Professional Documents
Culture Documents
တက္ကသိုလ် တင်ခ မြန်မာစာ မြန်မာမှုကို ပြုစုပျိုးထောင် ခဲ့သူများ
တက္ကသိုလ် တင်ခ မြန်မာစာ မြန်မာမှုကို ပြုစုပျိုးထောင် ခဲ့သူများ
pmay0wK? &wkuAsm
vuFmyef;rdk;? &GmoGef;NzdK;vsuf
trsKd;\*kPf? Zmwd*kPf
pmay*kPfudkjrifhwifrnf/
EdkifiH*kPf&nfpGrf;aqmifwnf/
2 wuodkvfwifc
'dkUwm0efta&;oHk;yg;
jynfaxmifpk rNydKuGJa&; 'dkYta&;
wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDGwfrI rNydKuGJa&; 'dkYta&;
tcsKyftjcmtmPm wnfwHhcdkifNrJa&; 'dkYta&;
EdkifiHawmfzGJUpnf;yHktajccHOya'ay:aygufa&;onf
jynfaxmifpkom;tm;vHk;\ y"meusaom wm0efjzpfonf/
jynfolYoabmxm;
jynfytm;udk; ykqdefdk; tqdk;jrif0g'Drsm;tm; qefYusifMu/
Edik if aH wmf wnfNird af t;csr;f a&;ESifh Edik if aH wmfw;kd wufa&;udk
aESmih, f uS zf sufqD;olrsm;tm; qefYusifMu/
Edik if aH wmf\ jynfwiG ;f a&;udk 0ifa&mufpu G zf ufaESmif, h u
S af om jynfyEdik if H
rsm;tm; qefu Y siMf u/
jynfwiG ;f jynfy tzsuo f rm;rsm;tm; bH&k efot l jzpf owfrw S af csreI ;f Mu/
EdkifiHa&;OD;wnfcsuf (4) &yf
Edik if aH wmfwnfNird af &; &yf&mG at;csr;f om,ma&;ESifh w&m;Oya'pd;k rd;k a&;/
trsdK;om;jyefvnfpnf;vHk;nDGwfa&;/
cdkifrmonfh zGJUpnf;yHktajccHOya'opf jzpfay:vma&;/
jzpfay:vmonfh zGUJ pnf;yHt k ajccHOya'opfEiS t fh nD acwfrzD UHG NzKd ; wd;k wuf
aom EdkifiHawmfopfwpf&yf wnfaqmufa&;/
pD;yGm;a&;OD;wnfcsuf (4) &yf
pdkufysdK;a&;udktajccH tjcm;pD;yGm;a&;u@rsm;udkvnf; bufpHkzGHUNzdK;
wdk;wufatmif wnfaqmufa&;/
aps;uGufpD;yGm;a&;pepf yDjyifpGmjzpfay:vma&;/
jynfwGif;jynfyrS twwfynmESihf t&if;tESD;rsm;zdwfac: pD;yGm;a&;
zGHUNzdK;wdk;wufatmif wnfaqmifa&;
EdkifiHawmfpD;yGm;a&;wpf&yfvHk;udk zefwD;EdkifrIpGrf;tm;onf EdkifiHawmfESifh
wdkif;&if;om;jynfolwdkY\ vuf0,fwGif&Sda&;/
vlrIa&;OD;wnfcsuf (4)&yf
wpfrsdK;om;vHk;\ pdwf"mwfESihf tusifhpm&dwjrifhrm;a&;/
trsdK;*kPf? Zmwd*kPfjrifhrm;a&;ESihf ,Ofaus;rItarGtESpfrsm;? trsdK;om;
a&;vuPmrsm; raysmufysufatmif xdef;odrf;apmifha&Smufa&;/
rsdK;cspfpdwf"mwf &Sifoefxufjrufa&;/
wpfrsdK;om;vHk; usef;rmBuHhckdifa&;ESifh ynm&nfjrifhrm;a&;/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 3
jrefrmpm jrefrmrIudk
jyKpkyssK;d axmifacgif;aqmifcMhJ uolrsm;
wuodkvfwifc
Edik if *H P
k &f nfpmpOf (14)
4 wuodkvfwifc
yHkESdyfrSwfwrf;
rmwdum
1/ trsKd;om;pmayacgif;aqmif OD;armifBuD; 13
2/ jrefrmpm jrefrmraysmufuG,f&atmif xdef;odrf;cJhol 23
3/ pme,fZif;a0g[m&ukd pwifwDxGifol 33
4/ EdkifiH*kPf&nfbGJU& ocifbaomif; 43
5/ jrefrmpm jrefrmjrifhcsifvGef;ol 55
6/ OD;zdk;usm;\ trsdK;om;tm;rmef 67
7/ olUuRefrcH jynfaxmifpkpdfwftrSefukd pmqdkcJhol 79
8/ jrefrmpm jrefrmrIukd urmjyKqdfkcJhol 91
9/ wuodkvfESifh jrefrmpmayudk &SmazGjyKpkysdK;axmifcJhol 103
10/ jrefrmpmESifh jrefrmpme,fZif;avmuukd
tarSmifcGif; tvif;aqmifcJhol 115
11/ jrefrmZmwdrmef tbd"mefq&m 127
12/ jrefrmpmayaus;Zl;&Sif yk*H0efaxmufrif; OD;wif 137
6 wuodkvfwifc
wuodkvfwifc
OD;wifc
OD;aqmifeT Mf um;a&;rSL;
owif;ESifhpme,fZif;vkyfief;
ae&m- &efuek Nf rdKU
&ufp-JG 2003 ckESpf? Mo*kwfv (22) &uf
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 13
trsdK;om;pmayacgif;aqmif
OD;armifBuD;
1 4 wuodkvfwifc
trsKd;om;pmayacgif;aqmif
OD;armifBuD;
trsKd;om;pmayacgif;aqmifyDool
&mZ0ifpOfvmudk wifjy&mwGif awmifib l &k ifewf&iS af emif
onf rdrdESifh trsKd;Zmwfwlaom jrefrmbk&ifukd tm;rukd;bJ
vlrsKd;uGJjzpfaom oefvsifbk&ifiZifumqkdaom ukvm;ukd
tm;ukd;tm;xm;jyKavaomaMumifh rMumrDtwGif;rSmyif
oefvsirf mS zsuq f ;D &zl;avonf[ l tarausmf a'G;awmfvrG ;f
e,fcsJUtm;udk; trsKd;rppfolwkdYukd trsKd;cspf&ef Zmwdrmef
vIHUaqmfa&;jycJhayonf/
xkdYtwl jrefrmwdkY\ Zmwdrmefukd xufoefapcJhol ppfol
Bu;D r[m AEKv\om;t&if;jzpfol ok;H q,f0efBu;D onf rdrzd cif
*kPfodum? rsKd;Zmwdukdraxmuf vufajrmuftIH;ay;cJhojzifh
wpfzuf&efolrsm;u r[mAEKv\ om;t&if;rSef;odaom
tcg odkYxkwfazmfajymMum;cJhayonf/
]]orD;nDom; aqGrsK;d Omwdrsm;ukd olaumif;jyKonfh aus;Zl;
ukdrQraxmuf opmudkzsuf wpfzuf&efolwyfokdY0ifvm
onf/ txuf tvkH0efBuD; AEKv\om;r[kwfouJhokdYjzpf
onf/
brsdK;bkd;wlaom pum;&SdcJhaomfvnf; r[mAEKv\om;
onf AEKvaoG;ygcJhaomfvnf; tonf;i,f aoG;aMumifcJh
&mZ0ifkdif;cJh&ayonf/ q&mOD;armifBuD;u rsdK;kd;Zmwdudk
xdef;odrf;umuG,f&ef odkY rSwfcsufjyKxm;ayonf/
]]xkdYaMumifh rdrdrsdK;dk;Zmwdudk pdrf;pdrf;um;um;jyKum
rsufESmvTJ trsdK;rwlaom olwdkYatmufodkYckd0ifjcif;onf
2 2 wuodkvfwifc
BuD;yGm;csrf;omaMumif; r[kwf[l rSwfxifownf;}}
1932 ckESpf Zlvdkifv 29 &ufaeY nae 4 em&DdtcsdefwGif
&ef u k e f w u o k d v f b G J U ES i f ; obif u sif ; y&m v,f w D y @d w
q&mOD;armifBuD;tm; r[m0dZmbGJUudk csD;jrifhayonf/
usrf;aygif; 500ausmf jyKpkcJholjzpfojzifh csD;jrifhjcif; jzpfay
onf/ q&mOD;armiffBuD;onf trsdK;bmom omoemtwGuf
pmayvufeufjzifh e,fcsJUzufqpfvufatmufrS vGwfajrmuf
Ek d i f & ef awmf v S e f w k d u f y G J 0 if c J h o l jzpf a yonf / q&m\
wyifa&TxD;0wKBuD;onf xif&Sm;aom om"ujzpfayonf/
jrefrm&mZ0ifudk odkHrQru jrefrmh&mZ0ifopfudk zefwD;ay;cJh
ol jzpfayonf/ jrefrmpm? ygVdbmom zGHUNzdK;wkd;wufap&ef
pDrHaqmif&Gufay;EkkdifcJhayonf/ urmhpmaywGif jrefrmpmay
ae&m&&efrsm;pGmudk jyKpka&;om;cJhayonf/ ynma&;e,f
y,fu r[m0dZmbGJU csD;jrifhcJhovkd v,fwDy@ddwOD;armifBuD;
tm; trsdK;om;pmayacgif;aqmif[k *kPfjyKac:a0: jcif;jzpf
ayonf/ /
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 23
jref r mpm
raysmuf u G , f & atmif
xdef;odrf;cJhol
]] OD;xGe;f &Sed ?f OD;baz? OD;ykwY k d ok;H a,muf jrefrmhu,
rsm;tjzpf t8FvefoY k apvT d wNyf ;D vGwv
k d pf m;vS,f
f yfa&;twGuf ta&;qdak p
cJo
h nf/ uk, d pf m;vS,of ;H kOD;\ ta&;qkyd u J G d k jrefrmwpfEik d if v
H ;H ku
0dik ;f tkH axmufcMH u}}[k ? q&mBu;D u a'gif;#Dumopfudk
a&; . . .
}}
jrefrmpmjrefrmraysmufu,
G f
&atmifxed ;f odr;f cJo
h l
pme,f Z if ; a0g[m&ud k
pwifwDxGifol
]] olUky&f nfonf yef;csiD ck d siif rk d nf/ ol\ acwfrD PfprG ;f
wDxiG q
f ef;opfru I kd yef;csrD idEk ikd yf g? a&;rjyEdik yf g? pme,fZif;
a0g[m& Buq H wDxiG of t
l jzpfEiS yh f if pmyef;csjyD nfph pH k mG wifEik d rf nf
rxifyg . . .
}}
pme,fZif;a0g[m&udk
pwifwx D iG o
f l
pme,fZif;a0g[m&
pme,fZif;a0g[m&udk pwifwDxGifcJhol q&mBuD;OD;y*sDidk
(1897- 1978)onf wkd;wufa&;r*Zif;? bm;rm;*sme,f?
wk;d wufa&;owif; pmok;H rsK;d pvk;H ukd ud, k wf idk xf w
k af 0cJo
h jl zpf
onf/ xko d ;Hk rsK;d pvk;H ukd wpfcsed w
f nf; wpfNyKd iwf nf; xkwaf 0cJh
jcif;r[kwfyg/ wdk;wufa&;r*Zif;ESifh bm;rm;*sme,fudk
vnf;aumif; wdk;wufa&;owif;pmudkvnf;aumif; wGJzuf
xkwfa0cJhygonf/
pme,fZif;[laoma0g[m&ukd pwifMuHqwDxGifolrSm
3 6 wuodkvfwifc
y*sdDidk}} trnfcH wk;d wufa&;OD;pded jf zpfygonf/
pma&;q&m ]]y*sd
1935 ckywf0ef;usif cefUu pwifokH;pGJcJhaMumif; rSwfom;avh
vmod&Sd&ygonf/
i,fpOfb0\c&D;tp
OD;y*sDidkukd 1897 ckESpfwGif arG;zGm;cJhonf/ OD;y*sDikdonf
ewfwvif; Zmwdjzpfayonf/ 1897ckESpf? 'DZifbmv 21
(jrefrmESpf1259? ewfawmfvqkwf 13 t*Fg) jzpfonf/ tz
v,form; OD;zkd;qdwf? trd a':zGm;pdefjzpfonf/ i,frnf
y*sDikd[k ac:qkdcJhonf/ ausmif;trnf armifpdef jzpfonf/
arG;csi;f &Spaf ,mufwiG f pwkwa jrmuf jzpfygonf/ emrnfausmf
um,AvOD;&Sdef\ nDt&if;jzpfygonf/
touf & S p f E S p f t &G , f w G i f ewf w vif ; Nrd K U OD ; a&T w k w f
ausmif; ynmoifonf/ xkdUaemuf OD;zkd;csufausmif;okdU
ajymif;aeonf/ xkdtcg i,frnf y*sDidkukd armifpdef[k ajymif;
onf/ 1908 ck wwd,wef;wGif &efukefa&ausmfrufo'pf
qufvufynmoifonf/ &Spfwef;txd ynmoifcJhonf/
0goemESifhynm
abmvkH;? a[mfuDponfh tm;upm;wkdUwGif 0goem
ygonf/ touf 19 ESpfwGif "edawm bDtkdpD pma&;tjzpf
pwiftrIxrff;onf/ ESpfESpftMumwGif 0DvD,H*sufukefwkduf
okdU ajymif;a&TUtrIxrf;onf/ xkdukefwdkufwGif okH;av;ESpf
vkyfNyD; kyf&SifavmuokdU0ifonf/ kyf&Sifum;rsm;wGif pwefU
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 37
rif;om;tjzpf okyfaqmifonf/ kyf&Sif'gkdufwmvnf;
vkyfcJhonf/ ESpfESpfokH;ESpftMumwGif kyf&SifavmurS xGuf
onf/ tdrfrSmyif aps;qkdifwnfonf/ xkdUaemuf ESpfESpftMum
wGif bm;rm;aumfykda&;&Sif;kH;csKyf trIxrf;onf/ xkdpOfrSm
yif BuD;yGm;csrf;oma&;trnf&Sdusrf;ukd pwifjyKpkcJh\/
yef;csDidkaom y*sDidk
,if ; pmtk k y f r S y if pwif u m i,f e mrnf OD ; y*sD i k d u k d
]]OD;y*sDidk}} [laom uavmiftrnfukd pwiftokH;jyKcJhonf/
ol\ arG;csi;f rsm; wGif olonf kyt f qd;k qk;H jzpfonf[q
k o
dk nf/
yef;csDq&myif ol\kyfykHESifhwlatmif ra&;EdkifbJ ikd&rnfh
tjzpfa&mufatmif tkyfqkd;vSaomaMumifh bkd;bGm;rdb?
tdrfoltdrfom;tm;vkH;uvnf;aumif;? olESifh EGm;ausmif;
azmfausmif;zuf? usD;om;kdufazmf-usD;om;kdufzuf oli,f
csif;rsm;uvnf;aumif; ]]OD;y*sDikd}} [k ac:a0:avh&SdMuonf/
xkdUaMumifh OD;y*sDikd[laom uavmiftrnfukd cH,l&jcif;jzpf
onf[k ,if;pmtkyf\ ed'gef; &Sif;vif;azmfjyxm;onf/
olUacwf? olUpm? olUtcg
1931 ckESpfwGif BuD;yGm;csrf;oma&;usrf;ukd wnfaxmif
xkwfa0onf/ aemifwGif wnf;jzwfolESifh xkwfa0olwm0ef
ukdk ,lcJhonf/ xkdtcg OD;y*sDikd[laom uavmiftrnftjyif
wk;d wufa&;OD;pde[
f al om uavmiftrnfuydk g,l aqmif;yg;
trsKd;rsKd;a&;onf/ 1936 ckESpfwGif bm;rm;*sme,ftrnf&Sd
3 8 wuodkvfwifc
*sme,fukdyg wkd;csJUxkwfa0onf/ 1938 ckESpfwGif wdk;wufa&;
owif;pmukdyg wdk;csJUxkwfa0cJhonf/
OD;y*sDikdonf wDxGifvkdol vlxl;vlqef;yif jzpfonf/
orm;kd;us orm;r[kwf/ ,aeUwkdif rarhEdkifaom pme,fZif;
a0g[m&ukd MuHq wDxGifcJhovkdyif xkdpOfu acwfpm;vlod
rsm;cJah om zwf-Mu-H vkyf [laom a0g[m&ukv d nf; wd;k wufa&;
r*Zif;wGif pwifwx D iG o h nf/ pmayukd zwfI
f ;Hk pGJ azmfjycJo
jyKpk v k y f a qmif y g/ aemif zwf I M uH p nf onf h t wd k i f ;
rqk d i f ; rwG vk y f a qmif M uyguyg[l wdkufwGef;EId;aqmfcJhol
jzpfonf/ acwfa&SUajy;orm;tjzpf olaY cwf? olpY m? olt Y cgu
nTefjy aeygonf/
BuD;yGm;csrf;omNyD;wdk;wufa&;
q&mBuD ; OD ; y*sD i k d o nf Munf n d K pH j yKxd k u f o l j zpf o nf /
q&mBuD;onf wdk;wufa&;r*Zif;ukd rxkwfa0rD 1930
jynfhESpf? Zefe0g&Dv(1292 ckESpf jymokdvwGif) BuD;yGm;csrf;om
a&;pmtk y f u k d a&;om;xk w f a 0cJ h o nf / pmtk y f u k d
q&mBuD;onf 0DvsH*sufukrPDwGif tvkyf0ifpOfu tvkyfukd
rxddcdkufapbJ tcsdefykdukd vufawGUtusKd;&SdpGmokH;um 1920
jynf h E S p f u pwif a &;om;cJ h o nf / q&mBuD ; touf 23
ESpfcefYt&G,fuyif pwifa&;om;cJhjcif;jzpf&m q,fESpfwkdif
wdkif ZGJckdifcdkifa&;Edkifoljzpfonf/ ]] BudK;pm;u bk&m;jzpf\}}
[l a om a<u;aMumf o H a qmif y k ' f u d k BuD ; yG m ;csrf ; oma&;
tvkyfwGif a&SUwef;wifazmfjycJhonf/ touf 23 ESpft&G,f
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 39
q,fESpfwkdifwkdif a&;cJhaom xkdpmtkyfonf xkdacwfu
ta&mif;&qkH; pmtkyfpm&if;0if armfuGef;wifEdkifcJhonf/
tBudrfBudrf jyefvnfkdufESdyfcJh&NyD; xkdacwftcgu owr
wef;ausmif;okH;jyXmef; cHcJh&onftxd atmifjrifcJhyg\/
]]BuD;yGm;csrf;oma&;}} pmtkyfukd atmifjrifpGmxkwfa0cJh
Ny;D aemuf ok;H ESptf MumwGif q&mBu;D OD;y*siD o
dk nf wk;d wufa&;
r*Zif;udk pwifxkwfa0cJhonf/ 1936 ckESpf? ZGefv-6-
&uf(1298 ckEpS ?f e,kev f qkwf 3 &uf) paeaeYrpS q&mBu;D
onf wk d ; wuf a &;r* Z if ; tjyif bm;rm;*sme,f u k d y g
pwif x k w f a 0cJ h o nf / bm;rm;*sme,f u d k &uf o w y wf
paeaeYwdkif; xkwfa0cJhonf/
vrf;dk;a[mif;wGif qifhumxGif
xkrd w
S pfqifh 1938 ckEpS wf iG f bm;rm;*sme,fudk &yfqidk ;f Ny;D
1938ckESpf? arv 3 &uf(1300 jynhfESpf? uqkefvqef; 5
&uf ) t*F g aeY r S p q&mBuD ; OD ; y*sD i k d o nf wk d ; wuf a &;
r* Z if ; ud k pwif x k w f a 0cJ h o nf / q&mBuD ; OD ; y*sD i k d o nf
vrf;kd;a[mif;wGif qifhumxGifol jzpfonf/ wkd;wufa&;
owif;pm rxGufrDuyif &efukefNrdKUwGif xkwfa0wGifus,fae
NyDjzpfaom ol&d,owif;pmESifh jrefrmhtvif;owif;pm
BuD;ESpfapmif &SdaeygNyD/ ol&d,? jrefrmhtvif;owif;pmt&G,f
&GdKifav;csKd;t&G,ftpm;jzpfonf/ ,cifu xkwfa0cJhNyD;aom
avmuom&owif;pm? ra[mo"mowif;pm? aemf&xm
owif;pm? arm&d, owif;pm ponfwkdYrSmvnf; &GdKif av;csKd;
4 0 wuodkvfwifc
t&G,ftpm;csnf;om jzpfygonf/ tjrifrsm;,Ofyg;aeNyD
jzpf a om &G d K if a v;csKd ; t&G , f t pm;rS pwif v rf ; xG i f u m
ua&mif;av;csKd;t&G,ftpm;ukd ajymif;vJypfcJhonf/ pmrsuf
ESmwdok wif;pmukyd g wDxiG v f ukd jf yefonf/ ,cifowif;pmBu;D
rsm;uJoh Ydk ok;H aumfvrH [kwb f J av;aumfvcH u JG mwDxiG v
f u
kd &f m
tjrif toGif ajymif;vJoGm;apcJhonf/ wdk;wufa&;trnf
twkdif; wdk;wufajymif;vJapcJhol jzpfonf/ odkU wDxGif
xkwfa0onfomru wdk;wufa&;owif;pmonf pufbD;pD;
oGm;&if;zwfEdkifaom owif;pmt&G,fjzpfaMumif; aMumfjim
armif;cwfovkd jynfoludk today;aMunmcJhonf/
aMumfjimESifh yl;wGJvsuf wdk;wufa&;owif;pmudk av;aumfvH
twkdif;av;csKd; csKd;NyD; pufbD;\vufudkif nyfapum
pufb;D pD;&if; owif;pmzwfomG ;aom vlwpfa,muf\yku H ydk g
azmfjycJhonf/ xkdacwf xkdtcg owif;pmy&dowftBudKuf
pdwf"mwfukd kdufcwfvIyf&Sm; xif&Sm; oGm;apawmhonf/
OD;y*siD rkd S wd;k wufa&;OD;pdef
'kwd,urmppfBuD;NyD;cgpwGif &efukefNrdKU ol&d,owif;
pm? jrefrmhtvif;owif;pm? 'D;'kwf*sme,f? *sme,fausmf
ponfwkdU jyefvnf xkwfa0cJh&m q&mBuD;OD;y*sDikdonf 1946
ckESpf? azazmf0g&Dv2-&uf (1307 ckESpf? wykdwGJvqef; 1
&uf)paeaeYrSp wdk;wufa&;*sme,f ukd jyefvnfxkwf
a0cJhonf/
vGwfvyfa&;&NyD;aemufwGifrl OD;y*sDikdonf wkd;wuffa&;
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 41
*sme,ftjzpfrS wdk;wufa&;owif;pmudk wpfjzpfvJ ajymif;vJ
xkwaf 0cJ&h m 1954 ckEpS w f idk o f nftxd wnf&cdS o hJ nf/ acwfrD
wdk;wufajymif;vJEdkifaom wdk;wufa&;OD;pdef[k ac:&rnfom
jzpfygonf/ wkd;wufa&; OD;pdefonf wkd;wufacwfrDonfrSm
,ckacwfopfwkdifatmif pGrf;aqmifBudK;yrf;Edkif cJhonfudk
avhvmod&Sd&ygonf/ BuD;yGm;csrff;oma&;pmtkyfudk a&;om;
xkwfa0cJholyDyD jrefrmhpD;yGm;a&;vkyfief;ykdif;wGif uRrf;usif
ESpYH yfojl zpfonf/ yk*v u d ykid v f yk if ef;ESihf jrefrmhaiGaMu; jyem
rsm;ukd pdwf0ifpm;onf/
vGwfvyfa&;acwfwGif q&mBuD;OD;y*sDikdonf trsKd;om;
ykdifbPf vkyfief;rsm; ay:aygufvmap&ef vIHUaqmfzefwD;a&;
om;cJo h nf/ vIUH aqmfa&;om;cJo h nht f wdik ;f jynfaxmifpb k Pf
ukd pwifwnfaxmifpOfu tzGJU0ifwpfOD;tjzpf yg0ifcJhonf/
ArmhbPfaiGaMu;jyempmtkyfukdyif a&;om;xkwfa0cJh
onf/
vGwfvyfa&;acwfwGif wkd;wufa&;owif;pmrS &efukef
*sit f cef; ]]tk*d st D ,ft,fy,fypf&ef}} a0zefa&;om;cJo h nf/
jref r mEk d i f i H o nf pk d u f y sKd ; a&;Ed k i f i H j zpf o nf h t m;avsmf p G m
v,f,mpyg;udk ykdrdkpdkufysKd;&efESifh pyg;aps;jrifhay;a&;wkdYudk
BudKwifajrmfjrif a0zefa&;om;cJhonf/ ,ck acwfopftxd
awG;Munfhum a&;cJhonfh uavmifpGrf; tHhrcef;udk *kPfjyKcsD;
usL;vkdygonf/
q&mBuD;OD;y*sDikdonf BuD;yGm;csrf;oma&;pmtkyftjyif
4 2 wuodkvfwifc
ArmhbPfESifh aiGaMu;jyem? [efusyefuswdk;wufa&;vuf
pGJ? tvkyfESifh pdwfwefcdk;? wufavSum;ESifh udk;uka##Dum
ponfwdkYjzpfonf/ jrefrmEdkifiH acwfrDzGHUNzdK;wdk;wufa&;
a&SUaqmifvrf;jycJhol jzpfonf/
ol\uavmiftrnfrSm OD;y*sDikdjzpfonf/ ol\tqkdt&
ol\ arG;csi;f rsm;wGif tkyq f ;dk qk;H xifjrif y*siD o
dk l uavmif
trnfukd &,lcJhaMumif; &Sif;jycJhonf/
olkyf&nfyef;csDidkcsifikdrnf? ol\acwfrDOmPfpGrf; wDxGif
qef;opfrIudk yef;csDridkEkdifyg/ a&;rjyEkdifyg/ pme,fZif;
a0g[m& BuHqwDxGifol tjzpfESifhyif pmyef;csDjynhfpkHpGm
wifEkdifrnfrxifyg/ /
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 43
EdkifiH*kPf&nfbGJY&
ocif b aomif ;
]] ]]tdk . .tcsi;f trsKd ;om;wd?Y k Armwd}Y k } [locifbaomif;
a<u;aMumfvu kd af om tcgwGirf u l m; tdyaf eaom xdak cwf
uReaf wmfwo Ykd nf Ed;k Mum;vmMuavayonf/ tdy, f mrS
Ed;k ump uReaf wmfwYkd ESv;Hk onf;yGwrf sm;onf . . .
}}
EdkifiHh*kPf&nfbGJ &h ocifbaomif;
(1901-1981)
wk d Y A rmpmwef ;
Armjynf o nf wk d Y j ynf
Armpmonf wk d Y p m
Armpum;onf wd k Y p um;
Armjynf u k d cspf y g
Armpmuk d csD ; jr i f h y g
Armpum;uk d av;pm;yg/
xkdpmwef;ukd q&maZmf*sDu odkYa0zeftuJjzwfay;onf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 49
]]usrf;wGif ocifbaomif;\ wkdYArmEkd;Mum;a&;pm
wef;&Spfckukd xnfhxm;onf/ xkdpmwef;wGif pmwef;a&;ol\
EdkifiHa&;pdwf"mwfESifh EkdifiHa&;cHpm;csufwkdY ygonf/ awG;kd;
awG;pOf r[kwfaom tawG;wkdYygonf/ ta&;tom;&Sif;
vif; a&;[efwGif wuf<uaomavoH zswfvwfaom
avoHwkdYygonf/ xkdpum;ajywdkYonf vGwfvyfa&;twGuf
vIHYaqmfEdkifpGrf;&Sdonf[k qkdcsifygonf}}
pma&;olarmifxifurl ocifbaomif;\ EkdifiHjyKpmrl
rsm;ukd odkY a0zeftuJjzwfxm;ay;onf/
]]tkdtcsif;trsKd;om;wkdY ArmwdkY}} [l ocifbaomif;u
a<u;aMumfvu dk af omtcgwGirf u l m; tdyaf eMuaom xkad cwf
u uRefawmfwdkYonf Ekd;vmMuayonf/ tdyf&mrS Edk;ump
uReaf wmfwYkd ESv;Hk onf;yGwrf sm;onf aqGUaqGUckev f mMuonf/
]at;csrf;NidrfoufpGm aevkdMuvQif ppfjzpfzdkY toifhjyiffqifNyD;
&SdMuyg} [laom okd;aqmif;pum;ykHudk rarhravsmhMuyg
ukev f ifh [l ocifbaomif;u aemufqufwu JG dk wGv
J u
dk af o;
onf/ olYpum;xJrSm ]]tcsif;? trsKd;om;? Muygukefvifh}}
[laom pum;vkH;rsm;ygonf/ ,if;wkdYudk axmufcsifhvQif
ocifbaomif;\pmonf yk*Hacwf? tif;0acwfpmxuf
bmrQrqef ; [k qk d E d k i f o nf / ok d Y a omf xk d p um;vk H ; wk d Y u k d
tcsed o f ift
h cgoifh jyefvnf xkwaf zmf toufoiG ;f ay;aom
tjcif;t&mrSmum; xl;jcm; ajymifajrmufvSayonf/
ocifbaomif;\ ]]wk wkdYArmEdk;Mum;pmwef;}} onf tHrh cef;
tpGrf;xufvSayonf/ xkdacwf xkdtcgu jrefrmpmayukd
5 0 wuodkvfwifc
ypfy,faeMuol? jrefrmh,Ofaus;rIukd vspv f sLIaeMuolwt Ydk m;
jyefvnfEkd;Mum;apcJhonf/ ocifbaomif;\ uavmif
vufeufonf tpGrf;xufvSayonf/
1930-1937 ckESpftwGif; jrefrmEdkifiHonf EkdifiHa&;vIyf
&Sm; wuf<ucsdef jzpfcJhayonf/ q&mpHawmfvSefa&;? wGJa&;?
cGJa&; jyemtjzmjzm ay:aygufaecsdefvnf; jzpfayonf/
wuov kd o f r*pum; &nfvyk w JG iG f wpfzufEiS w
hf pfzuf tacs
twif ajymMuNyD;aemuf obmywdu cGifhyefum orkdif;wGif
atmif okdY ykHaqmifajymcJhayonf/
]] wkdYArmtpnf;tkH;taejzifh cGJa&;? wGJa&;yg rnfonfh
bufukdrS raxmufcHvkdaMumif;? cGJa&;jzpfap? wGJa&;jzpfap?
t*FvdyfEkdifiHe,fcsJUorm;\ vufatmufcHcsnf;jzpfaMumif;?
uReEf iS 'hf gopum;vk;H jcm;em;aomfvnf; wpfrsK;d wnf;jzpfouJh
ok&Yd adS Mumif;? 'DcaJG &;? wGaJ &;jyem\ t"dyg ,frmS t*Fvyd ef ,fcsUJ
tpdk;&u ol\b,fzdeyfatmufrSm aernfvm;? nmzdeyf
atmufrSmaernfvm;[k ar;onfhoabmyifjzpfaMumif;
udptwGuf rdrdwdkYocifrsm;oabmudk ajym&vQif tif;0
acwfu emrnfausmf olc;kd Bu;D iwufjym;udk zrf;rdojzifh owd;k
rif;zsm;bk&ifu ]]armifrif;udk tckowfrnf? oefvsufjzifh
ckwfowfwmBudKufovm;? vSHjzifhxkd;owfwmBudKufovm;}}
[k a r;aomtcg iwuf j ym;u]]uREk f y f t Bud K uf a jym&&if
oefvsuf? vSHyg b,ft&mrSrBudKuf? t&Sifrif;BuD;ab;u
apmOrmudkom BudKufygw,f}} [k ajymcJhovkd ]]cGJa&;vnf;
rBuKd u?f wGaJ &;vnf;rBuKd u?f t*Fvyd ef ,fcsUJ orm;vufatmuf
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 51
u vkH;0vGwfvyfa&;udkom BudKufygonf}} [k ajymvkduf&m
ausmif ; om;taygif ; u aomif ; aomif ; jzjz Mobmay;
awmh\/ 1933 ckESpfwGif a&TbkdNrdKU 'kdiftmcDOya'jyKvTwf
awmftrwfavmif;tjzpf e,fcsJUqefYusifa&; w&m;rsm;udk
a[majymcJh&m a&G;aumufrcH&bJ axmifuscH&onf/ tusOf;
axmifxw J iG f tpmiwfcf q H EjycJah yonf/ xkaYd emuf vGwv
f yf
rIudk BuKd uEf pS o
f ufoyl yD D tvGwo f wif;pmorm;b0tjzpfEiS hf
e,fcsJU qefYusifa&;owif;aqmif;yg;rsm; a&;om;cJhayonf/
1932 ckESpfuvnf; wkdYArmowif;pOfrSwfwrf;udk xkwfa0cJh
onf/ ocifbaomif;onf trsKd;om;vGwfajrmufa&;
twGuf pmayvufeufjzifh tbufbufu wkdufzsufawmf
vSefcJhayonf/
wkdYArmoDcsif;ukd toufoGif;ay;cJhol
ocifbaomif;onf ]]EdEdkifiHausmfwdkYArmoDcsif;}} 0kid t f rfbD
at q&mwifa&;pyf&mwGif pmom;rsm;udk &SmazGpkaqmif;ay;
cJo
h l jzpfayonf/ wdAYk rmoDcsi;f \ t"dyg ,fudk ocifbaomif;
onf ukd,fwkdifzGifhqkdcJh&m EkdifiHcspfpdwf? rsKd;cspfpdwfESifhywf
oufNy;D ajymifajrmufpmG t"dyg ,fziG q hf cdk o
hJ nf/ ]]wdAYk rmoDcsi;f
ukd oDcsif;[kyifac:xdkufyghrvm; [k oHo,jzpfzG,f&Sdonf/
wkdYArmoDcsif;onf r,fzGJU? armifzGJU? tcspfzGJU tvGrf;zGJUoDcsif;
r[k w f ? a,muf s m;ES i f h r d e f ; r op m rS e f E S p f y g;oG m ;oD c sif ;
vnf;r[kwf? tarav;w? bav;wNyD; i,foHygatmif
atmfizdk Ykd ikcd si;f vnf; r[kw?f tcsKyq f akd omf wkAYd rmoDcsi;f onf
5 2 wuodkvfwifc
aMumufpdwf0ifaeolwdkYtm; aMumufpdwfaysmufapNyD; rsKd;cspf
pdwfuif;rJhaeolwdkYtm; rsKd;cspfpdwf&Sdvmapvsuf trsKd;om;
tusKd;ukd aqmif&Guf&aumif;rSef; rodolwkdYtm; trsKd;om;
tusKd;ukd aqmif&Gufvmatmif vIHYaqmfay;Edkifaom oDcsif;
wpfrsKd;yif jzpfonf}}
ocifbaomif;onf rdrdwdkY\ rvGwfvyfaomb0wGif
vGwv f yfatmif rdrw d wfEidk o f nfh pmaytEkynmvufeufjzifh
wkdufzsufawmfvSefcJhol jzpffayonf/ rdrd vlrSef;odwwfump
rdrdarG;pm;taz OD;xGef;&SdefxHrS 0HomEkpdwf"mwf kdufcwf
pdrfh0ifcJhayonf/ rdrdonf t*Fvdyfpmudk awmfatmifBudK;pm;
cJhNyD; t*Fvdyfudk awmfvSef&ef BuHcJholjzpfonf/ t*Fvdyfuay;
cJhaom bmomjyefqkaiGwpfaxmifjzifh wkdYArmtpnf;tkH;udk
pwifrwnfay;cJhayonf/ rdrda&;orQ? ajymorQ? vkyforQ?
