30,096 54,372 27,090 27,282 26
ISube06 25,578 330,988 126,211 204,777 83
nsansz ube
ISube07 31,498 31,168 8,117 23,051 11

ISube08 26,231 27,011 15,463 11,548 62
ISube09 31,090 22,691 14,945 7,746 57
ISube10 26,907 13,644 10,687 2,957 29
ISube11 24,491 67,512 59,215 8,297 79
ISube12 27,786 18,278 15,378 2,900 42
ISube13 32,056 6,212 2,821 3,391 42
ISube14 31,835 8,699 1,038 7,661 39
ISube15 23,240 8,790 6,194 2,596 24
Ortalama 171,377.44 861,242.00 942,775.08 32,742.75 432.04
Standart S. 78,513.68 1,411,487.61 976,089.87 147,639.92 241.32
Medyan 186,786.00 451,384.00 686,327.00 8,743.00 458.00
zet
Minimum 23,240.00 409.00 6,212.00 518.00 11.00

Maksimum 316,757.00 9,840,346.00 5,807,562.00 1,283,288.00 973.00
Deiim Kat 0.46 1.64 1.04 4.51 0.56
Model verilerindeki deiim katsays incelendiinde 4.51 deeri ile faaliyet

gelirlerinin dier deikenlere gre yksek deerde olduu gzkmektedir. Bu durum
faaliyet gelirlerindeki her ube iin farkllamay gstermektedir. Dier taraftan en
kk deiim katsays deeri ise 0.46 deeri ile toplam ube maliyetidir. Bu deer,
toplam ube maliyeti deerlerindeki farkllamann dier deikenlere gre daha az
olduunu gstermektedir.
- 114 -
Modeldeki deikenler arasndaki korelasyon deerleri ekil 4.12de
gsterilmitir. Buna gre korelasyon deerlerinin dk seviyede olduu gzlenmitir.
Modelin balangcnda yksek korelasyon deerine sahip deikenler, modelden
kartlmtr.
ube Toplam Maliyeti
Mevduat Hacmi
Kredi Hacmi
Faaliyet Gelirleri
ube Toplam Maliyeti 1.00
GRD
Mevduat Hacmi 0.48 1.00
Hesap Says
Kredi Hacmi 0.48 0.19 1.00
IKTI
Faaliyet Gelirleri -0.13 0.09 -0.02 1.00
Hesap Says 0.75 0.38 0.25 -0.21 1.00
ekil 4.12 : Araclk Yaklamna Gre Korelasyon Deerleri
- 115 -
4.8. retim Yaklam Modeli ve Sonularn Deerlendirilmesi
retim yaklamna gre, banka ubeleri iin girdi ve kt deikenleri

aadaki Tablo 4.8de tanmlanmtr. retim yaklamna gre, temel olarak ubenin
alabilmesi iin gerekli yatrm ve operasyon maliyetleri girdi olarak tanmlanrken,
ubenin mterilerine sunduu rnler ve bu rn deerleri kt olarak modelde
tanmlanmtr.
alma boyunca insansz ubelerin ve geleneksel ubelerin etkinlik deerleri

farkl tablolarda ele alnsa da, CCR ve BCC yntemleri ile tek bir modelde analiz
edilmi, ancak kolay karlatrma yaplabilmesi iin farkl farkl tablolarda
sunulmutur. retim yaklamnn gereksinimleri dorultusunda, her iki yntemde de
kt odakllk parametresi kullanlmtr.
Tablo 4.8 : retim Yaklamna Gre Girdi ve kt Deerleri
Girdiler ktlar
ube Personel Maliyeti Cari Mevduat Hacmi
ube Personel D Maliyetler Vadeli Mevduat Hacmi
ube Kira Bedeli Mevduat Hesap Says
Genel Mdrlk Personel Maliyeti Kredi Hacmi
ube Al Maliyeti Kredi Hesap Says
Mevduat D rn Says
Faaliyet Gelirleri
Yeni Mteri Says
retim yaklamna gre CCR ve BCC yntemiyle yaplan analiz sonucunda

toplam 75 banka ubesinden, CRR modeline gre 27 adet, BCC modeline gre ise 33
adet ubenin etkin olduklar sonucuna ulalmtr. Ayn analiz ierisinde her iki model
de, ayn deerler ve deikenlerle, farkl farkl altrlm ve sonularn kolay
okunabilirliini salamak amacyla sonular zet olarak Tablo 4.9da gsterilmitir.
BCC ve CCR yntemleri ile yaplan analizde, insansz ubelerin etkinlik sonular
yzdesel olarak, geleneksel ubelere gre daha fazladr. Geleneksel ubeler iin CCR
yntemine gre ubelerin %30u etkin iken, BCC yntemine gre ubelerin %31.67si
etkinlik deerine sahiptir. nsansz ubeler iin ise CCR yntemine gre ubelerin
%60 etkin iken, BCC yntemine gre ubelerin %93.33 etkinlik deerine sahiptir.
- 116 -
ubelerin etkinlik ortalamas geleneksel ubeler iin CCR yntemine gre %83.55
iken BCC yntemine gre %84.94 olarak hesaplanmtr. nsansz ubeler iin
ubelerin etkinlik ortalamas ise CCR yntemine gre %92.21 iken BCC yntemine
gre %99.01 olarak hesaplanmtr. Geleneksel ubeler iin standart sapma deeri her
iki yntem iin %13 - %14 oran aralnda iken, insansz ubelerde BCC ynteminde
gzlenen dk standart sapma deeri, oluturulan retim yaklam modeline gre,
gruptaki insansz ubelerin benzer davran gsterdiini belirtmektedir.
Tablo 4.9 : retim Yaklamna Gre zet Sonular
CRR BCC
Deer Geleneksel nsansz Geleneksel nsansz
ube ube ube ube
ube Adedi 60 15 60 15
Etkin ube Says 18 9 19 14
Etkin ube Yzde 30.00% 60.00% 31.67% 93.33%
ubelerin Etkinlik Ortalamas 83.55% 92.21% 84.94% 99.01%
En Dk Etkinlik Deeri 50.11% 48.83% 50.26% 85.16%
En Yksek Etkinlik Deeri 100.00% 100.00% 100.00% 100.00%
Etkinlikte Standart Sapma 14.36% 13.54% 14.09% 3.70%
Etkin Olmayan ube Ortalamas 0.84% 0.92% 0.85% 0.99%
Etkin Olmayan Standart Sapma 0.14 0.14 0.14 0.04
Bu bulgular dorultusunda, retim yaklam modeline gre, insansz banka

ubelerinin, geleneksel banka ubelerine gre daha etkin olduunu syleyebiliriz.
Ancak lek itibariyle insansz banka ubelerinin boyutlar, geleneksel ubelere gre
daha kktr. Bu sebeple gerek yapm olduklar yatrm ve operasyonel gider
miktar, gerekse oluturmu olduklar retim sonular rakamsal olarak kk
miktarlarda kalmaktadr. Yani banka yneticileri asndan deerlendirilirse, 1 tane
geleneksel ubeyi kaldrp, yerine 1 tane insansz ubenin konumlandrlmas, karllk
ve mteri eitlilii asndan ayn sonular dourmayacaktr. Ancak 1 tane
geleneksel ube yerine birden ok insansz ubenin konumlandrlmas, toplamda
bankann etkinlik ve karllk deerlerini artrabilecektir.
- 117 -
4.8.1. CCR Yntemi le Modelin zm
Modele 60 geleneksel ube ve 15 insansz ube olmak zere 75 ube dhil

edilmi, 75 ube kt odakl tek bir CCR yntemi ile zmlenmi, sonular ise ube
tipi baznda farkl tablolarda gsterilmitir. Buna gre ekil 4.13de retim
yaklamna gre etkinlik deerleri dalm gzkmektedir. Etkin olan ve etkinlik
snrnda olan (CCR analizi sonucu etkinlik deeri 0.9 deerinden byk olan) etkinlik
deerine sahip %67 orannda insansz ube bulunurken, bu oran geleneksel ubelerde
%42 seviyesinde kalmaktadr. Dier taraftan etkin olamama veya etkinlik deerinin
dkl durumu ele alnrsa, retim yaklamna gre, insansz ubelerin
performansnn geleneksel ubelere gre ok daha baarl olduu, 0.7 deerinden
dk etkinlik deerlerinin toplamn ele alarak grlebilir. 0.7 etkinlik deerinden
daha dk insansz ubelerin oran %7 iken, geleneksel ubeler asndan bu deer
%26 orannda olmaktadr. retim yaklam ve CCR yntemine gre aadaki
bulgulara ulalmtr:
nsansz ubeler geleneksel ubelere gre daha etkindir.

nsansz ubelerdeki dk etkinlik deerine sahip ube says geleneksel
ubelere gre daha azdr.
70%
60%
60%
50%
40%
30%
30%
23%
20%
20% 17% 15%
12%
10% 7% 7% 7%
3%
0% 0% 0% 0% 0%
0%
0.0 - 0.4 0.4 - 0.5 0.5 - 0.6 0.6 - 0.7 0.7 - 0.8 0.8 - 0.9 0.9 - <1 Etkin
Geleneksel ube (Sol) nsansz ube (Sa)
ekil 4.13 : retim Yaklamna Gre Etkinlik Dalm (CCR)
retim yaklamna gre ube detay ile etkinlik deerleri dalm ekil
4.14te gsterilmitir.
- 118 -
ekil 4.14 : retim Yaklamna Gre ube Detayl Etkinlik Dalm (CCR)
retim yaklamna gre oluturulan geleneksel ube ve insansz ube

verimliliklerinin karlatrlmasna ynelik oluturulan modelin, lee gre sabit
getiri yaklam olan CCR yntemi ile zm sonular geleneksel ubeler iin Tablo
4.10da, insansz ubeler iin ise Tablo 4.11de ube baznda olmak zere detayl
olarak gsterilmitir.
Tablo 4.10 : retim Yaklamna Gre kt Yaklaml CCR Sonular (Geleneksel ube)
Bir
Etkin Deikenin
CCR Referans Etkin E dzey
ube Olmayan Ortalama
Etkinlik Says Deiken Says
Deiken Etkinlik
Sapmas
Sube01 89% 0 2 11 5 131%
Sube02 100% 5 13 0 0 0%
Sube03 92% 0 4 9 7 2636%
Sube04 88% 0 4 9 8 58%
Sube05 84% 0 1 12 5 520%
Sube06 75% 0 2 11 4 836%
Sube07 89% 0 1 12 5 3218%
Sube08 75% 0 2 11 3 106%
Sube09 88% 0 1 12 3 33%
Sube10 100% 29 13 0 0 0%
Sube11 88% 0 3 10 5 266%
Sube12 59% 0 2 11 7 67%
Sube13 96% 0 2 11 5 105%
Sube14 92% 0 2 11 3 189%
Sube15 100% 3 13 0 0 0%
Sube16 67% 0 2 11 6 94%
Sube17 71% 0 2 11 5 1101%
Sube18 100% 28 13 0 0 0%
Sube19 100% 5 13 0 0 0%
- 119 -
Sube20 83% 0 2 11 6 552%
Sube21 100% 2 13 0 0 0%
Sube22 100% 12 13 0 0 0%
Sube23 95% 0 3 10 8 291%
Sube24 63% 0 4 9 7 71%
Sube25 69% 0 3 10 8 1228%
Sube26 92% 0 3 10 5 20%
Sube27 68% 0 2 11 5 205%
Sube28 100% 19 13 0 0 0%
Sube29 64% 0 2 11 5 104%
Sube30 85% 0 3 10 6 62%
Sube31 69% 0 3 10 7 46%
Sube32 68% 0 4 9 7 38%
Sube33 100% 3 13 0 0 0%
Sube34 63% 0 4 9 8 570%
Sube35 100% 18 13 0 0 0%
Sube36 100% 1 13 0 0 0%
Sube37 70% 0 3 10 7 72%
Sube38 100% 14 13 0 0 0%
Sube39 78% 0 3 10 6 39%
Sube40 91% 0 3 10 7 519%
Sube41 68% 0 4 9 7 1126%
Sube42 66% 0 2 11 6 54%
Sube43 100% 24 13 0 0 0%
Sube44 100% 13 13 0 0 0%
Sube45 68% 0 3 10 7 60%
Sube46 50% 0 3 10 6 458%
Sube47 78% 0 2 11 4 69%
Sube48 100% 1 13 0 0 0%
Sube49 75% 0 3 10 6 48%
Sube50 73% 0 1 12 3 43%
Sube51 68% 0 2 11 3 67%
Sube52 100% 22 13 0 0 0%
Sube53 74% 0 2 11 5 57%
Sube54 100% 6 13 0 0 0%
Sube55 100% 13 13 0 0 0%
Sube56 70% 0 2 11 6 76%
Sube57 82% 0 2 11 4 213%
Sube58 73% 0 4 9 8 37%
Sube59 95% 0 3 10 4 48%
Sube60 63% 0 3 10 7 58%
Ortalama 83.55% 3.63 5.70 7.30 3.98 260%
Standart S. 14.36% 7.49 4.83 4.83 2.90 573%
Medyan 86.41% 0.00 3.00 10.00 5.00 58%
Minimum 50.11% 0.00 1.00 0.00 0.00 0%
Maksimum 100.00% 29.00 13.00 12.00 8.00 3218%
De. Kat. 17.18% 2.06 0.85 0.66 0.73 221%
- 120 -
CCR ynetimi kullanlarak yaplan Veri Zarflama Analizi sonucunda, retim
yaklamna gre geleneksel banka ubelerinin etkinlik deerleri ele alndnda
aadaki bulgulara ulalmtr:
18 ubenin etkin olduu

Tm geleneksel ubelerin ortalama etkinlik deerinin %83.55 olduu
Her geleneksel ube iin, toplam 13 deiken iinden, ortalama 7.30
deikenin etkin olmad ve ortalama 5.70 deikenin ise etkin olduu
ubelerin etkinlik deeri iin standart sapma %14.36, medyan deeri
86.41, minimum etkinlik deeri %50.11, maksimum etkinlik deeri ise
%100 olduu
Tablo 4.11 : retim Yaklamna Gre kt Yaklaml CCR Sonular (nsansz ube)
Bir
Etkin Deikenin
Deiken Etkinlik
Sapmas
ISube01 100.00% 10 13 0 0 0.00%
ISube02 100.00% 3 13 0 0 0.00%
ISube03 100.00% 12 13 0 0 0.00%
ISube04 100.00% 1 13 0 0 0.00%
ISube05 83.31% 0 2 11 5 1.05%
ISube06 100.00% 10 13 0 0 0.00%
ISube07 48.83% 0 1 12 4 2.26%
ISube08 100.00% 4 13 0 0 0.00%
ISube09 97.59% 0 1 12 3 0.81%
ISube10 100.00% 1 13 0 0 0.00%
ISube11 100.00% 26 13 0 0 0.00%
ISube12 100.00% 3 13 0 0 0.00%
ISube13 79.78% 0 1 12 3 1.89%
ISube14 88.07% 0 1 12 4 4.69%
ISube15 85.63% 0 1 12 3 1.24%
Ortalama 92.21% 4.67 8.27 4.73 1.47 0.80%
Standart S. 13.54% 6.97 5.80 5.80 1.86 1.28%
Medyan 100.00% 1.00 13.00 0.00 0.00 0.00%
Minimum 48.83% 0.00 1.00 0.00 0.00 0.00%
Maksimum 100.00% 26.00 13.00 12.00 5.00 4.69%
De. Kat. 15% 1.49 0.70 1.23 1.27 1.60
- 121 -
CCR yntemi kullanlarak yaplan Veri Zarflama Analizi sonucunda, retim
yaklamna gre insansz banka ubelerinin etkinlik deerleri ele alndnda
9 etkin ubenin olduu

Tm insansz ubelerin ortalama etkinlik deerinin %92.21 olduu
Her insansz ube iin, toplam 13 deiken iinden, ortalama 4.73
%100.00, minimum etkinlik deeri %85.16, maksimum etkinlik deeri ise
%100 olduu
Veri Zarflama Analizi yntemi ile karar birimlerinin etkinlik hesaplamas

srecinde, etkin olmayan karar birimleri iin iyiletirme nerilerine de, analiz
sonucunda ulalabilmektedir. Tablo 4.12de tm ubeler iin, insansz ube ve
geleneksel ubeler kategorisinde, gerekli iyiletirme nerileri yzdesel olarak deiim
gereksinimleri ile gsterilmektedir. Buna gre etkinlik deerinin arttrlabilmesi iin,
geleneksel ubelerin kt deerlerinden kredi hacmi ve cari mevduat hacmi
deerlerinin ncelikli olarak arttrlmas gereklilii analiz sonucunda ortaya
konmutur. Yani oluturulan modele ve bu model kmesindeki tm deikenlere gre
geleneksel ubelerin en zayf olduklar alan kredi hacmi ve cari mevduat hacmi
deikenleridir. Kredi hacmi deerinin geleneksel ubeler iin %7,405.3 orannda,
cari mevduat hacmi deerinin ise %957 orannda arttrlmas sonucunda, geleneksel
ubelerin etkinlik deerinin artaca beklenmektedir. nsansz ubeler iin ise etkinlik
deerinin arttrlmas iin cari mevduat hacmi deikeninin ncelikli olarak
arttrlmas gerektii analiz sonucunda nerilmitir. Yani oluturulan modele ve bu
model kmesindeki tm deikenlere gre insansz ubelerin en zayf olduklar alan
cari mevduat hacmi deikenidir. Cari mevduat hacmi deikeninin %1,272.3
orannda arttrlmas sonucunda, insansz ubenin etkinlik deerinin artaca
beklenmektedir.
- 122 -
Tablo 4.12 : retim Yaklamna Ortalama yiletirme Alanlar (CCR)
nsansz ube Geleneksel nsansz

Deiken Geleneksel ube Etkin ube Etkin ube Etkin
Etkin Olmaktan Olmaktan Olmayan Olmayan
Uzakl Uzakl Adet Adet
ube Personel Maliyeti -9.1% -12.2% 14 5
ube Personel D Maliyetler -13.3% -57.6% 20 6
GRD
ube Kiras -20.2% -48.2% 23 6

Genel Md. Personel Maliyeti -12.7% 0.0% 23 0
ube Al Maliyeti -16.2% -37.2% 22 6
Cari Mevduat Hacmi 957.0% 1,272.3% 42 6
Vadeli Mevduat Hacmi 146.5% 348.5% 42 6
Mevduat Says 40.1% 116.3% 42 6
IKTI
Kredi Says 37.0% 77.4% 42 6

Kredi Hacmi 7,405.3% 172.3% 42 6
Mevduat D rn Says 68.3% 379.2% 42 6
Yeni Mteri Says 44.8% 30.5% 42 6
Faaliyet Gelirleri 104.8% 38.5% 42 6
Tablo 4.12de her bir geleneksel ube ve her bir girdi ve kt deikeni iin
iyiletirme nerileri bulunmaktadr. Detayl olarak ube bazndaki rakamlar analiz
edildiinde, ortalama deerleri baz deikenler iin ok yksek gzkse de, ortalama
deerlerini arttran istisnai veriler olabilmektedir. rnein analiz sonucunda
geleneksel ubeler iin kredi hacmi deerinin ortalama %7,405.3 orannda artmas
nerisi ele alnrsa, bu ortalama deerini byk lde %169,874 deeri ile Sube01in
arttrd grlebilmektedir. Bu ortalama hesabndan ube01, dier bir ifade ile tek
ube kartldnda, %7,405.3 deerinin %3,442ye dt grlebilmektedir.
Dolaysyla Veri Zarflama Analizi sonrasndaki iyiletirme nerilerini ortalama olarak
deerlendirme yannda, ube baznda ele almak faydal olacaktr.
Tablo 4.13n dip toplamnda etkin olan ve etkin olmayan girdi ve kt

deerlerinin says bulunmaktadr. Buna gre 60 geleneksel ube arasnda 18 ube
etkin iken, bu ubelerin ube personel maliyeti deerlerine gre ise 46 ube etkindir.
Analiz edilen banka ubeleri asndan, CCR yntemine gre en az sorun bulunan
deiken ube personel maliyeti girdi deikenidir.
- 123 -
Tablo 4.13 : retim Yaklamna Gre Geleneksel ube yiletirme Alanlar (CCR)
ube Personel D Maliyetler
Mevduat D rn Says
Cari Mevduat Hacmi

ube Al Maliyeti
Yeni Mteri Says
Faaliyet Gelirleri
Mevduat Says
Kredi Hacmi
Kredi Says
ube Kiras
Maliyeti
Etkinlik
ube
Sube01 88.9 -15.3 0.0 0.0 -28.8 -29.2 453.0 16.2 12.4 12.4 169874.6 61.2 12.4 12.4
Sube02 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube03 92.5 0.0 -7.1 0.0 0.0 0.0 2669.8 8.1 8.1 8.1 31503.5 8.1 11.9 45.6
Sube04 87.7 0.0 -9.3 0.0 0.0 0.0 345.7 14.1 14.1 14.1 99.6 14.1 14.1 227.0
Sube05 83.8 -2.1 -38.1 -28.3 -17.0 0.0 29.0 483.7 19.3 19.3 6047.7 19.3 19.3 19.3
Sube06 74.8 0.0 -29.1 0.0 -44.5 -36.8 2134.7 33.7 33.7 61.6 8250.2 33.7 40.2 124.0
Sube07 89.0 -16.0 -40.3 -13.9 -22.0 0.0 124.9 285.9 12.4 12.4 41253.2 12.4 12.4 12.4
Sube08 74.9 0.0 -0.8 -16.2 -17.8 0.0 784.6 112.0 33.8 33.5 239.0 47.3 44.8 33.5
Sube09 87.8 -16.5 -6.7 -0.5 0.0 -9.6 13.9 94.5 73.6 13.9 52.9 13.9 64.8 69.9
Sube10 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube11 88.2 -1.7 0.0 0.0 -6.2 0.0 1405.1 72.1 13.4 13.4 1788.8 97.0 13.4 42.4
Sube12 58.5 0.0 0.0 -3.8 -12.7 -4.5 96.2 70.8 70.8 70.8 321.8 70.8 70.8 70.8
Sube13 95.5 -8.6 -8.2 -43.8 0.0 0.0 205.7 762.7 4.7 4.7 77.7 4.7 4.7 241.7
Sube14 92.0 0.0 -13.9 -12.0 -10.6 0.0 1752.3 69.9 8.6 32.0 363.5 157.3 13.9 8.6
Sube15 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube16 67.3 0.0 -6.8 -16.2 -12.4 0.0 119.9 48.6 48.6 48.6 713.0 48.6 48.6 93.0
Sube17 70.7 0.0 -18.5 -48.3 -1.6 0.0 605.2 41.5 41.5 76.0 13298.4 41.5 41.5 101.2
Sube18 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube19 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube20 83.2 0.0 0.0 -1.8 -16.8 -10.1 20.3 639.5 20.3 20.3 6319.6 20.3 20.3 72.3
Sube21 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube22 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube23 94.9 -6.8 0.0 0.0 -14.0 0.0 5.4 174.0 5.4 5.4 3539.4 5.4 5.4 5.4
Sube24 63.4 0.0 -5.4 0.0 0.0 0.0 57.7 199.5 57.7 57.7 287.8 130.1 65.6 57.7
Sube25 69.2 0.0 -6.2 -22.4 0.0 0.0 58.6 44.5 44.5 44.5 15605.0 44.5 44.5 44.5
Sube26 91.6 0.0 0.0 0.0 -0.4 -17.0 45.2 34.4 9.1 18.0 9.1 107.7 9.1 11.6
Sube27 67.8 -10.0 0.0 0.0 -5.9 -7.3 47.5 50.5 47.5 47.5 2174.3 95.7 121.7 47.5
Sube28 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube29 63.6 -7.3 0.0 0.0 -5.1 -35.1 336.7 199.3 57.3 57.3 422.5 112.5 57.3 57.3
Sube30 85.1 0.0 0.0 -68.7 0.0 -2.7 17.5 233.8 17.5 17.5 17.5 167.8 122.5 140.1
Sube31 69.0 0.0 -6.8 -37.2 0.0 0.0 61.7 44.9 44.9 44.9 150.9 44.9 44.9 118.0
Sube32 68.0 0.0 0.0 0.0 -8.6 0.0 68.5 47.1 47.1 47.1 86.2 68.8 47.1 60.6
Sube33 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube34 63.0 0.0 0.0 0.0 0.0 -8.6 58.7 148.6 58.7 58.7 6821.3 142.1 58.7 58.7
Sube35 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube36 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube37 70.1 0.0 0.0 0.0 -13.8 -11.3 42.7 292.4 42.7 42.7 325.1 42.7 42.7 70.0
Sube38 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube39 77.7 0.0 0.0 0.0 -6.7 -6.4 78.9 84.8 28.7 28.7 35.9 167.3 28.7 28.7
Sube40 90.8 -3.9 0.0 0.0 0.0 -27.4 6585.7 10.1 24.1 10.1 57.1 10.1 10.1 10.1
Sube41 67.6 0.0 -12.1 0.0 0.0 0.0 14167.9 48.0 48.0 53.1 86.7 48.0 48.0 125.8
Sube42 66.4 -3.8 0.0 -5.8 0.0 -4.9 101.2 50.6 50.6 50.6 51.4 50.6 50.6 282.2
Sube43 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube44 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube45 68.4 0.0 0.0 -7.6 0.0 -1.7 46.2 69.2 46.2 46.2 211.6 46.2 46.2 260.5
Sube46 50.1 0.0 -29.7 -19.5 0.0 0.0 4921.4 306.3 99.6 99.6 99.6 150.4 99.6 132.9
Sube47 77.9 0.0 0.0 -11.8 -3.3 -6.2 28.4 390.8 28.4 28.4 69.7 78.9 72.9 175.5
Sube48 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube49 75.3 0.0 0.0 0.0 -21.9 -28.6 94.2 101.4 32.8 32.8 32.8 68.8 32.8 160.5
Sube50 72.8 -10.9 -10.6 -12.5 0.0 -8.8 37.3 37.3 108.0 63.1 56.2 135.9 43.8 37.3
Sube51 68.5 0.0 -1.1 -15.6 -7.8 0.0 51.8 216.9 49.5 46.1 177.1 46.1 87.9 163.5
- 124 -
Sube52 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube53 74.2 -6.6 -7.5 -31.1 0.0 0.0 175.6 34.7 102.1 34.7 163.4 34.7 112.3 34.7
Sube54 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube55 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube56 70.0 0.0 0.0 -6.4 -2.1 -16.9 42.9 42.9 42.9 42.9 162.4 156.3 42.9 431.4
Sube57 81.7 0.0 0.0 -38.5 -11.7 -12.5 2074.1 134.6 22.4 22.4 60.3 22.4 53.9 308.9
Sube58 73.5 0.0 -7.4 0.0 0.0 0.0 54.3 36.1 36.1 36.1 36.1 96.1 36.1 140.0
Sube59 94.8 -17.9 0.0 0.0 0.0 -24.3 5.4 308.3 59.0 17.6 21.1 77.0 5.4 88.3
Sube60 62.7 0.0 0.0 -3.6 0.0 -46.7 167.9 59.4 59.4 59.4 59.4 65.5 59.4 177.3
Ortalama 83.5 -9.1 -13.3 -20.2 -12.7 -16.2 957.0 146.5 40.1 37.0 7405.3 68.3 44.8 104.8
Etkin
Olmayan 42 14 20 23 23 22 42 42 42 42 42 42 42 42
Adet
Etkin
18 46 40 37 37 38 18 18 18 18 18 18 18 18
Adet
Tablo 4.13te her bir geleneksel ube ve her bir girdi ve kt deikeni iin
iyiletirme nerileri bulunmaktadr. Geleneksel ubelere benzer olarak insansz ube
sonularnda da, girdi ve kt deikenleri bazndaki iyiletirme neri rakamlar analiz
edildiinde, baz deikenler iin ortalama deerler ok yksek gzkse de, ortalama
deerlerini arttran istisnai veriler grlebilmektedir. Bu deikenler modelden
kartldnda daha salkl sonular olabilecei gibi, analiz almalarn ortalamalar
yannda ube baznda teker teker yapmak da anlaml olacaktr.
Tablo 4.14te insansz ubeler iin dip toplamnda etkin olan ve etkin olmayan
girdi ve kt deerlerinin says bulunmaktadr. Buna gre 15 insansz ube arasnda
9 ube etkin iken, bu ubelerin genel mdrlk personel maliyeti deerlerine gre
ise 15 insansz ubenin tamam etkindir. yiletirme nerileri verileri kullanldnda,
insansz ube kmesi iin en ok alma yaplmas gereken alan bulmak iin her bir
deiken iin olan iyiletirme nerisi ortalama deeri bulunmaktadr. Buna gre cari
mevduat hacmi deikeni en ok gelimesi gereken alan olarak belirlenmitir.
- 125 -
Tablo 4.14 : retim Yaklamna Gre nsansz ube yiletirme Alanlar (CCR)

Cari Mevduat Hacmi

ube Al Maliyeti
Yeni Mteri Says

Mevduat D rn
ube Personel D
Personel Maliyeti
Faaliyet Gelirleri
Genel Mdrlk
Mevduat Says
Kredi Hacmi
Kredi Says
ube Kiras
Maliyetler
Etkinlik
Says
ube
ISube01 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube02 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube03 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube04 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube05 83.3 0.0 -55.8 -12.4 0.0 -23.6 102.3 731.4 20.0 20.0 72.8 288.4 20.0 20.0
ISube06 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube07 48.8 -3.4 -61.6 -58.5 0.0 -39.7 636.0 104.8 539.8 104.8 281.0 898.5 104.8 104.8
ISube08 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube09 97.6 -3.1 -47.0 -36.3 0.0 -2.6 240.5 13.1 25.8 2.5 2.5 644.4 2.5 27.5
ISube10 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube11 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube12 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube13 79.8 -13.1 -37.4 -37.8 0.0 -21.2 1239.1 285.8 82.0 25.3 617.0 25.3 25.3 48.2
ISube14 88.1 -11.9 -74.2 -77.6 0.0 -65.3 5047.4 340.2 13.5 191.5 13.5 239.3 13.5 13.5
ISube15 85.6 -29.6 -69.5 -66.5 0.0 -70.9 368.5 615.7 16.8 120.1 46.7 179.4 16.8 16.8
Ortalama 92.2 -12.2 -57.6 -48.2 0.0 -37.2 1272.3 348.5 116.3 77.4 172.3 379.2 30.5 38.5
Etkin
Olmayan 6 5 6 6 0 6 6 6 6 6 6 6 6 6
Adet
Etkin
9 10 9 9 15 9 9 9 9 9 9 9 9 9
Adet
4.8.1.1. rnek ube Analizi
rnek olarak Sube26 kodlu geleneksel ube ele alndnda aadaki sonulara
ulalmtr:
Etkinlik deeri %91.6dr ve ube etkin deildir.

