QUAN LY CHAT LNG SA

Quan ly
CHAT LNG SA

H Ni 2007
 LI NI U
CUN SCH NY C THC HIN DI S HP TC CA

Sa l ngun cung cp cc yu t thit yu cho sinh trng v pht trin ca con ngi. Mi ngi
D n b sa Vit B (VBDP)
Phng 307, A3, Nh Khch Tho Vin 1B Bc Sn, chng ta ngay t lc sinh ra u cn n sa bt u s sng. V tt c chng ta u bit rng
Ba nh, H Ni, Vit Nam. b sa c th sn xut ra sa phc v nhu cu ca con ngi. Nhng trong chng ta ai bit c
Tel: (+84) 4 7 344 278 thc s trong sa c nhng g? Sa rt giu nng lng, m, khong v cc loi vitamin. Cc
Fax: (+84) 4 7 344 279
nh khoa hc cn ch ra rng trong sa c n hn 100 loi thnh phn khc nhau.
E-mail: vbdairyproject@fpt.vn
Cc nh my ch bin sa thu gom sa t hng ngn con b, qua cc cng on ch bin, h
Cc Chn Nui (DLP) to ra cc sn phm thm ngon. Nhng c phi l sa t tt c con b u ging nhau? S
S 2, Ngc H, Ba nh, H Ni, Vit Nam. tht khng phi vy. C rt nhiu thay i v thnh phn v cht lng sa i vi cc c th
Tel: (+84) 4 7 345 443
b khc nhau.
Fax: (+84) 4 8 443 811 / (+84) 4 8 436 802
E-mail: cn@mard.gov.vn Cc nh my ch bin mun m bo cho ngi tiu dng nhn c cc sn phm sa c hm
lng dinh dng cao. V th h cn bit c cht lng i vi tng loi sa m h thu gom
C quan hp tc k thut B ti H Ni (BTC H Ni)
thng qua kim tra cht lng sa. Nhng cht lng sa l g? C phi l ch s v t l m
F7 - F9, s 14 ng Thy Khu, H Ni, Vit Nam
sa, m, s lng vi khun, s lng t bo soma hay tn d ha cht trong sa?
Tel: (+84) 4 7 280 571
Fax: (+84) 4 7 280 572 Quyn sch ny hng ti mc ch gii thiu cc l thuyt c bn v sa v lm sng t mt
E-mail: vietnam@btcctb.org s thut ng c bn v cht lng sa. Khi mi ngi tho lun v cht lng sa, h nn hiu
r v s khc bit gia thnh phn sa, s lng vi khun, s lng t bo soma, ha cht tn
Din n Ngnh sa Vit Nam
d v.v.
Phng 308, Nh A3, Nh khch Tho Vin 1B Bc Sn,
Ba nh, H Ni, Vit Nam. Gi thu mua sa ti nguyn liu chu nh hng bi bin ng gi sa th gii, do ngi
Tel: (+84) 4 7 346 426
chn nui b sa Vit Nam phi cnh tranh vi tt c nhng ngi chn nui b sa trn ton
Fax: (+84) 4 7 344 279
th gii. Nhng ch nhng ngi chn nui sn xut ra c sn phm cht lng cao mi nhn
Email: info@dairyvietnam.org.vn
Website: www.dairyvietnam.org.vn c gi tr cao cho sn phm ca h. Vi vic son ra cun sch ny, chng ti hy vng c th
www.nganhsuavn.org.vn gip ci thin cht lng sa ti nguyn liu Vit Nam.
 MC LC