um,uH? 0pDuH? raemuHokH;yg;pvkH;onf uRefb0rS vGwf
ajrmuf&ef twGufcsnf; jzpfcJhayonf/ oDcsif;a&;&mwGif yif
wkdYArmoDcsif;ukd pmom;rsm;wGif wkdif;cspf? jynfcspfpdwf"mwf?
jrefrmha&;&m &mZ0if pOfvmO'gef;pum;wdkYudkom xnfhoGif;
apcJ h o nf / wk d Y A rmoD c sif ; ud k v nf ; ud k , f w k d i f o D q k d j ycJ h o l
jzpfayonf/
Edik if cH sppf wd "f mwfpmayrsm;
txufazmfjyorQwdkYrSm EkdifiHcspfpdwf? rsKd;cspfpdwfwdkY\
twdwft&dyfrsm;yifwnf;/ ocifbaomif;onf yef;om
rpmO tygt0if 0wKaygif; 33 tkyf a&;om;cJhayonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 53
owif ; pm? r* Z if ; wk d Y w G i f wpf c ef ; &yf j yZmwf 18 yk ' f ?
odyHaqmif;yg; 28 yk'f? taxGaxGaqmif;yg; 45 ykk'fwdkYudk
jyKpkcJhayonf/ 1959-60 jynfhESpfwGif urmywfvnf&uf
&Spfq,fpmtkyfjzifh ,leufpukd bmomjyefqk&cJh oljzpfay
onf/ xko d Ydk a&;orQwiG f e*g;eDpmtkyt f oif;rS xkwaf 0cJah om
[kdta&; onfta&;}} pmtkyfwGif ]]trsKd
]][k trsKd;om;ta&;ESifh
vG w f v yf a &;aq;}} aqmif ; yg;onf ocif b aomif ; \
EdkifiHcspfpdwf? rsKd;cspfpdwf"mwff rnfrQjyif;xefaMumif;udk tckdif
trmoufaojyvsuf&Sdayonf/ xkdaqmif;yg;vm atmufyg
aumufEkwfcsufwdkYum; xif&Sm;vSayonf/
]]wpfwkdif;jynfu wpfwkdif;jynfodkY twif;t"rtEdkif
usif h vma&muf t k y f p k d ; jcif ; onf ,ck t k y f p k d ; jcif ; vnf ;
raumif;? ,ciftyk pf ;dk cJv h Qiv f nf;raumif;? aemiftyk pf ;dk vnf;
raumif; xkdtrIonf twdwf? ypKyef? tem*wf umvokH;yg;
raumif;}}
]]xko
d w l u Ykd m; ypn;f Opmukad omf vnf;aumif;? taoG;ESihf
tom;udk vnf;aumif; ESajrmwGew Yf jdk cif; r&Sad pwwf? xkpd um;
okH;vkH;onf vGwfvyfjcif;qdkaom pum;okH;vkH;yif jzpfonf/
trsKd;om;a&;tem pGJuyfjcif;udk wpfcgwnf;aysmufuif;ap
Edkifaom aq;jrwfjzpfonf}}
ocifbaomif;onf rvGwfvyfaomb0wGif BuD;jyif;cJh&
&Smonf/ vGwfvyfrItwGuf pmayvufeufjzifh tbufbuf
u wkdufyGJ0ifcJhol jzpfonf/ t*Fvdyfpmayawmfatmifvkyf
t*Fvdyfukd awmfvSefcJhol jzpfonf/ EkdifiH&yfjcm; A[kokw
5 4 wuodkvfwifc
jynh0f atmifvyk Nf y;D jrefrmukd urmodatmif pGr;f aqmifjycJah y
onf/ bmomjyefqk tBudrfBudrf&cJhayonf/ jrefrmpmonf
wkdYpmjzpfatmif a<u;aMumfcJholjzpfayonf/ EdkifiHausmf
wkdYArmoDcsif;ukd pmom;toufoGif;ay;cJholvnf; jzpfay
onf/ vGwfvyfa&;twGuf axmiftBudrfBudrf uscHcJh&ol
jzpfayonf/ EkdifiHawmftpkd;&u EkdifiHh*kPf&nfyxrtqifhukd
olYtm;csD;jrifhay;cJhonf/ pmayorkdif;wGifum; ]]EdkifiHcspf
pdwf"mwf? pmayynm&Sif ocifbaomif;}} [k xyfavmif;
csD;jrifhoifholaywnf;/ /
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 55
jrefrmpm jrifhcsifvGef;ol
b0jzpfpOf
armifokwtrnfjzifh AkdvfrSL;baomif;onf ]]jrefrmpm
jrihfcsifvGef;vkdY}} pmay? aqmif;yg;rsm;udk pOfqufrjywf
a&;om;cJhayonf/ jrefrmpmayukd xm0& &SmazGjyKpkcJholjzpf
ayonf/
AkdvfrSL;baomif;ac: armifokwonf o&ufZmwdjzpf
onf/ 1914 ckESpf rwfv 12 &ufzGm;jrifonf/ tb
v,f0efaxmuf OD;xGef;vIdif? trd a':cifjzpfNyD; arG;csif;
ig;a,mufwGif pwkwajrmuf jzpfonf/
&efukefNrdKU ruf'opftrsKd;om;ausmif;? tpkd;&[kdufpul;
wkdYwGif ynmoifcJhNyD; 1930 jynfhESpfwGif &efukefwuokdvfrS
0dZmjrefrmpm *kPfxl;bGJU&onf/ 1957 ckESpfwGif r[m0dZm
5 6 wuodkvfwifc
bGJU&onf/
1933 wG i f tpk d ; &trI x rf ; ok d Y 0 if o nf / yxrwG i f
0efaxmuf? xkdYaemuf pkHaxmufrif;BuD;kH;pmawmfjyef? *syef
acwftapmykdif;wGif pmayESifhpmMunhfwdkuf XmenTefMum;a&;
0ef? xkaYd emuf *syefEidk if H wku
d sKNd rKd U tjynfjynfqidk &f m ,Ofaus;
rIXmebmomjyeft&m&Sdtjzpf oGm;a&muf trIxrf;onf/
'k w d , ur m ppf N yD ; p 1946 ck E S p f w G i f [H o m0wD o wif ;
pmt,f'w D m? Z0ef*sme,fwzJG uft,f'w D m? &efuek w f uov
dk f
jref r mpmXme enf ; jyq&m? rE a v;wu o k d v f j ref r mpm
vufaxmufuxdutjzpf trIxrf;cJNh y;D 1950wGif wyfrf awmf
okdY 0ifcJhonf/ 1952 ckESpf wGif wyfrawmft&m&Sdtjzpf
jr0wDr*Zif;OD;pD;t,f'DwmESifh ppfESvkH; *sme,f t,f'Dwm?
xkdYaemuf ppfwuokdvfvufaxmufpmaynTefMum;a&;rSL;?
rEav;wuodkvfjrefrmpmXmetcsdefykdif; uxdu? xkdYaemuf
1968 ckESpf Zefe0g&Dv 26 &ufaeY uG,fvGefonftxd
jrefrmpmay jyKpka&;ESifh bmomjyefaumfr&Sif twGif;a&;rSL;
ponfjzifh trIxrf;cJhonf/
wuokdvfwGifynmqnf;yl;pOfuyif ]]wuodkvfrif;vGif?
oD & d a rmif ? aomif ; xk d u f armif b aomif ; ? armif o k w }}
ponfhtrnfrsm;jzifh 0wK? uAsm? aqmif;yg;rsm; pa&;onf/
jr0wDr*Zif;wGif wm0ef,l&aomtcg armifokwtrnfjzifh
jrefrmpmjrifhcsifvGef;vkdY aqmif;yg;rsm; pa&;onf/ AkdvfrSL;
baomif;? OD;baomif; trnfwkdYjzifhvnf; a&;onf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 57
wuRef;odkY (1951)? pmqkdawmfrsm;twKywd(1962)?
rarhEdkif (1965)? Armhwyfrawmf(1967)? jrefrmpmjrihfcsif
vG e f ; vd k Y(1954-72) ponfwkdYudk jyKpkcJhonf/
jrefrmpmay&SmazGjyKpok l
AkdvfrSL;baomif;onf ausmif;om;b0rSpwif EdkifiH
0efxrf;b0? ausmif;q&mb0? t,f'Dwmb0? ppfrIxrf;b0?
b0rsKd ; pk H usif v nf c J h & mwG i f rnf o nf h t cgrQ pmayES i f h
uif;uGmcJhol r[kwfay/ ol\b0onf pmayESifh'GefwGJvsuf
&Sdayonf/ wwfEdkifonfhbufrS &Edkifoa&GU tcsdefwGif pmay
ESiahf ysmaf rGUonf/ pmayavhvmonf/ pmayuk&d mS azG pkaqmif;
onf/ pmayjyKpkonf/ jrefrmpmay &SmazGjyKpkol? jrefrmpm
jrihfcsifvGef;ol[kvnf; rarharmfuGef; azmfnTef;vkdayonf/
wuodkvfausmif;om;b0wGif armifokwtrnf? armif
baomif; trnfwkdYjzifh wuodkvfr*Zif;? *Eavmur*Zif;?
BuD;yGm;a&;r*Zif; acwfprf;pmaywkdYwGif aqmif;yg;? 0wK?
uAsmrsm;udk jyKpkcJhonf/ wuodkvfjrefrmpmavmu\ tusKd;
ukdaqmifcJh\/ armifbaomif;\ qH x k H ; &uefuAsmonf
wuokdvfpmayavmuwGif xif&Sm;vlodrsm;cJhonf/ BuD;yGm;
a&;r*Zif;wGif pmayA[kow k qkid &f m aqmif;yg;rsm;ukd a&;om;
cJhonf/
jrefrmZmwdrmefpmayqk&iS f
*syefacwf ('kwd,urmppftwGif;)wGif q&mOD;odef;
5 8 wuodkvfwifc
[ef (aZmf*sD) OD;pD;aom pmayESifhpmMunfhwkdufXmecGJwGif
trIxrf;cJhpOfuvnf; pmayjyKpkcJhonf/ xkdtcsdefu jrefrm
EdkifiH\ vGwfvyfa&;? jrefrmEdkifiH\ umuG,fa&;wm0efudk
,lae&aom jrefrmhwyfrawmf? jrefrmEkdifiHol? EdkifiHom;rsm;\
pdwf"mwfukd jrifhwifa&;? ol&owd jynfhpkHa&;? EdkifiHESifhtrsKd;ukd
cspfjrwfEkd;onfh ZmwdaoG;? Zmwdrmef wuf<ua&;wkdYudk
vIHYaqmfay;onfh pmayrsm;udk jyKpkcJhonf/ ]]bl&SD'kd}} ac:
ZmwdaoG;pmtkyfukd bmomjyefqkda&;om;jcif;jzifh jrefrmwdkY\
&JaoG;ukd oG,f0kdufEId;qGay;vkdufonf/ jrefrmEdkifiHtwGuf
ta&;ygvSaom jrefrmhwyfrawmfBuD;ESifh jrefrmhwyfrawmf
om;? wpfenf;tm;jzifhqdk&aomf jrefrmwpfrsKd;om;vkH; ppf
ynmA[kokw jynfh0 EkdifMuap&ef &nfoef ]]aoe*FAsL[m
ppforkdif;}} ESifh eEdaoeysKdU wdkYukd wnf;jzwf xkwfa0cJhonf/
owif;pmq&m wuodkvfq&m
[Hom0wDowif;pm t,f'Dwmb0? &efukefwuokdvf
jrefrmpmXme enf;jyq&m? vufaxmufuxdub0wGif
Adv
k rf LS ;baomif; usiv
f nfc&hJ jyefonf/ xkt
d csed rf sm;wGiv
f nf;
AkdvfrSL;baomif;onf pmayESifhruif;uGmcJhay/ wynfhwyef;
rsm;tm; pmayrsm;ykdYcs&if; wpfzufrSvnf; pmayaqmif;yg;?
0wKrsm;udk a&;om;jyKpkcJhavonf/ Ir0r*Zif;wGif AkdvfrSL;
baomif;? armifokw trnfjzifh pmayrsm;ukd awGUEkdifonf/
ppftwGif; *syefjynfwGif oGm;a&muftrIxrf;pOfu awGUBuKHcJh
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 59
wuRef;okdY}} trnf&dS c&D;D oGm;rSww
&orQudk a&;om;onfh ]]wuRef f rf;
pmtkyfukdvnf; jyKpkcJhao;onf/
Akv
d rf LS ;baomif;onf uG,v f eG of nfth csed x
f d ppfrxI rf;
b0ESifhyif EkdifiHh0efukd xrf;aqmifoGm;av&m xkdppfrIxrf;
tjzpfESifhyif EkdifiHom;wdkYtwGuf tusKd;jzpfaprnfh pmay
0efukd xrf;aqmifcJhaMumif; awGU&ayonf/ ppfrIxrf;
b0ESifhyif ppfESvkH;*sme,f? jr0wD*sme,fwkdYudk OD;pD;xkwf
a0onf/ ppfwuodkvf jrefrmpmXmerSL;tjzpf wGJzuf
wm0ef,lcJhao;&m jrefrmpmayESifhywfouf txl;yif
nTGefMum;ykdYcscJhayonf/ ppfwuokdvfwGif&SdpOf rEav;
wuokdvf jrefrmpm*kPfxl;wef;? r[m0dZmwef;rsm;ukd
tcsdefykdif;oGm;a&muf pmayrsm;ykdYcsay;cJhonf/ jrefrm
pmayukd cspfjrwfEdk;olyDyD jrefrmpmay\ tqifhtwef;
udkvnf; jrifhapcsifonf/ jrefrmpmayukd jrifhcsifaom
ol\&ifwGif;rS qEukd jr0wDr*Zif;pwif xkwfa0onfh
1952 ckEpS rf pS uG,v f eG of nfw
h idk af tmif a&;om;cJo h nfh
jrefrmpmjrifh csifvGef;vkdY}} aqmif;yg;u xif&mS ;apcJo
]]jref h nf/
pmaywm0efausyGefol? xl;cRefol
olonf ppfrx I rf;b0ESiyhf if jrefrmpmr[m0dZm bGUJ xl;
ukd qGwfcl;EkdifcJhonf/ a&TwHqdyf csD;jrifhjcif;cHcJh&onf/ r[m
0dZmbGJUtwGuf wifoGif;cJhaom ]]pmqkdawmfrsm;twKywd}}
jzifh pmayAdrmefqkukdvnf; qGwfcl;EdkifcJhonf/
6 0 wuodkvfwifc
1964 Zefe0g&DvwGif wm0efay;csuft& jrefrmpmay
jyKpka&;ESifh bmomjyefaumfr&SifwGif twGif;a&;rSL;tjzpf
wm0efxrf;aqmif&ef ppfwuokdvfrS &efukefodkY ajymif;a&TU
vmcJhonf/ xkd&mxl;jzifhyif AkdvfrSL;baomif;onf uG,fvGef
onfhtcsdeftxd EdkifiHh0efudk xrf;aqmifoGm;cJhonf/
jrefrmpmay jyKpka&;ESihfbmomjyefaumfr&SifwGif twGif;
a&;rSL;tjzpf wm0efxrf;aqmifae&if;yif wpfzufrSvnf;
pmayAdrmef tkyfcsKyfa&;tzGJU? trsKd;om;pmayqk a&G;cs,fa&;
tzGJU? jrefrmpma&;xkH; aumfrwD? jrefrmEdkifiH pmayokawoe
toif; wm0efrsm;udk xrf;aqmifcJhonf/ a&GU rQ
rsm;jym;aom tvkyfwm0efrsm;Mum;wGif wpfaeYwpfjcm;
csKUd wJv
h maom use;f rma&;udyk if trIrxm;bJ r*Zif;? *sme,f
toD;oD;wGif pmayrsm; jyKpak &;om;cJo h nf/ vk;H csi;f pmtkyrf sm;
xkwfa0cJhonf/ jrefrmpmaywm0efausyGefol pmayxl;cRefol
wpfOD;tjzpf txl;*kPfjyKxkdufayonf/
jrefrmpmjrifhcsifvGef;vdkY
]]jrefrmpm jrifhcsifvGef;vkdY}} [laom acgif;pOfjzifh jrefrm
pmayESihf ywfoufonfh pmayaqmif;yg;rsm;udk Akv d rf LS ;baomif;
onf jr0wDr*Zif;ESifh ppfESvkH;*sme,fwkdYwGif a&;om;azmfjycJh
onf/ xkdaqmif;yg;rsm;onf jrefrmpm vkdufpm;olwdkYtwGuf
txl;yif tusKd;aus;Zl;&Sdapaom aqmif;yg;rsm;jzpfayonf/
txl;ojzifh IyfaxG;rsm;jym;vSonfh jrefrmpmay owfykHnTef;
ta&;tom;ponfwkdYESifh ywfouf odrSwfzG,f&mwdkYudk
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 61
odrSwf&onfjzpfvnf; txl;yif tusKd;jzpfxGef;cJhayonf/
owf y k H o wf n T e f ; wd k Y E S i f h ywf o uf tuk d ; tum;rsm;pG m
&SmazGpkaqmif;um wifjy&Sif;vif;xm;aom aqmif;yg;rsm;yif
jzpfayonf/ 1952 ckESpfrS pwif jr0wDr*Zif;? ppfESvkH;
*sme,fwkdYwGif xkdaqmif;yg;rsm;ukd a&;om;azmfjycJhayonf/
jr0wDr*Zif;wGifrl 1953 ckESpfrSp uG,fvGefonfh tcsdef
wdkifatmif vpOf a&;om;azmfjycJhayonf/
pmayta&;tom; owfykHowfnTef;ESifh ywfouf
xkdaqmif;yg;udk a&;om;azmfjycJh&mwGif (ppfAdkvfwpfOD;jzpfol)
tpfukdBuD;jzpfolu ppfonfawmfwpfOD;jzpfol nDi,fxH
pma&;om;ay;ykdYonfh ykHpHrsKd;jzifh nDav;[k tpcsDum
a&;om;azmfjycJhonfudk awGU&onf/ rdrdudk,frdrd ukdBuD;[k
okH;pGJum nDjzpfoltm; pmayESifh ywfoufonfh odrSwfzG,f&m
rsm;udk a&;om;[efjzifh azmfjyxm;avonf/
1961 ckESpf ZGefvxkwf jr0wDr*Zif;wGif t&Sif0go0
&SmazGawGU&Sdaom ysKdU 42 apmif? AkdvfrSL;baomif; &SmazGwifjy
aom ysKdUpm&if; pkpkaygif; ysKdU tapmif 200 ukd A[kokwjzpf
pzG,f]]jrefjrefrmpm jrihfcsifvGef;vdkY}} u@ awGU&Sd&onf/
1960 jynhfESpf rwfv? {NyDv? ZGefvrsm;wGif ygarmu
OD;{armif\ ]]jref jrefrm owfykHorkdif; tusOf;csKyf}} ESihf pdEa usmo
f l
OD;Mo\ u0dvuP owfykHtaMumif;rsm;? ygarmuOD;{armif
>cif ; cJ h c sef c J h a om u0d v u P owf y k H E S i f h y wf o uf o nf h
taMumif;t&mrsm;ukd jznfhpGufwifjyonf/ pdEausmfol OD;Mo
6 2 wuodkvfwifc
onf &wemokH;yg;udk OD;xdyfxm;oljzpffaMumif; um&eff wpfck
wpfck\ tprsm;wGif pyfqkdykHukd xkwfEIwfwifjyxm;onf/
]]jref jrefrmpm jrifhcsifvGef;vdkY}} tcef;udk jr0wDwiG q f ufwu kd f
a&;cJo h nfrmS uG,v f eG o
f nft h csed t
f xdyif jzpfonf/ rMumcP
rsm;,G i f ; a&;wwf M uonf h pmvk H ; aygif ; owf y k H r sm;ud k
jyifay;vkdonf/ trSefudk odMuapvkdonf/ vrf;oGm;&if;
awGUjrif&aom aMumfjimpmwef;rsm;rS owfykHtrSm;rsm;udk
awGU&onft jrefrmpm jrifhcsifvGef;vk d Y } } tcef;wGif
h cg ol\ ]]jref
wifjy trSefudk jyifqifnTefjyay;onf/ ,if;okdY jyifqif
nTefMum;jyay;&mwGif rsm;jym;vSpGmaom ysKdU? uAsm? {csif;?
&wkrsm;rS tukd;tum;rsm;ukd xkwfEkwfwifjyonf/ pmzwf
olwt Ykd zdYk owfyHk trSeu f okd mod&onfr[kwaf o;? jrefrmpmay
ESifh ywfoufvnf; A[kokw jzpfMu&ao;onf/ 1963
ckESpf 'DZifbmvxkwf jr0wD r*Zif;wGif cGJxm;rsm;taMumiff;?
cGJxm;rsm;ukd zwf&jcif;? avhvmjcif;jzifh toHa0g[m&
teufudk odEdkifjcif;? um&efpepft& a&;xkH;uGJjym;ykHudk
od E d k i f j cif ; ? a0g[m&trS e f u d k od E d k i f j cif ; ? usuf r S w f & ef
vG,fukljcif;? uGJjym;aom a&;xkH;rsm;udk vG,fulpGmodEdkif
jcif;[laom tusKd;aus;Zl; rsm;udk &EdkifaMumif; A[kokwjzpf
pzG,f a&;om;wifjycJhonf/
pmqkdawmfrsm;twKywd
pmqdkawmfrsm; twKywdonf EdkifiHtusKd;ukd jyKpkaom
pmayjzpf Akv
d rf LS ;baomif;\ vuf&mrGev
f nf; jzpfayonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 63
AkdvfrSL;baomif;onf olYtm; jrefrmpmaybufwGif zGHUNzdK;
atmif jyKpkay;aom jrefrmpmqkdawmfBuD;rsm;\ twKywdudk
rjzpfjzpfatmif BudK;yrf;jyKpkrnf[laom oEd|mefudk 1933
ckESpf0dZmwef;atmifjrifNyD;aom tcsdefrSp csrSwfcJhonfh
twdkdif; pmtkyfudk tESpfESpftvv BudK;yrf;jyKpkcJhonf/
jref r mpmqk d a wmf r sm; tw K y w d wGif pmqkdawmfaygif;
160 ausmw f \
Ydk twKyw w
d uYdk kd azmfjyxm;onf/ aemufaESmif;
pmay okawoDwt Ydk zdYk tzd;k xku d w
f efaom pmtkywf pftyk jf zpf
onf/ pmtkyfonf jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHESifh EkdifiHol
EdkifiHom;rsm;twGufomru pmayavmutwGufyg tusKd;
jyKaom pmtkyfwpftkyfjzpf\/ q&mBuD; OD;azarmifwifu
]] jref r mpmqk d r sm; taMumif ; ES i f h pyf v sOf ; tqk d y g
usrf;avmuf jynfhjynfhpkHpkH azmfjyxm;aomusrf;[l r&Sdacs/
jref r mpmayord k i f ; wG i f rygaompmqk d a wmf t aMumif ; uk d
usrf;wGif zwfI&\}} [k trSmpmwGif azmfjycJhayonf/
ArmhawmfveS af &;ordik ;f
ArmhawmfvSefa&;orkdif;}} onf Akv
]]Armh d rf LS ;baomif;\
Edik if t
H usK;d jyK pmaywpfcjk zpfonf/ pmtkyu f dk ol\apwem
ESifh0goem tavsmuf 1957 ckESpfrSp jrm;ajrmifvSaom
tvk y f 0 w & m;rsm; Mum;rS tm;vyf c sd e f & wk d i f ; ]]Armh
awmfvSefa&;orkdif;}} ukd BudK;yrf; jyKpkcJhjcif; jzpfonf/ ,if;odkY
jyKpk & mwG i f tES p f E S p f t vvu ol u k d , f w d k i f pk a qmif ;
od r f ; qnf ; vmcJ h a om owif ; pmjzwf y k d i f ; rsm;? pmtk y f
6 4 wuodkvfwifc
pmwrf;omru tjcm;tjcm; &Sm;yg;vSaom pmtkyfpmwrf;
rsm;ukdvnf; pmMunfhwkdufrS iSm;&rf;ul;,l ukd;um;cJhonf/
ol\usrff;udk;pm&if;wGif jrefrmpmtkyfpmwrf; 39 apmif
t*Fvdyfpmtkyfpmwrff; 45apmif pkpkaygif; pmtkyfpmwrf;
84 ck pm&if;jyxm;onfudk awGU&onf/
odkYvQif AkdvfrSL;baomif;onf ol\ Armh a wmf v S e f
a&;ord k i f ; pmtk y f w G i f ]]Armh Armh a wmf v S e f a &;ork d i f ; }}
]]ArmhvGwf vyfa&;orkdif;}} ]]Armh wyfrawmforkdif;}} wkdYukd
aocsmpG m tao;pd y f azmf j ycJ h o nf / jref r mwk d Y \
jyif ; xef c d k i f N rJ a om pd w f " mwf ? t&nf t aoG ; jynf h 0
atmify&JG ppfonf awmfwjYkd zifo h mjynfah om jrefrmhwyfrawmf?
olYuRefrcHvdkaom pdwfjzifh tpOftquf wkdif;jynftwGuf
awmfvSefcJhMuykHrsm;udk acwftqufquf ppfa&;? EdkifiHa&;
vI y f & S m ;rI r sm;jzif h wef q mqif v suf xif & S m ;atmif
wifjycJhayonf/
AkdvfrSL;baomif;onf EdkifiHESifhvlrsKd;udk cspfonf/ EdkifiH
uay;tyfaom wm0efrSeforQudk vufkH;&nfjzifh vnf;
aumif;? ESv;Hk &nfjzifv h nf;aumif; OD;vnfrokef xrf;f &Gucf o hJ l
jzpfonf/ ol\ ESvkH;om;twGif;0,f xm0& udef;atmif;cJh
aom qEum; jrefrmpmjrifhcsifvGef;aom qEjzpfonf/
qEtwdik ;f olonf olb Y 0wpfavsmufv;Hk tm;oGecf eG pf u dk f
Bud K ;yrf ; cJ h o nf / ol p k a qmif ; xm;aom ysKd U ? &wk ? {csif ;
armfuGef;orkdif; ponfjzifh jrefrmpm? t*Fvdyf pmtkyfaygif;
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 65
1500 ausmf? owfykHESifh tjcm;pmpkH vufa&;rl 42 tkyf?
pmpkHayrl 237? yk&ykduf 15 qlu ol\ BudK;yrf;csufudk
oufaojyKaeayonf/ /
6 6 wuodkvfwifc
6 8 wuodkvfwifc
OD;zdk;usm;\ trsKd;om;tm;rmef
OD;zdk;usm;\ b0ESifhpmay
[oFmwckdif edAmef&Gm v,form;BuD; OD;az? a':a'gif;
wkdYrS 1891 ckESpf? rwfv 23 &ufaeYwGif zGm;jrifcJhonf/
ed A m ef & G m q&mawmf OD ; omoe\ avmu"mwf a usmif ; ?
tokw&f mG q&mawmf OD;okE& \ av;xyfausmif;wkYd atmuf
wef ; rsm;uk d pmjyef o if a y;&if ; wynf h q &m tjzpf E S i f h
ausmif;aecJ&h onf/ touf 27 ESpaf &mufrS q,fwef;atmif
NyD; *syfqifaumvdyfwGif wufa&mufoifMum;onf/ oydwf
arSmufausmif;om;rsm; aumifpD0if jzpfonf/ aumvdyf
ausmif ; om;b0uyif jref f r mh t vif ; owif ; pm pmay
7 0 wuodkvfwifc
pwifa&;om;cJhonf/ 1922 ckESpfcefYwGif bDatpmar;yGJ
atmifonf/ xkdYaemuftrsKd;om; ynm0efjzpfcJhonf/
OD;zdk;usm;onf ykodrf&mZ0if? OD;xGef;&SdeftwKywdjrefrmh
*kP&f nf? ayg&mPtbd"mef? pavOD;ykn twKy w Ed iS ahf &onf
jyZmwf? ig;&mhig;q,f aumufEkwfcsufrsm; tv,fwef;
jrefrm&mZ0if tusOf;? oDaygrif;ygawmfrlta&;awmfykH? 37
rif;? tavmif;awmfuy? ajrmufykdif; Ak'bmom r[m,e
*kdPf;? udk,fawGU0wKrsm;ponfh pmtkyfrsm;pGmudk a&;om;cJh
onf/
1937 ckESpfwGif rdrdaexkdif&m(xkdpOfu) umvbwfvrf;
aetdrfwGif jrefrmh*kPf&nfyHkESdyfpufESifh jrefrmh*kPf&nfpm
tkyfwkdufwkdYudk wnfaxmifonf/ vGwfvyfa&;&NyD;acwfwGif
OD;zdk;usm;udk *kPfjyKaomtm;jzifh umvbwfvrf;udk jrefrmh
*kPf&nfvrf;[k ajymif;vJac:a0:cJhonf/
ynma&;? vlrIa&;? pmayta&;? EkdifiHa&; ponfwkdY
EkdifiHESifh vlrsdK;twGuf rsm;pGmaus;Zl;jyKcJhaom OD;zdk;usm;onf
ppfab;wdrf;a&Smif&if; 1942 ckESpf? {NyDv 11 &ufaeY
xef;wyifNrdKUwGif uG,fvGefcJhonf/
wuov f OD;zk;d usm; b0ESifh pmay taMumif;udk
kd 0f if;rGeu
r[m0dZmbGJUtwGuf usrf;jyKpkwifoGif;cJhonf/
q&mwkdufpdk;u]]OD;zdk;usm;}}oD;oefY twKywdpmwpftkyf
xkwfa0cJhonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 71
trsdK;om;ynmay;cJhol
q&mrmCu ]]trsKd ;udyk nmay;cJo h }l } [l OD;zk;d usm;
udk *kPfjyKvsuf uAsma&;cJhonf/
raem&,fMunf
oabmvGefwnfwnfESifh
ynm&nfjynfhcsdefusjyefawmh
jrefrmEkdifiHusdK;udkjzifh
o,fydk;&ef rsufESmpmzGifhygvdkY
tepfemcHum usifh&mu
&J&ifhpGm ajymykH a[mykHuvJrao;ygbl;
ZmwdrmefpmawGa&;wJhjyif
trsdK;udk ynmay;cJhw,f/
(q&musm;a&) awG;rdckrsm;/
OD;zkd;usm;\ trsdK;om;tm;rmef
jrefrmEkdifiH pmayjyefYyGm;a&toif;rS xkwfa0aom
OD;zdk;usm;\ trsdK;om;tm;rmefudk odkYzGifhqkd &Sif;jyxm;
cJhayonf/
]]e,fcsJUqefYusifa&;acwf? vGwfvyfa&; BudK;yrf;rIumv
wGif trsdK;om;a&;udprsm; udk,fwkdifyg0ifcJholvnf;jzpf
trsdK;om;a&; pmayrsm;udkvnf; a&;om;jyKpkoljzpf&rnf}}
[laomrlt& OD;zdk;usm;udk OD;pm;ay;a&G;cs,fum OD;zdk;usm;\
aqmif;yg;aygif;csKyf pmtkyfukd xkwfa0cJhonf/
55 ESpfajrmuf trsKd;om;atmifyGJaeYwGifrl trsKd;om;
ynm0ef OD;zdk;usm;\ *kPfjyKtcrf;tem;yGJudk usif;ycJhonf/
7 2 wuodkvfwifc
OD;zdk;usm;onf 1920 jynfhESpfwGif yxrqkH;tBudrf wuodkvf
oydwfarSmufyGJjzpfyGm;pOf u acgif;aqmif 11 OD;pm&if;xJwGif
ukd,fwkdifyg0ifcJholjzpfjcif;? jrefrm trsKd;om;wdkYZmwdrmefukd
vIaYH qmfay;onfh jrefrmh*P k &f nf&mZ0if zwfpmrsm;? ud,k af wGU
0wKrsm;? oDaygrif;ygawmfrlta&;awmfykHponfh obm0
pmayrsm;udk trsm;qkH;a&;om;cJhol jzpfonf/
OD;zdk;usm;onf trsKd;om;a&;wkd;wufatmifjrifrI wnf;
[l a om wpf c k w nf ; aom &nf & G , f c suf u d k OD ; wnf u m
kef;uefvIyf&Sm;pGefYpm; aqmif&GufvmcJhayonf/ tcsuf
onf OD;zdk;usm;\ olwpfyg;ESifh rwlaom xl;jcm;pGm *kPfjyK
tyfonfhtcsuf jzpfavonf/
q,f h i g;ES p f v k H ; vk H ; trsKd ; om;ynma&;tzG J U csKyf w G i f
trsKd;om;ynm0eftjzpfjzifh trIxrf;cJhonf/
q&mBuD;r[maqGu]]trsKd;om;ynm0ef OD;zdk;usm;qdkvQif
jrefrmjynfrS rodol&Sm;/ OD;zdk;usm;rSm trsKd;om;ausmif;
ud p a Mumif h ausmf M um;k H o mr[k w f pmta&;tom;
aumif;vnf; ykdrdkxif&Sm;vm\/ jrefrmh*kPf&nfusrf;onf
jrefrmausmif;rsm;ESifh t*FvdyfjrefrmESpfbmomausmif;rsm;
wGif jy|mef;onfhtwGuf ausmif;om;vli,frsm;yif OD;zdk;usm;
\emrnfukd tNro J wd&Murnfjzpf\/ uk, d af wGU0wKrsm;? 550
twdkaumuf? 37 rif; paomusrf;rsm; txl;ojzifh &mZ0if
bufu OD;zdk;usm;tm; ykdrdktodrSwfjyKMu\/ aemufqufwGJ
jrefrm &mZ0ifa&;rnf&Sdaomtcg OD;zdk;usm;tm; awmifhw
u\/ ESajrmMu\/ vGrf;qGwfMu\/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 73
}}
r&dES ik d zf ;l /}}
ol hu RefrcH jynfaxmifpkpdwf"mwf
trSefudk pmqdkcJhol
q&mBuD;aZ,s\b0jzpfpOf
(1900-1982)/ / ZD;ukef;NrdKUZmwdjzpfonf/ 1900
jynfEh pS f Zlvidk zf mG ;jzpfonf/ tb (usuo f a&aqmifa&TpvG,&f
opfawm0efaxmufBu;D ) OD;pv,f? trd a':a&TBuKd ; jzpfonf/
i,frnf zdk;uGef; jzpfonf/ trnf&if; OD;a,m(OD;a&m)
jzpfonf/
ZD;ukef;atbDtrf tv,fwef;ausmif;? om,m0wDu&if
txufwef;ausmif;? jynftpdk;& txufwef;ausmif;wkdYwGif
ynmoifco hJ nf/ 1920 jynfEh pS wf iG f jynftxufwef;ausmif;
rS q,fwef;atmifonf/
8 2 wuodkvfwifc
1920-jynfEh pS rf mS yif '*kerf *Zif; vufaxmuft,f'w D m0if
vkyfonf/
Adkvf&efatmif 0wKupkd a&;onf/ jrwfav;a&T"m;Adkvf
(,if;ukd 1966 ckEpS w f iG f pmtkyt f nf/) vkdufawmf
f jzpf xkwo
rlcJh? a&T*sKd;jzL
jzLponf0h wKrsm; a&;cJo h nf/ ZifveG ;f \ [pfpx&D
atmh(z)rif;ukid ;f udk vl trnfjzifh yxrydik ;f jyefco hJ nf/ 1925
ckEpS wf iG f aZ,sowif;pmukx d wk of nf/ aZ,sowif;pm&yfNy;D
aemuf vef'eftwf r*Zif;? NAw d od Q bm;rm;r*Zif;? "l0rH *Zif;?