Sube26 etkin olmasa da etkinlie uzakl %8.4 oranndadr.
13 deiken arasndan 3 deiken etkin, 10 deiken etkin deildir.
Girdi deikenlerinden ube personel maliyeti, ube personel d
maliyetler ve ube kiras deikenleri etkin olan deikenlerdir.
kt deikenleri arasnda etkin deiken bulunmamaktadr.
Girdi deikenlerinden etkin olmayan deikenlerin etkin olabilmeleri iin
"genel mdrlk personel maliyeti" deerini en az %4, "ube al
maliyeti" deerini en az %17 orannda azaltlmas model sonucunda
nerilmitir.
kt deikenlerinden etkin olmayan deikenlerinin etkin olabilmeleri
amacyla; "cari mevduat hacmi" deerini en az %45.2, "vadeli mevduat
- 126 -
hacmi" deerini en az %34.4, "mevduat says" deerini en az %9.1, "kredi
says" deerini en az %18, "kredi hacmi" deerini en az %9.1, "mevduat
d rn says" deerini en az %107.7, "yeni mteri says" deerini en
az %9.1 ve "faaliyet gelirleri" deerini en az %11.6 orannda arttrmas, 26
kodlu ubenin etkin ube olabilmesi iin, model sonunda nerilmitir.
Bu ubenin etkin olabilmesi iin oransal olarak en ok "mevduat d rn
says" kt deeri zerinde almas gerekmektedir.
4.8.2. BCC Yntemi le Modelin zm

edilmitir. 75 ube kt odakl tek bir BCC yntemi ile zmlenmi, sonular ise ube
tipi baznda farkl tablolarda gsterilmitir. Modeldeki kullanlan veriler Tablo 4.6da
sunulan verilerdir. ekil 4.15te retim yaklamna gre etkinlik deer dalm
gzkmektedir. Etkin olan ve etkinlik snrnda olan (BCC analizi sonucu etkinlik
deeri 0.9 deerinden byk olan) etkinlik deerine sahip %93 orannda insansz ube
bulunurken, bu oran geleneksel ubelerde %42 seviyesinde kalmaktadr. Dier taraftan
etkin olamama veya etkinlik deerinin dkl durumu ele alnrsa, retim
yaklamna gre, insansz ubelerin performansnn geleneksel ubelere gre ok daha
baarl olduu, 0.7 deerinden dk etkinlik deerlerinin toplamna bakarak
grlebilir. 0.7 etkinlik deerinden daha dk insansz ubelerin oran %0 iken,
geleneksel ubeler asndan bu deer %17 orannda olmaktadr. zetle retim
yaklam ve BCC yntemine gre aadaki bulgulara ulalmtr:
nsansz ubeler geleneksel ubelere gre daha etkindir.

nsansz ubelerdeki dk etkinlik deerine sahip ube says daha azdr.
- 127 -
100% 93%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
32%
30%
20% 20%
20% 13% 12%
10% 7%
3%
0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%
0%
0.0 - 0.4 0.4 - 0.5 0.5 - 0.6 0.6 - 0.7 0.7 - 0.8 0.8 - 0.9 0.9 - <1 Etkin
ekil 4.15 : retim Yaklamna Gre Etkinlik Dalm (BCC)
retim yaklamna gre ube detay ile etkinlik deerleri dalm ekil
4.16da gsterilmitir.
ekil 4.16 : retim Yaklamna Gre ube Detayl Etkinlik Dalm (BCC)

verimliliklerinin karlatrlmasna ynelik oluturulan modelin, lee gre deiken
getiri yaklam olan BCC yntemi ile zm sonular geleneksel ubeler iin Tablo
4.15te, insansz ubeler iin ise Tablo 4.16da ube baznda olmak zere detayl olarak
gsterilmitir.
- 128 -
Tablo 4.15 : retim Yaklamna Gre kt Yaklaml BCC Sonular (Geleneksel ube)
Bir Deikenin
Etkin
BCC Referans Etkin Ortalama lek
ube Olmayan
Etkinlik Says Deiken Etkinlik Etkinlii
Deiken
Sapmas
Sube01 92% 0 2 11 131% 1
Sube02 100% 5 13 0 0% -1
Sube03 93% 0 4 9 2636% 1
Sube04 88% 0 4 9 58% 1
Sube05 84% 0 1 12 520% -1
Sube06 75% 0 2 11 836% -1
Sube07 90% 0 1 12 3218% -1
Sube08 76% 0 2 11 106% -1
Sube09 88% 0 1 12 33% 1
Sube10 100% 29 13 0 0% -1
Sube11 88% 0 3 10 266% -1
Sube12 59% 0 2 11 67% 1
Sube13 100% 0 2 11 105% 1
Sube14 93% 0 2 11 189% -1
Sube15 100% 3 13 0 0% 1
Sube16 68% 0 2 11 94% -1
Sube17 71% 0 2 11 1101% -1
Sube18 100% 28 13 0 0% -1
Sube19 100% 5 13 0 0% 1
Sube20 83% 0 2 11 552% 1
Sube21 100% 2 13 0 0% -1
Sube22 100% 12 13 0 0% 1
Sube23 96% 0 3 10 291% 1
Sube24 64% 0 4 9 71% -1
Sube25 71% 0 3 10 1228% 1
Sube26 96% 0 3 10 20% 1
Sube27 71% 0 2 11 205% -1
Sube28 100% 19 13 0 0% -1
Sube29 65% 0 2 11 104% 1
Sube30 86% 0 3 10 62% 1
Sube31 70% 0 3 10 46% 1
Sube32 77% 0 4 9 38% 1
Sube33 100% 3 13 0 0% -1
Sube34 63% 0 4 9 570% 1
Sube35 100% 18 13 0 0% 1
Sube36 100% 1 13 0 0% -1
Sube37 70% 0 3 10 72% -1
Sube38 100% 14 13 0 0% 1
Sube39 83% 0 3 10 39% 1
Sube40 98% 0 3 10 519% 1
Sube41 69% 0 4 9 1126% 1
Sube42 68% 0 2 11 54% 1
Sube43 100% 24 13 0 0% 1
Sube44 100% 13 13 0 0% 1
Sube45 69% 0 3 10 60% -1
Sube46 50% 0 3 10 458% 1
- 129 -
Sube47 80% 0 2 11 69% -1
Sube48 100% 1 13 0 0% 1
Sube49 76% 0 3 10 48% 1
Sube50 82% 0 1 12 43% 1
Sube51 70% 0 2 11 67% 1
Sube52 100% 22 13 0 0% -1
Sube53 74% 0 2 11 57% 1
Sube54 100% 6 13 0 0% -1
Sube55 100% 13 13 0 0% -1
Sube56 72% 0 2 11 76% -1
Sube57 82% 0 2 11 213% -1
Sube58 83% 0 4 9 37% 1
Sube59 100% 0 3 10 48% 1
Sube60 63% 0 3 10 58% 1
Ortalama 84.94% 3.63 5.70 7.30 260% 0.17
Standart S. 14.09% 7.49 4.83 4.83 573% 0.99
Medyan 86.94% 0.00 3.00 10.00 58% 1.00
Minimum 50.26% 0.00 1.00 0.00 0% -1.00
Maksimum 100.00% 29.00 13.00 12.00 3218% 1.00
De. Kat. 16.59% 2.06 0.85 0.66 221% 5.92
BCC ynetimi kullanlarak yaplan Veri Zarflama Analizi sonucunda, retim

yaklamna gre geleneksel banka ubelerinin etkinlik deerleri ele alndnda
19 ubenin etkin olduu

Tm geleneksel ubelerin ortalama etkinlik deerinin %84.94 olduu
Her geleneksel ube iin, toplam 13 deiken iinden, ortalama 7.35
%100 olduu
- 130 -
Tablo 4.16 : retim Yaklamna Gre kt Yaklaml BCC Sonular (nsansz ube)
Bir Deikenin
Etkin
CCR Referans Etkin Ortalama lek
ube Olmayan
Deiken
Sapmas
ISube01 100.00% 13 13 0 0.00% 1
ISube02 100.00% 2 13 0 0.00% -1
ISube03 100.00% 9 13 0 0.00% -1
ISube04 100.00% 3 13 0 0.00% -1
ISube05 100.00% 1 13 0 0.00% -1
ISube06 100.00% 9 13 0 0.00% -1
ISube07 100.00% 1 13 0 0.00% -1
ISube08 100.00% 3 13 0 0.00% -1
ISube09 100.00% 2 13 0 0.00% -1
ISube10 100.00% 1 13 0 0.00% -1
ISube11 100.00% 14 13 0 0.00% -1
ISube12 100.00% 10 13 0 0.00% -1
ISube13 85.16% 0 2 11 0.01% -1
ISube14 100.00% 1 13 0 0.00% -1
ISube15 100.00% 2 13 0 0.00% -1
Ortalama 99.01% 4.73 12.27 0.73 0.00% -0.87
Standart S. 3.70% 4.65 2.74 2.74 0.00% 0.50
Medyan 100.00% 2.00 13.00 0.00 0.00% -1.00
Minimum 85.16% 0.00 2.00 0.00 0.00% -1.00
Maksimum 100.00% 14.00 13.00 11.00 0.01% 1.00
De. Kat. 4% 0.98 0.22 3.74 3.74 -0.58
BCC yntemi kullanlarak yaplan Veri Zarflama Analizi sonucunda, retim

yaklamna gre insansz banka ubelerinin etkinlik deerleri ele alndnda
14 etkin ubenin olduu

Tm insansz ubelerin ortalama etkinlik deerinin %99.01 olduu
Her insansz ube iin, toplam 13 deiken iinden, ortalama 0.73
%100 olduu
Veri Zarflama Analizi yntemi ile karar birimlerinin etkinlik hesaplamas

srecinde, etkin olmayan karar birimleri iin iyiletirme nerilerine de, analiz
sonucunda ulalabilmektedir. Tablo 4.17de tm ubeler iin, insansz ube ve
geleneksel ubeler kategorisinde, gerekli iyiletirme nerileri yzdesel olarak deiim
gereksinimleri ile gsterilmektedir. Buna gre etkinlik deerinin arttrlabilmesi iin,
- 131 -
geleneksel ubelerin kt deerlerinden kredi hacmi ve cari mevduat hacmi kt
deerlerinin ncelikli olarak arttrlmas gereklilii analiz sonucunda nerilmitir.
Yani oluturulan modele ve bu model kmesindeki tm deikenlere gre geleneksel
ubelerin en zayf olduklar alan kredi hacmi ve cari mevduat hacmi
deikenleridir. Kredi hacmi deerinin geleneksel ubeler iin %13,623.9 orannda,
cari mevduat hacmi deerinin ise %947.4 orannda arttrlmas sonucunda,
geleneksel ubelerin etkinlik deerinin artaca beklenmektedir. nsansz ubeler iin
ise etkinlik deerinin arttrlmas iin yine ayn ekilde mevduat d rn says ve
cari mevduat hacmi ncelikli olarak arttrlmas gereken kt deikenleri olarak
analiz sonucunda nerilmitir. cari mevduat hacmi deikeninin %767.1 orannda
arttrlmas ve kredi hacmi deikeninin %677 orannda arttrlmas sonucunda,
insansz ubelerin etkinlik deerinin artaca beklenmektedir.
Tablo 4.17 : retim Yaklamna Gre Ortalama yiletirme Alanlar (BCC)
Geleneksel nsansz ube Geleneksel nsansz ube

Deiken ube Etkin Etkin ube Etkin Etkin
Olmaktan Olmaktan Olmayan Olmayan
Uzakl Uzakl Adet Adet
ube Personel Maliyeti -11.3% -9.3% 11 1
ube Personel D Maliyetler -14.5% -10.2% 27 1
GRD
ube Kiras -22.3% -18.4% 19 1

Genel Md. Personel Maliyeti -12.6% 0.0% 29 0
ube Al Maliyeti -16.9% 0.0% 27 0
Cari Mevduat Hacmi 947.4% 767.1% 41 1
Vadeli Mevduat Hacmi 127.9% 263.8% 41 1
Mevduat Says 37.5% 65.6% 41 1
IKTI
Kredi Says 39.8% 17.4% 41 1

Kredi Hacmi 13623.9% 677.0% 41 1
Mevduat D rn Says 69.8% 17.4% 41 1
Yeni Mteri Says 42.6% 17.4% 41 1
Faaliyet Gelirleri 100.7% 61.8% 41 1
iyiletirme nerileri bulunmaktadr. Detayl olarak ube bazndaki rakamlar analiz
edildiinde, ortalama deerleri baz deikenler iin ok yksek gzkse de, ortalama
deerlerini arttran istisnai veriler olabilmektedir. rnein analiz sonucunda
geleneksel ubeler iin kredi hacmi deerinin ortalama %13,623.9 orannda artmas
- 132 -
nerisi ele alnrsa, bu ortalama deerini byk lde %423,554 deeri ile Sube01in
arttrd grlebilmektedir. Bu ortalama hesabndan ube01, dier bir ifade ile tek
ube kartldnda, 13,623.9 deerinin 3,375.6ya dt grlebilmektedir.
Dolaysyla Veri Zarflama Analizi sonrasndaki iyiletirme nerilerini ortalama olarak
deerlendirme yannda, ube baznda ele almak faydal olacaktr.
Tablo 4.18in dip toplamnda etkin olan ve etkin olmayan girdi ve kt

deerlerinin says bulunmaktadr. Buna gre 60 geleneksel ube arasnda 18 ube
etkin iken, bu ubelerin ube Personel Maliyeti deerlerine gre ise 46 ube etkindir.
Analiz edilen banka ubeleri asndan, CCR yntemine gre en az sorun bulunan
deiken ube Personel Maliyeti girdi deikenidir.
Tablo 4.18 : retim Yaklamna Gre Geleneksel ube yiletirme Alanlar (BCC)
ube Personel D Maliyetler
Mevduat D rn Says
Cari Mevduat Hacmi

ube Al Maliyeti
Yeni Mteri Says
Faaliyet Gelirleri
Mevduat Says
Kredi Hacmi
Kredi Says
ube Kiras
Maliyeti
Etkinlik
ube
Sube01 91.9 0.0 0.0 0.0 -21.3 -29.5 397.2 8.8 8.8 57.2 423554.1 127.2 8.8 40.2
Sube02 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube03 93.4 0.0 -16.5 0.0 -12.1 0.0 2478.3 7.0 7.0 7.0 31043.6 7.0 7.0 24.7
Sube04 87.8 0.0 -13.6 0.0 -6.5 0.0 337.3 13.9 13.9 13.9 103.3 13.9 13.9 214.7
Sube05 83.8 -2.6 -38.0 -28.4 -15.8 0.0 25.9 483.1 19.3 19.3 6039.4 19.3 19.3 19.3
Sube06 75.1 -18.6 -25.3 0.0 -37.1 -41.0 2570.7 33.1 33.1 38.2 4441.3 33.1 33.1 161.1
Sube07 89.9 -19.5 -35.2 -18.1 -17.3 0.0 88.7 248.0 11.3 11.3 40283.1 11.3 11.3 11.3
Sube08 75.6 0.0 0.0 -17.7 -17.2 -1.4 640.0 77.3 36.2 32.3 226.5 48.9 51.6 34.3
Sube09 88.2 -14.8 -12.6 0.0 0.0 -12.2 13.4 66.4 61.7 13.4 70.3 40.1 61.5 128.2
Sube10 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube11 88.4 -1.4 0.0 0.0 -5.4 0.0 1568.2 60.2 13.2 13.2 2915.6 108.3 13.2 42.5
Sube12 58.8 0.0 0.0 -5.3 -11.2 -4.4 87.2 70.1 76.7 70.1 295.2 70.1 70.1 70.1
Sube13 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube14 93.2 0.0 -10.5 -13.6 -9.9 0.0 1816.4 71.5 7.3 29.8 353.1 144.2 15.6 7.3
Sube15 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube16 67.5 0.0 -4.9 -18.0 -11.1 0.0 122.2 48.1 48.1 48.1 704.0 48.1 48.1 100.3
Sube17 70.8 0.0 -17.2 -48.8 0.0 0.0 614.1 41.2 41.2 76.1 13473.1 41.2 41.2 105.2
Sube18 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube19 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube20 83.4 0.0 0.0 -12.6 -21.0 -9.7 19.9 654.3 21.8 19.9 4827.8 19.9 19.9 44.1
Sube21 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube22 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube23 95.9 0.0 0.0 0.0 -11.8 0.0 4.2 174.1 4.2 14.0 5315.7 10.0 4.2 4.2
Sube24 63.7 0.0 -2.3 0.0 0.0 0.0 56.9 189.4 56.9 56.9 270.8 118.3 68.3 56.9
Sube25 70.7 0.0 -10.8 -24.1 0.0 -3.5 58.8 41.5 44.9 41.5 13208.8 41.5 41.5 41.5
Sube26 96.3 0.0 -8.3 0.0 0.0 -24.3 10.0 25.0 3.8 43.1 7.6 90.6 3.8 9.1
Sube27 70.7 -14.2 0.0 0.0 -6.7 -5.8 41.4 41.4 41.4 41.4 2016.9 110.7 123.4 41.4
Sube28 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube29 64.6 0.0 0.0 0.0 -1.4 -26.5 232.8 184.7 54.7 91.7 390.1 146.7 54.7 54.7
Sube30 86.1 0.0 -15.3 -69.1 0.0 -16.5 16.1 227.7 16.1 16.1 16.1 141.4 98.0 155.1
Sube31 70.4 0.0 -16.9 -30.2 -4.6 0.0 47.5 42.0 81.3 42.0 93.8 42.0 42.0 71.9
- 133 -
Sube32 76.8 0.0 -21.0 0.0 -28.4 -17.9 30.1 41.1 30.1 57.0 160.7 42.6 30.1 45.5
Sube33 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube34 63.4 0.0 0.0 0.0 0.0 -7.4 57.8 121.9 57.8 63.7 6707.5 182.3 57.8 57.8
Sube35 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube36 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube37 70.4 0.0 0.0 0.0 -12.8 -12.0 42.0 251.4 42.0 42.0 389.8 54.6 42.0 107.7
Sube38 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube39 82.9 0.0 -10.2 0.0 -7.9 -15.4 37.3 86.4 20.6 35.8 49.4 135.7 20.6 27.9
Sube40 98.3 -5.5 -6.8 0.0 -9.9 -32.0 6740.6 1.8 1.8 1.8 136.8 1.8 1.8 1.8
Sube41 68.9 0.0 -15.3 0.0 -9.1 -1.5 13118.9 45.2 45.2 61.0 103.6 45.2 45.2 98.8
Sube42 67.7 0.0 -1.1 0.0 0.0 -5.7 75.0 47.8 47.8 47.8 68.3 47.8 47.8 216.8
Sube43 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube44 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube45 68.6 0.0 0.0 -5.4 0.0 0.0 45.9 73.3 45.9 45.9 228.6 52.7 45.9 297.5
Sube46 50.3 0.0 -30.3 -17.3 -3.5 0.0 4846.5 342.4 99.0 99.0 99.0 143.8 99.0 125.8
Sube47 80.3 0.0 0.0 0.0 -0.7 -2.5 24.5 441.4 24.5 24.5 70.3 64.2 92.0 170.9
Sube48 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube49 76.5 0.0 -7.0 -8.8 -38.0 -34.2 74.2 111.0 30.8 30.8 30.8 44.5 30.8 96.2
Sube50 81.6 -20.5 -20.3 -21.9 -10.8 -18.7 22.5 22.5 85.5 45.5 39.3 110.4 28.2 22.5
Sube51 70.4 0.0 -13.3 -21.3 -13.8 -10.3 50.6 182.9 42.2 42.2 177.2 42.2 70.7 163.9
Sube52 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube53 74.3 -6.7 -4.8 -24.5 -0.8 0.0 221.2 34.6 83.0 34.6 214.8 64.0 97.3 34.6
Sube54 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube55 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Sube56 71.8 0.0 0.0 0.0 0.0 -14.3 39.3 39.3 39.3 39.3 178.1 155.4 53.7 528.9
Sube57 81.8 0.0 0.0 -38.8 -11.3 -12.7 1997.6 123.8 23.5 22.3 59.0 22.3 56.4 309.8
Sube58 82.9 0.0 -21.8 0.0 -7.3 -17.8 20.6 31.0 20.6 43.4 43.9 42.9 20.6 136.5
Sube59 100.0 -19.0 -6.6 0.0 0.0 -31.4 0.1 381.2 37.2 41.0 113.8 119.3 0.1 80.0
Sube60 63.4 -1.4 -5.8 -0.3 0.0 -48.5 152.0 57.8 57.8 57.8 57.8 57.8 57.8 168.1
Ortalama 84.9 -11.3 -14.5 -22.3 -12.6 -16.9 947.4 127.9 37.5 39.8 13623.9 69.8 42.6 100.7
Etkin
Olmayan 41 11 27 19 29 27 41 41 41 41 41 41 41 41
Adet
Etkin
19 49 33 41 31 33 19 19 19 19 19 19 19 19
Adet
iyiletirme nerileri bulunmaktadr. Geleneksel ubelere benzer olarak insansz ube
sonularnda da, girdi ve kt deikenleri bazndaki iyiletirme neri rakamlar analiz
edildiinde, baz deikenler iin ortalama deerler ok yksek gzkse de, ortalama
deerlerini arttran istisnai veriler grlebilmektedir. Bu deikenler modelden
kartldnda daha salkl sonular olabilecei gibi, analiz almalarn ortalamalar
yannda ube baznda teker teker yapmak da anlaml olacaktr.
Tablo 4.19da insansz ubeler iin dip toplamnda etkin olan ve etkin olmayan
girdi ve kt deerlerinin says bulunmaktadr. Buna gre 15 insansz ube arasnda
14 ube etkin iken, bu ubelerin genel mdrlk personel maliyeti ve ube al
maliyeti deerlerine gre ise 15 ubenin tamam etkindir. yiletirme nerileri verileri
kullanldnda, insansz ube kmesi iin en ok alma yaplmas gereken alan
bulmak iin her bir deiken iin olan iyiletirme nerisi ortalama deeri
- 134 -
bulunmaktadr. Buna gre cari mevduat hacmi deikeni en ok gelimesi gereken
alan olarak belirlenmitir.
Tablo 4.19 : retim Yaklamna Gre nsansz ube yiletirme Alanlar (BCC)
Yeni Mteri Says

Mevduat D rn
ube Personel D
Personel Maliyeti
Faaliyet Gelirleri
Genel Mdrlk
Vadeli Mevduat
Mevduat Says
Cari Mevduat
ube Personel
Kredi Hacmi
Kredi Says
ube Kiras
ube Al
Maliyetler
Maliyeti
Maliyeti
Etkinlik
Hacmi
Hacmi
Says
ube
ISube01 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube02 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube03 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube04 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube05 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube06 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube07 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube08 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube09 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube10 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube11 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube12 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube13 85.2 -9.3 -10.2 -18.4 0.0 0.0 767.1 263.8 65.6 17.4 677.0 17.4 17.4 61.8
ISube14 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
ISube15 100.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
Ortalama 99.0 -9.3 -10.2 -18.4 0.0 0.0 767.1 263.8 65.6 17.4 677.0 17.4 17.4 61.8
Etkin
Olmayan 1 1 1 1 0 0 1 1 1 1 1 1 1 1
Adet
Etkin
14 14 14 14 15 15 14 14 14 14 14 14 14 14
Adet
4.8.2.1. rnek ube Analizi
rnek olarak Sube26 kodlu geleneksel ube ele alndnda aadaki sonulara
ulalmtr:
Etkinlik deeri %96.3tr ve ube etkin deildir.