Li ni u

Mc lc

Chng 1: S TIT SA 1
I. S sn xut sa trong bu v 2
II. Chu k tit sa 6

Chng 2: THNH PHN SA CA B SA KHE 9

I. Gii thiu 10
II. M t thnh phn sa 13
III. Kim tra thnh phn sa 16
IV. Cc yu t nh hng n thnh phn sa 17

Chng 3: S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BC),

CHT TN D 25

I. S lng t bo SOMA 26
Chu trch nhim ni dung Chu trch nhim pht hnh II. S lng vi khun 29
III. Cht tn d 35
Chng 1:

S TIT SA
S sn xut sa trong bu v
Chu k tit sa
 Chng 1 Chng 1

I. S SN XUT SA TRONG BU V Cc t bo tuyn tit sa vo cc nang tuyn. Bao quanh nang tuyn sa l cc t bo
c. Khi cc t bo c co bp nang tuyn, sa c y ra khi nang tuyn qua cc ng
1. Cu to bu v dn ti b sa.
B sa c mt on ko di dn sa xung nm v, c gi l b nm v. Tip n
V b chia lm bn khoang khc nhau. Mi khoang l mt mng li phc tp c to l u nm v c cu to l mt knh nm v, di 1 - 1,5cm. Gia cc ln vt sa,
nn bi h thng cc ng dn to nh khc nhau, mch mu, t bo tit sa v m c. c vng s ng knh nm v ngn khng cho sa r r ra ngoi v ngn vi khun xm
Mi khoang c mt nm v vi cc tuyn v ring bit, do sa khng th di chuyn nhp vo bn trong v.
t khoang ny sang khoang khc c.
S TIT SA

S TIT SA
Hnh 1.1: Hnh ct bu v

Ch thch:
1. Nang tuyn sa
2. B sa trong mt khoang bu v
Hnh 1.2: T chc c bao quanh v b gip chng li cc tn thng c hc
3. B nm v
4. Knh nm v

2 3
 Chng 1 Chng 1

2. Sa c tit ra trong bu v nh th no? B m c kch thch khi b

con b. Ngay khi b m cm
Sa c tit ra lin tc trong bu v v phn ln lng sa cha trong nang tuyn nhn c iu ny, c th n
sa (60%); cn li 20% trong ng dn v 20% trong b sa. s gii phng oxytocin. B sa
hin i c kch thch bi
Khi bt u vt sa, cc t bo c bao quanh nang tuyn sa nhn tn hiu co bp.
mi, m thanh, v cm gic
y chnh l tc ng ca mt loi hoc mn tn l oxytocin. Oxytocin c to ra v
m chng quen qua cc
cha trong mt tuyn ring. Khi b m nhn c cc kch thch quen thuc trc khi
ln vt sa. Tt c nhng yu
vt sa, oxytocin s c gii phng vo mch mu.
t ny to thnh phn x c
iu kin. Khi cm nhn c
chng, c th b s gii phng Hnh 1.4. Cc yu t nh hng n c ch tit oxytocin
oxytocin vo mch mu.
Khong 60 - 90 giy sau khi tit, oxytocin bt u c tc dng ln bu v lm cho cc t
bo c co bp nang tuyn sa. Khi nang tuyn sa c co bp, sa s c gii phng
S TIT SA

S TIT SA
ra khi cc nang tuyn sa v chy xung b nm v. Khi ta c th gn cc chp v
ca my vt sa vo nm v ht sa hoc c th dng cc ngn tay vt sa.
Oxytocin ch c tc dng trong khong 5 - 8 pht, sau tc dng ca n s mt dn.
V vy chng ta ch nn vt sa trong khong thi gian oxytocin c tc dng. Oxytocin
s gim hoc khng c tc dng nu b s hi hoc khng thoi mi. Nu ko di thi
gian vt sa, b s cm thy kh chu v sau s rt kh vt sa.

Hnh 1.3: Nang tuyn sa co bp Ghi nh: Cng tc chun b vt sa cng k, lng sa vt c cng
nhiu!

4 5
 Chng 1 Chng 1

II. CHU K TIT SA 2. Sn lng sa bin ng nh th no trong ton b chu k?

Trong chu k tit sa, khong thi gian

1. Th no l mt chu k tit sa?
t 4 n 10 tun sau khi sinh b l
lc b m t ti sn lng cao nht
Trc khi , b m bt u tit sa chun b cho b con b. Sau khi sinh b, b m bt
(nng sut ti a). Nng sut ti a
u bc vo chu k tit sa. Khong thi gian t khi b bt u cho sa cho n lc
cao thng dn ti tng sn lng
cn sa gi l chu k tit sa.
sa trong ton b chu k s cao. Nng
V l thuyt, mt chu k tit sa l tng ko di 305 ngy, nhng trn thc t, c th sut ti a thuc vo nhiu yu t nh
ko di hn ty thuc vo thi im cn sa, khong 2 thng trc khi b m sinh la ging, ch dinh dng.
tip theo.
Sau khi t nng sut ti a, sn lng
Kg / Ngy s gim dn, trung bnh khong 7 - 10%
50
Nng sut sa ti a
mi thng cho ti ngy cn sa, y l
45
lc sn lng sa thp nht trong c
S TIT SA

S TIT SA
40

35
chu k. Hnh 1.5 l ng cong biu
30 din mt chu k tit sa bnh thng.
Hnh 1.6: Cn sa v ghi chp y l mt khu quan trng
25

20

15

10

0
Ghi nh: Ghi chp y sn lng sa ca b nh gi tim nng
0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44 48 52 cho sa
Tun l sau

Hnh 1.5: ng biu din chu k tit sa

6 7
 Chng 1

TM TT CHNG 1

Sa c to ra trong nang tuyn sa ca v b.

