Alexander Papadopoulus

Avrupa Savandan
nce Trkiyeli Rumlar
zerindeki Zulm
PONTUS TRAJEDS 1914 - 1922
KARA KTAP

pencere
y a y n la r
 Alexander Papadopoulus
Resmi Belgelerle
Avrupa Savandan nce TrkiyeIi
Rumlar zerindeki Zulm
 Bu kitabn Yayn haklan
Pencere Yaymlanna aittir
Archmandrite Alexander Papadopoulos
Yunancadan eviren: Carrolll N. Brown, PH.D. New York City Koleji
Oxford University Press Amerikan Blm 1919
Birinci Bask: Ocak 2013
Kapak: Hseyin Yolda
Bask ve cilt: Ban Matbaas
Davutpaa Cad. Gven San. sitesi C Blok No 291 Topkap
Tel: (0212) 674 85 28

Yayn Ynetmeni: Muzaffer Erdodu

ISBN 978-605-4049-59-2

PENCERE YAYINLARI: 281

pencereyayinlari@hotmail.com

p en c ere
yaynlan

Osmanaa Mah. Pavlonya Sok. Nuholu han No. 10/6

Kadky / STANBUL TEL: (0216) 414 64 41
 Alexander Papadopoulus

Resmi Belgelerle

Avrupa Savandan Once

TrkiyeIi Rumlar
zerindeki Zulm
EK
PONTUS TRAJEDS
1914 -1922 / ATNA 1922
KARA KTAP
eviren: Attila Tuygan, Anais Martin, Adnan Kymen
 NDEKLER

Yazarn nsz 7
Trke Baskya nsz Jntrklerin Vatandalarna Kar Cihad 10
1. Blm: Gstermelik Anayasal Rejimin Kuruluundan Balkan
Savana Kadar Olan Dnemde Jntrklerin Rumlara
Ynelik Politikalar 30
2. Blm: Edirneyi Geri Almak in lerledikleri Tarihten 1914n
Bama Kadar, Trklerin Helen Kart lgnlklar 47
1. Malkara Civarndaki Olaylar 58
2. Malkara Civarndaki Kylerdeki Olaylar 60
3. Hayrabolu Yresindeki Olaylar 66
zmir'deki Olaylar 90
Bergamadaki Olaylar 92
3. Blm: Avrupada Savan Patlak Vermesine Kadar Geen Srede
zellikle 1914 Ylnda Trakya ve Anadoluda Yaanan Kitlesel Zulmler 95
YklanKyler 122
Amerikan-Yunan Cemiyeti Genel Konseyi 164
Pontus Vajedisi 1914-1922 167
Giri 168
statistikler 170
Kilise ve Cemaat Kaytlarna Gre Kyma Urayan Pontus
Rumlarna likin Genel Tablo 194
1921 Ylnn Haziran, Temmuz ve Austos Aylarnda Pontuslu
Rumlara Ynelik Trk Zulmlerine Dair Birka Ksa Not 196
Yukardaki Notlara Yaplan Baz Ekler 199
Bafra Katliamndan Kaan ve Trakyada, Sa Kurtulmay Baaran 100
Kii le Birlikte Yunanistana Giden Bir Gemiye Binem Bir Grg
Tannn fadeleri Inda Bafra Trajedisi 201
Bafrallarm Srlmesi 202
ikinci Kafile 203
Drdnc Kafile 204
Pontusun nyesindeki Trajik Olaylar 206
Samsunda Yaynlanan 25 Eyll 1921 Tarihli Trke EaW"
Gazetesinden Alnm Liste 207
Samsunda Yaynlanan 4 Ekim 1921 Tarihli Trke Eali
Gazetesinden Alnm Liste 213
Kara Kitap 215
Pontustaki Rum Nfusun ahadetleri 216
Giri 218
Amasya Vilayeti 220
Niksar Vilayeti 241
Trabzon Vilayeti 244
Maka Piskoposluk Blgesi 249
Tokat Piskoposluk Blgesi 254
ebinkarahisar Piskoposluk Blgesi 256
Giresun Piskoposluk Blgesi 259
Orta ve Bat Anadolu Hakknda Kayseri Piskoposluk Blgesi 263
Ankara Piskoposluk Blgesi 266
Nemrik Piskoposluk Blgesi 270
Efes Piskoposluk Blgesi 272
Ske Piskoposluk Blgesi 275
Aydn Piskoposluk Blgesi 280
Alaehir Piskoposluk Blgesi 285
Erdek Piskoposluk Blgesi 289
Marmara Adas Piskoposluk Blgesi 291
Bursa Piskoposluk Blgesi 292
znik Piskoposluk Blgesi 293
zmit Piskoposluk Blgesi 299
Kadky Piskoposluk Blgesi 303
Dou Trakyadaki Rum Ortodoks Nfusun Katledilmeleri stanbul
Bapiskoposluu 310
Terko Piskoposluk Blgesi 311
atalca Piskoposluk Blgesi 314
Silivri Piskoposluk Blgesi 315
Marmara Erelisi Piskoposluk Blgesi 316
Gaziky ve Chora Piskoposluk Blgesi 317
Mrefte Piskoposluk Blgesi 318
Gelibolu Piskoposluk Blgesi 319
Enez Piskoposluk Blgesi 320
Dimetoka Piskoposluk Blgesi 321
orlu Piskoposluk Blgesi 322
Krklareli Piskoposluk Blgesi 322
Edime Piskoposluk Blgesi 325
Son Sz Trk Cumhuriyeti 327
 YAZARIN NSZ