Sube26 etkin olmasa da etkinlie uzakl %3.7 oranndadr.
13 deiken arasndan 3 deiken etkin, 10 deiken etkin deildir.
Girdi deikenlerinden ube personel maliyeti, genel mdrlk
personel maliyeti ve ube kiras deikenleri etkin olan deikenlerdir.
kt deikenleri arasnda etkin deiken bulunmamaktadr.
Girdi deikenlerinden etkin olmayan deikenlerin etkin olabilmeleri iin
"ube personel d maliyetler" deerinin en az %8.3, "ube al maliyeti"
deerinin en az %24.3 orannda azaltlmas model sonucunda nerilmitir.
- 135 -
kt deikenlerinden etkin olmayan deikenlerin etkin olabilmeleri
amacyla; "cari mevduat hacmi" deerini %10.0, "vadeli mevduat hacmi"
deerini %25.0, "mevduat says" deerini %3.8, "kredi says" deerini
%43.1, "kredi hacmi" deerini %7.6, "mevduat d rn says" deerini
%90.6, "yeni mteri says" deerini %3.8 ve "faaliyet gelirleri" deerini
%9.1 orannda arttrmak, 26 kodlu ubenin etkin ube olabilmesi iin,
model sonunda nerilmitir.
Bu ubenin etkin olabilmesi iin oransal olarak en ok "mevduat d rn
says" kt deeri zerinde almas gerekmektedir.
4.8.3. Model Deikenleri le Sonularn Karlatrlmas
retim yaklamna gre, banka ubeleri iin girdi ve kt deikenleri

ortalama deerleri Tablo 4.20de CCR ve BCC yntemlerine gre elde edilen etkinlik
sonular ise Tablo 4.21de listelenmitir.
Tablo 4.20 : retim Yaklamna Gre Girdi ve kt Oranlar
Geleneksel nsansz Geleneksel ube

Ortalama Standart
Deikenler ube ube / nsansz ube
Oran Sapma
Ortalama Ortalama Oran
ube Personel Maliyeti 130,854 9,782 13.38
ube Personel D Maliyetler 26,630 12,319 2.16
Girdi
ube Kiras 28,224 4,305 6.56 5.77 4.07

Genel Mdrlk Personel Maliyeti 20,419 5,971 3.42
ube Al Maliyeti 682,908 203,830 3.35
Cari Mevduat Hacmi 504,353 46,535 10.84
Vadeli Mevduat Hacmi 635,681 107,202 5.93
Mevduat Says 420 43 9.84
Kredi Says
kt
108 6 16.89
7.94 4.62
Kredi Hacmi 1,064,919 103,875 10.25
Mevduat D rn Says 56 12 4.71
Yeni Mteri Says 155 48 3.22
Faaliyet Gelirleri 14,128 7,529 1.88
retim yaklamna gre oluturulan modelde, girdi deikenlerinin ortalama

deerlerinin, geleneksel ubeler iin insansz ubelerden 5.77 kat daha fazla olduu,
kt deikenlerinin ortalama deerlerinin ise insansz ubelerden 7.94 kat fazla
olduu gzlemlenmitir.
- 136 -
Tablo 4.21 : retim Yaklamna Gre ube Etkinlik Ortalamalar
Geleneksel ube /
Ortalama Etkinlik Geleneksel ube nsansz ube nsansz ube
Oran
CCR Etkinlik 83.55% 92.21% 0.91
BCC Etkinlik 84.94% 99.01% 0.86
4.8.4. Sonularn Tutarllk Testi
Geleneksel ube ve insansz ube grubu arasndaki farkn anlamll da Mann-

Whitney U testi ile analiz edilmitir. retim yaklamna gre oluturulan model
sonucunda ulalan etkinlik deerleri, insansz ube ve geleneksel ube kmeleri iin
istatistiksel olarak anlaml bir farkn var olup olmadna ynelik bir analiz yaplmtr.
Bu amala alma kapsamnda Mann-Whitney U testi kullanlmtr. ube tipine gre
etkinlik sonularnn farklln gsteren Mann Whitney U testi sonular Tablo
4.22de gsterilmitir. Buna gre test sonucunda ulalan p anlamllk deeri, CCR
modeli iin 0.02349, BCC modeli iin 0.00007 olarak hesaplanmtr. Bulunan bu
anlamllk deerleri ele alndnda (p<0.05) olduu iin "%95 anlamllk dzeyinde,
retim yaklamna gre insansz banka ubeleri ile geleneksel banka ubeleri
etkinlik deerleri arasnda nemli bir fark vardr" sonucuna ulalmtr.
Tablo 4.22 : retim Yaklamna Gre Etkinlik Sonular Mann Whitney U Testi
retim Modeli CCR retim Modeli BCC

Mann-Whitney U 283.000 164.000
Wilcoxon W 2113.000 1994.000
Z -2.265 -3.960
Asymp. Sig. (2-tailed) 0.02349 0.00007
Ortalama Toplam Ortalama Toplam
Sralama Sralama Sralama Sralama
Deeri Deeri Deeri Deeri
Geleneksel ube 35.22 2113.00 33.23 1994.00
nsansz ube 49.13 737.00 57.07 856.00
Gruplar arasnda var olan etkinlik fark Mann Whitney U testi esnasnda
yaplan sralama ortalama deeri ve toplam sralama deerlerini kyaslaynca da aka
grnmektedir. Geleneksel ubeler iin ortalama sralama deeri CCR yaklam iin
35.22, BCC yaklam iin 33.23 iken, insansz ubeler iin ortalama sralama deeri
CCR yaklam iin 49.13, BCC yaklam iin 57.07 olduu sonucuna ulalmtr.
- 137 -
Toplam sralama deeri iin, geleneksel ube deerlerinin fazla olmasnn gerekesi
olarak geleneksel ubelerdeki alnan rnek saysnn daha fazla olmas
gsterilmektedir (geleneksel ube N:60, insansz ube N:15).
4.9. Araclk Yaklam Modeli ve Sonularn Deerlendirilmesi
Araclk yaklamna gre, banka ubeleri iin girdi ve kt deikenleri olarak

Tablo 4.23teki veriler tanmlanmtr. Temel olarak ubenin alp alabilmesi iin
gerekli toplam maliyet kalemleri girdi olarak tanmlanrken, ubenin mterilerine
sunduu temel rnler ve faaliyet gelirleri kt olarak modele tanmlanmtr.
Tablo 4.23 : Araclk Yaklamna Gre Girdi ve kt Deerleri
Girdiler ktlar
ube Toplam Maliyeti Kredi Hacmi
Mevduat Hacmi Faaliyet Gelirleri
Hesap Says
Bankalarda her bir ubenin ayr bir performans hedefi ve finansal tablosu
bulunmaktadr. ube organizasyonu sanki ayr bir irketmi gibi ynetilir ve
bankalarn karlarn byk oranda ubeler oluturmakta veya tetiklemektedirler173.
Genel mdrlk bnyesinde yaplan harcama ve yatrmlar, ubelerin finansal
tablolarna paylatrlr. Banka asndan her bir ubenin yksek verimlilik ile
almas olduka nemli bir konudur.
Araclk yaklamna gre CCR ve BCC yntemiyle yaplan analiz sonucunda

toplam 75 banka ubesinden, CRR modeline gre 9 adet, BCC modeline gre ise 11
adet ubenin etkin olduklar sonucuna ulalmtr. Ayn analiz ierisinde her iki model
de, ayn deerler ve deikenlerle, farkl farkl altrlm ve sonularn kolay
okunabilirliini salamak amacyla sonular zet olarak Tablo 4.24te gsterilmitir.
BCC ve CCR yntemleri ile yaplan analizde, insansz ubelerin etkinlik sonular
yzdesel olarak, geleneksel ubelere gre daha fazladr. Geleneksel ubeler iin CCR
173
Banka karlln etkileyen rn sat ve kullanm, ounlukla ADK sistemleri zerinden
gereklemesine ramen, gnmzde halen yeni mteri tanmlama ve mteri kazanma almalarn
banka ubeleri stlenmektedir. Mteri, bankaclk rnlerini ADK kanallarndan kullanp, oluan
karllk bu kanallar zerinden gzkse dahi, dolayl olarak banka ubeleri bu karlln oluumu
tetikleyen unsurdur.
- 138 -
yntemine gre ubelerin %6.67si etkin iken, BCC yntemine gre ubelerin yine
%6.67si etkinlik deerine ulamlardr. nsansz ubeler iin ise CCR yntemine gre
ubelerin %33.3 etkin iken, BCC yntemine gre ubelerin %46.67si etkinlik
deerine sahiptir. ubelerin etkinlik ortalamas geleneksel ubeler iin CCR
yntemine gre %57.05 iken BCC yntemine gre %63.01 olarak hesaplanmtr.
nsansz ubeler iin ubelerin etkinlik ortalamas ise CCR yntemine gre %81.04
iken BCC yntemine gre %88.61 olarak hesaplanmtr. Geleneksel ubeler iin
standart sapma deeri her iki yntem iin %18 - %19 oran aralnda iken, insansz
ubelerde BCC ynteminde gzlenen dk standart sapma deeri, oluturulan araclk
yaklam modeline gre, gruptaki insansz ubelerin benzer davran gsterdiini
belirtmektedir.
Tablo 4.24 : Araclk Yaklamna Gre zet Sonular
CRR BCC
Deer Geleneksel nsansz Geleneksel nsansz
ube ube ube ube
ube Adedi 60 15 60 15
Etkin ube Says 4 5 4 7
Etkin ube Yzde 6.67% 33.33% 6.67% 46.67%
ubelerin Etkinlik Ortalamas 57.05% 81.04% 63.01% 88.61%
En Dk Etkinlik Deeri 22.14% 54.91% 23.80% 66.30%
En Yksek Etkinlik Deeri 100.00% 100.00% 100.00% 100.00%
Etkinlikte Standart Sapma 18.55% 16.45% 18.83% 12.49%
Etkin Olmayan ube Ortalamas 0.57% 0.81% 0.63% 0.89%
Etkin Olmayan Standart Sapma 0.19 0.16 0.19 0.12
Bu bulgular dorultusunda, araclk yaklam modeline gre, insansz banka

ubelerinin, geleneksel banka ubelerine gre daha etkin olduunu syleyebiliriz.
Ancak lek itibariyle insansz banka ubelerinin boyutlarnn kk olmasndan
dolay, gerek yapm olduklar yatrm ve operasyonel gider miktar, gerekse
oluturmu olduklar araclk sonular rakamsal olarak kk miktarlarda
kalmaktadr. Yani banka yneticileri asndan deerlendirecek olursak, 1 tane
geleneksel ubeyi kaldrp, yerine 1 tane insansz ubenin konumlandrlmas, araclk
hizmetleri, karllk ve mteri eitlilii asndan ayn sonular dourmayacak, ancak
1 tane geleneksel ube yerine birden ok geleneksel ubenin konumlandrlmas bir
anlam ifade edecektir.
- 139 -
4.9.1. CCR Yntemi le Modelin zm

edilmi, 75 ube kt odakl tek bir CCR yntemi ile zmlenmi, sonular ise ube
tipi baznda farkl tablolarda gsterilmitir. Modeldeki kullanlan veriler Tablo 4.7de
sunulan verilerdir. ekil 4.17de araclk yaklamna gre etkinlik sonular deer
dalm gzkmektedir. Etkin olan ve etkinlik snrnda olan, yani CCR analizi sonucu
0.9 deerinden byk etkinlik deerine sahip %33.3 orannda insansz ube
bulunurken, bu oran geleneksel ubelerde %8.3 seviyesinde kalmaktadr. Dier
taraftan etkin olamama veya etkinlik deerinin dkl durumu ele alnrsa, araclk
yaklamna gre, insansz ubelerin performansnn geleneksel ubelere gre ok daha
baarl olduu, 0.7 deerinden dk etkinlik deerlerinin toplamna bakarak
grebiliriz. 0.7 etkinlik deerinden daha dk insansz ubelerin oran %33.4 iken,
geleneksel ubeler asndan bu deer %76.7 orannda olmaktadr. zetle araclk
yaklam ve CCR yntemine gre insansz ubeler geleneksel ubelere gre daha etkin
ve insansz ubelerdeki dk etkinlik deerine sahip ube says daha az
bulunmaktadr.
70.0%
60.0%
50.0%
40.0%
33.3%
30.0% 26.7% 26.7%

21.7% 20.0%
20.0% 15.0% 13.3% 13.3%
11.7%
10.0% 6.7% 6.7%
3.3% 1.7%0.0%
0.0% 0.0%
0.0%
0.0 - 0.4 0.4 - 0.5 0.5 - 0.6 0.6 - 0.7 0.7 - 0.8 0.8 - 0.9 0.9 - <1 Etkin
ekil 4.17 : Araclk Yaklamna Gre Etkinlik Dalm (CCR)
Araclk yaklamna gre ube detay ile etkinlik deerleri dalm ekil
4.18de gsterilmitir.
- 140 -
ekil 4.18 : Araclk Yaklamna Gre ube Detayl Etkinlik Dalm (CCR)
Araclk yaklamna gre oluturulan geleneksel ube ve insansz ube

verimliliklerinin karlatrlmasna ynelik oluturulan modelin, lee gre sabit
getiri yaklam olan CCR yntemi ile zm sonular geleneksel ubeler iin Tablo
4.25 ve insansz ubeler iin ise Tablo 4.26da ube baznda olmak zere detayl olarak
gsterilmitir.
Tablo 4.25 : Araclk Yaklamna Gre kt Yaklaml CCR Sonular (Geleneksel ube)
Etkin Bir Deikenin

Deiken Etkinlik Sapmas
Sube01 54% 0 1 4 2 37283%
Sube02 61% 0 1 4 2 81%
Sube03 65% 0 2 3 3 5839%
Sube04 51% 0 2 3 4 58%
Sube05 66% 0 2 3 3 1866%
Sube06 39% 0 2 3 3 974%
Sube07 72% 0 2 3 3 15465%
Sube08 45% 0 1 4 3 75%
Sube09 42% 0 1 4 3 94%
Sube10 100% 56 5 0 0 0%
Sube11 65% 0 2 3 2 1872%
Sube12 41% 0 1 4 2 91%
Sube13 78% 0 2 3 2 81%
Sube14 92% 0 2 3 2 172%
Sube15 50% 0 1 4 3 60%
Sube16 40% 0 1 4 2 129%
Sube17 38% 0 2 3 3 3141%
Sube18 100% 24 5 0 0 0%
Sube19 56% 0 1 4 2 325%
- 141 -
Sube20 53% 0 2 3 3 710%
Sube21 75% 0 1 4 2 23%
Sube22 67% 0 1 4 3 45%
Sube23 52% 0 1 4 2 503%
Sube24 51% 0 2 3 3 81%
Sube25 50% 0 1 4 2 1846%
Sube26 75% 0 1 4 3 26%
Sube27 35% 0 1 4 2 285%
Sube28 75% 0 1 4 3 35%
Sube29 45% 0 2 3 3 137%
Sube30 57% 0 1 4 3 48%
Sube31 42% 0 1 4 3 82%
Sube32 51% 0 2 3 3 61%
Sube33 64% 0 1 4 2 83%
Sube34 39% 0 1 4 2 1017%
Sube35 79% 0 1 4 2 37%
Sube36 100% 9 5 0 0 0%
Sube37 43% 0 2 3 3 80%
Sube38 60% 0 1 4 3 53%
Sube39 65% 0 2 3 3 33%
Sube40 58% 0 2 3 4 43%
Sube41 44% 0 2 3 4 75%
Sube42 51% 0 2 3 3 72%
Sube43 71% 0 1 4 2 39%
Sube44 81% 0 1 4 3 27%
Sube45 47% 0 1 4 2 77%
Sube46 82% 0 1 4 2 43%
Sube47 57% 0 1 4 2 54%
Sube48 34% 0 1 4 2 254%
Sube49 59% 0 1 4 2 59%
Sube50 29% 0 1 4 3 159%
Sube51 33% 0 1 4 3 125%
Sube52 50% 0 1 4 3 73%
Sube53 30% 0 1 4 3 143%
Sube54 22% 0 1 4 3 228%
Sube55 100% 31 5 0 0 0%
Sube56 42% 0 1 4 2 136%
Sube57 52% 0 2 3 3 80%
Sube58 58% 0 1 4 2 57%
Sube59 41% 0 1 4 3 91%
Sube60 47% 0 1 4 2 89%
Ortalama 57.05% 2.00 1.58 3.42 2.45 1245%
Standart S. 18.55% 8.67 1.02 1.02 0.86 5154%
Medyan 52.56% 0.00 1.00 4.00 3.00 81%
Minimum 22.14% 0.00 1.00 0.00 0.00 0%
Maksimum 100.00% 56.00 5.00 4.00 4.00 37283%
De. Kat. 32.52% 4.34 0.65 0.30 0.35 414%
Veri Zarflama Analizi sonucunda, araclk yaklamna gre geleneksel banka
ubelerinin etkinlik deerleri ele alndnda 4 ubenin etkin olduu grlm ve tm
geleneksel ubelerin ortalama etkinlik deeri %57.05 olarak belirlenmitir. Her ube
- 142 -
iin ortalama 3.42 deikenin etkin olmad ve ortalama 1.58 deikenin ise etkin
olduu sonucuna ulalmtr. ubelerin etkinlik deeri iin standart sapma %18.55,
medyan deeri %52.56, minimum etkinlik deeri %22.14, maksimum etkinlik deeri
ise %100 olarak hesaplanmtr.
Tablo 4.26 : Araclk Yaklamna Gre kt Yaklaml CCR Sonular (nsansz ube)
Bir
Etkin Deikenin
Deiken Etkinlik
Sapmas
ISube01 100.00% 19 5 0 0 0.00%
ISube02 61.60% 0 2 3 3 1.57%
ISube03 54.91% 0 2 3 3 0.57%
ISube04 84.93% 0 2 3 3 0.56%
ISube05 63.16% 0 2 3 4 0.35%
ISube06 100.00% 27 5 0 0 0.00%
ISube07 87.49% 0 2 3 3 0.55%
ISube08 100.00% 9 5 0 0 0.00%
ISube09 89.67% 0 2 3 3 0.34%
ISube10 60.73% 0 2 3 3 0.67%
ISube11 74.76% 0 2 3 3 0.63%
ISube12 72.04% 0 2 3 3 1.07%
ISube13 100.00% 9 5 0 0 0.00%
ISube14 100.00% 3 5 0 0 0.00%
ISube15 66.29% 0 2 3 3 0.31%
Ortalama 81.04% 4.47 3.00 2.00 2.07 0.44%
Standart S. 16.45% 8.01 1.41 1.41 1.48 0.43%
Medyan 84.93% 0.00 2.00 3.00 3.00 0.35%
Minimum 54.91% 0.00 2.00 0.00 0.00 0.00%
Maksimum 100.00% 27.00 5.00 3.00 4.00 1.57%
De. Kat. 20% 1.79 0.47 0.71 0.72 0.98
Veri Zarflama Analizi sonucunda, araclk yaklamna gre insansz banka

ubelerinin etkinlik deerleri ele alndnda, 5 etkin ubenin olduu grlm ve tm
insansz ubelerin ortalama etkinlik deeri %81.04 olarak belirlenmitir. Her ube iin
ortalama 2 deikenin etkin olmad ve ortalama 3 deikenin ise etkin olduu
sonucuna ulalmtr. ubelerin etkinlik deeri iin standart sapma %16.45, medyan
deeri %84.93, minimum etkinlik deeri %54.91, maksimum etkinlik deeri ise %100
olarak hesaplanmtr.
- 143 -
4.9.2. BCC Yntemi le Modelin zm

edilmi, 75 ube kt odakl tek bir BCC yntemi ile zmlenmi, sonular ise ube
tipi baznda farkl tablolarda gsterilmitir. Modeldeki kullanlan veriler Tablo 4.7de
sunulan verilerdir. ekil 4.16da araclk yaklamna gre etkinlik deer dalm
gzkmektedir. Etkin olan ve etkinlik snrnda olan, yani BCC analizi sonucu 0.9
deerinden byk etkinlik deerine sahip %46.67 orannda insansz ube bulunurken,
bu oran geleneksel ubelerde %11.7 seviyesinde kalmaktadr. Dier taraftan etkin
olamama veya etkinlik deerinin dkl durumu ele alnrsa, araclk yaklamna
gre, insansz ubelerin performansnn geleneksel ubelere gre ok daha baarl
olduu, 0.7 deerinden dk etkinlik deerlerinin toplamna bakarak grebiliriz. 0.7
etkinlik deerinden daha dk insansz ubelerin oran %13.3 iken, geleneksel
ubeler asndan bu deer %65 orannda olmaktadr. zetle retim yaklam ve BCC
yntemine gre insansz ubeler geleneksel ubelere gre daha etkin ve insansz
ubelerdeki dk etkinlik deerine sahip ube says daha az bulunmaktadr.
50.0% 46.7%
45.0%
40.0%
35.0%
30.0% 26.7%
25.0%
25.0%
20.0% 18.3%
15.0% 13.3%
15.0% 13.3% 13.3%
10.0%
10.0% 6.7% 6.7%
5.0%
5.0%
0.0% 0.0% 0.0% 0.0%
0.0%
0.0 - 0.4 0.4 - 0.5 0.5 - 0.6 0.6 - 0.7 0.7 - 0.8 0.8 - 0.9 0.9 - <1 Etkin
ekil 4.19 : Araclk Yaklamna Gre Etkinlik Dalm (BCC)
Araclk yaklamna gre ube detay ile etkinlik deerleri dalm ekil
4.20de gsterilmitir.
- 144 -
ekil 4.20 : Araclk Yaklamna Gre ube Detayl Etkinlik Dalm (BCC)

verimliliklerinin karlatrlmasna ynelik oluturulan modelin, lee gre deiken
getiri yaklam olan BCC yntemi ile zm sonular geleneksel ubeler iin Tablo
4.27de ve insansz ubeler iin ise Tablo 4.28de ube baznda olmak zere detayl
olarak gsterilmitir.
Tablo 4.27 : Araclk Yaklamna Gre kt Yaklaml BCC Sonular (Geleneksel ube)
Bir Deikenin
Etkin
BCC Referans Etkin Ortalama lek
ube Olmayan
Deiken
Sapmas
Sube01 58% 0 0 5 34675% 1
Sube02 83% 0 0 5 54% 1
Sube03 68% 0 1 4 4854% 1
Sube04 52% 0 1 4 56% 1
Sube05 73% 0 1 4 1443% 1
Sube06 39% 0 2 3 1024% 1
Sube07 73% 0 2 3 15399% -1
Sube08 45% 0 1 4 75% 1
Sube09 56% 0 0 5 66% 1
Sube10 100% 57 5 0 0% -1
Sube11 65% 0 2 3 1825% -1
Sube12 42% 0 0 5 88% 1
Sube13 86% 0 1 4 61% 1
Sube14 93% 0 2 3 171% -1
Sube15 71% 0 0 5 37% 1
Sube16 47% 0 0 5 106% 1
Sube17 48% 0 0 5 1869% 1
Sube18 100% 20 5 0 0% -1
Sube19 66% 0 0 5 273% 1
- 145 -
Sube20 53% 0 2 3 698% -1
Sube21 76% 0 2 3 81% -1
Sube22 84% 0 0 5 32% 1
Sube23 68% 0 0 5 378% 1
Sube24 53% 0 1 4 74% 1
Sube25 55% 0 0 5 1685% 1
Sube26 83% 0 0 5 22% 1
Sube27 47% 0 0 5 202% 1
Sube28 97% 0 0 5 22% 1
Sube29 46% 0 2 3 135% -1
Sube30 61% 0 0 5 43% 1
Sube31 50% 0 0 5 67% 1
Sube32 51% 0 2 3 61% -1
Sube33 80% 0 0 5 63% 1
Sube34 47% 0 0 5 848% 1
Sube35 80% 0 1 4 60% -1
Sube36 100% 9 5 0 0% 1
Sube37 45% 0 1 4 75% 1
Sube38 87% 0 0 5 30% 1
Sube39 67% 0 1 4 31% 1
Sube40 74% 0 1 4 26% 1
Sube41 46% 0 0 5 71% 1
Sube42 51% 0 2 3 73% -1
Sube43 77% 0 0 5 35% 1
Sube44 90% 0 0 5 22% 1
Sube45 48% 0 0 5 76% 1
Sube46 82% 0 1 4 42% 1
Sube47 61% 0 0 5 49% 1
Sube48 36% 0 1 4 4388% -1
Sube49 60% 0 2 3 170% -1
Sube50 46% 0 0 5 91% 1
Sube51 34% 0 0 5 123% 1
Sube52 61% 0 0 5 55% 1
Sube53 48% 0 0 5 81% 1
Sube54 24% 0 0 5 211% 1
Sube55 100% 35 5 0 0% -1
Sube56 42% 0 1 4 167% -1
Sube57 52% 0 2 3 79% 1
Sube58 58% 0 1 4 109% -1
Sube59 51% 0 0 5 70% 1
Sube60 48% 0 0 5 88% 1
Ortalama 63.01% 2.02 0.93 4.07 1212% 0.47
Standart S. 18.83% 8.86 1.33 1.33 4846% 0.88
Medyan 59.28% 0.00 0.00 5.00 75% 1.00
Minimum 23.80% 0.00 0.00 0.00 0% -1.00
Maksimum 100.00% 57.00 5.00 5.00 34675% 1.00
De. Kat. 29.88% 4.39 1.42 0.33 400% 1.90
- 146 -
Veri Zarflama Analizi sonucunda, araclk yaklamna gre geleneksel banka
ubelerinin etkinlik deerleri ele alndnda 4 ubenin etkin olduu grlm ve tm
geleneksel ubelerin ortalama etkinlik deeri %63.01 olarak belirlenmitir. Her ube
iin ortalama 4.07 deikenin etkin olmad ve ortalama 0.93 deikenin ise etkin
olduu sonucuna ulalmtr. ubelerin etkinlik deeri iin standart sapma %18.83,
medyan deeri %59.28, minimum etkinlik deeri %23.80, maksimum etkinlik deeri
ise %100 olarak hesaplanmtr.
Tablo 4.28 : Araclk Yaklamna Gre kt Yaklaml BCC Sonular (nsansz ube)
Bir Deikenin
Etkin
CCR Referans Etkin Ortalama lek
ube Olmayan
Deiken
Sapmas
ISube01 100.00% 44 5 0 0.00% 1
ISube02 74.88% 0 2 3 1.56% -1
ISube03 68.85% 0 2 3 0.32% -1
ISube04 85.96% 0 2 3 0.76% 1
ISube05 66.30% 0 2 3 0.30% -1
ISube06 100.00% 9 5 0 0.00% -1
ISube07 89.62% 0 2 3 0.52% -1
ISube08 100.00% 13 5 0 0.00% -1
ISube09 89.78% 0 2 3 0.40% 1
ISube10 70.98% 0 2 3 0.33% -1
ISube11 100.00% 5 5 0 0.00% -1
ISube12 82.79% 0 2 3 0.41% -1
ISube13 100.00% 5 5 0 0.00% -1
ISube14 100.00% 6 5 0 0.00% -1
ISube15 100.00% 5 5 0 0.00% -1
Ortalama 88.61% 5.80 3.40 1.60 0.31% -0.60
Standart S. 12.49% 10.93 1.50 1.50 0.41% 0.80
Medyan 89.78% 0.00 2.00 3.00 0.30% -1.00
Minimum 66.30% 0.00 2.00 0.00 0.00% -1.00
Maksimum 100.00% 44.00 5.00 3.00 1.56% 1.00
De. Kat. 14% 1.88 0.44 0.94 1.33 -1.33
Veri Zarflama Analizi sonucunda, araclk yaklamna gre insansz banka

ubelerinin etkinlik deerleri ele alndnda, 7 etkin ubenin olduu grlm ve tm
insansz ubelerin ortalama etkinlik deeri %88.61 olarak belirlenmitir. Her ube iin
ortalama 1.60 deikenin etkin olmad ve ortalama 3.40 deikenin ise etkin olduu
sonucuna ulalmtr. ubelerin etkinlik deeri iin standart sapma %12.49, medyan
deeri %89.78, minimum etkinlik deeri %66.30, maksimum etkinlik deeri ise %100
olarak hesaplanmtr.
- 147 -
4.9.3. Model Deikenleri le Sonularn Karlatrlmas
Araclk yaklamna gre, banka ubeleri iin girdi ve kt deikenleri

ortalama deerleri Tablo 4.29da CCR ve BCC yntemlerine gre elde edilen etkinlik
sonular ise Tablo 4.30da listelenmitir.
Tablo 4.29 : Araclk Yaklamna Gre Girdi ve kt Oranlar
Geleneksel nsansz Geleneksel ube

Ortalama Standart
Deikenler ube ube / nsansz ube
Oran Sapma
Ortalamas Ortalamas Oran
ube Toplam Maliyeti 206,127 32,377 6.37
Girdi
Mevduat Hacmi 1,140,035 153,737 7.42 12.22 7.55

Kredi Hacmi 1,064,919 46,535 22.88
Faaliyet Gelirleri
kt
14,128 107,202 0.13

5.44 5.44
Hesap Says 528 49 10.76
retim yaklamna gre oluturulan modelde, girdi deikenlerinin ortalama

deerlerinin, geleneksel ubeler iin insansz ubelerden 12.22 kat daha fazla olduu,
kt deikenlerinin ortalama deerlerinin ise insansz ubelerden 5.44 kat fazla
olduu gzlemlenmitir.
Tablo 4.30: Araclk Yaklamna Gre ube Etkinlik Ortalamalar
Geleneksel ube /
Ortalama Etkinlik Geleneksel ube nsansz ube nsansz ube
Oran
CCR Etkinlik 57.05% 81.04% 0.70
BCC Etkinlik 63.01% 88.61% 0.71
4.9.4. Sonularn Tutarllk Testi
Geleneksel ube ve insansz ube grubu arasndaki farkn anlamll da Mann-

