Rodzaje zabiegw fizjoterapeutycznych
Energia opisywanej fali wietlnej jest niekohe-
rentna, w kadej jednostce czasu jednakowa, prze-
sunita w fazie. Zawiera szerokie pasmo czsto-
tliwoci i nisk gsto energii, okrelan jako flu-
encja, ktra wywouje efekt biostymulujcy. Po-
niewa przebieg fal nie jest zsynchronizowany
w czasie ani w przestrzeni, natenie nie sumuje
si ani nie znosi, jest zatem dostarczane do wa-
ciwej strefy ze sta intensywnoci. Gsto stru- Helioterapia jest przydatna w nadcinieniu ttni-
mienia wietlnego jest zmienna w zalenoci od
natenia rda wiata oraz jego odlegoci od
skry. Wytwarzanie polaryzacji w procesie odbi-
cia od specjalnego zwierciada wielowarstwowe-
go zapewnia wiksz skuteczno terapeutyczn.
wiato spolaryzowane powoduje szereg ko-
rzystnych zmian na poziomie komrkowym
i tkankowym w organizmie czowieka. Nale do
nich: wzrost aktywnoci energetycznej bony
komrkowej, zwikszenie absorpcji tlenu na po-
ziomie tkankowym, zwikszenie komrkowego
potencjau energetycznego, pobudzenie proce-
sw regeneracyjnych organizmu. Zaznacza si
korzystny wpyw oddziaywania opisywanej
energii na ukad nerwowy. wiato spolaryzowa-
ne pobudza wiatoczue struktury wewntrzko-
mrkowe i bioczsteczki. Stymulacja ta zapo-
cztkowuje komrkowe reakcje acuchowe
i wyzwala reakcje wtrne w organizmie poprzez
wpywanie na jego procesy obronne i naprawcze.
Terapia wiatem spolaryzowanym moe by sto-
sowana w zalenoci od potrzeb jako terapia
podstawowa, wspomagajca lub profilaktyczna.
Moe by stosowana rwnolegle z innymi meto-
dami leczenia. Standardowo wskazane jest na-
wietlanie jeden raz dziennie w czasie od 4 do 10
minut. W niektrych przypadkach zaleca si
zwikszenie liczby zabiegw do 23 razy oraz wy-
duenie czasu trwania zabiegu.
Wybrane wskazania
do stosowania wiatolecznictwa
Promieniowanie IR jest korzystne w chorobie
Buergera i nadcinieniu ttniczym w celu wy-
woania odruchowego rozszerzenia naczy w
koczynach dolnych.
Promieniowanie UV stosuje si w nadcinieniu
ttniczym, w celu obnienia stanu napicia uka-
du wegetatywnego sympatycznego, zmniejszenia
lepkoci krwi i wywoania przekrwienia obwo-
dowego, oraz w chorobie niedokrwiennej, w ce-
lu zwikszenie stenia kwasu askorbowego i ob-
nienia poziomu cholesterolu w surowicy krwi.
czym w celu obnienia cinienia skurczowego krwi.
wiato spolaryzowane znajduje zastosowanie
w leczeniu trudno gojcych ran oraz w celu przy-
pieszenia procesu gojenia ran pooperacyjnych,
np. u pacjentw po zabiegach kardiochirurgicz-
nych.
Zakres przeciwwskaza jest podobny jak w zim-
no- i ciepolecznictwie.
Elektroterapia
Elektrolecznictwo jest dziaem fizykoterapii,
w ktrym do celw leczniczych stosuje si bod-
ce elektryczne. Elektroterapia wykorzystuje dzia-
anie biologiczne prdu elektrycznego, ktry mo-
e: pobudza nerwy i minie, umierza bl,
zwiksza ukrwienie tkanek, zmniejsza napi-
cie mini poprzecznie prkowanych szkieleto-
wych i naczyniowych, agodzi stany zapalne,
zwiksza przepyw limfy, przypiesza wcha-
nianie obrzkw, wpywa na trofik tkanek, in-
tensyfikowa procesy przemiany materii, przy-
piesza regeneracj tkanek.
Ze wzgldu na rnice w dziaaniu biologicznym
prdy elektryczne mona podzieli na dwie gru-
py. Jedn grup stanowi prdy maej i redniej
czstotliwoci, pobudzajce ukad nerwowo-mi-
niowy i niewykazujce dziaania cieplnego, do
drugiej za nale prdy wielkiej czstotliwoci
niepobudzajce ukadu nerwowo-miniowego,
ale wzbudzajce powstanie ciepa w tkankach.
W schorzeniach ukadu sercowo-naczyniowe-
go stosuje si midzy innymi tzw. leczenie ukie-
runkowane na naczynia krwionone, ktre pole-
29
 Fizjoterapia w chorobach ukadu sercowo-naczyniowego
