08a Civata PDF

2009 Kasm
www.guven-kutay.ch
CIVATALAR
ve
SOMUNLAR
ZET
n germeli cvata balantlar
08-
M. Gven KUTAY
08a_civata_ozet_09_01.doc
Cvatalar ve Somunlar 2
NDEKLER
1 Cvata ne dir? ............................................................................................................................................................................................... 3
1.1 Cvatann kaba tanm...................................................................................................................................................................... 3
1.2 Vida ne dir? ..................................................................................................................................................................................... 3
1.2.1 Helis as ""...................................................................................................................................................................... 4
1.2.2 Helis yn............................................................................................................................................................................ 4
1.2.3 ok kullanlan vida eitleri................................................................................................................................................ 5
1.2.3.1 Metrik vida .................................................................................................................................................................... 5
1.2.3.1.1 Metrik vida, normal.............................................................................................................................................. 5
1.2.3.1.2 Metrik vida, ince .................................................................................................................................................. 5
1.2.3.2 Whitworth-Vidas.......................................................................................................................................................... 6
1.2.4 Cvata ve vidada terimler .................................................................................................................................................... 7
1.2.5 En ok kullanlan bir ka cvata ve somun eiti ................................................................................................................ 8
1.2.6 Anahtar ve tornavidalar ....................................................................................................................................................... 9
2 Cvatalarn fonksiyonlar ........................................................................................................................................................................... 12
2.1 Cvatann kullanlma fonksiyonlar............................................................................................................................................... 12
2.1.1 Balant cvatalar.............................................................................................................................................................. 12
2.2 Cvatann kuvet altnda fonksiyonu............................................................................................................................................... 13
2.2.1 Birinci durum, montajdaki hal .......................................................................................................................................... 14
2.2.2 kinci durum, iletmedeki hal............................................................................................................................................ 14
2.2.2.1 Cvata malzemesinin garantili akma snr kuvveti "F0,2" ............................................................................................ 16
2.2.2.1.1 Cvata malzemesinin garantili akma mukavemet deeri "Rp0,2"........................................................................ 16
2.2.2.1.2 Cvata gerilim kesit alan "AGE"......................................................................................................................... 16
2.2.2.2 Montajda n germe kuvveti "FNM" ve skma momenti "MSM" ................................................................................. 16
2.2.2.2.1 Montajda skma momenti "MS"......................................................................................................................... 17
2.2.2.3 Emniyet aral "A" .................................................................................................................................................... 18
2.2.2.4 Montaj veya iletmede cvatann elastik esneklik as "" ....................................................................................... 18
2.2.2.5 Montaj veya iletmede plakalarn elastik esneklik as "" ...................................................................................... 19
2.2.2.5.1 Edeer kaval silindir ......................................................................................................................................... 19
2.2.2.6 letmede n germe kuvveti "FN" .............................................................................................................................. 21
2.2.2.6.1 Oturma deeri..................................................................................................................................................... 21
2.2.2.7 letme kuvveti ............................................................................................................................................................ 21
2.2.2.7.1 Ek kuvvet " FEk " ................................................................................................................................................ 22
2.2.2.7.2 Plaka kuvveti " FP " ............................................................................................................................................ 22
2.2.2.7.3 Ek kuvvetten oluan boy deiimi " f " ........................................................................................................... 23
2.2.2.8 letmede cvatay zorlayan toplam kuvvet " FCTop " .................................................................................................. 23
2.2.2.9 letmede genlik kuvveti " Fg " ................................................................................................................................. 23
2.2.2.9.1 Boyuna kuvvet etkisinden oluan genlik gerilimi.............................................................................................. 23
2.2.2.9.2 Genlik kuvveti Fg :........................................................................................................................................ 23
2.2.2.9.3 Cvata malzemesinin genlik mukavemet deeri G ...................................................................................... 24
2.2.2.9.4 Cvata skma redktr ...................................................................................................................................... 25
3 Balantda geveme nlemleri .................................................................................................................................................................. 26
3.1 Vidada kuvvetler............................................................................................................................................................................ 26
3.2 Kilitlenme, oto blokaj.................................................................................................................................................................... 27
3.3 Yalnz gevemeye kar nlemler.................................................................................................................................................. 28
3.4 Cvata veya somunun kaybna kar nlem................................................................................................................................... 29
4 Cvatann hesaplanmas ve seimi............................................................................................................................................................. 30
4.1 Cvatann pratik seimi.................................................................................................................................................................. 30
5 Formller ve Tablolar................................................................................................................................................................................ 32
5.1 Sembol ve tanimlamalar ................................................................................................................................................................ 32
5.2 Makinada balant cvatalar ......................................................................................................................................................... 34
5.2.1 Makinada n gerilmesiz balant cvatalar ...................................................................................................................... 34
5.2.1.1 Boyuna yklenen n gerilmesiz balant cvatalar .................................................................................................... 34
5.2.1.2 Yk altnda sklan n gerilmesiz boyuna yklenen balant cvatalar..................................................................... 34
5.2.2 Makinada n gerilmeli balant cvatalar ........................................................................................................................ 35
5.2.2.1 Balantda montaj deerleri ........................................................................................................................................ 35
5.2.2.1.1 Balant sktrma momenti .............................................................................................................................. 35
5.2.2.1.2 Montajda cvatadaki gerilimler .......................................................................................................................... 35
5.2.2.1.3 Cvata ve balant paralarnda kuvvet ve esneklik orantlar........................................................................... 36
5.2.2.2 Cvatada iletme deerleri........................................................................................................................................... 37
5.2.2.2.1 letmede vidadaki srtnme momenti ve torsiyon gerilimi ............................................................................. 37
5.2.2.3 Cvatada devaml mukavemet ve genlik deerleri...................................................................................................... 38
5.2.2.3.1 Cvatada ek ve hafifletme kuvveti ..................................................................................................................... 38
5.2.2.3.2 Cvatay etkileyen toplam kuvvet ...................................................................................................................... 39
5.2.2.3.3 Cvata ve sklan paralarnn oturmas, sondurum alma deeri fOt................................................................... 39
5.2.2.3.4 Emniyetli maksimum cvata kuvveti.................................................................................................................. 40
5.2.2.3.5 letmede gerilimler............................................................................................................................................ 40
5.2.2.3.6 letmede yzey basnc ..................................................................................................................................... 40
5.2.2.4 n gerilmeli cvata balants iin rnek .................................................................................................................... 61
6 Konu indeksi.............................................................................................................................................................................................. 69
www.guven-kutay.ch
1 Cvata ne dir?
Cvatalar en ok kullanlan en nemli zlebilir makina elemanlardr. Cvata silindirik bir
ubua vida ekilerek yaplr. ekil 1 de makina brannda kullanlan tipik sa helisli cvata
resmi grlmektedir.
1.1 Cvatann kaba tanm
C
B
D
A
XY Z
F
8.8
E
ekil 1, Cvata
A Cvata kafas B Cvata aft

C Vidal aft ksm D Firma iareti
E Kalite sembol F Somun
1.2 Vida ne dir?

Vida helis eklindeki bir kamann, yani bir dik genin bir silindirin zerine sarlmasyla elde
edilir (bak ekil 2). Standartlatrlm vidalarda btn ller ve tanmlamalar standartlar ile
tam olarak belirlenmitir.
d3
P
P
P
P
.d 2
d2
d
ekil 2, Kamann afta sarlmas

Helisel erilerde olduu gibi buradada vida helisini ana faktr karakterize eder:
Adm, hatve (P) : Vidann 360 dnnde alm olduu, dnme ekseni ynndeki
yol.
Blm dairesi ap (d2): Vida bir kanal eklinde olduundan burada ap vardr.
Vidann deerleri blm dairesi ap "d2" ile tanmlanr. Dier aplar baka
maksatlarla kullanlr. Fakat hatve her ap iinde ayn byklktedir.
Helis as (): Helis asnn tanjant deeri, hatvenin blm dairesi ap emberinin
boyuna (.d2) blnmesiyle bulunur.
www.guven-kutay.ch
1.2.1 Helis as ""

Pn
tan = (1)
d2
P
tan = (2)
d2
Vidann helis as
P mm Vidann adm, hatvesi
n 1 Az says P.n = Toplam hatve
d2 mm Blm dairesi ap, ovalama ap
Az says standart vidalarda n = 1 dir.

1.2.2 Helis yn
Vidalar normal olarak sa helisli vidadr. Sa helis vidal cvatada somun saat ibresi ynnde
dndrlrlerse balant skr, aksi yne evrilirlerse gever. zel durumlarda kullanlan sol
helisli vidalar ise saat ibresi ynnde dndrlrlerse balant gever, aksi ynde ise skr.
Hareket yn grecelidir (ekil 3). Cvata ba dndrlyorsa, somuna gre aksi yndr.
P
Tek
azl
vida
P.n
ift
azl
vida
P.n

azl
Sa helis Sol helis
vida
ekil 3, Vidada az ve sa-sol helis
ekil 4, Sa helis ekil 5, Sol helis

Ekseni dik tuttuumuzda helise trmanmak Ekseni dik tuttuumuzda helise trmanmak
iin saa doru gidiliyorsa, helis "sa helis" iin sola doru gidiliyorsa, helis "sol helis"
diye adlandrlr diye adlandrlr
www.guven-kutay.ch
1.2.3 ok kullanlan vida eitleri

3
60
3 0
60
55
30
30
a) b) c) d) e) f)
ekil 6, Vida eitleri

a) Metrik vida, b) Metrik ince vida, c) Whitworth vidas, d) Trapez vida, e) Testere dili vida,
f) Yuvarlak dili vida
1.2.3.1 Metrik vida
1.2.3.1.1 Metrik vida, normal
Makina imalatnda en ok kullanlan vida tipidir ve . U as 60 dir. D vida ucu kesilmi
ve i vida ii yuvarlatlmtr. Bylece entik etkisi azaltlmtr. Balant eleman olarak
kullanlan cvatalarn vida eklidir. Metrik vida ekil 7 ile gsterilmitir.
Somunun ap lleri vida, Somun

R2
H/8
H/2
60
H1
h3
H
60
H/2
H/4
B
R1
D2
D1
H/6
P
d3
D
d2
d
D vida, cvata Cvatann ap lleri

ekil 7, Metrik vida
ekil 7 daki sembollerin tanmlamas
d,D mm Vida anma ap
P mm Adm
d2,D2 mm Blm ap d2 = D2 = d . 0,64953 P
d3,D1 mm Di dibi ap d3 = d 1,22687 P
i vida ekme ap D1 = d - P
H mm Di ykseklii H = cos 30 P , H = 0,86603 P
H1 mm Diin deen yanak ykseklii H1 = 0,54127 P
h3 mm Vidann ba ykseklii h3 = 0,61343 P
R1,R2 mm Yuvarlaklk yar ap R1 = (H/6) = 0,14434 P
R2 = (H/12)= 0,07217 P
1.2.3.1.2 Metrik vida, ince
Form olarak normal ISO-Vidasndan fark yoktur. Yalnz adm kk olduundan vida
derinlii oldukca kktr. Vida derinliinin kk olmasndan dolay entik etkisi ok az
olur. Dinamik yk altnda alan balantlarda kullanlr.
www.guven-kutay.ch
1.2.3.2 Whitworth-Vidas
Whitworth vidas normal "Whitworth vidas" ve "Whitworth boru vidas" olarak iki ayr
eittir. Her ikisinin de di biimi ayndr. Ancak normal Whitworth vidas daha 1971 de Trk
Standartlarna alnmken, TS 6l/Nisan 1978 Standart Whitworth boru vidasn standart d
brakmtr. Whitworth vidas normal olarak yeni konstruksiyonlarda artk kullanlmamas
gereken bir vida eididir. Fakat yurdumuzda ok yaygn olduundan (aa yukar metrik
vidaya kyasla %30) bilmekte fayda vardr.
Normal Whitworth-Vidas deerleri ekil 8 ile gsterilmitir.

Somun ap lleri vida, somun
H/6
R
H/2
55
h3
H1
H
55
H/2
H/6
D2
d3
D1
d2
P
D
d
D vida, cvata Cvata ap lleri
ekil 8, Whitworth vidas
ekil 8 deki sembollerin tanmlamas
d,D in Vida anma ap
P in Hatve, Adm in/n veya 25,4/n
n inteki (parmaktaki) di says
H in Di ykseklii H = (1/tan27,5) P H = 0,9605 P
H1, h3 in Vidann ba ykseklii H1 = h3 = 2 H / 3 = 0,64033 P
R in Yuvarlaklk yar ap R = 0,13733 P
d2,D2 in Blm ap d2 = D2 = d H1 = d 0,64033 P
d3,D1 in Di dibi ap ve d3 = d 2 H1 = d 1,2807 P
i vida ekme ap D1 = d - 1,2807 P
ekil 9, eitli cvatalar
www.guven-kutay.ch
1.2.4 Cvata ve vidada terimler
t t A B C
ug uu s
dG
dG
dA
dA
e
d
L b
P
k L
L S
kk
c H 1 3 2

d3
d2
d
dD
dD
dG
Y
rC
d Gmax
dD
ekil 10, Cvata ve vidada terimler
A Cvata kafas H aft eimi

B Cvata aft k Kafa kalnl, kafa ykseklii
b Vida boyu kk Ke krma
c Kafa kesi L Cvatann anma boyu
C Di yana LSI Paralarn veya cvatann sklan boyu
d Anma ap di st ap L aft boyu
d2 Blm dairesi ap, ovalama ap m Somun kalnl
d3 Di dibi ap P Hatve, adm
dA Cvata kafa yuvas ap s Anahtar az akl
dD Kafa veya somun alt d ap t Cvata kafa yuvas derinlii
d Kafa veya somun alt i ap rC Kafa alt ke yar ap
dG Gei delii ap, delik ap ug Vidann afta gei boyu
d aft ap uu Vidann u boyu
e Ke akl U as, profil as
www.guven-kutay.ch
1.2.5 En ok kullanlan bir ka cvata ve somun eiti
a) Altke aftl cvatalar f) Altke esnek cvatalar
b) nbus aftl cvatalar g) nbus esnek cvatalar
c) Hava bal yldz yarkl cvatalar h) Hava bal inbus cvatalar
d) Hava bal yarkl cvatalar i) Mercek bal yarkl cvatalar
e) Saplamalar j) Altke somunlar

ekil 11, En ok kullanlan cvatalar ve somun
www.guven-kutay.ch
1.2.6 Anahtar ve tornavidalar

Cvata balantlarnn skma ve zme ilemleri anahtar veya tornavidalarla yaplr.
Anahtarlar ya normal el anahtarlar veya moment ayarl tork anahtarlar diye ikiye ayrlrlar.
Anahtarlar ve tornavidalar ba veya ularna gre adlandrrlar.
Cvata ve skma aletleri ekil 12 ile gsterilmitir.
Dz tornavida Yldz tornavida nbus anahtar
atal anantar Lokma anahtar Yldz anahtar

ekil 12, Anahtar ve tornavidalar
ekil 13, eitli somunlar
www.guven-kutay.ch
Tablo 1, Piyasada bulunan ve Trkiyede imal edilen standart cvatalar

Parann Piyasada bulunan
No Tanm DIN/ISO TSE
resmi standart byklkler
DIN 931
Altke cvata M5, 6, 7, 8, 10, 12,
1. EN ISO 4014 TS 1021/4
Yarm paso 14, 16, 18, 20
EN ISO 4753
Altke cvata DIN 960

M8, 10, 12, 14, 16,
2. nce di, EN ISO 8765
18, 20
Yarm paso EN ISO 4753
Altke cvata DIN 933 M5, 6, 8, 10, 12, 14,

3. TS 1021/2
Tam paso EN ISO 4753 16, 18, 20
Altke cvata EN ISO 4017 M5, 6, 8, 10, 12, 14,

4.
Tam paso EN ISO 4753 16, 18, 20
DIN 961
Altke cvata
EN ISO 8676 M8, 10, 12, 14, 16,
5. nce di,
EN ISO 8765 18, 20
Tam paso
EN ISO 4753
Altke cvata
ASME ; 5/16 ; 3/8 ; 7/16
6. Yarm paso,
B18.2.1 ; ; 9/16 ; 5/8 ; 3/4
Normal di UNC
Altke cvata
ASME ; 5/16 ; 3/8 ; 7/16
7. Yarm paso,
B18.2.1 ; ; 9/16 ; 5/8 ; 3/4
nce di UNC
Inbus cvata DIN 912 M5, 6, 8, 10, 12, 14,

8.
Yarm paso EN ISO 4762 16, 20
nce kafa inbus

9. cvata DIN 7984 M5, 6, 8, 10, 12
Yarm paso
DIN 7991
Hava bal inbus
10. EN ISO M5, 6, 8, 10, 12
cvata, Yarm paso
10642
Bombe bal inbus

11. ISO 7380 M5, 6, 8, 10, 12
cvata
DIN 6921
Flanl altke DIN 1665 M5, 6, 8, 10, 12, 14,
12.
cvata ISO 4162 16
EN 1662
13. Altrma cvatalar DIN 7968
www.guven-kutay.ch
Tablo 2, Piyasada bulunan ve Trkiyede imal edilen standart somunlar

Parann Piyasada bulunan
No Tanm DIN/ISO TSE
resmi standart byklkler
X YZ
DIN 934 M4, 5, 6, 7, 8, 10,
14. Altke somun
EN ISO 4032 12, 14, 16, 18, 20
8
X YZ
Altke somun M8, 10, 12, 14, 16,
15. EN ISO 8673
nce di 18, 20
8
X YZ
ASME ; 5/16 ; 3/8 ; 7/16
16. Altke in somun
B18.2.2 ; ; 9/16 ; 5/8 ; 3/4
8
X YZ
17. Altke ince somun DIN 439-2 M6, 8, 10, 12
8
X YZ
Altke kontra M8, 10, 12, 14, 16,
18. DIN 936
somun 18, 20
8
X YZ
M6, 8, 10, 12, 14,
19. Altke ince somun EN ISO 4035
16
8
X YZ
Altke ince somun
20. EN ISO 8675 M8, 10, 12, 14, 16
nce di
8
X YZ
Flanl altke DIN 6923
21. M6, 8, 10, 12
8
somun ISO 4161
Skmal altke
22. DIN 980V M8, 10, 12, 14, 16
somun
Fiberli altke kaln

M6, 8, 10, 12 /
somun / DIN 982 /
23. M6, 8, 10, 12, 14,
Fiberli altke DIN 985
16, 18
somun
www.guven-kutay.ch
2 Cvatalarn fonksiyonlar
Cvata ve somunlar kuvvet balants prensibiyle alrlar. Cvatalar genelde hemen hemen
bozulmadan vede sakatlanmadan zlebilen balant elemanlardr.
2.1 Cvatann kullanlma fonksiyonlar

Cvatalar u fonksiyonlar yapmalar iin kullanlr;
Balant cvatalar; Makina yapmnda ve elik konstruksiyonda

Hareket cvatalar
l cvatalar
Sktrma ve germe cvatalar
Ayarlama cvatalar
Bu seminerde yalnz makina yapmnda kullanlan balant cvatalar ele alnacaktr.