Whitney U testi ile analiz edilmitir. Araclk yaklamna gre oluturulan model
sonucunda ulalan etkinlik deerleri, insansz ube ve geleneksel ube kmeleri iin
istatistiksel olarak anlaml bir farkn var olup olmadna ynelik bir analiz yaplmtr.
Bu amala alma kapsamnda Mann-Whitney U testi kullanlmtr. ube tipine gre
etkinlik sonularnn farklln gsteren Mann Whitney U testi sonular Tablo
4.31de gsterilmitir. Buna gre test sonucunda ulalan p anlamllk deeri, CCR
modeli iin 0.00008, BCC modeli iin 0.00002 olarak hesaplanmtr. Bulunan bu
anlamllk deerleri ele alndnda (p<0.05) olduu iin "%95 anlamllk dzeyinde,
- 148 -
araclk yaklamna gre insansz banka ubeleri ile geleneksel banka ubeleri
etkinlik deerleri arasnda nemli bir fark vardr" sonucuna ulalmtr.
Tablo 4.31 : Araclk Yaklamna Gre Etkinlik Sonular Mann Whitney U Testi
Araclk Modeli CCR Araclk Modeli BCC

Mann-Whitney U 153.000 132.000
Wilcoxon W 1983.000 1962.000
Z -3.937 -4.219
Asymp. Sig. (2-tailed) 0.00008 0.00002
Ortalama Toplam Ortalama Toplam
Sralama Sralama Sralama Sralama
Deeri Deeri Deeri Deeri
Geleneksel ube 33.05 1983.00 32.70 1962.00
nsansz ube 57.80 867.00 59.20 888.00
Gruplar arasnda var olan etkinlik fark Mann Whitney U testi esnasnda
yaplan sralama ortalama deeri ve toplam sralama deerlerini kyaslaynca da aka
grnmektedir. Geleneksel ubeler iin ortalama sralama deeri CCR yaklam iin
33.05, BCC yaklam iin 32.70 iken, insansz ubeler iin ortalama sralama deeri
CCR yaklam iin 57.80, BCC yaklam iin 59.20 olduu sonucuna ulalmtr.
Toplam sralama deeri iin, geleneksel ube deerlerinin fazla olmasnn gerekesi
olarak geleneksel ubelerdeki alnan rnek saysnn daha fazla olmas
gsterilmektedir (geleneksel ube N:60, insansz ube N:15).
4.10. Trend Analizi
nsansz ubeler lkemizde bankaclk sektrnde de uygulanmaya 3 yl nce

kstl sayda balamtr. Geliimini tamamlamamas dolaysyla trend analizi
yaplacak olgunlukta veri henz Trk bankaclk sisteminde bulunmamaktadr.
nsansz ube uygulamas tez kapsamnda ele alnan banka bnyesinde, 2013 yl
sonunda 16, 2014 yl sonunda 22, 2015 yl sonunda ise 35 adet bulunmaktadr. Ancak
uygulamann son 2 yllk sreci olan 2014 ve 2015 mali yl verileri referans alnarak,
retim ve araclk modeline gre ayr ayr analiz yaplm, yaplan analiz sonucuna
gre 2015 yl etkinlik deerleri ortalamasnn 2014 ylna gre daha yksek olduu
sonucuna ulalmtr. nsansz ubeler iin, CCR yaklam ile yaplan analiz
sonucunda, 2015 yl etkinlik ortalamas, araclk yaklamnda %3.7, retim
- 149 -
yaklamnda ise %3.2 orannda 2014 ylndan daha yksek olduu tespit edilmitir.
nsansz ubeler iin, BCC yaklam ile yaplan analiz sonucunda, 2015 yl etkinlik
ortalamas, araclk yaklamnda %3.2, retim yaklamnda ise %3.1 orannda 2014
ylndan daha yksek olduu tespit edilmitir. Geleneksel ubeler iin ise 2014 ve 2015
yllar arasnda ortalama etkinlik deerleri %1den kk bir oranda deiim
gstermektedir. Bu veriler dorultusunda insansz ubelerin etkinliinin 2016 yl
iinde arttrmas beklenmektedir. 2014 ve 2015 yllar etkinlik deerleri arasndaki
farkllklar Tablo 4.32de gsterilmitir.
Tablo 4.32 : nsansz ube Yllk Etkinlik Sonu Karlatrmas
Art
Yaklam Model 2014 2015
Oran
retim Modeli 89.70% 92.90% 3.20%
CCR
Araclk Modeli 77.30% 81.00% 3.70%
retim Modeli 95.90% 99% 3.10%
BCC
Araclk Modeli 85.20% 88.60% 3.20%
2015 yl iin insansz ubelerin etkinlik deer artna gereke olarak her iki
model iin girdi ve kt deikenleri, enflasyondan arndrlmam aylk ortalamalar
alnarak karlatrlmtr. 2015 yl kt deerlerinin, 2014 kt deerlerinden
ortalama %24 daha yksek, 2015 girdi deerlerinin ise 2014 yl girdi deerlerinden
%16dan daha kk oranlarda artt sonucuna ulalmtr.
- 150 -
4.11. zet ve Sonular
Veri Zarflama Analizi yntemiyle Trkiyede faaliyet gsteren bir katlm

bankas iin 2014 ve 2015 yllar arasnda, geleneksel ubeler ile insansz ubeler
arasndaki etkinlik karlatrmas bu alma kapsamnda incelenmitir. alma
retim ve araclk yaklam olarak 2 temel yaklamda yaplm, BCC ve CCR
metotlar kullanlarak her iki model iin analiz yaplm, toplamda 4 adet analiz sonucu
elde edilmitir. Elde edilen analiz sonular karlatrmal olarak Tablo 4.33te
sunulmutur.
Tablo 4.33 : Etkinlik Karlatrma Tablosu
retim Yaklam Araclk Yaklam

Geleneksel nsansz Yzde Geleneksel nsansz Yzde
Metot
ube ube Fark ube ube Fark
Etkinlik CCR 83.6% 92.2% 10.4% 57.1% 81.0% 42.1%
Ortalamas BCC 84.9% 99.0% 16.6% 63.0% 88.6% 40.6%
CCR 18 9 -50.0% 4 5 25.0%
Etkin ube Adet
BCC 19 14 -26.3% 4 7 75.0%
CCR 30.0% 60.0% 100.0% 6.7% 33.3% 399.7%
Etkin ube Yzde
BCC 31.7% 93.3% 194.7% 6.7% 46.7% 599.7%
Etkinlik Standart CCR 14.4% 13.5% -5.7% 18.6% 16.5% -11.3%
Sapma BCC 14.1% 3.7% -73.7% 18.8% 12.5% -33.7%
Etkinlik Deiim CCR 17.2% 15.0% -12.7% 32.5% 20.0% -38.5%
Katsays BCC 16.6% 4.0% -75.9% 29.9% 14.0% -53.1%
Genel olarak tm analizlerde insansz banka ubelerinin geleneksel banka

ubelerine gre ortalama etkinlik oran olarak %10.4 ile %42.1 oranlar arasnda daha
etkin olduklar sonucuna varlmtr. Bu etkinlik farklarnn temel kayna olarak
insansz ubelerin dk yatrm ve operasyonel maliyeti olduu sylenebilir.
Veri Zarflama Analizi sonucunda oluan etkinlik deerlerinin analizinde
aritmetik ortalama, standart sapma, yzde, deiim katsays, medyan ve Mann-
Whitney U testinden yararlanlmtr.
Etkinlik rakamlar yannda, analizlerin tamamnda etkinlik standart sapma
deerlerinin insansz ubeler iin daha dk deerde olduu sonucuna varlmtr. Bu
veriye dayanarak, insansz ubeler geleneksel ubelere gre daha standart bir
- 151 -
etkinlik deerine sahiptir ve insansz ube davran, geleneksel ubeye gre daha
standarttr sonucuna ulalabilir.
nsansz ubelerin, geleneksel ubelere gre daha etkin olduu oluturulan
modele gre ok aktr. Ancak yatrm maliyetleri karlatrlacak olursa, geleneksel
ubelerin ortalama al maliyeti, insansz ubelerin ortalama al maliyetinin 3.35
kat byklndedir174. Bu adan bakldnda %10.4 ile %42.1 oran arasndaki
etkinlik farknn dk bir fark olduu, bu farkn daha fazla olmas gerektii
beklenmektedir. Buna ynelik olarak yaplan aadaki gerekeler gzlemlenmitir.
Banka mterilerinin, gvenlik ve kullanm kolayl gibi gerekelerle
insansz ube kullanmna henz hazr olmadklar
nsansz banka ubelerinin mteriler asndan henz yaygn bilinirliinin
olmamas
Mterilerin banka ubelerini sosyal iletiim asndan daha etkin
grdkleri
nsansz banka ubeleri yeni teknolojik rnlerle gelitirildii iin, baz
fonksiyonlarnn zaman zaman hata alabilmesi
nsansz ube ve geleneksel banka ubelerinin etkinliinin artrlmasna

ynelik olarak Veri Zarflama Analizi sonular incelendiinde, etkinliin arttrlmas
iin en yksek etkinin Kredi Hacmi ve Cari Mevduat Hacmi kalemlerinin arttrlmas
ile salanabilecei sonucuna ulalmtr. Yani Kredi Hacmi ve Faaliyet Gelirleri
bankann etkinliini arttrmasnda en hzl sonu alaca alanlardr.
nsansz ube ve geleneksel ube retim yaklamna gre sonular arasnda

standart sapma deerleri ile deiim katsays oranlar incelendiinde, araclk
yaklamna gre standart sapma ve deiim katsays deerlerinin daha yksek olduu
grlmektedir. Bu durum araclk yaklamndaki pazarlama faaliyetlerinin youn
kullanlmas sonucu farkl ubelerde, ok daha farkl sonularn elde edilmesi ve ube
davranlarnn farkllat anlamna gelmektedir.
nsansz ubeler ile geleneksel ubelerin etkinliinin kyaslanmas yannda

etkin olmayan ubeler iin greceli olarak baarl, yani etkin ubelerin durumuna
gelebilmeleri iin, etkin olmayan ubeler iin etkin ubeler referans olarak
174
2015 yl ortalama deeri olarak insansz ubeler iin ortalama al maliyeti: 203,830 TL,
Geleneksel ubeler iin ortalama al maliyeti: 682,908 TL
- 152 -
gsterilmitir. rnein, retim yaklam ve CCR metoduna gre yaplan analiz
sonucunda; ISube14 kod isimli insansz ube iin, Sube28 ve Sube38 kod isimli
geleneksel ubeler ile ISube11 kod isimli insansz ube referans gsterilmitir. Bu
durum genel olarak insansz ubeler ile geleneksel ubeler arasnda etkinlik fark
olmasna ramen, davran benzerlii de olduunu gstermektedir. Dier bir ifade ile
her ne kadar farkl tasarm ve srelere sahip olsalarda, insansz ubeler ile geleneksel
ube davranlar benzemektedir. Bu durum ayn VZA modeli iinde insansz ube ve
geleneksel ubelerin bulunabilmesini dorulamaktadr.
nsansz ube kavram henz bankaclk sektrne yeni girmi, henz

olgunlua ulamam, halen pilot uygulama srecini yaayan, deiik i modelleri ile
denemeler yaplan, insansz ube kavramnn geliimine ynelik Ar-Ge ve
iyiletirme almalarnn devam ettii bir sre ierisindedir. Bu almann devam
niteliinde, benzer almalarn gncel veriler ile nmzdeki yllarda tekrar yaplarak
akademik yayn eklinde paylalmas hedeflenmektedir.
nsansz ube kavram henz yeni bir kavram olmasna ramen dnyada
eitli denemeleri bulunmaktadr175. Dier banka uygulamalarna ait verilerin elde
edilmesi durumunda, bu bankalar ierisinde etkinlik karlatrmas da yaplabilir.
Dolaysyla farkl bankalardaki en iyi uygulamalar referans alnarak, hlihazrda
geliim evresinde olan insansz ube kavram daha da gelitirilebilir. Bu durum etkin
olmayan banka uygulamalar iin ise referans tekil edebilir.
Bu tez kapsamnda yaplan analizler, sadece analize dhil edilen ubeler ele
alnarak yaplm olup, sonular mutlak etkinlik yerine, greceli etkinlik olarak
deerlendirilmelidir. Girdi ve kt deikenlerinin seimi, analiz sonular ve
doruluu asndan byk nem tamakta olup, farkl lek, farkl corafya, farkl
kurum ve farkl uygulamalar iin farkl sonularn kabilecei gz ard edilmemelidir.
Bu alma kapsamnda ele alnan ve gelitirilen bu etkinlik modeli; insansz ube ile
geleneksel ube verimliliini ve etkinliini izleme, lme ve deerlendirme iin banka
yneticilerine yol gstermesi noktasnda katk salayacaktr.
175
Amerika Birleik Devletlerinde Wells Fargo ve Brand Bank Georgia Bankas, Avustralyada ise
Nab Bankn insansz banka ube denemeleri bulunmaktadr. Bu bankalarn, tez kapsamnda ele alnan
banka ile birebir ayn i senaryolar, sreleri ve bu ubelerden sunulan hizmetler asndan bir
karlatrma yaplmasa da, genel uygulama olarak benzerliklerin bulunduu gzlenmitir.
- 153 -
Greceli olarak etkin olmayan banka ubelerinin fazla kullandklar girdi ve
verimsiz rettikleri kt miktarlar ube tipine gre farkllklar gstermektedir.
Geleneksel ubelerde fazla kullanlan girdi miktar, insansz ubelere gre daha fazla
durumdadr. Ayn ekilde yetersiz retilen kt miktar asndan da, geleneksel
ubelerde yetersiz retim gzlenmitir. Tablo 4.33te girdi ve kt miktarlar
arasndaki ortalama oran ile etkinlik ortalamalar karlatrlmtr.
nsansz banka ubeleri ve geleneksel banka ubeleri gruplarnn, Veri

Zarflama Analizi etkinlik sonular zerinde yaplan analiz sonrasnda oluan durum,
0.05 kontrol dzeyi ile gruplar arasnda anlaml bir fark olduunu gstermitir. VZA
etkinlik sonularn karlatrmak iin, ilikisiz iki grubun deerlerini karlatrmak
iin kullanlan, parametrik olmayan analiz tr olan Mann Whitney U Test
kullanlmtr. Geleneksel ube ve insansz ube grubu arasndaki farkn anlamll
belirlemek iin kullanlan Mann Whitney U testi uygulanmas sonucunda, ube
gruplar arasnda farkllk istatistiksel olarak anlaml bulunmutur.
nsansz ubelerin kurulum ve operasyonel maliyetlerinin dk olmasndan

dolay bankalar ayn bte ile daha fazla ube aabilir ve hzl bir ubeleme faaliyeti
yapabilirler. Ancak byk bankalarn mevcutta var olan ubelerini insansz ube ile
deitirmenin bir takm riskleri bulunmaktadr. Bata mevcut mterilerin kltrel
dnm, mevcut ube personellerinin dnm gibi faktrlerden dolay yaygn
ube ana sahip bankalarn insansz ubeyi konumlandrmas anlaml gzkmeyebilir.
Genel olarak insansz ube zm, mevcut ube says az olan veya sektre yeni giren
bankalarn hzl ve dk maliyetli ubelemesi iin nerilen bir yntemdir.
4.12. Sonraki almalar
nsansz ube kavram, bankaclk sektrnde henz geliim evresinde olan

bir uygulamadr. lerleyen yllarda sektrdeki uygulamalarn yaygnlamas
sonucunda, farkl yntem ve deikenler ile yenilenen gncel veriler kullanlarak
benzer almalarn yaplmas hedeflenmektedir. Bylelikle, insansz ube ve ilintili
kavramlarn bankaclk sektrnde uzun dnem etkilerinin grlebilmesi, geliim
evrelerindeki uygulama deiikliklerinin ubelerin etkinlik sonularna etkisinin
gzlenmesi mmkn olabilecektir.
- 154 -
Aratrma kapsamnda mevcut geleneksel eleneksekgubelerin kaldrp yerine
insansz ube koymann ayn sonular dourmayaca, zellikle yksek hacimli
geleneksel ubeler yerine birden ok insansz ubenin konumlandrlabilecei
belirtilmitir. Yksek hacimli geleneksel ubeleri, hangi lek ve adette insansz ube
ile deitirmenin anlaml olacann aratrlmas ilerleyen aamalardaki yaplacak
alma hedefleri arasndadr.
Aratrma bnyesinde baz varsaym ve kst ile almalar yrtlmtr. Bu

kstlarn oluturulan model ve ubelerin etkinlikleri zerine etkileri bulunmaktadr.
Bata banka ube yann (ubenin ne kadar sredir hizmet verdii) ube etkinlii
zerine etkisi yannda, ube personeli profili, makroekonomik, sosyoekonomik,
corafi ve evresel faktrler de modele dhil edilerek modelin daha zenginlitirildii
bir alma hedeflenmektedir.
- 155 -
KAYNAKLAR
Aigner, D., Lovell, C. K., & Schmidt, P. (1977). Formulation and Estimation of
Stochastic Frontier Production Function Models. Journal of Econometrics, 6(1), 21-
37.
Akay, A. E., Ertek, G., & Bykzkan, G. (2012). Analyzing the Solutions of DEA
Through Information Visualization and Data Mining Techniques: SmartDEA
Framework. Expert Systems with Applications, 39(9), 7763-7775.
Aleskerov, F., Ersel, H., & Yolalan, R. (2004). Multicriterial Ranking Approach for
Evaluating Bank Branch Performance. International Journal of nformation
Technology & Decision Making, 3(02), 321-335.
Anastasiou, A., Mitropoulos, J., & Sissouras, A. (2002). Assessing Efficiency of Bank
Branches: An Application of Data Envelopment Analysis (DEA). In New Trends in
Banking Management (pp. 21-36). Physica-Verlag HD.
Andersen, P., & Petersen, N. C. (1993). A Procedure for Ranking Efficient Units in
Data Envelopment Analysis. Management Science, 39(10), 1261-1264.
Armenise, R., Birtolo, C., Sangianantoni, E., & Troiano, L. (2012). Optimizing ATM
Cash Management by Genetic Algorithms. International Journal of Computer
Information Systems and Industrial Management Applications, 4, 598-608.
Atan, M. (2003). Trkiye Bankaclk Sektrnde Veri Zarflama Analizi ile Bilanoya
Dayal Mali Etkinlik ve Verimlilik Analiz. Ekonomik Yaklasim, 14(48), 71-86.
Avkiran, N. K. (2002). Productivity Analysis in the Service Sector with Data

Envelopment Analysis. NK Avkiran. Pages 26-27.
Avkiran, N.K. (2006). Developing Foreign Bank Efficiency Models For DEA
Grounded in Finance Theory, Socio-Economic Planning Sciences 40, 275296.
- 156 -
Badiru, A. B. (Ed.). (2005). Handbook of Industrial and Systems Engineering. CRC
Press. Pages :27-29.
Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu [BDDK]. (2015). Trk Bankaclk

Sektr nteraktif Aylk Blten, Eriim Tarihi: ubat 2016,
http://ebulten.bddk.org.tr/ABMVC/
Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu. (2010). Bankalarda Bilgi Sistemleri

Ynetiminde Esas Alnacak lkelere likin Tebli, Madde 27.
Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu. (2010). Bankalarda Bilgi Sistemleri

Ynetiminde Esas Alnacak lkelere likin Tebli, Madde 32.
Banker, R. D., Charnes, A., & Cooper, W. W. (1984). Some Models for Estimating
Technical and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis. Management
Science, 30(9), 1078-1092.
Banker, R. D., Chen, P. Y., Liu, F. C., & Ou, C. S. (2010). Complementarity of the
Impact of Alternative Service Channels on Bank Performance. In ICIS (p. 217).
Banxia Frontier Analyst. (2015). Data Envelopment Analysis for Professionals, Eriim
Tarihi: 25 Kasm 2015, http://www.banxia.com/frontier/
Baar, A. (2015). Banka ubeleri in Uygun Yer Seiminin Belirlenmesi. Doktora

Tezi. stanbul Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits.
Baar, A., Kabak, ., & Topu, Y. . (2015). Banka ubeleri iin Uygun Yer Seiminin
Belirlenmesine Ynelik Tabu Arama Yaklam: Bir Trk Bankas Uygulamas.
Endstri Mhendislii Dergisi. 26(3).
Batiz-Lazo, B. (2009). Emergence and evolution of ATM networks in the UK, 1967
2000. Business History, 51(1), 1-27, DOI: 10.1080/00076790802602164.
Baysal, M.E., & Toklu, B. (2001). Veri Zarflama Analizi ile Baz Orta retim
Kurumlarnn Performanslarnn Deerlendirilmesi. Sleyman Demirel niversitesi
ktisadi Ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi, 6(2).
Behdiolu, S., & zcan, A. G. G. (2009). Veri Zarflama Analizi ve Bankaclk

Sektrnde Bir Uygulama. Sleyman Demirel niversitesi ktisadi ve dari Bilimler
Fakltesi Dergisi, 14(3).
- 157 -
Behera, A. K., Nayak, N. C., & Das, H. C. (2014). Performance of Banking Sectors
Due to Adoption of Information Technology (IT). International and Multidisciplinary
Journal of Social Sciences, 3(1), 91-110.
Bekta, H. (2014). Trk Bankaclk Sektrnde Etkinlik Analizi, Sosyoekenomi,

19(19).
Benston, G. J. (1965). Branch Banking and Economies of Scale, Journal of Finance,

Vol. 20, 2, 312-331.
Berger, A. N., & Humphrey, D. B. (1992). Measurement and Efficiency Issues in

Commercial Banking. In Output Measurement in The Service Sectors (pp. 245-300).
University of Chicago Press.
Berger, A. N., & Humphrey, D. B. (1997). Efficiency of Financial Institutions:

International Survey and Directions for Future Research. European Journal of
Operational Research, 98(2), 175-212.
Berger, A. N., Leusner, J. H., & Mingo, J. J. (1997). The efficiency of bank branches.
Journal of Monetary Economics, 40(1), 141-162.
Boussofiane, A., Dyson, R. G., & Thanassoulis, E. (1991). Applied Data Envelopment
Analysis. European Journal of Operational Research, 52(1), 1-15.
Bruseberg, A., & McDonagh-Philp, D. (2001). New Product Development by Eliciting

User Experience and Aspirations. International Journal of Human-Computer Studies,
55(4), 435-452.
Budak, H. (2011). Veri Zarflama Analizi ve Trk Bankaclk Sektrnde Uygulamas,

Fen Bilimleri Dergisi Marmara niversitesi, 23(3) (2011)
Camanho, A. S., & Dyson, R. G. (2005). Cost efficiency, Production and Value-Added
Models in The Analysis of Bank Branch Performance. Journal of the Operational
Research Society, 56(5), 483-494.
Capgemini. (2013). Core Banking Transformation: Measuring the Value.
CEB TowerGroup Research. (2012). as reported in "Rebooting the Branch:

Reinventing Branch Banking in a Multichannel, Global Environment", PWC Financial
Services, December 2012.
- 158 -
Chang, B., & Dutta, S. (2011). Internet Banking and Online Trading. E-Government
Service Maturity and Development: Cultural, Organizational and Technological
Perspectives: Cultural, Organizational and Technological Perspectives, 181.
DOI:10.4018/978-1-60960-848-4.ch010.
Charnes, A., Cooper, W. W., & Rhodes, E. (1978). Measuring the Efficiency of
Decision Making Units. European Journal of Operational Research, 2(6), 429-444.
Chauhan, S. P. S. (2009). Microeconomics: An Advanced Treatise. PHI Learning Pvt.

Ltd. Pages: 263-265.
Chou, D. C., & Chou, A. Y. (2000). A guide to the Internet Revolution in Banking.
Information Systems Management, 17(2), 51-57.
DOI:10.1201/1078/43191.17.2.20000301/31227.6.
Cingi, S., & Tarm, A. (2000). Trk Banka Sisteminde Performans lm Dea-
Malmquist Tfp Endeksi Uygulamas. Trkiye Bankalar Birlii Aratrma Teblileri
Serisi, 1.
Clark, J. A. (1988). Economies of Scale and Scope at Depository Financial Institutions:

A Review of The Literature. Economic Review, 73(8), 17-33.
Coelli, T. J., Prasada Rao, D. S., ODonnell, C. J., & Battese, G. E. (2005). An
Introduction to Efficiency and Productivity Analysis. Springer Science & Business
Media. Pages: 2-3, 161-181.
Colwell, R. J., & Davis, E. P. (1992). Output and Productivity in Banking. The
Scandinavian Journal of Economics, 111-129.
Cooper, W. W., Seiford, L. M., & Tone, K. (2007). Data Envelopment Analysis: A
Comprehensive Text with Models, Applications, References and DEA-Solver
Software. Springer Science & Business Media. Page:15.
Cooper, W. W., Seiford, L. M., & Zhu, J. (2011). Handbook on Data Envelopment
Analysis (Vol. 164). Springer Science & Business Media. Pages: 315-361.
Cortias, M., Chocarro, R., & Villanueva, M. L. (2010). Understanding Multi-Channel

Banking Customers. Journal of Business Research, 63(11), 1215-1221.
- 159 -
Cokun, A., & Kurulu, R. (2013). Banka ubelerinde Maliyet Datm ve Hizmet
Birim Maliyetlerinin Hesaplanmas. Bankaclar Dergisi, 2013(85), 32-50.
Cokun, M. N., Ardor, H. N., ermikli, A. H., Eruygur, H. O., ztrk, F., Tokatlolu,
., & Dalarolu, T. (2012). Trkiyede Bankaclk Sektr Piyasa Yaps. Firma
Davranlar ve Rekabet Analizi, Trkiye Bankalar Birlii, Ankara, 27-38.
akrta, H. (2010). Biliim Teknolojilerinin Banka ubelerinin Performansna Olan

Etkisinin Kaynak Temelli Yaklam le ncelenmesi. Doktora Tezi. stanbul Teknik
niversitesi, Fen Bilimleri Enstits.
ilan, . A., & Can, M. (2014). Banka ubelerinin Performanslarini Etkileyen

Faktrlerin Kanonik Korelasyon Analizi le ncelenmesi. Dumlupnar University
Journal of Social Science, 2014 Special issue, p285-296. 12p.
mlek, O. (2009). zdeerleme Ve Verimlilik Analizi Yoluyla Performans

Deerlemeye Ynelik Bir Model nerisi. Doktora Tezi. Gebze Yksek Teknoloji
Enstits.
ukur, S. (2005). Trk Ticari Bankaclk Sisteminde Etkinlik Anilizi. ktisat letme
ve Finans, 20(233), 17-27.
Dannenberg, M., & Kellner, D. (1998). The Bank of Tomorrow with Today's
Technology. International Journal of Bank Marketing, 16(2), 90-97.
Daraio, C., & Simar, L. (2007). Advanced Robust and Nonparametric Methods in
Efficiency Analysis: Methodology and Applications (Vol. 4). Springer Science &
Business Media. Pages: 1-15.
De Borger, B., Ferrier, G. D., & Kerstens, K. (1998). The Choice of a Technical
Efficiency Measure on the Free Disposal Hull Reference Technology: A Comparison
Using US Banking Data. European Journal of Operational Research, 105(3), 427-446.
Demir, Y., & Gentrk, M. (2006). MKBde lem Gren Yerli ve Yabanc
Bankalarn Greli Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi le lm. DE BF
Dergisi, 21(2), 49-74.
Denizer, C., Dinc, M., & Tarimcilar, M. (2000). Measuring Banking Efficiency in the
Pre-And Post-Liberalization Environment: Evidence from the Turkish Banking
System (Vol. 2476). World Bank Publications.
- 160 -
Devlin, J. F. (1995). Technology and Innovation in Retail Banking Distribution.
International Journal of Bank Marketing, 13(4), 19-25.
Doan, A. (2011). Trkiye'de Bankaclk Sektrnde ube Etkinlii. Yksek Lisans

Tezi. Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits.
Duffy, J. A. M., Fitzsimmons, J. A., & Jain, N. (2006). Identifying and studying Best-
Performing Services: An application of DEA to Long-Term Care. Benchmarking: An
International Journal, 13(3), 232-251.
Eken, M. H., & Kale, S. (2011). Measuring Bank Branch Performance Using Data
Envelopment Analysis (DEA): The Case of Turkish Bank Branches. African Journal
of Business Management, 5(3), 889-901.
Emiral, F. (2001). Trk Bankaclk Sisteminde Etkinlik Analizi (Veri Zarflama Analizi
Uygulamas. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi, Bankaclk
ve Sigortaclk Enstits, stanbul.
Emre, P. A. L. A., & Kartal, B. (2010). Banka Mterilerinin Internet Bankacl ile
lgili Tutumlarna Ynelik Bir Pilot Aratrma. Ynetim ve Ekonomi: Celal Bayar
niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi, 17(2), 43-61.
Emrouznejad, A., Parker, B. R., & Tavares, G. (2008). Evaluation of Research in

Efficiency and Productivity: A Survey and Analysis of The First 30 Years of Scholarly
Literature in DEA. Socio-Economic Planning Sciences, 42(3), 151-157.
Erolu, H. (2007). Bankaclkta Veri Zarflama Analizi Uygulamas, stanbul Teknik

niversitesi, (Master Dissertation, Fen Bilimleri Enstits).
Eskelinen, J. (2014). Efficiency Evaluation in a Retail Bank, Doctorol Dissertion,

Aalto University Publication Series.
Farrell, M. J. I. (1957). The Measurement of Productivity Efficiency, Journal of the

Royal Statistical Society, Ser. A 120, 253281.
Finansal Piyasalar Raporu (2012). Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu.