Khong 60% sa cha trong nang tuyn sa cn 40% trong b sa
v ng dn sa.
Trong qu trnh vt sa, nang tuyn sa co bp gii phng sa
ra khi nang tuyn sa. Nang tuyn sa ch co bp sau khi oxytocin
c tit vo mch mu.
Lng oxytocin tit ra ph thuc vo nhng kch thch m b m
nhn c trc v trong qu trnh vt sa.
Chng 2:
Nu ni vt sa yn tnh, thoi mi, lng oxytocin tit ra s tng
S TIT SA

ln. Ngc li, nu b au n hoc s hi, lng oxytocin tit

ra s gim i.
Chu k tit sa l tng thng ko di 305 ngy. Sau , b phi
THNH PHN SA CA
c cn sa trong khong thi gian l 60 ngy trc khi sinh la
tip theo.
B SA KHE
Thi im nng sut sa t ti a l khong 4 - 10 tun sau khi .
Tng sn lng sa ca c chu k t l thun vi nng sut ti a. Gii thiu
M t thnh phn sa
Kim tra thnh phn sa
Cc yu t nh hng n thnh phn sa
8
 Chng 2 Chng 2

I. GII THIU

Sa bao gm cc thnh phn sau: nc, m sa, protein, khong, vitamin v ng

THNH PHN SA CA B SA KHE

THNH PHN SA CA B SA KHE

lactose. Mi thnh phn chim mt t l nht nh trong sa. T l ph thuc vo
ging, thi k tit sa, ch dinh dng, sc khe ca b, ma v v cng tc qun
l n.
Thnh phn chnh ca sa thng (Hnh 2.1):
Nc: 85,5 - 89,5%
M sa: 2,5 - 6%
Cht kh khng bo (SNF): 7,1 - 11,4%
- Protein: 2,9 - 5% Hnh 2.1: Thnh phn sa

- ng lactose: 3,6 - 5,5%

- Khong: 0,6 - 0,9%
Vt cht kh l tng tt c cc thnh phn khng phi nc, chim khong 12%
- Vitamin
trong sa.
Sa b khe mnh cng c c t bo soma v vi khun.

10 11
 Chng 2 Chng 2

Thnh phn chnh trong sa ca mt s ging b: II. M T THNH PHN SA

H Lan Brown 1. Nc
THNH PHN SA CA B SA KHE

THNH PHN SA CA B SA KHE

Thnh phn Jersey Zebu Ayrshire
thun (HF) Swiss
Nc chim khong 88% thnh phn ca sa. Thiu nc ung cho b c nh hng
Nc (%) 87,8 85,0 85,3 86,9 86,7 trc tip ti sn lng sa. Sn lng sa c th gim ngay trong ngy nu khng cung
cp nc cho b ung. y l mt trong nhng l do ti sao ti khu chn nui lun
M sa (%) 3,5 5,5 4,9 4,1 4,0 phi c nc ung cho b.

Protein (%) 3,1 3,9 3,9 3,6 3,6 Lu : Bng nhiu phng php, ngi ta d dng pht hin ra nc c cho thm
vo sa sau khi vt.
Khong (%) 0,7 0,7 0,8 0,7 0,7

ng lactose (%) 4,9 4,9 5,1 4,7 5,0

Sa b tit ra ngay sau khi sinh gi l sa u. Sa u c nhiu protein, khong v m

sa nhng t ng lactose hn sa thng. Sa u c khng th v mt s yu t cn
thit gip b tng kh nng min dch. Con ngi khng nn dng sa tit ra trong 4
ngy u sau khi sinh. Sau mt thi gian ngn thnh phn ca sa u s thay i dn
dn ging sa thng.