"l0*H sme,fww Ydk iG f t,f'w D mtjzpf aqmif&u G cf o
hJ nf/
'kw, d urmppfNy;D aemufyikd ;f wGif jyefMum;a&;Xme nTeMf um;
a&;0ef &mxl;ukd xrf;f aqmifonf/ jyefMum;a&;XmenGeMf um;a&;
0effrS tNidrf;pm;,lNyD;aemufwGif jrefrmEdkifiHorkdif;aumfr&Sif?
,Ofaus;rIaumifpD? jrefrmpmjyKpka&;ESifh bmomjyefaumfr&Sif
ponfh pmayESifh,Ofaus;rIqkdif&m tpdk;&tzGJUtpnf;rsm;wGif
0ifa&mufxrf;aqmifcJhonf/ jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHpma&;
q&mtoif;\ OuXtjzpfvnf; wm0ef,lcJhonf/
aZ,spmrsm;uk d pk a ygif ; xk w f a 0aom pmtk y f r sm;rS m
jrefrmhrsufyGifh (&Gm"avh vlY"avh)(1961)? jrefrmhrsufyGifh
(pm"avh) (1962)? pmobif (1964)? aZ,s\pm aZ,s\pm(1965)
jrefrmhpm? jrefrmhpdwf? jrefrmrmef(1966)? od e f ; av;
q,f0wK (1966)? pmawGUigawGU(1967) ESifh xkwfESpfryg
aZ,s0wKwdkrsm;? Armhta&;ESifh tEkynmtawG;? rdef;r?
rS w f w rf ; 0if A rmh t a&;tcif ; rsm; jzpfonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 83
q&mBuD;aZ,s a&;om;cJhaom jrefrmhrsufyGifh(1)onf
1961 ckESpfwGif pmayAdrmefpmayya'omqk &&SdcJhonf/
q&mBuD;aZ,sonf 1982 ckESpf atmufwdkbmv(4)
&ufaeYwGif &efukefNrdKU uG,fvGefonf/ uG,fvGefcsdefwGif
ZeD;jzpfol a':jr&DESifh om;orD;rsm; usef&pfcJhonf/
vGwfvyfa&;xufBuD;wJhvmbfBuD; r&SdEkdif
q&mBuD;aZ,sonf jrefrmpm? jrefrmrI? jrefrmh,Ofaus;rI
a&;&m aqmif;yg;rsm;pGm a&;om;jyKpkcJhol jzpfayonf/ odkY
jyKpkcJh&mwGif jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;&NyD; ig;ESpftMumu
a&;cJhaom ]]ol olYuRefrcH}} aqmif;yg;rSm odkY azmfjyxm;ay
onf/
]]at;...0rf;omp&mBu;D ayghumG ? cg;awmif;ajrm ifatmif
usKd u f N yD ; vuf c armif ; ajzmif ; ajzmif ; jrnf a tmif
cwfvkdufMuayawmh? vlYb0rSm vGwfvyfa&;xufBuD;wJh
vmbfBuD; r&SdEdkifbl;/ 'gxuf wpfcgwpfcg igpOf;pm;rd
w,f/ igvJ 'Dtouft&G,af &mufonf txd a&S;&mZ0if
awG? orkid ;f awG? ysKUd uAsmvuFm ausmufpmawG awmfawmf
ESEYH pYHS yfpyf zwfz;l w,fu?G olu
Y Rerf cHqw
dk hJ pum;om awGUcJh
&w,f/ &Sdvsufom;eJY iguyJrawGUvkdY? owdrxm;vkdYvm;
awmh rajymwwfbl;uG,f? igrSwfrdoavmufawmhjzifh
vGwfvyfa&;qkdwJh pum;ukd rawGUcJhbl;uG,fh}}
olYuGRefrcHpdwf"mwf
q&mBuD;aZ,su jrefrmaA'ifynm&Sd q&mwpfOD;ESifh
8 4 wuodkvfwifc
vli,fvl&G,f wpfOD; aqG;aEG;ajymMum;onfhykHpHjzifh a&;jyxm;
ayonf/ jrefrmwkdYonf vGefcJhaom ESpfaygif;rsm;pGmuyif
orkdif;wifcJhaomfvnf; tjcm;wpfyg;EdkifiHuRefjyKtkyfpkd;rIrsKd;
rcHcJh&bl;aMumif; jyefajymif; wifjyxm;ayonf/ rif;ajymif;
rif;vGJ jzpfcJhzl;aomfvnf; EkdifiHom;? wkdif;&if;om;tcsif;csif;
tvJtvS,f pkd;rdk;rif;vkyfcJhzl;aom om"uudk jyqkdxm;ay
onf/ q&mBuD;aZ,su jrefrmEdkifiHtaejzifh a&S;acwftcgu
vGwfvyfa&;qkH;IH;onfhoabm rowfrSwfbJ rif;ajymif;rif;
vGJ jzpfonfhoabmom ,lqvufcHaMumif; &Sif;jyxm;ay
onf/
]]tJ'Dvkd jrefrmawG[m vGwfvyfa&;udk tBudrfBudrfvuf
vGwNf y;D tBurd Bf urd jf yef&cJah yw,fv?Ydk vGwv f yfa&;wdu k yf JG
&,fvkdY r&SdcJhbl;? vGwfvyfa&;qkdwJhpum;udk rokH;cJhbl;/
olYuRefrcHbl;qkdwJhpum;udkom okH;cJhw,f/ vGwfvyfa&;
ukd tBurd Bf urd f rqk;H cJzh ;l ayr,fh wkAYd rmu vGwv f yfa&;qk;H
w,fvkdY b,fawmhrS todtrSwfrjyKcJhbl;/ wpfyg;olvuf
atmuf uscJh&w,fvkdYom ,lqcJhonf/ wpfwkdif;jynfvkH;
xD ; a&mjynf y g qk H ; csif w k d i f ; qk H ; a&m b,f a wmh r S ol Y
uRefrcHbl;qkdwJh pdwf"mwf&Sdaew,fuG..}}
xkdYjyif q&mBuD;aZ,su jrefrmwkdY\ olYuRefrcHpdwfukd
txl ; azmf j yum ol Y u Ref c H v d k a omol w csKd U u awmif a rQmf
ajrmufarQmf tarausmf a'G;awmfvGrf;csifpdwfrsKd; xkdtcgu
&SdaeykHukd owday;a&;om;xm;ayonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 85
]]rif;wdkY EdkifiHa&;pum;awGudkawmh wkdYvJ aumif;aumif;
awmh rodygbl;/ EdkYayr,fh wavmu awmifa0S;axmuf
ygvkdY awmifajrmufarQmf awmifajrmufarQmfqkdwJh kyfao;
xJu aZmf*sDl;vdk taumifrsKd;awG ay:vmw,fvkdY Mum;&
w,f/ yk*HausmfpGmhom; apmepfvdk awmifarQmf ajrmuf
arQmf tvkyfrsKd;qkd&ifawmh ae&mrusbl;uG? &mZ0ifkdif;
kH &SMd uawmhraygh/ tJ'g olu Y Rerf cHcsiw f phJ w
d ?f olu
Y Rerf cH
bl;qdkwJh wkdYArmpdwfeJYawmh rukdufbl;}}
q&mBuD;aZ,sonf vGwfvyfa&;&NyD; ig;ESpfajrmufu
a&;cJah om aqmif;yg;ed*;Hk csKyrf mS vGwv f yfa&;onfom tcsr;f om
qkH;? taumif;qkH;jzpfaMumif; azmfjyxm;ayonf/
]] rvGwfvyfcifwkef;uom bmBuD; b,favmufyJ&&?
wpfaeY xrif;q,fxyfyJ pm;pm; qif;&Jw,f? vGwfvyf
a&;&NyD;wJhaemuff wpfaeY xrif;ESpfeyfrS r[kwfbl;
wpfeyfyJ pm;±& bBuD;rqif;&J? vGwfvyfa&;avmuf
csr;f omwm tyg,fav;bk?H ok;H q,fw h pfb?Hk ewfajcmufb?Hk
jA[mEh pS q
f ,f? ok;H q,fw h pfbrHk mS r&Sb
d ;l uG,?hf tJ'g rif;wkYd
MuyfMuyfrSwfxm;Mu}}
q&maZ,s\ ]]vGwfvyfa&;}} t,ltq
q&maZ,sonf ]]olYuRefrcH}} aqmif;yg;tjyif ]]'kdYvGwf
vyfa&;}} aqmif;yg;wGif vGwfvyfa&;tjrifudk odkY wifjycJh
ayonf/
]] vGwfvyfa&;t&omqkdwm a&&JUt&omvkdyJ? a&aygwJh
8 6 wuodkvfwifc
ae&mrSm a&&JUt&omudk rodEidk bf ;l ? a&&Sm;Ny;D iwfvmwJh
tcgrS odEdkifw,f? xkdYtwlyJ vGwfvyfa&;udk &aewJhtcg
vGwvf yfa&;&JU t&omudk xifxif&mS ;&Sm;Bu;D rodEikd bf ;l /
vGwfvyfa&;r&wJh tcgwGifrS vGwfvyfa&;t&omudk
aumif;aumif;BuD; odEdkifw,f}}
jynfaxmifpkpdwf"mwf
cdkifrmcJhaom yk*HEdkifiHawmfonf e&oD[yawhrif;vuf
xufrSm ig;q,hfig;quf rysufxdef;odrf;cJhaom jrefrmhxD;eef;
aysmufu, G vf rk wwf ysuq f ;D cJ&h ayonf/ ESpaf ygif;wpfaxmif
rQ &SnfMumcJhaom yk*HjynfBuD; ysufpD;cJhNyD;aemuf &mZ0ifBuDd;
rsm;wGif pmrwifcJhaom ]]yif;,jynfaxmifpkpdwf"mwf}} udk
pma&;q&mBuD;aZ,s jyefvnfazmfxkwf wifjycJhayonf/
]]odkY yk*HjynfBuD; ysufpD;jcif;um; tvGefjyif;xefaom
ysufpD;jcif; jzpfayonf/ ork'&mZfrif;p ysOfjym;rif;?
taemf&xm? usepf pfom;? tavmif;pnfol paom rif;ig;
q,fausmfwkdY pnf;kH;xm;cJhaom jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH
BuD;onf &p&mr&Sdatmif NyKduGJysufpD;oGm;avonf/
xkdacwfu vlrsm;tjrifESifhMunfhvQif arQmfvifhp&mr&Sdjzpf
aeonfukd jrifawGU&ayvdrrhf nf/ okaYd omf yk*jH ynfBu;D wGif
ESpaf ygif;wpfaxmifrQ pnf;vk;H nDnw G cf ahJ om rGe?f jrefrm?
&Srf;? csif;? ucsif? u&if? u,m; ponfh trsKd;om;rsm;
wGif wpfpkwpfaygif;wnf; aea&;[laom jynfaxmifpk
pddwf"mwf rsm; &Sdaejcif;aMumifh yk*HjynfysufNyD;aemuf
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 87
arQmfvifhp&m r&Sdavmufatmif NydKuGJysufpD;aeonfh
tMum;rSyif rD;avmifysufpD;oGm;aom ,muGuftwGif;
jymykHtMum;rSyif tTGefYtanmufuav;rsm; xGufay:
vmouJhokdY xkdwpfpk? wpfpk jyefvnf xGufay:vm
Muonfudk awGU&ayonf}}
pma&;q&mBuD;aZ,su]] jynfaxmifpkpdwf"mwf}} jyef
vnf&SifoefcJhykHukd odkYqufvuf azmfjyxm;ayonf/
]]jrifpkdif;? ru&m? yif;,? ppfukdif; ponfwdkYrS yxrOD;pGm
jynfaxmifpk tnTefYtanmufuav;rsm; ay:xGufvm
avonf/ okH;ae&mteuf yif;,rS xl;jcm;aom
tjcif;t&mwpfck ay:aygufvmayonf/ um; tjcm;
r[kwf yif;,ukd pwifwnfaxmifaom wpfp;D &Siv f ufxuf
a&Tpnf;ckHapwDawmfukd wnfxm;jcif; jzpfayonf/
taMumif;ESifh ywfouf a&S;a[mif;pmwrf;wpf&yfwGif
atmufygtwdkif; awGU&ayonf/
odkY yif;,wpfpD;&Sifvufxuf rif;av;OD;wkdY apwDav;
qlwnfaMumif;pum;ukd OD;ukvm; r[m&mZ0ifawmfBuD;?
rSefeef;&mZ0ifawmfBuD;wkdY azmfjyxm;jcif;ukd rawGU&ay/
a&T b k H e d ' gef ; awmif z D v mES i f h wpf u sd y f E S p f y g;q&mawmf
arwmpmomqkdaMumif; q&maZ,su wifjyxm;ayonf/
q&mu okdY rSwfcsufjyKxm;ayonf/
]]awmifzDdvmq&mawmf oGif;onfharwmpmrSm ou&mZf
1080 ck 0gqdkvqef; 5 &ufaeYjzpfonf/ a&TbkHed'gef;wGif
8 8 wuodkvfwifc
omrnomqdo k nf awmifzv D mrS txufwiG f aumufEw k f
azmf j yxm;ouJ h o k d Y tus,f q k d o nf / a&T b k H e d ' gef ; rS m
ykHESdyfNyD;jzpfonf/ awmifzDvmESifh wpfusdyfESpfyg;arwmpm
rSm ykHrESdyf&ao;jzpfonf/}}
r[m&mZ0ifawmfBu;D wGif pmrwifcahJ om awmifzv D mESihf
wpfusdyfESpfyg;q&mawmf arwmpm a&S;a[mif;pmwrf;rSm
atmufygtwkdif; awGU&ayonf/
]]0dZ,yl&NrdKUwnf? yxrrif;w&m;todynm? o'gpm*?
avmu "rjynfhawmfrlonf/ t&yf&yf xD;aqmif;eef;
aerif;wkdYudk r[m rdwftwum,DjyKonf rsm;onf/
xkx d akd om xD;aqmif;eef;aewdu Yk vnf; rjywf tpket f qef
aygufa&mufonf/ rif;wpfyg;*kPf aus;Zl;wku Yd kd wpfyg;wkYd
rESdrfhcs/ o*F[0wKjzifh csD;jrifhMu jynfol jynfom;csif;
oifhwifhaponf/}}
wpfpD;&SifoD[olonf wkdawmif;vSaom umvwGif
yif;,jynfaxmifukd wnfaxmiftkyfpkd;cJhaom rif;jzpfay
onf/ xkdrif;onf jynfaxmifrif;tcsif;csif;ESifh oifhwifh
pGm qufqo H nf/ wkifd ;f jynfwpfjynf\ tmPmudk tjyeftvSef
av;pm;Muonf/ EdkifiHjcm;oHwref qufqHa&; ajyjypfonf/
omoemjyK&mwGif *Em&rif;? vif;Zif;rif;? &ckdifrif; ,Gef;rif;
wkdYonf a&Tpnf;ckHapwDawmfBuD;udk&Hvsuf rif;av;yg;wkdYonf
r[mrdwfjzpfaMumif; aemift&Snf rSwfom;&pfMu&atmif
rdrdwdkYqkdif&m wkdif;jynfbufokdY rsufESmjyKvsuf apwDav;ql
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 89
wnfcJhavonf/ *Em&rif;wnfaomapwDukd ok0P*D&d?
&cdkifrif;wnfaom apwDukd yAu*D&d? vif;Zif;rif;wnfaom
apwDukd [Hom*D&d? ,Gef;rif;wnfaom apwDudk tb,*D&d
[k orkwfMuonf/ ,if;apwDav;qlonf *D&dav;ql[l
,ckwkdifxif&Sm;vsuf&Sdayonf/
wpf p D ; &S i f o D [ ol o nf jynf a xmif r if ; csif ; omru
wkid ;f oljynfom;wdu Yk kd o*F[w&m;av;yg;0wKjzifh cs;Dd jri Mhf u
jynfaejynfom;csif; oifhwifhaponf/ tcsufrSm av;euf
pGm rSwo f m;xku d af om oabmygavonf/ jynfaejynfom;[l
onf ,ckacwfpum;t& ]]jynfaxmifom;}} yifjzpfayonf/
]]rif;wpfyg;*kPfaus;Zl;ukd wpfyg;wkdYrESdrfhcs}} [lonfh EdkifiHh
acgif;aqmiftcsif;csif; cspfMunfav;pm;rIudk tjyeftvSef
todtrSwjf yKaomoabm ygavonf/ jrefrmEdik if o H rkid ;f wGif
armf u G e f ; twif r cH & aomf v nf ; wpf p D ; &S i f o D [ ol o nf
]]jynfaejynfom;pdwf}} wpfenf;tm;jzifh jynfaxmifpkom;
pdwfudk jyKpkysKd;axmifay;cJhol taejzifh *kPfjyKazmfjyvdkay
onf/
onfudkyif q&maZ,sonf ]]yif;,jynfaxmifpk
pdwf"mwf}} [l a&S;jrefrmjynfom;csif; oifhwifhapaom
pdwf"mwf? jynfaxmifrif;tcsif;csif; cspfcif&if;ESD; wef;wl
&nfwlxm;&Sdaom EdkifiHjcm;a&; 0g'udkyg tuJjzwfazmfjyxm;
ayonf/
okdY q&maZ,sonf ]]olYuRefrcHpdwf}} ]]vGwfvyfjcif;\
9 0 wuodkvfwifc
csrf;omjcif;}}? ]]vGwfvyfa&;t&om}} wkdYukd tao;pdyf?
tEkpdyfzGifhqkd &Sif;jyxm;ayonf/ jrefrmwkYd ordik ;f ppOfuyif
olu Y Rerf cHcsicf MhJuay/ yk*aH cwfwiG f &ruu
f Ret
f jzpfrS awmfveS &f ef
uRefvSLcJhMuayonf/ ukef;abmifacwftxd tavmif;rif;
w&m;BuD;udk,fwkdifyif uReftjzpfrS awmfvSefay;cJhayonf/
tpOftvmaumif;cJhaom jrefrmwkdYonf ]]olYuRefrcHpdwf?
vGwfvyfa&;xdef;odrf;vdkpdwf? jynfaxmifpkpdwf"mwf}} ukd
pOfqufrjywf xdef;odrf;tyfaMumif; q&maZ,su vrf;nTef
cJhayonf/ olYuRefrcH jynfaxmifpkpdwf"mwftrSefudk pmqkdcJh
oltjzpf *kPfjyK rSwfwrf;wifxkdufvSayonf/ /
]] OD;a&Tatmifu taemufEik d if H ? ta&SUEik d if rH sm;rS pmayrsm;udk
ESEH phS yfpyf zwfczhJ ;l onft
usr;f avmufaumif;onfu
h euf ? jrefrmEdik if jH zpf avmueDwd
h sr;f rawGU&aMumif;? jrefrmpmayudk
txifrao;oifah Mumif;wdjYkzihf &Gy&f yG cf RcH RH umuG,af jymqdck hJ
aMumif; . . .
}}
jrefrmpm jrefrmrIudk urmjyKqdkcJhol
jrefrmpmjrefrmrIudk urmjyKqkdcJholu a'gufwma&TZH
atmif (18871-1932) jzpfayonf/ OD;a&TZHatmifonf
yxrjrefrmrsm;[k wifpm;ac:&rnfh pm&if;wGif xl;jcm;
pGm yg0ifol jzpfayonf/ ax&0g'Ak'bmomukd t*Fvdyf
bmomjzifh jyefqkda&;om;cJhonf/ Ak'bmom jrefrmrIudk
urmjyKqkdcJhol[k armfuGef;jyKxdkufayonf/
b0jzpfpOftusO;f
OD;a&TZHatmifukd c&pfESpf 1871 ckESpf Zefe0g&Dv 20
&ufaeYwGif &ckdifjynfe,f ppfawG zGm;jrifonf/ tz cdkif
uJ 0 ef OD ; a&T o m;? trd a':tjzLZH w k d Y \ om;orD ; av;
9 4 wuodkvfwifc
a,mufteuf tBu;D qk;H jzpfonf/ 1881 ckEpS rf pS ppfawGNrKd U
tpd k ; &tv,f w ef ; ausmif ; wG i f ynmoif M um;&m 1885
ckEpS w
f iG f tv,fwef;paumvm;&Spq f u
k dk &&So
d nf/ &efuek Nf rKd U
okdY ajymif;a&TUynmoifMum;jyef&m 1887 ckESpfwGif wuokdvf
0ifpmar;yGJukd atmifjrifonf/
xkdYaemuf &efukefaumvdyfausmif;wGif qufvufynm
oif,ljyef&m 1891 ckESpfwGif xkdacwfu jrefrmEdkifiH tjrifh
qkH;jzpfaom 0dZmbJGUxl;udk qGwfcl;&&Sdonf/
xl;cRefxif&Sm; wm0ef,laqmif&Gufcsufrsm;
1892 ck E S p f w G i f ynma&;Xme ynmtk y f t jzpf
pwif0ifa&muf xrf;&Gufonf/ xkdYaemuf ajrpm&if;XmeokdY
ajymif;a&TUum twefMum trIxrf;cJh&m 1902 ckESpfwGif
NrKd Utkyw
f ef;ac: jrefrmEdik if H vufatmuf0efxrf;tzGUJ 0iftjzpf
ajymif;a&TUcefYxm;jcif; cH&onf/ 1907 ckESpfwGif 0efaxmuf
wef;ac: jrefrmEdkifiH0efxrf;tzGJUukd wdk;jrihfcefYxm;jcif;
cH&onf/
1909 ckESpfwGif &efukefNrdKUaumvdyfawmfkH; tcGef0ef
tjzpf xrf;&GufaepOf? xkdpOfajz&Sif;&ef tvGefcufcJaom
jyemwpf&yfjzpfonfh usL;ausmfaexkdifolrsm;udk ae&mcs
xm; ajrcGefawmfpnf;Muyfa&;twGuf txl;wm0efus
a&muf xrf;aqmif&onf/ jyemBuD;ESihf pyfvsOf;
OD;a&TZHatmif tMuHay;csufrsm;udk tpkd;&u txl;ESpfouf
vufcHcJhonf/ ol\pmtkyfjymac: tpD&ifcHpmukd oufqkdif&m
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 95
tpkd;&t&m&Sdrsm; txl;trSDo[JjyK zwfIcJhMuonf[k
qdkonf/
1912 ckESpfwGif wGHaw;wl;ajrmif;azmufvkyf&eftwGuf
ajrodrf; t&m&Sdtjzpf a&G;cs,fcefYtyfjcif;cH&NyD;aemuf 1913
ckESpfwGif pnfum;pjyKvmNzpfaom oefvsifNrdKUwGif ajrykdifqkdif
cGiq
hf idk &f m txl;pkpH rf;a&;tzGUJ 0ifvBl u;D tjzpf ceft Y yfxm;jcif;
cH&onf/ 1914 ckESpf ajrbufXmewGif ol\xl;cRefpGm
aqmif & G u f r I t wG u f NAd w d o Qtpk d ; & u at-wD t rf a c:
trIxrf;aumif; rif;bGUJ wHqyd u f kd cs;D jri o
hf nf/ 1918 ckEpS w
f iG f
ausmufwef;e,fykdif0efaxmuftjzpf xrff;&Gufae&if; OD;a&TZH
atmifonf 'kwd,tBudrfajrmuf ppfacs;aiGtajrmuftjrm;
&SmazGpkaqmif;ay;cJhonf/
yxrjrefrm,pfrsK;d rif;Bu;D
OD;a&TZHatmifonf [Hom0wDckdifwGif ESpfBudrfwkdifwkdif
ck d i f 0 ef t jzpf xrf ; &G u f & NyD ; aemuf 1920 jynf h E S p f w G i f
jrefrmEdkifiHb@mawmfrif;BuD;\ twGif;0eftjzpf ,m,DcefY
tyfjcif;cH&onf/ xkdYaemuf oxkHckdif0eftjzpf ajymif;a&TU
xrf;&Guf&mwGif txl;yif vlcspfvlcifaygrsm;aom tpkd;&
t&m&SdjzpfcJhonf/ 1923 ckESpfwGif au-tpf(tufpf)ac:
usufoa&aqmif a&TpvG,f&rif;bGJUwHqdyfudk NAdwdoQtpkd;&
u tyfESif;csD;jrifhonf/ xkdYaemuf tdEd,EkdifiHwGif jrLeDpDy,f
tcGefawmfrsm; aumufcHa&;qkdif&m pkHprf;rIaumfrwD0iftjzpf
cef Y t yf j cif ; cH & jyef & m ,if ; aumf r wD O u X ud k , f w k d i f u
9 6 wuodkvfwifc
OD;a&TZHatmif\ xl;cRefaygufajrmufpGm aqmif&GufEdkifaom
t&nf t csif ; ud k csD ; usL;cJ h & onf / rMumrD jref r mtrsKd ;
om;rsm;tm; rnf o nf h t cgurQ cef Y t yf j cif ; rjyKcJ h o nf h
&mxl;jzpfaom ,pfrsKd;rif;BuD;tjzpf OD;a&TZHatmifonf
yxrqkH;cefYtyfjcif; cH&jyefonf/ ,if;&mxl;trsKd;rsKd;wGif
tpdk;&trIawmfukd xl;cRefausyGefpGm ESpfaygif; 30 ausmfxrf;
aqmif c J h N yD ; aemuf 1926 ck E S p f w G i f usef ; rma&;twG u f
tNidrf;pm;yifpif,lavonf/
ax&0g'omoemrIudk u<mjyKqkdcJhol
OD;a&TZaH tmifonf 0efxrf;f aumif;wpfO;D tjzpf tpd;k &
trIawmfukd xrf;&GufcJhonfhMum;rSyif omoemawmfudk
tvGe, f MHk unfouf0ifol jzpfayonf/ ynmA[kow k udk vkv d m;
olwpfOD; jzpfayonf/ vkHYv0D&d,xl;cRefol jzpfayonf/
1895 ckESpfrSp q&mawmf OD;*ErmxH tbd"rmw&m;
awmfukd enf;emcH,l avhvmoifMum;cJhonf/ xkdrQomru
v,fwDq&mawmfbk&m;BuD;xHwGifvnf; rjywfqnf;uyf
oifMum; aqG;aEG;avh&SdcJhonf/ OD;a&TZHatmifonf jrefrmESifh
ygVdbmom usrf;*efrsm;ukd q&mwpfql[k qkdavmufatmif
avh v mwwf u Rrf ; cJ h o nf / ,if ; tjyif t*F v d y f b mom?
vuf w if b momponf h w k d Y j zif h & d S a om zD a vmf a qmf z D a c:
'eduaA'usrf;rsm;udkvnf; eufeJpGm avhvmvkdufpm;
cJhaom yk*KdvfBuD;vnf; jzpfayonf/
c&pf E S p f 1900 jynf h E S p f a vmuf u Ed k i f i H j cm;ok d Y w k d i f
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 97
Ak'omoemawmfBuD; aygufa&mufxGef;um;ap&ef &nfoef
t*Fvdyfbmomjzifh okH;vwpfBudrfxkwfa0aom Ak'0g'
trnf&Sd r*Zif;wGif tbd"rmw&m;awmftaMumif;rsm; yg0if
a&;om;cJhayonf/ ,if;r*Zif;onf tar&duef? t*Fvef?
jyifopf? *smreD? tDwvD? wkwf? *syef? tdEd,? ,dk;',m;
paom EkdifiHrsm;odkY jzefYcsd&av&m ,cifu 0denf;ESifh okwef
usrf;rsm;omavhvmzl;Muaom EdkifiHom;rsm;tzdkY tbd"rm
usrf;taMumif; od&SdvmMuonf/
OD;a&TZHatmifonf Ak'0g'r*Zif; BuD;rSL;xkwfa0ol
tmeEmarw,sq&mawmfudk taMumif;jyK vef'efNrdKU?
ygVdtoif;BuD;\ OuXjzpfol rppf&pfa';ApfESifh &if;ESD;
tbd"rwo*F[oN*K[fusrf;udk t*FvdyfbmomokdY jyefqkdNyD;
rppf&pfa';ApfxH ay;ydkYcJonf/
,if;pmrlukd rppf&pfa';ApfESifh OD;a&TZHatmifwkdY tjyefjyef
tvS e f v S e f ppf a q;NyD ; jyif q if N yD ; rS Ak ' 0 g'r* Z if ; wG i f
OD;a&TZaH tmifa&;om;aom aqmif;yg;udk ed'gef;tjzpfxnfu h m
1910 jynfhESpfwGif ykHESdyfxkwfa0cJhonf/ xkdpmtkyf xGufvm
onfESifh wpfNydKifeuf wpfurmvkH;rSynm&Sdrsm;\ csD;usL;
vufcjH cif;udk cH&onf/ v,fwq D &mawmfb&k m;Bu;D ESihf rpp&f pf
a';Apf w k d Y \ Ak ' t bd " r m ES i f h p yf v sOf ; aom tar;tajz
rsm;udkvnf; OD;a&TZHatmifyif t*Fvdyfbmomjzifh jyefqkdum
tjyeftvSef qufoG,f tusKd;aqmifay;cJh&onf/
OD ; a&T Z H a tmif o nf Ak ' 0 g'ES i f h p yf v sOf ; ck e pf u srf ;
jyKpkcJhonf/ ,if;wdkYrSm jrefrmbmomjzifh a&;om;aom-
9 8 wuodkvfwifc
(1) Z&mvuP'DyeDusrf;
(2) wud,e'DyeDusrf;
(3) um,*Form&'DyeDusrf;
(4) ly'DyeDusrf; (t*Fvdyfbmomjzifh a&;om;xm;
aom)
(5) ,ruac: ,rkdufusrf;
(6) uxm0wK
(7) tbd"ro*F[N*dK[fusrf; wdkYjzpfonf/
jrefrmpmjrefrmrIudk u<mjyKqdkcJhol
OD;a&TZHatmifonf jrefrmhomoem jrefrmhpmjrefrmhrIudk
urmjyKqdk cJhayonf/ xkdYtwl eufeJcufcJaom ]]avm*spf}}
usrf;BuD;wpfapmifudk jrefrmvkdrSD;jirf;jyefqkd a&;om;Edkif
cJhayonf/ OD;a&TZHatmifonf odkY jrefrmEdkifiHrSusrf;ukd
taemufEkdifiHokdYa&mufatmif ykdYay;onfrQrubJ taemuf
EdkifiHrS ta&;BuD;aomusrf;udk jrefrmEkdifiHodkYvnf; ykdYay;av
onf/ if;usrf;rSm t*Fvdyfynm&SdBuD; ygarmu*sDAef;pD&if
a&;om;aom ]]avm*spf}}usrf;udkrSD; jrefrmbmomjyefjzihf
pD&ifa&;om;aom wud,e'DyeDtrnf&Sdaom wufusrf;
jzpfavonf/ *sDAef;\ avm*spfusrf;udk rSD;onf[k qdkaomf
vnf; wku d f u
dk b
f momjyefjcif;? tptqk;H rS;D jcif;r&Sb
d J oabm
ESifhtpDtpOfukdomrSD; pum;tokH;tEIef;? O'g[kPfjy,k*f
wkrYd mS jrefrmoufoufjzpfayonf/ t*Fvyd b f mom? vufwif
bmom? *&dbmomwdkYrSvmaom a0g[m&rsm;udk xkdbmom
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 99
wkdYjzifh okH;EIef;jcif;r&SdbJ jrefrmbmom? ygVdbmom? ou#
bmomwkdY&Sdaom a0g[m&rsm;ESifh,SOf ta&SUwkdif;om;
pum;yDyo D oESihf a&;om;avonf/ uk;d um;aom usr;f rsm;rSm
vnf; taemufEdkifiHjzpf usrf;rsm;omr[kwfbJ ygVdbmom?