Say:28.
- 161 -
Flier, B., Van den Bosch, F. A., Volberda, H. W., Carnevale, C. A., Tomkin, N., Melin,
L., & Kriger, M. P. (2001). The Changing Landscape of the European Financial
Services Sector. Long Range Planning, 34(2), 179-207.
Free, D., Wang, E. (2014).Magic Quadrant for International Retail Core Banking. Core
Research Note G00262638.
Freixas, X., & Rochet, J. C. (1997). Microeconomics of Banking MIT Press.

Cambridge, MA, 9. Pages:77-81.
Ganguli, S., & Roy, S. K. (2011). Generic Technology-Based Service Quality

Dimensions in Banking: Impact on Customer Satisfaction and Loyalty. International
Journal of Bank Marketing, 29(2), 168-189.
Gardner, J. A. (2011). Innovation and the Future Proof Bank: A Practical Guide to
Doing Different Business-as-Usual. John Wiley & Sons.
Gen Albesa, J. (2007). Interaction Channel Choice in a Multichannel Environment,

an Empirical Study. International Journal of Bank Marketing, 25(7), 490-506.
Golany, B., & Roll, Y. (1989). An Application Procedure for DEA. Omega, 17(3),
237-250.
Grossi, M. M., Paton, G. C., & Schneider, G. E. (1997). U.S. Patent No. 5,604,341.
Washington, DC: U.S. Patent and Trademark Office.
Gunson, N., Marshall, D., Morton, H., & Jack, M. (2011). User Perceptions of Security
and Usability of Single-Factor and Two-Factor Authentication in Automated
Telephone Banking. Computers & Security, 30(4), 208-220.
Hallowell, R. (1996). The Relationships of Customer Satisfaction, Customer Loyalty,

and Profitability: An Empirical Study. International Journal of Service Industry
Management, 7(4), 27-42.
Hallowell, R. (1996). The Relationships of Customer Satisfaction, Customer Loyalty,

and Profitability: An Empirical Study. International Journal of Service Industry
Management, 7(4), 27-42.
- 162 -
Hayashi, F., Sullivan, R. J., & Weiner, S. E. (2003). A Guide to the ATM and Debit
Card Industry. Payments System Research Department, Federal Reserve Bank of
Kansas City.
Hayashi, F., Sullivan, R. J., & Weiner, S. E. (2003). A guide to the ATM and debit
card industry. Payments System Research Department, Federal Reserve Bank of
Kansas City.
Hirtle, B. (2005). The Impact of Network Size on Bank Branch Performance. FRB of
New York Staff Report, (211).
Hitt, L. M., & Frei, F. X. (2002). Do Better Customers Utilize Electronic Distribution
Channels? The Case of PC Banking. Management Science, 48(6), 732-748.
Ho, S. J., & Mallick, S. K. (2010). The Impact of Information Technology on the
Banking Industry. Journal of the Operational Research Society, 61(2), 211-221
Horvitz, P. M. (1996). Efficiency and Antitrust Considerations in Home Banking: The

Proposed Microsoft-Intuit Merger. Antitrust Bull., 41, 427.
Iman, R. L., & Conover, W. J. (1982). A Distribution-Free Approach to Inducing Rank

Correlation Among Input Variables. Communications in Statistics-Simulation and
Computation, 11(3), 311-334.
Ikn, S.A. (2011). Sektrel Ettler ve Aratrmalar, stanbul Ticaret Odas Yaynlar,
Yayn No: 8.
Ivatury, G., & Mas, I. (2008). The Early Experience with Branchless Banking. CGAP
Focus Note, (46).
nan, E. A. (2000). Banka Etkinliinin llmesi ve Dk Enflasyon Srecinde

Bankaclkta Etkinlik. Bankaclar Dergisi, 34, 85-86.
Jahanshahloo, G. R., Junior, H. V., Lotfi, F. H., & Akbarian, D. (2007). A New DEA
Ranking System Based on Changing the Reference Set. European Journal of
Jayawardhena, C., & Foley, P. (2000). Changes in the Banking Sector-the Case of
Internet Banking in the UK. Internet Research, 10(1), 19-31.
- 163 -
Jenkins, L., & Anderson, M. (2003). A multivariate Statistical Approach to Reducing
The Number of Variables in Data Envelopment Analysis. European Journal of
Johnes, G., & Johnes, J. (1993). Measuring the Research Performance of UK

Economics Departments: An Application of Data Envelopment Analysis. Oxford
Economic Papers, 332-347.
Joseph, M., McClure, C., & Joseph, B. (1999). Service Quality in the Banking Sector:
The Impact of Technology on Service Delivery. International Journal of Bank
Marketing, 17(4), 182-193.
Kalayc, . (2013). Katlm Bankacl: Mali Kesimde Nasl Bir Seenek?.

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, 9(19), 51-74.
Kale, S. (2009). Veri Zarflama Analizi le Banka ubelerinin Performansnn

llmesi, Kadir Has niversitesi. Doktora Tezi. Kadir Has niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits.
Kara, H. (2012). Kresel Kriz Sonras Para Politikas. TCMB alma Teblii, 1217.
s.09-36.
Kecek, G. (2010). Veri Zarflama Analizi Teori ve Uygulama rnei. Siyasal Basm
Yaym. Sayfa : 58.
Kele, . (2011). Krgz Bankaclk Sisteminin Etkinliinin Veri Zarflama Analiziyle

llmesi. Doktora Tezi. Krgzistan-Trkiye Manas niversitesi, Sosyal Bilimler
Enstits.
Kenan, O. O. (2008). Veri Zarflama Analizi le Bulank Ortamda Etkinlik lmleri

Ve niversitelerde Bir Uygulama (Doctoral dissertation, Sosyal Bilimler).
Khalilov, M. C. K., & Gndebahar, M. (2012). XTM: An Alternative Delivery

Channel in Turkish Banking Sector. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 57,
373-380.
King, B. (2010). Bank 2.0: How Customer Behaviour and Technology Will Change
the Future of Financial Services. Marshall Cavendish International Asia Pte Ltd. Page
18-22.
- 164 -
Korkmaz, S., Gvdeli, Y.E. (2005). Trk Bankaclnda Alternatif Datm Kanallar
ve rnleri le Bunlarn Geliiminde ve Pazarlanmasnda Eitimin nemi.
Endstriyel Sanatlar Eitim Fakltesi Dergisi, 15(1-20).
Kumar, N., & Singh, A. (2014). Efficiency Analysis of Banks using DEA: A Review.
International Journal of Advance Research and Innovation, 1, 120-126.
Kumbhakar, S. C., & Lovell, C. K. (2003). Stochastic Frontier Analysis. Cambridge

University Press. Pages:176-177.
Li, S. C., & Worthington, A. (2004). The Relationship Between The Adoption of
Internet Banking and Electronic Connectivity: An International Comparison.
Queensland University of Technology, School of Economics and Finance.
Liao, S., Shao, Y. P., Wang, H., & Chen, A. (1999). The Adoption of Virtual Banking:
An Empirical Study. International Journal of Information Management, 19(1), 63-74.
doi:10.1016/S0268-4012(98)00047-4
Liao, Z., & Cheung, M. T. (2002). Internet-based E-banking and Consumer Attitudes:
An Empirical Study. Information & Management, 39(4), 283-295.
Lin, T. T., Lee, C. C., & Chiu, T. F. (2009). Application of DEA in Analyzing a Banks
Operating Performance. Expert Systems with Applications, 36(5), 8883-8891.
Liu, J. S., Lu, L. Y., Lu, W. M., & Lin, B. J. (2013). A Survey of DEA Applications.
Omega, 41(5), 893-902.
Liu, J. S., Lu, L. Y., Lu, W. M., & Lin, B. J. (2013). Data Envelopment Analysis 1978
2010: A Citation-Based Literature Survey. Omega, 41(1), 3-15.
Luo, X. (2003). Evaluating the Profitability and Marketability Efficiency of Large

Banks: An Application of Data Envelopment Analysis. Journal of Business Research,
56(8), 627-635.
Luo, X., Li, H., Zhang, J., & Shim, J. P. (2010). Examining Multi-dimensional Trust
and Multi-faceted Risk in Initial Acceptance of Emerging Technologies: An Empirical
Study of Mobile Banking Services. Decision Support Systems, 49(2), 222-234.
- 165 -
Lyman, T. R., Pickens, M., & Porteous, D. (2008). Regulating Transformational
Branchless Banking: Mobile Phones and Other Technology to Increase Access to
Finance (Vol. 43). CGAP Focus Note.
Machauer, A., & Morgner, S. (2001). Segmentation of Bank Customers by Expected

Benefits and Attitudes. International Journal of Bank Marketing, 19(1), 6-18.
Madow, W. G., & Madow, L. H. (1944). On the Theory of Systematic Sampling, I.

The Annals of Mathematical Statistics, 15(1), 1-24.
Manandhar, R., & Tang, J. C. (2002). The Evaluation of Bank Branch Performance
Using Data Envelopment Analysis: A Framework. The Journal of High Technology
Management Research, 13(1), 1-17.
Mantri, J. K. (2008). Research Methodology on Data Envelopment Analysis (DEA).

Universal-Publishers. Pages 5-20.
Mas, I. (2008). Realizing the Potential of Branchless Banking: Challenges Ahead.

CGAP Focus Note, (50).
Matthews, K., & Ismail, M. (2006). Efficiency and Productivity Growth of Domestic
and Foreign Commercial Banks in Malaysia (No. E2006/2). Cardiff Economics
Working Papers.
Medina-Borja, A., & Triantis, K. (2014). Modeling Social Services Performance: A

Four-Stage DEA Approach to Evaluate Fundraising Efficiency, Capacity Building,
Service Quality, and Effectiveness in The Nonprofit Sector. Annals of Operations
Research, 221(1), 285-307.
Miliotis, P., Dimopoulou, M., & Giannikos, I. (2002). A Hierarchical Location Model
For Locating Bank Branches in A Competitive Environment. International
Transactions in Operational Research, 9(5), 549-565.
Mimarba, H. (2011). Banka ubelerinin Mteri Odakllk Endeksi Ve Veri Zarflama

Yntemi Yardmyla Etkinliklerinin Belirlenmesi: Bir Uygulama. Doktora Tezi.
stanbul niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits.
Moreno, R., Mihaljek, D., Villar, A., & Takats, E. (2010). The Global Crisis and
Financial Intermediation in Emerging Market Economies. BIS Paper, (54). Available
at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1959828
- 166 -
Morgan, R. E., Cronin, E., & Severn, M. (1995). Innovation in Banking: New
Structures and Systems. Long Range Planning, 28(3), 9-100.
Omar, A. B., Sultan, N., Zaman, K., Bibi, N., Wajid, A., & Khan, K. (2011). Customer
Perception Towards Online Banking Services: Empirical Evidence From Pakistan.
Journal of Internet Banking and Commerce, 16(2).
Open Source DEA. (2013). The Open Source DEA Project Provides Free and Open-
Source Data Envelopment Analysis Software, Eriim Tarihi: 25 Kasm 2015,
http://www.opensourcedea.org/
Orlow, D. K., Radecki, L. J., & Wenninger, J. (1996). Ongoing Restructuring of Retail
Banking (No. 9634). New York, NY: Federal Reserve Bank of New York.
Ostergaard, L. (2011). Optimizing Retail Banking Channels for Mass-market

Customers in Denmark, University of Newcastle. Doctoral Dissertation, Newcastle
Business School.
zgr, E. (2007) Katlm Bankalarnn Finansal Etkinlii ve Mevduat Bankalar ile

Rekabet Edebilirlii, Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits, Doktora Tezi.
Paldi, C. (2014). Capital Adequacy, Liquidity, and Risk: Is Islamic Banking Too
Expensive?. Journal of Finance, 2(2), 173-177.
Papp, R. (2001). Strategic Information Technology: Opportunities for Competitive

Advantage, Idea Group Inc (IGI), 264.
Paradi, C., Yang, Z., Zhu, H. (2011). Handbook on Data Envelopment Analysis,
International Series in Operations Research & Management Science Volume 164, pp
10-45.
Paradi, J. C., Rouatt, S., & Zhu, H. (2011). Two-stage Evaluation of Bank Branch
Efficiency Using Data Envelopment Analysis. Omega, 39(1), 99-109.
Paradi, J. C., Vela, S. A., & Zhu, H. (2010). Adjusting for Cultural Differences, a New
DEA model Applied to a Merged Bank. Journal of Productivity Analysis, 33(2), 109-
123.
- 167 -
Parmeter, C. F., & Kumbhakar, S. C. (2014). Efficiency Analysis: A Primer on Recent
Advances. Foundations and Trends (R) in Econometrics, 7(3-4), 191-385.
Pickens, M., Porteous, D., Rotman, S., & Rosenberg, J. (2009). Scenarios for
Branchless Banking in 2020, Department for International Development (CGAP)
WorldBank.
Po, R. W., Guh, Y. Y., & Yang, M. S. (2009). A New Clustering Approach Using Data
Envelopment Analysis. European Journal of Operational Research, 199(1), 276-284.
Porcelli, F. (2009). Measurement of Technical Efficiency. A Brief Survey on

Parametric and Non-Parametric Techniques. Retrieved February, 2, 2014.
Prendergast, G., & Marr, N. (1994). Towards a Branchless Banking Society?.

International Journal of Retail & Distribution Management, 22(2), 18-26.
Radecki, L. J., Wenninger, J., & Orlow, D. K. (1996). Bank Branches in Supermarkets.
Current Issues in Economics and Finance, 2(13).
Rao, T. Lokeswara, G. Tulasi Rao, and M. Sreeramaraju. (2014). Customer

Satisfaction Towards ATM Services, Indian Journal of Commerce and Management,
Volume: 1 Issue: 2 Jun, ISSN- 2348-4934(P), 2348-6325(O).
Rao, T., Reddy, H. (2013). Efficiency Evaluation of State Bank of India Associate
Banks through Data Envelopment Analysis, International Journal of Statistics and
Analysis, ISSN 2248-9959 Volume 3, Number 3, pp. 333-350.
Ray, S. C. (2004). Data Envelopment Analysis: Theory and Techniques for Economics
and Operations Research. Cambridge University Press. Pager:1-20.
Resul, U. S. T. A. (2011). Tketicilerin Internet Bankaciliini Kullanmama Nedenleri

zerine Bir Aratrma. Dou niversitesi Dergisi, 6(2), 279-290.
Sava, ., Atl, F. M. M., & Yazc, H. (2013). Bankaclk Sektrnde Kullanc

Deneyimi Aratrmas: Dijital ube, XTM.
Seiford, L. M., & Zhu, J. (1999). An Investigation of Returns to Scale in Data

Envelopment Analysis. Omega, 27(1), 1-11.
- 168 -
Shao, Y. P., Lee, M. K., & Liao, S. Y. (2000). Virtual Organizations: The Key
Dimensions. In Research Challenges, 2000. Proceedings. Academia/Industry Working
Conference on (pp. 3-8). IEEE.
Snellman, H., & Viren, M. (2009). ATM Networks and Cash Usage. Applied Financial
Economics, 19(10), 841-851. DOI: 10.1080/09603100701675548.
Soba, M. (2014) Banka Yeri Seiminin Analitik Hiyerari Sreci Ve Electre Metodu
le Belirlenmesi: Uak leleri rnei. Mustafa Kemal niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits Dergisi, Yl:2014 Cilt: 11 Say: 25, s. 459-473
Soteriou, A., & Zenios, S. A. (1999). Operations, Quality, and Profitability in The
Provision of Banking Services. Management Science, 45(9), 1221-1238.
Tan, M., & Teo, T. S. (2000). Factors Influencing the Adoption of Internet Banking.
Journal of the AIS, 1(1es), 5.
Tang, L., Thomas, L. C., Thomas, S., & Bozzetto, J. F. (2007). It's the Economy
Stupid: Modelling Financial Product Purchases. International Journal of Bank
Marketing, 25(1), 22-38.
Tarm, A. (2001). Veri Zarflama Analizi: Matematiksel Programlama Tabanl Greli

Etkinlik lm Yaklam. Saytay Bakanl Aratrma/nceleme/eviri Yaz
Dizisi:15, Ankara, 5-6, 45-46.
Takpr, V., (2014), Klasik Veri Zarflama Analizi le Kategorik Veri Zarflama
Analizi Modellerinin Enerji Verimlilii zerinde Karlatrmal ncelenmesi, Mimar
Sinan Gzel Sanatlar niversitesi,Fen Bilimleri Enstits.
Tetik, S. (2003). letme Performansn Belirlemede Veri Zarflama Analizi. Ynetim

ve Ekonomi: Celal Bayar niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi,
10(2), 221-230.
Tractinsky, N., Katz, A. S., & Ikar, D. (2000). What is Beautiful is Usable. Interacting
with Computers, 13(2), 127-145.
Tripe, D. W. L. (2005). An Examination of New Zealand Bank Efficiency: A

Dissertation Presented in Partial Fulfilment of the Requirements for the Degree of
Doctor of Philosophy in Banking Studies at Massey University, Palmerston North,
New Zealand (Doctoral Dissertation).
- 169 -
Triplett, J. E. (1991). Measuring the Output of Banks: What Do Banks Do?. In Western
Economic Association meetings in Seattle, Washington, June (Vol. 29).
Tutulmaz, O. (2012). Teknik Etkinlik Analizinde Stokastik Snr Yntemi Kullanm

zerine Bir Deerlendirme. Hitit niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 5(1).
Uak, M. (2007). Trk Ticari Banka Sektrnde ube Performanslarnn llmesi ve

Eitim Gereklerinin Tespiti, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi
Eitim Bilimleri Enstits, letme Eitimi Anabilim Dal, Ankara.
Uiterwyk, R. E., & Greenway, S. B. (2001). U.S. Patent No. 6,219,087. Washington,
DC: U.S. Patent and Trademark Office.
Ulucan, A. (2000). irket Performanslarnn llmesinde Veri Zarflama Analizi

Yaklam: Genel ve Sektrel Bazda Deerlendirmeler. Hacettepe niversitesi ktisadi
ve dari Bilimler Dergisi, 18(1), 406-407.
Ulucan, A. Ve Karacabey, A.A. (2002). MKB Hisse Senedi Piyasasnn Teknik

Etkinliinin AB Aday ve ye lkelerle Karlatrmal Analizi, A.. Ankara Avrupa
almalar Dergisi, Cilt 2, Say 3.
Wagner, J. M., & Shimshak, D. G. (2007). Stepwise Selection of Variables in Data

Envelopment Analysis: Procedures and Managerial Perspectives. European Journal of
World Bank. (2003). ICT and MDGsA World Bank Group perspective.
Washington, D.C.: World Bank Group.
Xue, M., Hitt, L. M., & Chen, P. Y. (2011). Determinants and Outcomes of Internet
Banking Adoption. Management Science, 57(2), 291-307.
Yang, Z. (2009). Bank Branch Operating Efficiency: A DEA Approach. In

Proceedings of The International MultiConference of Engineers and Computer
Scientists (Vol. 2, pp. 18-20).
Yasalar, (2003). T. C. 5018 Sayl Kamu Mal Ynetimi Ve Kontrol Kanunu. Ankara:
Resmi Gazete (25326 Sayl).
Yasalar, (2011) T. C. 6102 Sayl Trk Ticaret Kanunu. Madde:82. Ankara: Resmi
Gazete (27846 sayl).
- 170 -
Yasalar, (2013). T. C. 5411 Sayl Bankaclk Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (25983
Mkerrer Sayl).
Yaa, A. (2008). Bankaclk Sektrnde Etkinlik ve Veri Zarflama Analizi Yntemi

le llmesi. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi, Sosyal
Bilimler Enstits, Ankara.
YavuzArslan, N. (2014). Trkiye'de ubesiz Bankacln Geliimi ve Mterilerin

Bak As. Yksek Lisans Tezi. Gazi niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits.
Zeren, Z. A. (2015). Bankaclk Sektrnde ube Yeri Seimi in Bir Karar Destek
Modeli. Doktora Tezi. T, Fen Bilimleri Enstits.
- 171 -
EKLER
EK 1: Veri Zarflama Analizi

EK 2: nsansz ube Temel Kavramlar
EK 3: Referans Tablo Verileri
EK 4: Literatrdeki VZA le Banka-ube Etkinlii zerine almalar
- 172 -
EK 1: VER ZARFLAMA ANALZ
En basit anlamda etkinlik kt/girdi olarak tanmlanmaktadr. Veri Zarflama

Analizi kullanlarak yaplacak etkinlik lm, birden ok girdi ve kt olduu
varsaymyla, ktlarn arlkl toplamlarnn, girdilerin arlkl toplamlarna oran
eklindedir. Matematiksel olarak ifade edilecek olursa, herhangi bir karar noktasnn
etkinlik lt (j. karar noktas), (5.1) formlndeki gibi tanmlanabilir176.
Output u1 y1 j u2 y2 j ... un ynj

(5.1)
Input v1 x1 j v2 x2 j ... vm xmj
Bu formlde ;
n : herhangi bir karar noktas iin adet kt adedi

m : herhangi bir karar noktas iin adet girdi adedi
u n : n. ktnn arl
y n : n. ktnn deeri
vm : m. girdinin arl
xm : m. girdinin deeri
j : karar birimi says
Veri Zarflama Analizi sonrasnda her bir karar birimi iin kan etkinlik
deerinin 0 ile 1 arasnda olmas beklendiinden (5.2) formlndeki kst modele
eklenebilir.
u1 y1 j u2 y2 j ... un ynj
0 1 (5.2)
v1 x1 j v2 x2 j ... vm xmj
(5.2) formlndeki arlk deerleri negatif olmamasndan dolay (5.3) kst

modele eklenebilir.
176
Cooper, W. W., Seiford, L. M., & Tone, K. (2007). Data Envelopment Analysis: A Comprehensive
Text with Models, Applications, References and DEA-Solver Software. Springer Science & Business
Media. Page:15.
- 173 -
ui 0 i = 1.....n (5.3)
vr 0 j 1.....m
Veri Zarflama Analizinde genel olarak temel metot kullanlmaktadr. Bu metotlar;
CCR (Charnes-Cooper-Rhodes) Metodu

BCC (Banker-Charnes-Cooper) Metodu
Toplamsal Yaklam Metodu
Veri Zarflama Analizinde kullanlan metotlar ierisinde farkl yaklamlar

kullanlabilir, metotlar girdi ya da kt odakl olarak zmlenebilir. Girdi odakllk,
kt miktarlarnn sabit tutularak girdi miktarlarnda meydana gelecek deiimlerin
incelenmesidir. Yani belirli bir kt kombinasyonunu en etkin bir ekilde retebilmek
iin kullanlan en uygun girdi kombinasyonunun nasl olmas gerektii sonucunu verir.
kt odakllk ise girdi miktarlarnn sabit tutularak kt miktarlarnda meydana
gelecek deiimlerin incelenmesi olarak tanmlanr. Yani belirli bir girdi
kombinasyonu ile en fazla ne kadar kt retebileceinin analiz edilmesidir.
Etkinlik deerleri karlatrldnda, BCC etkinlik deerinin her zaman CCR

etkinlik deerinden byk ya da eit olmaktadr177.
BCC Etkinlik Deeri CCR Etkinlik Deeri
CCR modeli tarafndan retilen etkinlik deerine teknik etkinlik (TE,