Hnh 2.2: Nc sch cn c cung cp y c ngy

12 13
 Chng 2 Chng 2

2. M sa 3. Protein
Thng thng, m sa chim khong 2,5 n 6,0% Trong nhm thnh phn vt cht kh c trong sa, protein c cu trc ln th hai sau
thnh phn sa, ty thuc vo ging b v ch m sa. Nhm protein c bn trong sa l casein. Casein chim 80% tng lng protein.
THNH PHN SA CA B SA KHE

THNH PHN SA CA B SA KHE

dinh dng. M sa tn ti di dng ht nh l Protein l mt ch tiu quan trng nh gi cht lng sa. Sa c cng nhiu protein
lng trong nc sa. th gi tr dinh dng cng cao.
Trong sa, cc ht m sa l cc ht ln nht nhng
li nh nht nn c xu hng ni ln b mt sa khi 4. ng lactose
sa trng thi tnh (hnh 2.3) ng lactose l loi ng ch c trong sa. y cng l mt ngun nng lng ln
Lp trn cng ca sa c to nn ch yu bng bn cnh cht bo. ng lactose khng ngt nh cc loi ng khc (km ngt hn
m sa, gi l lp kem. Kem chnh l nguyn liu ng ma 30 ln).
ch bin b. Tng di cng l sa khng kem, bao
gm protein v cc cht khc. 5. Khong
Hnh 2.3: M sa ni ln b mt sa
M sa l mt tiu chun quan trng nh gi Sa b c cha mt s cht khong trong canxi v pht pho l hai loi khong chnh.
sa ti. Do , cn phi khuy sa ti nguyn C hai u cn thit cho qu trnh pht trin xng v m ng vt.
liu nh k ngn cc ht m sa kt dnh li vi nhau. Ngoi ra, sa b cn cha cc khong khc. Mui khong l mt v d. Lng mui trong
M sa rt giu nng lng cho nhu cu dinh dng ca con ngi, chnh v th hu ht sa khng c nh. Cng v cui chu k tit sa hay trong cc trng hp b mc bnh
cc nh my ch bin sa sn sng tr gi cao hn cho sa c hm lng m sa cao. bu v, lng mui trong sa tng, lm sa c v mn.

6. Vitamin
Ghi nh: nh k khuy u sa, khng cht bo ni ln trn b mt
Sa b c hu ht cc vitamin quan trng, trong ph bin nht l vitamin A, B1, B2,
sa!
D, E, K.

14 15
 Chng 2 Chng 2

III. KIM TRA THNH PHN SA IV. CC YU T NH HNG N THNH PHN SA

Thnh phn sa l mt tiu chun quan trng khi nh gi cht 1. Dinh dng
lng sa ti v y l yu t quyt nh gi tr dinh dng ca
THNH PHN SA CA B SA KHE

THNH PHN SA CA B SA KHE

Dinh dng ng vai tr rt quan trng i vi b sa. c th sn xut ra nhiu sa
sa. Hu ht cc cng ty ch bin sa sn sng tr gi cao hn
c cht lng cao, b cn phi n nhiu cc loi thc n c cht lng cao v t l thc
cho sa c hm lng m sa v protein cao. Mt s cng ty
n th/tinh phi m bo ng khu phn. Nu gim s lng v cht lng khu phn
o c chnh xc lng m v protein c trong sa trong khi
n s dn ti gim sn lng sa, do gim lng m sa v protein.
cc cng ty khc li thin v kim tra tng lng vt cht kh
v/hoc kh khng bo. nh hng c th ca ch dinh dng ti thnh phn sa rt phc tp. Mt im
quan trng cn ghi nh l b phi c cung cp c xanh c cht lng cao, nc
Vt cht kh trong sa thp ngha l sa c cht lng thp.
ung sch s, y v b sung thc n tinh, khong theo ng khu phn. Mi thay
Nu vt cht kh rt thp, iu c ngha l sa b pha
i trong khu phn s dn n thay i cht lng sa.
thm nc.
C th kim tra thnh phn sa trong phng th nghim bng
cc k thut truyn thng. Tuy nhin, ngy nay ngi ta ch Hnh 2.4: My phn tch nhanh
to ra cc loi my phn tch sa c th cho kt qu sau vi mt s ch tiu cht lng sa

giy. Cc ch tiu thng thng v thnh phn sa gm:

Vt cht kh (%) = M sa (%) + Protein (%) + ng lactose (%) + Khong (%)

M sa (%)
Protein (%)
kh khng bo (%) = Protein (%) + ng lactose (%) + Khong (%)

Hnh 2.5: Cung cp y c xanh cht lng cao cho b sa

16 17
 Chng 2 Chng 2

2. Cc giai on trong chu k tit sa 3. Bnh tt

Khi b mi , sa c cht lng rt cao, sau cht lng gim dn khi sn lng sa Nhng bnh m b mc phi c th nh hng ti sn lng sa, m sa v protein.
tng v gim ti mc thp nht vo thi im 50-70 ngy sau khi . Mt s loi bnh c th k tn nh sau:
THNH PHN SA CA B SA KHE