2.1.1 Balant cvatalar
Balant cvatalar n gerilmeli ve n gerilmesiz balant cvatalar olarak iki ksmda
toplanrlar. n gerilmeli balant cvatas ekil 14 de ematik olarak gsterilmitir.
FB ,F
1.1 Vida
1.3 Cvata kafas
FE 3.2 Somun
Cvata 1
1.2 Cvata aft
Temas 4
yzeyi
FE
Sklan 2
paralar 1.1 Vida
Somun 3 3.2 Somun
3.1 Cep Somun
FB ,F
ekil 14, Balant cvatas
ekil 14 ile gsterilen kuvvetlerin tarifi yledir:
FB Cvata ekseni dorultusunda boyuna kuvvet

F Cvata ekseni dorultusunda iletme kuvveti
FE Cvata eksenine dik enine kuvvet, enine kuvvet
www.guven-kutay.ch
2.2 Cvatann kuvet altnda fonksiyonu

n gerilmeli cvata balantsnn prensip emas ekil 15 ile gsterilmitir.
2
1
ekil 15, n gerilmeli cvata balants

n gerilmeli cvata balantsnda; sktrlan paralar basya alan helis yay, paralar
balayan cvata somunun ise ekiye alan helis yay olarak dnlr.
Cvata balantsnn birinci devi, kuvvet ve momenti bir paradan br paraya bozulmadan
aktarmasdr. Cvata balants bu devi yaparken iki ayr durum ortaya kar.
Birinci durum: cvatann montaj ve montajdan hemen sonraki halidir. Bu durumda cvata
balants yalnz i kuvvetlerin etkisi altndadr.
kinci durum: cvatann iletmedeki hali. Cvata balantsn i kuvvetlerle beraber d
kuvvetlerinde etkisi altndadr.
Birinci durumda (montajda) etken olan deerler unlardr:
Sktrmadan doan n germe kuvveti,

n germe kuvvetinin dourduu temas yzeylerindeki yzey basnlar,
Torsiyon momenti.
kinci durumda (iletmede) etken olan deerler unlardr:
Cvatay ekseninden Eksenden boyuna zorlayan veya eksen dndan Eksen d

boyuna zorlayan iletme kuvveti,
Cvatay enine zorlayan iletme kuvveti (cvata eksenine dik kuvvet),
Temas yzeylerinin oturmas sonucu n germe kuvveti kayb,
Cvatay boyuna zorlayan iletme kuvvetinin cvata ve plakalara dalm,
Kuvvetlerin dourduu temas yzeylerindeki yzey basnlar ve balanty zorlayan
momentler,
letmedeki boyuna veya enine s etkisi,
Erozyon ve korezyon etkileri, v.s.
www.guven-kutay.ch
2.2.1 Birinci durum, montajdaki hal

Cvata kafasnn veya somunun dndrlmesiyle cvata montajda bir n germe kuvveti ile
yklenir. Bu n germe kuvveti etkisiyle cvata eki kuvvetiyle uzamaya, balant paralarda
eki kuvvetine eit basn kuvveti etkisiyle sktrlmaya maruz kalrlar.
F F
FN
FN
Balan
am a
Uz tada
Uz atad
t par
a
a
Skm
v
va
am
C
C
alarnd
a

a
f f
fC fC fP
nda
ralar
nt pa
a
Skm
Bala
F N
F N
a) b)
ekil 16, n germe diyagram
Bu durumu Kuvvet-Yol diyagram ile gsterirsek ekil 16 a ortaya kar. Rtscher (Rer) bu
diyagram alp, paralarn skma kuvvetinin dorusunu X-eksenine (yol eksenine) gre
simetrisini alp, u deeri cvatann u deerine kaydryor. Ve bylece mehur Rtscher n
germe geni douyor (ekil 16 b). Bu fonksiyonun dorularnn tanjant deerleri
malzemelerinin yay esnekliini verir. Bu diyagramdan cvata ve sktrlan paralarn elastik
boy deiimi (f) grlr.
2.2.2 kinci durum, iletmedeki hal

Cvatay sktrp balanty yaptmzda, cvatay ekiye, plakalar basya (bak ekil 17)
zorlam oluruz. letme kuvvetinin teorik olarak cvata kafas dayanma yzeyinden ve somun
dayanma yzeyinden etki gsterdiini bir an kabul edersek;
F iletme kuvveti F cvatay daha ok
ekiye, plakalar daha az basya
zorlayacaktr. Demekki n gerilimli
cvata balantsnda iletme kuvvetinin
byk ksm cvata tarafndan deilde
plakalar tarafndan karlanacaktr.
Cvata balantsnn birinci durumunu

(ekil 18) ve iletmedeki zorlama
F (ekil 19) grlr.
ekil 17, n gerilmeli cvatann iletmedeki hali
www.guven-kutay.ch
ekil 19 nin analizini yaparsak, ekil 18 nnda analizini yapm oluruz. yleki;
F F
%10 R p0,2
%10 R p0,2
F0,2 (R p0,2 veya Akma snr) F0,2 (R p0,2 veya Akma snr)
FN M FN M fOt
+Fg
A
FN
FN
FEK
C
f
Fg
F NM = FS
F
p0,2
p0,2
FP
F C Top
%90 R
%90 R
For
B
FSy

f f
fC fP fC fP
ekil 18, Montajda n germe diyagram ekil 19, letmede n germe diyagram
1. F0,2 Cvata malzemesinin garantili akma snr kuvveti [N]

Rp0,2 Cvata malzemesinin garantili akma mukavemet deeri [N/mm2]
AGE Cvatann gerilim kesit alan [mm2]
2. FNM Montajda skma momenti ile ulalan n germe veya FSM skma kuvveti [N]
3. A Emniyet aral [1]
4. Montaj veya iletmede cvatann elastik esneklik as []

fC Montaj veya iletmede cvatann boy uzamas [mm]
5. Montaj veya iletmede plakalarn elastik esneklik as []

fP Montaj veya iletmede plakalarn boy ksalmas [mm]
6. FN letmede n germe kuvveti [N]

FS letmede geriye kalan skma kuvveti [N]
FN letmede oturmadan oluan n germe kuvveti kayb [N]
fOt letmede oturmadan oluan boy deiimi [mm]
7. F letme kuvveti. Cvatay iletmede boyuna zorlayan kuvvet [N]

FEk Ek kuvvet, iletme kuvvetinin cvatay zorlayan ksm [N]
FP Plaka kuvveti, iletme kuvvetinin plakalarca alnan ksm [N]
f Ek kuvvetten oluan boy deiimi [mm]
8. FCTop letmede cvatay zorlayan toplam kuvvet [N]
9. Fg letmede genlik kuvveti [N]
Burada verilen deyimlerin aklamasn teker teker yapalm.
www.guven-kutay.ch
2.2.2.1 Cvata malzemesinin garantili akma snr kuvveti "F0,2"

Cvata malzemesinin garantili akma snr kuvveti "F0,2" forml ( 3 ) ile bulunur;
F0,2 = R p0,2 A GE (3)
Rp0,2 N/ mm2 Cvata malzemesinin garantili akma mukavemet deeri

AGE mm2 Cvatann gerilim kesit alan
2.2.2.1.1 Cvata malzemesinin garantili akma mukavemet deeri "Rp0,2"

Cvata malzemesinin kalite saysndan malzemenin mukavemet deerleri karlr.
ekil 20 de gsterilen cvatann kalitesi 8.8
dir. Burada birinci rakkamn 100 ile arpm
cvata malzemesinin garantili kopma "Rm"
XY Z
mukavemet deerini, ikinci rakkamn
kendisinin on kat ile arpm cvata
8.8 malzemesinin garantili akma "Re veya Rp0,2"
mukavemet deerini verir. ekil 20 rnei;
Rm = 8 x 100 = 800 N/mm2

ekil 20, Cvata malzeme deerleri Re veya Rp0,2 = 8 x 80 = 640 N/mm2
2.2.2.1.2 Cvata gerilim kesit alan "AGE"

Gerilim kesiti A GE Cvatann gerilim kesit alan"AGE" ekil 21 ile
d2 gsterilmitir.
2
d GE
A GE =
4
+
d 2 d3
d GE =
dGE
2
d3
Hesaplarda dahada emin olmak iin dGE ap

yerine d3 ap alnr ve gerilim kesit alan"AGE"
hesaplanr. Bylece;
d d32
A GE = (4)
4
ekil 21, Cvatann gerilim kesit alan
bulunur. Buda A3 alandr.
2.2.2.2 Montajda n germe kuvveti "FNM" ve skma momenti "MSM"

Montajda n germe kuvveti "FNM" ve skma momenti "MSM" deerleri cvata bykl ve
kalitesine gre genel olarak Tablo 31 ile bulunur. Eer verilen donelerle skma momenti
Tablo 31 ile bulunamassa kaba olarak forml ( 5 ), ( 6 ) veya ( 7 ) ile hesaplanr.
MS = FNM (0,159 P + 0,577 V d 2 + K rK (5)
MS 0,2 FNM d 2 0,17 FNM d (6)
www.guven-kutay.ch
0,9 R p0,2 A GE
FNM = FN90 =
2
4 (7)
1 + 3 (0,159 P + 1,155 V d 2 )
d0
FNM N Montajda n germe kuvveti

P mm Adm, hatve
V 1 Vidann srtnme katsays
K 1 Cvata kafasnn srtnme katsays
rK mm Cvata kafasnda moment etki yar ap
d2 mm Blm dairesi ap, Profil ap
d mm Anma ap, vidann d ap
Rp0,2 N/ mm2 cvata malzemesinin garantili akma mukavemet deeri
AGE mm2 Cvatann gerilim kesit alan
d0 mm Gerilim ap dGE = (d2+d3)/2
2.2.2.2.1 Montajda skma momenti "MS"

Pratikte en sk kullanlan sktrma metotlar unlardr:
Dnme as kontroll sktrma metodu:
Burada istenilen hassasiyete ulalmas olduka kolaydr.
Cvata el veya anahtarla sklr.
Tork anahtar ile sktrma metodu:
stenilen toleranslar ile deerleri elde etmek vida ve cvata kafas srtnme katsaysna
baldr. Eer kabul edilen deerler hakikatteki deerlere uyuyorsa istenilen toleranslar
elde edilir.
Cvata boyu lme ile sktrma metodu:
stenilen hassasiyet tam olarak elde edilir. Fakat bu ok pahal ve olduka zor bir
yoldur. Bunun iin zel hallerde kullanlr. Cvata boyunu lme EB-metodu
(Esneme lme Bantlar ) ile yaplr. Bu ok zor, kark ve pahal bir ilemdir.
Tablo 3, Skma momenti faktr "S"
n germe Montajda Skma
Skma metodu kuvvetinin skma momenti
dalmas momenti faktr S
Dnme as kontroll veya cvata boyu uzatma
Rp0,2 yoktur 1,0
metodu. Cvata el veya anahtarla sklr.
Tork anahtar ile torsiyon moment kontroll skma.
Btn cvatalar ayarl tork anahtar ile sklr 20% 0,9 MS 1,6
ve kontrol edilir,
mpulskontroll darbeli anahtarla skma. Sklan
cvatalardan en az 10 adedi veya duruma gre 40% 0,85 MS 2,5
%10 u tork anahtar ile kontrol edilir.
Bata el anahtar olmak zere eitli aletlerle yaplr.
Skma momenti ne sklrken verilir nede sonradan 60% yoktur 4,0
kontrol edilir.
www.guven-kutay.ch
Skma momenti faktr S u oranty belirler:

F M
S = NM max = S max
FNM min MS min
MS max = MS min S (8)

Grld gibi cvata balantlarn tam istenilen deerlerle skmak ve buna bal istenilen n
germe kuvvetini tam elde etmek uygulamada ve genel cvata balantlarnda imkanszdr.
Sktrmada eitli etkenlerden tr sktrma momenti dalgal deer gstermektedir.
Sktrma faktr (S) maksimum sktrma momentinin minimum sktrma momentine
olan oran olarak kabul edilir. Bu deer daima birden byktr.
2.2.2.3 Emniyet aral "A"
n germe diyagramnda, emniyet faktr katsay olarak gsterilmez. Emniyet aral olarak
grlr. Emniyet deeri sfrdan byk olarak grld mddete balant emniyetlidir.
A = F0,2 FCTop > 0 (9)
F0,2 N Cvata malzemesinin garantili akma snr kuvveti

FCTop N letmede cvatay zorlayan toplam kuvvet
2.2.2.4 Montaj veya iletmede cvatann elastik esneklik as ""
Montaj veya iletmede cvatann elastik esneklik asn incelersek u bantlar buluruz.
1 FNM FEK
tan = = = ( 10 )
C fC f
fC f
C = = ( 11 )
FNM FEK
C mm/N Cvatann elastik esneklii

fC mm Cvatann montajda elastik uzamas
f mm Cvatann ek kuvvet etkisiyle uzamas
FEK N Ek kuvvet, iletme kuvvetinin cvatay zorlayan ksm
Cvatann elastik esneklii "C "
i i
Li
C = i = ( 12 )
1
E Ai
1 C
Li mm Cvatadaki silindir elemann boyu
2
EC N/mm Cvatann elastiklik modl
Ai mm2 Boyu verilen silindir elemann kesit alan
k K. d LS kSo .d
ekil 22, Cvatadaki silindir elemanlar
L LV
www.guven-kutay.ch
2.2.2.5 Montaj veya iletmede plakalarn elastik esneklik as ""

Montaj veya iletmede plakalarn elastik esneklik asn incelersek u banty buluruz.
1 FNM FP
tan = = = ( 13 )
P fP f
fP f
P = = ( 14 )
FNM FP
P mm/N Sklan paralarn (plakalarn) elastik esneklii

fC mm Plakalarn montajda elastik uzamas
f mm letme kuvvetinin etkisiyle plaka boyunun ksalmas
FP N Plaka kuvveti, iletme kuvvetinin plakalarca alnan ksm
Sklan paralarn elastik esneklii "P "
LS
P = ( 15 )
E P A E
LS mm Sklan paralarn boyu

EP N/mm2 Sklan paralarn elastiklik modl
AE mm2 Sklan paralarn esnekliine eit edeer kaval silindirin kesit alan
2.2.2.5.1 Edeer kaval silindir
DE
s=d D
Edeer
Kaval silindir Ana para Ek para
k
R
FE
FN

L1
dD B d
LS
dG
L S
dG p FE
FN
L2
MSo
m
Esneyen hacim
Skan hacim
M Vi
Kuvvet dalm
konisi DP
ekil 23, Cvatann gerilim kesit alan ekil 24, Cvatann gerilim kesit alan
Edeer kaval silindirin kesit alan AE
Sktrlan para geni bir alana sahipse, cvatann sklmasndan yalnz sktrlan parann
cvata yaknndaki ksm elastik olarak ekil deitirir. Burada kuvvetler cvata kafas ile
somun arasnda ift koni olarak etkilidir. Rtscher'e gre koni as R = 45 , ve Birger 'e
gre B = 30 dir. Sklan paralar yalnz bu ift koninin etkisiyle elastik olarak ekil
deitirirler. Byle ift koninin etkisiyle esneklenen hacmin yaylanma rijitlii integrasyonla
belirlenir. Buda pratikte pek kullanlmaz. Pratikte standartlarn nerdii basitletirilmi
formller kullanlr. Yaplan deneylerde bu hacmin ekli f ile koni arasnda, paraboloid
www.guven-kutay.ch
olarak grlmektedir. Esneen hacmin iindeki delik ap, gei delii ap dG kadar kabul
edilir. Hesaplarda gei delii etrafnda oluan bu esneen hacmi basma yay olarak kabul
edip, ayn esneme zellii olan, edeer hacimde bir kaval silindir alnr.
Eer sklan paralar eitli malzemelerden olumu ise, sklan paralarn toplam elastik
esneklii, paralarn tek tek esnekliinin toplam kadardr ve u ekilde hesaplanr:
P = 1 + ....... + N
L P1 L PN
1 = ... N = ( 16 )
E P1 A ES E PN A ES
1 mm/N 1. Parann elastik esneklii

LP1 mm 1. Parann sktrlan boyu
EP1 N/mm2 1. Parann Elastiklik modl
AE mm2 Edeer kaval silindirin kesit alan
N mm/N N ninci parann elastik esneklii
LpN mm N ninci parann sktrlan boyu
EPN N/mm2 N ninci parann Elastiklik modl
D
Edeer kaval silindirin kesit alan. Eer ller DP dD, ise:
dG A E =

4
(
D 2P d G
2
) ( 17 )
LS
dD mm Cvata kafasnn dayanma yzeyi d ap,

ba alt d ap
DP mm Balanan paralarn esneklik paraboloidinin
yaylabilecei en byk d ap
DP
dG mm Gei delii ap
ekil 25, Edeer silindir LS mm Skma boyu
dD
Edeer kaval silindirin kesit alan. L d
x = 3 S 2 D
Eer ller dD DP dD+ tan . LS ise: DP
dG 2
( 2
)
A E = d D d G + d D (D P d D ) (x + 1) 1
2
[ ( 18 ) ]
LS
4 8
dD mm Cvata kafasnn dayanma yzeyi d ap
DP mm Esneklik paraboloidinin en byk d ap
dG mm Gei delii ap
dE LS mm Skma boyu
DP
l balants dD DP 1,5.dBD iin sktrma boyu
ekil 26, Edeer silindir max. LSI/d =10 olarak snrlanr.
D
Edeer kaval silindirin kesit alan. LS d D
x=3
Eer ller DP > dD+LSI ise: (d D + LS )2
dG
2
(
) [ ]
LS
A ES =
2
dD dG + d D LS (x + 1)2 1 ( 19 )
4 8
dD mm Cvata kafasnn dayanma yzeyi d ap
dE
DP mm Balanan paralarn esneklik paraboloidinin
DP yaylabilecei en byk d ap
dG mm Gei delii ap
ekil 27, Edeer silindir LS mm Skma boyu
www.guven-kutay.ch
Bu formller u artlar ile geerlidir:

Sklan paralar rijit ve normal kalnlkta olmal. Yani, sklan paralar bir sr ince
paradan olumamal.
Sklan paralarn deen yzeyleri dz olmal.
Temas eden paralarn yzey esnemesi dikkate alnmamtr. Esneme u artlara

baldr:
- temas yzeylerinin hassasl,
- temas yzeylerinin says,
- temas yzeylerinin yeri,
- sklan paralarn mukavemeti.
2.2.2.6 letmede n germe kuvveti "FN"

letmede oturma kayb sonucu geriye kalan n germe kuvveti u byklktedir:
FN = FNM FOt ( 20 )
FN N letmede n germe kuvveti

FOt N Oturma kayb kuvveti FOt = FN
Montajda n germe kuvveti genelde Tablo 31 ile bulunur. Oturma kayb kuvveti forml ( 21 )
ile hesaplanr:
f Ot
FN = FOt = ( 21 )
C + P
fOt mm Oturma deeri

C mm/N Cvatann elastik esneklii
P mm/N Plakalarn elastik esneklii
2.2.2.6.1 Oturma deeri

Oturma deeri iin Bauer & Schaurte Karcher GmbH firmasnn yapt deneyler sonucu
verdii neriler (Tablo 4) pratikte kullanlr.
Tablo 4, Oturma deeri fOt m olarak (Schrauben Vedemecum)
Yzey przllk deeri, Boyuna ykleme Enine ykleme
RZ m olarak RZ<10 10<RZ<40 40<RZ<160 RZ<10 10<RZ<40 40<RZ<160
Vida yzeyi 3 3 3 3 3 3
Cvata kafas ve
fOt 2,5 3 4 3 4,5 6,5
somunun her biri iin
Her para aras iin 1,5 2 3 2 2,5 3,5
2.2.2.7 letme kuvveti

Cvata konstrksiyonuna ve iletme artlarna gre bir cvatay zorlayan cvata ekseni
ynndeki kuvvettir. Bu kuvvetin bykl mekaniin kanunlar ile bulunur.
www.guven-kutay.ch
2.2.2.7.1 Ek kuvvet " FEk "

Ek kuvvet, iletme kuvvetinin cvatay zorlayan ksmdr. u ekilde hesaplanr.
Benzer genler ABC ve A'BC' den (ekil 28)
u bant yazlr:
F A
FEK
FEk P FN P FN B
= =
F (C + P ) FN C + P
F
FP
Dier taraftan kuvvet oran " " C
F
= Ek
F C' f
Kabul edildiinden ek cvata kuvveti : A'
C .FN P .FN
(C + P ) .FN
FEK = F ( 22 ) ekil 28, n gerilim diyagram
1 Kuvvet oran, pratikte = 0,35 alnr.