ou#bmomwufusr;f trsK;d rsK;d wku Yd v
kd nf; rS;D jirf;jyKxm;av
onf/
OD;a&TZHatmifonf tbd"rmusrf;wdkYomvQif uRrf;usif
onf r[kwfbJ ysKdU? uAsm? vuFm? bmoma0g[m&wkdYvnf;
u0dwpfql[lavmufatmif uRrf;usifaMumif;udk 1911
ckavmufup 1920 jynfhESpfavmuftxd jrefrmEdkifiH
okawoetoif;*sme,f a&;om;aom aqmif;yg;trsKd;rsKd;
wkdYudk Munfhjcif;tm;jzifh odomEdkifayonf/
tNidrf;pm;,lNyD;aemufqkH; jyKpkcJhaom vlrsKd;wpf&mhwpfyg;
usrf;BudD;rSm NydD;ajrmufcJhaomfvnf; ykHESdyfxkwfa0jcif; rjyKEdkifcJh
ay/ vuf0JokE&\ rJZmawmifajc&wkudkyif t*Fvdyfbmom
jzifh jyefqkda&;om; wifjyEdkifcJhayonf/
t*Fvdyf? jrefrmESpfbmompvkH;wGif xufjrufonfh urm
odynm&Sd pmjyKyk*KdvfBuD; OD;a&TZHatmiftm; 1932 ckESpfwGif
&efukefwuokdvfrS 'D-vpf ac: pmayyg&*lbGJUudk ay;tyf
csD;jrifhcJhonf/
OD;a&TZHatmifrSm pmayyg&*lbGJUESif;obifusif;y&ef (10)
&ufcefY tvkd 1932 ckESpf? arv (11) &uf? touf(61)
ESpft&G,fwGif uG,fvGef tedpa&mufoGm;&SmcJhayonf/
OD;a&TZHatmifonf jrefrmpm jrefrmpum;Zmpfjrpfu dk
100 wuodkvfwifc
&SmazG&mwGif 0goemZJGoefol jzpfayonf/ OD;a&TZHatmifonf
jrefrmpmayuRr;f usio f nf/ ygVdusr;f *ef ESpYH yfwwfuRr;f onf/
t*Fvdyfpmayukdyg aumif;pGmuRrf;usifEdkifeif;onf/
ynm&yfrsm;aygif;pyfum jrefrmpum;&if;jrpft"dyg,fukd
zGifhqkd&Sif;vif; azmfjya&;om;cJhzl;onf/ jrefrmygVd t*Fvdyf
aygif;pyf ndEIdif;um t"dyg,f&SmMuHjycJhzl;onf/ OD;a&TZHatmif
\ ynm&nfjzifh pGrf;aqmifrIudk todtrSwf*kPfjyKxkdufay
onf/ xkdacwf xkdcsdeftcgu jrefrmpmudk tpkd;&ausmif;wGif
ta&;w,l *kwpkdufoifay;jcif; r&SdcJhacs/ pmoifausmif;
rsm;wGif jrefrmpmukd oifjy&m jrefrmAsnf;tu&m 33 vkH;ukd
tukeftpif oifMum;ay;jcif;rjyKbJ 6 vkH;EIwfy,fxm;&Sd&ef
Bud K ;yrf ; cJ h o nf / ok d Y & mwG i f 1919 ck E S p f yk o d r f N rd K UwG i f
usif;yaom owrtBudrfajrmuf Ak'bmomjrefrmtoif;
BuD;uvnf;aumif;? 1920 jynfhESpfwGif &efukefNrdKU *sLAvD
a[musif;yaom wkdif;&if;jrefrmausmif;q&mrsm; tpnf;
ta0;BuD;uvnf;aumif; wpfjynfvkH; tkef;tkef;uRufuRuf
uefu Y uG Mf uaomaMumifh vufajrm uf tI;H ay;oGm;&ayonf/
avmueDwdusrf;ukd trTef;wifcJhol
1924ckESpfwGif jrefrmEdkifiHwuodkvfausmif;BuD;twGuf
oifcef;pmrsm; a&G;cs,fowfrSwfa&;aumfrwDwGif jrefrm
uAsm? vuFm&mZ0ifusrf;rsm;ukd oifMum;aeygu acwfrD
taemuf E k d i f i H b mom&yf r sm;ud k oif M um;csd e f enf ; rnf h
taMumif;jzifh wpfpkHwpfOD;u uefYuGuf&m OD;a&TZHatmifu
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 101
taemufEkdifiH? ta&SUEdkifiHrsm;rS pmayrsm;ukd ESYHESYHpyfpyf
zwfcJhzl;onfhteuf jrefrmEdkifiHjzpf avmueDwdusrf;avmuf
aumif;onfh usrf;rawGU&aMumif;? jrefrmpmayudk txif
rao;oifhaMumif;wkdYjzifh &Gyf&GyfcRHcRH umuG,fajymqkdcJhaMumif;
jzifh tqkd&Sdonf/ OD;a&TZHatmifonf jrefrmpmay jrefrmh,Of
aus;rIESifhwuG jrefrmpmayudk cspfjrwfEdk;aom yk*dK[fBuD;jzpf
onft h jyif jrefrmpmjrefrmrIukd urmjyKqcdk o
hJ t
l jzpf armfueG ;f
wif&rnfhol jzpfayonf/ /
102 wuodkvfwifc
]] q&mOD;azarmifwifonf t8Fvyd t f rsKd ;om; ygarmu
tMum;wGif wpfO;D wnf;aom jrefrmvlrsKd ; ygarmutjzpf
jrefrmpmudk wuov
k d Ef iS x
hf u
kd w
f efatmif pGr;f aqmifzefw;D ay;cJo
h l
jzpfonf/
}}
wuov
dk Ef iS hf jrefrmpmayuk&d mS azG
jyKpk ysKd;axmifcJhol
b0jzpfpOf
OD;azarmifwif (1888-1973) onf tif;pdeaf ygufawm&yf
Zmwd jzpfonf/ 1888? {NyDv 24 &uf t*FgzGm;jzpfonf/
tb tif ; pd e f w d & p m ef a q;uk X me k H ; pma&;BuD ; OD ; az?
trda':NrdKifjzpfNyD; i,femrnfrSm armifbwif? aemifwGif
armif w if j zpf o nf / t*F v d y f - jref r mtbd " mef jyKpk o l
OD;xGef;Nidrf;\wljzpfNyD; tif;pdefjrefrmausmif;wGif pwifynm
oifMum;NyD; &efukeftpdk;&txufwef;ausmif; qufvuf
ynmoifcJhonf/ 1905 ckESpfwGif wuodkvf0ifpmar;yGJ
atmifonf/ &efuek af umvdyf qufvufynmoif&m 1909
106 wuodkvfwifc
ckESpfwGif 0dZmbGJU? 1911 ckwGif umvuwm; wuodkvfrS
ygVdbmom r[m0dZmbJGU &cJhonf/ 1920 jynfhESpfwGif
t*FvefEdkifiH atmufpzdkYwuodkvf qufvufynmoifcJh&m
1924 ckESpfwGif pmay0dZmbGJU (bDvpf) &\/ 1952 ckwGif
&efukefwuodkvfu t,fvf t,f'D bGJUcsdD;jrifhjcif;cH&onf/
1911rS 1912 txd &efukeftxufwef;ausmif;wGif
txufwef;jyq&m? 1912 rS 1920 txd &efukefaumvdyf
ygVdygarmu? 1924rS 1936 txd &efuek w f uov
dk t
f a&SUwkid ;f
bmoE&ygarmu? 1936 rS 1941 txd &efukefwuodkvf
ausmif;tkyfBuD;? 1943rS 1945 txd &efukefwuodkvf
tkyfcsKyfa&;tzGJUOuXtjzpf trIxrf;cJhonf/
&ef u k e f a umvd y f y gVd y garmu t jzpf aqmif & G u f p Of
Am;ewfy#d uwfwu kd t
f yk ?f jrefrmEkid if o
H ak woetoif;*sme,f
pmwnf;? vef'efygVd toif;twGuf pmrll&SmazGa&; udk,fpm;
vS,fwm0efrsm;udkvnf; ,lcJhonf/
1945 wGif &efukefwuodkvf ausmif;tkyfBuD;b0rS
tNidrf;pm;,lonf/ jrefrmEdkifiH vGwfvyfa&;&NyD;aemufwGif
&efukefwuodkvf *kPfxl;aqmifygarmutjzpf wm0efay;
onf/ 1957 rS 1959 ckESpfwGif tar&duefjynfaxmifpk
&SDum*kdwuokdvf c&pf,mefbmomusrf;pm Ak'bmom
w&m;udk oifjyykdYcsonfh wm0efukd,lcJhonf/ 1960 jynfhESpf
jrefrmEdkifiHorkdif; aumfr&SifOuXwm0efukd ,lcJhonf/ 1964
wGif tNidrf;pm;,lonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 107
jrefrmEdkifiHbmomjyefpmaytoif; okcrdeftzGJUOuXESifh
&efukefwuodkvf bmomjyefESifh pmtkyfxkwfa0a&;Xme
tBuHay;tzGJUOuX wm0efukdvnf;,lcJhonf/
1973 ck rwfv 22 &ufwGif uG,fvGefcJhayonf/
OD;azarmifwif\ twKywdukd v,fwDy@dwq&m OD;vSwif
u 1934 ckEpS w f iG f OD;azarmifwif\ twKyw pd mwrf;trnf
jzifh xkwfa0cJhonf/
OD;azarmifwif uG,fvGefNyD;aemufwGif OD;azarmifwif\
twKyw u
d dk rav;vku H azarmifwif (ok)Yd bouf&n S tf rnf
jzifh jyKpkxkwfa0cJhayonf/
jreffrmbmom? jrefrmpmay aus;Zl;&Sif OD;azarmifwif
OD;azarmifwifonf ygVd-jrefrmynm&SifwpfOD; jzpfay
onf/ q&mBuD; ygVdygarmu rjzpfrDuwnf;u ygVdbmom
pmayonf &efukef aumvdyfwGif tawmfyif &Sifoefvmay
onf/ jrefrmbmompmayum; 1925 ckESpftxd rnfrnf&&
r&Sdao;ay? 1924 ck OD;azarmifwif t*FvefrS jyefa&muf
vmrS pd w f a &muk d , f y g Bud K ;yrf ; rI a Mumif h wu o k d v f w G i f
jrefrmpmay qxufxrf;ydk; wkd;wufvmcJhayonf/ 'kwd,
urmppf BuD; NyD;qkH;oGm;NyD;onfhaemuf taemufEdkifiHrsm;
wGiyf if ta&;w,l tav;rlvmcJ&h m t*FvefEiS hf jyifopfjynf
wuokdvfaumvdyfausmif;rsm;yif 'D*&Day;onfhtqifh
twef;jrifhatmif jzpfvmayonf/ tar&duef? jyifopf?
vef'ef wuodkvfrsm; jrefrmpmygarmursm; ay:xGufcJhay
108 wuodkvfwifc
onf/ OD;azarmifwif\ jrefrmpm? jrefrmpmayorkdif;wGif
orkdif;pmaywm0ef ausyGefrIwkdY armfuGef;jyKxkdufayonf/
OD;azarmifwifonf 1909 ck touf 21 ESpft&G,fwGif
bDatatmifonf/ OD;azarmifwiftygt0if atmifolukd;
a,mufpvk;H ukd tpd;k &u tvkyaf y;onf/ vufco H rl sm;teuf
aemuftcg a'gufwmb[efESifh rif;BuD;OD;qufwdkY jzpfvmMu
rnfh vli,fESpfOD; yg0ifonf/ OD;azarmifwifum; vufrcHyg/
umvuwm;wuodkvfwef; jyifyausmif; om;tjzpfESifh
ygVdbmompmar;yGJ ajzqkdEdkif&ef BudK;pm;cJhonf/ 1911 ckESpf?
rwf v wG i f bG J Y & cJ h o nf / 1912 ck E S p f 24 ES p f t &G , f
&ef u k e f a umvd y f w G i f ygVd y garmu & mxl ; &onf / 1920
jynfhESpf ynmawmfoif tjzpf atmufpzdkY'fwuodkvf okdY
bDvpfbGJU,l&ef tpkd;&u apvTwfonf/ tdwf(p)qDwm
(Exeter)p aumvdyfwGif 0ifcGifh&onf/ 0dok'dr*foDv ykdif;
( The Path Of Purity) ukdpmwrf;a&;wif bDvpfbGJY
&&SdcJhonf/
q&mBuD;onf &efukefNrdKUodkY 1924 ckESpf? Mo*kwfv 31
&ufaeY jyefa&mufvmonf/ pufwifbmv 1 &ufaeYwGif
&efuek , f el AD rmpDwD taSUwdik ;f bmom&yfrsm;XmewGif XmerSL;
ygarmu&mxl;jzifh tvkyfwef; 0ifvkduf onf/ rMumrDyif
q&mumpiftm; ygVdXmeudktyfNyD; jrefrmpmygarmutjzpf
wm0ef,lcJhonf/ ,leDAmpDwDudk 1920 jynfhESpfu zGifhvSpf
EkdifcJhonf/ tjcm;bmom&yfrsm; bDatbGJUoifwef;tqifh
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 109
a&mufatmif pDrHcefYcGJaomfvnf; jrefrmbmom&yf ajymr,kH
avmufatmif tqifhedrfhaeaMumif;ukd od&Sd&aomaMumifh
uJhokdY jrefrmpmygarmuwm0ef ,l&aMumif; od&onf/
ynmjynhfpkHaom jrefrmq&mrsm; &Sd&rnfjzpf jrefrmpm
Xme q&myGm; wpfOD;wnf;om&Sdaeojzifh q&mvif;udk
xyfrHcefYonf/ yk*H0efaxmufOD;wif\ tultnDukdvnf;
&Hzef&Hcg ,lonf/ vkdtyfonfh pmtkyfpmwrf;? ayyk&ykdufawG
pkaqmif;? q&mBu;D u t,f'w D mcsKyt f aeESihf apmapmykid ;f wGif
zOD;xkyfOD;zdk;pdef? yk*H0efaxmufOD;wif? q&myGm;? q&m&dyf?
OD;zdk;jzL? q&mvif;wkdYu wnf;jzwfoltjzpfESifh *E0ifajrmuf
pmtk y f t jzpf a &muf a tmif wnf ; jzwf y k H E S d y f a pcJ h o nf /
ausmufpmwGif uRrf;usifolq&mBuD; *sdD? tdyf(csf)? vkY(pf)G.H.
Luce ESifhtwl yk*HokdY oGm;a&mufNyD; zwf? ul;,l? wnf;jzwf
ykHESdyfxkwfa0cJhao;onf/
jrefrmbmomwkd;wufa&;ESifh ynmwkd;yGm;&m wkd;yGm;
aMumif ; twG u f jref r mEd k i f i H o k a woetoif ; *sme,f x J
pmwrf;? aqmif;yg;? a0zefpm ponfwkdY a&;om;onf/
jrefrmpm*kPfxl;wef; zGifhonf/ 1927 ckESpfwGif OD;pdefwif
(od y H a rmif 0 )onf bD a t? *k P f x l ; wef ; pmar;yG J w G i f
jrefrmpmjzifhatmifoGm;ol yxrOD;qkH;yk*Kd[f jzpfayonf/
q&mBuD ; onf 1911 ck E S p f r S p 1961 ck E S p f t xd
ESpaf ygif; 50 twGi;f wnf;jzwfwifjycJah om pmwrf;? aqmif;yg;?
a0zefa&;wkdYonf pkpkaygif; 150 ausmfru &Sdayonf/
q&mBuD;jyKpkonfh pmtkyfrsm;teuf 1937 ckESpfxkwf jrefrm
110 wuodkvfwifc
pmayork d i f ; onf jref r mpmavmuwG i f yxrOD ; qk H ;
ay:xGufvmonfh *E0ifwGifonfh orkdif;pmtkyfjzpfonf/
ynm&Sifrsm;tp ausmif;om;ausmif;olwdkY rSDckdtm;xm; Mu&
ayonf/
q&mBuD;onf ausmif;tkyf&mxl;ukd 1936 ck ZGefvwGif
qufcHonf/ 1946 ckESpf touf 58 ESpfjynfhonfhaeYwGif
tNidK;xm;ol NAdwdoQt&m&Sd ya,m*aMumifh tNidrf;pm;
,loGm;&onf/ pmayavmurS tkyfcsKyfa&;b0okdY ajymif;a&TU
oGm;&aomfvnf; oufqkdif&m wm0ef0w&m;rsm; rysufuGuf
apbJ 0goembm*D qufwkdif;rDqkdovkd pmaytrI tpkpkwdkYukd
tcsdef&oa&GU jyKpkaecJhayonf/
wuokdvfESifh jrefrmpmayukd jyKpkysKd;axmifcJhol
jrefrmpmayordkif;? jrefrmpm0guszGJUxkH;usrf; (1951?)
jrefrmo'g (1952)wkdYonf jrefrmbmompmay &SmazGjyKpk
ysKd;axmifoltjzpf rSwfausmufwifxkdufayonf/
jref r mEk d i f i H w G i f ; rS m omru Oa&mywk d u f & S d vef ' ef
wuodkvfta&SUwkdif;ESifh tmz&duynm&yfrsm;ausmif;wGif
jrefrmpm*kPfxl;wef;txd zGifhvmEdkifcJhonf/ jyifopfyg&D
wuokdvf ta&SUwkdif;bmom&yfrsm;ESifh ,Ofaus;rIaumvdyf
ausmif ; yg&*l b G J U ay;onf t qif h o k d Y a&muf v monf /
*smreDjynf z&efzdkY Frantfurt wuokdvftm&Sta&SUykdif;ynm
&yf r sm;ausmif ; ? [k d u f ' ,f v bwf w u o k d v f tm&S t a&S U
awmifykdif; bmom&yfrsm;ausmif;wkdYwGifvnf; jrefrmbmom
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 111
oifwef;rsm; zGifhonf/ okawoevkyfief;rsm; jrefrmbmom
ukd tokH;jyKEdkif&ef q&mBuD;\ jrefrmpmayaus;Zl;w&m;
BuD;rm;vSayonf/
q&mBuD ; onf 1973 ck E S p f ? rwf v 22 &uf ?
Mumoyaw;aeY eHeufwGif touf(85) ESpf vlBuD;a&m*gESifh
uG,fvGefcJhayonf/ 1924ckrS 1964 ckESpftxd ESpfaygif;
40 cefY jrefrmbmom? jrefrm pmaytwGuf aqmif&GufjyKpk
cJhonfh jrefrmpmay aus;Zl;&SifBuD;wpfOD;tjzpf txl;*kPf,l
armfuGef;wifvkdayonf/
OD;azarmifwifonf jrefrmEdkifiHa&;orkdif;wGif jrefrmxJrS
yxrqkH; ygarmu&mxl;ukd OD;OD;zsm;zsm; xl;xl;jcm;jcm; &cJhol
jzpfonf/ ygVdygarmurS jrefrmpmXmeygarmu &mxl;udk
ajymif;,lcJhonf/ &efukefaumvdyfwGif jrefrmpmXme[l
r&SdcJhay/ q&m\BudK;yrf;rIjzifhom 1924ckESpfrS 1936 ckESpfxd
q,f&SpfESpftwGif; jrefrmpmayusrf;(46) tkyfudk azmfxkwf
ay;EdkifcJhonf/
&efukefwuodkvf ay:ayguf&ef zGJUpnf;cJhaom &efukef
wuokdvf wnfaqmufa&;trIaqmiftzGJU University
Standing Committeeukd yxrurmppftwGi;f zGUJ pnf;cJ&h m
ygVdygarmutaejzifh jrefrmwpfOD;wnf; xl;uJpGm yg0ifcJhol
jzpfonf/
,leDAmpDwD University[laom trnfukd jrefrmvkd
wuov dk f [l azmfneT ;f armfueG ;f topfwifay;ol jzpfonf/
112 wuodkvfwifc
wu o k d v f t rnf o mru &ef u k e f w d & p m ef t rnf r sm;uk d
jrefrmvkdac:qkday;cJhol jzpfonf/ ]
&efuek wf uov dk f bmomjyefEiS hf pmtkyx f w
k af 0a&;Ou|
wm0ef ,lcJhonf/ jrefrmEdkifiHynmjyefYyGm;a&; Ou|vnf;
jzpfzl;onf/ jrefrmEdkifiH okawoetoif;wGif t,f'Dwm
csKyw f m0ef,u l m orkid ;f okawoe pmwrf;rsm; a&;om;cJo h nf/
OD ; azarmif w if o nf bmomjyef p maytoif ; ? ,ck
jyefMum;a&;0efBuD;Xme pmayAdrmefokcrdeftzGJU\ Ou|
wm0ef,lcJhonf/ rSefeef;&mZ0ifukd t*Fvdyfvdk jyefqkdykHESdyf
cJhzl;onf/ xkdYaMumifhyif bmomjyef q&mBuD; a&TOa'gif;u
]]q&mBuD; OD;azarmifwifonf bmomjyefqkd&mrSm tHhMo
csD;usL;zG,faumif;avmufatmif ajymifajrmufwm awGU&yg
w,f}} [l csD;usL;*kPfjyKcJhayonf/
q&mOD;azarmifwifonf t*Fvyd t f rsK;d om; ygarmursm;
tMum;wGif wpfOD;wnf;aom jreffrmvlrsKd;ygarmutjzpf
jrefrmpmukd wuokdvfESifh xkdufwefatmif pGrf;aqmifzefwD;
ay;cJhol jzpfonf/
wu o k d v f j ref r mpm oif M um;a&;omru rl v wef ;
jrefrmpm oifMum;a&;twGufyg zwfpmrsm;ukd taemuf
Oa&mytwkid ;f acwfryD nma&;pepfopfjzpfatmif pGr;f aqmif
jy|mef; owfrSwfay;EdkifcJhonf/
xkdYaMumifhyif q&maZmf*sDu OD;azarmifwiftm; csD;usL;
*kPfjyKpum; ajymMum;&mwGif--
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 113
q&mBuD ; onf jref r mpmay wk d ; wuf B uD ; yG m ;a&;ud k
]]q&mBuD
a&SUwef;wif ae rqkwrf epf BuKd ;yrf;olwpfO;D jzpfonf/
jref r mpmayBuD ; yG m ; wk d ; wuf r I t wG u f q&mBuD ;
aqmif&GufcJhojzifh aus;Zl;w&m; BuD;rm;vSygonf/}}
[l rarharmfuGef;wifcJhonf/
OD;azarmifwifonf &efukefwuodkvf wnfaqmuf&m
wGif udk,fwkdifyg0ifcJhovkd wuodkvfa0g[m& wDxGifazmf
aqmifcJhol jzpfonf/ jrefrmpmayudk &SmazGjyKpkysKd;axmif
cJ h a om aus;Zl ; w&m;um; tBuD ; rm;qk H ; jzpf a yonf /
]]wu o k d v f E S i f h jref r mpmay}}taMumif ; a[majymcJ h o l
OD;azarmifwifonf wuok dvfESifh jrefrmpmayudk &SmazG
jyKpkysKd;axmifol pmayaus;Zl;&Siftjzpf txl;wifjyvkduf&
ayonf/ /
114 wuodkvfwifc
]]jrefrmrsm;onf ukv d ek d aD cwf pepfatmufoY k dusa&mufMuNy;D
aemuf ? xdpk epfvufatmufrSke;f uef vGwv f yfa&;udk ? BuK;d yrf;
Mu&m apmapmydik ;f ? a&SUajy;wyfOD;wGif OD;a&TMuL;onf
xif&mS ;pGm yg0ifcah J om yk*Kd vfwpfO;D jzpfayonf . . .
}}
jrefrmpmayESifh jrefrmpme,fZif;avmuudk
tarSmifcGif;tvif;aqmifcJhol
jrefrmhZmwdrmeftbd"mefq&m
trsKd;om;jrefrmpmayukd &SmazGjyKpkcJholrSm q&mOD;armif
armifwif jzpfonf/ jrefrmpmayonf jrefrmtrsKd;om;a&;
ZmwdrmeftajccH jzpfonf/ jrefrmtbd"mef jyKpka&;om;jcif;
onf pdwf&Snfonf;cH? owdBuD;oljzpf&onf/ tbd"mef
jyKpkolonf jrefrmtrsKd;om;pdwf wkd;yGm; jrifhrm;aponf/
trsKd;om;pmay&SmazG pkaqmif;&SmazGrSom jrefrmpmay
Mum&Snw f nfwahH ponf/ wnfNird af prnf/ jrefrmpmonf xkrd S
wpffqifhxuf &ifhusufvmum jrefrmpmonf urmhpmayESifh
,SOfEkdifayrnf/
a&T e ef ; ok H ; a0g[m& tbd " mef o nf jref r mh Z mwd r mef
tajccHusr;f jzpfonf/ jrefrmhtrsK;d om;pmay wnfNird &f ifuh suf
apygonf/ xkdrSwpfqifh jrifhwufvmayrnf/ jrefrmwpfrsKd;
om;vkH;\ trsKd;om;a&;yifjzpfonf/
e,f c sJ U t*F v d y f o nf jref r muk d uRef j yKum ]]jref r m}}
a0g[m&ukd wdrfjrKyfapcJhonf/ t*FvdyftoHxGuftrSm;
bm;rm;jzifh tpm;xkd;cJhonf/ EkdifiHwumwGif ]]jrefrm}}[k
rac:csif jyifqifvkdonf/ jyifqifcJhonf/ wGif OD;armif
armifwifonf a&Teef;okH;a0g[m& tbd"mefjzifh pmay
awmfvSefrIjyKcJhonf/
1948 ckESpfwGif vGwfvyfa&;&aomtcg jynfaxmifpk
jrefrmEdkifiHawmf[k armfuGef;wifcJhonf/ wyfrawmftpdk;&
134 wuodkvfwifc
vufxufrS ]]jrefrm}} [k w&m;0if xkwfjyefaMunmcJhonf/
odYk jrefrm[k ac:wGi&f jcif; tMumif;&if;udk OD;armifarmifwif\
a&Teef;ok;H a0g[m&tbd"d mef pmrsuEf mS 256^257 jrefrm[k
ac:a0:jcif; u &Sif;jyygrnf/
jrefrmonf rmonf [laomtaMumif;ukdpGJ ]]jrefrm}}
ac:a0:\[k &wemyl&t0jynfBuD;&Sif [Hom0wDa&muf
rif;w&m;BuD;bk&m; vufxuf? xkdrif;w&m; ukd;uG,fawmfrl
aom 'kwd,ausmfatmifpHxm; q&mawmfjyKonfh a0g[m
&wyumoeDusrf;wGifvmonf/
jrefrm-o'grSm ppfcsDwufjcif;rSp cufcJaom taMumif;
ESifh awGUqkHMuKHBudKufonfhtcg ta&;udk NyD;pD;atmifjrif&ef
Z0eOmPfwcFPyk w Od mPfwjYkd zifh vsijf refpmG MupH nfwwfaom
owd*kPfESifh jynfhpkHjcif; wpf&yf? rm o'grSm rnfonfh t&m
udpr qkd vk&d mqEtmoDo ESv;Hk oGi;f onft h wdik ;f aygufajrmuf
atmif ravsmhaom vkHYv0D&d,wkdYjzifh ZmwdaoG;? Zmwdrmef
cufxefwif;rmaom pdwf&if;owd*kPf jynfhpkHjcif;wpf&yf?
ESpf&yfaom jrefrmo'g-o'gwdkYudk wyK&dof ormof wGJ
]]jrefrm}} [k ac:a0:jcif;jzpfonf/
]]y0*f y O r u & mr-&&pf e i,f o wf E S i f h } } tpOf t vm
a&;xkH;jzpfaom tvGefrGefjrwfaom jrefrmo'gtu&mudk
urmwGif rwdrfrjrKyf rikyfruG,fap&ef jrefrmtrsKd;om;
rSefukefMuaom ynm&Sdtaygif;wdkYu aumif;pGm apmifha&Smuf
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 135
awmfrMlu&ef jrefrmac:a0:jcif;\ t"dyg ,fud k 0dwm & tus,Ef Sifh
wuG azmfjyygonf/
jrefrmpmay &SmazGjyKpkol xdef;odrf;ol
OD;armifarmifwifonf jrefrmpm&SmazGjyKpk ysKd;axmifcJh
onf/ kyfpkH a&T;a&; yk&ykdufjzLrsm;? eef;wGif;yk&ykdufjzL
rSwfwrf;rsm;? yk&ydkufqlav; axmifausmf pkaqmif;xm;cJhay
onf/ ayrlpmayxkyfrsm;pGm tajccHvsuf ukef;abmifquf
r[m&mZ0ifawmfBu;D udk usr;f ok;H wGx
J d jyKpck ohJ nf/ uke;f abmif
quf &mZ0ifawmfBu;D ukd rSeef ef;'kw, d ykid ;f tjzpf todtrSwf
jyKcJhonf/
OD;armifarmifwif\ a&Teef;ok;H a0g[m& tbd"mef yxrwGJ
onf ordik ;f 0if orkid ;f wifco
hJ nf/ a&Teef;ok;H a0g[m& tbd"mef
'kwd,wGJonf pmtkyftjzpf rxkwfa0EdkifcJhay/ xkdYtwl
jr0wDrif;BuD;OD;p\ twKywd? eef;rawmfrjrav;? vIdifxdyf
acgifwif? pvif;pkbk&m; xdyfpkjrwfbk&m;BuD;\ twGif;a&;
pmtkyfrsm;onf ayyk&ydkufrsm;ESifh rD;IdUzsuffqD;cHcJh&onf/
wdk;wufa&;r*Zif;wGif vpOfa&;om;cJhaom vTwfkH;
ig;&yf aqmif;yg;rsm;? jrefrmhtifyg,mudk wkd;csJUcJhaom
tavmif;rif;w&m;Bu;D \ taMumif;&if;pum; aqmif;yg;rsm;
onf xl;jcm;xif&Sm;bdonf/
trsKd;om;Zmwdrmef a&Teef;okH;a0g[m&tbd"mefq&m
136 wuodkvfwifc
OD;armifarmifwifonf oHcsKdq&m OD;ausmfvSESifh tjyeftvSef
oHcsKduAsm a&;zGJUcJhonf/
OD;armifarmifwifu
]]&Sdovkd ndqdktyfyg
jrefrmwGif uAsmtpyfrSmawmh
zdk;rjzwfEdkif..}} [l oHcsKduAsmjzifh wkHUjyefcJhonf/
OD;armifarmifwifonf &mZ0ifq&m? tbd"mefq&m
tjyif uAsm q&mtoGifjzifh tuJjzwfEdkifygonf/ ]]jrefrm[k
ac:a0gjcif;}}jzifh ordik ;f wGicf
hJ jrefrmudk jrefrmvkd Ijrifwwf
onf/ jrefrmhZmwdrmef tbd "mefq&m [k trSww f &*kPjf yK
azmfjytyfygonf/
]] e,fcUsJNAw
d od Q ppfom;wdUk raEav;eef;awmfx&J d S jrefrmpmay
,Ofaus;rIaypmxkyrf sm;? yk&ydu k rf sm;ukd 0ifa&mufarTaESmufMuyk?H
tzd;k wefvuf0wf&wemrsm;? t0wftpm;ypn;f rsm;? ,liif&mS
azGomG ;Muyk?H yk&ykud rf sm;udk rD;wifUId zsuq f ;D ypfMuyk?H wHcg;r&dS
"m;r&Sd tEdik u f sihf vkyuf idk cf MhJuykuH kd rsujf rifu, dk af wGUjzpfol
yk*0H efaxmufrif; OD;wifu . . . .
}}
-refrmpmayaus;Zl;&Sif
yk*0H efaxmufrif; OD;F wif
jrefrmpmaytarGukd xdef;odrf;wm0ef,lcJhol
yk*H0efaxmufrif;OD;wifonf jrefrmpmay\ aus;Zl;&Sif
jzpfay onf/ jrefrmpmay? jrefrmhtarG? jrefrmayyk&ydkufrsm;
udk e,fcsJUNAdwdoQwdkU rD;wifIdUcJhMuyHkudk jref refrmrif; tkyfcsKyfyHk
pmwrf; yOrw wGJwGif odkU rSwfwrf;wifxm;cJhayonf/
ygawmf r l a cwf u mvu NAd w d o Qe,f c sJ U ppf o m;wk d U
rEav;NrdKU eef;awmfxJ&Sd jrefrmpmay,Ofaus;rI aypmxkyf
rsm;? yk & yd k u f r sm;ud k 0if a &muf a rG T a ES m uf M uyH k ? tzd k ; wef
vuf0wf&wem t0wftpm;ypnf; rsm; ,liif&SmazGoGm;Mu
yHk?yk&ydkufrsm;udk rD;wifIdU zsufqD;ypfMuyHk? wHcg;r&Sd "m;r&Sd
tEk d i f u sif h v k y f u d k i f c J h M uyH k w k d U ud k rsuf j rif u d k , f a wG U jzpf o l
yk*0H efaxmufO;D wifu a&;om;rSww f rf;wifco hJ nf/ rSww f rf;
140 wuodkvfwifc
wifxm;aom pmtkyfrsm;rSm jrefrmrif;rsm;tkyfcsKyfyHk pmwrf;
yOrydkif; jzpfonf/ yk*H0efaxmufOD;wifonf &ifeifhaMuuGJ
0rf;enf;zG,&f m tjzpftysuf jrifuiG ;f Bu;D udk orkid ;f 0ifa&;om;
oGm;aom rsdK;cspfyk*dKvfjzpfaMumif; awGU&Sd&onf/ ol rSwfwrf;
wifcJhom e,fcsJUNAdwdoQppfwyfu zsufqD;vk,ufMuyHkwdkYudk
xyfrH aemifvmaemifom;om;pOfajr;qufwkdY tao;pdwf
odMu&jcif;jzpfonf[k a&;om;vdkufygonf/
]]1277 ck? wefaqmifrkef;vqkwf 8 &ufaeUrSm eef;awmf
twGif;odkY t*Fvdyfppfonfawmfrsm; 0ifa&mufvmMuonf/
jrefrmwdkY\ xHk;pHtwkdif; yk&ykdufrsm;udk uRef;aowmBuD;
twGif;xnfhoGif;um tvkyfvkyf&mXme&dSorQESifh pm&if;wkduf
rSmxm;Muonf/ yk&ykduftrSwftom;xm;aom aowmrsm;
rS m vnf ; ra&rwG u f E k d i f a vmuf a tmif rsm;jym;onf /
xkdaowmtwGif; yk&ydkufrsm;ESifhtwl aAmif;? em;awmif;?