THNH PHN SA CA B SA KHE

M sa v protein u c xu hng tng ln k t ngy th 70 sau khi sinh, nhng
protein ch tng ng k nu b m c cha tr li. Trong giai on tip theo ca chu
k tit sa sau khi b m mang thai tr li, lng m sa v protein u tng nhanh
hn so vi cc thnh phn khc.
Lng ng c trong sa u thp nhng s tng nhanh sau v t mc cao nht
vo khong 2 tun u tin ca chu k tit sa; v tip tc duy tr trong khong 4 tun
tip theo ri gim dn cho ti cui chu k tit sa.
Bnh vim v: Lm gim sn lng sa, ng lactose v m sa. Khi b b vim
v, protein s tng ln v s lng, nhng v cht lng th km i.
Bnh sn l gan: C th lm gim m sa v protein.
B b nhim giun sn nng: Cng c th l nguyn nhn lm gim cht
lng sa.
Mt s bnh c th truyn mm bnh vo sa v ly sang ngi nh bnh lao. Bnh tt,
thng tn s lm gim lng thc n thu nhn b v/hoc gy ri lon tiu ha do
lm nh hng ti cht lng sa.

Hnh 2.6: S dng thc n tinh vi t l ph hp theo khu phn

Hnh 2.7: C cc bin php ngn chn mm bnh xm nhp vo c th b

18 19
 Chng 2 Chng 2

4. Ging 5. iu kin kh hu
Cc ging b khc nhau th thnh phn sa cng khc nhau (Xem Bng trang 12). M Nhit v m cao nh hng ti lng thc n thu nhn. Lng thc n thu nhn
sa v protein l c tnh di truyn ca tng ging b. thay i s lm thay i r rt nng sut, cht lng sa. Nhit thng xuyn trn
THNH PHN SA CA B SA KHE

THNH PHN SA CA B SA KHE

Vic lai to ging gip tng cht lng sa, ci tin cc c tnh di truyn ca b. Li ch
t vic la chn c ging, b ci ghp i giao phi s to ra th h con chu ca
chng c cc c tnh di truyn tt hn. V vy chn ging l mt cng c hiu qu
ci thin thnh phn sa.
30OC s lm gim sn lng sa v t l protein v nng lng n vo gim.
Khi tri nng, cc h chn nui c th lm mt cho b bng h thng thng gi t nhin
hoc bng cch phun nc lm mt, qut gi v bng cc bin php chng nng cho
mi chung b.
Nhng c th b trong giai on u hoc giai on gia ca chu k tit sa v c
cho n t hoc khng c cho n thc n b sung s b nh hng nhiu nht bi tc
ng ca nhit (stress nhit).

Hnh 2.8: B Ayrshire Hnh 2.9: B Brown Swiss

Hnh 2.10: B Holstein Friesian Hnh 2.11: B Jersey

Hnh 2.12: To mi trng sng thng thong, mt m cho b

20 21
 Chng 2 Chng 2

6. X l sa bng nhit 7. iu kin bo qun

Ti nh my ch bin, ngi ta s dng nhit loi b cc vi sinh vt gy bnh c th M sa v protein c th c nhng thay
c trong sa. Vic dng nhit x l sa cng c th lm thay i thnh phn trong i v ha hc trong thi gian bo qun.
THNH PHN SA CA B SA KHE

THNH PHN SA CA B SA KHE

sa. Nhit cng cao v thi gian tip xc vi nhit cng di, thnh phn sa bin i Nhng phn ng ha hc ny c th lm
cng nhiu. Thi gian x l nhit ngn nhng dng nhit cao cng c tc dng tng mt mi thm ngon t nhin ca sa.
t nh dng nhit thp hn nhng thi gian x l di hn.
Phn ng ha hc s ph v cu trc m
Sa c x l nhit 75 C trong 20 - 60 giy s bt u c mi v v ging nh sa
O
sa v protein. Cc loi men l yu t
c nu ln. Sa nh vy s khng c cc nh my ch bin thu gom. gy ra nhng phn ng ha hc . Cc
loi men c th c sn trong sa hoc
do vi khun to ra. Bo qun sa nhit
thp ch c th lm cc phn ng ny
chm li. Do , nu ko di thi gian
bo qun th sa vn c th b hng mc
d nhit bo qun thp.