ngiliz gazeteci Ailen Upward, 1910da Bankrupt Turkey*

balkl yazsnda yle der: Yunanllar, Jntrkn sere
parman Abdlhamidin belinden daha kaln sayarlar. Ta
nnm gazetecinin yukardaki szcklerde ima ettii bu de
rin bilgelik ve alg, elinizde tuttuunuz almann aratrma
y ve kaydetmeyi amalad sonraki korkun olaylar tara
fndan da kantlanmtr.
Bu ifadenin, gerei tam olarak yanstmas ve Jntrkle-
rin Rumlara kar iledikleri gaddarlklarn tam olarak yans
tabilmesi iin, politik arenada Rumlar zerindeki ayrmc
basklarn, ilk belirtilerinden itibaren ele alnmas gerekir.
Bylece gerekler yaln olarak gsterilebilir ve binlerce
masum Rumun kurban olduu bu gaddarlklarn gereklik
leri konusunda kamuoyu aydnlatlabilir ve kukular tama
men ortadan kaldrlabilir.
Ancak, btn halklara yneltilmi bu mezalime dair olgu
larn topu ve bu olgulara dair basl kaytlar, tek bana ele
alndnda, ne olaylarn fiili durumunu gstermeye yeterli
olur, ne de Trkiyedeki Rumlarn, Jntrk imparatorluu
nun snmlenmesi sonucunda n alnm olan bir progra
mn kurbanlar olduu gerei ikna edici bir ekilde kantla-
*. Forum, cilt 44, Kasm 1910, s. 513-24
nabilir. Bu durumda aa vurulmayan bir duygu her daim
var olacaktr ki, o da, bir ok basn organna gre, cehaletin
ve Rumlarn ayrlk eilimlerine ve onlarn Trklerin bu
Helen kart politikay benimsemesini provoke eden B
yk dealanna verilen destein bir sonucu olarak Jntrkler
ve ibirlikilerinin azimle cesaretlendirilmi olduklardr.
Bundan tr, bu alma, Jntrklerin gnahlarm hafif
letmek, Rumlar zerindeki sorumluluklarnn bir ksmn
zerinden atmak amacyla kurnazca ortaya atlm bu arg
mann yaylmasn nlemek iin Rumlar zerindeki Jntrk
eziyetini en bandan itibaren dikkatlice aratracaktr. al
ma ksmdan olumaktadr:
tik blm, ksaca, Jntrklerin, Balkan Savana kadar
Trkiyedeki anayasal hkmet diye nitelenen ynetim bi
iminin yine onlar tarafndan yeniden yaplandrlmasn ele
alyor.
kincisi, Trk ordusunun Edirneyi geri almak iin ilerle
dii dnemden 1914n balangcna kadar gerekletirilen
azgm saldrganl inceliyor.
ncs, Avrupa Savanm patlak verdii 1914 ylma
kadar yaanan sayz zulm kaydediyor.
Trakya ve Anadoludaki Rumlarn korkularnn ve kor
kun straplarnn tablosu, Trakya ve Bulgaristandaki Yu
nanllara kar Trklerin Bulgar mttefikleri ve yardmclar
tarafndan ilenen ezamanl gaddarlklarm da zel bir b
lm olarak ierirse, alma tamamlanm saylacaktr. Ger
i, Bulgarlarn rezillikleri gibi, kaydedilmesi gereken yle
ok olay var ki, ayet onlarn bu utan verici ileri yalnzca
tek bir blm iine tktnlsayd, hem doalar hem de nice
likleri asndan bir btn olarak ele alndnda, uygarla
ve tarihe kar bir su ilenmi olurdu. Bu nedenle, Trki
yedeki Rumlar zerindeki zulmn zl ve doru bir tarihi
okurun dikkatine sunulmadan nce, Bulgarlarn ktlkleri
ni de zel bir bilimsel inceleme iinde kaydetmek daha uy
gun grnyor. Empatiyi artracak ve Trkiyenin hl kan
dklen, haklan inenen ve Mslman olmaya zorlananla-
nn inilti ve feryatlannn iitildii Anadolu veya Avrupa dz
leminde ufuk ac bir anlatnn daha meydana ktm umut
ediyorum.
 TRKE BASKIYA NSZ
JNTRKLERN VATANDALARINA KARI CHADI