F N letme kuvveti
Kuvvet oran " " = n ' ( 23 )
P
Basit kuvvet oran " ' " ' = ( 24 )
C + P
Kuvvet dalm faktr " n " pratikte 0,5 olarak alnr.

L S
LS
LS
L'S
L'S
L'S
n = L'S / LS = 0,3 n = L'S / LS = 0,5 n = L'S / LS = 0,7
ekil 29, Kuvvet dalm faktr
2.2.2.7.2 Plaka kuvveti " FP "

Plaka kuvveti, iletme kuvvetinin plakalarca alnan ksmdr.
FP = F FEk = F (1 ) ( 25 )
f mm Plaka kuvvetinden oluan boy deiimi

P mm/N Plakalarn elastik esneklii
www.guven-kutay.ch
2.2.2.7.3 Ek kuvvetten oluan boy deiimi " f "

Ek kuvvetten oluan boy deiimi ek kuvvet veya plaka kuvveti yardmyla bulunur.
f = FP P == FEk C ( 26 )
2.2.2.8 letmede cvatay zorlayan toplam kuvvet " FCTop "

letmede cvatay zorlayan toplam kuvvet u ekilde hesaplanr:
FCTop = FS + FEk = FS + F (1 ) = FN + FEk = FN + F (1 ) ( 27 )
FS N letmede sktrma kuvveti

FEk N Ek kuvvet
F N letme kuvveti
1 Kuvvet oran
FN N letmede n germe kuvveti
2.2.2.9 letmede genlik kuvveti " Fg "

Makina yapmndaki cvata balantlar, genelde ek cvata kuvvetinin etkisiyle dinamik, yani
dalgal zorlanrlar. Burada devaml dalgal zorlama, ykleme says NL 106 ile hesaplanr. Bu
hesaplarda cvatadaki genlik gerilimi (g) ok nemlidir. Cvatadaki genlik gerilimi (g) ile
cvata malzemesinin genlik mukavemet deeri (G) bire bir karlatrlr. Yani cvata
malzemesinin genlik mukavemet deeri (G), cvatadaki genlik geriliminden (g) byk
olmaldr. Bu art bir formlle gstermek istersek, dinamik kontrolda ispatlanacak art
buluruz.
G
SChe = SCger ( 28 )
g
SChe 1 Cvatann hesaplanan emniyet says

g N/mm2 Cvatadaki genlik gerilimi
G N/mm2 Cvata malzemesinin genlik mukavemet deeri
SCger 1 Cvatann gerekli olan emniyet says
2.2.2.9.1 Boyuna kuvvet etkisinden oluan genlik gerilimi
Fg
g = G ( 29 )
A3
Fg N Genlik kuvveti
A3 mm2 Cvatada vidann di dibi kesit alan
AGE yerine daha emniyetli hesap yapmak iin pratikte A3 kesit alan kullanlr.
2.2.2.9.2 Genlik kuvveti Fg :
Cvatay zorlayan genlik kuvveti u ekilde hesaplanr.
- Fmax - Fmin
Fg = FEKmax FEKmin = ( 30 )
2 2
www.guven-kutay.ch
2.2.2.9.3 Cvata malzemesinin genlik mukavemet deeri G

Cvata malzemesinin genlik mukavemet deeri (G), ortalama gerilim (or) deerinden ve entik
etkilerinden trde ayn malzemenin normal devaml mukavemet deerinden daha kktr.
, B N/mm olarak
2 slah edilip ovalama metoduyla imal
1200 edilen cvatalarn (piyasa somunu veya
1080 12.9 cep somun ile yaplan balantlarnda)
1000
devaml mukavemet gleri, ilenip
900 10.9 sonra islah edilen cvatalardan daha
fazladr. Yaplan aratrmalar sonucu,
800
islah edildikten sonra ovalama metodu
G G
640 8.8 ile imal edilen cvatalarn devaml
600
540
mukavemet glerinin, dier imalat
metodu ile imal edilen cvatalardan iki
10.9 kaliteli Civatada
400
6.9
genlik mukavemeti kat yksek olduu grlmtr. Cvata
or
300 malzemesinin genlik mukavemet
200
5.6 deeri G ya analitik olarak veya
10.9 kaliteli malzemenin tabeladan bulunabilir.
devaml mukavemet
Emniyetli titreim, yksek temperatur
0 200 400 600 800 1000 veya
1200 korosyon etkisinde olan
or N/mm olarak
2
cvatalarn mukavemet deerleri, yani
ekil 30, Cvata malzemesinin devaml mukavemet mekanik zellikleri ya deneylerle veya
diyagram ait olduklar literatrden alnmaldr.
ekil 30 islah edilip ovalanarak imal edilmi vida ve N = 0,7 . Rp0,2 n germeli cvatalar iin
geerlidir
Cvata malzemesinin genlik mukavemet deeri analitik olarak aadaki formllerle bulunur. Bu
formller 8.8 kaliteli standart cvatalar iin geerlidir.
Ovalama ile vida ekildikten sonra islah edilmi cvatann genlik mukavemet deeri G(S) :
180
G ( S) = 0,75 + 52 ( 31 )
d
Vida ekildikten sonra ovalanm cvatann genlik mukavemet deeri G(OV) :
FN
G (OV) = 2
G ( S) ( 32 )
F0, 2
Forml ykleme katsays NY 2.106 iin geerlidir

Eer daha kk ykleme saylarnda: rnein NX iin, ND = NY
GZ( S) = G ( S) 3 N D / N X ve GZ(OV ) = G (OV) 3 N D / N X alnr.

Cvatann genlik mukavemet deeri Tablo 5 den okunabilir. Bu tabela Textron
Verbindungstechnik GmbH & Co. OHG (eski: Bauer & Schaurte Karcher GmbH) firmasnn
nerdii deerlerdir. Pratikte bu deerlerin kullanlmasnda fayda vardr.
Gerekli olan emniyet says iin u deerler nerilir. Eer zel bir art yoksa SCger = 1 alnr:
SCger = 1 ... 1,25 (2) ( 33 )
www.guven-kutay.ch
Genlik kuvvetinin oynad ortalama kuvvet u ekilde hesaplanr (bak ekil 19):
For = FN + 0,5 FEk ( 34 )

FN N n germe kuvveti
FEk N Ek kuvvet
Tablo 5, Standart cvatalarn devaml mukavemet deerleri G

Devaml mukavemet deerleri G
vida islahl ovalamal
4.6 ve 5.6 8.8 ... 12.9 10.9 ve 12.9
< M8 50 60 100
M 8 ... M12 40 50 90
M14 ... M20 35 40 70
> M20 35 35 60
2.2.2.9.4 Cvata skma redktr

Normal almada bir montr 400 Nm
momenti rahata skar. Daha byk
momentler iin zel skma redktrleri
kullanlr.
ekil 31 de grlen redktrdeki

yazlar udur:
25 Umdrehungen
25 giri devir says
Eingang 100 Nm
Griri momenti 100 Nm
Ausgang 2500 Nm
k momenti 2500 Nm
0,84 Umdrehungen
0,84 k devir says
Bu redktrle rnein, bir montr

girite 50 Nm momentle skacak olursa
ekil 31, Skma redktr cvata balants 1250 Nm ile
sktrlr.
Tork anahtar; ayarl skma veya evirme momentini gsteren anahtarlara denir.
www.guven-kutay.ch
3 Balantda geveme nlemleri

Geveme nlemlerini iki ana grupta inceleyebiliriz:
1. Yalnz gevemeye kar nlemler
2. Gevemeden doan kayplara kar nlemler
Bu halleri aratrmadan nce cvata vidasndaki kuvvet analizini yapalm.
3.1 Vidada kuvvetler
n germeli cvata balantlarnda, n germe kuvveti FN i ve d vida yanaklarnn greceli
olarak dnme hareketi ile salanr. Bu hareket somun veya cvatann bir aletin yardm ve
evre kuvveti etkisiyle meydana gelir.
Kuvvet analizini basit olarak incelemek iin ilk nce kare profilli viday ele alalm. Vidann
bir aznn alm vidann helis asn a alan eik dzlemi verir. Somun ve somun
vidasnda eik dzlemde kayan ktle olarak kabul edelim (ekil 32).
KALDIRMA FN NDRME
d2
FN
FN
FN
FN Fe
FSR FSR

P
Fe
Fe
. d2
ekil 32, Vidada kuvvetler

Buradaki dik genin yardmyla u bantlar yazabiliriz:
FSR
FE
Kaldrma FE = FN tan ( + ) ( 35 )
FES

ndirme FE = FN tan ( ) ( 36 )

+ FN FN
FE N evre kuvveti
Srtnme as

F N Kuvvet
Vidann helis as
ekil 33, Ykn kaldrlmas
Kaldrma cvatann (somunun) sklmasyla (ekil 33, Forml F( 35 )), indirme cvatann
(somunun) gevetilmesiyle olur (ekil 33, Forml F( 36 )).
Kuvvet ve eime gre vidada kilitlenme durumu ortaya kar.
www.guven-kutay.ch
3.2 Kilitlenme, oto blokaj

Kilitlenme art: Srtnme kuvveti evre kuvvetinden bykse kilitlenme olur.
Yani;
Eer = ise, tan ( - ) = 0 dr, bylece FE = 0 olur.
Eer FE = 0 ise, her artta srtnme kuvveti sfrdan byktr.
Eer > ise, - > 0 ve FE < FSR olur.
FE
FSR FSR FE
FN FES FES F
N
FN FN

ekil 34, Yk indirme durumlar
Buradaki veriler yalnz kk eimli vidalar

( 60) iin geerlidir. Eimi byk olan vidalarda
skma gz nne alnmaldr.
/2 Vida yanaklarndaki kuvvetler:

Radyal kuvvet:
Fr
Fr = FN tan ( / 2 ) ( 37 )
Bileik kuvvet:
/2 FN FN
FBi FBi = ( 38 )
cos( / 2)
ekil 35, Vida yanaklarnda FN N Balantda n germe kuvveti

kuvvetler U as
Cvata vidalar standart durumda, yani piyasadan satn alnma ekilleriyle, kendinden
kilitlenmelidirler.
www.guven-kutay.ch
3.3 Yalnz gevemeye kar nlemler

Geveme en fazla n gerilme kuvveti kaybndan ortaya kar. Balant skmadndan somun
veya cvata kendiliinden dnmeye balar. Kendiliinden gevemeye kar konstruktif olarak
baz nlemler nerilir:
Gerekli byklkte skma boyu.
Normal olarak n gerilmeli cvata balantlarnda gevemeye kar, skma boyu ile cvatann
nomilan ap deerinin oran, nlem olarak inanlan vede iletmede fonksiyonunu gsteren bir
zmdr.:
Standart metrik normal ISO vidal cvata balants LS 4.d (3,5.d) ,
Standart metrik ince dili ISO vidal cvata balants LS 4,5.d (4.d) alnr.
Eer balanty enine zorlayan kuvvet varsa, skma boyu hesaplanr. rnein: Isdan doan
enine hareketler gibi.
F L3
f = E S ( 39 )
12 E I y
12 E I y f
LS = 3 ( 40 )
FN B
E N/mm2 Cvata malzemesinin elastiklik modl

Iy mm4 Cvatann eylemsizlik (atalet) momenti
f mm Cvatann sehimi
FN N n gerilme kuvveti
B 1 Cvata ba ve somunun temas yzeylerindeki
srtnme katsays
Forml ( 40 ) cvatann skma boyunu kk semek iin analize edilince:

Cvata malzemesinin elastiklik modl kk olmal,
Cvata ap kk olmal, yani; esnek cvata.
Cvata sehimi kk olmal.
Yksek n gerilme kuvveti FN ile balant sklmal. Cvata malzemesi tam, yani %90 Re
kullanlmal. Eer konstruksiyon artlar elverili ise yksek kaliteli cvatalar kullanlmal.
Burada dikkat edilecek husus, balanan paralarn yzey basncn kaldrp kaldramama-
lardr.
Cvata ba ve somunun temas yzeylerindeki srtnme katsays K ve B mmkn olduu

kadar yksek tutulmal. Bunun yannda skma momentininde paralel olarak dzeltilmesi
gereklidir. Yoksa n gerilme kuvveti genede kk kalr.
Temas yzeylerinin ilenme kalitesi hassas vede skma metodunun tam verilmesi gereklidir.
Eer bu konstruksiyon tedbirleri alnamassa, cvatalar ya trnak bal veya trnakl conta ile
kullanlmaldr. Trnakl conta oldukca emniyetlidir. ou zaman firmada bilinen ve allm
emniyet elemanlar kullanlr. Bilinen emniyet elaman yoksa trnakl rondelay neririm.
Yayl rondela kullanmak konstruksiyonu ktletirmektir, nerilmez.
www.guven-kutay.ch
ekil 36, Trnakl rondela ve cvata ba
3.4 Cvata veya somunun kaybna kar nlem

Dinamik zorlama altnda olan cvata balantlarnda gevemeden sonra balant kendiliinden
zlp balant paralar dp kaybolabilirler. Kaybolmaya kar ya yukardaki emin
konstruksiyon nlemleri alnmal veya konstruksiyon ekil bakmndan emniyetli yaplmaldr.
ekil 37, Tel ile emniyet nlemi ekil 38, Pim ile emniyet nlemi
Bu nlemler cvata balantsnn gevemesini nlemez, ama paralar dp kaybolmazlar.
www.guven-kutay.ch
4 Cvatann hesaplanmas ve seimi

Eer cvata balants kaldrma ve tama aletlerinde, elik konstrksiyonda, buhar
kazanlarnda veya basnl kazanlarda ise muhakkak kuvvet belirlenmesinde ve hesap sonu
karlatrlmasnda bu konular iin geerli standart ve artnameler muhakkak dikkate
alnmaldr.
Buradaki bilgi ve deerler, elastik durumda birbiri ile balanm paralarn, yzeylerinin
dorudan biribirileriyle temas ve balanan paralarnda rijit olduu kabul edilerek
verilmitir.
4.1 Cvatann pratik seimi
Cvatann pratik seimi iin u bilgiler bilinmelidir:
Cvataya gelen yk,
letmedeki yklemenin ekli,
Cvatann kalitesi ve ekli,
lk eskiz yapldnda cvatann kalitesi belirlenip, cvata apnn belirlenmesi kaba taslak u
formlle bulunur:
FEK = F 0,1 R p0,2 A GE
F
A GE ( 41 )
0,1 R p0,2
Pratikte kuvvet orannn kabaca kabul:

Konstruksiyon lleri daha belli olmadndan burada genel kabule gidilir. Deerin byk
olmas kaba seim iin emniyet vericidir. En byk basit kuvvet oran ' deeri iin kr
dkm balants aa yukar 'max = 0,7 alnr. Kuvvet dalm faktr iinde n = 0,5 deeri
alnr.
Bylece kuvvet oran " " iin = n . ' = 0,5 . 0,7 0,35 deeri bulunur. Bunu forml ( 42 )
ile ileyelim.
3,5 F
A GEger ( 42 )
R p0,2
AGEger mm2 cvatann gerekli gerilim kesit alan

F N letme kuvveti
Rp0,2 N/mm2 Cvata malzemesinin akma mukavemet deeri
Cvatann gerekli gerilim kesit alannn hesaplanmasndan sonra Tablo 8 ile gerilim kesit
alanna (AGE) gre cvata seilir. Hesaplanan alan statik ve eksen d zorlama altnadki aftl
cvatalar iindir. Burada seimde u durumlar dikkate alnr:
a) Tam eksenden zorlamada ve esnek cvatalarda bir boy kk,
b) Dinamik zorlamada bir boy byk cvata alnr.
Veya hi hesap yaplmadan dorudan bu formlle kurulmu olan Tablo 6 ile cvata seilir.
Cvatann Tablo 6 ile pratik seimi: Tablo 6 deerleri 50 60 C ye kadar, normal aft
cvatalar ve kuvvetin cvata ekseni dnda etki gstermesi halinde geerlidir.
www.guven-kutay.ch
a) Esnek cvatalarda (dmin 0,9.d3) bir basamak ileri,

b) Kuvvetin tam cvata ekseninde etkili olmas halinde bir basamak geri gidilir.
Is etkisinde alan cvata balantlarnda, snn etkisine gre cvata seimi yaplr.
rnek: Aadaki verilere gre cvata bykln seiniz.

Cvatada iletme yk Fmax = 8,2 kN, Fmin = 4,6 kN
Boyuna kuvvet cvata ekseni dndan etkili ve dinamik.
Tablo 6, Cvatann pratik seimi. Kuvvetler kN, aplar metrik cvata iin mm olarak alnr.
F boyuna iletme kuvvetine gre cvatann anma ap
kuvveti
letme
Statik boyuna 1,6 2,5 4,0 6,3 10 16 20 25 40 63 80 100