0wfvHk paom rif;crf;rif;em;ESifhqkdifonfh t0wftpm;rsm;?
aiGrsm;? tzdk;wefaom toHk;taqmifrsm;udk xm;Muonf/
t*FvdyfppfAdkvf? ppfom; polrsm;ESifh 4if;wkdY\aemufvkduf
rsm;yg aowm&SdorQudk zGifhvSpf,liifMu&m tcsdKUrSm ypnf;
tzdk;wefrsm;udk &Muonf/ tcsdKUrSm ypnf;udk r&aomfvnf;
ypnf;&SdrnftxifESifh aowmrsm;udk zGifhvSpf&SmazGonfh
twGuf yk&ydkufrsm;rSm tacgufysufukefum ypfxm;vkdufMu
onf/
]]eef;awmftwGif; tESHUtjym;jzpfaeaom yk&ykdufrsm;udk
trIduf vSJolrsm;u pkaqmif;um ajryHkay:wGifyHk rD;IdUypf
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 141
Muonf/ xdkuJhodkY rD;IdUMu&mwGif awGUjrifolulvDrsm;onf
rD;IUd &mu tom,lMu&m wpfpw kH pf&m wm;qD;uefUuGujf cif;r&S/d
tvdk&Sd&m ,lcGifh&Muonf/
yk*0H efaxmufO;D wifonf jrefrmpmayorkid ;f ? jrefrmhtarG
udk pOfqufrjywf pGrf;aqmifxdef;odrf;cJholjzpfonf/ OD;wif
udk,fwdkifa&; rSwfwrf;wGif odkY azmfjyxm;onf/
]]1921 ckESpf Zefe0g&DvrSp ajcmufvtxd txl;
tvky0f w&m; ESihf yk&ydu k t
f vkyu f kd uREyfk q
f uf vufvyk ud f u dk i f
onf/ bk&ifcrH if; oabmwlcsuEf iS hf twGi;f 0efBu;D trdeUf t t&&
vkyu f ikd o
f nf/ uREykf af qmif&u G &f efrmS Iyaf xG;aeaom yk&yykk d u f
rsm;ukd trsdK;tpm;cGJjcm;&Sif;vif;&efESifh (jrefrmrif;tkyfcssKyf KyfyHk
pmwrf;) a&;&efjzpfonf/}}
yk*H0efaxmufOD;wifonf 1921 ckESpf yifpif,lcJhNyD;onfh
wkdif 1923 ckEpS f arvukeo f nftxd ESpEf pS af usmcf efU tcsed , f Nl y;D
vSnf;pD;a& 40 ausmf & S d o nf h eef ; pOf a yyk & yd k u f r sm;ud k
pkaqmif;&Sif;vif;ay;cJh&onf/ jrefrmrif;tkyfcsKyfykH pmwrf;
ig;wG J u d k ,if ; ayyk & yd k u f r sm;rS cG J j cm;&S i f ; vif ; jyKjyif u m
rSwfwrf;wif a&;om;cJhonf/
OD;wifudk,fwdkif odkYrSwfwrf;wifxm;onf/
jrefrmpmtwKywdac: jrefrmpmed'gef;(pwkwtBudrf
ykHESdyfjcif;) pmtkyfpmrsufESm 15 -
]]bmompm ta&;tom;ESifh pyfvsOf; tcuftcJBuKH
awGUae& jcif;\ t&if;rlvonfum; bmompmay twKywd
tpOftvmukd ravhvm ruRrf;usifjcif;aMumifh omvQif
jzpfonf[k xifjrifoabm &&Sdojzifh ]]jrefrmpmed'gef;}} ukd
pD&ifa&;om;jzpf\ [l OD;xGef;az\ jrefrmpmay &nf&G,f
csuf oabmw&m;udk a&;om;jyqkdxm;ayonf/
jrefrmpmonf jrefrmwdkY\ taoG;tom;wrQ jzpfay
]]jref
wum;/ aoG;om;wrQwnf;[laom jrefrmpmqkwf,kwf
vQif trsKd;tEG,f qkwf,kwfjcif;yif jzpfaywum;[k
150 wuodkvfwifc
apwem&if;&Sdojzifhvnf; usrff;ukd a&;om;&\}}
[l ]]jrefrmpmed'gef;}} wGif azmfjyxm;&m OD;xGef;az\
jrefrmpmay zGHUNzdK;wdk;wufapvkdaom apwemum; BuD;rm;
us,fjyefY eufIdif;vSbdonf/
OD;xGef;azonf jrefrmpmayzGHUNzdK;wdk;wufapa&;twGuf
jrefrmowfykHusrf;? jrefrmpmaya&;xkH;usrf;? jrefrmtbd"mef
rsm; &So d ifah Mumif; pmayaqmif;yg;rsm;pGm a&;om;vIyaf qmfco hJ l
jzpfayonf/
jref r mpmay zG H Y N zd K ;wd k ; wuf a pa&; vI H Y a qmf t m;ay;
a&;om;aom pmayaqmif;yg;rsm; pkpnf;NyD; 1958 ckESpfwGif
tb,fhaMumifh jrefrmpm rwdk;wufoenf;}} pmtkyfudkyif
]]tb,f
xkwfa0cJhonf/ ]]jref jref r mpm aumf r &S i f } }}wGif tzGJY0ifwpfOD;
tjzpf yg0ifxrf;aqmifum jrefrmpmay zGHUNzdK;wdkd;wufa&;
twGuf wpffzufwpfvrf;rS pGrf;aqmifcJhol jzpfayonf/
1930 jynfhywf0ef;usif jrefrmpmay a&tvsOfajymif;cJhp
jyKonfh umv acwfprf;pmay a0zefa&;wGif OD;xGef;azonf
armif } trnfcHvsuf a0zefa&;aqmif;yg; a&;om;wifjy
]armif
cJo
h nf/ ]armif} trnfcH OD;xGe;f azonf 1934 ckEpS f arv 3
&ufaeYxkwf ol&d,owif;pmwGif ]]acwf acwf p rf ; yk H j yif f r sm;}}
acgif;pOfjzifh tm;ay;axmufcH a0zefa&;om;cJhonf/
OD;xGef;azonf jrefrmpmayorkdif;wGif ]]jrefrmpmed'gef;}}
jzifh jznfh pGrf;yg0ifonfhenf;wl ]]acwfprf;pmay}}avmuudkyg
wpfNydKifeufwnf; tm;ay;ulnDcJhay&m jrefrmpmayorkdif;
wGif armfuGef;0if armfuGef;wifxdkufayonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 151
b0jzpfpOftusO;f
OD ; xG e f ; az(1900-1974)onf rvI d i f N rd K Ue,f o&uf
aumif;yif&Gm Zmwdjzpfonf/ 1900 jynfh Mo*kwfv 5 &ufaeY
wGif zGm;jrifcJhonf/
rdwDvmatbDtrfausmif;wGif pwifynmoifMum;cJhNyD;
rEav; omoemhEk*[ Ak'bmomausmif; qufvufynm
oifMum;&m 1918 wGif q,fwef;atmifonf/ xkdYaemuf
&efukefaumvdyf qufvufynmoifonf/ 1921 jynhfESpf
wuodkvfoydwf yg0ifolwpfOD; jzpfonf/
atmhqm;Am; t*Fvdyfowif;pmwGif 0ifa&muf trIxrf;
NyD; ol&d,owif;pm\ n t,f'Dwmtjzpf trIxrf;onf/
'kw, d urmppf aemufyikd ;f wGif [Hom0wDowif;pmt,f'w D m
jzpf v monf / 1947 ck E S p f w G i f [oF m taemuf y d k i f ; rS
Oya'jyKvTwfawmfokdY a&G;aumufwifajrmufjcif; cH&onf/
1948 ck E S p f w G i f jyef M um;a&;0ef B uD ; ? 1952 ck E S p f w G i f
,Ofaus;rIXme0efBuD;tjzpf 1953 ckESpftxd wm0ef,lcJh
onf/ xkdYaemuf xG e f ; aeY p Of o wif ; pm pmukd wnfaxmif
t,f'DwmcsKyftjzpf wm0ef,laqmif&GufcJhonf/
jrefrmEdkifiH owif;pmq&mtoif;OuXESifh jrefrmEkdifiH
pme,fZif;OuXtjzpf wm0ef,lcJhonf/
154 wuodkvfwifc
jref r mpm ed ' gef ; (1933)}} ES i f h ]]tb,f h a Mumif h
]]jref
jrefrmpm rwdk;wufoenf;}} (1951)pmtkyfrsm; jyKpkcJhonf/
1974 ckEpS f ? Ed0k ifbmv 18 &ufaeYwiG f uG,v f eG cf o
hJ nf/
jref r mpmed ' gef ; [laom ol\pmayorkdif; wpfckay:
]]jref
xGufvmaomtcg olYukd pmayorm;taejzifh av;pm;cJh
ygonf/}}
]]owif;pmorkid ;f OD;xGe;f azvnf; rSww f idk f wpfcyk ifjzpf
onf}}
armif x iif
pma&;q&m? owif ; pmq&marmif x if u txuf y g
twkdif; jrefrmh aeYpOfOD;xGef;az[k *kPfjyKa&;om;cJhygonf/
OD;xGef;azonf owif;pmq&moufwrf;tm;jzifh ESpfaygif;
ig;q,fcefY &SdcJhonf/ owif;pmq&mb0rS 0efBuD;txd
a&mufcJhzl;onf/
OD;xGef;azonf 1920 jynfhESpfrS uG,fvGefonftxd
jrefrmpm wnfwHha&;? zGHUNzdK;wkd;wufa&;ukd a&S;IBudK;yrf;
pGrf;aqmifay;cJhonf/
]]ol&d,}} owif;pmwkdufwGif pwifwm0ef,lcJhpOfu
pmjyifq&m ocifu, kd af wmfridI ;f trnfcH q&mvGe;f tp&Sad om
jrefrmynm&Sifrsm;ESifh uRrf;0if&if;ESD;cJh&NyD; jrefrmpmta&;
tom;ukd avhvmcGifh&cJhonf/
jref r mynm&S i f B uD ; rsm;ES i f h avh v mqnf ; yl ; cG i f h & NyD ;
jrefrmpm zGHUNzdK; wdk;wufa&;twGuf BudK;yrf;csufwpf&yftjzpf
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 155
1934 ckESpfwGif ]]jref jrefrm pmaytwKywd}} ac: ]]jref jrefrmpm
ed'gef;}} ukd jyKpkxkwfa0cJhonf/ q&mBuD; OD;azarmifwif\
jrefrmpmayorkdif;\ ed'gef;[k qkd&ayrnf/
OD;xGe;f azonf tcGit hf cgBuKw
H idk ;f jrefrmpm zGUH NzKd ; wd;k wuf
a&; vIUH aqmfay;aom aqmif;yg;rsm;pGm a&;om;cJo h nf/ a[majymyG?J
aqG;aEG;yGJrsm;tjyif jrefrmhtoHrSyif vIHUaqmfa[majym
toHvTifhcJhonf/ xkdokYd toHvTifha[majymcsufrsm;teuf
1970 jynfhESpf Edk0ifbmv 23 &ufaeYu jrefrmhtoHrS
OD;xGef;az\ trsKd;om;aeY a&T&wkobif toHvTifhcsufonf
odkY orkdif;wGifcJhonf/
]]rsK;d csppf wd "f mwfjzifh xGe;f um;vmcJw h hJ trsK;d om;ausmif;
rsm;rS rsKd;cspfyk*dKvfrsm;udk arG;xkwfay;cJhygw,f/ tJ'D
oydwaf rSmuf awmfveS rf [ I m &efuek w f uovdk f jrefrmpm
0dZm *kPx f ;l wef;bGUJ ,lEikd o
f nftxdd oifMum;ykcYd say;cJw h hJ
jrefrmpmXmeBuD;wpfckudkvnf; jzpfay:apchJygw,f/
jref r mbmomuk d k H ; ok H ; bmompum;tjzpf o k d Y v nf ;
a&mufvmapcJhygw,f/ jrefrm&mZ0iforkdif;udk rSefuef
aom I a xmif h r S Munf h I a vh v mapum Zmwd a oG ;
Zmwdrmefukd wuf<uapygw,f}}
OD ; xG e f ; azonf aqmif ; yg;rsm; a&;om;&mwG i f
owif;axmufwpfOD;}}}}trnfukd tjrwfwEd;k wefz;kd xm; cH,l
]]owif
vsuf a&;om;cJo h nf/ acwfopfpmay tjriftawG; a0zef
a&;om;&mwGifrl ]]armif}}uavmiftrnfukd cH,lcJhonf/
owif;pmq&mwpfOD; yDopGm owif;a&;jcif;? aqmif;yg;
156 wuodkvfwifc
a&;jcif;? acgif;BuD;ykdif;a&;onftxd wm0ef,la&;om;EdkifpGrf;
&Sdonf/
jrefrmpmay wkd;wufa&;twGuf vIHYaqmfay;cJhonfh
jrefrmpmayorkdif;wGif pmayorm;tjzpf av;pm;xkdufol?
jrefrmowif;pmorkdif;wGifvnf; xl;uJpGm pGrf;aqmifEdkifcJhol
OD;xGef;aztm; jrefrmpmayordkif;? jrefrmowif;pmorkdif;
wGif armfuGef;0if armfuGef;wifxkdufol jrefrmpmayaus;Zl;&Sif
BuD;tjzpf *kPf,lazmfjytyfayonf/ /
]]
A[kow
a&TjynfO;D bwifonf jrefrmpm ? jrefrmrI ? jrefrmh,Ofaus;rI
k <u,f0vGe;f ol jzpfonf/ pmawGUvufawGU rsuaf wGU
uRr;f usio f nf? jrefrmpmay? jrefrmrIordik ;f ESihf jrefrmh8w D
avmuwGif rarhEik d ?f armfreG ;f wifxu
kd o
f t
l jzpf *kPjyfY Krw
S w
f rf;
wif tyfayonf/
}}
jrefrmhpmqkd a&TjynfOD;bwif
(1256-1328)
trSwfw&pmqkd
a&TjynfO;D bwifonf 1328 ckEpS ?f ewfawmfvqef; 1 &uf
pmqkad wmfaeYwiG f rEav;'g;wef;&yf aetdrfwGif kwfw&uf
uG,fvGefcJh&Smonf/ jrefrmpmqkd jrefrmrIukd a&;jykHru
qkdjyEkdifol[k xif&Sm;cJhonf/ &mr&uefukd toiftjy jynfh0
ykdifEdkifrQru &uefqkdykHqkd[efukd vufawGUusus qkdjyEdkifol
q&mwpfOD;jzpfonf/
160 wuodkvfwifc
a0E&mZmwfawmfBuD;ukd *gxmwpfaxmifjzifh &Gwfqkd
a[majymEkdifol jzpfonf/ ]] a&Tjynfwdkuf a&Tjynfudk,f
awmfav; }} [l ausmfMum;xif&Sm;onf/ odOnf;rif;BuD;ESifh
zkwdrdzk&m;wdkYtaMumif;ukd wnfwnfwHhwhH cHhcHhnm;nm;
a[mMum;jycJhonf/
a0E&mESifh r'Da'0DwkdY ajymqkdykHqkd[efukdrl eef;qefpGm
ajymjyavh&Sdonf/ om;awmfZmvDESifh orD;awmf uPSmpdefwdkY
a[muGufrSmum; oem;p&m ukPm&o tjynfht0 a[mjy
cJh&m pG,fpkH&pmqkd wpfOD;tjzpf xl;xl;jcm;jcm; ausmfMum;cJh
onf/
trSwfw&pmqkdonf pmqkdawmfaeYrSmyif trSwfw&
uG,fvGefcJhonfudk jyefvnftrSwfw& a&;jyae&jcif; jzpfyg
onf/
wuokdvfq&mwpfOD;
a&T j ynf O D ; bwif o nf wu o d k v f q &mwpf O D ; vnf ;
jzpfonf/ rEav; wuov kd o
f ;D jcm; wnfaxmifvmaomtcg
1958 ckESpfrSyif pwifum okawoe a[majymykdYcsay;cJh&m
trSwfw&toHoGif;,lcJh&m BudK;acG aygif; 27 acGcefY&SdcJhonf/
jrefrmuAsm &wk &uef tJtef oDqkdrIrsm; ukdyg trSwfw&
toHoGif;,lxm;cJhonf/
rE a v;wu o k d v f jyif O D ; vG i f p pf w u o k d v f r sm;wG i f
pmayynm a[majymykdYcsay;cJhonf/ a&TjynfOD;bwifonf
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 161
wuodkvfwGif ynmroifcJh&aomfvnf; wuokdvfrsm;wGif
atmifjrifaom q&mwpfql jzpfcJhygonf/ rEav;NrdKU q&m
twwfoifodyHwGif jrefrmpm? jrefrm&mZ0ifudk oifjycJhol
jzpfonf/
ynm&SifokawoD
rEav;NrdKUESifh ywfoufaom &weme'DarmfuGef;ukd
wuokdvf q&mrsm;u enf;cHavhvm&ef vmMu&m a&Tjynf
OD;bwifu rEav; awmifajcrSp jrpfawmfwl;azmuf&m
jyaom jrpfawmfyHk yk&yku d Bf u;D ESiw
hf uG a[majymykcYd s vufawGU
jyoay;cJhonf/
q&mBu;D onf pmawGUvufawGUrsuaf wGU ykcYd savh&ydS gonf/
OD;wdk;\ &mr&uefrS oZifyef;bGJUukd &Gwfqkd&Sif;jy&mwGif
uRrf;usifEdkifeif; ESHUpyfvSygonf/
rEav;? rw&m? pOfhul;e,f pusifawmifay:wufa&muf
avhvm&mwGif a&TjynfOD;bwifonf wynfhrsm;ESifhtwl
yg0ifcJhonf/ ausmufqnf "mwfawmfawmif wuf&mwGif
udk,fwdkfif yg0ifcJhonf/ rEav;ywf0efusifwcGif avhvma&;
c&D ; xG u f M u&mwG i f q&mBuD ; tNrJ yg0if v k d u f y gavh & S d N yD ;
pmayrpyf orkdif;rwif&ao;aom rSwfwrf; rSwf&mrsm;udk
a&TjynfOD;bwifxHrS &,lrSwfom;EdkifcJhMuygonf/ a&Tjynf
OD;bwifonf ynm&Sio f ak woDwpfO;D tjzpf txl;*kPjf yKrw S f
wrf;wif xkdufayonf/
]]trdjrefrmjynf}} taMumif;ukd n 7 em&DrS 12 em&Dru
162 wuodkvfwifc
a[mjyavh&SdaMumif; od&ygonf/
usrf;jyKq&m &mZ0ifq&m
a&TjynfOD;bwifonf &mZ0ifpmwifcJhol jzpfonf/
rSefeef;&mZ0ifawmfuav;
ppf u k d i f ; awmif o rd k i f ; wk d Y u d k jyKpk a &;om;xm;cJ h o nf /
a&S;pmpkrsm; pkpnf;NyD; pmayavmupmtkyfukd xkwfa0cJhonf/
a&TjynfOD;bwifonf jrefrmpmay&SmazGavhvm rSwfom;
xm;orQ aqmif;yg;rsm;pGm a&;om;xm;cJhygonf/
rEav;okw0kepmwrf;? [Hom0wDr*Zif;? ol&d,
r*Zif;rsm;wGif q&mhaqmif;yg;pmrsm;ukd rSwfom;avhvm
&ygonf/
Ir0? jr0wD? aiGwm&Dr*Zif;rsm;wGif pOfqufrjywf
a&;om;cJhonf/
a&TjynfOD;bwif b0jzpfpOftusOf;
a&TjynfOD;bwifudk rEav;NrdKUtaemufjyif arC*D&d&yf
wGif tzNrdKU olBuD;OD;aiGyk? trd a':jrpfwkdYrS ou&mZf 1256
ckESpf uqkefvqkwf 11 &uf t*FgaeYwGif arG;zGm;cJhonf/
arG;csif;[l tazwltaruGJ arC*D&dNrdKUrolBuD;a[mif;
OD;ukdBuD;ac: nDwpfa,mufomvQif &SdcJhonf/
a&TjynfOD;bwifonf i,fpOfu rEav;NrdKUjyif vufeuf
wduk 0f ef Od;D atmifrif;wnfaxmifaom "r&mrwdu k w
f iG f ynm
pwifoif,lcJhonf/ xkdYaemufwGif rEav;NrdKUtaemufjyif
164 wuodkvfwifc
qifwJwkdufopfwGif &SifomraPb0jzifh qufvufynm
oif,lygonf/ 5 ESpfom;wGif vlxGuf touf 18 ESpf
a&mufaomtcg &SifomraPwzef jyefjyK touf 20
jynhfaomtcgwGifrl yOif;wufcJhonf/ a[rmoD0efwdkufwGif
vnf; MumjrifhpGm ynmqnf;yl;cJhonf/
a&Tjynfq&mBuD;\ vufOD;q&mrsm;rSm a[rmoD0ef
q&mawmfESifh qifwJq&mawmfwdkY jzpfygonf/
q&mOD;bwifEiS yhf wfouf trnfemra&SUwGif ]]a&Tjynf}}
pum;vkH; tb,fhaMumifh okH;pGJac:a0:onfudkvnf;aumif;?
tEkynma&;? Edik if aH &;e,fy,fwiG f q&mBu;D OD;bwif tb,fyHk
yg0ifpGrf;aqmifcJhonfudk vnf;aumif;? om;jzpfoludk,fwkdif
jrefrmpmayavmu pmtkyf ed'gef;(i) tu&mwGif odkY
jynfhjynfhpkHpkH wifjyxm;avonf/
]]a&TjynfBuD;eD;atmifyifvSrf; eef;a&T&dyfvIH a&Tbkd[Hom
uGef;rSmv ,Gef;eufu,fpD jy'fqDu}} tpcsDonfhoDcsif;
onf rEav;NrdKUwGif jyefYESHUacwfpm; cJhzl;ygonf/
xkdoDcsif;jyefYESHUaepOfu a&TjynfOD;bwifrSm touf 20
cef Y & S d y gNyD / a&T j ynf O D ; bwif ynmoif o nf h a usmif ; rS m
a&Tjynf&yfwGif &Sdygonf/ a&Tjynf&yfrSm a&Tjynfjrif;wyf
tpkom; aexkdif&mt&yf jzpfayonf/
okdYjzpft&yfudk taMumif;jyKvnf;aumif;? a&Tjynf
oDcsif;ukd tpGJjyKvnf;aumif; ]]a&TjynfOD;bwif}} [l
wGifprSwf jyKvmjcif; jzpfygonf/
a&TjynfOD;bwif &[ef;b0wGif pmcsjcif;? "ruxdu
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 165
tjzpfjzifh w&m;yGJpOftrsm;tjym; a[mMum;jcif;? oHCmor*D
toif; acgif;aqmiftjzpf yifeo D uFe;f 0wfum 0HomEkEidk if aH &;
vIyf&Sm;rIjyKjcif;wkdYum; ajymif;vGJa&TUvsm;aeonfh tcsdef
tcgESit hf rQyif jzpf\/ &[ef;0wf 9 0gt&wGif vlxu G yf gonf/
xkdYaemuf trsKd;om;EdkifiHa&;twGif; 0ifa&muful;ajymif;cJhyg
onf[k azmfjyxm;onf/ a&TjynfOD;bwifonf trsKd;om;
ausmif;rsm; wnfaxmifrIESifhywfouf pdwf"mwfjrifhwif
vGef;onf/ rEav;NrdKU A[kdtrsKd;om;ausmif;BuD; pwifjyKpk
ysKd;axmif&m udk,fwdkifyg0ifaqmif&GufkHrQru jrefrmESifh
&mZ0ifq&mtjzpfyg wm0ef,l xrf;&GufcJhonf/ trsKd;om;
ausmif;ay: tvGefoHa,mZOfBuD; om;orD;rsm;ukdyif
xkdausmif;rSvGJ tjcm;ausmif;wGif xm;avhr&Sday/
ausmif;q&mb0wGif 10 ESpfrQ xrf;aqmifNyD;aemuf
EdkifiHa&;orm;b0ukd vkH;vkH;vsm;vsm; cH,la&muf&SdoGm;onf/
'kwd,urmppfBuD; jzpfumeD;wGifwpfBudrf? ppfNydD;aemufykdif;
wpfBurd f ESpBf urd w
f idk w
f idk yf if rEav;NrKd U jrLeDpy,fvBl u;D tjzpf
vkyaf qmifcahJ o;onf/ vTwaf wmftrwftjzpfvnf; aqmif&u G f
cJhonf/
rEav;ta&;ydkif bm&ifwefvufxufwGif yk'fr(5)jzifh
tzrf;cHcJh&onfrSm vGwfvyfa&;r&rD 5 &uftvkdrS vGwf
ajrmufcJhonf/
jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&; &NyD;aemufydkif;wGifrl a&Tjynf
OD;bwifonf pmaya[majymyGrJ sm;wGif a[majymjcif;? r*Zif;
tapmifapmifwGif vlrIa&;udpwdkYwGif yg0ifulnDjcif;wkYdukd
166 wuodkvfwifc
pdwftm;xufoefpGm aqmif&GufcJhonf/ xkdYjyif EdkifiHhwm0ef
0w&m;rsm;jzpfaom rEav;NrKd U q&mtwwfoif odyaH usmif;
jrefrmpmayXmerSL; wm0ef,lcJhonf/
orkdif;okawoeaumfr&Sif okawoeXmerSL; (*Dw)
wm0ef ausyGefcJhonf/
rEav;yefwsmESifh tEkynmausmif; ausmif;tkyfBuD;
tjzpf xrf;aqmifcJhonf/
1328 ck pmqkdawmfaeYwGif pmayynm&Sif a&Tjynf
OD;bwifonf pmaya[majymyGJwpfckNyD; a[majymyGJwpfck
oGm;cgeD;wGif uG,v f eG cf &hJ &Smonf/ trsK;d om;pmqkd yDoaMumif;
ud k ord k i f ; u ouf a ownf c J h o nf h a&T j ynf O D ; bwif y if
jzpfayonf/
a&TjynfOD;bwifonf jrefrmpmjrefrmrI jrefrmh,Ofaus;rI
A[k o k w <u,f 0 vG e f ; ol jzpf o nf / pmawG U vuf a wG U
rsufawGUuRrf;usifonf/ jrefrmpmay jrefrmrIorkdif;ESifh
jrefrmh*DwavmuwGif rarhEdkif armfuGef;wifxkdufoltjzpf
*kPfjyKrSwfwrf; wiftyfayonf/ /
usrf ; nT e f ;
trS w f w &yk * d K vf r sm;-
OD ; armif a rmif w if ( r[m0d Z m )
jr0wD p may*D w - a&TjynfOD;bwif
jref r mpmayavmued ' gef f ; - a&T j ynf O D ; bwif
]] OD;armifBuD;onf jrefrmpmygarmujzpfaomfvnf;
urmo
Y rdik ;f ukyd g uRr;f usiEf pHS yfveG ;f ol[k trTr;f wifvykd g
onf/
}}
jrefrmpmay jrefrmpum;ajyynm&Sif
jrefrmpmay jrefrmpum;ajyynm&Sifonf jrefrmpm
ygarmu OD;armifarmifBuD;ukd qkdvkdayonf/ jrefrmpmXme
ygarmursm;wGif jrefrmpum;ajyoifMum;a&;ukd OD;pm;ay;
vrf;nTefcJhaom pmayynm&SifwpfOD; jzpfayonf/
q&mOD;armifarmifBuD; yg0ifa&;om;cJhaom pme,fZif;
pmpkpm&if; 15 rsKd;cefY&SdcJhonf/ q&mBuD;onf pum;ajy
orm;[lyif armfuGef;wifcsifygonf/ q&mBuD;a&;om;
xm;cJhaom pmpkpm&if;wGif cspf&nfwl(oZifyef;bGJU) uAsm
wpfy'k o
f m awGU&aMumif;udk ]]&efuek w
f uov
dk f jrefrmpmXme
ESpf 60 jynfh txdrf;trSwfpmapmif}} wGif azmfjyxm;onf/
q&mBuD;onf pum;ajyorm; yDovSygonf/ q&mBuD;
aemufqkH; pmayvuf&mrGefonfyif ]]jrefrmpum;ajyorkdif;}}
jzpfaeygonf/
170 wuodkvfwifc
q&mBuD;onf jrefrmpmay pum;ajytusKd;jyKpmtkyfrsm;
pG m a&;om; jyKpk x k w f a 0cJ h o nf / q&mBuD ; jyKpk c J h a om
pmtkyrf sm;teuf pmrsuf I (1964)? tok;H csjrefrmpm (1970)?
a,mifwwfrSm;wwfaom pmvkH;aygif;rsm;(1970) ponfh
pmtkyfrsm;onf jrefrmpmay jrefrmpum;ajy pmayjrifhrm;
a&;ukd a&SUwef;rS a&S;ItusKd;jyKcJhonf/ jrefrmpmay jrefrm
pum;ajyynm&Sif[lyif armfuGef;wiffcsifygonf/
pmaytoiftjyaumif;aomq&mBuD;
]]]]wuodkvfarmifarmifBuD;ESifh uRefawmf}} aqmif;yg;wGif
q&m rif;,ka0u okdY a&;jyxm;onf/
]]q&mu zD v 'if a [m a&;orQ pmtk y f t m;vk H ; uk d
zwfzl;aMumif; ajymjyonf/ zDv'ifa[m\ pdwfapwemESifh
tjrifus,rf w I uYkd kd av;pm; ESpo
f ufonfEh iS t
hf rQ zDv'ifa[m\
pum;ajya&;[efukd ESpfoufaMumif;? olpum;ajya&;&mwGif
zDv'ifa[m\ a&;[efukd twk,l vkdufemcJhaMumif; ajymjy
avonf/}}
q&mrif;,ka0u qufvuf-
]]uReaf wmfonf q&mOD;armifarmifBu;D \ pum;ajyta&;
tom;ukd ESpo f uf\/ q&monf pum;ajyukd d;k k;d ESi&hf iS ;f vif;
jywfom;pGm a&;oljzpf\}} [l csdDusL;pum; a&;om;xm;
onf/ rSeyf gonf/ q&m OD;armifarmifBu;D onf pmoif&mwGif
dk;kd;&Sif;&Sif; oifjyEkdifpGrf;&Sdonf/ uAsmukd oif&mwGifyif
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 171
uAsm[
h efukd pum;ajyk;d k;d jzifo
h m &Si;f jyavh&o
dS nf/ jrefrmpm
*kPfxl;wef;wGif q&mBuD;u aerdbkHcef;ysKdUudkoifMum;ay;
onf/ A[kokwjynfh0atmif pGrf;aqmifoifMum;ay;onf/
q&mBuD; onf uAsmudk tvGwfusufrSwf&efxuf pum;ajy
oufoufudkom oifjyonf/ aerdbkHcef;ukd ajrmufvGef;
onf[k qkdprSwf jyKxm;aomfvnf; q&mBuD; oifjyaomtcg
odvG,f? rSwfvG,f? tHhMozG,fjzpfp&mrsm; trSwfw& rSwfom;
em;vnfapcJhygonf/ jrefrmpmay toifjyaumif;aom
q&mBuD;[l csD;rGrf;*kPfjyKxkdufygonf/
pmayuavmifrsm;pGm ykdifqkdifcJhol
xkjYd yif q&mBu;D onf jrefrmpmzwfy&dowfukd txl;ojzifh
jrefrmh rsKd;qufopfvli,fxktwGuf pmayokwrsKd;quf
tarGudk zefwD;ay;pGrf;Edkifol pmayynm&Sifvnf; jzpfygonf/
Ir0r*Zif;wGif tcef;quf qufwkdufa&;om;cJhonfh wdAuf
ykHjyifrsm;onf xif&Sm;odomygonf/ jrefrmrsKd;qufopf
vli,fwkdY ppfrSefaom pGefYpm;vkdpdwf xufoefapvkdygonf/
ol&owd &Sdapvdkygonf/ ]]wrl;}} ol&Jaumif;taMumif;udk
wcrf;wem; a&;om;wifjycJhygonf/
q&mBuD ; onf ork d i f ; 0w K a&;q&m [mk d ; vif h \
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 173
]]*sif*spfcef}} 0wK udk bmomjyefqkdcJhonf/ bmomjyef0wKwkd
tyk'f 20 a&;om;xkwaf 0cJo h nf/ vk;H csi;f 0wKrsm;rSm yifu,
kd f
a&; 15 tkyfESifh bmomjyefajcmuftkyf a&;om;EdkifcJhygonf/
q&mBuD;onf pmayokw? &opG,fpkH a&;EkdifpGrf; &Sdonf/
jrefrmpmayavmuwGif pmayuavmifcGJrsm;pGmjzifh a&;om;
wifjycJhonf/
1/ ausmfpGm
2/ ausmufcJ? armif?
