Professional Documents
Culture Documents
Muhli̇si̇ Cem Sultan Mersi̇yesi̇
Muhli̇si̇ Cem Sultan Mersi̇yesi̇
ARATIRMALARI DERGS
Cilt: 4, Say: 1, 2015
Sayfa: 121-133
z
XV. yzyln sonu ile XVI. yzyln banda yaam olduunu dndmz Muhlis, Cem
Sultan adna bir mersiye kaleme almtr. Muhlisnin yazm olduu mersiyeden Cem Sultan
ile bir alakas olabileceini dnmekteyiz. Bu alaka, Muhlisnin Cem Sultann himayesi
altnda olan irlerden biri olmas mnasebetiyle olabilecei gibi, Cem Sultandan az da olsa bir
iyilik grmesi eklinde de olabilir. Bunlarn dnda Cem Sultann yannda olmasa da onu
seven bir ir de olabilir. Her ne sebeple olursa olsun, Muhlis bu mersiyesi ile Cem Sultana
olan sevgisini yanstm, ona olan vef borcunu demek istemitir.
Muhlisnin bu mersiyesi, XV. yzyln ilk byk iri saylan eyhnin Germiyan Bei iin
yazd mersiye ile benzerlik gstermektedir. Bu benzerlik, Muhlisnin eyhden esinlenerek
bu mersiyeyi yazd dncesini aklmza getirmitir. Bu dorultuda, makalemizde Cem
Sultan mersiyesi yannda, iki mersiye arasndaki benzerliklere de rneklerle yer verilmitir.
Abstract
We think that Muhlis lived between XV-XVI. century. He wrote an elegiac poetry about Cem
Sultan. We can understand that he was a relation with Cem Sultan by means of this elegiac
poetry. It is a relation Cem Sultan could protect him. In addition he might take favour from
Cem Sultan. Even though hi didnt live next to Cem Sultan, he could be a poem liking Cem
Sultan. Under any circumstances Muhlis, demonsrated that he was really inter Cem Sultan
with the elegiac poetry and he wanted to repay the loyalty debt to Cem Sultan.
The poetry of Muhlis, resembles a poetry which eyh being the firs great poem in XV. century
wrote for Germiyan Bey. This resembling springs to mind that Muhlis wrote the poetry taking
insprition from eyh. In this direction the article includes the similarity between two poetry as
well as the elegiac poetry of Cem Sultan.
Muhlisnin Hayat
Yazmza konu olan Cem Sultan Mersiyesinin iri Muhlis, 15. yzyln
ikinci yars ile 16. yzyln banda yaam olmaldr. Hayat hakknda bilgi
edinmek iin mracaat ettiimiz kaynaklarda farkl yzyllarda yaam
Muhlis mahlasl alt irden sz edilmesi, mersiyenin iri Muhlisnin bu
alt irden hangisi olduu hakknda karar vermemizi gletiren bir
nedendir. Ancak, kaynaklarda Muhlis mahlasyla kaytl irlerin nemli
ksmnn, 17. ve 18. yzyllarda yaam olmas 1, 15. yzyln sonlarnde
veft eden Cem Sultan iin mersiye yazmalar ihtimlini imknsz klan bir
sebeptir. Bu irler ierisinde, 15. yzyl sonlar ile 16. yzyl balarnda
yaayan ve ehzde Bayezdin hocas Cafer Efendinin olu olan
Muhlisnin, Cem Sultn Mersiyesinin iri olmas ihtiml dhilindedir.
Hatt, ... 27 Ocak 1495te Romadan ayrlan Cem, Castel Capuana denilen yerde
29 Cemziyelevvel 900 (25 ubat 1495) tarihinde ld. 2 cmlesinde belirtildii
zere, 1495 yl balarnda len Cem Sultana, bu yllarda hayatta olan
Muhlisnin bir mersiye yazmas ihtimli yksektir denilebilir.
1 Muhlis mahlasl dier irler: 1. (.1027/1618) stanbulda dodu. Asl ad Hzr elebidir.
Mekkeyi ziyareti srasnda ld. Dneminin tannm airlerindendir. 2. Muhlis:
(.1099/1687) Asl ad Mehmettir. Sar Ali Paann oludur. Deftardar Bey sanyla tannd.
renim grd. Divan hacelii zmresine katld. ki kez yenieri efendisi ve Haseki Sultan
Kethudas oldu. Daha sonra 1086/ 1675-76 ylnda defterdar oldu. Vezaret ile kubbe vezirliine
atand. Dneminin tannm bilginlerindendir.; Muhlis: (.1144/ 1731-32) stanbulda dodu.
Asl ad Ahmettir. Tevfik-zde Mehmet Efendiden mlzm oldu. Ktiplik yapt. Daha sonra
Rumelide kadlklarda bulundu; Muhlis: Asl ad Emir Giysdur.; Muhlis: eyhulislam-zade
sanyla tannd.
2 DA; TDV Yay., C 7, stanbul 1993, s. 284.
3 pekten, Haluk v.d.; Tezkirelere Gre Divan Edebiyat simler Szl, Kltr ve Turizm
Bakanl Yay., Ankara 1986, s. 296-297.
4 Knal-zde Hasan elebi: Tezkiret-uara, Eletirmeli baskya haz.: Dr. brahim Kutluk,
C.2, 2.bsk., TTK Yay., Ankara. 1989, s. 884.