Dinamik boyuna 1,0 1,6 2,5 4,0 6,3 10 16 20 25 40 63 80
4.6 6 8 10 14 16 20 24 24 30 --- --- ---
4.8 5.6 6 8 10 12 14 20 20 27 27 36 - - - - - -
Cvata kalitesi
5.8 6.8 5 6 8 10 12 16 20 20 24 30 36 - - -
8.8 4 5 6 8 10 12 14 16 20 24 27 30
10.9 4 5 6 8 10 12 12 14 16 20 24 27
12.9 3 4 5 6 8 10 12 12 16 20 24 24
zm: Genelde Cvata kalitesi art olarak verilmemise cvata kalitesi "8.8" seilir. nk 8.8
kalitesi en ekonomik ve btn dnyada her yerde bulunan metrik cvatadr.
letme kuvveti: Dinamik boyuna, eksen d
Tablo kuvveti: 10 kN ( taloda 8,2 kN dan sonraki kuvvet)
Cvata kalitesi: 8.8 , aftl cvata
Cvata seimi M 12
Dier okuma rnekleri:

letme kuvveti: Dinamik boyuna, tam eksenden
F = 8,2 kN, , 8.8 aftl cvata M 10
Dinamik eksen d M12
Dinamik boyuna, tam eksenden bir boy kk M10
letme kuvveti: Dinamik boyuna, eksen d
F = 8,2 kN, , 8.8 esnek cvata M 14
Dinamik eksen d M12
Esnek cvata bir boy byk M14
letme kuvveti: Dinamik boyuna, tam eksenden
F = 8,2 kN, , 8.8 esnek cvata M 12
Dinamik eksen d M12
Dinamik boyuna, tam eksenden bir boy kk M10
Esnek cvata bir boy byk M12
www.guven-kutay.ch
5 Formller ve Tablolar
5.1 Sembol ve tanmlamalar
Byk harfler
Sembol Birim Tanm
A mm2 Alan, indeksine gre
A0 mm2 Cvatada hesap iin kullanlan en kk kesit alan
A3 mm2 Cvatada vidann di dibi kesit alan
AAN mm2 Anma kesit alan
Ab mm2 Cvata bann veya somunun dayanma yzey alan
AE mm2 Edeer kaval silindirin kesit alan
AGE mm2 Vidann gerilim kesit alan
Ai mm2 Cvatann gruplanm ksmlarnn kesit alan
A mm2 Esnek cvatada ince aft kesit alan
DP mm Balanan paralarn esneklik paraboloidinin en byk d ap
E N/mm2 Elastiklik modl
EC N/mm2 Cvatann elastiklik modl
EP N/mm2 Balanan paralarn elastiklik modl
F N Kuvvet, genel
F0,2 N Cvatann en kk akma mukavemet deerine edeer kuvvet
FC top N cvatay etkileyen toplam boyuna kuvvet
FEK N Ek kuvvet; iletme kuvvetinin cvatay etkileyen ksm
FEk : FEka N Ek kuvvet FEK nin st ve alt snr
FEtop N Cvata eksenine dik toplam enine kuvvet
Fg N Genlik kuvveti, titreimli yklemede bir ynde doan kuvvet
F N letme kuvveti, iletmede cvatay etkileen boyuna kuvvet
F : Fa N letmede cvatay etkileen boyuna kuvvetin st ve alt snr
Fn N Normal kuvvet
Fn N Cvatada n gerilme kuvveti
Fn min N Skma hatas sonucu elde edilen en kk n gerilme kuvveti
FN90 N Cvatay etkileyen %90 akma mukavemetine edeer kuvvet
FnM N Cvatay etkileyen montajdaki n gerilme kuvveti
For N Ortalama kuvvet; genlik kuvvetlerin dnlen statik k kuvveti
FOt N n gerilmede yzey oturmasndan doan kuvvet kayb
FP N letme kuvvetinin sklan paralar etkileyen ksm
FSk N Sktrma kuvveti
L1 , L2 mm Yaylanan paralarn tek tek boyu
LSk mm Sklan paralarn toplam boyu veya uzunluu
Mn Nm Fn kuvvetine erimek iin kullanlan skma momenti
MS Nm Montajda skma momenti
Mt Nm Torsiyon momenti
MVi Nm Vidann momenti
P mm Tek azl vidann hatvesi, adm
Ph mm ok azl vidann toplam hatvesi, toplam adm
Re ; Rp0,2 N/mm2 akma dayankl (mukavemeti) / 0,2% akma dayankl
Rm N/mm2 kopma dayankl (mukavemeti) / ekme mukavemeti
www.guven-kutay.ch
Kk harfler
Sembol Birim Tanm
d mm Anma ap, vidann d ap
d2, D2 mm Blm ap , Profil ap
d3 mm Di dibi ap
dD mm Cvata bann veya somunun dayanma yzeyi d ap
dEt mm Cvata banda veya somunda srtnme kuvvetinin etki ap
dG mm Gei delii ap, balant delii ap, Delik ap
dGE mm vidada gerilme kesit ap
di mm Esnek cvatada ince aft ap
fCi mm Cvatann Fn + FEK etkisinde boyunun uzamas
fOt mm yzey przlnn oturma deeri
fP mm Sklan paralarn Fn etkisinde boyunun ksalmas
kP Sklan paralarn malzemesinin faktr
n Kuvvet dalm faktr
p N/mm2 Yzey basnc
pS N/mm2 Cvata ba veya somunda maksimum yzey basn deeri
z letme kuvvetini tayan cvatalarn says
Eski Yunan harfleri
Sembol Birim Tanm
kuvvet orants FEK / F
Cvataba ile somun basma yzeyleri arasnda basitletirilmi
k
kuvvet orants
S Sktrma momenti faktr
rad ; Cvatann esneklik faktr / Vidann tepe as
mm/N elastik esneklik
B mm/N cvata bann elastik esneklii
C, P mm/N Sklan paralarn veya cvatann elastik esneklii
i mm/N herhangi bir silindir eklindeki elemann elastik esneklii
Vi,So mm/N vidann ve somunun elastik esneklii
Vidann helis as
B Birger e gre kuvvet konisinin as, B = 30
R Rtscher e gre kuvvet konisinin as, R = 45
azaltma faktr (Bi/zM)
Srtnme katsays
B cvata ba srtnme katsays
gen cvatada genel ortalama srtnme katsays
Vi vidann srtnme katsays
Vidada srtnme as
Bi N/mm2 Cvatann karlatrma bileik gerilimi
M N/mm2 Cvatann montajdaki ekme gerilimi
M N/mm2 Cvatann ekme dayanm (mukavemeti)
g N/mm2 Cvatann genlik gerilimi
G N/mm2 Cvatann genlik mukavemeti
l N/mm2 zdm yzey basnc
lEM N/mm2 Emniyetli izdm yzey basnc
t N/mm2 Torsiyon gerilimi
www.guven-kutay.ch
5.2 Makinada balant cvatalar

5.2.1 Makinada n gerilmesiz balant cvatalar
5.2.1.1 Boyuna yklenen n gerilmesiz balant cvatalar
F( 1 ) Gerekli gerilim alan AGEger AGE bak Tablo 8 veya Tablo 9
F F Bilinen iletme kuvveti
A GEger letmedeki cvata ekme
0,8 R p0,2
gerilimi
F( 2 ) F Rp0,2 bak Tablo 18
= =
AGE P bak Tablo 8 veya Tablo 9
d2 bak Tablo 8 veya Tablo 9
F( 3 ) Vidada di yana basnc p
H1 bak Tablo 8 veya Tablo 9
F P
p= m somun ykseklii bak Tablo 12
d 2 H1 m pger bak pS Tablo 23
F( 4 ) Gerekli somun ykseklii merf
F P
m ger
d 2 H1 pger
F( 5 ) Cvatada genlik gerilimi, devaml gerilim
F
g = G
2 A GE
ekil 39, Vin kancas
5.2.1.2 Yk altnda sklan n gerilmesiz boyuna yklenen balant cvatalar

F( 6 ) Gerekli gerilim alan AGEger AGE bak Tablo 8 veya Tablo 9
F bak Tablo 8 veya Tablo 9
A GEger = arctan(Vi)
0,6 R p0,2
Vi = Vi/cos(/2) = 1,155.Vi
F( 7 ) F
ekme gerilimi = Rp0,2 bak Tablo 18
A GE
F( 8 ) Torsiyon gerilimi t
F d 2
t = tan ( + ' )
2 Wt
F( 9 ) Cvatann karlatrma gerilimi F F
2
Bi = M + 3 2t 0,9 R p0,2
F( 10 )
Cvatada genlik gerilimi, devaml gerilim
F ekil 40, Germe cvatas
g = G
2 A GE
G bak Tablo 19
www.guven-kutay.ch
5.2.2 Makinada n gerilmeli balant cvatalar

5.2.2.1 Balantda montaj deerleri
5.2.2.1.1 Balant sktrma momenti
F( 11 ) Montajda skma momenti, genel = arctan(Vi)
Vi = Vi/cos(/2) = 1,155.Vi
d2 d Et
M S = FnM tan( + ' ) + B Metrik ISO vidada = 60
2 2 p, d2 ve bak Tablo 8 veya Tablo 9
F( 12 ) Metrik ISO- dili vidalarn skma momenti gen , Vi ve B
bak Tablo 27
M S = FnM (0,159 P + 0,577 Vi d 2 + 0,5 B d Et )
F( 13 ) gen = Vi = B eit olarak kabul edilirse; dEt (dD+da) / 2
d
M S = FnM 0,159 P + gen 0,577 d 2 + Et
2
F( 14 ) kaba taslak skma momenti

M S 0,17 FnM d
F( 15 ) MS fr metrik ISO-cvatalar iin Tablo 28 MSmin = MSmax / S
F( 16 ) Sktrma kuvveti
FS = F n - F P = F n - F ( 1 - )
5.2.2.1.2 Montajda cvatadaki gerilimler

F( 17 ) Cvatann karlatrma gerilimi Rp0,2 malzemenin akma snr
2 deeri
Bi = M + 3 2t R p0,2
F( 18 ) Cvatann montajdaki ekme gerilimi Vi bak Tablo 27
0,9 R p0,2 p, d2 bak Tablo 8 veya Tablo 9
M =
2 d3, AGE bak Tablo 8 veya Tablo 9
4 P Normal aftl d0=dGE= (d2+d3)/2
1+ 3 + tan d 2 Vi
d0 2 2 Esnek vida d0 = dT 0,9.d3
Cvatay boyuna sktrma kuvveti U as metrik ISO iin = 60
Normal cvata iin, yani d dGE Normal aftl dGE = (d2+d3)/2
F( 19 ) F = A = d 2 Esnek vida di 0,9.d3
N M GE M GE
4
0,9 R p0,2 A GE 1
F = =0,159
F( 20 ) N 2
2
4 P
1 + 3 + tan d 2 Vi
d0 2 2 tan =0,577

2
F( 21 ) Esnek cvata iin, yani di < dGE
2
FN 90 = M A GE = M d i
4
www.guven-kutay.ch
5.2.2.1.3 Cvata ve balant paralarnda kuvvet ve esneklik orantlar

Elastik boy deimeleri 0,4 d Lk 0,5 d
L FL
F( 22 ) f = L = =
E EA
f 1 L
F( 23 ) elastik esneklik =
=
F E A
cvatann elastik esneklii
F( 24 ) C = K + 1 + 2 + + V + So L1 L2 L3
0,4 d Li
F( 25 ) K = E A i =
EC Ai EC = Eelik =210000 N/mm2
C AN
A3 bak Tablo 8 veya Tablo 9
0,5 d 0,4 d
V = So = AAN = 0,25..d2
F( 26 ) E C A3 E C A AN
1 0,4 d L1 L 2 0,5 d 0,4d EP malzemenin
F( 27 ) C = + + + + + elastikiyet modl
E C A AN A1 A 2 A3 A AN
F( 28 ) sklan paralarnn elastik esneklii
f Lk s=d D
P = P =
Fn A E E P
k
edeer kaval silindirin kesit alan

FE
R
Fn
L1
dD s kaba taslak B
L Sik
d
p FE
dD bak Tablo 12 dG
Fn
L2
MSo
dG bak Tablo 12
B Birgere gre B = 30
m
R Rtschere gre R = 45
M Vi
DP
F( 29 ) eer dD DP dD+LSk ise

A E =
2
4
( 2
d D dG )
[
+ d D (D P d D ) (x + 1)2 1
8
] L d
x = 3 Sik D
D 2P
F( 30 )
eer DP < dD ise A E =

4
(
D 2P d G
2
)
F( 31 ) eer DP > dD + LSk ise

(
A E = d 2D d G
4
2
) [
+ d D LSik (x + 1)2 1
8
] x=3
LSik d D
(d D + LSik )
Montajda gerekli n gerilme kuvveti:
F( 32 ) komple
[
FnM = S FS + F (1 ) + FOt ]
F( 33 ) sktrma kuvveti gerekli deilse:
[
FnM = S F (1 ) + FOt ]
F( 34 ) sktrma kuvveti gerekli fakat boyuna iletme kuvveti yoksa:
FnM = S [FS + FOt ]
www.guven-kutay.ch
F( 35 ) MS nn getirdii n gerilme kuvveti, hesapsal

2 MS
FnM = veya FnM FN90
1 d D + dG
d 2 gen + K + tan
cos( / 2 ) 2 d2
FnM
F( 36 ) Cvatann montajdaki ekme gerilimi M =
A GE
Vidadaki srtnme momenti
F( 37 ) M Vi = 0,5 Fe d 2 gen, Vi ve bak Tablo 27

M Vi = 0,5 FnM d 2 tan( ' )
Vidadaki torsiyon gerilimi

F( 38 ) M Vi
t =
Wt
F( 39 ) Cvatann torsiyon kar koyma momenti

Wt = . d33 / 16
F( 40 ) Vidadaki eilme kar koyma momenti

We = . d33 / 32
F( 41 ) Cvata bann veya somunun dayanma yzey alan dD bak Tablo 12

(
A b = 0,25 d 2D d a2 ) da = dG + 2 . kk / da dG
F( 42 ) Cvatann kuvvet etkisinde boyunun uzamas C bak forml F( 27 )

Montajda fCmax = FnM . C S bak Tablo 20
fCmin = fCmax / S FnM bak forml F( 35 )
F( 43 ) Paralarn kuvvet etkisinde boyunun ksalmas Fn bak forml F( 68 )
Montajda fPmax = FnM . P P bak forml F( 28 )
fPmin = fPmax / S
5.2.2.2 Cvatada iletme deerleri

5.2.2.2.1 letmede vidadaki srtnme momenti ve torsiyon gerilimi
F( 44 ) M ViIs = 0,5 FCtop d 2 tan( ' ) gen, Vi ve bak Tablo 27
M ViIs
F( 45 ) Vidadaki torsiyon gerilimi tIs =
Wt
www.guven-kutay.ch
5.2.2.3 Cvatada devaml mukavemet ve genlik deerleri

, B 2
N/mm olarak
L SI
1200
L' SI
1080 12.9
1000
900 10.9
n = L'SI / L SI = 0,3
800
G G
L SI
640 8.8
L' SI
600
540
6.9 10.9 kaliteli Cvatada

400 genlik mukavemeti n = L'SI / L SI = 0,5
or
300
5.6
200
L SI
L' SI
10.9 kaliteli malzemede
devaml mukavemet
0 200 400 600 800 1000 1200

or 2
N/mm olarak
n = L'SI / L SI = 0,7
ekil 41, Cvatada devaml mukavemet deeri ekil 42, Kuvvet dalm faktr
A GE veya A
(
S FS ger + F ) AGE / A bak Tablo 8 veya Tablo 9
F( 46 ) R p0,2 FSger gerekli skma kuvveti
Cvatada genlik gerilimi, devaml gerilim gerkli emniyet katsays
F( 47 ) A3 bak Tablo 8 veya Tablo 9
Fg
g = G Fg bak forml F( 50 )
A3 Forml, F( 48 ) ve F( 49 )
Cvatann genlik mukavemeti NY 2.106 iin geerlidir
- malat bitiminde islah edilmi (S) Eer daha kk ykleme
180 saylarnda:
F( 48 ) G ( S) 0,75 + 52 rnein NX iin, ND = NY
d
- malat bitiminde ovalanm (OV) GZ( S) = G ( S) 3 N D / N X
F GZ( OV ) = G ( OV ) 3 N D / N X
F( 49 ) G ( OV ) 2 V G ( S)
F0,2 Rp0,2 malzemenin akma snr deeri

Genlik kuvveti alnr. Bak Tablo 18
kuvvet oran
F F F max F min
F( 50 ) Fg = Ek max Ek min = P
2 2 = n k = n
+ P C
5.2.2.3.1 Cvatada ek ve hafifletme kuvveti

F( 51 ) Ek kuvvet; iletme kuvvetinden cvatay etkileyen ek kuvvet FEk = 0,35 . F
P Tablo 29 ile
FEk = F = F max 0,35
C + P

F( 52 ) Hafifletme kuvveti FP = F FEk = F (1 ) = F C
C + P
www.guven-kutay.ch
Dalgal iletme kuvvetinde n gerilim geni, Rtscher geni
F0,2 (R p0,2 veya akma snr R e )
Fg

FEk
Fn
Fg
FIs
FP
F Citop
F or
Fk

f Ci
f
fP
5.2.2.3.2 Cvatay etkileyen toplam kuvvet

F( 53 ) Cvatay etkileyen toplam kuvvet
FCtop = Fn FOt + FEk = FS + F
F( 54 ) Ortalama kuvvet
F + FEka
For = FN + Ek
2
F( 55 ) Basit kuvvet orants k P
k =
C + P
F( 56 ) Kuvvet orants P
= n k = n
C + P
5.2.2.3.3 Cvata ve sklan paralarnn oturmas, sondurum alma deeri fOt
f Ot f f
F( 57 ) FOt = = Ot k = Ot (1 k )
C + P P C bak Tablo 29
Normal aftl cvatalarn oturma deeri fOt
0,34 Bu oturma deeri masif cvata
L Kl 3 balantlarnda ve balant para
F( 58 ) f Ot 3,29 d 10
yzeylerinin biribiriyle tam demesi

Esnek, kaval ve benzeri aftl cvatalarn halinde standart cvata ile yaplan
oturma deeri fOt balantlar iin geerlidir.
F( 59 ) f Ot 3,16 (L Kl S ES )0,17 103
www.guven-kutay.ch
5.2.2.3.4 Emniyetli maksimum cvata kuvveti

Normal cvata iin, yani d dGE bak Tablo 29, forml F( 56 )
F( 60 ) FEk max = F max 0,1 R p0,2 A GE AGE bak Tablo 8 veya Tablo 9
Esnek cvata iin, yani di < dGE Ai = 0,25..di2, di 0,9.d3
d3 bak Tablo 8 veya Tablo 9
F( 61 ) FEk max = F max 0,1 R p0,2 A i
5.2.2.3.5 letmede gerilimler

F( 62 ) Cvatann iletmede karlatrma gerilimi t bak forml F( 38 )
Bi = 2 + 3 2t
FCtop bak forml F( 53 )
F( 63 ) Cvatann iletmede ekme gerilimi
FCtop AGE bak Tablo 8
=
A GE veya Tablo 9
5.2.2.3.6 letmede yzey basnc
Tork anahtar ile sklan cvatalar iin
F( 64 ) FCtop FCtop bak F( 70 )
p = pS Ab bak Tablo 12
Ab
F( 65 ) Tork anahtar ile sklan cvatalar iin FN90 bak
FN90 + F FnM + F Tablo 29, forml F( 56 )
p = pS Ab bak Tablo 12
Ab Ab
pS bak Tablo 23
Gerekli sktrma kuvveti bak Tablo 27
F( 66 ) FEtop z cvata adedi
FS ger =
z
F( 67 ) FS ger = Fn min F (1 )
FnMmax bak forml F( 32 )
F( 68 ) letmede maksimum sktrma kuvveti FOt bak forml F( 57 )
Fn max = FnM max FOt FEkmax bak forml F( 51 )
S bak Tablo 20
F( 69 ) letmede minimum sktrma kuvveti FS bak forml F( 16 )
Fn min = FnM max / S FOt bak Tablo 29, veya
forml F( 56 )
F( 70 ) letmede cvata boyuna max. Kuvvet
FCtop = Fn max FOt + FEk max
F( 71 ) Cvatann iletmedeki ekme gerilimi FCtop bak F( 70 )
FCtop AGE bak Tablo 8
= veya Tablo 9
A GE
F( 72 ) Cvatann kuvvet etkisinde boyunun uzamas C bak forml F( 27 )
letmede fCimax = Fn . Ci S bak Tablo 20
fCimin = fCimax/S FnM bak forml F( 35 )
F( 73 ) Paralarn kuvvet etkisinde boyunun ksalmas Fn bak forml F( 68 )
letmede fPimax = Fn . Pi P bak forml F( 28 )
fPimin = fPimax / S
www.guven-kutay.ch
Tablo 7, Vidada hatve

Gei delii ap
Ke dG Kk
I II III ISO ISO-Ince ISO-Vida
krma Hassa tol.
orta kaba
s
1 0.3 1.1 1.2 1.3
1.1 1.2 1.3 1.4
1.2 0.3 0.4 1.3 1.4 1.5
1.4 1.5 1.6 1.8
1.6 0.4 1.7 1.8 2
1.8 2 2.1 2.2
2 0.4 0.3 2.2 2.4 2.6
2.2 0.3 2.4 2.6 2.8
2.5 0.5 0.4 2.7 2.9 3.1
0,1x45
3 0.5 0.4 3.2 3.4 3.6
3.5 0.4 3.7 3.9 4.2
4 0.7 0.5 4.3 4.5 4.8
4.5 0.8 0.5 4.8 5 5.3
5 0.8 0.5 5.3 5.5 5.8
6 1 0.8 6.4 6.6 7
7 0.8 7.4 7.6 8
8 1.3 1 0.8 8.4 9 10
9 1.3 1 0.8 9.4 10 11
+ IT14 / - IT12
10 1.5 1 1.3 0.8 10.5 11 12
11 1.5 0.8 1 11.5 12 13
12 1.8 1.3 1.5 1 13 13.5 14.5
0,15
14 2 1.8 1 1.3 1.5 15 15.5 16.5