Hnh 2.13: Dy truyn ch bin sa Hnh 2.14: Sa c bo qun trong bn lnh ti trm thu gom

Ghi nh: Khng bao gi dng nhit x l sa trc khi mang sa n Ghi nh: Sa phi c bo qun nhit thch hp cng sm cng
trm thu gom. tt ngay sau khi vt.

22 23
 Chng 2

TM TT CHNG 2
THNH PHN SA CA B SA KHE

Sa cha khong 88% nc v 12% vt cht kh.

Vt cht kh ch yu bao gm m sa, protein, ng lactose,
Chng 3:
khong v cc vitamin.
Sa c lng vt cht kh cao s c gi tr dinh dng cao.
Hu ht cc nh my ch bin sa tr gi cao hn cho sa c nhiu S LNG T BO SOMA (SCC)
m sa v protein hn.
T l ca tng thnh phn trong sa c qui nh bi ch dinh S LNG VI KHUN (BCC)
dng, gia on khc nhau trong thi k tit sa, sc khe b,
ging b v ma v. CHT TN D

nh ngha mt s ch tiu cht lng sa

S lng t bo soma (SCC): L s lng t bo soma c trong 1ml sa.
S lng vi khun (BCC): L s lng vi khun c trong 1ml sa.
Cht tn d: L s c mt cc ha cht trong sa sau qu trnh iu tr bnh hoc
c trong thc n cho b.

24
 Chng 3 Chng 3
S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

I. S LNG T BO SOMA 2. m t bo soma

1. T bo soma l g? C th m s t bo soma trong sa ca tng c th b hoc trong mu sa ly t bn

tng. m t bo soma trong sa ca tng c th cho php ta xc nh c chnh xc
T bo soma (t bo thn) phn ln l t bo bch cu trong c th b. Khi vi khun con b no b vim nhim bu v cn lm sng. m t bo soma trong sa ly t bn
xm nhp vo bu v, c th b s phn ng li bng cch tp trung mt s lng ln tng cho php ta bit c tnh trng sc khe ca bu v trong ton n.
bch cu ti bu v v sa. Bch cu s bao vy v tiu dit vi khun. Bch cu l mt Mt trong nhng phng php thng dng dng kim tra trc tip trn c th b l
trong nhng c ch bo v quan trng nht gip b chng li bnh tt. Ngoi ra cn c phng php CMT (California Mastitis Test). Phng php ny c th ch r mc vim
mt s lng nh (khong 2%) t bo soma ca bu v. nhim ca tng khoang bu v, nhng li khng a ra chnh xc s lng t bo soma.
Trong sa thng lun c t bo soma vi s lng ph thuc vo tnh trng bu v b.
Nu v b khe mnh, s lng t bo soma trong sa s thp. Ngc li, nu v b b
vim nhim (vim v), s lng t bo soma s tng ln. Bnh cng nng, s lng t
bo soma cng cao. Sau khi sa c vt ra, s lng t bo soma trong sa s khng
thay i d cch lc sa v iu kin gi lnh khng m bo yu cu.
Nu b vt sa hon ton khe mnh, s lng t bo soma s nh hn 150.000 t
bo/ml.

Ghi nh: S lng t bo soma cao l ch s nhn bit v b ang b

vim nhim (vim v)!

Hnh 3.1: Kim tra CMT gip xc nh mc vim nhim ca tng v b

26 27
 Chng 3 Chng 3
S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

C th dng knh hin vi xc nh chnh xc II. S LNG VI KHUN
s lng t bo soma, nhng ngy nay cc my
mc hin i c th a ra cc kt qu phn tch
1. Vi khun xm nhp vo sa nh th no?
chnh xc.
i vi gia sc khe mnh, sa bn trong bu v khng c vi khun. Vi khun ch c
th xm nhp vo v b qua knh nm v. Knh nm v ch m trong khi vt sa v
trong khong 30 pht n 1 gi sau khi vt sa. Phn ln thi gian gia cc ln vt sa,

Hnh 3.2: My m t bo SOMA

ngha ca s lng t bo soma:

< 150.000 t bo/ml V rt khe mnh (khng b vim nhim)
150.000 - 250.000 t bo/ml V khe mnh (khng b vim nhim)
250.000 - 400.000 t bo/ml Vim v mc nh
> 400.000 t bo/ml Vim v nng

Ghi nh: S lng t bo soma cao hn c ngha l tnh trng vim

nhim bu v mc nghim trng hn v nguy c gim sn lng sa
cao hn
Hnh 3.3: Knh nm v ng Hnh 3.4: Knh nm v m