3/ BuD;jrifh
4/ cspfp&m
5/ ynmAv
6/ yGifhvif;
7/ bkd;xifay:
8/ armifarmifBuD;(wuokdvf)
9/ armifarmifBuD;(OD;)
10/ armifarmifBuD;(OD;)(uxdu)
11/ armifarmifBuD;(OD;)(ygarmu)
12/ ol&(&efukefom;)
a'gif;zwfpm\pmawGUigawGU
a'gif;zwfpmonf pmawGU? igawGU rarhravsmh? rayghq
Mu&ef pDrzH efw;D ay;xm;onf/ jrefrmpmta&;tzwftwwfrS
onf vufawGUb0qDo d dYk OD;wnfjy|mef;xm;aMumif; awGU&ay
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 183
onf/ yxrwef;pmrS ,kefESifhvdyftaMumif;ukd yrmqdk&ay
rnf/ oifcef;pm 20 wGif ,kefESifhvdyftaMumif;ukd okdY
qkdxm;ayonf/
wpf a eY o ,k e f E S i f h v d y f w d k Y o nf awG U BuKH M uav\/
]]wpf
,kefu vdyfukd toGm;aES;onf[kuJh&JU&m? vdyfu oifESifhig
tajy;NydKif 0Hhonf/ oifhudk igraMumuf[k qkdav\/
,kefuvnf; tajy;NydKifrnf[k ajymav\/
aemufaeYeHeuf ,kefESifhvdyfwdkY tajy;NydKifMuav\/
,kefonf vsifjrefpGm ajy;avonf/ vdyfrlum; wa&GUa&GU
r&yfrem;bJ wGm;oGm; av\/
,kefonf jrufcif;wpfckodkY a&mufaomtcg vdyfudk
apmifh &\/ wpfa&;tdyfav\/
td y f & mrS E k d ; avaomf w[k e f w nf ; x ajy;av\/
okdY&mwGif vdyfonf yef;wkdifokdY a&S;OD;pGm a&mufESifhNyD;jzpf
avonf /
0D & d , &S d o l o nf ysif ; &d o l u k d Ek d i f N rJ w nf ; /
jrefrmpum;ajyjzifh kd;kd;pif;pif;azmfjyNyD;aemuf jrefrm
oHayguf uAsmudk okdY zGJUqkdayonf/
,k e f E S i f h v d y f u k d ? yk H j yqk d ? xk d x k d r S w f M u&ef /
]],k
vdyfxufydkum? qwpf&m? rsm;pGm ,kefujref/
okdYaomf ,kefu? ysif;&dvS? vkHUvr&Sdjyef/
vd y f r S m rl l u m;? aES ; aomf j im;? pd w f x m;vk H Y v oef /
ol i gt&if ? Nyd K if y G J w G i f ? vd y f y if E d k i f o nf h [ ef /
t&m&mrSm? enf;om;? rSwfygNrJ{uef/
184 wuodkvfwifc
tm;xk w f v k H Y v ? 0D & d , ? rsm;pG m h t zk d ; wef /
ykHoufaoudk? azmfjyqkd? xkdxkdrsm; usrf;*ef/
oif w k d Y p d w f w G i f ? tysif ; 0if ? aqmvsif y,f vS e f /
ynmwwfrI? vkHYvjyK? arQmfItzefzef/
[l pmawGU igawGU rarh&ef zefw;D a&;om;azmfjyxm;ay
onf/
q|rwef;zwfpmtrSmwGif odkY &Sif;vif;azmfjyxm;
ayonf/
]]vltrsm;wkdYpdwfrSm? twwfynmonf pmaywkdY &Sd\/
if;wdu Yk kd avhvmoifMum;vQiyf if ynm&Sm;rD;S a&;udpu ek Nf y[
D k
xifrw S af ewwf Muavonf/ pifppftm;jzifh xko d x Ykd ifrwS &f ef
roifhacs/ taMumif;rSm xkdpmaywkdYudk avhvmoifMum;jcif;
jzifh ,if;wdkY yg&SdonfhtaMumif; t&mwkdYudk aumif;pGmod&Sd
em;vnfapumrl xkdtodonf pmawGUrQomjzpf igawGU
tjzpfodkY ra&mufao;ojzifh igawGUtjzpfodkY a&mufap&ef
txnf0wKppfudk &SmNyD;vQif pmqkdonfhtwkdif; [kwfr[kwf
'd| udkd,fwdkifod&Sdatmif jyvkyf&m\/ xkdodkY jyKvkyfod&SdrSom
igawGUtjzpf odkY a&mufEdkifavonf/
q&mvif;\ b0jzpfpOf
]]t*r[my@dwbGJU}}? ]]r[m0dZmbGJU}}? ]]pmayyg&*lbGJU}}
wkdYudk csdD;jrihfjcif;cH&aom pmayynm&SifBuD;OD;vif;onf
ou&mZf 1236ckESpfwGif arG;zGm;onf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 185
q&mBu;D um; i,f&, G pf OftcgumvrSp OmPfynmtxl;
xufjrufaom yk*K v d x
f ;l jzpfonf/ ausmif;om;t&G,f uav;
i,fb0yif rEav;NrKdUomomemykdif rdk;wmq&mawmfBuD;xH
wGif ygVdoiffdk;rsm;udk ukefpifatmif oifonf/ q,fESpfom;
t&G,fwGif upnf;o'gBuD;udk pwifoifMum;onf/ ]]tawm
tu&monawm}} ponfhokwfpOfrSp o'd-emrf-um&o-
ormod/ w'w d -f tmcsw-f udw-f OPSpf ponfh o'gBu;D &Spaf pmif
pvkH;udk ukefpifatmif &&SdcJhonf/ 12 ESpf om;t&G,f
&SifomraPb0yif oifkd;pmrsm;jzpfonfh o'g? oN*dK[f
qef ; ? tvuF m ? tbd " mef p mrsm;ud k xl ; cRef a usyG e f p G m
wwfaf jrmufavaomaMumifh rk;d wm;q&mawmfBu;D \ trdet Yf &
vufaxmufpmcstjzpfjzifh omraPESih f &[ef;awmfOD;yOif;rsm;?
pmvdkufoHCmawmfrsm;tm; pmcsay;cJh&onf/
pmqkdyk*Kdvf
pmqkyd *k K v
d q
f o
dk nfrmS yxrpmcsq&mawmfu avQmufNy;D
ygVd wpfceG ;f ? jrefrmwpfceG ;f teufay;oGm;onfukd pmoifom;
awGu pdwfxJu pmukdMunfhvkdufqdkMu&onf/ 'kwd,
tacguf u sonf h t cg ]]pmqk d y k * K d v f } }u qk d j y&onf /
]]pmqkdyk*Kdvf}}onf OmPfxufonfh pmoifom;yk*KdvfwpfOD;
jzpfNyD; pmtajccHwwfuRrf;ol jzpf&rnf/ pmcsq&mawmf
qkdorQ jyefqkdEdkifol? jyefqkdwwfolvnf; jzpf&rnf/
touf 15 ESpfcefY&Sdaomtcg wpfaeYwGif ]]o'w
186 wuodkvfwifc
ab'pdEm}}ac: ]]o'g}} 14 apmifwnf;rS OD;pGm o'gusrf;i,f
udk omraPb0ESiyhf if tjcm;omraPrsm;ESihf &[ef;awmfrsm;
tm; pmwufay;&onf/ xkdpOf tcgu omraPESifh &[ef;
okH;av;&mrQ&Sdonf[k qkdonf/ ]]pmqkd omraPav;}}(pmcs)
\ &Si;f vif;jywfom;rIaMumifh rEav;NrKd UwpfNrKd U vk;H ]]ab'pdEm
omraPav;}}? ]]ab'pdEmudk&ifuav;}} [k wpfcPcsif;
yif ausmfMum;oGm;cJhonf/
&[ef;cH toufESpfq,fausmfaomtcg rkd;wm; q&m
awmfbk&m;uyif ]]armifyOif;...eifawmh q&mwpfql
vkyfEdkifygNyD/ 'gayr,fh 0denf;awmft& vkduf0gwpf0gxm;OD;?
usefwJh0gawG pmcs? ig;0gjynhfrS pmcsq&moufoufvkyf}} [k
ynmwk;d wufa&;udk arQmu f ;dk qk;H rawmfro l nf/ xkpd Oftcgu
rEav;NrKd U y&dywo d moemh[w d toif;Bu;D \ tuk;d tuG,cf H
pmcsq&mtjzpf a&G ; aumuf w if a jr m uf j cif ; cH & onf /
xkdpOfuyifvQifvnf; omoemh[dwtoif;BuD;u BuD;rSL;
usif;yaom pmar;yGJtwGuf ar;cGef;rsm; xkwfay;cJh&onf/
&[ef;0g &Spf0g&aomtcg &efukefNrdKUodkY qif;vmNyD;
vl0wfvJ a&S;OD;pGm [Hom0wDykHESdyfwkduf 0denf;t|uxm
rsm;udk Bu;D Muyfjyifqif okwo f ifyEHk ydS o
f nf/ aemuf u0drsurf eS f
ykHESdyfwkdufokdY ajymif;NyD;vQif t*kFwKd&fygVdawmfudk yxrqkH;
tBudrf pwifykHESdyfonf/ qufvufvnf; yd#uwfawmf
ajrmufrsm;pGmudk BuD;MuyfykHEdSyfcJhao;onf/ okdY yd#uwfrsm;
udk OD;pD;OD;udkif EdkifEkdifeif;eif; jzefYjzL;apNyD;onfhaemuf?
ynmrif;BuD;kH; t,f'DwmXmewGif 0ifa&muftrIxrf;av
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 187
onf / xk d t cgrS p yxrjyef a umf r wD w pf O D ; tjzpf j zif h
pmar;yGJrsm;ukd q&mBuD; uG,fvGefonftxd ppfaq;usif;y
cJh&ayonf/
ygVdjrefrm ESpfbmomuRrf;usifol
q&mBuD;um; ygVdbmomwGifomru jrefrmpmbufwGif
vnf; txl;wwfaom yk*KdvfBuD;jzpfonf/ jrefrmpmbufwGif
tajccHay;vkdufaomaMumifhvnf; ynmrif;BuD;kH; t,f'Dwm
XmewGif vkyfudkifaepOftwGif;rSmyif OD;a&TBuL;ESifh yl;wGJ
oli,fwef;rStp? q|rwef;txd ]]a'gif;wHqyd f jrefrmzwfpm}}
rsm;udk a&;om;cJhonf/
c&pfESpf 1924 ckESpfwGif &efukefwuodkvfjrefrmpm
XmewGif q&mwpfOD;tjzpfjzifh cefYtyfxm;jcif; cH&onf/
xkXd mewGif wynfw h yef; rsm;udo k mru? q&m q&mrrsm;udyk if
ysKUd tapmifapmif? armfueG ;f toD;oD;? uAsm? pum;ajytrsK;d rsK;d
wkdYudk ydkYcs jzefYjzL;ay;&ao;onf/
ygarmu O D ; azarmif w if \ ]]jref r mpmayork d i f ; }}
xGufay:vm&mwGifvnf; txl;tultnDay;cJholwpfOD;
jzpfonf/ c&pfESpf 1930 jynfhESpfwGif a&Twd*kHapwDawmfrS
pdefzl;awmfESifh iSufjrwfem;apmif; ,kdifoGm;&m topfwpfzef
rG r f ; rH j yif q if wif a om tcrf ; tem; q&mBuD ; onf
]]pdefzl;awmfwifarmfuGef;BuD;}} udk pdDukH;pyfqkdcJhonf/ aemuf
c&pfEpS f 1940 jynfEh pS o f Ydk a&mufaomtcgvnf; ]]txufwef;
188 wuodkvfwifc
uAsm aumufEw k cf su}f } ukd ]]tzGi#hf u D m}} a&;om;cJ&h ayonf/
c&pfESpf 1925 ckESpfwGif q&mBuD;\ynmukd *kPfjyK
csD ; usL;aomtm;jzif h t*F v d y f t pd k ; &u q&mBuD ; tm;
]]t* r [my@d w }}bG J U wH q d y f u d k tyf E S i f ; onf / aemuf
wuodkvfrSvnf; trf-atac: ]]r[m0dZm}}bGJY ESifh ]]'Dvpf}}
ac: ]]pmayyg&*l}} bGJUwkdYjzifh tqifhqifh csdD;jrifhcJhayonf/
'kw, d urmppfBu;D Ny;D jyefaomtcg q&mvif;onf &efuek f
wuokdvfyif qufvufxrf;aqmifcJhonf/ c&pfESpf 1951
ck E S p f o d k Y a&muf a omtcg yd # d u wf b momjyef X mewG i f
]]t,f'DwmcsKyfBuD;}} tjzpf OD;pD; ]]q|roH*g,emwif}} yGJudk
pdkif;jyif;ay;yg&ef EdkifiHawmf tpdk;&u awmif;yefaomaMumifh
&efukefwuokdvfrS ajymif;a&TU yd#uwfbmomjyefXmewGif
BudK;yrf;xrf;&GufcJhayonf/
q&mvif;a&;om;jyKpkcJhaom pmayrsm;rSm
1/ a&T w d * k H a pwD a wmf p d e f z l ; awmf w if armf u G e f ; BuD ;
2/ txuf w ef ; uAsm aumuf E k w f c suf t zG i f h # D u m
3/ a'gif;wHqdyfjrefrmzwfpm (oli,fwef;)
4/ a'gif;wHqdyfjrefrmzwfpm (yxrwef; )
5/ a'gif;wHqdyfjrefrmzwfpm ( 'kwd,wef;)
6/ a'gif;wHqdyfjrefrmzwfpm (wwd,wef;)
7/ a'gif;wHqdyfjrefrmzwfpm ( pwkwwef;)
8/ a'gif;wHqdyfjrefrmzwfpm (yOrwef;)
9/ a'gif;wHqdyfjrefrmzwfpm (q|rwef;)
ponfwkdYjzpfonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 189
]]t*r[my@dw}} bGJU? ]]r[m0dZm}}bGJU? ]]pmayyg&*l}}bGJU
wHqyd &f q&mBu;D OD;vif;onf ou&mZf 1306 ckEpS ?f ewfawmf
vqef; 11 &uf touf 80 jynfEh pS w f iG f urm&Gw?f y@dwvrf;
aetdrf yif uG,v f eG cf ahJ yonf/ jrefrmpmay? jrefrmpum;ajy?
jref r mzwf p mork d i f ; wG i f r l a'gif ; zwf p m q&mvif ; [l
armfuGef;wifxkdufayonf/ /
usrf;nTef;
1/ pmqkdawmfrsm; twKywd? AkdvfrSL;baomif; (armifokw)
2/ pmcsq&mawmft&SifodDv0Ho pmcs&mwGif ajymMum;aom
pum;&yfrsm;rS aumufEkwfcsuf/
3/ a'gif;zwfpmrsm;/
190 wuodkvfwifc
]] q&mBu;D a&G;cs,pf pD OfczhJ ;l aom ppfwuo;Hk pum;ajy
vufa&G;pifonf ppfwuov kd w f nfaxmif zGiv hf pS o
f nfr?S
,ckxufwik d f NrcJ ik d w
f nfMunf Edik if tH usKd;jyKvsuf &Sad eayonf/
,cktcg aemifwpfacwf\ atmifppfonfrsm;onf jynfaxmifpk
jrefrmEdik if t
H wGuf . . . . .
}}
jrefrmpmay\ aus;Zl;&Sizf cif
jrefrmpmXme\zcif
OD;{armifonf &efuek w f uov kd jf refrmpmXme\ zcifwpfO;D
jzpfygonf/ 1920 jynfhESpf 'DZifbmv 1 &uf aeYwGif
&ef u k e f w u o d k v f jzpf x G e f ; ay:ayguf c J h o nf / ,ck t cg
ESpfaygif; 81 ESpfyif 0ifcJhygNyD/ &efukefwuodkvf pwifcJhpOfu
jrefrmpmXme[l oD;jcm;r&SdcJhyg/
ta&S U wk d i f ; bmom pmayavh v ma&;Xmeom &S d c J h N yD ;
xk d X meu ygVd p may? jref r mpmayES i f h yg&S e f ; pmaywk d Y u d k
oifMum;ydcYk say;cJyh gonf/ ta&SUwkid ;f pmayavhvma&; Xme\
yxrOD;qHk; ygarmuonf *smref trsKd;om; a'gufwm
tD;zdk;oQrf;rm; Mr. E.Forchammer jzpfonf/ 1899
ckESpfwGif oluG,fvGefcJh&m t*FvdyftdEd,ujym; rpwm *sdrf;
*a&; Mr. James Gray u ygarmujzpfvmcJhonf/
ol\aemufwiG f jyifopfvrl sK;d A&if*sb D ek ;f Bu;D csm;vf';l GKd iq
f ,f
jzpfonf/
1912 ckESpfwGif ygarmu'lGdKifq,fonf ausmufpm0ef
tjzpf rEav;odkY ajymif;a&TUoGm;cJhonf/ 1912 ckESpf Zlvkdifv
4 &uf a eY u yif p wif u m q&mBuD ; OD ; azarmif w if o nf
ygarmutjzpf wm0ef,lcJhonf/ 1920 jynfhESpfrS 1924
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 195
ckEpS t
f xd t*FvefoYkd ynmawmfoifomG ;cJ&h mwGif rpwmumqif
Mr. Karsin onf uxduXmerSL; wm0ef,l aqmif&GufcJh
onf/
q&mBu;D OD;azarmifwif t*FvefrS ynmawmfoif jyefa&muf
vmNyD; 1924 ckESpf pufwifbmv 1 &ufaeYrSyifpwifum
1936 ckESpf ZGefv 17 &ufaeYtxd ta&SUwkdif;bmompmay
avhvma&;XmewGif ygarmuwm0ef xrf;aqmifcJhonf/
1937 ckEpS f ZGev
f 19 &ufaeYwiG f q&mBu;D OD;azarmifwif
onf &efukefwuodkvfausmif;tkyfBuD; jzpfvmaomtcg
1937 ckESpfupNyD; jrefrmbmomESifh ygVdbmom[l oD;jcm;
Xmersm; jzpfvmcJhonf/
jrefrmbmomXmerSL;rSm q&mBuD;OD;{armifyif jzpfyg
onf/ ,cifu ta&SUwkid ;f bmom uxdujzpfol rpwmumqif
rSm ygVdbmomXmerSL; jzpfvmcJhonf/
1941 ckESpf Zefe0g&Dv 1 &ufaeYwGif &efukefwuodkvf
jrefrmpmXmeonf oD;jcm;XmejzpfvmcJhonf/ jrefrmpmXme
rSL;rSm q&mBuD;uxduOD;{armif jzpfvmygonf/
jrefrmpmygarmuO;D {armif
ygarmuOD;{armifudk 1907 ckESpfwGif {&m0wDwkdif;
usHKaysmfNrdKU arG;zGm;ygonf/ tzrSm ajrykdif&Sif ausmif;'um
Bu;D OD;bk;d nif;jzpf trdrmS a':vSyjkHzpfonf/ tbk;d rSm jrefrmrif;
vufxuf a&SUaea&SU&yf jzpfonf/ rdcif\ tbk;d rSm ZvGeNf rKd Upm;
196 wuodkvfwifc
yJheif;BuD;jzpfonf/ OD;{armifonf a':jrrl(r[m0dZm)ESifh
vufxyfcJhygonf/ om;orD;rsm;rusef&pfcJhay/
i,fpOfu usHKaysmfNrdKU tpkd;&jrefrmtxufwef;ausmif;
wGif ynmoifMum;cJyh gonf/ xkad usmif;rS e0rwef; tpk;d &pmar;yGJ
udk atmifjrifcJhygonf/
tvGwfynmoifausmif;wGif wpfESpf? &efukefNrdKU pdef*Ref;
aumvdyfwGif wpfESpfynmudk qufvufoifMum;onf/ xkd
ausmif;rS t*Fvdyfowrwef;udk xl;cRefpGmatmifjrifcJhonf/
&efukefNrdKU tpkd;& t*Fvdyfjrefrm txufwef;ausmif;wGif
0ifa&muf qufvufynmoifMum;onf/ 1924-25 ckESpf
wGif 'orwef;odkY a&mufonf/ ynmxl;cRefoljzpf 'or
wef;wGif jynfxJa&;0efBuD;OD;aratmif\ qkudk&&SdcJhygonf/
1925 ckEpS w f iG f Oypmtxufwef;atmifonf/ 0dZm wef;
wGif jrefrmpm *kPfxl;wef; qufvufoifMum;cJhonf/ jrefrm
pm*kPx f ;l wef; wufaepOf ]]yk*vH ufo;D ? oxHo
k efvsu}f } vuf
a&;pmapmifwkdYukd OD;pD;xkwfa0cJhonf/
1929 ckESpfwGif r[m0dZmbGJUudk 'kwd,wef;0dZm *kPfxl;
jzifh atmifjrifonf/ yxrqkuv kd nf;&onf/ tcsed yf idk ;f enf;jy
q&mwm0efEiS hf r[m0dZm *kPx f ;l wef;wGif qufvufoifMum;
cJhonf/
1930 jynfhESpfwGif r[m0dZmbGJUukd yxrwef;*kPfxl;jzifh
atmifjrifcJhonf/
1934 ckESpfwGif txufwef;enf;jyq&m jzpfcJhonf/
1936 ckESpfwGif 'kwd, uxdu&mxl; cefYtyfjcif;cH&onf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 197
'kw, d urmppfBu;D aMumifh wuov
dk af usmif;rsm; ydwv
f u
dk &f Ny;D
1946 ckESpfwGif &efukefwuodkvf jyefzGifhaomtcg uxdu
ESiXhf merSL;tjzpfwm0efxrf;aqmifcahJ om q&mBu;D OD;{armifukd
jrefrmpmygarmutjzpf wkd;jrifhcefYxm;&m tNidrf;pm;,lonfh
1961 ckESpftxd jrefrmpmygarmutjzpf wm0efxrf;aqmif
cJhonf/
jrefrmpmay ynm&Sif
q&mBu;D onf pmayAdrmeftzGUJ 0if? jrefrmh,Ofaus;rI tzGUJ
0if? ,Ofaus;rIwuodkvfpmar;yGJ ppfaq;a&;cs,f,mrif;
wuodkvf tkyfcsKyfa&;tzGJU0if? Ak'omoemh aumifpDpmwnf;
tzGUJ 0if? jrefrmokawoetoif; trIaqmifponfh wm0efrsm;
udk BudK;pm;aqmif&GufcJhol jzpfonf/
q&mBuD;onf 1933 ckESpfwGif a&TawmifeEol\ arGEGef;
&uefudk wnf;jzwfcJhonf/ t*Fvdyf&mZ0if rlvtpukd 1935
ckESpfwGif jrefrmbmomodkY jyefqkda&;om; xkwfa0cJhonf/
1939 ckESpfwGif ]]txufwef;NAdwdoQ &mZ0ifudk}} jyefqkda&;
om;cJh&m xkdESpfwGif xkwfa0cJhorQ pmtkyfpmwrf;rsm;teuf
taumif;qHk;pmtkyftjzpf tpkd;&rif;u ynma&;qkaiG 750
usyfudk csD;jrifhjcif;cHcJh&onf/
&Sifr[moDv0Ho\ qkawmifcef;ysdKU? yg&rDawmfcef;ysKdU?
&Sift*orm"d\ aerdi&Jcef;ysKdUwdkYukd wnf;jzwfcJhonf/
q&monf ]]wuov kd af rmifoefpY if}} uavmif trnfjzifh
198 wuodkvfwifc
pmrsm;a&;om;cJhygonf/ &efukefwuodkvf jrefrmpmXme
ygarmursm;teuf q&mBuD;OD;{armifonf ygarmutjzpf
25 ESpfausmf wm0efxrf;aqmifcJhygonf/
ygarmuq&mBuD;OD;{armifonf tajccHynmtwGuf
]]tv,fwef;pum;ajyESifh uAsmvufa&G;pif? txufwef;
pum;ajyESifh uAsmvufa&G;pifpmtkyf}}wkdUukd a&G;cs,fjyKpkcJhHk
ru txufwef; jrefrmpmtwGuf uAsmyef;uHk;pmtkyfukd
a&G;cs,fjyKpkcJhygonf/
xkdYtwl tqifjrifhynmwuodkvf Oypmwef;twGuf
]]tEkpmay aumufEkwfcsuf}} ESifh ppfwuodkvf jrefrmpmjy
|mef;pmaytjzpf ]]ppfwuodkvf jrefrmpum;ajyvufa&G;pif}}
pmtkyfwkdYudkvnf; jyKpkcJhygonf/
ygarmuOD;{armifonf tqifhjrifhwuodkvf jrefrmpm
0dZmwef;? 0dZm*kPfxl;wef;ESifh r[m0dZmwef;twGuf yk*H
ausmufpm ajrmufrsm;pGmwkdYrS oifhEkd;&m&ma&G;cs,fNyD; ]]yk*H
ausmufpmvufa&G;pif}} pmtkyu f kd jyKpck yhJ gonf/ xkjYd yif &mZuk
rm&ausmufpm? a&Tpnf;cHk rGefausmufpm? a&Twd*Hk rGefausmuf
pm}}rsm;udrk l oefpY ifapjcif;? rl&if;teuf? qifyh mG ;teuf? pum;
pdyfteuf? pum;aygif;teufrsm; zGifhqkdoifMum;ay;apjcif;
wkdUukd BuD;Muyfvrf;Tef aqmif&GufcJhygonf/ xkdYjyif ysLpm?
wdAufpmwkdYukd avhvm&ef tm;ay;wkdufwGef;cJhNyD; udk,fwdkif
vnf; avhvmokawoejyKcJhygonf/
ygarmuq&mBu;D OD;{armifonf uxduq&mBu;D ? q&mr
BuD;rsm;udk wm0efay; tif;0acwfysKdUBuD;rsm;ukd wnf;jzwf
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 199
apcJhygonf/ odkYjzifh OD;{armifu taxGaxG wnf;jzwfNyD;
uxduq&mBuD;? q&mrBuD;rsm; wnf;jzwfaom tif;0acwf
ysKdUBuD;rsm;udk EdkifiHawmf Ak'bmomtzGJUrS 1958 ckESpfywf
0ef;usifwGif yHkESdyfxkwfa0EdkifcJhygonf/
jreffrmhtrsKd;om;a&;udk tm;ay;vIHUaqmfEdkifpGrf;&Sdol
jrefrmpmygarmuOD;{armifonf jrefrmpmXmeukd a&SU
aqmifvrf;jyonfh jrefrmpmzcif yDovSayonf/ jrefrmpm
a&;xHk; owfyHkenf;vrf; pHjyKxkdufatmif pGrf;aqmifazmfnTef;
armfuGef;wifay;cJholjzpfonf/ jrefrmpmowfyHk orkdif;tusOf;
csKyfESifh pdEausmfolOD;Mo\ u0dvuPm owfyHkusrf;udk
vufESdyfpufpmrljzifh jyKpka&;om;cJhonf/ xkdusrf;pmwGif pdE
ausmfolonf ESvHk;&nfomru vufHk;&nfjynfh0yHkudk zGifhqkd
a&;jycJhonf/
jrefrmowfyHkordkif;tusOf; pmrsufESm 32 wGif ]]pdEausmf
olonf bk&ifrh surf mefawmfaMumifh ao&tHq h q
J jJ zpfaom rif;
om;BuD;tm; ukPmw&m;a&SUxm;um w&m;jyoaomtm;
jzifh oHa0*ydk'fpHk&wk a&;om;qufo0Hhonfudkvnf;aumif;?
qifjcifaxmufIaomf pdEausmfolonf ol&owdESifhjynfh0
aMumif;udkvnf; odomEkdifonf}} [l taxmuftxm; cdkif
rmpGm a&;om;wifjycJhonf/
q&mBuD;onf yk*Hom;wkdY jrefrmhtm;rmefjzifh jrefrmpm
a&;xHk; t&SnfcdkifcHhwnfwhHatmif BudK;yrf;pGrf;aqmifyHkudk
200 wuodkvfwifc
jrefrmowfyHk orkdif;tusOf;wGif twdtus &Sif;vif;azmfjy
xm;onf/ yk*HacwfwGif tu&mya0'ESifh oAPcsD owfyHk
a[mif; &SdcJhaMumif;udk jyefajymif;trSwf& jyqkdcJhonf/
jrefrmwkdY\ yifukdPfrS aygufzGm;vmaom a&S;jrefrm
qefqef pmvkHk;aygif;rsm; xGef;um;vmavonf/ um; yk*H
acwf jrefrmwk\ Yd rqkwrf epfaom ZGoJ wda Mumifyh if jzpfawmh
onf/}}
yk*Hacwf jrefrmausmufpmtrnf? aMumif;a&? a&S;a&;yHk?
,cka&;yHkwdkYudk twdtusazmfjya&;xm;cJhayonf/ jrefrmpm
ay &SmazGpkaqmif; a&;om;EdkifpGrf; tHhrcef; rSwfwrf;jyKazmfjy
&ayonf/
wyfrawmfom;rsm;twGuf pum;vufrGef
jrefrmpmygarmuO;D {armifonf &efuek w f uov kd f jrefrm
pmXm\ zcifaus;Zl;&Sifjzpfonfhenf;wl ppfwuodkvf jrefrm
pum;ajy vufa&G;pOfudk a&G;cs,f pDpOfjyKpk ay;cJholjzpfonf/
q&mBu;D u ppfwuov kd o
f ;kH jrefrmpum;ajy vufa&G;pifwiG f
odkY armfuGef;wifcJhonfrSm tusKd;jyKap&efr[kwf/ ESvHk;&nf
jynfh0aom wu,fhol&Jaumif;BuD;rsm; xGef;ay:vma&; t
wGufvnf; tusKd;jyKap&ef tav;rl a&S;Ionf/ xdkYaMumifh
jcaoFph w
d &f jdS cif;? oabmxm;Bu;D jcif; ajrmfjrifjcif;? opm&Sjd cif;?
0w&m;ausyeG jf cif; ponfwu Ydk dk okyaf zmfEidk pf rG ;f &So
d nfh pmay
wkdYukdom a&G;cs,fxnfhoGif;xm;onf/}}
q&mBuD; a&G;cs,fpDpOfay;cJhaom ppfwuokdvfoHk; pum;
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 201
ajyvufa&G;pifonf ppfwuodkvf wnfaxmifzGifhvSpfonfrS
,ckxufwkdif NrJckdifwnfMunf EdkifiHtusKd;jyKvsuf &Sdaeay
onf/ ,cktcg aemifwpfacwf\ atmifppfonfrsm;onf
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHtwGuf tbufbufwGif EkdifiHwm0ef
ausyGefpGm xrf;aqmifEkdifolrsm; jzpfaeMuygNyD/
xkdYaMumifh ygarmuOD;{armiftm; wyfrawmfavhusifha&;
nTefMum;a&;rSL;u aus;Zl;wifpum;udk odkY rSwfwrf;wif
xm;cJhayonf/
]]usrf;jyKpkonfhtwGuf PfylaZmfc wpfpHkwpf&m r,l
bJ q&mBuD;u wyfrawmftm; MunfjzLpGm vHk;0vSL'gef;cJhyg
onf/ EkdifiHawmfBuD; t"GefY&Snfa&;udk arQmfawG;um q&mBuD;
OD;{armifonf usrf;jzifh aemifvmaemufom;rsm;tm;
jrefrmhtarGtESpfwkdYukd cGJa0jzefYjzL; rsKd;aphcsay;vkdufjcif;
jzpfayonf/}}
rSefayonf/ q&mBuD;onf pmayudkcspfouJhodkY EkdifiHESihf
vlrsdK;udk cspfcifonf/ o'g? oDv NrJNrHcdkifrmvGef;vS ayonf/
q&mBu;D onf uG,v f eG cf geD;wGif rdryd ikd Nf c?H wdu
k Ef iS hf ypn;f tm;
vHk;udk (ZGef?cuf&if;) ygrusef wdyd#ua&G;cs,fa&;tzGJUodkY
vnf;aumif;? pmtkypf mwrf; tm;vH;k ukd &efuek w f uov kd jf ref
rmpmXmeokdYvnf;aumif; vSL'gef;cJhayonf/
1980 ckESpf {NyDvwGif q&mBuD;uG,fvGefcJhygonf/
jrefrmpmygarmu OD;{armifonf &efukefwuodkvf?
ppfwuodkvf jrefrmpmXmetm;vHk;ESifh jrefrmpmay\ aus;Zl;
&Sifzcif[l rarhazmfnTef; armfuGef;wifxkdufayownf;/
202 wuodkvfwifc
]] jrefrmvlrsKd ;wdUk onf rdrw
d Ukd \ tEkynm ppfppfukd jyEdik f
jcif;jzifh jrefrmjynfEiS hf jrefrmvlrsKd ;udk xif&mS ;apEdik \
f ?
xdUk aMumifh rdrw
d Uk d\ tEkynmppfppfud k tjcm;aom vlrsKd ;wdUk \
tEkynmwdUk ESih f aygif;py pyf
f ujym;rjzpfapyJ oD;oefUxm;&S&d ef
rSmvnf; ta&;Bu;D avonf
}}
pmay *Dw bufpkHxl;cRefaom
yk*dKvfrGef
'D;'kwfOD;bcsKdonf jrefrmpmayavmu? jrefrmhobif
avmuESifh jrefrmh*DwavmuwkYdwGif xif&Sm;onf/ EdkifiHawmf
vGwfvyfa&; acgif;aqmifBuD;wpfOD; jzpfonf/ OD;bcsKdonf
ajrmif;jrNrdKUwGif tzorm;awmfBuD; OD;zdk;apm? trda':jrpfwkdYrS
ou&mZf 1255 ckESpf? uqkefvqef; 10 &uf(c&pffESpf 1893?