Technical Efficiency), BCC modelinin rettii etkinlik deerlerine saf teknik etkinlik
(STE, Pure Technical Efficiency) ad verilmektedir. Bu iki etkinlik deeri arasndaki
oransal farka lek etkinlii (E, Scale Efficiency) denir. Bu etkinlik deerleri
arasndaki iliki u ekildedir:
TE = STE * E
TE ve STE deerlerinin birbirine eit olmas yani lek etkinlii deerinin 1e

eit olmas durumunda, deerlendirilen karar biriminin en ideal (optimum) lekte
faaliyet gsterdii sylenebilir. lek etkinlii deerinin birden farkl bir deere sahip
177
Kenan, O. O. (2008). Veri Zarflama Analizi le Bulank Ortamda Etkinlik lmleri Ve
niversitelerde Bir Uygulama (Doctoral dissertation, Sosyal Bilimler).
- 174 -
olmas durumunda, etkin bir duruma ulaabilmek iin, deerlendirilen karar birimin
leini deitirmesi veya lei deitirmeye ynelik uygulama deiiklikleri
yapmas gerekmektedir178.
EK1.1. CCR (Charnes-Cooper-Rhodes) Metodu
CCR yntemi lee gre sabit getiri (CRS Constant Returns to Scale)
varsaymna dayanan bu model Charnes, Cooper ve Rhodes tarafndan 1978 ylnda
gelitirilmitir. Eer j. karar biriminin etkinlii h j ise, ama bu deerin en st dzeye
tanmas olmaldr. Bu durumda ama fonksiyonu (5.4) formlndeki gibi ifade

edilebilir179.
Bir firma girdilerini azaltarak veya ktlarn artrarak verimliliini ve

dolaysyla etkinliini arttrabilir. Firmalar her zaman potansiyel iyiletirme alanlar
olarak bu tip etkinlik arttrma araylar iindedirler. Girdiye ynelik model; kt
seviyesini deitirmeksizin, mevcut retim seviyesini koruyarak, girdi kaynak
seviyesinin azaltlmasna ve en etkin bir ekilde kullanlmasnn aratrlmasna
ynelik modeldir. ktya ynelik model ise; girdi seviyesi deimeksizin, mevcut
girdi seviyesini koruyarak, ktlarn arttrlmasn aratran bir modeldir 180. alma
kapsamndaki tm formller girdi ve kt odakl olarak e zamanl sunulacaktr.
Bu formllerde fiili girdi ve fiili kt deerleri aada belirtilmitir181.
Burada x karar birimine olan girdiler olmak zere, vi deeri, xi girdi deerine
atanan katsayy gstermektedir. Fiili girdi deeri ise tm girdilerin arlkl toplamna
eittir. Birok iletmede tek tip girdi bulunmaz, hammadde, igc vb. farkl tipte ve
178
Ulucan, A. Ve Karacabey,A.A. (2002). MKB Hisse Senedi Piyasasnn Teknik Etkinliinin AB
Aday ve ye lkelerle Karlatrmal Analizi, A.. Ankara Avrupa almalar Dergisi, Cilt 2, Say
3.
179
Tarm, A. (2001). Veri Zarflama Analizi: Matematiksel Programlama Tabanl Greli Etkinlik lm
Yaklam. Saytay Bakanl Aratrma/nceleme/eviri Yaz Dizisi:15, Ankara, 5-6, 45-46.
180
Matthews, K., & Ismail, M. (2006). Efficiency and Productivity Growth of Domestic and Foreign
Commercial Banks in Malaysia (No. E2006/2). Cardiff Economics Working Papers.
181
Kecek, G. (2010). Veri Zarflama Analizi Teori ve Uygulama rnei. Siyasal Basm Yaym. Sayfa:
58.
- 175 -
birden fazla girdi deeri vardr. Bu forml bu girdi deerlerinin arlklandrlarak
konsolide edilmesini ifade etmektedir.
Burada y karar biriminin fiili kts olmak zere, ur deeri, yr kt deerine

atanan katsayy gstermektedir. Fiili kt deeri ise girdilerin arlkl toplamna
eittir. Girdi deerlerine benzer olarak birok iletmede tek tip kt bulunmaz. Bu
forml bu kt deerlerinin arlklandrlarak konsolide edilmesini ifade etmektedir.
Etkinlik = Fiili kt / Fiili Girdi olmak zere ve m>0, n>0 olmak zere, m
deeri girdi saysn, n deeri kt saysn ifade etmektedir. Buna gre Enbhj ifadesi
forml 5.4te gsterilmitir.
(Girdi Odakl) (kt Odakl)
(5.4)
Modeldeki kstlar ise (5.5) formlnde gsterilmitir.
(5.5)
- 176 -
Kesirli programlama setinin zmnn dorusal programlamaya gre ele
alnmas (5.6) nolu forml ile ifade edilmitir182.
(5.6)
Model matematiksel olarak bir adm daha ilerletilirse (5.7) nolu formle ulalm
olur. Bu formldeki kullanlan tm deikenlerin tanmlar Tablo 5.1de ifade
edilmitir.
(5.7)
Tablo 5.1 : CCR Yaklam Forml Deikenleri
Deiken Aklama
hk Karar birimi k iin etkinlik deeri
n Modele kt says
m Modele girdi says
r rinci kt
i iinci girdi
urk Karar birimi k iin ve kt rye atanan arlk
vik Karar birimi k iin girdi iye atanan arlk
Xik Karar birimi k iin girdi i miktar
Yrk Karar birimi k iin kt r miktar
Budak, H. (2011). Veri Zarflama Analizi ve Trk Bankaclk Sektrnde Uygulamas, Fen Bilimleri
182
Dergisi Marmara niversitesi, 23(3) (2011) 95110.
- 177 -
Veri Zarflama Analizi, etkinlik hesaplamasnda, modele girdi ve ktlarn
kullanlarak, lineer programlama yntemlerinin kullanlmasyla, girdi odakl ve kt
odakl olmak zere, 2 temel kategoride matematiksel modeller ile ifade edilir183. Bu
blmde sunulan formller girdi ve kt odakl olmak zere farkl fakl hazrlanmtr.
Analiz yaplrken firma veya kurum ihtiyalar dorultusunda bir yaklam seilerek
model oluturulur.
Girdi ve kt odakl fark etmeksizin, karar noktalarnn etkinlikleri

hesaplanrken, yukarda tanmlanan model btn karar noktalar iin uygulanmaldr.
Her bir karar noktas iin zmn 1e eit olmas karar noktalar iin etkinlii, 1den
kk olmalar ise karar noktalarnn etkinsizliini gstermektedir184.
EK1.2. BCC (Banker-Charnes-Cooper) Metodu
CCR metoduna olduka benzeyen BCC metodu Banker-Charnes-Cooper

tarafndan 1984 ylnda gelitirilmitir. CCR modelinin eksik kald noktalar
tamamlamak amacyla gelitirilen BCC metodunun CCRdan tek fark; sabit lek
altnda deil, (VRS Variable Returns to Scale Model) deiken dnml lek
varsaym altnda almasdr. CCR modeli teknik ve lek etkinlik deerini kapsayan
toplam etkinlii verirken, BCC modeli lee gre deiken getiri varsaym altnda
sadece teknik etkinlii vermektedir185. BCC metoduna, lee gre deiken getiri
deikeni (0) eklenerek modele ulalr. Modelin zmnde 0 deikeninin pozitif
deer almas karar biriminin lee gre azalan getiri, negatif deer almas lee gre
artan getiri ve sfr deerini almas lee gre sabit getirili olduunu ifade etmektedir.
BCC snr her zaman iin CCR snrnn altnda yer alacandan dolay CCR etkinlii,
BCC etkinliinden kk veya ona eit olacaktr. Buna gre (5.8), (5.9), (5.10) ve
(5.11) formllerine ulalacaktr.
183
Po, R. W., Guh, Y. Y., & Yang, M. S. (2009). A New Clustering Approach Using Data Envelopment
Analysis. European Journal of Operational Research, 199(1), 276-284.
184
Paradi, C., Yang, Z., Zhu, H. (2011). Handbook on Data Envelopment Analysis, International Series
in Operations Research & Management Science Volume 164, pp 10-45.
185
Banker, R. D., Charnes, A., & Cooper, W. W. (1984). Some Models for Estimating Technical and
Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis. Management Science, 30(9), 1078-1092.
- 178 -
(5.8)
Kesirli programlama ile oluturulan formllerinin zm dorusal

programlamaya gre ele alnd zaman (5.9) nolu formle ulalr.
(5.9)
Model matematiksel olarak bir adm daha ilerletilirse (5.10) nolu formle ulalr.
Bu formldeki kullanlan tm deikenlerin tanmlar Tablo 5.2de ifade edilmitir.
(5.10)
Tablo 5.2 : BCC Yaklam Forml Deikenleri
Deiken Aklama
0 lee gre deiken getiri deikeni
hk Karar birimi k iin etkinlik deeri
n Modele kt says
m Modele girdi says
r rinci kt
i iinci girdi
urk Karar birimi k iin ve kt rye atanan arlk
vik Karar birimi k iin girdi iye atanan arlk
Xik Karar birimi k iin girdi i miktar
Yrk Karar birimi k iin kt r miktar
- 179 -
EK1.3. Karar Noktalar ve Model Seimi
Veri Zarflama Analizi kullanmnda ncelikli ve en nemli aama karar

noktalarnn belirlenmesidir. Benzer senaryolar iin farkl karar noktalarnn
belirlenmesi farkl sonularn alnmasna sebep olabilmektedir. Analiz sonularnn
geerlilii asndan karar noktalarnn belirlenip nceliklendirilmesi ok nemlidir.
Veri Zarflama Analizinin temel prensibi olarak karlatrmal bir analiz olmasndan
dolay benzer nitelikte ve benzer artlarda olan karar noktalarnn modele alnmas
gerekmektedir. Birbirleri ile benzemeyen eksik veya fazla zellikleri olan karar
birimlerinin analize alnmas durumunda analiz sonular uygulanabilirliini ve
dorulunu yitirebilecektir. rnein bankaclk sektr ele alndnda, ticari bankalar
ile merkez bankas ve takas bankas gibi sistemin alabilmesi iin zel ve ayrtrc
grevleri olan karar birimlerinin ayn modelde yer almas anlaml sonular
retmeyecektir.
Karar noktalarnn seiminde aadaki kriterler nemlidir186.
1. Analize dhil edilen birimler ayn grevleri benzer amalarla yerine
getirmelidir.
2. Tm birimler ayn pazar artlarnda almaldr.
3. Gruptaki tm birimlerin performansn karakterize eden faktrler, girdi ve
kt younluk ve byklk deerleri dnda ayn zellikte olmaldr.
Karar noktalarnn seimi sonrasnda, karar noktalarnn girdi ve kt
zelliklerinin belirlenmesi yine kritik bir nem derecesine sahiptir. Ayn karar
mekanizmalar iin farkl girdi ve ktlarn modelde yer almas yine sonularn farkl
olmasna sebep olabilecektir. Burada ama analiz edilmek istenen tm karar noktalar
iin, temel performans gstergeleri ve temel faaliyet seviyelerini iermelidir.
Ayn tip senaryolar iin farkl Veri Zarflama Analizi modelleri oluturulabilir.
Hangi metodun seilecei, girdi ve ktlarn seimi, karar birimlerinin seimi analizi
yapan kiiler iinde farkllk gsterebilmektedir. rnein bankaclk sektr zerinde
Veri Zarflama Analizi kullanlarak yaplan almalarda, amacn ve senaryonun ayn
olmasna ramen farkl modellerin oluturulabildiini gzlemleyebiliriz. Ancak genel
186
Baysal, M.E., & Toklu, B. (2001). Veri Zarflama Analizi ile Baz Orta retim Kurumlarnn
Performanslarnn Deerlendirilmesi. Sleyman Demirel niversitesi ktisadi Ve dari Bilimler
Fakltesi Dergisi, 6(2).
- 180 -
olarak girdi deikenleri zerinde kontrol az ise veya yoksa kt odakl; eer kt
deikenleri zerinde kontrol az ize veya yoksa girdi odakl bir model oluturulmaldr.
Genel olarak VZA sreci ekil 5.1de gsterilen aamalar iermektedir.
ekil 5.1 : Veri Zarflama Analizi Sreci
Veri Zarflama Analizi sonucunda karar birimleri iin kan etkinlik

deerlerinin greceli etkinlik olduu ve mutlak etkinlik olmad unutulmamaldr.
Karar birimleri iin ulalan etkinlik deerleri, girdi ve kt deikenleri ile
oluturulan model iindir. Ayn karar birimleri farkl deikenler kullanlarak
oluturulan bir model ile veya mevcut modeldeki deikenlerden herhangi birinin
modelden kartlmas ile karar birimlerinin etkinlik deerleri deiebilir.
Veri Zarflama Analizi hesaplama ve raporlama srecini kolaylatrmak iin
piyasada birok yazlm rn bulunmaktadr. Bu alma kapsamnda
FrontierAnalystSetup-75 ve OpenSource DEA yazlmlarndan faydalanmtr. Bu tip
yazlmlar Veri Zarflama Analizi matematiksel hesaplamalarn hzl yapar ve grafik
arayznde sonular anlalr bir yapda sunarlar. Ancak modelin doru oluturulup
oluturulmad noktasnda herhangi bir kullanm amac bulunmamaktadr. Modelin
oluturulmasnda, yorumlanmasnda ve raporlanmasnda bu yazlmlarn herhangi bir
katks bulunmamaktadr.
- 181 -
EK1.4. VZA Avantaj ve Dezavantajlar
Veri Zarflama Analizi birok almada ve endstride youn bir ekilde

kullanlan etkin bir yntemdir. Veri Zarflama Analizinin temel kullanmn artran
avantaj ve kullanld zaman dikkat edilmesi gereken dezavantajlar aada
belirtilmitir187.
EK1.4.1. Avantajlar
Veri Zarflama Analizinde girdi ve kt says birden fazla olmas en nemli

avantaj ve yaygn kullanlma sebebidir.
Veri Zarflama Analizi kullanarak karar nitelerini birbiri ile karlatrarak en
iyi uygulama(lar) tespit edilebilir. Bylece etkin ve etkin olmayan girdi ve kt
deerleri referans kabul edilebilir188.
Veri Zarflama Analizi, dier yntemlerde olduu gibi ortalama performans
deil, en iyi performans ve etkinlik sonular ile karar nitelerinin
karlatrlmasna olanak salar.
Etkin olmayan karar nitesi, en iyi performans gsteren karar nitesi ile etkin
olmayan karar niteleri arasnda, detay bazda girdi ve kt deikenleri
arasndaki fark gstererek, etkin olmayan karar nitelerinin etkin olmas iin
hangi deikenler zerinde iyiletirme yaplmas gerektiine ulalabilir.
Farkl veri tipindeki deerler modele girdi ve kt olarak alnabilir. Bununla
ilgili tek koul, tm karar nitelerinde bu deikenin ayn veri tipinde
olmasdr.
Dier modellerde gzlenemeyen karar birimleri veya girdi ve kt deikenleri
arasnda ilikilerin raporlanmasna olanak salar.
187
Kumar, N., & Singh, A. (2014). Efficiency Analysis of Banks using DEA: A Review. International
Journal of Advance Research and Innovation, 1, 120-126.
188
Duffy, J. A. M., Fitzsimmons, J. A., & Jain, N. (2006). Identifying and studying Best-Performing
Services: An application of DEA to Long-Term Care. Benchmarking: An International Journal, 13(3),
232-251.
- 182 -
EK1.4.2. Dezavantajlar
Veri Zarflama Analizi kullanlarak modele alnan karar nitelerindeki etkinlii

ler, yani mutlak etkinlik deil, greceli etkinlik deerine ulalr. Oysa karar
birimlerinin tamam greceli olarak etkin olmayabilir. Bu durumda etkin
olmayan karar birimleri arasnda en etkine ulalm olur.
Veri Zarflama Analizinde verinin tutarll ve sreklilii nemlidir. Herhangi
bir karar birimindeki bir girdi veya kt deerinin olmamas modelin tamamen
farkl sonular vermesine sebep olabilir189.
Karar nitelerinin azl modelin tutarln etkiler.
Model sonucu, girdi ve kt deikenlerinin seimine dorudan baldr.
189
Akay, A. E., Ertek, G., & Bykzkan, G. (2012). Analyzing the Solutions of DEA Through
Information Visualization and Data Mining Techniques: SmartDEA Framework. Expert Systems with
Applications, 39(9), 7763-7775.
- 183 -
EK 2: NSANSIZ UBE TEMEL KAVRAMLAR
EK2.1. nsansz ubenin Amalar
Bankaclk sektrnde kreselleme ve artan rekabet ortam ile birlikte

bankalara eriilebilirliin eitlendirilmesi, ubeler zerindeki ykn azaltlarak
maliyet avantaj oluturulmas, mteri ihtiyalarnn daha iyi karlanabilmesi ve daha
nitelikli hizmetin sunulabilmesi iin alternatif datm kanallar oluturulmaya
balanmtr. lkemizde 1990l yllarn banda gelitirilmeye balanan alternatif
datm kanallar balca ATM cihazlar, telefon bankacl, Internet bankacl, sesli
yant sistemleri (call center), mobil bankacl vb. uygulamalardr.
novasyon kltr ve teknolojinin yaygnlamas ile beraber bankaclkta

datm kanallarnn geliimi mterinin talebi halini almtr. Dier taraftan
sektrdeki yenilikler ok hzl kopyalanabildii iin yaygnlamas ksa srelerde
olabilmektedir. Alternatif datm kanallar, banka ubeleri zerindeki yk azaltarak
bankaclk rnlerinin maliyetini drmekte ve youn rekabet ortamnda nemli
avantaj salamaktadr190. ube alma saatleri kstl olduundan mterilerin daha
geni zaman aralnda bankaclk ilemlerini yapabilmelerini salayarak alma
saatlerini ve younluu yayan alternatif datm kanallar zaman ierisinde gelimeye
hzla devam etmitir. Alternatif datm kanallarnn kullanlabilirlii ve hizmet
kalitesi ise bankalarn tercih edilme oranlarnda st sraya kabilmeleri iin nemli
kriterler arasnda yer almaktadr. Gnmzde ADK uygulamalar olmadan bankaclk
faaliyeti srdrebilmek, bankay srekli ve karl klabilmek imknszdr.
Dnyada ubesiz bankacla doru giden eilimle birlikte mterilerin ubeye

gelmesini zorunlu klmayan fakat ubede olduu kadar gven veren bir ortamda
ilemlerini gerekletirebilmelerini salayan bir sisteme ihtiya duyulmaktadr.
190
Devlin, J. F. (1995). Technology and Innovation in Retail Banking Distribution. International Journal
of Bank Marketing, 13(4), 19-25.
- 184 -
Mterilerin her ilemi iin ubeye gitmesi ciddi i yk ve zaman kaybna neden
olurken, ubede artan mteri younluu sonucu den hizmet kalitesi mteri
memnuniyetsizliine neden olmaktadr. Gelien teknoloji ile ortaya kan alternatif
datm kanallar ise kimi yerlerde yetersiz kalmakta ve fiziksel banka ubeleri
zerindeki mteri younluunu yeteri kadar azaltamamaktadr.
Bankaclk sektrnde teknoloji kullanlarak gelitirilmek istenen temel

zellik olarak fonksiyonellik, kullanlabilirlik ve gvenilirlik sylenebilir. Alternatif
datm kanallar ile ksmi olarak gelitirilebilen bu hedefin hepsini ayn anda
salayan nihai bir zme ihtiya duyulmaktadr. Bu lt gz nnde
bulundurulduunda aadaki tespitler yaplabilir:
Banka ubeleri alma saatleri ve kullanlabilirlik asndan kstldr.

Alternatif datm kanallarnn hizmet eitlilii asndan ne kt durumlar
mevcuttur ancak ADK kanallar hibir zaman banka ube gereksinimlerini ortadan
kaldrmamlardr.
ATM cihazlar banka ubelerinden daha fazla eriilebilirlik sunmakla birlikte
ilem eitlilii sknts bulunmaktadr. Kk ekran boyutu, klavye eksiklii,
grafik kullanc arayzndeki eksiklikler, ilem eidi azl ve kullanlabilirlik
sorunlar ATM cihazlarnn nde gelen sorunlardr.
Internet ubeleri dier datm kanallarna oranla daha fonksiyonel ve eriilebilir
olmakla birlikte kullanlabilirlik ve gvenilirlik asndan problemler
yaanmaktadr. Kullanclar Internet ubesi kullanmnda yardma ihtiya
duyabilmekte, mteriler bazen sahtekrlk (fraud) saldrlarna uramakta ve
sistemin gvensizlii algs oluabilmektedir. Biliim sularnn gelimesi ile
birlikte gvenlik sknts artan Internet bankaclnda bu probleme zm olarak
ek gvenlik katmanlar gelitirilmi, bunun karsnda sistemlerin kullanlabilirlii
zayflamtr.
Telefon bankaclnda yaplabilecek ilem eidi azdr ve mterinin zaman ve
para kaybna neden olurken ar merkezinde artan mteri younluu hizmet
kalitesinde de neden olmaktadr. Bu kalite dn engellemek iin banka
daha ok ar merkezi operatr istihdam edecek ve sonuta verimsizlik
oluacaktr.
- 185 -
nsansz ube kavramn gerekletirebilmek iin XTM cihaz gelitirilmitir.
XTM cihaz kendi bana insansz ube olmayp, kullanlan yan sistem ve ofis
malzemeleri ile insansz ubeye dnebilmektedir. Mteriler gelitirilen dijital
ubelerde, dilediklerinde ATM gibi tek balarna kullanabilecekleri, dilediklerinde ise
bir mteri temsilcisine video konferans ve ilintili teknolojiler ile balanarak ubede
ilem yapar rahatlyla, ubeye gitmeden bankaclk hizmetlerini kendi balarna
yapabilecekleri yeni bir datm kanal gelitirilmesi amalanmtr191. ATMden daha
fazla ilem eitlilii sunmak, ubelerdeki tm ilemleri karlamak, ubeye gelen
mteri saysn yakalamak ve bu sayede ubelere den i ykn hafifletmek bu
sistemlerin balang hedefleri arasnda yer almaktadr. Yukarda belirtilen gerekeler
uyarnca XTMin tasarlanmasnda dier datm kanallarnn avantajlarnn
toplanmas ve eksik yanlarnn giderilerek mterilere 7 gn 24 saat kesintisiz hizmet
veren gvenli ve alternatif bir hizmet kanalnn sunulmas hedeflenerek insansz ube
sistemleri gelitirilmitir.
Grntl ATM konusunda uygulama ve denemeler zaman zaman bankaclk

sektrnde yer almtr. ATM cihazlarna konumlandrlacak bir kamera ile mteri
grntsnn operasyon merkezine tanmas ile mteriye grntl hizmet vermek
mmkn olabilir192. Ancak ATMlerin grntl iletiimi tek bana insansz ube
kavram iin yeterli deildir. nsansz ube teknolojik bir cihaz deil, teknolojik
cihazlarn barndrld ve ubelerin yerini almas amalanan bir i modeli ve sretir.
Mteri grnts yannda, XTM cihazlarnda A4 yazc, imza alan, kamera, telefon
ahizesi, belge tarayc, kart basm cihaz gibi ilave aygtlar da bulunmaktadr.
XTM cihaznn, dier datm kanallarna bir alternatif olarak deil,

tamamlayc bir unsur olarak ele alnmtr. nsansz ube uygulamalarnda, her bir
XTM kurulan yere en az bir adet ATM cihaz konumlandrlmaktadr. Burada temel
ama mteri ilemlerini ATMden yapabiliyor ise ncelikle ATMden yapmas,
ATMde yaplamayacak tarzda yksek hacimli veya etkileim gerektiren ilemleri
(konut kredisi, tat kredisi, ek demesi, danmanlk hizmetleri vb.) XTM cihazn
kullanarak yapmasdr.
191
Khalilov, M. C. K., & Gndebahar, M. (2012). XTM: An Alternative Delivery Channel in Turkish
Banking Sector. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 57, 373-380.
192
Grossi, M. M., Paton, G. C., & Schneider, G. E. (1997). U.S. Patent No. 5,604,341. Washington,
DC: U.S. Patent and Trademark Office.
- 186 -
nsansz banka ubeleri olarak adlandrlan bu uygulama sayesinde ok daha
geni kitlelere hitap etmek mmkn olacak, ube kurma maliyetine ve giderlerine
katlanmadan ube alm gibi, ubelerde yapabildikleri tm ilemleri yapabildikleri
bir uygulama ile mteriler hizmet alabilmektedir. Ayn zamanda, ilemlerin merkezi
olarak ele alnmas sayesinde, hizmet kalitesinin standardizasyonu ve kontrolleri de
st seviyelere ekilmitir. Bunun yannda insansz ubelerdeki hizmet hz geleneksel
ubelere gre daha yksek olup, mteri bekleme sresi ortalama geleneksel ube
rakamlarnn altndadr.
nsansz banka ubeleri aray sadece gnmzn konusu olmayp, yllar nce
benzer aratrmalar yaplmtr. (Dannenberg ve Kellner, 1998) ylnda yaynladklar
makalelerinde, teknoloji unsurunu kullanarak bankaclk hizmetlerinin mteri ve
banka asndan kolaylatrlmas ve maliyetlerinin azaltlmasna ynelik almalar
yapmlardr193.
nsansz ube kavramnn gelitirilmesi aamasnda, hizmet hznn kesintisiz

ve yksek, mteri bekleme sresinin ise minimum dzeylerde olmas hedeflenmitir.
nsansz ubeler ierisinde konumlandrlan XTM cihazlar ile mterinin geleneksel
ubeden yapabilecei birok ii kendi bana yapmasna olanak salanarak, mteriye
ube alma saatleri kstnn kaldrlp 7/24 prensibine gre hizmet verebilmesi ve
geleneksel ubelerin ykn azatarak i-zaman kaybnn nlenmesi amalanmtr.
XTM cihaz, banka ubesi, Internet ubesi ve ATM cihazlarnn tm

fonksiyonlarn gerekletirmesi amalanmtr. Bu esnada yksek gvenlik zellikleri
ve kullanc deneyimi gibi zellikler cihazn temel tasarm amalar arasnda yer
almtr194.
XTM cihaz zerinde konumlanm olan farkl biyometrik tanma zellikleri

dier kanallarndan ok daha gvenli olmasn salamtr. Kullanlabilirliin
artrlmas amacyla XTMin; daha geni ekran, klavye, anlalabilir grsel eler,
gelimi grafik arayz ve istenildiinde ar merkezine balanma zelliklerine sahip
olmas amalanmtr.
193
Dannenberg, M., & Kellner, D. (1998). The Bank of Tomorrow with Today's Technology.
International Journal of Bank Marketing, 16(2), 90-97.
194
Sava, ., Atl, F. M. M., & Yazc, H. (2013). Bankaclk Sektrnde Kullanc Deneyimi
Aratrmas: Dijital ube, XTM.
- 187 -
Banka ubelerindeki i ykn azaltacak olan rn sayesinde ubelerde
kullanlmas gereken donanm saysnn dmesi, teknolojinin daha verimli
kullanld ube alarnn oluturulmas salanmtr. nsansz ube olarak
konumlandrlmas yan sra, ube iinde duvar tipi pozisyonlandrlarak geleneksel
ubelerde de personel yerini alabilmektedir. Dier bir farkl bir uygulama olarak ube
dnda kabin eklinde konumlandrlabilmektedir. Lokasyona gre farkl tasarm ile
zelletirilebilecek esnek bir yapya sahiptir.
Yksek kapasiteli para nitesi sayesinde, cihaz zerinde sk sk para bitme

problemi de greceli olarak azalmaktadr. Cihazlarn servis d kalma ihtimaline kar,
en aza indirgeyecek ekilde ATM cihazlarn dolaan gezgin bakm birimleri cihazn
bakm ilemlerini salamaktadr195.
EK2.2. nsansz ube Tanm
Banka ubelerinin olmad yerlerde, mterilerin veya mteri olmak isteyen

kiilerin mteri temsilcisi ile grntl iletiim kurarak, geleneksel banka
ubelerinden yaplan btn bankaclk faaliyetlerinin yapabilecei yksek teknolojiye
sahip ube grnm altnda ve herhangi bir banka personelinin almad
yerlekeler insansz ube olarak adlandrlmaktadr. Mterinin tercihine bal olarak,
mteri temsilcisine balanmadan, aynen ATM cihazlarnda olduu gibi, mteri
kendi bana (self service) bankaclk ilemlerini yapabilir. Banka organizasyonu ile
ilikisi bakmndan her bir insansz ube, blgesinde bulunduu geleneksel ubeye
bal alt ube rolnde hizmet vermektedir. Herbir insansz ubenin kendisine zg
anahtar performans gstergesi (KPI, Key Performance Indicator) bulunmaktadr ve
ana ube, insansz ubenin performans ve srekliliinden sorumludur.
nsansz ube kavramnn almasn salayan teknoloji XTM ad verilen

cihazdr. XTM, mteri hizmetleri temsilcisi ile grntl iletiim kurarak mterilere
hizmet veren VTM (Virtual Teller Machine) cihazna benzetilebilir196. XTM cihaznn
195
ATM cihazlar zerindeki yazlmlar XFS ad verilen bir standart kullanmaktadrlar. Bu standartlar
sayesinde ATM yazlm farkl cihazlar zerinde alabilmektedir. Bu standartlar ayrca, cihazlarn
arza ve bakm srelerinin merkezi olarak takip edilebilmesine olanak salamaktadr. XTM cihazlar
XFS standartlarn kullandndan dolay, ek bir bakm yatrm gerekmeksizin, ATM bakm srelerine
dhil olabilmektedir.
196
Uiterwyk, R. E., & Greenway, S. B. (2001). U.S. Patent No. 6,219,087. Washington, DC: U.S. Patent
and Trademark Office.
- 188 -
VTM ve dier datm kanallarndan en nemli fark ise, mteriye gerek kendi bana,
gerekse mteri temsilcisi yardmn kullanarak her iki ekilde de kullanma imkn
tanmasdr. XTM cihazn isteyen mteriler yeni nesil bir ATM cihaz ya da Internet
ubesi gibi kullanarak kendi ilemlerini yapabilir, isteyen mteriler ise mteri
hizmetleri ile grntl iletiim kurarak istedikleri ilemleri mteri temsilcisine
yaptrabilirler. Tez kapsamnda ele alnan almada, XTM cihazlar insansz ube
modelini oluturan en nemli etken olarak konumlandrlmtr. Bu alma
kapsamnda XTM cihaznn teknik zelliklerinden daha ok sunmu olduu i modeli
analiz edilmitir. XTM Cihaz; banka ubelerinin sunduu ilem setlerini mesai
saatleri dnda da sunmak, Internet ubelerinin ilem eitliliini ve kullanc
deneyimini salayp ayn zamanda ATM cihazlar gibi fiziksel olarak eriilebilir
olmak zere tasarlanmtr.
XTM cihaznda oturum ama seenei tamamen kullancya braklmtr.