[122]
mer Faruk GLER
5 Knhl-Ahbrn Tezkire Ksm; Haz.: Dr. Mustafa sen, Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek
Kurumu, Atatrk Kltr Merkezi Yay., Ankara 1994, s. 188.
6 Ferit Develliolu; Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat, Aydn Ktb., 21. Bs., Ankara 2004, s.
673.
[123]
Muhlisnin Cem Sultan Mersiyesi
benzerlikler arz ettii tespit edilmitir. XV. yzyln ilk byk dvn iri
saylan eyh, bu mersiyeyi;
[124]
mer Faruk GLER
Ol eh an ki lufu-y-ile pr af-y-dk
imden ger dir iimiz h u v-y-imi (ey)
beytinin ilk msranda olduu gibi grlen gemi zaman eki ile aktarlr.
eklindeki ilk beytinde grlecei zere imi redifi ile balar. Beyitte dnya
alak, hileci ve cef ektirici olarak nitelenir.
beyti ile balar. O da ilk beyitte felein grnen yzn yay andran
gkkuana benzetir. Oysa, bu yaydan atlan hep bel oklardr. (Bu
yaydan, doru, drst, kilikli, yiit ve yardmsever olanlara hep bela oku
atlr). Bu beyitle, ir felein gerek ac yzn, ardndan alad Cem
Sultann lm ile rendiini m eder. Cem Sultann lmnden felei
sorumlu tutar. kinci beyitte ise, eyh gibi dnynn vefsz oluunu iler.
Tze gelin gibi grnp insan aldatan dnyann, aslnda ii gc hle olan
vefsz bir kocakar olduunu belirtir:
[125]
Muhlisnin Cem Sultan Mersiyesi
[126]
mer Faruk GLER
[127]
Muhlisnin Cem Sultan Mersiyesi
Veleh Meriye 9
I
1 aru elinde utd avs-i u imi
O diy hem atdu sehm-i bel imi
9 almaya kaynaklk eden eser, Milli Ktphane 06 ML YZ A 3810 3810 numaral iir
mecmuasdr. Mersiye; Mecmuann 119b sayfasnda kaytldr. Ayrntl bilgi iin bkz.
GLER, mer Faruk, Mill Ktphane 06 ML YZ A 3810 Numaral iir Mecmuasnn
Mecmualarn Sistematik Tasnifi Projesine (Mestap) Gre Tasnifi, Yksek Lisans Tezi, Kocaeli,
2015.
[128]
mer Faruk GLER
II
1 Ala ki alar anu in ins cn dai
Dutar azsn anu iki cihn da
III
[129]
Muhlisnin Cem Sultan Mersiyesi
IV
1 Ol burc- urbet ateri Suln Cem an
Ol bezm-i zveri Suln Cem an
[130]
mer Faruk GLER
V
1 Y Rab mekn b- behit-i bern ola
R ir- lufu iinde an ola
[131]
Muhlisnin Cem Sultan Mersiyesi
Kaynaka
Aynur, Hatice, Cem airleri, lmi Aratrmalar, S.9, s.33-43, stanbul, 2000.
[132]
mer Faruk GLER
pekten, Haluk v.d.; Tezkirelere Gre Divan Edebiyat simler Szl, Kltr
ve Turizm Bakanl Yay., Ankara 1986, s. 296-297.
Develliolu, Ferit; Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat, Aydn Ktb., 21. Bs.,
Ankara 2004.
DA; TDV Yay., C 7, stanbul 1993.
Dilin, Cem, Yeni Tarama Szl, TDK Yaynlar, Ankara, 2013.
Enver, Hasen, Ferheng-i Feorde-i Suhen, ntirt- lm, 2 Cilt, Tahran, 1390.
Horata, Osman, Cem airleri, Trk Edebiyat Tarihi, KTB Yaynlar, C.2,
s.91-96, Ankara, 2007.
sen, Mustafa, Cem airleri, telerden Bir Ses, Divan Edebiyat ve
Balkanlarda Trk Edebiyat zerine Makaleler, Aka Yaynlar, Ankara,
1997.
Kurnaz, Cemal eltik, Halil, Divan iiri ekil Bilgisi, Kurgan Edebiyat
Yaynlar, Ankara, 2013.
Knhl-Ahbrn Tezkire Ksm; Haz.: Dr. Mustafa sen, Atatrk Kltr, Dil ve
Tarih Yksek Kurumu, Atatrk Kltr Merkezi Yay., Ankara 1994.
Knal-zde Hasan elebi: Tezkiret-uara, Eletirmeli Baskya haz.: Dr.
brahim Kutluk, C.2, 2.bsk., TTK Yay., Ankara. 1989.
Okur Meri, Mnevver, Cem Sultan, Hayat, Esareti, Edeb Kiilii, Eserleri,
iirleri, ahsi Yayn, stanbul, 2006.
Parlatr, smail, Osmanl Trkesi Szl, Yarg Yaynevi, Ankara, 2009.
Redhouse, Sir James W., Turkish and English Lexicon, ar Yaynlar,
stanbul, 2006.
Stengass, F. J., A Comprehensive Persian-English Dictionary, ar Yaynlar,
stanbul, 2005.
emseddin Sm, Kms- Trk, ar Yaynlar, stanbul, 1978.
eyh, Dvn: sen, Mustafa- Kurnaz, Cemal, eyh Dvn, Aka Yaynlar,
Ankara, 1990.
[133]