28 29
 Chng 3 Chng
S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D
c vng knh nm v ng li, ngn khng cho vi khun xm nhp vo bu v. Tuy
nhin, trong qu trnh vt sa, vi khun c th t nm v, da b, phn, ngi vt sa,
dng c vt sa hoc mi trng xung quanh xm nhp vo bu v v sa.
Sa rt giu dinh dng v l mi trng l tng cho vi khun pht trin. Vi khun
pht trin rt nhanh, ch trong 30 pht s lng vi khun c th tng ln gp i. Nu
s lng ban u l 10 con th ch sau 12 gi con s s tng ln l 167 triu con.
Nhit thp khng th tiu dit vi khun nhng c th hn ch s pht trin ca chng.
Do nn bo qun sa nhit di 4OC. i vi cc cng ty ch bin sa, tng s vi
khun l 100.000 vi khun/ml trong mu bn tng th vn c th chp nhn c.
Hnh 3.5: Vi khun t mi trng xm nhp vo bu v v sa
3
S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D
S lng vi khun trong sa cao ch yu l do iu kin v sinh vt sa km v/hoc
bo qun sa khng tt. Mc nhim khun trong sa thuc iu kin v sinh ca mi
trng nui b, sch s ca dng c cha sa cng nh nhit bo qun sa. Sa
thng b nhim bn ch yu t cc cht bn bm trn b mt cc trang thit b hn l
t cc cht bn bm trn bu v b!
2. Vim v c lm cho s lng vi khun trong sa cao
hay khng?
Vim v Phi lm sng: Kt qu nghin cu cho thy sa b b vim v phi lm sng c
s lng vi khun di 10.000 vi khun/ml sa.
Vim v lm sng: Sa b b vim v lm sng c s lng vi khun rt cao, ln ti hng
triu vi khun/ml sa. V vy tt c cc nh my ch bin sa u khng nhp sa ca
b b vim v lm sng.
Ghi nh: S lng vi khun trong sa cao chng t iu kin v sinh vt
sa km, trang thit b bo qun sa khng sch v/hoc nhit bo
qun sa qu cao. S lng vi khun cao khng phi l ch tiu nh
gi bnh vim v.
30 31
 Chng 3 Chng 3
S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

3. Vi khun nh hng ti sa nh th no? Cc phng php c th thc hin ti trm thu gom sa:

Khi vi khun sinh si ny n, chng s ph hy m sa, protein v ng lactose, lm Kim tra cn

thay i cht lng sa. Hu ht cc loi vi khun u c th bin ng lactose thnh Kim tra cn rt nhanh v n gin. C ch ca kim tra cn da vo s km bn vng
a-xt lc-tc v a-xt ny s lm sa b chua. Khi nng a-xt tng, cu trc protein s trong cu trc ca protein khi nng a-xt trong sa tng v phn ng vi cn lm sa
khng cn bn vng v d b ph hy. Nng a-xt lc-tc trong sa cao c ngha l b kt ta v bm trn b mt ng nghim. S kt ta sa khi th bng cn cng xy ra
trong sa c s lng vi khun cao. trong sa u, sa ca b vim v.

4. Cc phng php xc nh vi khun

C rt nhiu phng php khc nhau dng xc nh s lng vi khun c trong sa.
Mt s bin php kim tra c th tin hnh ngay ti trm thu gom trong khi cc bin
php kim tra khc ch c th tin hnh trong phng th nghim. Mt s phng php
kim tra thng dng gm:

Hnh 3.6: Kim tra cn ti tri thu gom

Kim tra pH
pH trong sa b ti dao ng trong khong 6,5 - 6,7. Nu cao hn 6,7 c ngha l
b b vim v, nu di 6.5 ngha l trong sa c sa u hoc do vi khun lm hng
sa. pH thp hn 6.5 c ngha l a-xt trong sa tng ln ng k, thng l
do hot ng ca vi khun.