Ryc. 7.5a. Lampa Biotron (dziki uprzejmoci fir-
my Zepter International Poland; www.zepter.pl)
Ryc. 7.5b. Lampa do terapii promieniami IR
producent: Firma Handlowo-Usugowa Techno-
mex; www.technomex.com.pl (wykorzystano
dziki uprzejmoci)
30
Ryc. 7.5c. Laser biostymulacyjny producent: Fir-
ma Handlowo-Usugowa Technomex; www.tech-
nomex.com.pl (wykorzystano dziki uprzejmoci)
Ryc. 7.5d. Lampa kwarcowa producent: Firma
Handlowo-Usugowa Technomex; www.techno-
mex.com.pl (wykorzystano dziki uprzejmoci)
ga na tym, e elektrody zabiegowe ukada si na
linii przebiegu ttnic obwodowych. Takie uoe-
nie powoduje bezporedni wpyw na napicie na-
czy krwiononych i zwikszenie wiata naczy-
nia. Przykadowo, w zaburzeniach ukrwienia
koczyny dolnej stosuje si uoenie elektrod
wzdu przebiegu ttnicy udowej, a w zaburze-
niach ukrwienia ramienia zaleca si uoenie
elektrod wzdu przebiegu ttnicy ramiennej.
 Rodzaje zabiegw fizjoterapeutycznych
Galwanizacja
Prd galwaniczny, bdcy najprostsz form pr-
du elektrycznego, wykorzystuje si do zabiegw
galwanizacji, jonoforezy i kpieli elektryczno-
-wodnych. Dziaanie terapeutyczne zalene jest
od sposobu leczniczego zastosowania okrelo-
nego bieguna prdu, w tym przypadku anody
bd katody, oraz kierunku przepywu prdu sta-
ego przez tkanki.
W chorobie niedokrwiennej minia sercowe-
go i nadcinieniu ttniczym zalecana jest kpiel
czterokomorowa, galwaniczna. Cele: zmniejsze-
nie pobudliwoci OUN, rozszerzenie naczy
krwiononych obwodowych, obnienie cinienia
ttniczego krwi.
O doborze kierunku przepywu prdu decyduje
zawsze lekarz.
Zstpujcy kierunek przepywu prdu wyka-
zuje nastpujce efekty lecznicze:
l zwikszenie dopywu krwi z krenia mae-
go do serca,
l odpyw krwi ylnej z puc i koczyn grnych,
l rozszerzenie naczy krwiononych obwodo-
wych,
l obnienie cinienia krwi,
l zmniejszenie pobudzenia OUN.
W niedocinieniu ttniczym zalecany jest wst-
pujcy kierunek przepywu prdu, dajcy na-
stpujce efekty lecznicze:
l zwikszenie odpywu krwi ylnej z koczyn
dolnych i narzdw objtych dorzeczem y-
y wrotnej,
l dopyw krwi ttniczej do puc i koczyn gr-
nych,
l odpyw krwi ylnej z serca do puc.
W chorobie Raynauda stosowany jest konierz
galwaniczny wg Szczerbaka, w celu oddziaywa-
nie na ukad wegetatywny segmentw rdzenia
w odcinku C3Th i zwoje gwiadziste szyjne, co
w efekcie poprawia odywianie tkanek koczyn
grnych. Przeciwwskazaniami s: wszczepiony
rozrusznik serca, zaburzenia czucia, zaawanso-
wana miadyca zarostowa ttnic, zakrzepica,
arytmia serca.
Ryc. 7.6. Zestaw (wanna) do kpieli
4-komorowej producent: Firma Handlowo-
-Usugowa Technomex; www.technomex.com.pl
(wykorzystano dziki uprzejmoci)
Jonoforeza
Zabieg jonoforezy stosuje si w celu wprowa-
dzenia jonw lekowych do tkanek przez skr
lub bony luzowe. W metodyce zabiegu naley
zwrci szczegln uwag na odpowiednio do-
bran biegunowo, ktra warunkuje prawido-
we przeprowadzenie zabiegu.
Zalety jonoforezy: nietraumatyczne wprowadze-
nie leku do tkanek, ominicie przejcia wtro-
bowego, powtarzalno. Zabieg moe by wyko-
nywany przy zastosowaniu prdu galwaniczne-
go lub innego o maej czstotliwoci, ale jedno-
kierunkowego. Zastosowanie zabiegu wynika ze
wskaza medycznych. Zakres przeciwwskaza
obejmuje oglne przeciwwskazania obowizuj-
ce w elektroterapii.
Poniej przedstawiono wykaz wybranych lekw
stosowanych do zabiegw jonoforezy w choro-
bach ukadu sercowo-naczyniowego. Uwzgld-
niono rodzaj leku, jego dziaanie oraz zastoso-
wanie w okrelonej jednostce chorobowej:
Chlorowodorek histaminy rozszerzenie na-
czy wosowatych pod wpywem bezpored-
niego dziaania leku, rozszerzenie ssiednich
31
 Fizjoterapia w chorobach ukadu sercowo-naczyniowego