16 2 1.5 1 17 17.5 18.5
18 2.5 1.5 2 1 19 20 21
20 2.5 1.5 1 2 21 22 24
0,2x45
22 2.5 1.5 1 2 23 24 26
24 3 1.5 2 1 25 26 28
27 3 1.5 2 1 28 30 32
30 3.5 1.5 2 1 1.5 3 31 33 35
33 3.5 2 1.5 3 34 36 38
36 4 2 1.5 3 37 39 42
39 4 2 1.5 3 40 42 45
42 4.5 1.5 2 3 4 43 45 48
45 4.5 1.5 2 3 4 46 48 52
0,3x45
48 5 1.5 2 3 4 50 52 56
52 5 1.5 2 3 4 54 56 62
56 5.5 1.5 2 3 4 58 62 66
60 5.5 1.5 2 3 4 62 66 70
62 6 1.5 2 3 4 64 68 72
64 6 1.5 2 3 4 66 70 74
www.guven-kutay.ch
Tablo 8, Metrik ISO-Standart dili vidalar (ISO 68 ; DIN 13 T1 ; TS61/3), ller mm dir.
d2 = D2 =d 0,64952 P H = 0,86603 P
Somunun ap lleri vida, Somun
R2
D1 = d 1,08253 P H1 = 0,54127 P
H/8
d3 = d 1,22687 P h3 = 0,61343 P
H/2
60
H1
h3
H
60
R1 = H/6 = 0,14434 P dS = (d2+d3)/2
H/2
H/4
B
R2 = H/12 = 0,07217 P tan = P/(.d2)
R1
D2
D1
H/6
P
Matkap ap DM = d P
d3
D
d2
d
D vida, cvata Cvatann ap lleri M 12 = Anma ap 12 mm olan cvata
Hatve Di dibi ap Di ykseklii Gerilim Di dibi Helis

Anma ap Blm ap
(Adm) kesiti kesiti as
d=D d2 = D2 d3 D1 h3 H1
P AGE mm2 A3 mm2
1 0.25 0.838 0.693 0.729 0.153 0.135 0.460 0.377 5.427
1.2 0.25 1.038 0.893 0.929 0.153 0.135 0.732 0.627 4.386
1.6 0.35 1.373 1.171 1.221 0.215 0.189 1.270 1.076 4.640
2 0.4 1.740 1.509 1.567 0.245 0.217 2.073 1.789 4.185
2.5 0.45 2.208 1.948 2.013 0.276 0.244 3.391 2.980 3.712
3 0.5 2.675 2.387 2.459 0.307 0.271 5.031 4.473 3.405
3.5 0.6 3.110 2.764 2.850 0.368 0.325 6.775 6.000 3.514
4 0.7 3.545 3.141 3.242 0.429 0.379 8.779 7.750 3.596
4.5 0.75 4.013 3.580 3.688 0.460 0.406 11.319 10.065 3.405
5 0.8 4.480 4.019 4.134 0.491 0.433 14.183 12.683 3.253
6 1 5.350 4.773 4.917 0.613 0.541 20.123 17.894 3.405
8 1.25 7.188 6.466 6.647 0.767 0.677 36.609 32.841 3.168
10 1.5 9.026 8.160 8.376 0.920 0.812 57.990 52.292 3.028
12 1.75 10.863 9.853 10.106 1.074 0.947 84.267 76.247 2.935
14 2 12.701 11.546 11.835 1.227 1.083 115.439 104.706 2.869
16 2 14.701 13.546 13.835 1.227 1.083 156.668 144.121 2.480
18 2.5 16.376 14.933 15.294 1.534 1.353 192.473 175.135 2.782
20 2.5 18.376 16.933 17.294 1.534 1.353 244.794 225.190 2.480
22 2.5 20.376 18.933 19.294 1.534 1.353 303.399 281.527 2.237
24 3 22.051 20.319 20.752 1.840 1.624 352.504 324.273 2.480
27 3 25.051 23.319 23.752 1.840 1.624 459.406 427.095 2.183
30 3.5 27.727 25.706 26.211 2.147 1.894 560.587 518.988 2.301
33 3.5 30.727 28.706 29.211 2.147 1.894 693.553 647.193 2.077
36 4 33.402 31.093 31.670 2.454 2.165 816.722 759.280 2.183
39 4 36.402 34.093 34.670 2.454 2.165 975.752 912.868 2.003
42 4.5 39.077 36.479 37.129 2.760 2.436 1120.910 1045.148 2.099
45 4.5 42.077 39.479 40.129 2.760 2.436 1306.003 1224.120 1.950
48 5 44.752 41.866 42.587 3.067 2.706 1473.149 1376.593 2.037
52 5 48.752 45.866 46.587 3.067 2.706 1757.834 1652.209 1.870
56 5.5 52.428 49.252 50.046 3.374 2.977 2030.017 1905.204 1.913
60 5.5 56.428 53.252 54.046 3.374 2.977 2362.020 2227.231 1.777
64 6 60.103 56.639 57.505 3.681 3.248 2675.972 2519.519 1.820
68 6 64.103 60.639 61.505 3.681 3.248 3055.293 2887.957 1.707
Bu tabeladaki deerler, yukarda verilmi olan formllerle hesaplanmtr.

Burada bulunmayan vida deerleri, yukarda verilmi olan formllerle hesaplanr.
www.guven-kutay.ch
Tablo 9, Metrik ISO-nce dili vidalar, (ISO 68 ; DIN 13 T12 ; TS61/5-13), ller mm dir.
d2 = D2 = d 0,64952 P H = 0,86603 P Somunun ap lleri vida, Somun
R2
D1 = d 1,08253 P H1 = 0,54127 P
H/8
d3 = d 1,22687 P h3 = 0,61343 P
H/2
60
H1
h3
H
60
R1 = H/6 = 0,14434 P dS = (d2+d3)/2
H/2
H/4
B
R2 = H/12 = 0,07217 P tan = P/(.d2)
R1
Matkap ap DM : DM = d P
H/6
D2
d3
D1
d2
P
d
D vida, Cvata Cvatann ap lleri
Gsterilmesi : Anma ap 12 mm ve
hatvesi 1,25 olan cvata M 12x1,25
Hatve Blm Di dibi ap Di ykseklii Gerilim Di dibi
Anma
ap kesiti kesiti Helis
ap (Adm) d3 D1 h3 H1 AGE A3
d=D P d2 = D2 mm2 mm2
8 1 7.350 6.773 6.917 0.613 0.541 39.167 36.030 2.480
12 1 11.350 10.773 10.917 0.613 0.541 96.104 91.154 1.606
16 1 15.350 14.773 14.917 0.613 0.541 178.174 171.410 1.188
20 1 19.350 18.773 18.917 0.613 0.541 285.376 276.798 0.942
10 1.25 9.188 8.466 8.647 0.767 0.677 61.199 56.297 2.480
12 1.25 11.188 10.466 10.647 0.767 0.677 92.072 86.037 2.037
16 1.5 15.026 14.160 14.376 0.920 0.812 167.248 157.470 1.820
20 1.5 19.026 18.160 18.376 0.920 0.812 271.503 259.004 1.438
24 1.5 23.026 22.160 22.376 0.920 0.812 400.891 385.671 1.188
30 1.5 29.026 28.160 28.376 0.920 0.812 642.097 622.796 0.942
36 1.5 35.026 34.160 34.376 0.920 0.812 939.851 916.469 0.781
42 1.5 41.026 40.160 40.376 0.920 0.812 1294.154 1266.691 0.667
48 1.5 47.026 46.160 46.376 0.920 0.812 1705.005 1673.462 0.582
24 2 22.701 21.546 21.835 1.227 1.083 384.416 364.614 1.606
30 2 28.701 27.546 27.835 1.227 1.083 621.201 595.957 1.271
56 2 54.701 53.546 53.835 1.227 1.083 2300.718 2251.895 0.667
64 2 62.701 61.546 61.835 1.227 1.083 3031.121 2975.043 0.582
72 2 70.701 69.546 69.835 1.227 1.083 3862.055 3798.721 0.516
80 2 78.701 77.546 77.835 1.227 1.083 4793.519 4722.931 0.463
90 2 88.701 87.546 87.835 1.227 1.083 6099.222 6019.565 0.411
100 2 98.701 97.546 97.835 1.227 1.083 7562.004 7473.278 0.370
110 2 108.701 107.546 107.835 1.227 1.083 9181.866 9084.071 0.336
125 2 123.701 122.546 122.835 1.227 1.083 11906.18 11794.78 0.295
36 3 34.051 32.319 32.752 1.840 1.624 864.937 820.382 1.606
42 3 40.051 38.319 38.752 1.840 1.624 1205.976 1153.260 1.366
48 3 46.051 44.319 44.752 1.840 1.624 1603.564 1542.686 1.188
56 4 53.402 51.093 51.670 2.454 2.165 2143.958 2050.239 1.366
64 4 61.402 59.093 59.670 2.454 2.165 2850.781 2742.552 1.188
72 4 69.402 67.093 67.670 2.454 2.165 3658.136 3535.396 1.051
80 4 77.402 75.093 75.670 2.454 2.165 4566.021 4428.771 0.942
90 4 87.402 85.093 85.670 2.454 2.165 5842.249 5686.862 0.835
100 4 97.402 95.093 95.670 2.454 2.165 7275.557 7102.032 0.749
125 4 122.402 120.093 120.670 2.454 2.165 11546.05 11327.18 0.596
Bu tabeladaki deerler, yukarda verilmi olan formllerle hesaplanmtr.

Burada bulunmayan vida deerleri, yukarda verilmi olan formllerle hesaplanr.
www.guven-kutay.ch
Tablo 10, Metrik ISO-Trapez profilli vidalar, (DIN 103). ller mm dir.
d2 = D2 = d 0,5P H1 = 0,5 P
d3 = d 2h3 H4 = h3 = H1+aC P vida, Somun
D1 = d 2H1 = d P 30
R1
D4 = d + 2aC
aC
H1
h3
R1 = max 0,5.aC dS = (d2+d3)/2
H4
R2 = max aC tan = P/(.d2) R2
aC
Matkap ap DM = D1 = d P D vida, Cvata
D1
D2
D4
d3
d2
d
Gsterilmesi : Anma ap d=40 mm ve
hatvesi 7 mm olan Trapez vida Tr 40x7
P 1.5 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 14 16 18 20
aC 0.15 0.25 0.25 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 1 1 1 1
H4 = h3 0.9 1.25 1.75 2.25 2.75 3.5 4 4.5 5 5.5 6.5 8 9 10 11
Blm Di
Anma Di dibi Di dibi Di dibi Helis
ap yksekli
ap Hatve (Adm) P ap kesiti boluu as
d2 = D2 i
d d3 A3 aC
H1
8 1.5 7.25 6.2 0.75 30.2 0.15 3.768
10 (1.5) 2 9 7.5 1 44.2 0.25 4.046
12 (2) 3 10.5 8.5 1.5 56.7 0.25 5.197
16 (2) 4 14 11.5 2 104 0.25 5.197
20 (2) 4 18 15.5 2 189 0.25 4.046
24 (3) 5 (8) 21.5 18.5 2.5 269 0.25 4.234
28 (3) 5 (8) 25.5 22.5 2.5 398 0.25 3.571
32 (3) 6 (10) 29 25 3 491 0.5 3.768
36 (3) 6 (10) 33 29 3 661 0.5 3.312
40 (3) 7 (10) 36.5 32 3.5 804 0.5 3.493
44 (3) 7 (12) 40.5 36 3.5 1018 0.5 3.149
48 (3) 8 (12) 44 39 4 1195 0.5 3.312
52 (3) 8 (12) 48 43 4 1452 0.5 3.037
60 (3) 9 (14) 55.5 50 4.5 1963 0.5 2.955
65 (4) 10 (16) 60 54 5 2290 0.5 3.037
70 (4) 10 (16) 65 59 5 2734 0.5 2.804
75 (4) 10 (16) 70 64 5 3217 0.5 2.604
80 (4) 10 (16) 75 69 5 3739 0.5 2.430
85 (4) 12 (18) 79 72 6 4072 0.5 2.768
90 (4) 12 (18) 84 77 6 4657 0.5 2.604
95 (4) 12 (18) 89 82 6 5281 0.5 2.458
100 (4) 12 (20) 94 87 6 5945 0.5 2.327
110 (4) 14 (20) 103 94 7 6940 1 2.477
120 (6) 14 (22) 113 104 7 8495 1 2.258
Bu tabeladaki deerler, yukarda verilmi olan formllerle hesaplanmtr. Burada
bulunmayan vida deerleri, yukarda verilmi olan formllerle hesaplanr.
www.guven-kutay.ch
Tablo 11, Boru vidalar profil lleri, ISO 7-1, ISO 228-1, TS 61. ller mm dir.
Silindirik i vida 1) konik d vida
ISO 7-1 , ISO 228-1 ISO 7-1
1:16
H/6
R
R
H
h
R
27,5 27,5 27,5 27,5
P
H/6
kesiti
l
90
d2
d1
vida ekseni
d
H = 0,960491 . P h = 0,640327 . P H = 0,960237 . P h = 0,640327 . P
R = 0,137329 . P P = 25,4 / z R = 0,137278 . P P = 25,4 / z
a l
kesiti
L2 L3
L1
d
Silindirik i vida d
konik d vida
a) Anma bykl inch olan boru vidann gsterilmesi
Standart i vida d vida
ISO 7-1 Silindirik Rp Konik R
ISO 228-1 Silindirik G Konik G A 2)
b) ller
lme aplar vida boyu 3)
Parma
vida dzle
Boru Hatve kta di kulla-
anma mi d blm i L3 L2
ap 3) says nlan
ap mesafe min min
z L1
a 3) d=D d2 =D2 d1=D1 P
1/8 6 4 9,728 9,147 8,566 0,907 28 4,5 7,4 6,5
1/4 8 6 13,157 12,301 11,445 1,337 19 6,8 11,0 9,7
3/8 10 6,4 16,662 15,806 14,950 1,337 19 7,1 11,4 10,1
1/2 15 8,2 20,955 19,793 18,631 1,814 14 9,2 15,0 13,2
3/4 20 9,5 26,441 25,279 24,117 1,814 14 10,2 16,3 14,5
1 25 10,4 33,249 31,770 30,291 2,309 11 11,6 19,1 16,8
11/4 32 12,7 41,910 40,431 38,952 2,309 11 13,5 21,4 19,1
11/2 40 12,7 47,803 46,324 44,845 2,309 11 13,5 21,4 19,1
2 50 15,9 59,614 58,135 56,656 2,309 11 16,9 25,7 23,4
1) ve d vida profili ISO 228.1 de ayn llere sahiptir.

2) Blm ap toleranslar A veya B dir. A ile B tolerans bants B = 2A
3) Burada yalnz ISO 7-1 deerleri verilmitir.
www.guven-kutay.ch
Tablo 12, 6-Ke cvatalarn konstruksiyon lleri, ller mm dir.

d Vida anma ap
L s Anahtar az
k L SI m e Ke boyu
2P
s
k Kafa ykseklii
b Vida boyu
m Somun ykseklii
dD
dG
dG Gei delii ap
e
dD Temas dairesi ap
u Ab Bas alan
b u max = 2P Lmin en kk cvata boyu
LS Sktrma boyu
b m dG Lmin
d s e k dD Ab
*)1 *)2 *)3 *)4 hass nor kaba *)5
M3 5.5 6.01 2 12 --- 2,4 1,8 3.2 3.4 3.6 4.6 7.5 6
M4 7 7.66 2.8 14 --- 3,2 2,2 4.3 4.5 4.8 5.9 11.4 8
M5 8 8.79 3.5 16 22 4,7 2,7 5.3 5.5 5.8 6.9 13.6 10
M6 10 11.1 4 18 24 5,2 3,2 6.4 6.6 7 8.9 28.0 12
M8 13 14.4 5.3 22 28 6,8 4 8.4 9 10 11.6 42.1 16
M10 16 17.8 6.4 26 32 8,4 5 10,5 11 12 14.6 72.4 20
M12 18 20.1 7.5 30 36 10,8 6 13 13,5 14,5 16.6 73.3 25
M14 21 23.4 8.8 34 40 12,8 7 15 15,5 16,5 19.6 113 30
M16 24 26.8 10 38 44 14,8 8 17 17,5 18,5 22.5 157 30
M20 30 33.5 12.5 46 52 18 10 21 22 24 28.2 244 40
M22 34 37.7 14 50 56 23 24 26 31.7 337 45
M24 36 40 15 54 60 21,5 12 25 26 28 33.6 356 50
M27 41 45.2 17 60 66 28 30 32 38.0 427 55
M30 46 50.9 18.7 66 72 25,6 15 31 33 35 42.7 577 60
M33 50 55.4 21 72 78 34 36 38 46.6 688 65
M36 55 60.8 22.5 78 84 31 18 37 39 42 51.1 856 70
M39 60 66.4 25 84 90 40 42 45 55.9 1069 80
M42 65 71.3 26 90 96 43 45 48 60.6 1294 90
*)1
L 125 mm iin ; *)2 L > 125, 200 mm ye kadar ; *)3 somun tipi 1 iin ; *)4 bask somun iin
*)5
Boy basama : 6, 8, 10, 12, 16, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60, 65, 70, 80, 90, 100, 110, 120,
130, 140, 150, 160, 180, 200, 220, 240, 260, 280, 300, 320, 340, ...., 500.
www.guven-kutay.ch
Tablo 13, Silindir bal cvatalarn konstrksiyon lleri. ller mm dir.

1 L1
Ldb 3P
s1
dG
da
d1
d
b1 e1
Normal bal
2
L2 1 L3
d1
d1
k2 b2 k3 b2
Bask delikli Bask
d d1 k1 k2 k3 s1 s2 L1 L2 L3
M3 5,5 3 2 2 2,5 2 5 - 30 5-20
M4 7 4 2.8 2.8 3 2,5 6 - 40 10-50 6-25
M5 8,5 5 3.5 3.5 4 3 8 50 10-60 8-30
M6 10 6 4 4 5 4 1060 10-70 10-40
M8 13 8 5 5 6 5 1280 12-80 12-60
M10 16 10 6 6,5 8 7 16100 16-90 16-70
M12 18 12 7 7,5 10 8 20120 16-100 20-80
M14 21 14 8 8,5 12 10 25-140 20-120 30-80
M16 24 16 9 10 14 10 25-160 20-140 30-80
M20 30 20 11 12 17 14 30-200 30-180 40-100
M24 36 24 13 14 19 17 40-200 60-200 50-100
M30 45 30 - 17,5 22 - 45-200 70-200
d b1 b2 e1 Ab Burada bulunmayan deerler den

M3 18 12 2,8 11,1 alnmaldr.
M4 20 14 3,8 17,6
M5 22 16 4,2 26,9 Boy basama : 3, 4, 5, 6, 8, 10, 12, 16,
M6 24 18 5,1 34,9 20, 25, 30, 35, 40, (45), 50, (55), 60, (65),
M8 28 22 6,2 55,8 70, 80, 90, 100, 110, 120, 130, 140, 150,
M10 32 26 7,3 89,5 160, 180, 200, daha byk boylar 20 mm
basamakdr.
M12 36 30 8,3 90
M14 40 34 9,3 131 L > 125 ... 200 ; b2 = 2d + 12 ;
M16 44 38 9,3 181 L > 200 , b2 = 2d + 25
M20 52 46 11,2 274
M24 60 54 13,1 421 Ldb bak Tablo 24
M30 72 66 15,2 638
www.guven-kutay.ch
Tablo 14, eitli cvatalara genel bak. ller mm dir.