Kullanclar kartl veya kartsz ilem yapabilecekleri iin ATM kullanmann
kolayln yaayabilmektedirler. Klasik oturum ama seeneklerinin yan sra, tu
vuruu dinamii, el ayas gibi biyometrik parametrelerle, mobil imza ve NFC197
telefonlarla da giri yaplabilmektedir.
XTMin en nemli zelliklerinden bir dieri ise kiiselletirme seeneinin

olmasdr. Kullanclar kartl ilem yaptklarnda sistem tarafndan tannarak kiiye
zel bir dzenleme yapabilmektedirler. En basit anlamda analitik bir mekanizma ile
mteri srekli 80TL para ekimi yapyorsa otomatik olarak ilk para ekme ekrannda,
ksa yollarda olmamasna ramen, karsna 80TL seenei gelmektedir.
XTM cihaznda 22 inlik 2 ekran kullanlarak mevcut ATM ekranlarndan ok

daha geni bir ekranda, hem grsel tasarm salanm, hem de yaplmak istenen ilem
tek ekranda yaplabilecek bir fonksiyonellie imkn verilmitir. Sanal klavye
kullanm ile cihaz zerinden bilgi girii de yapabilmektedirler. Cihaz yal ve engelli
kullanclarn rahata kullanabilecei fiziksel tasarm kriterlerine gre gelitirilmitir.
Sistem ayn zamanda ar merkezine balanp grntl konuma ve mteri

temsilcisine cihazn uzaktan kontrol imknn salamaktadr. ar merkezi ile
yaplacak olan grntl konumalarda kullancnn mteri hizmetleri grevlisinden
197
NFC((Near Field Communication, Yakn Alan letiimi) yakn mesafe haberlemesine olanak
salayan bir teknoloji olup, yaygn olarak akll cep telefonlar ile btnleik almaktadr.
- 189 -
talepleri dorultusunda ilemler, cihazn uzaktan (ar merkezi personeli tarafndan)
kontrol ile de yaplabilmektedir.
Mterilerin tercihine gre grntl konuma zellii a zerinden video

verisi aktarmyla gerekletirilmektedir. Geni ube ana sahip bankalarda a
altyapsnda ek yk oluturacak olan grnt ve ses aktarm ilemi iin sktrma
yntemi (verilerin boyutunu drmeye ynelik) ile boyut karmakln azaltmak
iin almalar yaplmaktadr.
XTM cihaz modllerinden biri olan tu vuruu dinamii zellii kullanclarn

klavye kullanm ekillerine gre tanmlanabilmelerini olanak salamaktadr. Yz
tanma ve el ayas tanma zellii sayesinde sahtekrlk (fraud) saldrlarnda baar
oran azalmaktadr198.
XTM zerinde bulunan tarayc cihaz ile taranan basl dokmanlarn saysal
ortama metin olarak aktarmn gerekletirmek iin metin tanma sistemleri
bulunmaktadr. Mteri evra, fatura vb. dokmanlarda bulunan adres bilgisi, fatura
numaras gibi daha nceden belirlenmi metin alanlarnn ayrtrlmas ve saysal
ortama aktarlmas ile bankaya verimlilik getirilmektedir.
XTM, ATM ve ube zelliklerini bir arada kullanabilecei bir cihazdr. ATM
ilemleri olarak para ekme, para yatrma, havale yapma ve dier ilemleri
yapabileceiniz XTM makinesinde ayn zamanda ube ilemlerinin birounu da
gerekletirebilmektedir. XTM almas, bu alma kapsamnda incelenen katlm
bankasnn hizmet an minimum maliyet ve maksimum verimle yaygnlatrmak
istemesiyle balatlmtr. Bu sebepten dolay, normalde bankalarn ube amakta
uygun grmedii ama mterilerin hizmet bekledii noktalardaki bankaclk
ihtiyalarn karlamak iin bu proje hayata geirilmitir. Mterilerin 7/24 prensipleri
dorultusunda ilem yapabilecei ve mterinin geleneksel ubelerdeki tm
ihtiyalarn karlamay hedefleyen projedir.
Kullanclar zaman kazanmak iin ATM kullanmak ve gerektii durumlarda

banka personeli ile yz yze grmek istediklerinde alternatifsiz kalmaktadrlar.
ATM cihazlarnn sabit ekranlar ve snrl ilem setleri istenen eitlilii de
198
Bu zellikler lkemizde henz kullanlmamaktadr. Mteri biyometrik verilerinin banka
sistemlerinda tutulmas ve kullanlmasn, mevcut reglasyon kstlamaktadr.
- 190 -
sunamamaktadr. ATM cihazlarnda yer alan numerik klavyeler birok ilem (adres
bilgisi gncelleme, hisse senedi ilemleri, hesap ama kapama, vb.) iin yeterli
deildir. Dier taraftan Internet ve mobil gibi datm kanallarndan ise, fiziksel para
ve belge gereksinimi olan ilemler yapamamakta, mteri banka ubesini ziyarete
etmek zorundadr. Bu noktada bankalar iin maliyeti dk ve yaygn ube ama
gereksinimi domakta olup insansz ube bu ihtiyaca bir zm amacyla gelitirilmi
bir sistemdir. Tez kapsamnda ele alnan insansz ube sistemlerinin en nemli
bileeni olan XTM cihaznn teknik tasarm ekil 5.2de gsterilmitir.
ekil 5.2 : nsansz ube Cihaz Tasarm
Tez kapsamnda ele alnan banka iin Mart 2016 itibariyle 40 adet insansz
ube kurulumu bulunmakta ve bu saynn ylsonuna kadar artmas planlanmaktadr.
ekil 5.3te gerek bir insansz ubesinin d grnm gsterilmitir. Resimde
grnd zere ube dnda aynen (birok) geleneksel ubede olduu gibi ATM
bulunmaktadr. XTM olarak adlandrlan ve ube ierisinde olan cihaz ATMnin bir
alternatifi olmayp, ATM ile btnleik kullanlmaktadr.
- 191 -
ekil 5.3 : nsansz ube D Grnm
ekil 5.4a ve ekil 5.4bde gerek bir insansz ubesinin i grnm

gsterilmektedir. Mteri insansz ube lokasyonunda bulunan kabine girerek diledii
ilemi gerekletirebilmektedir. Kabinin hemen yanndaki kap ise ATM ve XTM
cihazlarnn arkasna alan servis ve bakm alanna almaktadr. XTM cihaznn
bakm sre ve standartlar ATM ile ayndr.
ekil 5.4.a. : nsansz ube i Cihaz Grnm
- 192 -
ekil 5.4.b. : nsansz ube i Cihaz Grnm lem Esnasnda
ekil 5.4.c. : nsansz ube Operasyon Merkezi Grnm lem Esnasnda
EK2.3. nsansz ube Yerleim Plan
Genel olarak 20 m2 ile 40 m2 aralnda bir yere gereksinim duyan insansz

ube dardan grnm itibariyle ube grnts vermektedir. nsansz ubede
byklne gre birden fazla XTM ve birden fazla ATM bulunabilir. ekil 5.5te
standart bir insansz ube yerleim plan gsterilmitir. Darda lobi tipi ATM ile ube
- 193 -
grnts vermekte, ubenin i ksmnda bekleme salonu bulunmakta, son olarak ise
ube ilemlerinin yapld ve XTMin bulunduu ilem odas bulunmaktadr. Bu tip
bir kurulumda, ATM ve XTMin fiziksel bakm ve operasyonlarnn yapld bir
sistem odasna da ihtiya vardr.
ekil 5.5 : Mikro lekli nsansz ube
Sosyoekonomik adan bankaclk ilemlerine ulamak iin vakit ve enerji

kaybeden, evresinde banka bulunmayan sosyal evreler tercih edilmektedir.
Ayakst olan yerlerde, geleneksel ube alamayacak kadar anlaml (feasible)
olmayan yerlerde, mevsimlik ve dnemsel younluk yaanan lokasyonlarda insansz
ubeler n plana kmaktadr.
Banka asndan ise, temel ama ise, mteri memnuniyetinin salanmas

yannda, ubeleme maliyetlerini azaltmas, operasyonel maliyetleri artrmadan hzl
ube almasna olanak salanmasdr. Bunun yannda ube al sresi insansz
ubelerde birka hafta ierisinde olabilirken, geleneksel ubelerde bu sre 3 4 ay
seviyesindedir199. Geleneksel ubeler iin ube personeli istihdam, ube yerinin
kiralanma sreci, faaliyet geebilmek iin gerekli izin sreci ve ubenin restorasyonu
en uzun sren ilemlerdir. nsansz ubede ise, istihdam (veya mevcut ubelerden
tayin) srecinin olmamas ve daha kk ube lokasyonuna ihtiya olduundan dolay,
199
Tez kapsamnda ele alnan banka iin son 2 ylda alan banka ubelerinin ortalama sreleri olup
sektr verisi deildir.
- 194 -
ok daha fazla alternatif bulunmakta, doal olarak restorasyon (kurumsal kimlik ile
ube i yerleiminin ve d grnmnn yeniden ina edilmesi) sreci de ksa
srmektedir.
ekil 5.6 : Orta lekli nsansz ube
ekil 5,5te Orta lekli bir insansz ube bulunmaktadr. 2 adet XTM ve 3 adet
ATMnin bulunduu bu ubede, XTM cihazlar pazarlama-sat gibi ATMden
yaplamayan ilemleri stlenirken, ATMlerden ise, standart, dk limitli ve insan
mdahalesi gereksinimi olmayan ilemler yaplmaktadr. Orta lekli insansz
ubelerin kurulum ve bakm maliyetleri, mikro lekli insansz ubelere gre daha
fazladr. Bu alma kapsamnda mikro lekli insansz ube verileri kullanlmtr.
EK2.4. nsansz ube Yerinin Belirlenmesi
Bankalar yeni bir ube amak istedikleri yerde baz nemli kriterlerin
bulunmasn isterler ya da en uygun kriterlere sahip olan yerde banka ubesi aarak
ihtiyalarn gidermeye alrlar. Bir bankann ube alabilmesi iin gerekli kriterler
ise; alacak olan yerde dier banka ubelerinin says, planlanan lokasyondaki kira
bedeli, planlanan lokasyonun il merkezine uzakl, planlanan lokasyonun dedii
- 195 -
vergi miktar, blgenin nfusu ve demografik faktrler gibi eitli kriterlerden
olumaktadr200.
Bankalar asndan ube yerinin belirlenmesi ve ubenin konumu, ube al

esnasnda nemli bir konudur. Genel olarak mterilere kolay ulam, marka imaj ve
marka deerinin oluturulmas, uzun sreli ayn lokasyonda hizmet verilerek marka
bilinirliini salamak gibi temel amalar hedeflenmektedir. Genel olarak bankaclk
sektrnde ube yeri belirlenmesi almalar iin 3 aamal bir sre
izlenilmektedir201. Bunlar srasyla;
ube alacak ilin belirlenmesi

ube alacak ile/blgenin belirlenmesi
ube almas uygun grlen ile/blge ierisinde en uygun lokasyonun
belirlenmesidir.
Uygun lokasyonun belirlenmesi ise kapsaml bir sre olup istatistiksel

yntemler ile analiz edilmektedir. nceleri (2000li yllar ncesi) sezgisel olarak
belirlenen ube al lokasyonlar, gnmzde oluturulan tek dnemli planlama
gibi matematiksel yntemler yardm ile Tablo 5.3teki ve benzeri deikenler
kullanlarak ele alnmaktadr202.
200
Soba, M. (2014) Banka Yeri Seiminin Analitik Hiyerari Sreci Ve Electre Metodu le
Belirlenmesi: Uak leleri rnei. Mustafa Kemal niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Dergisi,Yl:2014 Cilt: 11 Say: 25, s. 459-473
201
Zeren, Z. A. (2015). Bankaclk Sektrnde ube Yeri Seimi in Bir Karar Destek Modeli. Doktora
Tezi. T, Fen Bilimleri Enstits.
202
Baar, A. (2015). Banka ubeleri in Uygun Yer Seiminin Belirlenmesi. Doktora Tezi. stanbul
Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits.
- 196 -
Tablo 5.3 : Geleneksel ube Yeri Belirleme Kriterleri
ube Ama Kriter Deikenleri

Alveri Yaplan Yer Says Potansiyel Mteri Says
Byme Potansiyeli Rakip Banka ube Says
Durak Says Rekabet
Eitim Dzeyi Restoran Says
Eitim Yeri Says Sefer Says
Elence Yeri Says Sosyal Potansiyel
Finansal Durum Sosyoekonomik Stat
Finansal Iletme Says ube Ama Maliyeti
Hastane Says ube Kapama Maliyeti
Yeri Says ubeler Aras Mesafe
lem Hacmi Ticari Potansiyel
Ortalama Hane Geliri Toplam Nfus
Oto Park Says Ulam Kolayl
Oto Servis Says Yazlk Says
Belirlenen uygun lokasyonlar iin fizibilite almalar yaplarak, ube yeri

belirlemede son karar belirlenir. nsansz ube yeri belirlenmesinde temel ilke banka
ubesi alacak kadar karl olmayan yerlerin belirlenmesidir. nsansz ubenin kurulum
maliyetlerinin, geleneksel banka ubelerine gre dk olmasndan dolay bu tip bir
strateji uygulanmaktadr. nsansz ube yeri belirlenirken, ncelikli olarak belirlenen
yerin yaknnda geleneksel fiziksel ube olmamasna nem verilmektedir. nsansz
ube seiminde Tablo 5.4teki kriterler temel alnarak analiz yaplmaktadr. Burada
temel olarak 2,500 m yarapndaki bir alan taramas sonucunda oluturulan
matematiksel skorlama sonucu karar verilmektedir.
- 197 -
Tablo 5.4 : nsansz ube Yeri Belirleme Kriterleri
2500m evredeki Bilgiler

En Yakn Banka ubesi Uzakl
En Yakn XTM Uzakl
En Yakn Offsite ATM Uzakl203
Toplam Hane Says
Ortalama Hane Geliri
Toplam yeri Says
Sanayi/Fabrika Says
irket/Plaza Says
merkezi/Han Says
Toplam ATM Says
Toplam Banka ube Says
Toplam niversite renci Says
Toplam Nfus
Tahmini Toplam Mevduat Tutar
Tahmini Toplam Kredi Tutar
Gnii Aktif Cep Telefonu Sinyal Says
Gece Aktif Cep Telefonu Sinyal Says
Teknolojinin geliimi ile beraber bankaclk sektrnde meydana gelen

deiimler, uluslararas rekabet faktrleri, banka birleimleri, bilgi ve iletiim
altyaplarndaki gelimeler, bankalar dk maliyetlerle alabilen ube alarnn
kurulmas ynne itmitir. Bu dorultuda bankalar ubeleme srecinde, bir blgedeki
minimum ube says belirlenmenin yannda, o blgedeki dier banka ubelerinin tam
yerlerini ele alarak "ube yeri belirleme analizi" almalarn yapmaktadrlar204.
Tez kapsamnda ele alnan bankada, her bir insansz ube, bir fiziksel ubeye
bal olarak almaktadr. ekil 5.7de rnek olarak bir ubeye bal olarak hizmet
veren 2 adet insansz ube ele alnmtr. ekildeki B noktas (Kavack ube)
geleneksel bir ube iken, A noktas (Souksu insansz ube) ve C noktas (avuba
insansz ube) iki farkl insansz ube noktalarn gstermektedir. A ile B noktas
ortalama sr mesafesi 3.9 km, B ile C noktas arasndaki sr mesafesi ise 5.2
203
Offsite ATM: Banka ube dnda, genelde kamuya ak yerlerde ve alveri merkezlerinde
konumlandrlan ATM cihazlardr.
204
Miliotis, P., Dimopoulou, M., & Giannikos, I. (2002). A Hierarchical Location Model For Locating
Bank Branches in A Competitive Environment. International Transactions in Operational Research,
9(5), 549-565.
- 198 -
kmdir. B ubesine bal olarak hizmet veren bu insansz ubeleri, koordinasyon ve
kontrol olarak banka genel mdrl bnyesinde konumlandrlan insansz ube
koordinasyon merkezi ynetirken, bankaclk hizmetleri odakl performansndan ise
B ubesi sorumludur. Yani B ubesi, A ve C lokasyonlarndaki mterilerine, insansz
ubeler zerinden hizmet vermektedir.
ekil 5.7 : nsansz ube rnek Lokasyonlar
EK2.5. nsansz ube Operasyon ve Koordinasyon Merkezi
nsansz ube mekanizmas iin ubelerde bulunan i gc olmasa da, genel

mdrlk bnyesinde insansz ubeleri koordine ve kontrol eden, performanslarn ve
bakm srelerini takip eden bir koordinasyon merkezi bulunmaktadr. Bu merkez
bnyesinde, insansz ubelere uzaktan video konferans sistemi ile hizmet veren bir
birim de bulunmaktadr.
nsansz ube operasyon merkezi, ar karlama standartlarna uygun bir

ekilde, mterilerin grntl olarak gelen insansz ube arlarn karlayan
birimdir. Pazarlama faaliyetleri dhil olmak zere mterilerin bankaclk ilemleri ile
ilgili taleplerini gerekletirilerek mterilere ube deneyimi ile hizmet verilmektedir.
- 199 -
Bu hizmetler verilirken grntl iletiim kurallarna ve kurum standartlarna riayet
edilmektedir. Bu adan ele alndnda, kazanlan maliyet avantaj yan sra, insansz
ubeler mterilerine, merkezi olarak, denetimi kolay ve standartlara uygun hizmet
verilmektedir. Bu noktada mteri temsilcilerinin yapm olduu ilemler aadaki
tanmlanan hizmet standartlar ilkeleri benimsenmitir.
nsansz ube operasyon merkezinden mteriler ile yaplan grmeler

grntl olarak yaplmaktadr.
nsansz ube operasyon merkezinde yaplan grmeler kayt
edilmektedir.
Grnt ve ses kaytlar periyodik olarak analiz edilerek, temel kalite
unsurlar dnda olan standart d uygulamalar tespit edilerek ilgili
personellere eitim verilir.
nsansz ube operasyon merkezinde yaplan grmelerin grnt
kaytlar iki ay sre 205 ile, ses kaytlar ise bankaclk mevzuat206 ve Trk
Ticaret Kanunu207 gerei kymetli evrak statsnde muhafaza edilir.
nsansz ube operasyon merkezi mterilerine 7 gn 24 saat hizmet
verilir.
Mteri temsilcisi tarafndan insansz ubeye uzaktan gnderilebilen
komutlar;
o Para say
o Para yatr
o Para ek
o A4 dokman yazdr
o Dokman tara / Kimlik tara
o Dekont yazdr
o Fotoraf ek
o SMS dorulama gnder
o Kart yazdr (Kredi ve Debit Kart)
205
Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu. (2010). Bankalarda Bilgi Sistemleri Ynetiminde
Esas Alnacak lkelere likin Tebli, Madde 32.
206
Yasalar, (2003). T. C. 5411 Sayl Bankaclk Kanunu. Madde:42. Ankara: Resmi Gazete (25983
Mkerrer Sayl).
207
Yasalar, (2011). T. C. 6102 Sayl Trk Ticaret Kanunu. Madde:82. Ankara: Resmi Gazete (27846
sayl).
- 200 -
Sistemin geneline ynelik kalite kontrol unsurlaryla ar merkezi
hizmet sunum kalitesi uygulama esaslar dikkate alnarak ar
deerlendirmesi periyodik olarak yaplr.
EK2.6. Saha Destek Personeli
Saha destek personeli insansz ube iin geici bir rol olup, mterilere cihazn
kullanlmasn ve tantmn yapan kiidir. Banka hizmet standartlarna uygun bir
ekilde mteriyi karlayarak, insansz ube kullanm hakknda tantm yapmaktadr.
nsansz ube zerinde mterinin bilgi gvenlii bilin ve algsnn artmasna ynelik
eitici bilgiler verir. nsansz ube ile ilgili teknik ve sresel olarak yardma ihtiyac
olduunda, insansz ube koordinasyon merkezi ile irtibata geerek, gzlem ve sre
iyiletirme nerilerini aktarr. ubeye uzak ancak insansz ubelere yakn mterileri
insansz ubelere ynlendirerek, insansz ube kullanm orann artrmak ve insansz
ubenin mteriler tarafndan geleneksel banka ubesi gibi benimsenmesini
salamak temel hedefleri arasnda bulunmaktadr.
EK2.7. Gvenlik Kurallar
Alternatif datm kanallarnda gvenli olarak banka sistemlerine eriim iki

faktr gvenlik uygulamalar araclyla olmaktadr. Mterinin bildii (ifre)
yannda mterinin tad (kart, telefon, vb.) veya sahip olduu (parmak izi gibi)
zellikler kullanlarak banka sistemlerine gvenli eriim salanm olur208. Bankaclk
sektr ve dnya standartlar yannda lkemizde BDDKnn yaynlad ilkeler teblii
ile yasal olarak da kimlik dorulama sreci erevesi belirlenmitir. Buna gre
mterilere uygulanan kimlik dorulama mekanizmas birbirinden bamsz en az iki
bileenden olumaktadr. Bu iki bileen; mterinin "bildii", mterinin "sahip
olduu" veya mterinin "biyometrik bir karakteristii olan" unsur snflarndan farkl
ikisine ait olmak zere seilir209.
208
Gunson, N., Marshall, D., Morton, H., & Jack, M. (2011). User Perceptions of Security and Usability
of Single-Factor and Two-Factor Authentication in Automated Telephone Banking. Computers &
Security, 30(4), 208-220.
209
Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu. (2010). Bankalarda Bilgi Sistemleri Ynetiminde
Esas Alnacak lkelere likin Tebli, Madde 27.
- 201 -
Bu standartlar ve gereksinimler dorultusunda, insansz ubeyi kendi bana
(self service) kullanmak isteyen mteri iin ATM kart, kredi kart veya Internet ube
ile sisteme girii (login) mmkndr.
Mteri ayet operatr aracl ile ilem yapmak ister ise kart ve kimlik olmak
zere iki tip sisteme giri seenei bulunmaktadr. Sisteme giri yapamayan mteriler
iin ilem yaplamaz. Sadece kur bilgisi, oran bilgileri vb. konular hakknda genel bilgi
verilebilir.
EK2.7.1. Kart le Sisteme Giri
Mterinin kredi kart veya ATM kart ve ifresi ile giri yaptktan sonra
Grntl Grme Balat butonuna tklamas ile gerekletirilir. Finansal bir ilem
yaplaca esnada, mterinin sistemde kaytl cep telefonuna bir SMS gnderilerek,
mterinin dorulama yaplmas istenir. Bu ekilde BDDKnn ilkeler teblii
gereksinimi de, mterinin bildii (ATM ifre) ile mterinin tad (Cep telefonu)
eklinde karlanm olur.
EK2.7.2. Kimlik le Sisteme Giri
Mterinin Grntl Grme Balat butonuna basarak insansz ube

mteri temsilcisine balandktan sonra kimliini XTM cihaz zerinde taratmas ve
insansz ube mteri temsilcisi tarafndan kaytl cep telefonuna gnderilen SMS
ifreyi teyit etmesi ile gerekletirilir. Bu ekilde BDDKnn ilkeler teblii gereksinimi
de, mterinin kimlii ile mterinin tad (Cep telefonu) eklinde karlanm olur.
Bu noktada, insansz ube geleneksel ubeden daha gvenlidir denilebilir.

nk geleneksel ubelerde sadece kimlik kontrol yaplabilmekte, ikinci seviye bir
dorulama bulunmamaktadr. Kimlik kopyalama ve sahte kimlik gibi unsurlar ile
sahtekrlk yaplabilmesi mmkndr. Oysa insansz ubede ikinci seviye bir
dorulama yaplarak, mteriye SMS gnderilmekte olup kimlik kopyalama gibi
sahtekrlk unsurlar sisteme kabul edilmemi olur.
- 202 -
EK2.8. Ergonomi ve Kullanc Deneyimi
Bir rn tasarlama aamasnda insanlarn mevcut yaam tarzlarn gelitirmek

ve mteri ihtiyalarn anlayp tasarm bu dorultuda yapmak kritik bir aamadr.
Mevcut bir rnde iyiletirme yaparken veya yeni rn tasarlarken son kullanc
ihtiyalarn netletirip, mterinin rn nasl kullanabilecei ynnde empati
yaplarak, rn henz tasarm aamasndayken bu dorultuda deiiklikler yaplabilir.
rn piyasa ktktan sonra, rn zerinde yaplacak deiiklikler son derece
maliyetlidir210. Bu tez kapsamnda ele alnan insansz ube almalar iin
mterilerin rn211 kullanmadan nce, tasarm aamasnda (tasarmclar tarafndan)
mteri ihtiyalar alglanarak, mterilerin karlaaca arayz ve srelerle ilgili
ileri dzey ergonomi hedeflenmitir. Bunun iin yerel ve uluslararas firmalarla, eitli
niversiteler ile kullanc tecrbesi almalar yaplmtr, bu konuda akademik
danmanlk alnmtr. Akademisyenler ve uzmanlar tarafndan yaplan almalarda
son kullanc anketlerinin de bulunduu deerlendirmeler sonucunda baarl not alan
bir tasarm uygulamaya geirilmitir.
XTM olduka kolay konumlandrlabilir bir cihaz olarak tasarlanm ve

mterilerden gelen geribildirimler dorultusunda iyiletirme almalar yaplan
cihazlardr. XTMin fiziksel d grnts ATMlerin fiziksel d grntsnden ok
farkl olmayacak ekilde tasarlanm olup, bu sayede mteriler ATM den kazandklar
deneyimler ile zorlanmadan XTM cihazn kullanabilmektedir. Benzer ve kstl
hizmet veren mevcut ATM cihazlar her ekranda sadece bir ilem yaptrarak sabit
arayzler sunmakta ve kullanc odan bir noktada tutmaktadr. Kstl tasarmlarla
tm kullanclara ayn tip arayzler sunulmakta olup, kullancya gre zelletirme
seenei sunulmamaktadr. Ayrca kk ekranlara daha az bilgi ve grsel e
smaktadr. ATMlerde tu takmna bal kalnmakta ve Trkiyede bulunan
ATMlerin tamamna yaknnda sadece nmerik PIN pad212 yer almakta olup bilgi
girii sadece rakamlarla kstlanmtr. Birok ATM cihaz yal ve engelli kullanclar
210
Bruseberg, A., & McDonagh-Philp, D. (2001). New Product Development by Eliciting User
Experience and Aspirations. International Journal of Human-Computer Studies, 55(4), 435-452.
211
Bu kapsamda belirtilen rn, sadece fiziksel bir rn olmayp, ierisinde srelerin, fiziksel
tasarmlarn, teknik yazlmlarn, gvenlik uygulamalarnn ve sistem nyzlerinin olduu karmak
sistemler btndr.
212
Nmerik Pin Pad: ATM lerde, ifre, ilem seimleri ve ilem tutarlarnn girildii, ounlukla saysal
ve ynlendirme tularnn olduu klavyedir.
- 203 -
iin uygun donanma ve yazlma sahip deildir. XTM cihaz herkesin kolayca
kullanabilecei, kullancnn kendine gre zelletirmesine izin veren, estetik
grnm olan, bir yap olarak tasarlanmtr.
Kullanlabilirlik ile estetik arasnda bir iliki bulunmaktadr. Sistemler veya

arayzler ne kadar estetik olursa, kullanclar sistemleri o derecede ergonomik olarak
alglamaktadrlar213. XTM zerindeki sreler ve arayzler, mterilerin kulland
ekranlar ilgi ekici ve basit tasarlanmtr. Renkler ve her trl grsel e kullancy
skmayacak, ilem yaparken dikkatini datmayacak ekilde estetik olarak
gelitirilmitir. XTM cihaz, menlerinde ve ilem esnasnda animasyon barndran
grsellerle ve oklu-dokunmatik zellii ile birlikte klasik ATM ekranlarndan farkl
bir kullanc deneyimi sunmaktadr. Klasik ATMlerden farkl olarak her ekranda tek
bilgi yerine gnmz insannn olduka aina olduu ve ska deneyimledii; bir
ekranda birden fazla veri girili, dokunmatik ekranlar ile cep telefonlarn kullanmak
kadar kolaylatrlmtr.
ekil 5.8 : nsansz ube Cihaz Grnt Ergonomisi
213
Tractinsky, N., Katz, A. S., & Ikar, D. (2000). What is Beautiful is Usable. Interacting with
Computers, 13(2), 127-145.
- 204 -
XTM cihaznn en nemli zellii ilem eitlilii ve kullanm asndan esnek
olmasdr. Cihaz konumlandrld yere gre duvar tipi, oturmal ve kabin eklinde
kullanlabilmektedir. Tasarm tamamen ergonomi prensiplerine gre ele alnan bu
almada, mterilerin kamera grntsn net grmesi, cihaz zerindeki kamerann
da mteriyi net grmesi zerine almalar ekil 5.8de gsterilmektedir. Genel
olarak insanlarn boylarnn 150 cm ile 180 cm arasnda olduu tansyla, cihazda
varsaylan boy uzunluu bu aralk olarak belirlenmitir. Bu aralk dnda gelen bir
mterinin, salkl bir iletiim asndan, koltuk boyutunu ayarlamas gerekmektedir.
- 205 -
EK3: REFERANS TABLO VERLER
EK3.1. Trk Bankaclk Sektrnde Personel ve ube Says Deiimi
2004 2015 yllar arasndaki Trk bankaclk sektrnde personel ve ube

says deiimi aadaki tabloda belirtilmitir.
Yurt i ube Yurt i ube Bana Den
Yl
Says Personel Says Personel Says
2004 6,039 123,936 20.52
2005 6,418 132,379 20.63
2006 6,612 138,618 20.96
2007 7,288 151,124 20.74
2008 8,131 168,542 20.73
2009 9,249 182,009 19.68
2010 9,497 183,562 19.33
2011 10,100 191,024 18.91
2012 10,472 194,351 18.56
2013 11,071 199,781 18.05
2014 11,919 213,574 17.92
2015 12,142 215,434 17.74
EK3.2. Trk Bankaclk Sektrnde ATM Says Deiimi
2004 2015 yllar arasndaki trk bankaclk sektrnde ATM says deiimi
aadaki tabloda belirtilmitir.
Yl ATM S ays
2004 13,556
2005 14,836
2006 16,513
2007 18,795
2008 21,953
2009 23,952
2010 27,604
2011 31,662
2012 34,709
2013 40,112
2014 43,668
2015 46,220
- 206 -
EK3.3. Trk Bankaclk Sektrnde Banka Ortalama ube Saylar
2004 2015 yllar arasndaki Trk bankaclk sektrnde tarihsel olarak banka
ortalama ube personel saylar aadaki tabloda belirtilmitir.
Yl Sektr Mevduat Katlm Kamu