ttniczek na drodze odruchowej, zwikszenie ry, poprawy wartoci oscylometrycznych, zazna-

przepuszczalnoci naczy. Zastosowanie: cho- cza si te korzystny wpyw na zanik ttna.
roba Raynauda, choroba Buergera.
Pridazol rozszerzenie obwodowych naczy Zastosowanie. W zaburzeniach ukrwienia ob-
krwiononych wosowatych oraz drobnych tt- wodowego zaleca si stosowanie prdu MF (mo-
niczek. Zastosowanie: choroba Buergera. nofazowego) i CP (krtkookresowego), nato-
Jodek potasu dziaa przeciwzapalnie, zmik- miast w przypadkach wymagajcych dziaania
czajco na tkank czn, zwiksza przemian przeciwblowego stosuje si prdy DF (difazo-
materii. Zastosowanie: choroba Buergera, cho- wy), CP (krtkookresowy) i LP (dugookresowy).
roba Raynauda.
Siarczan magnezu stymuluje metabolizm ko-
mrkowy, reguluje gospodark wapniowo-fos-
foranow. Zastosowanie: choroba Buergera,
choroba Raynauda.
Chlorek wapnia dziaanie przeciwzapalne,
bodcowe oddziaywanie na autonomiczny
ukad nerwowy, dziaa te odczulajco, pobu-
dzajco, uszczelniajco na naczynia krwiono-
ne. Zastosowanie: obwodowe zaburzenia na-
czynioruchowe np. choroba Raynauda, choro-
ba niedokrwienna minia serca, nadcinienie
ttnicze. Ryc. 7.7. Aparat do elektroterapii producent: Fir-
Pasta borowinowa dziaa bakteriostatycznie, ma Handlowo-Usugowa Technomex; www.techno-
mex.com.pl (wykorzystano dziki uprzejmoci)
poprawia ukrwienie tkanek, stymuluje wy-
dzielanie endogennych glikokortykoidw. Za-
stosowanie: choroba Buergera.
Tolazolina rozszerza naczynia krwionone. Za- Prdy Traeberta
stosowanie: zaburzenia ukrwienia obwodowe-
go, np. choroba Raynauda. Innym rodzajem prdw impulsowych stosowa-
nych coraz czciej w lecznictwie fizykalnym s
Prdy dynamiczne prdy Traeberta, czyli prdy Ultra Reiz. S to pr-
dy impulsowe o przebiegu prostoktnym i sta-
Prdy diadynamiczne, zwane prdami Bernarda, ych parametrach: czas trwania impulsu 2 ms
wykazuj silnie wyraone dziaanie przekrwien- i czas trwania przerwy 5 ms.
ne i przeciwblowe. Powstaj w wyniku prosto-
wania prdu sinusoidalnie zmiennego. Charak- Efekt leczniczy opisywanego prdu wie si
terystyczn cech jest zoono tego prdu z wprowadzeniem mini w drenie (ok. 140 Hz),
z uwzgldnieniem skadowej galwanicznej oraz co daje odczucie silnej wibracji. Skutkiem tego
prdu impulsowego sinusoidalnego o czstotli- jest uzyskanie efektu przekrwiennego i przeciw-
woci 50 i 100 Hz. blowego w tkankach. Prdy ultrabodcowe po-
woduj uczucie relaksacji mini w polu zabie-
W celach leczniczych stosuje si sze podstawo- gowym, przypieszaj procesy regeneracyjne
wych prdw diadynamicznych, opisanych przez i naprawcze organizmu oraz obniaj aktywno
francuskiego lekarza Bernarda. Rodzaj wybrane- ukadu wspczulnego.
go prdu decyduje o efekcie terapeutycznym.
Przykadowo w chorobie Buergera w wyniku za- W metodyce zabiegowej stosuje si dwojakiego
stosowania opisywanej terapii moliwe jest uzy- rodzaju uoenie elektrod. Pierwszy sposb to
skanie podwyszenia lokalnej temperatury sk- miejscowe obejmowanie okolicy poddawanej za-