{NyDv 24 &uf? wevFmaeY ) zGm;jrifcJhol jzpfonf/ i,f
emrnfrSm bcsKdyif jzpfonf/
i,fpOftcgu arG;zGm;&majrmif;jrNrKdU&Sd pmoifausmif;
ynmpwifoifMum;onf/ t&G,ftwefi,f BuD;jyif;vmaom
tcg ajrmif;jrNrKd UrS &efuek pf ed af ygausmif;( ,ck Adv
k w
f pfaxmif
206 wuodkvfwifc
txufwef;ausmif; -6) okdY ajymif;a&TU ynmqufvuf oif
Mum;cJhonf/ acwftvkduf tkdifatatmifNyD; bDatwef;wGif
ynmqnf;yl;qJ rsufpda&m*gaMumifh bDatwef;rS xGufcJh&
onf/
OD;bcsKdESihf 'D;'kwf*sme,f
'D;'kwf*sme,fonf 1925 ck {NyD 21 &ufwGif pwifxkwf
a0aom *sme,fjzpfonf/ OD;pD;xkwaf 0olEiS hf t,f'w D mcsKyrf mS
'D;'kwfOD;bcsKd jzpfonf/ wm0efcHt,f'DwmrSm OD;armifarmif
Munfjzpfonf/ EkdifiHa&; t"du OD;wnfcsufjzifh xkwfa0cJh
onf/ paewpfywf wpfBudrfxkwf*sme,f? *sme,fyifwkdif
aqmif;yg; tawmffrsm;rsm;udk 'D;'kwfOD;bcsKdu a&;cJhonf/
ocifudk,fawmfrIdif;? yDrdk;eif;? NrdKUrarmif paompma&;q&m
rsm;vnf; yg0ifa&;om;cJhonf/
'D;'kwf*sme,fwGif xif&Sm;aom yifwkdiftcef;rsm;rSm
]]rpwm 'D;'kwf\ ypvufcwfusrf;}}/ ]]'D;'kwfpmwkduf}}ESifh
]]q,fvHESifhtm0g;}} wkdYjzpfonf/ xkdtcef;rsm;udk 'D;'kwf
OD;bcsKu d wm0ef,al &;om;onf/ tjcm;xif&mS ;aom yifwidk f
tcef;rsm;rSm OD;armifarmifMunf\ ]]abmuf#Dum}}? '*kH
ewf&Sif\ ]]q&m0ef'kdif,m&D}} tcef;qufaqmif;yg;ESifh
yDdrdk;eif;\ ]]jroJnm}} tcef;quf 0wK&SnfwkdYjzpfonf/
*sDpDbDatESihf 21OD;tuGJwGif *sDpDbDatrS axmufcHa&;
om;\/ ppfNyD;umvwGif zqyv\ tmabmf*sme,f jzpfvm
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 207
cJhonf/
ppftwGif;u xkwfa0rI &yfqkdif;cJhNyD; 'kwd,urmppf
tNyD;wGif jyefvnfxkwfa0cJh\/ 1948 ckESpf vkH;0&yfpJcJhonf/
pme,fZif;q&mwpfO;D
OD;bcsKdonf owif;pm? *sme,f? r*Zif;avmuwGif
xif&Sm;cJhonf/ 1925 ck trsKd;om;aumvdyf ysufaomtcg
'D;'kwf*sme,fudk OD;pD;xkwfa0cJhonf/ 1930 jynfhESpfwGif
a'gufwmbarmfESifh wGJzuf jrefrmhaZ,smowif;pm ukd
xkwfa0cJhonf/ 'kwd,urmppftNyD;wGif zqyvtzGJU 0if
a&mufaqmif&GufcJhonf/ AdkvfcsKyfatmifqef; acgif;aqmif
aom trIaqmif0efBuD;tzGJUwGif jyefMum;a&;0efBuD;tjzpf
cefYtyfjcif; cH&onf/
jrefrmhtvif;r*Zif; xkwfa0pOfuyif ]]aemufqG,f
acsmifu awmufwJh armif}} [laom uavmiftrnfjzifh
pmayavmuokdY 0ifa&mufcJhonf/ xkdYaemufESpfyg;Munf *sm
e,f? AEKv*sme,fwkdYwGif a&;om;cJhonf/ jrefrmh&D;AsL;*sme,f
wGif ]]'D;'kwf}} [laom uavmiftrnfukd pokH;onf/ 1925
ckESpf 'D;'kwf*sme,f xkwfa0aomtcg 'D;'kwfOD;bcsKd [l
xif&Sm;vmcJhonf/ 'D;'kwf*sme,fwGif aps;a*Zuf? q,fvHESifh
tm0g;tcef;? rpwm'D;'kwf\ ypvufcwftcef; ponfjzifh
yifwkdiftcef;rsm;ukd wpfOD;wnf; wm0ef,la&;om;cJholjzpf
onf/
208 wuodkvfwifc
'D ; 'k w f O D ; bcsKd o nf pmayom ES H Y p yf o l r [k w f ? uAsm
*DwbufwiG v f nf; uRr;f usiEf pHYS yf\/ tvuFmtrnf&dS pmay
uAsm*Dwqkdif&m usrff;wpfusrf;udk jyKpkcJhonf/ ]]py,f}}
[laom uavmiftrnfjzifh abbD[m 0wKukdvnf; a&;cJh
onf/ jrefrmEdkifiH pma&;q&mtoif;\ OuXtjzpfvnf;
wm0ef,lcJhonf/
jrefrmhZmwdrmef? rsKd;cspfpdwfxufoefvGef;ol
'D;'kwfOD;bcsKdonf rsKd;cspfpdwf xufoefvGef;ol? jrefrmh
kd;&m,Ofaus;rIudk xdef;odrf;apmifha&Smufvkdol? jrefrmh[ef?
jrefrmhrmefjzifh tNrJrjywf aexkdifvkdoljzpfonfh tm;avsmfpGm
qHyifudk acwftavsmuf (bkdau)rnyf? jrefrmhxkH;pHtwkdif;
aoQmifxkH;jzihf ausmif;wufcJhonf/ wuokdvfausmif;om;
bDatwef;rS xGufonftxd aoQmifxkH;ESifhyif jzpfonf/
abmif;bDudkvnf; b,ftcgrS 0wfavh0wfxr&Sd? jrefrmhkd;&m
vuf&Snf vnfuwkH;tus trsKd;om;0wfpkHESifh vkHcsnfrsm;udk
om 0wfavh&Sdonf/
'D;'kwOf ;D bcsKw
d adYk cwfonf e,fcsUJ NAw
d o
d Qukd tvGet f xif
BuD;NyD; t*Fvdyfpmwwf t*Fvdyfausmif;om;qkdvQif b0ifjrifh
ol tawmfrsm;rsm; &SdcJhMuonf/
bdkauudk aMumhaeatmifNzD;? eufuwkdif? SL;zdeyfpD;um
vrf;avQmufoGm;vQifyif zaemufoHygatmif wa'gufa'guf
ESihf avQmufavhavQmufx &Scd MhJ uonf/ wuov dk af usmif;om;
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 209
trsm;pkxJrSm aoQmifxkH;ESifh trsKd;om;0wfpkH0wfolrSm 'D;'kwf
OD;bcsKd wpfa,mufom&Sdonf[k qkd&ayrnf/
ou&mZf 1280 jynfhESpf yxausmif;om;oydwfBuD; ay:
NyD;aemuf ou&mZf 1282 ckESpfwGif trsKd;om;ausmif;
xlaxmif&mwGif OD;bcsKdonf jrefrmpmjyq&mtjzpf yg0if
aqmif&GufcJhonf/
pmay*DwbufpxHk ;l cReof l
OD;bcsKdonf avmuDbuf? avmukw&mbuf ESpfbuf
pvkH;wGif EHSUpyfuRrf;usifol jzpfonf/ aA'ifvnf;wwfonf/
euwfwm&mwdkY\ taMumif;ukdvnf; odonf/ txl;ojzifh
jrefrmpmayESifh*Dwbufu ykdrkd wwfuRrf;em;vnfonf/ *Dw
ESiyhf wfoufaom A[kow k tjzmjzmwku Yd kd OD;bcsKx
d H qnf;uyf
ar;jref;avhvmMuonf/ pdw&f n S &f n
S jf zifh &Si;f vif;jywfom;pGm
oifjyay;avonf/ ,dk;',m;ywfysKd;paom oD;csif;BuD;oD
csif;cefYrsm;wGif yg0ifonfh ZmwfaMumif; 0wKrsm;udkvnf;
edygwfawmfvmonfhtwkdif; orkdif;&mZ0ifrsm; ygonfhtwkdif;
vnf; useaocsmpGm ajyma[moifjyay;onf/ pmayA[k
okw? *DwA[kow k ESpjf zm jynh0f oljzpfonft h avsmuf jrefrmh
tvif;r*Zif;? AEKv*sme,f ESpfyg;Munf*sme,frsm;wGif A[k
okwjzpfzG,f&mrsm;udk a&;om;cJhonf/
ou&mZf 1298 ckESpfwGif jrefrmEkdifiHawmfowif;pm
q&mtoif;BuD; jzpfay:a&;ukd txl;tm;ay;aqmif&GufcJh
210 wuodkvfwifc
onf/ ou&mZf 1302 ckEpS w f iG f jrefrmEdik if aH wmf pma&;q&m
toif;BuD;\ OuXtjzpf a&G;aumufwifajrmufcH&onf/
trsKd;om;pdwf"mwf xufoefonfhtjyif dk;&m,Ofaus;rIudk
vnf; tvGecf spjf rwfE;kd onft h avsmuf aoQmifx;Hk tjyif EIwf
crf;arT;ukdyg wyfqifxm;ykHukd awGU&onf/ EkdifiHa&;wGifvnf;
a&SUwef;u yg0ifcJhonf/
]]'D;'kwfOD;bcsKd}} a&;om;jyKpkcJhaom pmayrsm;udk odkY
rSwfom; awGU&Sd&onf/
1/ uygvuFm&0dEemusrf;;
2/ p-r tzGifhusrf;
3/ *Dw 0daom"eDusrf;
4/ OD;ykn omoemavQmuftajz
5/ aAGoD[m 0wK ponfwkYdjzpfonf/
'D;'kwfOD;bcsKdonf ou&mZf 1309 ckESpf? 0gacgifvqef;
2 &uf ( 1947 ckEpS ?f Zlvikd v
f 19 &ufaeY)wGif rormolrsm;\
vkyfBuHrIaMumifh touf 54 ESpft&G,fcefYwGifuG,fvGefcJh&Sm
onf/
jrefrmhtEkynmppfppfukd jrwfEkd;
]]jrefrmvlrsKd;wkdYonf rdrdwkdY\ tEkynmppfppfukd jyEkdif
jcif;jzifh jrefrmjynfESifh jrefrmvlrsKd;ukd xif&Sm;apEdkif\/ xkdY
aMumifh rdrdwdkY tEkynmppfppfudk tjcm;aomvlrsKd;wkdY\
tEkynmwkdYESifh aygif;pyf ujym;rjzpfapbJ oD;oefYxm;
&dS&efrSmvnf; ta&;BuD;avonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 211
('D ; 'k w f O D ; bcsKd )
'D;'kwfOD;bcsKd\ tqkdtrdefYwdkYonf ol\kyfykHvTmudk
yDjyifMunfvif xif&Sm;apcJhonf/ azmfjyyg 'D;'kwfOD;bcsKd\
tqkdtrdefYonf xif&Sm;aom om"ujzpfonf/
OD;bcsKdonf t*Fvdyf? jrefrm? ygVdpmayrsm;wGif uRrf;usif
ESHYpyfonf/ aq;usrf;? aA'if? odyHynm&yfrsm;udk avhvm
vdkufpm;cJhol jzpfonf/ jrefrmoDcsif;BuD;oD;csifcH tJtkdif
tefcsif; {csif;ponfwdkYudk [efrmefrSifarmif; ususeeESifh
t0iftxGuf rSefuefpGm EIwfwuf&G&T &GwfqkdEkdifol ynm&Sif
wpfOD;jzpfonf/
obifynmudkvnf; qnf;yl;cJhol jzpfonf/ wl&d,m?
uAsm? *Dw wku Yd kd jrwfE;kd wefz;kd xm; qnf;yl;cJ
h apmif;aumuf
udk ykid Ef idk pf mG wD;pGr;f Edik o
f nf/ OD;bcsK\ d *Dwqkid &f m A[kow k wkYd
<uG,f0rIaMumifh OD;bcsKdxHokdY wu,fh*Dwynmonfrsm; vm
a&mufenf;em cH,lMu&onf/ rdrdxHwynfhcH ynmqnf;yl;
vmolwdkYtm;vnf; rdrdwwfajrmufuRrf;usiforQudk &Sif;vif;
aocsmpGm ykdYcsoifMum;ay;Edkifayonf/ pmayukd jrwfEdk;cspf
cif uRrf;usifESYHpyf xl;cRefonf/ pmay*Dw bufpkHxl;cRef
aom yk*KdvfrGefjzpfayonf/ /
212 wuodkvfwifc
]] trsKd ;om;tm;vk;H wdUk \ pnf;vk;Hh aompdwq
wkid ;f jynf[k ac:qkt
f Eonf
d yfaom ow0gtaumif txnfBu;D \
toufjzpf\/ xdt k oufonf tcgcyford ;f xif&mS ;jcif;odYk
ra&mufaomfvnf; wdik ;f jynf ab;tE&m,fBuKaH wGUonft h cg
xdt k oufonf xif&mS ;pGm vIy&f mS ;ay:aygufwwfonf . . . .
}}
yDr;dk eif;\ b0ESiphf may
owif;pmq&m? pma&;q&m
owif;pmq&m[laom trnfjzifh owif;pmynmESifh
ywfoufaom ynmay;pmtkyfukd jrefrmbmomjzifh yxrqkH;
jyKpkxkwfa0cJhonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 227
yxrqkH;pmqkdawmfaeYukd usif;yEdkif&ef BudK;yrf;olwpfOD;
jzpfNy;D pmqkad wmfaeYu?kd pwifusi;f ycJo
h nf/ jrefrmEdik if pH ma&;
q&mtoif; yxrqkH; Ou|? owif;pm q&mtoif;Ou|?
jrefrmEdkifiHvkH;qkdif&m ykHESdyfxkwfa0olrsm; or0g,rtoif;
Ou|ponfjzifh pmaye,fESifhywfoufaom tzGJUtpnf;rsm;
ukd wm0ef,laqmif&GufcJhonf/
oHawmfqifhowif;pmukd pwifwnfaxmif vkyfaqmifcJh
onf/
1321 (1959) ckESpfwGifrl oufqkdif&mrS wm0efay;csuf
t& jr0wDr*Zif;wGif 2 ESpfwdwd t,f'DwmcsKyftjzpf trI
xrf;NyD;aemuf tNidrf;pm;,lcJhonf/
tNidrf;pm;,lNyD;aemufwGifrl usef;rma&; tajctaersm;
aumif;aumif;rGefrGef r[kwfawmhay/ okdY&mwGif pmay? 0wK?
aqmif;yg;rsm;udkrl BudK;Mum; BudK;Mum; wwfpGrf;orQ a&;om;
ae&SmcJhayonf/ aemufqkH;jyKpka&;om;aompmtkyfrSm &ef
ukeforkdif;jzpf\/ ,if;okdY ae&if;rS &efukefNrdKU r*Fvm'kHppf
aq;kHwGif 1328 ckESpf? 0gacgifvqkwf 2 &uf aomMumaeY
wGif uG,fvGefoGm;cJhavonf/
owif;pmq&m OD;odrf;armifESifh ywfouf arhr&Edkif
aatmif xl;jcm;aom tusifhwpfck&Sdonf[k ajymprSwf&SdcJh
onf/ ,if;um; tjcm;r[kwf rD;cJjymzkH;jzpfaeaom b0wl
pma&;q&mynm&Sifrsm;ESifh tvm;tvm&Sdolrsm;ukd pmay
pifjrifhwGif xif&Sm;ausmfMum;vmatmif pGrf;aqmifulnD
xrf;yk;d onfaqmifwwfaom tusiyhf ifjzpfonf[k qkpd rSwjf yK
228 wuodkvfwifc
cJhMuonf/
trsKd;om;a&;Zmwdrmef a&cHajrcHADZaumif;ol
q&monf trsKd;om;ausmif;xGufjzpfonf/ zsmykHtrsKd;
om;txufwef;ausmif;? &efukefNrdKUtrsKdom;txufwef;
232 wuodkvfwifc
ausmif;(o&ufawm ausmif;wdkuf) taxmuftyHhcH
trsKd;om; txufwef;ausmif;wkdYwGif ynmoif,lcJhonf/
1929 ckEpS w f iG f &efuek w
f uov kd rf S jrefrmpmay? t*Fvyd f
pmay? ta&SUwkdif;EdkifiHrsm;orkdif;bmomwGJjzihf 0dZmbGJU&cJh
onf/ 1930 jynfhESpfwGif &efukefwuodkvfausmif; jrefrm
pmenf;jyq&mtjzpf aqmif&GufcJhonf/ 1931 ckESpfrS 1934
ckEpS t f xd &efuek Nf rKd Ur txufwef;ausmif;wGif txufwef;jy
q&mtjzpf aqmif&GufcJhonf/ 1934 ckESpfwGif &efukef
wuodkvf t*FvdyfpmayESifh jrefrmpmay ESpfbmomwGJ,l
aom r[m0dZmoifwef;odkY wufa&mufcGifh&NyD; 1936 ckESpf
wGif r[m0dZmbGJU&cJhonf/
1936 ckESpfrS 1938 ckESpftxd rEav;Oypmaumvdyf
jrefrmpmenf;jyq&mtjzpf aqmif&GufcJhonf/ 1938 ckESpf
wGif pmMunfhwkdufynm ynmoiftjzpf vef'efwuokdvfESifh
'AvifwuokdvfwkdY ynmoif,lNyD; 1940 jynfhESpfwGif
pmMunfhwdkufynm'Dyvkdrm&cJhonf/1941 ckESpfrSp &efukef
wuokdvfpmMunfhwdkuf pmwdkufrSL;wm0ef xrf;aqmifcJh
onf/
q&monf trsKd ; om;ausmif ; xG u f j zpf trsKd ; om;
pdwf"mwf? 0HomEkpdwf"mwf tjynfh&Sdonf/ trsKd;om;a&;
Zmwdrmef a&cHajrcH ADZaumif;ol wpfOD;jzpfygonf/
&efukefwuokdvf jrefrmpm? t*FvdyfpmwkdYudk r[m
0d Z m bG J U &onf t xd oif , l c J h o nf h t wG u f jref r mpmay?
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 233
t*Fvyd pf maywku Yd kd ajcajcjrpfjrpf us,u f s,jf yefjY yefY oif,Nl y;D
jzpfonf/ xkjYd yif wkAYd rmtpnf; tk;H aMumifh jrefrmwkYd Edik if aH &;
tod Edk;Mum;wuf<u vmcsdefESifh BuKHBudKufonf/ q&mBuD;
ocif u d k , f a wmf r I d i f ; \ av;csKd ; BuD ; rsm;? jyZmwf r sm;ES i f h
rSmawmfykH0wKwkdYudk ESpfESpfoufouf awG;awG;qq zwfcGifh
&ouJoh Ydk arSmb f q D &mode;f Bu;D ? trsK;d om;ynm0ef OD;zk;d usm;wkdY
\ pmrsm;ukd avhavhvmvm rSwfrSwfom;om; zwfcGifh&cJh
onf/
trsKd;om;a&;ZmwdrmefuAsmrsm;
trsKd;om;pmqkdq&maZmf*sDonf 1924 ckESpfrSp ol&d,
r*Zif;? 0Hom,k0r*Zif; ponfhfwkdYwGif uAsma&;zGJUcJhonf/
xkduAsmrsm;udk a&SUajy;uAsmpk[l owfrSwfMuonf/ 1928
ckESpf rwfvxkwf wuokdvfausmif;wkdufr*Zif;wGif yg0if
aom ydawmufyef;uAsmrSp aemifq&ma&;zGJUaom uAsm
rsm;onf acwfqef;uAsmtjzpf xif&Sm;onf/ wkdYwkdif;jynf
(1935)? a&S;acwfyk*Hjynf(1936) ? r,fwkdYyk*Hjynf (1937)
uAsmrsm;onf trsKd;om;a&; ZmwdrmefuAsmrsm;jzpfonf/
q&mhuAsmrsm;onf ud, k &hf yfu,
dk &hf mG ud,
k ahf 'o? ud,
k w
hf idk ;f
udk,fhajrudk cspfcifjrwfEdk;aompdwf? wkdif;cspfjynfcspfpdwf
jzpfay:atmif a&;zGJUaom uAsmrsm;jzpfonf/ EdkifiHolEdkifiH
om;rsm;\ pnf;vkH;rI? cspfMunfrI? &if;ESD;rIudk taxmuf
234 wuodkvfwifc
tuljyKaom uAsmrsm;[k tqkdjyKxkdufygonf/
q&m\uAsmrsm;onf jynfaxmifpkpdwf"mwf &Sifoef
xGef;um; jyefYyGm;a&;ukd ykda&SUIvmonf/ ykd xufjruf
jywfom;vmonfukd awGUjrif&ygonf/
]]wkYdwkdif;jynf}}
]]wufvlaw;oH}}
]]tkdwufvlwkdY}}
]]oifaooGm;aomf}}...uAsmrsm;onf 1935 ckESpfu
a&;zGJUcJhaom q&mhuAsmrsm;wGif trsKd;om;a&; Zmwdrmef
xufoefapaom uAsmrsm;jzpfonf/
jynfaxmifpkpdwf"mwf jyZmwfq&m
q&monf ]]a&Tarmif;oH(1933) }}jyZmwfESifh ]]atmifvH
awmf}}(1942) jyZmwfESpfyk'fudkvnf; a&;om;cJhonf/
]]a&Tarmif;oH (1933)jyZmwfwGif q&monf wkdif;&if;
om;pnf;vk;H nDnw G af &;udk OD;wnfNy;D Zmwfvrf;qifxm;onf/
]]atmif v H a wmf ( 1942)}}jyZmwf w G i f 1931 ck E S p f u
trsKd ; om;atmif v H a wmf E S i f h ywf o uf N yD ; tpnf ; ta0;
usif;y&m wpfOD;ESifhwpfOD; tBudwfte,fjiif;ckH aqG;aEG;
MuNyD;rS 0g? pdrf;? eD okH;a&mifjc,fa'gif; kyfygaom tvHukd
trsKd o m;tvH t jzpf oabmwl a&G ; cs,f M uyk H ? jref r m
tvH a wmf o nf jref r mwk d Y \ tcsKyf t jcmtmPyd k i f a om
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 235
vGwfvyfa&;\ txdrf;trSwfjzpfykH? jrefrmhatmiffvHawmf
pku
d x
f El ikd &f ef toufaoG; acR;wkYd tuscNH y;D pGepYf m;BuKd ;yrf;&yk?H
tpGr;f owjd y&yku H kd Zmwfvrf;qif Ny;D wpfcef;&yfjyZmwftjzpff
a&;zGJUwifqufxm;onf/ jynfaxmifpkpdwf"mwf &Sifoef
xGef;um;a&;ukd wGef;tm;ay;aom oabmukd awGU&ygonf/
trsKd;om;pmqkd q&maZmf*sdDonf NAdwdoQvufatmufcH
udkvkdeDrS jrefrmEdkifiH vGwfvyfa&;&onfh 1948 ckESpf Zefe0g&D
v 4 &ufaeYxkwf[Hom0wD owif;pmtxl; pmapmif wGif
1948 ckESpf vGwfvyfa&;aeYwGif uAsmukda&;zGJUcJhonf/
trsKd;om;tm;rmefuAsmrsm;
trsK;d om;pmqkd q&maZmf*soD nf jrefrmEdik if H vGwv
f yfa&;
&NyD;aemuf pmay,Ofaus;rIa&;&m aqmif;yg;rsm; ta&;rsm;
vmonf/okawoe aqmif;yg;rsm; ta&;rsm;vmonfudk
awGUjrif&aomfvnf; uAsmrsm;ukd a&;om;jcif;rSm &yfqkdif;
roGm;cJhay? 1957 ckESpfrS 1981 ckESpftxd aA'gvrff;u
uAsmrsm; 41 yk'fukd a&;zGJUcJhonf/ xkdYtwl 1964 ckESpfrS
1974 ckESpftxd nDopfqif; uAsmrsm; 24 yk'f? 1984
ckESpfrS 1987 ckESpftxd a&S;acwfyk*HuAsmpkESifh tjcm;uAsm
rsm; 51 yk'fudk a&;zGJUcJhonf/
aA'gvrf;uAsm;rSm q&mBuD;arG;zGm;&m jrpf0uRef;ay:
a'o jrpfacsmif;rsm;twGif; a&wufa&usvkdufNyD; pkefcsnf
qefcsnf arsmaeaom aA'gyef;rsm;udk A[kdjyKNyD; q&m\
236 wuodkvfwifc
vlUb0tawG;tjrif qifjcifwkHw&m;wkdYukd xkwfazmfa&;zGJU
xm;aom &opmayuAsmaumif;rsm; jzpfonf/
]]a&S;acwf yk*HuAsmpkESifh tjcm;uAsm}}rsm;rSm yk*Hacwf
apwDykxkd;rsm;? taqmufttkHrsm;? ae&ma'orsm;? orkdif;0if
jzpf&yfrsm;tay: tajccHNyD; yk*Hjynfoljynfom;wdkY\ MunfndK
av;pm;p&m? cs;D usL;twk ,lp&m? pdw"f mwfEiS hf pGr;f &nfowud dk
xkwfazmf a &;zG J Y x m;aom &opmayuAsmaumif ; rsm;jzpf
onf/
]]nDopfqif;uAsmrsm;}} rSm vGwfvyfaom tcsKyftjcm
tmPmydkifonfh jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH&Sd rsKd;qufopf
vli,frsm; xm;&St d yfaom pdwaf eoabmxm; trlt&mwku Yd kd
vrf;nTefxkwfazmfa&;zGJUxm;aom uAsm;rsm;jzpfonf/ trsKd;
om;tm;rmefuAsmrsm;[l rSwfom;*kPfjyKxdkufygonf/
jynfaxmifppk w
d "f mwf &Sio
f efxeG ;f um;a&;tawG; uAsmpkrsm;
yxrqHk;trsKd;orD; jrefrmpmygarmu
yxrqHk;trsKd;orD; jrefrmpmygarmu a':oef;aqG
taMumif;udk azmfjyvdkayonf/ q&mrBuD; a':oef;aqGonf
jrefrmpmygarmuxJ trsKd;orD;ygarmutjzpf yxrOD;qHk;
wm0efxrf;aqmifcJhol jzpfayonf/ &efukefwuodkvf jrefrm
pmXme\ owrajrmuf ygarmujzpfNyD; jrefrmpmtzGJU0if
wpfOD;vnf; jzpfaeayonf/
yxrqHk;trsKd;orD; jrefrmpmygarmu&mxkl;udk xl;xl;
jcm;jcm; OD;OD;zsm;zsm;&cJhovdk ]]q&mrBuD; a':oef;aqGonf
244 wuodkvfwifc
jrefrmpmaypepfwus zGHUNzdK;wdk;wufatmif BuHaqmif&mwGif
pHerlem,lxdkufvSaom pmayrdcifBuD; wpfOD;jzpfaMumif;}}
OD;oef;xGwf ygarmu(Nidrf;) ynma&;wuodkvfu *kPfjyK
azmfjyxm;ayonf/ rSefygayonf/
ysLpmudkjyefvnf&iS foefapcJhol
jrefrmpmayordkif;wGif ]ysLpm}udk jyefvnf&SifoefapcJhol
wpfOD;jzpfayonf/ &mZukrm&fausmufpmudk jrefrm? rGef? ygVd?
ysLav;bmomjzifh a&;xdk;cJh&m ygVd rGef? jrefrmpmwdkYudkom
teufazmfjyqdkEdkifcJhMuaomfvnf; ysLbmomjzifh a&;xdk;xm;
aom rsufESmpmt"dyg,fukd teufzGifhqdk&ef vGefpGmcufcJcJh
onf/
rpwpDtdkAvuf'ifu c&pfESpf 1911 ckESpf {NyDvxkwf
d G K if & G , f t m&S w d k u f * sme,f w G i f jrapwD a c: &mZuk r m&f
ausmufpm pwkw bmomjzpfaom ysLbmomtm; avhvm
csufrsm;udk a&;om;jyefqdkcJh&m urmhokawoD ynm&Sifrsm;u
ol\ta&;tom; jyefqckd surf sm;udk av;pm;tHMh ocJMh u&onf/
rpwmpDtdkAvuf'ifonf a&S;a[mif; okawoeESifh rEk
aA'ynmudk avhvmpl;prf;&SmazGchJol okawoDynm&SifwpfOD;
jzpfonf/ rav;uRef;qG,f NAdwdoQtpdk;&0efxrf;wpfOD;jzpf
onf/ jrefrmEdkifiHukd ra&mufzl;cifuyifpwif ausmufpm
rifu;l ESi"hf mwfyrkH sm;udak vhvmrSwo f m;um jrapwDausmufpm
av;bmom teuf rGeEf iS yhf sLbmomwdu Yk kd jyefqckd o
hJ jl zpfonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 245
jrefrmEdkifiH ausmufpm0ef rpwmawmfpdefcdkESifh rpwm'lGdKif
q,fwdkY\ jrapwDausmufpm rGefbmom jyefqdkrIrsm;ESifh
xl;xl;jcm;jcm; wdkufqdkifaeayonf/ ygarmuvkpfu jrefrm
jynfudkra&mufbl;bJ rGef? ysLbmom pl;prf;avhvm jyefqdka&;
om;Edkifonfh rpwmpDtdkAvuf'iftm; &Sm;avmh[krf;ac:
pkHaxmufOD;pH&Sm;OD;aESmuf&Sdol[k csD;usL;*kPfjyKcJhonf/
av;pm;*kPfjyKxdkufol
rQa&;jyae&jcif;rSm jrefrmpm ygarmuq&mrBuD;
a':oef;aqGtm; av;pm;*kPfjyKvdk jzpfygonf/ ysLvlrsKd;?
ysLbmomonf jrefrmEdkifiHwGif wddrfaumuG,faysmufvkeD;yg;
jzpfcJh&onf/
q&mrBu;D a':oef;aqGonf 1981-82 ynmoifEpS rf pS
ysLpmudk r[m0dZmwef;wGif jyefvnfjy|mef;cJhonf/ udk,fwdkif
ydkYcs ay;cJhonf/
ygarmuwm0efxrf;aqmifchJpOf trSwfxifxif yif&if;
jrefrmpmudk wuov kd yf xrESpEf iS hf 'kw,
d ESprf sm;wGif jyefvnf
oifMum;cGifh&atmif pGrf;aqmifay;cJhjcif;yif jzpfonf/
jrefrmvlrsKd; vli,fvl&G,fwdkY jrefrmpmudk wefzdk;xm;
av;pm;wwfatmif ysKd;axmifavhusifhay;cJhol wpfOD;tjzpf
txl;*kPfjyKarmfuGef; wifxdkufayonf/
246 wuodkvfwifc
b0jzpfpOftusO;f
q&mrBu;D udk c&pfEpS f 1920 jynfEh pS ?f Ed0k ifbmv 29 &uf?
aomMumaeYwGif rEav;wdkif; tr&yl&NrdKUe,f vdyfqHcGef&Gm
arG;zGm;cJhonf/ zcifrSm OD;pufkHjzpf rdcifrSm a':axG;jzpf
onf arG;csif; ESpfOD;om&SdNyD; q&mrBuD;u orD;OD;jzpf
armifi,frmS OD;aumif;nGeYf (tzGUJ 0if? 0efxrf;a&G;cs,af vhusihf
a&;tzGJU) jzpfonf/ zcifOD;pufkHrSm tv,fwef;ausmif;tkyf
q&mBuD;jzpfNyD; rdcifa':axG;rSmvnf; tv,fwef;jy q&mr
jzpfonf/
q&mrBuD;a':oef;aqGonf vdyfqHcGef&Gm tv,fwef;
ausmif;rS yif 1933 ckESpfwGif jrefrmtv,fwef;pmar;yGJ
atmif c J h o nf / t*F v d y f - jref r mtv,f w ef ; pmar;yG J u d k
rEav;NrdKU Ak'omoemhEk*[ rdef;uav;ausmif;rS 1935
ckESpfwGif atmifjrifcJhonf/ t*Fvdyf-jrefrm 10 wef;pmar;yGJ
udk rEav;NrdKU (at-bD-trf) txufwef;ausmif;rS 1938
ckEpS w
f iG f atmifjrifcNhJ y;D &efuek w
f uov kd wf iG f ynmqufvuf
qnf;yl;oif,lcJhonf/
&ef u k e f w u o d k v f jref r mpm0d Z m wef ; 'k w d , ES p f
wufa&muf oif,laeqJrSmyif 'kwd,urmppfBuD;jzpf
ynmoif&yfqikd ;f cJ&h onf/ ppftNy;D 0dZm *kPx f ;l wef; wufpOf
tcgu *kPfxl;wef;wufol[l q&mrBuD;wpfOD;om &SdcJh
onf/ xdkYaemuf ynmqufvufoif,lcJh&m 1947 ckESpfwGif
0dZm*kPfxl;wef;udk atmifjrifcJhonf/ 1949 ckESpfwGif
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 247
r[m0dZm bGUJ udk &&Scd o
hJ nf/ q&mrBu;D \ r[m0dZm bGUJ ,laom
usrf;trnfrSm ]]pdEausmfolESifh pmay}}jzpfNyD; *kPfxl;&&Sd
cJhonf/
jrefrmpmXmewm0efausyGefcJhol
q&mrBu;D a':oef;aqGonf 1947 ckEpS f Zlvikd v f 1 &uf
aeYrSp &efukefwuodkvf jrefrmpmXmewGif enf;jyq&mr
tjzpf pwiftrIxrf;cJhonf/ 1948 ckESpf Mo*kwf 15 &ufaeY
wGif vufaxmuf uxdutjzpf wd;k jri x hf rf;aqmifcNhJ y;D 1951
ckESpf 'DZifbmv 17 &ufwGif uxdutjzpf wdk;jrifhcefYxm;
jcif; cH&ygonf/
1965 ckESpfrSp rEav;0dZmESifh odyHwuodkvfodkY
ajymif;a&GU trIxrf;cJhygonf/ 1974 ckESpf ar 17 &ufrSp
rEav;0dZmESifh odyHwuodkvfjrefrmpm ygarmutjzpf
wm0efxrf;aqmifcJhonf/ 1978 ckESpfwGif &efukefwuodkvf
jrefrmpmXmewGif ygarmutjzpf wm0efxrf;aqmifcJhonf/
q&mrBuD ; onf 1981 ck E S p f w G i f &ef u k e f w u o d k v f
jrefrmpm ygarmu&mxl;rS tNidrf;pm;,lcJhonf/
jyKpkcJhaompmayrsm;
q&mrBuD;onf pmaywm0efxrf;aqmifcJhpOf umv
wpfavQmufvHk;wGif okawoepmwrf;rsm;? aqmif;yg;rsm;
248 wuodkvfwifc
vnf; a&;om;jyKpkcJhonf/ r*Zif;aqmif;yg;rsm;? ,Ofaus;rI
pmapmifESifh *sme,fwGif aqmif;yg;rsm;a&;om;cJhonf/
&mZukrm&f rGeaf usmufpmavhvmcsu?f ysLpm? cifba&Taycsyf
"mwfyHkrsm;?ysLpm? cifba&Taycsyf avhvmcsufrsm;udk pmtkyf
tjzpf a&;om;xkwfa0cJhonf/
&ef u k e f w u o d k v f j ref r mpmXmewG i f ]]pmawmf z wf } }
wm0efudk xl;jcm;pGmxrf;aqmifcJhonf/
&Sifr[moDv0Ho\ qkawmif;cef;ysKdU? &Sifr[m &|om&
\ bl&d'wfZmwfaygif;ysKdUESpfapmifudk wnf;jzwfcJhonf/
q&mrBuD; zwfMum;cJhaom okawoepmwrf; ckepfapmif
wdwd &Sdonf/
1969 ck E S p f jref r mEd k i f i H o k a woe aqG ; aEG ; yG J w G i f
a&Tpnf;cHk rGefausmufpmavhvmcsuf (pum;vHk;)pmwrf;/
1970? jref r mEd k i f i H ok a woeaqG ; aEG ; yG J w G i f a&T p nf ; cH k
rGefausmufpmavhvmcsuf(zGJUxHk;ESifh taMumif;t&m) pmwrf;?
1972? jrefrmEdkifiHokawoeaqG;aEG;yGJwGif jrefrmpum;ajy
toH k ; twG i f q H k ; pum;rsm; pmwrf ; ? 1981? jref r mEd k i f i H
okawoe aqG;aEG;yGJwGif ]]jrefrm tu&m yHkordkif;pmwrf;-
1? (jrefrmpmXme vkyftm;yg0ifonf)? 1982? jrefrmEdkifiH
okawoe aqG;aEG;yGJwGif jrefrmtu&myHk ordkif;pmwrf;-2?