2004 20.62 19.86 19.90 19.84
2005 21.19 20.55 19.73 20.23
2006 20.74 20.13 20.02 19.58
2007 20.72 20.06 21.81 19.97
2008 19.69 19.12 20.61 19.89
2009 19.28 18.67 20.77 19.55
2010 19.06 18.44 20.94 18.82
2011 18.64 18.10 20.29 18.68
2012 18.28 17.85 18.57 18.07
2013 17.93 17.56 17.39 17.28
2014 17.82 17.51 16.44 17.12
2015 17.79 17.60 15.35 16.91
Art Oran -14% -11% -23% -15%
EK3.4. Trk Bankaclk Sektrnde Ortalama Birim Personel Karll
2003 2015 yllar arasndaki Trk bankaclk sektrnde tarihsel olarak

ortalama birim personel karll aadaki tabloda Bin TL cinsinden belirtilmitir.
Sektr Mevduat Katlm Kamu

2003 65.59 63.35 51.00 75.33
2004 73.83 74.18 55.00 101.76
2005 68.98 65.96 57.55 115.11
2006 101.58 100.59 69.63 136.18
2007 114.61 114.01 79.00 146.48
2008 93.82 91.09 79.38 127.07
2009 138.02 139.34 78.60 185.71
2010 144.71 148.23 76.74 178.49
2011 130.21 132.06 76.52 143.27
2012 152.12 154.87 79.18 173.67
2013 149.40 152.00 79.68 187.04
2014 145.91 151.13 22.97 197.80
2015 151.88 154.33 42.09 219.66
Art Oran 132% 144% -17% 192%
- 207 -
EK3.5. Trk Bankaclk Sektrnde Bir Personelin rettii Aktif Deeri
2003 2015 yllar arasndaki trk bankaclk sektrnde tarihsel olarak

ortalama birim personelin rettii aktif deeri aadaki tabloda Bin TL cinsinden
belirtilmitir. Bu tabloya gre Katlm Bankacl sektrnn, dier sektrlere gre
daha az aktif retiminin daha az olduu grnmektedir.
Sektr Mevduat Katlm Kamu

2003 1,805 1,808 1,216 1,833
2004 2,222 2,234 1,412 2,427
2005 2,577 2,626 1,578 2,780
2006 3,069 3,141 1,858 3,275
2007 3,360 3,441 2,041 3,685
2008 3,698 3,789 2,205 4,263
2009 4,217 4,307 2,652 5,076
2010 4,778 4,886 3,059 5,660
2011 5,867 5,998 3,753 6,570
2012 6,482 6,569 4,252 7,049
2013 7,395 7,471 5,143 8,180
2014 8,607 8,688 5,818 9,924
2015 10,286 10,351 6,954 11,516
Art Oran 470% 473% 472% 528%
EK3.6. Trk Bankaclk Sektrnde Tarihsel ube, Personel ve ATM

Says
2003 2015 yllar arasndaki Trk bankaclk sektrnde tarihsel olarak ube,
personel ve ATM says aada belirtilmitir.
ube Says ATM Says Personel Says

2003 6,039 12,726 123,572
2004 6,177 13,556 127,391
2005 6,521 14,836 138,169
2006 7,256 16,513 150,462
2007 8,071 18,795 167,212
2008 9,250 21,953 182,100
2009 9,526 23,952 183,614
2010 10,000 27,604 190,586
2011 10,440 31,662 194,617
2012 10,981 34,709 200,745
2013 11,903 40,112 213,431
2014 12,125 43,668 216,063
2015 12,185 46,220 216,722
Art Oran 102% 263% 75%
- 208 -
EK3.7. Her 100 Bin Kiiye Den ube Says
2004 2014 yllar arasndaki tarihsel olarak 100 bin kiiye den ube says
aada belirtilmitir.
Yksek Gelir Dk Gelir Orta Gelir

Avrupa Trkiye Dnya
lkeleri lkeleri lkeleri
2004 33.62 23.66 1.11 7.1 11.78 9.18
2005 31.92 24.57 1.14 7.32 12.96 10.01
2006 33.91 26.26 1.19 7.7 14.06 11.11
2007 37.34 25.28 1.52 7.94 15.32 11.29
2008 36.62 25.31 1.88 8.72 17.14 11.19
2009 35.38 24.7 2.3 9.42 17.32 11.05
2010 34.21 23.98 2.47 9.85 17.87 10.96
2011 35.54 23.91 2.32 10.16 18.25 11.28
2012 31.99 23.37 2.74 9.94 18.67 11.4
2013 29.58 22.94 2.77 10.4 19.77 12.23
2014 27.98 21.28 3.07 11.89 19.79 13.46
Art Oran -17% -10% 177% 67% 68% 47%
EK3.8. Her 100 Bin Kiiye Den ATM Says
2004 2012 yllar arasndaki tarihsel olarak 100 bin kiiye den ATM says
aada belirtilmitir.
Yksek Gelir Dk Gelir Orta Gelir

Avrupa Trkiye Dnya
lkeleri lkeleri lkeleri
2004 77.74 59.33 0.45 6.98 28.52 18.44
2005 75.38 61.82 0.54 8.24 30.63 15.85
2006 80.1 69.67 0.63 9.63 33.48 18.93
2007 87.29 70 1 13.92 37.44 25.3
2008 89.71 68.71 0.78 16.03 42.98 26.61
2009 88.96 72.07 0.81 18.4 46.09 28.42
2010 91.03 72.25 1.4 20.06 52.21 28.9
2011 88.81 69.35 1.56 22.41 58.84 29.95
2012 85.06 72.39 1.95 26.37 63.39 33.49
2013 85.23 68.26 3.81 29.33 72 36.35
2014 80.79 63.39 4.23 34.71 77.08 43.97
Art Oran 4% 7% 840% 397% 170% 138%
- 209 -
EK4: LTERATRDEK VZA LE BANKA-UBE ETKNL ALIMALARI
Girdiler ktlar rnek lke Model Seenek Referans
Kaynaklar
-Ynetsel Personel
-Ynetim D Personel
-IT Altyaps
-Fiziksel Mekn
Dier
Soteriou, A., & Zenios, S. A. (1997). Efficiency, Profitability
-Vadesiz Mevduat Hesaplar
Kar 144 ube Kbrs CRR retim Yak. and Quality of Banking Services. Financial Institutions Center,
-Tasarruf Mevduat Hesaplar
The Wharton School, University of Pennsylvania.
-Yabanc Para Ve irket Hesaplar
-Kredi Hesaplar
-Bankalar Aras lemler
-Komisyonlar
-Mevduat Hacmi
-Avans Hacmi
Personel Giderleri Mevduatlar Alirezaee, M. R., Howland, M., & Van de Panne, C. (1998).
1282 CRS
letme Giderleri Bireysel Kredileri Kanada retim Yak. Sampling size and efficiency bias in data envelopment analysis.
ube VRS
ATM Says Ticari Krediler Advances in Decision Sciences, 2(1), 51-64.
Sat Personeli cretleri

Gie Hizmeti Personel cretleri
Destek Personel cretleri
Bireysel Mevduat lemleri
Dier cretler
Ticari Mevduat lemleri
letme Giderleri
Bireysel Yatrm Hesaplar Alirezaee, M. R., Howland, M., & Van de Panne, C. (1998).
Atm Says 1282 CRS
Ticari Yatrm Hesaplar Kanada retim Yak. Sampling size and efficiency bias in data envelopment analysis.
Tketici Kredileri ube VRS
Bireysel Planl & Kaytl Advances in Decision Sciences, 2(1), 51-64.
Dier Bireysel Krediler
Mevduat
Konut Kredileri
Bireysel Krediler
Deiken Oranl Ticari Krediler
Sabit Oranl Ticari Krediler
Ticari Konut Kredileri
Kontrol Edilemeyen Girdiler

Yllk Ortalama Aile Geliri ktlar (Kontrol Edilebilen)
Necmi K. Avkiran, (1999) "An application reference for data
Kk letme Says -Yeni Alan Hesap Says
CCR envelopment analysis in branch banking: helping the novice
Rekabet -Yeni Kulland.Kredi Adedi 65 ube retim Yak.
BCC researcher", International Journal of Bank Marketing, Vol. 17
Kontrol Edilebilir Girdiler -Yeni Yatrm Hesap Says
Iss: 5, pp.206 - 220
Gie Says -Komisyon Gelirleri
Personel Says
Hizmetler:
-Tm Mevd. l. Says
Hizmet: Personel Says -Kredi Kart Avans Says
-Sat: Mteri Temsilcisi -Ticari Mevd.l.Says Cook, W. D., & Hababou, M. (2001). Sales performance
20 ube Kanada DEA retim Yak.
-Ortak: Destek Personeli -Satlar: measurement in bank branches. Omega, 29(4), 299-307.
-Dier Personel -Alan Cari Hesap Says
-Mortgage lem Says
-Tketici Kred.l.Adedi
Dekker, D., & Post, T. (2001). A quasi-concave DEA model

Gie Personeli QC- Karllk
Toplam Kar 314 ube Almanya with an application for bank branch performance evaluation.
Destek Personeli DEA Yak.
European Journal of Operational Research, 132(2), 296-311.
- 211 -
Personel Says Mevduat
Hartman, T. E., Storbeck, J. E., & Byrnes, P. (2001). Allocative
Bilgisayar Says Krediler CCR
50 ube sve retim Yak. efficiency in branch banking. European Journal of Operational
Hizmet Alan Mortgage BCC
Research, 134(2), 232-242.
Girdi Maliyetleri Mteri Says
zel Cari Hesap

Ticari Cari Hesap
Vadeli Mevduat
Tasarruf Mevduat
Porembski, M., Breitenstein, K., & Alpar, P. (2005).
Krediler Hesab
Personel Says CCR Visualizing efficiency and reference relations in data
Hamiline Menkul Kymet 140 ube Almanya retim Yak.
Ofis Gereksinimi (m2) BCC envelopment analysis with an application to the branches of a
Dnlemez Garanti Hesab
German bank. Journal of Productivity Analysis, 23(2), 203-221.
Bono-Tahvil Hesaplar
Yatrm Hesaplar
Sigorta Szlemesi
Sosyal Yaplanma
Gzden Geirme Yang, J. B., Wong, B. Y. H., Xu, D. L., Liu, X. B., & Steuer, R.
Szlemeler E. (2010). Integrated bank performance assessment and
Mteri Hizmetleri HMRP
ADK Kaytlar 14 ube ngiltere Genel Yak. management planning using hybrid minimax reference point
Ticari Gelirler DEA
Ana Performans Gstergeleri DEA approach. European Journal of Operational Research,
leriye Ynelik Deer Art 207(3), 1506-1518.
Operasyonel Personel Says Kredi Hacmi

Howland, M., & Rowse, J. (2006). Measuring bank branch
Sat Personel Says Mevduat Hacmi
162 ube Kanada BCC retim Yak. efficiency using data envelopment analysis: managerial and
Ofis Gereksinimi (m2) Birim Mteri rn Says
implementation issues. INFOR, 44(1), 49.
ehir stihdam Oran Mteri Sadakati
Wu, D. D., Yang, Z., & Liang, L. (2006). Using DEA-neural
Mevduatlar
Personel Giderleri network approach to evaluate branch efficiency of a large
Gelirler 142 ube Kanada CCR retim Yak.
Dier Genel Giderler Canadian bank. Expert systems with applications, 31(1), 108-
Krediler
115.
ETM Says (ATM + CAT) Yeni Internet Mteri Says Portela, M. C. A. S., & Thanassoulis, E. (2007). Comparative
lem Etkin
Kira ETMde Para Yatrma 57 ube Portekiz BCC efficiency analysis of Portuguese bank branches. European
Yak.
Internet Kullanmayan Mteri Says CAT lem Says Journal of Operational Research, 177(2), 1275-1288.
- 212 -
Mteri Saysndaki Deiim
Vadesiz Hesap Deiimi
Dier Kaynaklar Deiimi
Portela, M. C. A. S., & Thanassoulis, E. (2007). Comparative
Personel Says Mevduattaki Deiim Operasyonel
57 ube Portekiz DEA efficiency analysis of Portuguese bank branches. European
Kira Banka Kredi Deiimi Etkinlik
Bal Birimlerdeki Kredi
Deiimi
lem Says
Cari Hesap Bakiyesi
Portela, M. C. A. S., & Thanassoulis, E. (2007). Comparative
Personel Says Dier Kaynaklarn Bakiyesi Kar
57 ube Portekiz DEA efficiency analysis of Portuguese bank branches. European
Faaliyet Giderleri Bankann Kredi Bakiyesi Etkinlii
Dier Birimleri Kredi Bakiyesi
Pazarlama Personeli Says
Mevduat Tutar Das, A., Ray, S. C., & Nag, A. (2009). Labor-use efficiency in
Operasyon Personeli Says
Kredi Tutar 222 ube Hindistan DEA retim Yak. Indian banking: a branch-level analysis. Omega, 37(2), 411-
Destek Personeli Says
Faiz D Gelir 425.
GM Masraflar Pay
Faiz Giderleri McEachern, D., & Paradi, J. C. (2007). Intra-and inter-country
Faiz Gelirleri Karllk
denen Masraflar 138 ube 7 lke CCR bank branch assessment using DEA. Journal of productivity
Faiz D Gelirler Yak.
Dier Giderler analysis, 27(2), 123-136.
Ynetici Personel McEachern, D., & Paradi, J. C. (2007). Intra-and inter-country
Gie lemleri
Gie Personeli 138 ube 7 lke CCR retim Yak. bank branch assessment using DEA. Journal of productivity
Yeni Alan Hesap Says
Pazarlama Personeli analysis, 27(2), 123-136.
ube Says ve Mteri Temsilcisi Toplam Mevduat Bakiyesi

Camanho, A. S., & Dyson, R. G. (2008). A generalisation of
Ticari ve Destek Personel Says Toplam Kredi Bakiyesi
157 ube Portekiz DEA retim Yak. the Farrell cost efficiency measure applicable to non-fully
Gieci Says Bilano D Deerler
competitive settings. Omega, 36(1), 147-162.
Operasyonel Maliyetler Genel lem Says
Kredi Bakiyesi Giokas, D. I. (2008). Assessing the efficiency in operations of a

Personel Giderleri CRS
Mevduat Bakiyesi 44 ube Yunanistan retim Yak. large Greek bank branch network adopting different economic
Dier letme Gid. BCC
Faiz D Gelir behaviors. Economic Modelling, 25(3), 559-574.
Kredi lemleri Giokas, D. I. (2008). Assessing the efficiency in operations of a
Personel Giderleri CRS
Mevduat lemleri 44 ube Yunanistan lem Yak. large Greek bank branch network adopting different economic
Dier letme Gid. BCC
Dier lemler behaviors. Economic Modelling, 25(3), 559-574.
- 213 -
Giokas, D. I. (2008). Assessing the efficiency in operations of a
Faiz Giderleri Faiz Gelirleri CRS Araclk
44 ube Yunanistan large Greek bank branch network adopting different economic
Faiz D Giderler Faiz D Gelirler BCC Yak.
behaviors. Economic Modelling, 25(3), 559-574.
ube Says Net Dnem Kar
Personel Says Toplam Krediler CCR Kksal, C. D. (2001). Veri Zarflama Analizi ile bankaclkta
37 Banka Trkiye retim Yak.
Toplam Aktifler Toplam Mevduat BCC greceli verimlilik lm (Doktora Tezi, Sosyal Bilimler)
Toplam Faiz Giderleri Kredi Geri Dn Oran
Vadesiz TL
Vadeli TL
Vadesiz YP
Vadeli YP
Personel Giderleri
Ticari Krediler CCR retim Yak. Kale, S. (2009). Veri Zarflama Analizi le Banka ubelerinin
Dier letme Giderleri 128 ube Trkiye
Bireysel Krediler BCC Gelir Yak. Performansnn llmesi (Doktora Tezi, Sosyal Bilimler)
Karlk Giderleri
Toplam lem Says
Hazine l. Alnan Kom.
Kredi Kart Says
Net Kar
Personel Giderleri
Net Faiz Gelirleri CCR Karllk Kale, S. (2009). Veri Zarflama Analizi le Banka ubelerinin
Dier letme Giderleri 128 ube Trkiye
Faiz D Gelirler BCC Yak. Performansnn llmesi (Doktora Tezi, Sosyal Bilimler)
Karlk Giderleri
Toplam Mevduat/Toplam Aktif

Kele, . (2011), Krgz Bankaclk Sisteminin Etkinliinin Veri
Faiz Giderleri / Toplam Aktif Toplam Krediler / Toplam Aktif Araclk
18 Banka Krgzistan DEA Zarflama Analiziyle llmesi, Krgzistan-Trkiye Manas
Dier Faaliyet Giderleri / Top. Aktif Faiz Gelirleri / Toplam Aktif Yak.
niversitesi (Doktora Tezi, Sosyal Bilimler)
Sermaye Yeterlilik Rasyosu
Faiz Gid. / Toplam Ak.

(Personel Gid.+Kdem Taz.)/Top. Faiz Gelirleri / Toplam Aktif Kele, . (2011), Krgz Bankaclk Sisteminin Etkinliinin Veri
Ak. Faiz D Gelirler / Toplam Aktif 18 Banka Krgzistan DEA Kar Yak. Zarflama Analiziyle llmesi, Krgzistan-Trkiye Manas
Dier Faaliyet Gid. / Toplam Ak. Net Kar / Toplam Aktif niversitesi (Doktora Tezi, Sosyal Bilimler)
Net Kar / zkaynaklar
- 214 -
Deiken Oran. Tketici Kredi S.

Faizli Cari Hesap Says
Sat Personel Says Menu Hesap Says Yang, Z. (2009, March). Bank branch operating efficiency: a
Gie Hizmeti Personel Says ube Hes. Menu Hes.Trans. l. DEA approach. In Proceedings of The International
240 ube Kanada BCC retim Yak.
Destek Personel Says Menu Hes. Para ekme l. MultiConference of Engineers and Computer Scientists (Vol. 2,
Dier Personel Says Menu Hes Czdan Yazdrma l. pp. 18-20).
Havale lem Says
Kredi Kart lem Says
lem Says
Personel Says
Faiz Harcamalar Lin, T.T., Lee, C.C Ve Chiu, T.F. (2009). Application of DEA
Para Yatrma Miktar Kazanlan Operasyonel Gelir 117 ube Tayvan CCR retim Yak. In Analyzing A Banks Operating Performance, Expert Systems
Vadesiz lem Says Faiz Geliri with Applications 36 (2009) 88838891.
Kredi lem Miktar
Toplam Mevduat
ube Says Toplam Krediler Budak, H. (2011). Veri Zarflama Analizi ve Trk bankaclk
Personel Says Faiz ve Faiz D Gelirler 22 Banka Trkiye CCR retim Yak. sektrnde uygulamas. Marmara niversitesi Fen Bilimleri
Faiz ve Faiz D Giderler Toplam Toplam Dergisi, 23(3) (2011) 95110
Net Kar
Gnlk lem Says
Sat Personeli Says Edelstein, B., Paradi, J. C., Wu, A., & Yom, P. (2012). Bank
Yatrm Bedeli
Servis Personeli Says 966 ube Kanada BCC retim Yak. branch grouping strategy, an unusual DEA application. Journal
Kiralama Bedeli
Ynetim Personeli Says of Service Science and Management, 5(04), 355.
Gie lem Says
Mterilerin Gie Bekleme Sresi

Mterisi Olmayan Kiilerin Gie
Banka Mterisi Ort. Fi/Gie
Bekleme Sresi
Say. Mimarba,H., Banka ubelerinin Mteri Odakllk Endeksi
ATM Para Eksikliinin Giderilme CCR
Banka Mterisi Olmayan Ort. 30 ube Trkiye Kalite Yak. Ve Veri Zarflama Yntemi Yardmyla Etkinliklerinin
Sresi BCC
Fi/Gie Say. Belirlenmesi: Bir Uygulama, Doktora Tezi, 2011
Banka Mterisi ikyet Says
ATM Kat Para Bitme Adedi
Banka Mterisi Olmayan ikyet
Says
- 215 -
ZGEM
1976 ylnda Aksarayda dodu. lkokul, ortaokul ve lise eitimini Aksarayda

tamamlad. 1997 ylnda stanbul niversitesi Bilgisayar Bilimleri Mhendislii
blmnden mezun oldu. 2002 ylnda Bilgi niversitesi'de iletme (MBA)
konusunda yksek lisans eitimini tamamlad. 1997 ylndan beri teknoloji ve finans
sektrnde eitli firmalarda grev almtr. ngilizce bilmekte halen zel bir irkette
yneticilik yapmaktadr.

Islamic Banking and Finance

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Islamic Banking and Finance

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

BANKA UBELERNN ETKNL LE NSANSIZ

Teknolojinin hayatmzda olduu gibi finans sektrnde de kullanm her geen

stanbul, 2016 Mcahit GNDEBAHAR

BLM 2: LITERATR TARAMASI ....................................................................................... - 42 -

7/24 : Haftann 7 Gn ve Her Gn 24 Saat Kesintisiz Hizmet Vermek

Tablo 1.1 : Trk Bankaclk Sektrnde Kanal statistikleri ....................................................... 11

Ad ve Soyad : Mcahit GNDEBAHAR

BANKA UBELERNN ETKNL LE NSANSIZ BANKA

Bu aratrma ile insansz ube olarak adlandrlan ve hibir igcnn banka

Name and Surname : Mcahit GNDEBAHAR

COMPARISON OF THE EFFICIENCY OF UNMANNED BRANCHES AND

"Unmanned branch" is defined as a bank branch, which is a fully automated

Keywords: Bank, Branch, Efficiency, Internet Branch, Unmanned Branch,

Globalleen dnyamzda, nfusun artmas, serbest piyasa ekonomisinin tm

Teknolojinin gndelik hayatmzda olduu gibi finans sektrnde de kullanm

ube Bana Den Personel Says

Yurt i ube Says ube Bana Den Personel

ekil 1.1 : Trk Bankaclk Sektrnde Personel ve ube Says Deiimi

Trkiyede finans sektr bnyesinde en ok pay sahibi olan bankalar, aktif

Bankalarn gider kalemlerini ele aldmzda halen insan kaynann bankalar

Bankaclk sektrnde ilk ve en yaygn kanal uygulamas olan ATMlerin

ekil 1.2 : Trk Bankaclk Sektrnde ATM Says Deiimi

Bu aratrma ile insansz ube olarak adlandrlan ve hibir igcnn banka

alma bnyesinde kullanlacak olan Veri Zarflama Analizi (VZA; Data

Bu kapsamda almann ilk aamasnda insansz ube kavramlar incelenecek,

almann ikinci aamasnda konuyla ilgili literatr taramas yaplarak,

almann nc aamasnda ise etkinlik lme yntemleri ile Veri Zarflama

almann drdnc aamasnda ise oluturulan model uygulamaya alnarak

ii. Aratrma Sorular

Bu alma srecinde bankaclk sektrnde var olan ve banka maliyetlerinin

1. Banka ubelerinde ortalama banka alan says tarihsel olarak azalma

iii. Aratrmann Katks

Bu almann bankaclk endstrisine ve literatre salad katk aada

1. Gerek bir banka bnyesinde oluturulan insansz ube kavram ile

Bu tez almasnda aadaki varsaymlar ile hareket edilecektir.

Bu aratrma ile insansz ube olarak adlandrlan ve hibir igcnn banka

1.1. Temel Kavramlar

Teknolojinin gndelik hayatmzda olduu gibi finans sektrnde de kullanm

Tablo 1.1 : Trk Bankaclk Sektrnde Kanal statistikleri

2013 2014 2014 Art 2015 2015 Art

1.2. Trk Bankaclk Sistemi

Trk bankaclk sistemi, genel olarak Cumhuriyet ncesi ve Cumhuriyet

1.3. Bankalarda ubeleme Yaplar

Bankalar kamu mterileri dndaki mterilerini, genel olarak bireysel, KOBI

Tablo 1.2 : Trk Bankaclk Sektr ube ve Personel Bilgileri

Bankalar bnyesindeki tm alanlar, banka ubelerinde grev

Teknolojinin geliimi, ADK kanallarnn yaygn olarak kullanlmaya balamas

Toplam Personel Says / Toplam ube Says (Kii)

Sektr Mevduat Katlm Kamu Yl

Sektr Mevduat Katlm Kamu Yl

ekil 1.4 : Tarihsel Olarak Ortalama Birim Personel Karll

Personel maliyetlerini indirgemenin en kolay yolu, ilemleri mmknse

ekil 1.5 : Bankaclk lemlerinin Yaplma Sras in nerilen Yntem

Bankaclk sektrnde banka bykln gsteren baka bir deer de banka

Toplam Aktifler / Ortalama Toplam Personel Says (Bin TL)

Sektr Mevduat Katlm Kamu Yl

Bankaclk sektrnde ADK kullanm her geen gn yaygnlamaktadr. ekil

Mterinin fiziksel ilem yapma ihtiyacn karlamak, mesai saatleri dnda

ube Says ATM Says Personel Says

ekil 1.7 : Tarihsel Olarak ube, Personel ve ATM Says

Trk bankaclk sektr yannda dnya bankaclk sektrndeki ubeleme

ekil 1.8 : Her 100 Bin Kiiye Den ube Says