32
 Rodzaje zabiegw fizjoterapeutycznych

biegowi. Innym sposobem jest segmentarne uo-
enie elektrod, wwczas s one ukadane na kr-
gosupie. Zastosowanie terapii segmentarnej we-
dug Traeberta ma t przewag, e umoliwia
rwnoczesne oddziaywanie na somatyczny i we-
getatywny ukad nerwowy. Jest to szczeglnie
przydatne w tych sytuacjach, gdy chcemy od-
dziaywa na duy obszar zabiegowy, np. na ko-
czyny dolne w zaburzeniach krenia obwodo-
wego. Zastosowanie metody segmentarnej
umoliwia przekaz impulsacji na drodze odru-
chowej.
analgezja, uzyskiwana dziki dranieniu grubych
wkien mielinowych spoza segmentu, w ktrym
wystpowa bl.
Obecnie w praktyce najczciej stosuje si na-
stpujce odmiany TENS:
l HF TENS o wysokiej czstotliwoci, okrela-
na jako konwencjonalna lub tradycyjna,
l LF TENS o niskiej czstotliwoci,
l TENS uderzeniowy, okrelany jako Burst
TENS,
l TENS krtki, intensywny.

Dobr metodyki zabiegowej jest zaleny od ocze-
kiwa, jakie wiemy z przeprowadzeniem okre-
lonej terapii. W chorobie Buergera, w celu od-
dziaywania na drodze odruchowej na duy ob-
szar zabiegowy, podwyszenia progu blowego,
wyduenia dystansu poruszania si bez dolegli-
woci blowych i usprawnienia krenia, zaleca
si stosowanie przede wszystkim metody seg-
mentarnej. Z kolei w przypadku miadycy tt-
nic koczyn w fazie wczesnej zaleca si miejsco-
we uoenie elektrod wzdu koczyny dolnej. O efektywnoci powyszej metody, poza prawi-
Mona rwnie stosowa form dwufazow opi- je rodzaj i umiejscowienie elektrod podczas te-
sywanej terapii, tj. najpierw metod segmentar-
n, a nastpnie metod miejscow.
Impulsy typu TENS
Przezskrna elektryczna stymulacja nerww na-
ley do nowoczesnych technik stymulacji fizycz-
nej umoliwiajcej wpyw na modulowanie b-
lu. Stymulacja obwodowa, powodujca aktywi-
zacj mechanizmu przeciwblowego na pozio-
mie rdzenia krgowego, wpywa rwnie pobu-
dzajco na orodki nadrdzeniowe. Istotn rol
w hamowaniu blu odgrywa zstpujcy ukad
siatkowaty pnia mzgu (descending inhibitory
control), wywierajcy hamujcy wpyw na wst-
pujcy neuron blowy. Hamowanie to jest reali-
zowane za porednictwem neuroprzekanikw,
uwalnianych z zakocze zstpujcych wkien: snej. Niewtpliw zalet jest moliwo wykony-
serotoniny i noradrenaliny, oraz poprzez akty-
wacj interneuronu enkefalinergicznego rogw
tylnych rdzenia. Z kolei na orodkowe dziaanie
stymulacji elektrycznej wskazuje dugotrwaa
Elektrostymulacja konwencjonalna jest dobrze
tolerowana przez pacjentw w wikszoci przy-
padkw blowych i od niej najczciej rozpo-
czyna si terapi. Tam, gdzie niemoliwe jest sto-
sowanie HF TENS, wprowadza si LF TENS. Na-
tomiast TENS uderzeniowy znajduje zastosowa-
nie u chorych, u ktrych poprzednie odmiany
przezskrnej elektrostymulacji nerww byy nie-
skuteczne.
dowo dobranymi parametrami prdu, decydu-
rapii. Najczciej stosuje si elektrody jednora-
zowego uytku oraz elektrody wielokrotnego
uytku wykonane z gumy silikonowej lub meta-
lu w ukadzie dwuelektrodowym lub czteroelek-
trodowym. Elektrody najczciej umieszcza si
lokalnie, przykrgosupowo lub w specyficznych
punktach stymulacyjnych (punkty motoryczne,
akupunkturowe, trigger points).
Wskazaniami do stosowania przezskrnej elek-
trostymulacji nerww s umiejscowione ble po-
chodzenia somatogennego i neurogennego. Te-
rapi TENS mona stosowa w blach naczy-
niowych, niedokrwiennych w obrbie koczyn
grnych i dolnych, np. w chorobie Raynauda
i chorobie Buergera. Podejmowano rwnie pr-
by stosowania terapii w leczeniu dusznicy bole-
wania zabiegw w warunkach domowych za po-
moc ministymulatorw. Przeciwwskazania:
rozlane ble trzewne, ble o podou psycho-
gennym oraz wszczepiony rozrusznik serca.