L1
k1 Ldb
s1
dG
1)
d1
d
b1
Hava bal i alt ke

2
k2 k3 L3
90
d2
d3
n
d
2P
Hava bal yarkl Bask bal
1) 1)
d d1 d2 d3 s1 n k1 k2 k3 b1 L1 L2 L3
M1,6 3 0,4 1 1,1
M2 3,8 0,5 1,2 1,4
M2,5 4,5 0,6 1,5 1,8
M3 6 5,6 5,5 2 0,8 1,7 1,6 2,0 12 8-30(20) 4-30(22) 4-30
M4 8 7,5 7 2,5 1,2 2,3 2,2 2,6 14 8-40(25) 5-40(25) 5-40
M5 10 9,2 8,5 3 1,2 2,8 2,5 3,3 16 8-50(30) 6-50(30) 6-50
M6 12 11 10 4 1,6 3,3 3,0 3,9 18 8-50(35) 8-50(35) 8-60
14,
M8 16 13 5 2,0 4,4 4,0 5,0 22 10-60(40) 10-55(40) 10-80
5
M10 20 18 16 6 2,5 5,5 5,0 6,0 26 12-70(40) 12-60(50) 12-80
M12 24 22 18 8 --- 6,5 6,0 --- 30 20-70(50) 20-80(60) ---
M14 27 25 21 10 --- 7 7,0 --- 34 25-80(50) 22-80(60) ---
M16 30 29 24 10 --- 7,5 8,0 --- 38 30-90(60) 25-100(70) ---
M20 36 36 30 12 --- 8,5 10 --- 46 35-100(70) 30-100(80) ---
M24 39 --- 36 14 --- 14 --- --- 54 50-100(90) --- ---
M30 --- --- 45 --- --- --- --- --- 66 --- --- ---
1) Parantez iindeki deerler pratikte seilen max boylardr ve hava bal cvatada vida
btn aft boyundadr.
Burada bulunmayan deerler Tablo 8 veya Tablo 9 ile bulunur.
Boy basama bak , Ldb bak Tablo 24
www.guven-kutay.ch
Tablo 15, eitli cvatalar iin yardmc konstrksiyon lleri. ller mm dir.
d1 2 3 90
z1
z1
t1
d7
1)
m
t
Lokma
s
dG dG anahtar dG
dG
4 5 6
d4 90
z2
t2
d8
2)
t 2)
t
k
s
dG dG dG
dG
Vida 6 ke bal cvata ve

Silindir bal cvata iin 90 Hava bal cvata iin
anma somun iin gerekli
hcre boyutlar konik oturma yuvas
ap dayanma yzeyi
2) 2)
d d1 d2 d3 z1 d4 d5 d6 z2 d7 t1 d8 t2
M1,6 5 --- --- --- 3,5 --- --- 0,4 3,7 9,9 --- ---
M2 6 --- --- --- 4,4 5,5 6 0,4 4,6 1,1 --- ---
M2,5 8 --- --- --- 5,5 6 7 0,4 5,7 1,3 --- ---
M3 9 11 11 0,4 6,5 7 9 0,4 6,5 1,5 6,6 1,6
M4 10 13 15 0,4 8 9 10 0,4 8,6 1,9 9 2,3
M5 11 15 18 0,4 10 11 13 0,4 10,4 2,3 11 2,8
M6 13 18 20 0,4 11 13 15 0,4 12,4 2,7 13 3,2
M8 18 24 26 0,6 15 16 18 0,6 16,4 3,7 17,2 4,1
M10 22 28 33 0,6 18 20 24 0,6 20,4 4,7 21,5 5,3
M12 26 33 36 0,6 20 24 26 0,6 23,9 5,2 25,5 6
M16 33 40 46 0,6 26 30 33 0,6 31,9 7,2 31,5 7
M20 40 46 54 0,6 33 36 40 0,6 40,4 9,2 38 8
M24 48 58 73 0,8 40 43 48 0,8 --- --- 41 13,5
M30 61 73 82 1,0 50 54 61 1,0 --- --- --- ---
M36 73 82 93 1,0 58 63 69 1,0 --- --- --- ---
1) Temiz dzlem derinlii cvata eksenine dik yeterli cvata oturma yzeyi verecek kadar
olmaldr.
2) leme derinlii konstrksiyona gre olmaldr. Bunun iin bir reete yoktur. neri olarak
u forml alnabilir: t = kmax + smax + konstrksiyon pay z ( bu z1 veya z2 olabilir)
Burada bulunmayan deerler Tablo 8 veya Tablo 9 ile bulunur. Bu tablolarda verilmemi
deerler ya standartlardan veya akl Selim (Sa duyu) ile seilir.
www.guven-kutay.ch
Tablo 16, vidada cep somun konstrksiyon lleri

Vidann kr matkap delii Vidann arka kr boluuna
2) damin = 1 . d t 2)
t1
b = Teknik
120 1)
r
artlara
*)
dg
da
gre
d
min 30
verimli
r
hatve
e1 b boyu. g1
g2 b
e2 ; e3
vida Vidann kr matkap

Hatv Vidann arka kr boluuna gei lleri
anma deliine gei lleri
e
ap e1 e2 e3 g1 g2 r
3) standart standart deerler dg minimum maksimum
P
dili norma ksa uzun H 13 normal ksa norma ksa
3)
0,25 M1 1,5 1,0 2,4 d+0,1 1,0 0,6 1,4 1,0 0,12
0,35 M 1,6 2,1 1,3 3,3 d+0,2 1,4 0,9 1,9 1,4 0,16
0,4 M2 2,3 1,5 3,7 d+0,2 1,6 1,0 2,2 1,6 0,2
0,45 M 2,5 2,6 1,6 4,1 d+0,2 1,8 1,1 2,4 1,7 0,2
0,5 M3 2,8 1,8 4,5 d+0,3 2,0 1,25 2,7 2,0 0,2
0,7 M4 3,8 2,4 6,1 d+0,3 2,8 1,75 3,8 2,75 0,4
0,8 M5 4,2 2,7 6,8 d+0,3 3,2 2,0 4,2 3,0 0,4
1 M6 5,1 3,2 8,2 d+0,5 4,0 2,5 5,2 3,7 0,6
1,25 M8 6,2 3,9 10,0 d+0,5 5,0 3,2 6,7 4,9 0,6
1,5 M10 7,3 4,6 11,6 d+0,5 6,0 3,8 7,8 5,6 0,8
1,75 M12 8,3 5,2 13,3 d+0,5 7,0 4,3 9,1 6,4 1,0
2 M16 9,3 5,8 14,6 d+0,5 8,0 5,0 10,3 7,3 1,0
2,5 M20 11,2 7,0 17,9 d+0,5 10,0 6,3 13,0 9,3 1,2
3 M24 13,1 8,2 21,0 d+0,5 12,0 7,5 15,2 10,7 1,6
3,5 M30 15,2 9,5 24,3 d+0,5 14,0 9,0 17,7 12,7 1,6
4 M36 16,8 10,5 26,9 d+0,5 16,0 10,0 20,0 14,0 2,0
4,5 M42 18,4 11,5 29,4 d+0,5 18,0 11,0 23,0 16,0 2,0
5 M48 20,8 13,0 33,3 d+0,5 20,0 12,5 26,0 18,5 2,5
1) 120 standartdr. zel hallerde, eer a 90 veya 60 alnacaksa bu resimde belirtilmeli-

dir.
2) Konstrksiyona gre t deeri hesaplanr. t deerinin tolerans maksimum +0,5.P
ve minimum olarak 0 alnr.
3) Burada verilen vida byklkleri semboliktir. Burada verilmiyen dier vida byklkleri
ve ince dili vidalar iin l k deeri Hatvedir. Kontruksiyon lleri hatveye gre
seilir.
www.guven-kutay.ch
Tablo 17, D vidada konstrksiyon lleri

Vidann dz afta k lleri Vidann keli afta veya oluklu araya k lleri
x1 x1 1 2 3 1
x2
d
g
30
r
d
d g2
Vida Vida k aklk Vidann afta gei lleri

Hat- anma x1 x2 a1 a2 a3 g1 g2
ve ap max max dg min max r
standart 4)
3)
normal
normal
normal
normal
dili 2)
ksa
ksa
ksa
P 1)
uzun
ksa h 13
d
0,25 M 1 0,6 0,3 0,75 0,5 - d-0,4 0,55 0,25 0,9 0,6 0,12
0,35 M 1,6 0,9 0,45 1,05 0,7 - d-0,6 0,7 0,4 1,2 0,9 0,16
0,4 M2 1,0 0,5 1,2 0,8 - d-0,7 0,8 0,5 1,4 1,0 0,2
0,45 M 2,5 1,1 0,6 1,35 0,9 - d-0,7 1 0,5 1,6 1,1 0,2
0,5 M3 1,25 0,7 1,5 1 - d-0,8 1,1 0,5 1,75 1,25 0,2
0,7 M4 1,75 0,9 2,1 1,4 - d-1,1 1,5 0,8 2,45 1,75 0,4
0,8 M5 2,0 1 2,4 1,6 3,2 d-1,3 1,7 0,9 2,8 2,0 0,4
1 M6 2,5 1,25 3 2 4 d-1,6 2,1 1,1 3,5 2,5 0,6
1,25 M 8 3,2 1,6 3,75 2,5 5 d-2,0 2,7 1,5 4,4 3,2 0,6
1,5 M10 3,8 1,9 4,5 3 6 d-2,3 3,2 1,8 5,2 3,8 0,8
1,75 M12 4,3 2,2 5,25 3,5 7 d-2,6 3,9 2,1 6,1 4,3 1,0
2 M16 5,0 2,5 6 4 8 d-3,0 4,5 2,5 7 5,0 1,0
2,5 M20 6,3 3,2 7,5 5 10 d-3,6 5,6 3,2 8,7 6,3 1,2
3 M24 7,5 3,8 9 6 12 d-4,4 6,7 3,7 10,5 7,5 1,6
3,5 M30 9,0 4,5 10,5 7 14 d-5,0 7,7 4,7 12 9,0 1,6
4 M36 10,0 5 12 8 16 d-5,7 9 5 14 10,0 2,0
4,5 M42 11,0 5,5 13,5 9 18 d-6,4 10,5 5,5 16 11,0 2,0
5 M48 12,5 6,3 15 10 20 d-7,0 11,5 6,5 17,5 12,5 2,5
1) Burada verilen vida byklkleri semboliktir. Burada verilmiyen dier vida byklkleri
ve ince dili vidalar iin l k deeri Hatvedir. Kontruksiyon lleri hatveye gre
seilir.
2) Aklk a2 yark ve yldz bal cvatalarda teknik ynden ksa l gerektiinde kullanlr.
3) Aklk a3 yalnz imalat snf C iindir.
4) Anma ap 3 mm kadar vidalarda tolerans h 12 dir.
www.guven-kutay.ch
Tablo 18, Standart cvatalarn 300 C kadar mekanik deerleri

Is < 100 100 200 300 < 100 100 200 300
Malzeme 4.6 4.6 4.6 4.6 5.6 5.6 5.6 5.6
Normal s 20 20 20 20 20 20 20 20
2
Rm N/mm 400 400 400 400 500 500 500 500
2
Re N/mm 240 240 240 240 300 300 300 300
E N/mm2 210000 210000 210000 210000 210000 210000 210000 210000
letme ss 100 100 200 300 100 100 200 300
2
Rm N/mm 400 390 380 350 500 470 430 450
Re N/mm2 240 210 190 140 300 250 210 160
E N/mm2 210000 207000 200000 193000 210000 207000 200000 193000
-6
1/K 10 --- 11,1 12,1 12,9 --- 11,1 12,1 12,9
Is < 100 100 200 300 < 100 100 200 300
Malzeme 8.8 8.8 8.8 8.8 10.9 10.9 10.9 10.9
Normal s 20 20 20 20 20 20 20 20
Rm N/mm2 800 800 800 800 1000 1000 1000 1000
Re N/mm2 640 640 640 640 900 900 900 900
E N/mm2 210000 210000 210000 210000 210000 210000 210000 210000
letme ss 20 100 200 2300 20 100 200 300
Rm N/mm2 800 810 820 750 1000 1010 1020 970
Re N/mm2 640 590 540 480 900 875 790 705
E N/mm2 210000 207000 200000 193000 210000 207000 200000 193000
1/K 10-6 --- 11,1 12,1 12,9 --- 11,1 12,1 12,9
Is < 100 100 200 300 Is 100 200

*)1
Malzeme 12.9 12.9 12.9 12.9 670 610
8.8 DE *)2
Normal s 20 20 20 20 DE 820 750
Rm N/mm2 1200 1200 1200 1200 *)1
990 900
10.9 DE *)2
Re N/mm2 1080 1080 1080 1080 DE 1220 1100
E N/mm2 210000 210000 210000 210000 *)1
1160 1050
12.9 DE *)2
letme ss 100 100 200 300 DE 1420 1290
Rm N/mm2 1200 1190 1180 1120 Enine kaymada:
Re N/mm2 1080 1020 925 825 *)1
= 0 iin
E N/mm2 210000 207000 200000 193000 *)2
+0,5 iin
1/K 10-6 --- 11,1 12,1 12,9
Tablo 19,Standart cvatalarn devaml mukavemet deerleri G

Devaml mukavemet deerleri G
vida islahl ovalamal
4.6 ve 5.6 8.8 ... 12.9 10.9 ve 12.9
< M8 50 60 100
M 8 ... M12 40 50 90
M14 ... M20 35 40 70
> M20 35 35 60
www.guven-kutay.ch
Tablo 20, Skma momenti faktr S

n gerilme Montajda Skma
Skma metodu kuvvetinin skma momenti
dalmas momenti faktr A
Akma snr veya dnme as kontroll skma.
metodu ile el anahtar veya motorlu anahtarla Rp0,2 yoktur 1,0
skma
Tork anahtar ile torsiyon moment kontroll skma.

Btn cvatalar devaml ve tam kontrol edilen, n 20% 0,9 MS 1,6
montaj normal veya darbeli anahtarla yaplm ve
mpulskontroll darbeli anahtarla skma.

Aa yukar 10 cvata tork anahtar veya cvatann 40% 0,85 MS 2,5
uzama kontrol yaplan skma metodu.
mpulskontroll darbeli anahtarla veya el anhtar

ile hissi skma. Skma momenti ne sklrken verilir 60% yoktur 4,0
nede sonradan kontrol edilir, kontrolsuz.
Tablo 21, Standart cvatalarn malzeme ve mekanik deerleri

ekme Akma muka-
Standart ad, Kopma
muka-vemeti vemeti 2)
(cvatann Malzeme ve sl ilemi 2) gerilmesi A5
Rm Rp0,2
kalitesi) 2 2 % minimum
N/mm N/mm
Az C-alml elikler
3.6 1) 300 (330) 180 (190) 25
rnein: QSt 36.2
4.6 1) Az veya orta deer C-alml 400 240 22
1)
4.8 elikler. rnein: UQSt 38.2 400 (420) 320 (340) 14
1)
5.6 Az veya orta deer C-alml 500 300 20
5.81) elikler 500 (520) 400 (420) 10
6.8 1) rnein: Cq22,Cq35 600 480 8
M16 Su verilmi ve tavlanm az 800 640
8.8 12
> M16 veya orta deer C-alml vede 800 (830) 640 (660)
ek metalli (Bor, Mn, Cr)
9.8 elikler. rnein:. 22B2, Cq45 900 720 10
Su verilmi ve tavlanm az
veya orta deer C-alml vede
10.9 1000 (1040) 900 (940) 9
ek metalli 3) (Bor, Mn, Cr)
elikler. rnein:. 35B2, 34Cr4
Alml, su verilmi ve
12.9 tavlanm elikler. 1200 (1220) 1080 (1100) 8
rnein:. 34CrMo4
1) Otomat elikleri S 0,34 % , P 0,11 % , Pb 0,35 % ile malzeme olarak kullanrlar.

2) Parantez ii () deerler hesaplanan deerden farl olanlar iin.
3) Az miktarda C-alml Bor ile takviyeli elikler kalitenin alt izilmelidir. rnein:.10.9
www.guven-kutay.ch
Tablo 22, Oturma deeri fOt m olarak

Yzey przllk deeri, Boyuna ykleme Enine ykleme
RZ m olarak RZ < 10 10<RZ<40 40<RZ<160 RZ < 10 10<RZ<40 40<RZ<160
Vida yzeyi 3 3 3 3 3 3
Tek tek Cvata ba /
fOt 2,5 3 4 3 4,5 6,5
somun iin
Para aras 1,5 2 3 2 2,5 3,5
Tablo 23, Balantda yzey basnc snr deerleri pS

Kopma Akma snr yzey
Elastiklik
muka- muka- basn
Malzeme modl
Malzeme vemeti vemeti deeri
Nr.: N/mm2
N/mm2 N/mm2 N/mm2
Edin
Rm Re pS
USt37-2 (USt38-2) 1.0036 340 230 210000 490
St50-2 (Cq22) 1.0050 470 290 210000 710
Cq45 (C45 ) 1.1192 700 500 210000 630
42CrMo4 (34Cr4 , 34CrMo4) 1.7225 1100 900 210000 850
30CrNiMo8 1.6580 1250 1050 210000 720
X6 CrNiTi 18 10 1.4541 500 200 196000 210
X5 NiCrTi 26 15 1.4980 880 590 20000 850
Ti-6Al-4V 3.7165.10 890 820 110000 890
GG 20 200 --- 105000 900
GGG 40 0.7040 400 250 167000 700
GGG 50 0.7050 500 320 167000 900
GGG 60 0.7060 600 380 167000 1000
G-Al-Leg , GK-AlSi9Cu3 3.2315.02 180 110 75000 220
AlMg4,5Mn F27 3.3547.08 260 110 75000 230
Al99 160 160 140
Bu deerler 20 derece evre ss iin geerlidir. Daha yksek sda veya burada verilmemi
malzemeler iin pS deeri Rm veya Rp0,2 deerlerine gre orantl alnmasn neririm.
Standart cvata ve somunlarn max. yklenmelerine gre emniyetli kontruksiyonlar
yapldklar iin yalnz sktrlan malzemelerin yzey basnlar kontrol edilir.
www.guven-kutay.ch
Tablo 24,Cep somunda di (vida) boyu Ldb

Cvata malzemesine gre cep somun vida boyu Ldb 2)
Sklan paralarn malzemesi
3.6 / 4.6 4.8 / 6.8 8.8 10.9
400 0,8 . d 1,2. d --- ---
elik > 400 ... 600 0,8 . d 1,2 . d 1,2 . d ---
Rm N/mm2
olarak > 600 ... 800 0,8 . d 1,2 . d 1,2 . d ---
> 800 0,8 . d 1,2 . d 1,0 . d 1,2 . d
Kr dkm 1,3 . d 1,5 . d 1,5 . d 1,0 . d
Bakr almlar 1,3 . d 1,3 . d --- ---
1)
Hafif metal Al-Dkm almlar 1,6 . d 2,2 . d --- ---
Saf aliminyum 1,6 . d --- --- ---
Al-al. sertletirilmi 0,8 . d 1,2 . d 1,6 . d ---
sertletirilmemi 1,2 . d 1,6 . d --- ---
Yumuak metal, suni maddeler, v.b. 2,5 . d --- --- ---
1) Dinamik yklemelerde Ldb boyu %20 daha uzun alnmaldr.
2) nce di vidada Ldb boyu %25 daha uzun alnmas nerilir.
Tablo 25, Cvata balantsnda boalma faktr kbo (Bauer & Schaurte Karchera gre)
Cvata balantsnda boalma faktr kbo
dinamik ykleme ve gruplar stati
Skma boyu,
k
anma ap
A B C D ykl
faktr
e
LS / d
M4 M10 M4 M10 M18 M4 M10 M18 M4 M10 M18 heps
M8 M30 M8 M16 M30 M8 M16 M30 M8 M16 M30 i
1 3 - 5 - 3,5
ksa 1,5 2 1,5 - 2 - 1,2
>1 ... 3 2 3 3 4 2,5
4
orta >3 ... 4 1,5 1,3 2 1,4 1,4 1,6 1,6 - - - 2 1,6
2,5
>6 ... 8 4
uzun 1,4 1,3 1,6 1,3 1,3 2 1,4 1,4 1,6 1,6
>8 ... 10 3
Tablo 26, A dan D ye kadar gruplarn bulunmas

malzeme kalitesi 8.8 kadar 10.9 ve 12.9
Kuvvet Parann yzey przl
yn Balantda aralk
says R Z 6,3 R Z 25 R Z 6,3 R Z 25
3 arala kadar B C A B
boyuna
3 aralktan fazla C D B C
3 arala kadar C D B C
enine
3 aralktan fazla D --- C D
www.guven-kutay.ch
Tablo 27, Cvatada eitli yzey artlarna gre srtnme katsays gen
Tablo 27-a) Genel srtnme katsays (Bauer & Schaurte Karchera gre)
inko ile kadmiyumla gal-
Ham kara (siyah mat renkli) veya galvanize edilmi vanize edilmi Yaptrma
fosfatlanm yzeyler beyaz mavi renkli sar renkli maddesi ile
yzeyler yzeyler svanm 2)
MoS2 ile yzeyler
hafif yal 1) 6 ... 12 m 6 ... 10 m
yalanm
0,12 ... 0,18 0,08 ... 0,12 0,12 ... 0,18 0,08 ... 0,12 0,14 ... 0,30
1) Cvatann imalattan sonra atmosfer etkilerinden korunmas iin hafif yalanmas.

