orta asya trk dtarihi denilince aklmza gelmesi gereken ilk balklar unlar olmaldr:

Gebelik Yerleiklik

1.hayvanclk 1.tarm
2.adr 2.ticaret
3.tanabilir sanat 3.mimari
4.szl hukuk 4.kalc sanat
5.szl edebiyat 5.kalc hukuk
6.yazl edebiyat

Byk Trk Gleri

Nedenleri

-iklim artlar
-nfusun hzla artmas
-hayvan hastalklar
-boylar aras mcadele
-d basklar (in-mool)
yeni yerler fethetme arzusu

Sonular

-dnyann eitli yerlerinde deiik trk devletleri kuruldu

-trk kltr geni corafyalara yayld
-trk tarihini incelemek zorlat

Trk Devletleri

AVRUPADA KURULANLAR
-Avrupa Hun Devleti
-Bulgarlar
-Macarlar
-Avarlar
-Kpaklar (Kumanlar)
-Peenekler
-Uzlar
**Hristiyanlatlar.

ASYADA KURULANLAR
-Asya Hun Devleti
-Gktrk
-Kutluk
-Uygur
-trg
-hazar
-krgz
-sibirler
-ouzlar
**Ulusal Kimliklerini Korudular
 Asyada Kurulanlar

skitler (Sakalar)

*Bilinen ilk Trk topluluudur

-At evcilletirmilerdir.
-Atl gebe kltr eemendir.
-Alper Tunga ve u destanlar vardr.
-Tomris ad verilen kadn hkmdarlar vardr.
-Amazon denen kadn savalar vardr.
-Altn ilemeciliinde ileri gitmilerdir.

Asya Hunlar

**Bilinen ilk Trk devletidir.

-Teoman tarafndan kurulmutur.
-En nemli hkmdarlar Mete Handr.
-Mete Han ini alabilecek gte iken asimile olmamak iin almam ve vergiye balamtr.
-Trkleri bir bayrak altnda toplamtr.
-10luk sistemi kurmutur.
-pek Yoluna egemen oldular.
-lerleyen dnemde in entrikalar ve taht kavgalar yznden devlet Dou ve Bat olmak zere ikiye
ayrld.
-inliler tarafndan ykld.
*in Seddi bu dnemde yapld.

Kavimler G

-375 ylnda ortaya kt.

-Trklerin batya doru balatm olduklar g dalgalardr.
Sonular
-Roma mparatorluu ikiye ayrld.
-Dou 1453 ylnda ykld. -Bat 476 ylnda ykld.
-Avrupada Feodal rejim egemen oldu. Derebeyleri ortaya kt.
-Avrupann etnik yaps deiti.
-Skolastik felsefe g kazand.
-Hristiyanlk ikiye ayrld.
-Katolik -Ortadoks
-lk a son buldu.
-Orta a kuruldu.

Gktrk Devleti
***Trk adyla kurulan ilk Trk devletidir.
-pek Yoluna sahip olmak iin savamtr. Bu amala nce Sasanilerle ittifak yapp Akhunlar ykm
daha sonra ise Bizans ile ittifak yapp Sasanileri ykmlardr.
*Sasanilerin yklmas Hz.merin ran fethine ortam hazrlamtr.
-inliler tarafndan yklmtr.
Kutluk Devleti (II.Gktrk)
-inlilere kar verilen bamszlk mcadelesi sonucunda Kutluk Kaan tarafndan kurulmutur.
Kutluk Kaann nvan lteritir.
-En geni snrlara ulamtr.
*En parlak dnem olan Bilge Kaan dneminde ilk yazl ant olan Orhon Antlar oluturulmutur.

Uygurlar
-Kutluk Bilge Kaan tarafndan kurulmutur.
-Maniheizm dinini benimsediler. Bu dinin dier ad Ik dinidir.
-Tapnakl bir dindir. Bu sebeple yerleik yaama gemek zorunda kaldlar.
**Yerleik yaama geen ilk Trk devletidir.
-Balk ad verilen ilk ehirler kuruldu.
-Mimari alanda gelitiler.
-Tarm ve ticaret geliti.
*Kt ve matbaay kullandlar.
-Yazl hukuk geliti.

Dier Trk Devletleri

Trgler
-lk metal paray bastrdlar.

*Hazarlar
-Musevilik, slamiyet ve Hristiyanln kabul grd dinsel bir hogrye sahip Trk devletidir.
-Paral ordular vardr. Bu durum devletin ksa srede yklmasnda etkili olmutur.

Krgzlar
-Halen yazlmakta olan ve dnyann en uzun destan olan Manas Destan bunlara aittir.
-Yenisey Yaztlarn oluturmulardr.
Not: Yazl ilk ant Yenisey Antlardr. Fakat okunamamas sebebiyle bunun yerine Orhon Antlar
yazl ilk antlar olarak kabul edilmektedir.

Sibirler
-Orta Asyaya isim verdiler.
-Anadoluya aknlar yaptlar.

Ouzlar
-En kalabalk Trk boyudur.
-Anadoluya geldiler.

Avrupa Hun Devleti

*Avrupada kurulan lk Trk devletidir.

Bulgarlar
-Hristiyanlatlar.
Macarlar
-Hristiyanlatlar.

Avarlar
*stanbulu kuatan ilk Trk devletidir.

Klaklar
-Trklerin en gzel boyudur.

Peenekler
-Devlet kuramadlar.
*stanbulu kuattlar.
-Bizans ordusunda paral askerlik yaptlar.

Uzlar
-Ouzlarn Avrupaya g edenleri.

Orta Asya Kltr ve Uygarlk

Devlet Ynetimi

Hkmdar: Devlet ynetimindeki en yetkili kiidir.

Grevleri: Orduyu komuta etmek.

Kurultaya bakanlk yapmak.
Tre koymak.
Treye uymak.
Halkn huzur ve refah iin almak.
nvanlar: Han, Hakan, Kaan (en yaygnlar). lteri, ltebet, dikut, Tanhu, anyu.
Alametleri: Ota kurmak (adr), Tu, Davul, Taht, Sancak, Yay, Serpu (balk),
Kotuz/Sorgu (bataki ty)

Kurultay- Toy- Kenge

-Devlet ilerinin grlp karara baland meclistir.
-Sava
-Bar
-Vergiler
-Treler (Koyma, Kaldrma, Deitrime)
-Devlet ynetimi
-Alnan kararlar Hakan bile balar.
-Yeri geldiinde Hakan bile belirleme yetkisini vardr.
*Kurultay yelerinin Bulunduu toplulua Toygun denir.
 Kurultayn banda Hakan ve Hatun bulunur. Etrafnda ise Ba Beyleri, htiyarla, Hanedan
Mensuplar ve Hkmet yeleri bulunur.

Hkmet yeleri

-Ayguci: Vezir
-Yarguci: Yarg
-Tudun: Vali (vergi denetmeni)
-Tigin: Hkmdar ocuu
-ad: Vali (Hkmdarn en byk olu)
-Bitikci: Yazma
-Tamgac: Yazma
-Al: Hazine
-Apa: Sivil memur
-Tarkan: Komutan