33
 Fizjoterapia w chorobach ukadu sercowo-naczyniowego
Ryc. 7.8. Aparat do elektroterapii producent: Fir-
ma Handlowo-Usugowa Technomex; www.techno-
mex.com.pl (wykorzystano dziki uprzejmoci)
Elektrostymulacja wysokonapiciowa
Naley do nowych metod z zakresu elektrotera-
pii. Jest okrelana w skrcie jako EWN lub HVES
(high voltage electrostimulation) albo HVS (high
voltage stimulation). W metodzie tej stosuje si
krtkie, nastpujce po sobie impulsy szpilkowe
monofazowe, okrelane jako impuls podwjny,
o czasie trwania 5200 s, czstotliwoci 1120
Hz i wysokim napiciu do 550 V.
Pod wpywem zabiegu moliwe jest pobudze-
nie zarwno czuciowych, jak i ruchowych w-
kien nerwowych. Wanym efektem uzyskiwanym
w trakcie stosowania metody jest m.in. moliwo
gbokiej penetracji tkankowej i aktywizacja g-
bokich wkien miniowych. W metodyce za-
biegowej stosuje si technik stabiln i labiln.
Prd wysokonapiciowy wykazuje dziaanie prze-
ciwblowe oraz poprawia ukrwienie tkanek.
Metoda ta znajduje zastosowanie w leczeniu za-
burze krenia obwodowego (pobudza kre-
nie obwodowe), owrzodze, obrzkw i dolegli-
woci blowych. Moe by stosowana u osb le
tolerujcych bodce fizykalne. Wrd najwa-
niejszych przeciwwskaza wymienia si roz-
rusznik serca oraz zaburzenia rytmu serca.
Prdy interferencyjne
Spord prdw bodcowych redniej czstotli-
woci szczeglnie popularne s prdy interfe-
34
rencyjne, tzw. prdy Nemeca. Mog by sto-
sowane w sposb stabilny bd labilny, w zakre-
sie staej albo zmieniajcej si czstotliwoci.
W praktyce najczciej wykonujemy zabiegi t
metod z zastosowaniem techniki kwadripolar-
nej. Dobierajc odpowiednio zakresy czstotli-
woci, mona wywoywa okrelone efekty tera-
peutyczne: skurcze bd rozlunienie mini, po-
budzenie krenia, popraw ukrwienia tkanek,
normalizacj ukadu wegetatywnego lub umie-
rzenie dolegliwoci blowych.
Zastosowanie prdw Nemeca, np. w chorobie
Buergera, przyczynia si do poprawy parametrw
oscylacyjnych, wzrostu temperatury w chorej
koczynie, w efekcie czego uzyskuje si wydu-
enie cieki chodu i korzystny wpyw na trofi-
k tkanek. Wrd gwnych wskaza z zakresu
schorze ukadu sercowo-naczyniowego wy-
mienia si zaburzenia ukrwienia z powodu ze-
spow naczyniowych. Nie naley stosowa tej
formy terapii u chorych z wszczepionym stymu-
latorem serca.
Pola wielkiej czstotliwoci
Prdy wielkiej czstotliwoci wytwarzane w dia-
termii krtkofalowej i mikrofalowej daj efekt
przegrzania tkanek, z t rnic, e w DKF-ie
przegrzanie tkanek nastpuje poprzez wytwa-
rzanie ciepa endogennego (wewntrznego), na-
tomiast mikrofale powoduj przegrzanie po-
wierzchniowe. W zalenoci od dobranych pa-
rametrw zabiegowych oraz rodzaju aplikatora
energii wpywamy na gboko dziaania ciepa
wytwarzanego w czasie zabiegu.
Wspomniane fale elektromagnetyczne s czsto
stosowane pod postaci impulsowego pola ma-
gnetycznego wielkiej czstotliwoci generowane-
go przez nowoczesne urzdzenia, ktre wywouje
zblione efekty terapeutyczne, ale bez skutku g-
bokiego przegrzania tkanek, co w konsekwencji
rozszerza zakres oglnych wskaza do tej formy
leczenia. Specyfika dawkowania energii opiera si
na odczuciach subiektywnych pacjenta i wyrao-
na jest w czterech stopniach przedstawionych
w poniszej tabeli (za Kolster, Ebelt-Parotny, 2001).
 Rodzaje zabiegw fizjoterapeutycznych