2) Yaptrma maddesinin cinsine gre katsay seilmelidir.
Tablo 27-b) Vidada srtnme katsays Vi (Strelow a gre)

D vida ( Cvata )
Malzeme elik
inko ile
Yzey siyah menevili (islah Kadmiyumla Yap
galvanizli
durumu edilmi) veya fosfatlanm galvan (Cd6) -kanl
(Zn6)
Malzeme
parlak Yzey durumu
Vidann
talal
imal haddelenmi talal imalat veya haddelenmi
imalat
ekli
yala MoS
kuru yal yal kuru yal kuru yal kuru
-ma 2
0,12 0,10 0,08 0,10 -- 0,10 0,08 0,16
... ... ... ... ... ... ...
0,18 0,16 0,12 0,16 -- 0,18 0,14 0,25
0,10 - - -- -- 0,12 0,10 -- -- 0,14
Kadmi- galva-
elik
yumlu nizli
... ... ... ...

vida ( Somun )
0,16 - - -- -- 0,20 0,18 -- -- 0,25

talal imalat
0,08 - - -- -- -- -- 0,12 0,12 --

... ... ...
kuru
0,14 - - -- -- -- -- 0,16 0,14 --

-- 0,10 -- 0,10 -- 0,10 -- 0,08 --
parlak
veya
... ... ... ...

-- 0,18 -- 0,18 -- 0,18 -- 0,16 --
-- 0,08 -- -- -- -- -- -- --
parlak
AlMg
...
-- 0,20 -- -- -- -- -- -- --
www.guven-kutay.ch
Tablo 27-b) (devam) Cvata baalt veya somun alt srtnme katsays B (Strelow a gre)
Temas yzeyi Cvata baalt veya somun alt
Malzeme elik
siyah menevili (islah edilmi) veya Galvanizli Kadmiyumlu
Yzey
fosfatlanm (Zn6) (Cd6)
Temas yzeyi
ta-
malat preslenmi tornal lan- preslenmi
Malzeme
m
Yzey
yala-
kuru yal MoS2 yal MoS2 yal kuru yal kuru yal
ma
-- 0,12 -- 0,10 -- 0,16 0,10 -- 0,08 --
talan-
m
... ... ... ... ...

-- 0,18 -- 0,18 -- 0,22 0,18 -- 0,16 --
parlak
0,12 0,10 0,08 0,10 0,08 -- 0,10 0,08 0,08

... ... ... ... ... ... ... ...
0,18 0,18 0,12 0,18 0,12 -- 0,18 0,16 0,14
elik
talal imalat
0,10 -- 0,10 -- 0,10 0,16 0,10 -- --

galva-
nizli
... ... ... ... ...

Baslan kart para
0,16 -- 0,16 -- 0,18 0,20 0,18 -- --

0,08 -- -- 0,12 0,12
kadmiyu
kuru
mlu
... ... ...

0,16 -- -- 0,20 0,14
-- 0,10 -- -- -- 0,10 0,08 --
talan-
m
kr veya temper
... ... ...

-- 0,18 -- -- -- 0,18 0,18 --
dkm
-- 0,14 -- 0,10 -- 0,14 0,10 0,10 0,08 --

parlak
... ... ... ... ... ...

talal imalat
-- 0,20 -- 0,18 -- 0,22 0,18 0,16 0,16 --

-- 0,08 -- -- -- -- --
AlMg
...
-- 0,20 -- -- -- -- --
www.guven-kutay.ch
Tablo 28, Cvatalarn skma kuvveti ve skma momenti

Metrik ISO-Normal dili vidalar iin montajda skma kuvveti kN ve skma momenti MS Nm olarak
Montajda boyuna kuvvet FS , kN Montajda skma momenti MS ,Nm
Vida *)1
6.8 8.8 10.9 12.9 6.8 8.8 10.9 12.9
M5x0,80 0,08 5,38 7,17 10,1 12,1 3,25 4,33 6,10 7,31
0,10 5,19 6,91 9,7 11,7 3,75 5,00 7,03 8,44
0,12 4,99 6,65 9,4 11,2 4,20 5,60 7,88 9,46
0,14 4,79 6,39 9,0 10,8 4,61 6,14 8,64 10,4
M6x1,00 0,08 7,60 10,1 14,2 17,1 5,61 7,48 10,5 12,6
0,10 7,32 9,76 13,7 16,5 6,46 8,62 12,1 14,5
0,12 7,04 9,38 13,2 15,8 7,23 9,64 13,6 16,3
0,14 6,76 9,01 12,7 15,2 7,92 10,6 14,9 17,8
M8x1,25 0,08 13,9 18,6 26,1 31,3 13,5 18,0 25,3 30,4
0,10 13,4 17,9 25,2 30,2 15,6 20,8 29,3 35,2
0,12 12,9 17,2 24,2 29,1 17,5 23,4 32,9 39,4
0,14 12,4 16,5 23,3 27,9 19,2 25,6 36,0 43,2
M10x1,50 0,08 22,1 29,5 41,5 49,8 26,5 35,3 49,6 59,6
0,10 21,4 28,5 40,1 48,1 30,7 40,9 57,5 69,0
0,12 20,6 27,4 38,5 46,2 34,4 45,9 64,5 77,4
0,14 19,7 26,3 37,0 44,4 37,8 50,4 70,8 85,0
M12x1,75 0,08 32,3 43,0 60,5 72,6 45,5 60,7 85,3 102
0,10 31,1 41,5 58,4 70,1 52,7 70,3 98,8 119
0,12 30,0 40,0 56,2 67,4 59,2 79,0 111 133
0,14 28,8 38,4 54,0 64,8 65,0 86,7 122 146
M14x2,00 0,08 44,3 59,1 83,1 99,7 72,4 96,6 136 163
0,10 42,7 57,0 80,1 96,2 84,0 112 157 189
0,12 41,1 54,9 77,2 92,6 94,4 126 177 212
0,14 39,5 52,7 74,1 89,0 104 138 194 233
M16x2,00 0,08 60,8 81,1 114,0 136,8 111 148 208 250
0,10 58,7 78,3 110,1 132,2 129 173 243 291
0,12 56,6 75,5 106,1 127,3 146 195 274 329
0,14 54,4 72,6 102,1 122,5 161 215 302 362
M20x2,50 0,08 95,0 127 178,1 213,7 217 290 407 489
0,10 91,8 122 172,1 206,5 253 338 475 570
0,12 88,4 118 165,8 199,0 286 381 536 643
0,14 85,0 113 159,5 191,4 315 420 591 709
M22x2,50 0,08 119 158 222,2 266,7 291 389 546 656
0,10 115 153 214,9 257,9 341 454 639 767
0,12 111 147 207,2 248,6 386 514 723 868
0,14 106 142 199,4 239,2 426 568 798 958
M24x3,00 0,08 137 182 256,5 307,8 374 499 702 842
0,10 132 176 247,8 297,4 436 582 818 981
0,12 127 170 238,8 286,5 492 656 923 1107
0,14 122 163 229,6 275,6 543 723 1017 1221
*)1 Burada = gen = V = K dir. Genelde piyasadaki cvata ve somun iin hafif yalanm yzey
=0,12 alnr. Hesaplar cvata malzemesinin 0,9.Rp0,2 deeri ve Tablo 8 daki geometrik deerler
ile yaplmtr.
www.guven-kutay.ch
Tablo 29, Cvataba ile somun basma yzeyleri arasnda basitletirilmi kuvvet orants k
LS /d oran
Esnek Cvata
1,0
1,4
1,8
2,5
12
16
20
Normal Cvata (aft ap d i = 0,9.d 3 )
7
9
5
0,75
0,65 0,5
0,5 0,6
0,35
0,7 0,6 0,45
0,45 0,55
0,3
0,65 0,55 0,4 0,5
0,4 =dD
DP 5.d
0,5 D P = 1,2 D 0,25
0,6 0,35 0,45
0,35 DP = 1,5.d D
0,45
0,55 DP = 0,2 0,3 0,4
0,3 2.d
Basit kuvvet oran '
D
0,4 D 0,18
0,5 P= 2
,5.d 0,35
D D 0,16 0,25
0,25 P >=
0,45 0,35 3.d
D 0,14 0,3
0,4 0,2
0,3 0,2 0,12
0,18
0,18 0,25
0,35 0,1 0,16
0,25 0,16
0,14 0,2
0,3 0,14 0,08
0,2 0,18
0,12
0,12
0,18 0,16
0,25
0,06 0,1
0,16 0,1 0,14
0,2 0,14 0,12

0,08
0,08
0,18
0,12
0,04 0,1
0,16
10
14
18
0,8
1,2
2
3
6
1,6
LS /d oran
E = 105'000 N/mm2
E = 105'000 N/mm2
E = 210'000 N/mm2
E = 210'000 N/mm2
Aliminyum alm
Aliminyum alm
E = 70'000 N/mm2
E = 70'000 N/mm2
Kr dkm GG..
Kr dkm GG..
elik
elik
Sklan paralarn malzemesi Sklan paralarn malzemesi
Tablo 30, Kuvvet dalm faktr n

L SI
L SI
L SI
L' SI
L' SI
L' SI
n = L'SI / L SI = 0,3 n = L'SI / L SI = 0,5 n = L'SI / L SI = 0,7
www.guven-kutay.ch
Tablo 31, Tork anahtaryla skmada nerilen skma momentleri

Tork anahtaryla skma metodu iin skma momentleri
Vida bykl V B gen 0,12 iin
8.8 10.9 12.9
M4 2,3 0,5 3,4 0,7 3,4 0,7
M5 4,6 1 6,4 1,5 7,7 1,8
M6 72 11 2,5 13 3
M7 12,5 3 18,5 4 22 5
M8 20 4 27 6 32 7
M 10 38 8 53 12 63 14
M 12 65 15 90 20 108 25
M 14 100 25 145 30 170 40
M 16 160 35 220 50 265 60
M 18 225 55 315 75 375 85
M 20 310 70 435 100 520 120
M 22 415 95 585 135 705 160
M 24 530 125 750 170 900 200
Buradaki nerilen deerler cvata malzemesinin akma mukavemeti Re veya R p0,2 deerlerinin
%90 yla hesaplanmtr.
rnek: Cvata M12-8.8

Genel srtnme katsays G K gen 0,12
Skma momenti MS = 65 15 Nm
Dier deyimle; Cvata en az 50 Nm ve en ok 80 Nm momentle sklacaktr.

Burada 50 Nm moment deerini kontrol momenti olarakta gsterebiliriz.
www.guven-kutay.ch
5.2.2.4 n gerilmeli cvata balants iin rnek

rnek 1
dD
1
h1
d
h dG
h2
DP
2
ekil 43, Boru kapama flan
Konstrksiyon taslandan bilinen deerler:
Fmax = 6,2 kN h1 = 25 mm, St 50-2
Fmin = 0 kN dinamik ykleme. h2 = 35 mm GG 20
Garanti bakmndan snr deerleri alalm. LS = h1 + h2 = 60 mm
Seim: Tablo 6 ile cvata seilir: Kuvvet; Dinamik boyuna, eksen d 6,3 kN > 6,2 kN,
Cvata kalitesi 8.8, genelde depoda bulunan cvata tr.
6,3 kN dinamik boyuna kuvvet stunun, 8.8 kaliteli cvata satr ile kesitii deer
aranlan cvata bykln verir:
Cvata lleri;
M10 Tablo 8 d = 10 mm ; P = 1,5 mm ; d2 = 9,026 mm ; A3 =
Tablo 12 dD = 14,6 mm ; b = 26 mm ; da = 11,2 mm
I. Kabataslak kontrol
a) Dinamik ykleme, devaml mukavemet kontrol:
F max F min
Genlik kuvveti F( 50 ) Fg =
2
Kuvvet oran pragraf 4.1 / Sayfa 30 = 0,35
Fg = 0,5 . (6,2-0) . 0,35 = 1'085 Fg = 1'085 N
Fg
Genlik gerilimi F( 47 ) g = G
A3
Di dibi kesit alan Tablo 8 A3 = 52,292 mm2
g = Fg / A3 = 1'085 / 52,3 = 20,7 g = 20,7 N/mm2
Cvatann devaml mukavemet deeri G Tablo 19 ile bulunur. GTab = 50 N/mm2
GTab = 50 N/mm2 > g = 20,7 N/mm2 olduundan, cvata balants hesaba gre emniyetlidir.
a) Statik ykleme kontrol:
Ek kuvvet F( 51 ) FEk = Fmax . = 6'200 . 0,35 = 2'170 FEk = 2'170 N
Emniyetli ek kuvvet FEkEM = A3 . 0,1 . Rp0,2 = 52,3 . 0,1 . 640 = 3'347 FEkEM = 3'345 N
FEkEM = 3'345 N > FEk = 2'170 N olduundan, cvata balants hesaba gre emniyetlidir.
www.guven-kutay.ch
c) Montajda tork anahtar ile skma momenti ve kontrol:
Tablo 28 ile M10, kalite 8.8 ve gen = 0,12 iin

Skma momenti: MS max = 46 Nm
Tork anahtar ile skma momenti faktr Tablo 20 S= 1,6
MS min = MS max / S = 48 / 1,6 = 30 MS min = 30 Nm
MS = 0,5 (MS max + MS min ) = 38
MS = MS max - MS = 46 38 = 8 Nm
Montajda skma momenti istee gre u iki ekilde verilir: MS = 38 8 Nm
MS max = 46 Nm ve MS min = 30 Nm verilmitir. Pratikte tork anahtarnn ayarlanaca

deerin seimi montajda alanlara braklr.
Eer iletme ayarlama momentini ve toleranslarn isterse:
MS = 0,9 . MN90 = 0,9 . 48 = 42 MS = 42 Nm
Burada verilen 42 Nm tork anahtarnn ayarlanaca deerdir. Moment tolerans
montajda kullanlan alete baldr. Bununda bilinmesi faydadr.
Kontrol momenti MSKM = 1,05 . MS min = 1,05 . 30 MSKM = 31,5 Nm
d) Balant temaslarnda yzey basnc kontrol:
FN 90 + F
p= pS Bants gereklemelidir.
Ab
Tablo 28 ile M10, kalite 8.8 ve gen = 0,12 iin FN90 = 27,4 kN
Tablo 12 ile M10 iin Ab = 72,4 mm2
F( 65 ) ile p = (27'400 + 6'200 . 0,35) / 72,4 = 378 N/mm2
Tablo 23 ile pGG20 = 900 N/mm2 > p = 378 N/mm2
pSt50 = 710 N/mm2 > p = 378 N/mm2
olduundan, cvata balants hesaba gre emniyetlidir.
e) Geveme kontrol:
Emniyet LS 4 . d ise balant gevemeye kar emniyettedir ve baka nlem almaya

gerek yoktur.
Konstrksiyondan (ekil 43) LS = h = h1 + h2 = 25 + 35 = 60 mm
60 mm 4 . 10 = 40 mm
olduundan, cvata balants hesaba gre emniyetlidir.
Bylece balantnn kabataslak kontrol yaplm olur vede daha fazla hesaplamaya gerek
yoktur.
www.guven-kutay.ch
II. Hassas ve detayl hesap kontrol

1. letme ve Taslaktan deerler
Boyuna iletme kuvveti Fmax = 6 200 N
Fmin = 0 N
2. Cvatann deerleri
Cvatann kalitesi 8.8
Cvata malzemesinin Kopma mukavemet deeri Rm = 800 N/mm2
Akma mukavemet deeri Rp0,2 = 640 N/mm2
Elastikiyet modl EC = 210 000 N/mm2
3. Vida ve Cvatann konstrksiyon deerleri
Cvatann kaba taslak seimi yukarda olduu gibi yaplr ve bir cvata seilir.
Anma ap , aft ap M10 d = 10 mm
Hatve P = 1,5 mm
Blm ap d2 = d 0,64952 . P d2 = 9,026 mm
Di dibi ap d3 = d 1,22687 . P d3 = 8,160 mm
Anahtar az s 1,5 . d s = 16 mm
Ba alt d ap dD = 14,6 mm
Gei delii ap ve ke krma orta, kk = 0,1 mm dG = 11 mm
Ba alt i ap da = dG da = 11 mm
Cvata boyu L = LS + m + 2.P = 60 + 8,4 + 2 . 1,5 = 71 L = 70 mm
aft boyu, b = 26 mm LS = L b = 70 26 = 44 LS = 44 mm
Gerilme kesiti ap dGE = ( d2 + d3 )/2 dGE = 8,593 mm
Vida boyu LV = Lk LS = 60 44 = 16 LV = 16 mm
Sklan paralarn boyu LS = h1 + h2 LS = 60 mm
4. Srtnme katsaylar ve alar
Vidann srtnme katsays Vi = 0,12
Vidann srtnme as Vi = atan(Vi) Vi = 6,842773
Cvata ba srtnme katsays B = 0,12
Cvata ba srtnme as B = atan(B) B = 6,842773
5. Sklan paralarn deerleri
1. Para Malzeme St 50
Sklan boyu LS1 = 25 mm
Elastikiyet modl EP1 = 210 000 N/mm2
2. Para Malzeme GG 20
Sklan boyu LS2 = 35 mm
Elastikiyet modl EP2 = 105 000 N/mm2
6. Dier gerekli deerler
Helis as = atan[P/(.d2)] = 3,028151
Anma kesit alan AAN = 0,25 . . d2 AAN = 78,540 mm2
Di dibi kesit alan A3 = 0,25 . . d32 A3 = 52,292 mm2
Gerilim kesit alan AGE = 0,25 . . dGE2 AGE = 57,990 mm2
Eilme kar koyma momenti We = . d32 / 32 We = 53,34 mm3
Torsiyon kar koyma momenti Wt = . d32 / 16 Wt = 106,67 mm3
www.guven-kutay.ch
7. Hesap iin gereken dier deerler
7.1 Tork anahtar ile skma momenti faktr Tablo 20 S= 1,6

7.2 Gerekli sktrma kuvveti Fonksiyona gre seilir, szdrmazlk FSger = 6000 N
7.3 Kuvvet dalm faktr Tablo 29 ile belirlenir n = 0,5
7.4 Cvatann elastik esneklii Forml F( 27 )