1982 jref r mEd k i f i H o k a woeol i ,f w ef ; ? jref r mzwf p m
avhvmcsuf? pmwrf;? 1976? [Hom0wDowif;pmwdkuf
bdk;0ZD& pae pmay0dkif;wGif jrefrmpum;ESifh oHk;BudrfEIef;
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 249
pmwrf;/
q&mrBuD;a':oef;aqGonf &efukefwuodkvf jrefrmpm
Xmeygarmutjzpf wm0efxrf;aqmifpOfwGif r[m0dZm
usr;f aygif; (60)ausmw
f u
kd v
kd nf; obmywdtjzpfNy;D pD;atmif
aqmif&GufcJhonf/
xl;jcm;b0jzpfpOf
q&mrBuD;a':oef;aqGonf pmayvkyfom;tzGJUwGif
urm&GwfNrdKUe,fpmayvkyfom;tzGJUOu|? jrefrmEdkifiH pmay
vkyfom;tzGJU em,ujzpfcJhonf/ ESif;qDukef;bdk;bGm;&dyfom
apmifha&Smufa&;tzGJU? tzGJU0ifjzpf trIaqmiftjzpf &SpfESpf
ajrmufaqmif&u G cf o
hJ nf/ wwd,tBurd f jynfov Yl wT af wmfwiG f
jrpf o m;Nrd K Ue,f ud k , f p m;vS , f t jzpf aqmif & G u f c J h o nf /
q&mrBuD;onf pmaywm0ef xrf;aqmifcJhpOfwpfavQmuf
bmompmay aqmif;yg;rsm;? pmayokawoepmwrf;rsm;udk
a&;om;jyKpkNyD; pmwrf;zwfMum;jcif;? pmayr*Zif;ponf
wdkYwGif trnf&if;jzifhvnf;aumif;? jrrOL[laom uavmif
trnfjzifh vnf;aumif; a&;om;cJhonf/
q&mrBuD;onf 2002 ckESpf ZGefv 7 &uf(aomMum
aeY)wGif uG,fvGefcJh&&Smonf/
250 wuodkvfwifc
pmayrdcifBuD;\ rSmwrf;pum;
&efukefwuodkvf jrefrmpmXme ESpf(60)jynfhtxdrf;
trSwf tmp&d,ylaZmfyGJwGif pmayrdcifBuD;\ rSmwrf;pum;
onf av;pm;MunfndKzG,ftwd jynfh0onf/
rS m wrf ; pum;
]avmuwGif opmav;yg;w&m;tNrJ&Sdonf/ opm
w&m;av;yg;udk azmfjyawmfrlrnfhol ay:aygufvmonfudk
bk&m;yGifhawmfrlonf[k ac:onf/ opmav;yg;w&m;onf
avmuBuD;\ aumif;usKd;csrf;omudk aqmifawmfrlonf/}
jrefrmpmygarmu a':oef;aqGonf jrefrmpmrdcifBuD;
yDovSonf/ jrefrmpmayonf okw&ojynfh0onf/ &o
pmayud k zef w D ; &mwG i f q&mrBuD ; onf ]]cspf & T i f o em;?
wnf M um;Murf ; MuKwf ? puf q k y f a Mumuf c g? &J 0 H h t H h M o?
aemt&om usrf;*efvm}}udk avmuaumif;usKd;jyKwwf?
a&;wwf&ef zefwD;wwf&ef q&mrBuD;u wynfhwdkYtm;
tNrJwap a0zef&Sif;vif; oifMum;jyoavh&Sdonf/
'gaMumifh rdrdwwfwJhynmudk
avmuaumif ; usKd ; twG u f toH k ; cs wwf a tmif
qd k ; usKd ; twG u f toH k ; rcsrd a tmif ? ynmwwf t od a w wGG
wdk;wufjrifhrm;oxuf jrifhrm;atmif?
BuHqwDxGifzef;wD;vdkpdwf xufoefvmatmif? avmu"H
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 251
tawG U tBuH K qd k ; aumif ; ud k BuH U BuH U cH E d k i f &nf & S d f a tmif
&opmay udk zwfwwf em;vnfcHpm;wwf&r,f
jrefrmpmayrdcifBuD;onf jrefrmpmayudk &SmazGavhvm
yGm;rsm; a&;om;xm;cJhygNyD/ pmay&ooabmudk ppfaMumum
avmu aumif;usK;d jyK? qdu k sK;d y,f&ef a0zef avhvmenf;udyk g
rSwfrSwfom;om; a&;xm;cJhygNyD/ jrefrmpmay *E0ifwGif
pHwif*Pk jf yKxu
kd af om jrefrmpmayrdcifaumif; wpfO;D jzpfaMumif;
xyfavmif; *kPfjyKtyfayonf/ /
252 wuodkvfwifc
]] wdik ;f &if;om;wdUk\ pnf;vk;H nDw
jyK&Ny;D aemufwiG f Edik if v
H w G v
G rf I aoG;pnf;rIwUku
d k d ud,
f yfa&;udk rqkwrf epf BuKd ;yrf;
k pf m;
b0jzpfpOftusO;f
q&mOD;ausmf&ifonf oHwGJNrdKUurf;em;vrf; jrefrm
ou&mZff 1278 ckewfawmfvqef; 13 &uf? c&pfESpf 1916
ck? 'DZifbmv 7 &uf Mumoyaw;aeY eHeuf 4 em&DtcsdefwGif
zGm;jrifcJhonf/ rdbtrnfrSm OD;zkd;OD;? a':jr&ifwkYdjzpf
OD;ausmf&ifwpfOD;wnf;udkom zGm;jrifcJhonf/
q&mOD;ausmf&ifonf oHwGJNrdKU at-wD-trf ausmif;wGif
pwif ynmoifcJhonf/ xkdYaemuf tpdk;&wef;jrifhausmif;okdY
ajymif;a&TUynm oif,lonf/ xkdausmif;rSyif 1934 ckESpfwGif
10 wef;pmar;yGJukd atmifjrifonf/ odkYaomf bmomwJGrSm;
pmar;yGJatmif aumvdyf 0ifcGifh&avonf/ q&maepOfu
taqmifrSm yk*Haqmifjzpfonf[k od&SdrSwfom;&ayonf/
1950 jynfhESpfwGif &efukefwuodkvfrS r[m0dZmwef;ukd
atmifjrif cJo h nf/ wuov kd jf refrmpmXmewGif uxdutjzpf
aqmif&GufcJhonf/
xdkpOf qkdAD,uf,leD,HwGif tjynfjynfqkdif&m wuodkvf
wGif jrefrmpmygarmutjzpf apvTwcf eft Y yfjcif;cH& armfpudk
okdY oGm;cJh&onf/ armfpudkrS jyefvmaomtcg wuodkvfrsm;
kH;tkyfcsKyfa&;rSL;tjzpf cefYtyfjyef wuodkvftkyfcsKyfa&;
vkyfief;rsm; vkyfukdif&onf/ rMumrD rEav; 0dZmESifhodyH
wuov kd w
f iG f ygarmucsKyt f jzpf ceft
Y yfjyef uG,v f eG o
f nf
txd xkdwm0efudk xrf;aqmifcJhonf/
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 257
q&muG,v f eG of mG ;&Smonfh tcsed t
f wdtusrmS jrefrm
ou&mZf 1327 ckESpf? wefcl;vqkwf 9 &uf? c&pfESpf 1996
ckESpf? rwfv(30) &uf Ak'[l;aeY nae(5) em&D rdepf 50
jzpfonf/ &efukefNrdKU jynfolU aq;kHBuD; tcef;trSwf(7-8)
ckwiftrSwf (4) onf q&m\b0rSwfwkdif jzpfcJhayonf/
jrefrmhrsKd;cspfvli,fb0
q&monf rvGwfrvyf &yfwnfaecJh&aom jrefrm
vlrsKd;ESifh jrefrmEdkifiHtay: jrefrmjynfolwkdY\ b0udk cspfcif
av;pm; wefzkd;xm;cJhonf/ e,fcsJUwkdYonf ESpfaygif; 100
ausmfonftxd jrefrmvlrsKd;wkdYtay:wGif uRefjyKcJhonf/
wkdif;&if;om;wkdY\ pnf;vkH;nDnGwfrI? aoG;pnf;rIwkdYudk
uk,d pf m;jyK &,lNy;D aemufwiG f Ekid if v
H w
G v
f yfa&;udk rqkwrf epf
BudK;yrf;cJhaom vGwfvyfa&;BudK;yrf;rIudk q&monf yg0if
cJhonf/
q&monf jrefrmrsK;d cspv f il ,fwpfO;D jzpfonf/ q&monf
1945 ckESpf OD;zkdcsKd? a':apmjrwkYd\ ordD;rjzLESifhvufxyf
om;wpfa,muf orD;wpfa,muf xGef;um;cJhonf/ cspfol
oufxm;ESifh vufxyfxdrf; jrm;NyD; &ufykdif;rQom&Sdao;aom
umvwGifyif awmfvSefa&;pcef;odkY vSrf;cJhonfh q&mwpfOD;
jzpfonf/ jynfwGif;NrdKUe,frsm;omru jynfyEkdifiHtxd
a&mufoGm; awmfvSefa&;twGuf tm;BudK;rmefwuf aqmif
&GufcJhaom avxD;Akdvf Akdvfausmf&ifqkdolrSm q&mOD;ausmf&if
258 wuodkvfwifc
yif jzpfonf/ q&monf e,fcsUJ ESizhf ufqpfawmfveS af &; ESp&f yf
pvkH; wuf<upGm a&SUwef;rS yg0ifcJholjzpfonf/
aus;vufa'o atmufvufrsm;txd pnf;kH;a&;qif;cJh
aom pnf;kH;a&;orm;aumif;wpfOD;vnf; jzpfonf/
rsKd;cspfjrefrmrSonf pmayynm&SifodkY
q&monf rsKd;cspfjrefrmb0rSonf jrefrmpmayynm&Sif
b0okdY jzpfwnfajymif;vJcJhonf/
ausmif;yk&0kPfodkY wpfzefjyef wynfhwyrf;rsm;tm;
pmayydcYk sco hJ nf/ pmayykcYd s&if;rSyif tEkynm&yfrsm;udk zefw;D
jyefonf/ q&monf pmrsKd;pkH a&;EkdifpGrf;olvnf; jzpfonf/
a&;Edkifonf[kqkd&mwGif tjzpfrQomr[kwf? tqifhrD &o
ajrmufatmif a&;Ekdifjcif;udk qkdvkdayonf/
uAsmvnf ; a&;zG J Y o nf ? 0w K ud k v nf ; a&;jc,f o nf /
jyZmwfuv dk nf; wifqufonf/ bmompum; pmayaqmif;yg;
rsm;ukv
d nf; zGiq hf o
dk nf/ odYk a&;&mwGif q&monf uavmif
trnf trsKd;rsKd;jzifh a&;cJhonf/ q&ma&;cJhonfh acwfESifh
tcsd e f u d k c G J yxruavmif ? 'k w d , uavmif ? wwd ,
uavmif[l owfrSwfcGJjcm;cJhonfukdvnf; awGU&onf/
&Hzef&Hcg okH;aomuavmiftrnfESifh pOfqufrjywfa&;
aom uavmiftrnfrsm;udkvnf; ESpfrsKd;ESpfpm;cGJjcm;onfukd
awGU&onf/ yxrtrsK;d tpm;wGif a&TwaJG usm?f armifausm&f if?
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 259
udkausmf&if? armifbuGef;? q&mausmf&if? OD;uxdu? tkwfvS
wkdYjzpfNyD; 'kwd,trsKd;pm;wGif odyHrsKd;wifh? uxduausmf&if?
wuodkvfBudKifoif;wkdY jzpfonf/
wuov kd Bf uKd io
f if; [laomtrnfukd q&mtvQKUd 0Suq f ;Hk
xm; a&;cJhonfESifh q&mhZeD;onf vkyfazmfukdifzufrsm;?
wynhfwyef;rsm;u pmrlrsm;udk vkH;0rodMu? r&dyfrdMubJ
oufqkdif&m q&mESifh tvGef&if;ESD;onfh r*Zif;? *sme,f
t,f'Dwmrsm;u od&dSMuonf/
oa&mf[efjzifh &Tijf rL;pGm a&;om;Ekid cf o
Jh nf/ jyZmwfpmay
ykHoPmefjzifh ajrmufrsm;pGm zGihfvSpfa&;om;cJhonf/
q&mhb0ESifh q&mhpmay
q&monf wuodkvfq&mwpfOD;taejzifh ausmif;pm
oifcef; 0ef;usifwGifom arGUavsmfaewwfolr[kwf? ausmif;
udp? ausmif;aqmifupd ? wkid ;f jynfupd r sm;wGiv
f nf; wwfprG ;f
orQ aqmif&GufcJholjzpfonf/
1951 ckESpfwGif pwifzGJUpnf;aom ]wuodkvftEkynm
toif;BuD;}wGif q&monf pdwfygvufygjzifh yg0ifvkyfaqmif
cJhonf/ jrefrmh,Ofaus;rItEkynm wkd;yGm;&mwkd;yGm;aMumif;
aqmif&GufcJhonf/ &Srf;jynf? tif;av;? csif;awmif? &ckdifjynf
ponfwkdYukd wuokdvftEkynm toif;BuD;rS a'oE&c&D;
260 wuodkvfwifc
xGuf&mwGifvnf; q&monf OD;aqmifcJholwpfOD; jzpfonf/
q&monf ]]wu o d k v f u avmif t oif ; }} wG i f v nf ;
yg0ifvkyfaqmifcJhonf/ xkdYjyif tpdk;&txufwef;ausmif;
rsm;odYk oGm;a&mufum jrefrmpmayESihf ywfouf a[majymcJh
onf / pmaya[majymyG J r sm;? OmPf B uD ; &S i f a jzqk d y G J r sm;?
pum;&nfvkyGJrsm;wGifvnf; pdwfygvufyg wufwuf<u<u
a[majymcJhonf/ ausmif;om;a&;&mrsm;vnf; q&monf
a&SUwef;rS OD;aqmifumaqmif&Gufwwfygonf/
q&m\ csD ; usL;twk , l p &maumif ; aomtcsuf u m;
rnf o nh f b 0 tajctaeod k Y a &muf a &muf yk H o P m ef
rajymif;bJ tpOftNrJ yGiyhf iG v
hf if;vif; azmfazmfa&Ga&G qufqH
aygif;oif;wwfjcif;yif jzpfonf/
q&monf ausmif;q&mvkyf&if; ol0goemygaom pmay
a&;om;jcif;udk pmaywnf;jzwfjcif;? okawoemjyKjcif;rsm;
jyKcyhJ gonf/ q&monf jyZmwfrsm;? pmayaqmif;yg;rsm;? a0zefpm
rsm;udk r*Zif; *sme,f trsKd;rsKd;wkdYwGif a&;om;cJhonf/
q&mhpmayrsm;
(1) EkdifiHa&;tEkpmayorkdif;? trSwf(1)rS(5)
(2) u0dvuP'DyeDopf(3)yk'f
(3) &ckdiftu&mESifh &ckdifoifykef;BuD;
(4) yxruavmif
(5) 'kwd,uavmif
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 261
(6) wwd,uavmif
(7) uwdESifhowd
(8) OD;yknESifh &SdwfpyD;,m;
(9) pepfusaom a0zefpma&;en;f
(10) ynmwefaqmif
(11) uRefawmfayygonf
(12) usifyGJ
(13) wuodkvfESifhtvm;tvmaqmif;yg;rsm;
(14) rD;aeonfjyZmwf? 0dZm bJOjyZmwfEiS hf tjcm;jyZmwfrsm;
ygonf/
(15) e,fcsJUppfrS vlxkppfokdY
(16) unGwfkd;AkdvfcsKyf ('Da*gtaMumif;)
(17) rmhu0g'ESifh bmoma0g[m&paom pmtkyfrsm;udk
vnf; a&;om;jyefqkdcJhonf/
xkdYjyif
(1) &ckdifrif;ordD;{csif;
(2) usyif;w&m;pm
(3) i&Jcef;ysKdU
(4) yvvJqif rif;ysKUd paom pmtkyrf sm;ukv
d nf; wnf;jzwf
cJhonf/
(5) odD&dzkef;xGwf? vSwrGwfrif; jrwfokH;qufMuif/
(6) uRefqkd;? uRef,kwf? "m;jzihfckwf t[kwfrusifhNyD/
(7) aygufvJvnf;ikH? &moDukHjrLzkHrxao;/
262 wuodkvfwifc
[laom u0dvuPmowfyv Hk m pmyk'w f u
Ydk dk zGiq
hf adk om q&m\
]]u0dvuP 'DyeDopf}}onf okawoetrIwiG f q&m0goem
xkH aMumif; azmfjyaom oufaorsm;tjzpf xif&Sm;ayonf/
]]OD;yknESifh &SdwfpyD;,m;}}wGifrl q&monf OD;yknESifh
&SdwfpyD;,m;wkdY\ wlnDcsufudk vlcsif;wlykH? tjzpfcsif;wlykH?
pmcsif;wlykH[l taMumif;okH;csufrS&yf olwdkYa&;aompm
rsm;udk udk;um;um EIdif;csifha0zeffum wifjycJhonf/
q&m\ t,ltq&J&ifhykH? pum;tokH;tEIef; uRrf;usifykH?
[moOmPf&SdykHwkdYudk ]] rD;aeonfjyZmwf? 0dZmbJOjyZmwf}}
rsm;wGif awGU&ygonf/ wm&mr*Zif;wGif a&;aomq&mh
jyZmwfrsm;onfvnf; xufxufjrufjruf &So d nf[k od&onf/
q&monf [moOmPf&Sd tm0Zef;&GifvSaomaMumifh
q&mh p mrsm;ud k zwf & onf r S m ES p f o uf a ysmf a rG U p&m
aumif;onf/ oGuo f uG f vufvuf zswzf swv f wfvwf &So d nf/
q&monf pmudu k m&ef eabjzifh EGUJ EGUJ aESmif;aESmif; EkEek ,fe,f
pum;rsm;udka&G;um ra&;zGGJU? uspfuspfvpfvpf odyfodyf
onf;onf;jzihf &Si;f &Si;f vif;vif; a&;zGUJ wwfonf/ q&ma&;cJh
aom ]]usifyGJ}} rS a&;[efukd om"u jyvkd ygonf/
]]usifqkdonfum; usm;ESifh,if[laom a0g[m&ESpf&yfvkH;
uk d aygif ; pyf ay:vmaomtoH j zpf o nf / usm;,if r S
usijf zpfvmonf/ usm;,ifupm;enf;ukpd JG ac:aom eyef;yGJ
trnfjzpfonf/ usm;,ifupm;&mwGif usm;uESpfaumif?
,ifuESpfq,f&Sdonf/ usm;u ,ifukd zrf;&onf/ ,ifu
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 263
usm;udk rzrf;Edkif? usm;udk a&Smif&onf/ usm;ukd ra&Smifrwdrf;
rvIyfr&Sm;Edkifatmif 0kdif;xm;&onf/ usm;udk ,ifu a&Smif
ydwfxm;EdkifvQif ,ifEkdifonf/ ra&SmifEdkif usm;pm;cH &vQif
,if;HI onf/ odYk usm;u ttkyt f zrf;? ,ifu ta&Smiftwdr;f
wkdYjzifh upm;aom ]]usm;,if}} upm;enf;udkenf;rSD; cH,lvsuf
vlESpfa,mufwGif wpfOD;uzrf;? wpfOD;u cHum wpfOD;udk
wpfOD; ajrokdYusatmif vkyfjcif;twwfudk usiftwwf[k
ac:onf/ ajrokdYuswkdif;vnf; IH;onf[k rajymEdkif? ajrwGif
tdy f wzufom;ukd ausmyf pfEikd f onf/ ajcjzihcf sw
d f ajrwGif
vufaxmufxm;Edik o f nf/ odaYk omf tjyKtrlrmS rMumap&?
MumvQifajrwGifusonf [k qkH;jzwfcH&um tIH;ay;vdkuf&
onf/
usifvkH;yGJonf &ckdifjynf\kd;&meyef;yGJ[k qkdvQifqkdedkif
onf/ odaYk omf eyef;yGEJ iS hf twdtus wloavmqku d rwlay/
eyef;yGJwGif pnf;urf;enf;onf/ usifwGif pnf;urf;csufrsm;
onf/ eyef;yGJwGif cGeftm;onf t"dujzpfonf/ usifyGJwGif
jzwfvwfjcif;? owd&Sdjcif;? ynm&nf0jcif;onf t"dujzpf
onf/ }}
q&m\pmrsm;onf odkYyif &Sif;&Sif;vif;vif; ay:ay:
vGifvGif&Sdonf/ taMumif;tcsufudk wpfckNyD;rS wpfckpDum
pOfum tusKd;oifh taMumif;oifh qufpyfwifjywwfonf
264 wuodkvfwifc
&efuek w f uov
kd jf refrmpmXme ESpaf ygif;ajcmufq,fjynfrh D
ausmv f eG v
f maomtcg jrefrmpmXme\*kPaf &mif xGe;f ajymif
atmif pGr;f aqmifco hJ rl sm;ukd jyefvnftrSww f & *kPjf yKazmfjy
vkdayonf/
,if;taMumif;t&mudk Ekid if h*H Pk &f nfr*Zif;wGif tvsO;f oifo
h vkd
zGiqhf adk zmfjy a&;om;cJah yonf/ jrefrmpmygarmursm;? uxdu
XmerSL;rsm;? pmayynmausmfrsm; taMumif;udk trSwfw&
azmfjy a&;om;cJhayonf/ ,ckwzef jrefrmpmaytqifhudk
jrifhwifcJhonfh jrefpm*kPfausmfjrifhtaMumif;udk tcGifhtcg
oifhvmjzifh a&;om;wifjyvkdayonf/
268 wuodkvfwifc
b0jzpfpOftusO;f
jrefpm*kPfausmfjrifhonf 1934 ckESpf? azazmf0g&Dv 12
&ufaeY wGif ajrpm&if;tifpyufawmf OD;xGe;f armif ?a':apmoif
wkdYrS zGm;jrifonf/ yef;waemfZmwd jzpfonf/ trnf&if;rSm
zdk;ausmfjrifh jzpfonf/
i,fpOfu yef;waemfNrdKU Ak'uvsmP,k0ausmif;ESifh
trsKd;om;ausmif;rsm;wGif pmayoifMum;cJhonf/ ukvor*
twGif;a&;rSL;csKyfa[mif; OD;oefYESifh OD;ausmfpdef (tNidrf;pm;
ckdif0ef)wkdYonf ol\q&m&if;rsm; jzpfMuonf/ udk;wef;
atmifaomtcg a&0efkH;wGif pma&;0ifa&mufvkyfaqmif
cJhonf/
1952 ckESpfwGif wuodkvf0ifpmar;yGJudk atmifjrifonf/
1957 ckESpfwGif jrefrmpm*kPfxl;wef;udk yxrwef;
*kPfxl;jzifh atmifjrifcJhonf/
&efukefwuodkvf jrefrmpm0dZm*kPfxl;wef; yxrwef;
tqifw h iG f atmifjrifoOl ;D a&onf xkad cwfxt dk cgu vGepf mG
xl;jcm;&Sm;yg;cJh onf/ 1960 jynfhESpfwGif jrefrmpmr[m0dZm
wef; atmifjrifcJhonf/
1957 ckESpfrSp &efukefwuodkvf jrefrmpmXmewGif
vufaxmuf uxdutjzpf trIxrf;aqmifonf/ jyifOD;vGif
ppfwuov dk o
f Ykd oGm;a&muftrIxrf;f cJo
h nf/ ppfwuov kd w
f iG f
AdkvfrSL;baomif;(armifokw) ESifhwGJzufNyD; ynmqufvuf
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 269
qnf;yl;onf/
ykodrfaumvdyfwGif jrefrmpmXmerSL;tjzpf trIxrf;cJh
ao;onf/ 1964 ckEpS w f iG f uxdutjzpf wd;k jri jhf cif;cH&onf/
1966-68 ckESpf wGif qkdAD,uf,leD,H armfpudkEdkifiHwum
qufo, G af &;wuov
kd wf iG f jrefrmpmXmerSL;tjzpf aqmif&u G f
cJhao;onf/
i,fpOfb0pmaytp
jrefpm*kPfausmfjrifhonf wef;jrifhausmif;om;b0uyif
eH&HuyfpmapmifESifh vufa&;r*Zif;wdkYudk xkwfa0cJhzl;onf/
1956 ckESpfrSp pmayaqmif;yg;rsm;udk jrefpm*kPfausmfjrifh
[laomtrnfjzifh pwifa&;om;onf/ armifacrm? apmjrKaw?
jzL0if;ar [laom trnfrsm;jzifhvnf; a&;om;cJhao;\/
1963 ckESpfwGif tEkynmpmay? pmya'om pwkwqkudk
]]pmay &dyfrGef}} jzifh qGwfcl;NyD; 1964 ckESpfwGif jrefrmh
,Ofaus;rIESifh tEkynmpmay wwd,qkukd ]]jrefrmhkd;&m
odkif;ynmorkdif;}} jzihf qGwfcl;onf/ xkdpmrludk jrefrmEdkifiH
ordkif;tzGJUcsKyfodkY vSL'gef;onf/ jrefrmpm? jrefrmrItjyif
jrefrmhkd;&modkif;ynmudkyg avhvmxl;cRefol yk*KdvfwpfOD;
jzpfonf/
xk d Y j yif OD ; yk n arw m pmarmf u G e f ; avh v ma0zef c suf
(1963) pmay wm0ef(1966) ESihf qk&d , S v f pfynma&; tawGU
tBuKH(1970) pmtkyfwdkYudkvnf; a&;om;jyKpkcJhao;onf/
q&monf pepfopfynma&;ESifh acwfrDaom jrefrmpmXme
270 wuodkvfwifc
jzpfatmif BudK;pm;aqmif&GufcJhonf/ wuokdvfodkif;toif;
Ou|tjzpfvnf; aqmif&GufcJhonf/
jrefrmpmXmerS xkwfa0aomr*Zif;? *sme,frsm;udk OD;pD;
acgif;aqmifonf/ 0dZmESifh odyHwuodkvfr*Zif;wGifvnf;
yg0ifulnDcJhonf/
wd k i f ; jynf w m0ef E S i f h pmaywm0ef ausyG e f a tmif
tbufbufrS BudK;pm;aom jrefpm*kPfausmfjrifhonf 1973
ck E S p f ? ZG e f v 7 &uf aeY w G i f &ef u k e f t if ; pd e f v rf ; rBuD ;
qifa&wGif;vrf;xdyfwGif um;wdkufcH&aomaMumifh uG,fvGef
&&Smonf/ OD;zkd;ausmfjrifh\ ZeD;rSm &efukef 0dZmESifhodyH
wuodkvf jrefrmpmXme? enf;jyq&mra':rmav; jzpf onf/
OD;ausmfjrifhonf uG,fvGefcsdefwGif orD; 4 a,mufESifh
om;wpfa,muf usef&pfcJhonf/ uG,fvGefcsdefwGif 39 ESpf
om &Sdao;aomaMumifh ESajrmwojzpfMu&ayonf/
]]zkd;ausmfjrifh}} trnfjzifh jrefrmpmaytokdif;t0dkif;
pmayrdwaf qG ynm&Sit f aygif;u trSww f & *kPjf yKrw S w f rf;
pmtkyf xkwfa0cJhonf/
zkd;ausmfjrifh\xl;jcm;pGrf;aqmifcsufrsm;
0d Z m wef ; (jref r mpm*k P f x l ; wef ; )uk d 1957 ck E S p f w G i f
yxrwef; *kPfxl; tqifhjzifh atmifjrifcJh aiGwHqdyf&&SdcJh
onf/ bGJUESif;obif pmtkyfwGif ,if;qkESifh ywfouf
( The Dally jamshedji Chinai Silver Medal-Roll No.8, Po
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 271
Kyaw Myint, for standing highest in B.A(Honours) Ex-
amination chonsen by the vicechancellor)[l awGU&onf/
jrefrmpm*kPfxl;wef;wGif yxrtqifhjzifh atmifjrifoltm;
ay;aomaiGwHqdyfudk q&monf yxrqkH;qGwfcl;&&Sdjcif;
jzpfayonf/
xkdESpfwGif &efukefwuodkvfwpfckvkH; *kPfxl;wef;
yxrtqifh atmifjrifolrSm q&mwpfOD;wnf;om jzpfyg
onf/
ppfrjzpfrDu jrefrmpm*kPfxl;wef;wGif yxrtqifhrS
atmifjrifolwdkYrSm OD;pdefwif (odyHarmif0)? OD;0ef(rif;ok0Pf)
?OD;wifaiG(&Srf;jynf) wkdYjzpfaMumif; od&onf/ ppfNyD;acwf
wGifrl jrefpm*kPfxl;wef; yxrtqifhjzifh atmifjrifolwdkY
wGif q&monf yxrOD;qkH;jzpfonf/ odkY jrefrmpm*kPfxl;
wef; yxrtqifh atmifjrif yef;waemftoif;uvnf;
a&TwHqdyfwpfck csD;jrifhcJhonf/
jrefrmpm*kPfxl;wef;wuf&if; 1956 ckESpfrSp yxr
uavmif t rnf j zpf a om ]]armif a crm}} (ud k & if b G J Y ) jzif h
vnf;aumif;? ]]jrefpm*kPfausmfjrifh}} [laom trnfjzifh
vnf;aumif;? pmayaqmif;yg;ESifh uAsmrsm;ukd a&;pyfcJhonf/
wuokdvfowif;axmuftjzpfvnf; aqmif&GufcJhonf/
&efuek w
f uovk d f Ak'u
sr;f pmtoif;wkw
Y d iG v
f nf; pnf;k;H a&;rSL;?
b@ma&;rSL;? twGif;a&;rSL;? 'kOu|? Ou| ponfjzifh
aqmif&GufcJhonf/ &efukeftv,fykdif; wdkufe,f A? v? p
272 wuodkvfwifc
wGifvnf; OmPAvrSL; tjzpf aqmif&GufcJhkHru A? v? p
XmecsKyf (a&T*kHwkdif)wGif Oypmwef; jrefrmpmtcuftcJ
&Sdolrsm;twGuf jrefrmpmudk tcrJh oifMum;ykdYcscJhonf/
&efukefwuodkvf jrefrmpmXmewGif vufaxmufuxdu
tjzpf 1-6-57 wGif pwiftrIxrf;onf/ jrefrmpmXmewGif
pwif t rI x rf ; rMumrD jyif O D ; vG i f p pf w u o k d v f o d k Y
oGm;a&muf 26-6-57 rS 31-5-58 txd trIxrf;cJhonf/
ppfwuodkvf trIxrf;aepOf twGif; r[m0dZmwef;twGuf
wifoGif;&rnfh ]]arwmpmorkdif;}} jyKpk&mwGif vkdtyfrnfh
pmaytcsuftvufrsm;udk &SmazGpkaqmif;jyifqifonf/
q&mhBudK;yrf;rIaMumifhyif wdrfjrKyfaecJhaom arwmpmtawmf
rsm;rsm;onf ay:aygufvmcJhonf/
&efukefwuodkvfodkif;toif;Ou|tjzpf aqmif&Guf&if;
okdif;ynmjyefYyGm;a&;udk &nf&G,f ]]jrefrmhkd;&m okid ;f ynmorkid ;f }
udkjyKpkxkwfa0cJhonf/ jrefrmEdkifiHokdif; tzGJUcsKyf (tm;^um)
trIaqmif tjzpfvnf; aqmif&GufcJhonf/ jrefrmpmtoif;
Ou|tjzpf vnf; aqmif&u G &f if; jrefpm*kP*f sme,f? jrefpm
*k P f r * Z if ; ? pmjrKaw? jref r mpm*sme,f ?&ef u k ew f uov
kd f
0dZm odyH ESpyf wfvnfr*Zif;wd k Y u d k v nf ; wm0ef c H B uD ; Muyf
xkwfa0cJhonf/
1966 ck? Ekd0ifbmv 3 &ufaeYwGif qkdAD,ufEdkifiH?
armfpudNk rKd U&S]d ]Edik if w
H umqufo,G af &;wuov kd }f }odYk oGm;a&muf
jrefrmpm ygarmutjzpf trIxrf;&jyefonf/
zdk;ausmfjrifh\ pGrf;aqmifcsufrsm;onf xl;jcm;xif&Sm;bd
jrefrmpm jrefrmrIudkjyKpkysKd;axmif acgif;aqmifcJhMuolrsm; 273
onf/ jrefrmpmay*kPfukd jrifhwifvkd ]]jrefpm*kPfausmfjrifh}}
uavmiftrnfudk cH,lcJhayonf/
jyifO;D vGipf pfwuov dk f jrefrmpmXmwGif wm0ef,cl phJ Ofuyif
]]jrefrmpmjrihfcsifvGef;vkdY}} jrefrmpmayynm&Sif AkdvfrSL;
baomif; (armifokw)ESifhtwl a&S;a[mif;pmayrsm;udk
&SmazGazmfxkwf rSwfwrf; jyKpkcJhonf/ jrefrmpmjrifhcsifvGef;ol
ESifhtwl jrefpm*kPfausmfjrifhonf jrefrmpmay*kPfudk jrifhwif
cJhonf/
jrefrmrIokdif;ynmudk udk,fwkdifavhvma&;om; wifjycJh
onf/ ]]jrefrmhkd;&m odkif;ynmordkif;}}onf *E0ifpHwif
xkdufayonf/ jrefrmpm jrefrmrIudk pmawGUvufawGU jyKpk
ysKd;axmifcJholjzpfonf/
zkd;ausmfjrifhonf ]]jrefpm*kPfausmfjrifh}} uavmiftrnf
cH , l u m jref p m*k P f * sme,f ? jref p m*k P f r * Z if ; ponf h
jrefrmpmay zGHUNzdK;wkd;wufa&;udk txl;tav;jyK a&S;I
aqmif&u G cf o
hJ nf/ ESpaf ygif;ajcmufq,f ausmu f mv jrefrmpmXme
wm0efausyGefcJhaom ]]jrefpm*kPfausmfjrifh}} onf jrefrmpm
wnfaeoa&GU rarhEkdifoltjzpf azmfnTef; armfuGef;wif
vkduf&ayonf/ /