Tab. 7.1. Dawkowanie DKF

Stopie dawki Dziaanie
I (dawka atermiczna) Nie odczuwa si ciepa
II (dawka oligotermiczna) Czuje si lekkie ciepo
III (dawka termiczna) Przyjemne rednie
odczuwanie ciepa
IV (dawka hipertermiczna) Bardzo silne, ledwie do
wytrzymania uczucie ciepa

W schorzeniach ukadu sercowo-naczyniowego

prdy wielkiej czstotliwoci stosuje si midzy
innymi w celu: zwikszenia przepywu krwi i ua-
twienia odpywu krwi ylnej i chonki (w kardio-
miopatiach), zmniejszenia skurczu mini, zwik-
szenia obwodowego przepywu krwi, poprawy
ukrwienia cian naczyniowych, poprawy ukrwie-
nia tkanek zaopatrywanych przez naczynia obj-
te procesem chorobowym (choroba Buergera),
pobudzenia czynnoci wydzielniczej nerek, uzy- Ryc. 7.9a. Generator krtkich fal producent: Fir-
skania znacznego rozszerzenie naczy krwiono- ma Handlowo-Usugowa Technomex; www.tech-
nomex.com.pl (wykorzystano dziki uprzejmoci)
nych oraz obnienia cinienia ttniczego krwi
(nadcinienie ttnicze). Do bezwzgldnych prze-
ciwwskaza do stosowania terapii zalicza si
m.in.: obecno elementw metalowych w polu
zabiegowym, stymulator serca, ylakowato
i owrzodzenia podudzi, zaburzenia czucia w ob-
szarze zabiegowym, zaawansowan miadyc,
ci, miesiczk, wiek dziecicy.

Pole magnetyczne niskiej

czstotliwoci
Pola magnetyczne o niskiej czstotliwoci s jed-
n z nowszych form terapii fizykalnych stoso-
wanych bardzo powszechnie, cho, jak wiemy,
terapeutyczne dziaanie wspomnianych pl zna-
ne byo ju w staroytnoci. Specyfik pola ma-
gnetycznego jest moliwo przenikania przez
wszystkie struktury ludzkiego organizmu.
Mechanizm biologicznego oddziaywania na
tkanki jest zoony i nie do koca zbadany. Do-
tychczasowe badania naukowe opisuj dziaanie
pulsujcego pola magnetycznego na poziomie
tkankowym i komrkowym. Zaobserwowano, e
pod wpywem pulsujcego pola magnetycznego
Ryc. 7.9b. Przenona diatermia Autotherm 390
producent: Firma Handlowo-Usugowa
Technomex; www.technomex.com.pl
(wykorzystano dziki uprzejmoci)
nastpuje m.in. wzrost aktywnoci enzymatycz-
nej (gwnie enzymw transportujcych tlen),
wzrost cinienia parcjalnego tlenu, obserwuje si
te wpyw na jony potasu, sodu, nasilenie oddy-
chania tkankowego, zwikszenie zawartoci
DNA, zwikszenie syntezy ATP, stymulacj
cAMP. W konsekwencji to wpywa na rozrost ko-
mrek nabonkowych i ziarniny.

35