1 0,4 d L L 0,5 d 0,4d
C = + S + V + + b
E C A AN A AN A GE A3 A AN
AAN = 78,54 mm2
A3 = 52,292 mm2 AGE = 57,990 mm2

0,4.d LS LV 0,5.d
EC = 210 000 N/mm2
1 0,4 10 44 16 0,5 10 0,4 10 -6
C = + + + + = 4,92196 . 10 mm/N
210000 78,54 78,54 57,99 52,292 78,54
C = 4,922 . 10-6 mm/N
7.5 Sklan paralarn elastik esneklii
DP = 50 mm ; dD = 14,6 mm ; LS = 60 mm ; dD+LS = 74,6 mm
Forml F( 29 ) dD DP dD + LS ve :
LS d D 60 14,6
x=3 x=3 = 0,730
D 2P 50 2
A E =
2
4
( )
[
d D d a2 + d D (D P d D ) (x + 1)2 1
8
] AE = 459 mm2
LS1
Forml F( 28 ) P1 = P1 = 25 / ( 459 . 210 000 )
A E E P1
P1 = 0,259 . 10-6 mm/N
LS 2
Forml F( 28 ) P2 = P2 = 35 / ( 456 . 105 000 )
A E E P 2
P2 = 0,7255 . 10-6 mm/N
P = P1 + P2 = 0,9846 . 10-6 P = 0,985 . 10-6 mm/N
www.guven-kutay.ch
7.6 Kuvvet oran :

P 985
Basit kuvvet oran F( 55 ) k = = = 0,1667022 k = 0, 167
P + C 985 + 492,2
P
Kuvvet oran F( 56 ) = n k = n = 0,5 . 0,167 = 0,08335 = 0,0834
P + S
7.7 Oturmadan dolay kaybedilen n germe kuvveti

0,34
L
Forml F( 58 ) f Ot 3,29 S 10 3 = 3,29 . (60/10)0.34 . 10-3 = 0,006
d
veya bak Tablo 22

Boyuna ykleme, Yzey przllk deeri, RZ = 12,5 m, 10<RZ<40
Vida yzeyi 3 m
Cvata alt 3 m
Somun alt 3 m
Para aras 2 m fOt = 3 + 3 + 3 + 2 = 11 fOt = 11 m
ii garantiye almak iin Tablo 22 ile bulunan fOt = 11 m seimini neririm.
f
Forml F( 57 ) FOt = Ot k = 0,011 . 0,167 / 0,000985 = 1862 FOt = 1860 N
P
7.8 letmede kuvvetin dalm

Ek kuvvet (Cvata),
Forml F( 51 ) FEk = F = 6 200 . 0,0834 = 517 FEk = 515 N
Hafifletme kuvveti (Sklan paralar)

Forml F( 52 ) FP = F FEk = 6 200 515 = 5 685 FP = 5 685 N
7.9 n gerilim kuvvetinin bulunmas

Akma gerilimine kar emniyet katsays = 0,9
Cvatann montajdaki ekme gerilimi ya hesaplanr :
R p0,2 A GE
FNM =
Forml F( 20 ) 4 FNM = 27413 N
1 + 3 (0,159 P + 0,577 d 2 Vi )
d0
veya Tablo 28 ile bulunur.
n gerilim kuvveti Tablo 28 ile FNM= 27,4 kN
www.guven-kutay.ch
7.10 Metrik ISO- dili vidalarn skma momenti

Forml F( 12 ) ,
M S = FnM (0,159 P + 0,577 Vi d 2 + 0,5 B d Et ) = 45,9 MS = 46 Nm
Burada dEt = (dD + da ) / 2 alnr ve dD s kabul edilir.

letmede cvatay boyuna sktrma kuvveti
Forml F( 68 ) ve F( 69 )
Fn max = FnM max FOt = 27 400 1 862 = 25 538 Fn max = 25,54 kN
Fn min = FnM max / Si FOt = 27 400 / 1,61 862 = 15 263 Fn min = 15,26 kN
letmede boyuna max. cvata kuvveti F( 70 )
FCtop = Fn max + FEk max = 25 538 + 517 = 26 055 FCtop = 26,06 kN
letmede vidadaki srtnme momenti
F( 44 ) M ViIs = 0,5 FCtop d 2 tan( ' ) = 0,5 . 25538 . 9,026 . tan(3,028..+6,842..)
= 20 460 MViIs = 20,46 Nm
8. Mukavemet kontrolleri
8.1 Montajda mukavemet kontrol
8.1.1 Montajda bileik gerilim
R p0,2
Montajda bileik gerilim iin S FM = 1,0 bants gereklemelidir.
BiM
Cvatann montajda karlatrma gerilimi:
2
Forml F( 17 ) BiM = M + 3 2t = 4722 + 3 2022 = 588 Bi = 588 N/mm2
Cvatann montajda ekme gerilimi:

F 27400
Forml F( 36 ) M = nM = = 472 M = 472 N/mm2
A GE 52,292
Cvatann montajda torsiyon gerilimi:
M Vi
Forml F( 38 ) t = = 21516/106,67 = 202 tM = 202 N/mm2
Wt
Cvatann montajda torsiyon momenti:
Forml F( 37 ) M Vi = 0,5 FnM d 2 tan ( + ')
= 0,5 . 27'400 . 9,026 . tan(3,0281+6,8427) MVi = 21 516 Nmm
Cvatann torsiyon kar koyma momenti:
Forml F( 39 ) Wt = . d33 / 16 = - 9,0262 / 16 = 106,67 Wt = 106,67 mm3

640
SFM = = 1,09 > 1
588
Bylece montajda gerilim emniyet snrlar iindedir.
www.guven-kutay.ch
8.1.2 Montajda temas yzeyi basma mukavemeti

p
Montajda basma mukavemeti iin S pM = S 1,0 bants gereklemelidir.
p
Cvatada yzey basnc:
F
Forml F( 65 ) p = nM = 27'400 / 72,4 = 379 p = 379 N/mm2
Ab
GG20 malzemesinin yzey basn snr deeri Tablo 23 ile pS G20 = 900 N/mm2
St 50-2 malzemesinin yzey basn snr deeri Tablo 23 ile pS 50 = 710 N/mm2
Cvata bann veya somunun dayanma yzey alan:
Forml F( 41 ) Ab = 0,25. . (dD2-da2) = 72,4 Ab = 72,4 mm2

St 50-2 malzemesinin yzey basn deeri daha kk olduundan:
710
SpM min = = 1,88 > 1
379
Bylece montajda bas geriliminin emniyet snrlar iinde olduu grlr.
8.2 letmede mukavemet kontrol
8.2.1 letmede bileik gerilim
R p0,2
letmede akma mukavemeti iin S F = 1,0 bants gereklemelidir.
Bi
Cvatann iletmede karlatrma gerilimi:
Forml F( 62 ) Bi = 2 + 3 2t = 4492 + 3 1922 = 559 Bi = 560 N/mm2
Cvatann iletmede ekme gerilimi:

FCtop 26'055
Forml F( 63 ) = = = 449
A GE 52,292 = 449 N/mm2
Cvatann iletmede torsiyon gerilimi:
M ViIs
Forml F( 38 ) tIs = = 20460/106,67 = 192
Wt t = 192 N/mm2
Cvatann iletmede torsiyon momenti:
Forml F( 37 ) M ViIs = 0,5 FCtop d 2 tan ( + ')
= 0,5 . 26'055 . 9,026 . tan(3,0281+6,8427) MGi = 20 460 Nmm
Cvatann iletmede torsiyon kar koyma momenti:
Forml F( 39 ) Wt = . d33 / 16 = - 9,0262 / 16 = 106,67 Wt = 106,67 mm3
640
SFM = = 1,145 > 1
560
Bylece iletmede gerilim emniyet snrlar iindedir.
www.guven-kutay.ch
8.2.2 letmede temas yzeyi basma mukavemeti
pS
letmede temas yzeyi basma mukavemeti iin Sp = 1,0 bants gereklemelidir.
p
letmede temas yzeyi basma gerilimi:
FCtop
Forml F( 64 ) p = = 26 055 / 72,4
Ab p = 360 N/mm2
710
SpIs min = = 1,972 > 1
360
Bylece iletmede bas gerilimi emniyet snrlar iindedir.
8.3 letmede devaml mukavemet kontrol

8.3.1 letmede genlik gerilimi
Dinamik ykleme, devaml mukavemet kontrol.
Rijit balantl cvatalarda devaml mukavemet deeri NY > 2.106 ykleme says iindir.
G
Devaml mukavemet kontrol iin S D = 1 bants gereklemelidir.
g
Genlik kuvveti, Forml F( 50 )
F max F min 6200 0

Fg = = 0,0834 = 258
2 2 Fg = 258 N
Fg
Forml F( 47 ) g = = 258 / 52,292 = 4,94
A3 g = 5 N/mm2
Cvatann devaml mukavemet deeri
180
Forml F( 48 ) G ( S) 0,75 + 52
d GHes = 53 N/mm2
Cvata kalitesi 8.8 islahl, Tablo 19 ile G = 50 N/mm2
50
SD = = 10 > 1
5
Bylece iletmede devaml gerilim emniyet snrlar iindedir.
Grld gibi kaba taslak hesplama deeri ile hassas hesaplama deeri arasnda pek byk
farkllk yoktur. Bu da pratikte dikkate alnmaz. Kaba taslak kontrol sonucu eer
konstrksiyon tamamen fonksiyonunu yapyorsa, genelde hassas hesaba pek gerek yoktur.
Bunun iin bir ok hesapta yalnz kaba taslak hesapla yetinilir.
www.guven-kutay.ch
6 Konu indeksi
Di yana .............................................................. 9
A
Di ykseklii......................................................... 7
Adm .......................................................... 5, 6, 7, 9 Dnme as kontroll sktrma metodu ............ 19
Az says .............................................................. 6 Dz tornavida....................................................... 11
Altrma cvatalar............................................... 12
E
Altke cvata ............................................... 10, 12
Altke esnek cvata ........................................... 10 Eksen d zorlama ............................................... 15
Altke in cvatalar ........................................... 12 Eksenden zorlama ................................................ 15
Altke in somun............................................... 13 Elastik esneklik .................................................... 16
Altke ince somun............................................. 13 Edeer kaval silindir........................................... 22
Altke kontra somun ......................................... 13 Esneme lme bantlar......................................... 19
Altke somun .............................................. 10, 13
F
Anahtar................................................................. 11
Anahtar az akl ............................................. 9 Fiberli altke somun.......................................... 13
Anma ap .............................................................. 9 Firma iareti ........................................................... 5
Flanl altke cvata........................................... 12
B
Flanl altke somun.......................................... 13
Balantda oturma boyu ....................................... 23
G
Basitletirilmi kuvvet orants............................. 61
Bileik kuvvet ...................................................... 29 Gei delii ap..................................................... 9
Birger ................................................................... 22 Genel srtnme katsays ..................................... 60
Blm ap ......................................................... 6, 7 Genlik gerilimi ..................................................... 25
Blm dairesi ap ................................................. 9 Genlik kuvveti...................................................... 25
Blm dairesi ap (d2) .......................................... 5 Genlik mukavemet deeri .................................... 25
Bombe bal inbus cvata ..................................... 12 Genlik mukavemeti.............................................. 26
Boru vidalar ........................................................ 47 Gerekli skma boyu ............................................... 30
Geveme nlemleri .............................................. 28
C
H
Cep somunda vida boyu....................................... 57
Cvata ................................................................... 14 Hafifletme kuvveti ............................................... 40
Cvata boyu lme metodu................................... 19 Hatve.............................................................. 5, 6, 9
Cvata apnn hesaplanmas ................................ 32 Hava bal inbus cvata................................. 10, 12
Cvata apnn seimi ........................................... 33 Hava bal yarkl cvata ..................................... 10
Cvata kafa yuvas ap .......................................... 9 Hava bal yldz yarkl cvata ........................... 10
Cvata kafa yuvas derinlii ................................... 9 Helis as............................................................... 6
Cvata kafas....................................................... 5, 9 Helis as ()......................................................... 5
Cvata aft ......................................................... 5, 9
Cvatada genlik gerilimi....................................... 40 I
Cvatada yzey basnc snr deerleri ................. 56 vida .................................................................. 52
Cvatann anma boyu ............................................. 9 nbus anahtar........................................................ 11
Cvatann genlik mukavemeti .............................. 40 Inbus cvata .................................................... 10, 12
Cvatann sklan boyu ........................................... 9 nbus esnek cvata ................................................ 10
Cvatay etkileyen ek kuvvet................................ 40 nce dili cvatalar ................................................ 45
Cvatay etkileyen toplam kuvvet......................... 41 nce kafa inbus cvata........................................... 12
K
atal anantar ........................................................ 11 Kafa alt d ap .................................................... 9
eitli cvatalar .................................................... 50 Kafa alt i ap ...................................................... 9
evre kuvveti ....................................................... 28 Kafa alt ke yar ap .......................................... 9
ift azl vida........................................................ 6 Kafa kalnl ......................................................... 9
D Kafa kesi ............................................................ 9
Kafa ykseklii ...................................................... 9
Deen zanak ykseklii .......................................... 7 Kalite sembol ....................................................... 5
Devaml mukavemet deerleri ............................. 26 Kilitlenme art .................................................... 29
Di dibi ap........................................................ 7, 9 Ke akl .......................................................... 9
di st ap............................................................ 9 Ke krma............................................................. 9
D vida ................................................................ 53 Kuvvet dalm faktr ........................................ 61
www.guven-kutay.ch
L Somun kalnl...................................................... 9
Standart Cvatalar ................................................ 44
Lokma anahtar ..................................................... 11
Standart cvatalarn malzemesi ............................ 55
M Srtnme as...................................................... 28
Srtnme katsays ............................................... 58
Mercek bal yarkl cvata ................................... 10
Metrik vida............................................................. 7 T
Metrik vida, ince .................................................... 7
Tam paso.............................................................. 12
Montajda skma momenti..................................... 37
Tek azl vida ....................................................... 6
N Testere dili vida.................................................... 7
Tork anahtar........................................................ 19
Normal Whitworth-Vidas ..................................... 8 Tork anahtar ile sktrma metodu ..................... 19
O Tornavida............................................................. 11
Trapez cvatalar.................................................... 46
n gerilim geni ................................................ 41 Trapez vida ............................................................ 7
n gerilmesiz balant cvatalar ......................... 36
nerilen skma momentleri.................................. 62 U
oto blokaj ............................................................. 29 U as ............................................................ 9, 29
Oturma deeri fOt ................................................. 56 azl vida ......................................................... 6
Ovalama ap ..................................................... 6, 9
V
P
Vida anma ap....................................................... 7
Paralarn sklan boyu........................................... 9 Vida boyu............................................................... 9
Profil as .............................................................. 9
Vida helis ekli....................................................... 5
R Vida yanaklarnda kuvvetler ................................ 29
Vida ykseklii....................................................... 7
Radyal kuvvet ...................................................... 29 Vidada hatve ........................................................ 43
Rtscher geni.................................................... 41 Vidada kuvvetler .................................................. 28
S Vidal aft ksm..................................................... 5
Vidann adm......................................................... 6
aft boyu ................................................................ 9 Vidann hatvesi ...................................................... 6
aft ap ................................................................. 9 Vidann afta gei boyu........................................ 9
aft eimi ............................................................... 9 Vidann u boyu..................................................... 9
Sa helis vida ......................................................... 6
Saplama................................................................ 10 W
Sktrma faktr................................................. 19 Whitworth vidas.................................................... 8
Sktrma faktr................................................. 20
Sktrma kuvveti ................................................ 37 Y
Skma momenti .................................................... 60 Yarm paso........................................................... 12
Skma momenti faktr S ................................. 55 Yldz anahtar....................................................... 11
Skma redktr................................................... 27 Yldz tornavida ................................................... 11
Silindir bal cvatalar .......................................... 49 Yuvarlak dili vidalar............................................. 7
Sol helis vida.......................................................... 6 Yuvarlaklk yar ap .............................................. 7
Somun .................................................................. 14
Somun alt d ap................................................. 9
Somun alt i ap................................................... 9
www.guven-kutay.ch

08a Civata PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

08a Civata PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2009 Kasm

A Cvata kafas B Cvata aft

1.2 Vida ne dir?

ekil 2, Kamann afta sarlmas

1.2.1 Helis as ""

Az says standart vidalarda n = 1 dir.

ekil 3, Vidada az ve sa-sol helis

ekil 4, Sa helis ekil 5, Sol helis

1.2.3 ok kullanlan vida eitleri

ekil 6, Vida eitleri

Somunun ap lleri vida, Somun

D vida, cvata Cvatann ap lleri

Normal Whitworth-Vidas deerleri ekil 8 ile gsterilmitir.

ekil 9, eitli cvatalar

1.2.4 Cvata ve vidada terimler

ekil 10, Cvata ve vidada terimler

A Cvata kafas H aft eimi

1.2.5 En ok kullanlan bir ka cvata ve somun eiti

a) Altke aftl cvatalar f) Altke esnek cvatalar

b) nbus aftl cvatalar g) nbus esnek cvatalar

c) Hava bal yldz yarkl cvatalar h) Hava bal inbus cvatalar

d) Hava bal yarkl cvatalar i) Mercek bal yarkl cvatalar

e) Saplamalar j) Altke somunlar

1.2.6 Anahtar ve tornavidalar

Dz tornavida Yldz tornavida nbus anahtar

atal anantar Lokma anahtar Yldz anahtar

ekil 13, eitli somunlar

Tablo 1, Piyasada bulunan ve Trkiyede imal edilen standart cvatalar

Altke cvata DIN 960

Altke cvata DIN 933 M5, 6, 8, 10, 12, 14,

Altke cvata EN ISO 4017 M5, 6, 8, 10, 12, 14,

Inbus cvata DIN 912 M5, 6, 8, 10, 12, 14,

nce kafa inbus

Bombe bal inbus

13. Altrma cvatalar DIN 7968

Tablo 2, Piyasada bulunan ve Trkiyede imal edilen standart somunlar

Fiberli altke kaln

2.1 Cvatann kullanlma fonksiyonlar

Balant cvatalar; Makina yapmnda ve elik konstruksiyonda

Bu seminerde yalnz makina yapmnda kullanlan balant cvatalar ele alnacaktr.

ekil 14 ile gsterilen kuvvetlerin tarifi yledir:

FB Cvata ekseni dorultusunda boyuna kuvvet

2.2 Cvatann kuvet altnda fonksiyonu

ekil 15, n gerilmeli cvata balants

Sktrmadan doan n germe kuvveti,

kinci durumda (iletmede) etken olan deerler unlardr:

Cvatay ekseninden Eksenden boyuna zorlayan veya eksen dndan Eksen d

2.2.1 Birinci durum, montajdaki hal

2.2.2 kinci durum, iletmedeki hal

Cvata balantsnn birinci durumunu

1. F0,2 Cvata malzemesinin garantili akma snr kuvveti [N]

3. A Emniyet aral [1]

4. Montaj veya iletmede cvatann elastik esneklik as []

5. Montaj veya iletmede plakalarn elastik esneklik as []

6. FN letmede n germe kuvveti [N]

7. F letme kuvveti. Cvatay iletmede boyuna zorlayan kuvvet [N]

8. FCTop letmede cvatay zorlayan toplam kuvvet [N]

9. Fg letmede genlik kuvveti [N]

Burada verilen deyimlerin aklamasn teker teker yapalm.

2.2.2.1 Cvata malzemesinin garantili akma snr kuvveti "F0,2"

F0,2 = R p0,2 A GE (3)

Rp0,2 N/ mm2 Cvata malzemesinin garantili akma mukavemet deeri

2.2.2.1.1 Cvata malzemesinin garantili akma mukavemet deeri "Rp0,2"