32 33
 Chng 3 Chng 3
S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

Cc phng php thc hin ti phng th nghim: III. CHT TN D
Phng php mt mu thuc nhum
Hai phng php mt mu thuc nhum thng dng nht l dng Xanh m-ty-len v
1. Gii thiu
Resazurin. Khi c pha vi sa c m 37OC, hai loi thuc nhum ny s mt
Trong sa c th c cht tn d ca tt c cc sn phm ha hc bao gm thuc iu
mu nu vi sinh vt hot ng trong sa. Thi gian i mu ca thuc nhum s ngn
tr th y, thuc tr su, cht ph gia trong thc n. Nhng cht tn d c th lm
hn nu vi sinh vt hot ng mnh trong sa (ngha l trong sa c nhiu vi khun).
nh hng n sc khe ngi tiu dng. Do , tt c nhng sn phm ha hc phi
Ngc li, thi gian i mu ca thuc nhum s di hn nu vi sinh vt hot ng km
c s dng theo ng ch dn trn nhn mc v tun th ng v thi gian tn d
(ngha l trong sa c t vi khun).
thuc. Thi gian tn d thuc chnh l s ngy quy nh con ngi khng nn dng sa
Phng php mt mu thuc nhum ch c th c sau khi cc loi thuc c dng iu tr cho b.
lng s vi khun c trong sa ch khng a ra
C rt nhiu cch pht hin tt c cc loi cht tn d trong sa.
c chnh xc s lng v chng loi vi khun.
Phng php m khun lc
Phng php m khun lc c p dng xc Ghi nh: Thuc khng sinh c th theo cc mch mu ca bu v di
nh tng s vi khun thng qua m s khun lc chuyn t khoang v ny sang khoang v khc. l l do v sao cn
trong mt ml mu sa. Mt lng sa nht nh phi b ton b sa ca tt c cc khoang nu c dng khng sinh iu
tr cho con b .
c cho vo a thch, tin hnh m sau m
cc khun lc mc trn a thch.
Hnh 3.7: m khun lc mc trn a thch

Tt c cc phng php kim tra trn c c im chung l chng c th dng xc

nh tng s vi khun trong sa. Ngoi ra cn c rt nhiu phng php c th xc nh
c th trong sa c nhng loi vi khun no. V d, m s vi khun E.coli gip pht hin
ra vic sa b nhim bn t phn.

34 35
 Chng 3 Chng 3
S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

2. Phng php Delvo Bng so snh: S lng t bo soma & S lng vi khun:

Phng php kim tra Delvo dng T bo soma Vi khun

xc nh khng sinh tn d bng
quang ph rng. y l mt phng Tn ti bn trong bu v
Ch yu t bn ngoi
php nhanh, n gin v chnh xc, Xut x (= l mt s loi t bo bu v b
trong c th b)
c cng nhn l phng php
kim tra t chun quc t. - Lin tc tng ln trong
nh hng ca iu kin Khng i trong thi gian thi gian bo qun
bo qun bo qun - Nhit cng cao tng
cng nhanh

Hnh 3.8: My phn tch Delvo

V sinh vt sa & iu kin
Nhn din Bu v b vim
bo qun
Cch tin hnh: Ly mt lng nh
sa cho vo dung dch c cha mt S lng c th chp nhn
150.000 t bo/ml 100.000 vi khun/ml
lng vi sinh vt nht nh. c kt c
qu sau 3 gi. Mu vng cho thy
kt qu m tnh (trong sa khng c
khng sinh), mu tm th hin kt
qu dng tnh (trong sa c khng
sinh)

Hnh 3.9: Kt qu phn tch bng Phng php Delvo

36 37
 Chng 3
S LNG T BO SOMA (SCC), S LNG VI KHUN (BCC), CHT TN D

TM TT CHNG 3 Chu trch nhim ni dung

T bo soma trong sa b chnh l t bo thn, trong ch yu l bch cu.

S lng t bo soma trong sa tng ln c ngha l v b b vim nhim
S lng t bo soma trong sa b khe mnh thp hn 150.000 t bo/ml
S lng t bo soma khng thay i sau khi sa c vt ra.
S lng t bo soma cao lin quan ti gim sn lng sa.
Vi khun trong sa c ngun gc t da b, nm v, ngi chn nui, mi
trng xung quanh, dng c thit b vt sa,
S lng vi khun trong sa tng ln c ngha l dng c vt v cha sa
bn v cng tc v sinh vt sa km. Chu trch nhim pht hnh
Tng s vi khun mc 100.000 vi khun/ml l c th chp nhn c.
Tng s vi khun lin tc tng ln trong thi gian bo qun sa. Nhit
cng cao, vi khun tng cng nhanh.
Sn phm ha hc tn d trong sa c th nh hng xu ti sc khe
ngi tiu dng.
m bo lun lun tun th thi gian thi tr thuc th y iu tr.
Thc n v khong cho b n khng c c thnh phn l thuc khng sinh.

Thit k v ch bn ti: Compass Co., Ltd. T: (84.4) 2 696 761

38 In 1.000 cun kh 20 x 20 cm theo giy php xut bn s 215 / GP-CXB k ngy 09/10/2007