Sait etinolu

Alexander Papadopoulosun Resmi Belgelerle, Avrupa Sa

vandan nce Trkiyeli Rumlar zerindeki Zulm adl a
lmas Trkede pek bilinmeyen bir tarihe k tutar. Papado
poulosun eseri bu dneme ilikin nemli bir eksiklii dol
durmaktadr. Papadopoulus bu nemli ariv almasyla Os-
manl corafyasnn kadim halklarnn tarihsel topraklarndan
kaznmasnn sistematiini okuyucular ile paylar.
Anayasal reformlar ve vaatlerle rten 1908 ttihat ve
Terakki Cemiyeti darbesinden sonra oluan siyaseti ksaca
yle zetlemek mmkn: Hamidin yerine Osmanl coraf
yasna daha tehlikeli binlerce TC mensubu despot tremi
ve devlete el koymulardr.
Bu bakmdan 1908 bir aldatmacadr. Anayasal reform
szleri sorunu gelecee yayarak rtmeye yneliktir. Jn
trklerin ajandasnn en nemli maddelerden biri etnik te
mizliktir. 1908 ncesi Balkanlarda ve zellikle Makedonya
blgesinde Jntrk yneticilerinin eylemleri de bu konuda
ak ipucudur. Grenebeli Bekir Fikri ve Enverin amcas Ha
lil (Kut) Paanm anlan bu adan reticidir. Talat ve di
erleri de bu konuda aktrlar; bunlarn en nemlilerinden
olan Jntrklerin ideologu, rgtleyicisi ve eylemcilerinden
Dr. Nazm daha 1908de zmirde Yunanl bir gazeteciye
corafyann kadim halklarnn kaznmasna ilikin ajandasn
pervaszca aklanmakla olacaklarn bir kronolojisini verir.
Nitekim olaylar, Dr. Nazmm izdii erevede gereklee
cek ve Osmanl corafyas Mslman-Trklerin dndaki
unsurlar asndan kan glne evrilerek Osmanl corafya
snn kadim halklar tarihsel topraklarndan kaznacaktr.
Kimileri canm kurtarabilmek iin suyun dier yanma
kendini dar atacak; kimilerinin ise byle bir ans olmayarak
-ki bunlar ezici ounluu oluturmaktadr- ya annda ya da
tehcir ad altnda soykrmla sonulanacak lm yolculuun
da tkenecekler ya da askerlik ad altnda yk hayvan ola
rak kullanlacaklar amele taburlarnda ryeceklerdir.
1909 Nisanmda Kilikyada vuku bulan katliamlar bir an
lamda olacaklarn da habercisidir. Yerel ittihatlarn yneti
minde birincisi gerekleen katliamlarn ardndan, olaylarn
yattnlmas iin ttihad ynetimince gnderilen Dedeaa
taburu ve yerel ttihadlann ibirliiyle kincisi gerekleen
katliamlar 25-30 bin Kilikyal Ermeninin ldrlmesi ve
mallarnn yamalanmasyla sonulanmtr. Bu bakmdan
Kilikya 1909 bir anlamda gelecekteki soykrmn bir prova
sdr.
Aydn mebusu Emmanuel Emmanueilidis Kilikya olayla
rm aklarken ttihat etkenini vurgular. Burada deinme
miz gerekli olan konu: Jntrkler merkezde katliam iin
emir vermemi olsalar bile, yerel Jntrkler olaylarda byk
apta yer almlar ve eski Trklerle [eski ynetim kalntlar
ile] birlikte Ermenilere kar ortaklaa bir parti tekil etmi
lerdir. zlr gibi yaptlar, dzeltmeler vaat ettiler ama ma
nen mteessir kalmadlar ve Ermeniler de, Ermeni lkele
rinde yabanc olarak yaamaya devam ederken, almasyla
terden slatm doduu yerini, servetini, toprak ve meyvele
rini ilk gelen yamacnn elinde greceklerdi. Emmanueili-

disin szleri bir geree iaret etmektedir. Olacaklar ok er
ken fark edilerek dikkat ekilmitir.
Bu bakmdan Osmanl parlamentosundaki Rum milletve
killeri tarafndan daha 1910da hkmete sunulan muhtra
nn girii bir umut krkln ifade etmektedir.
Maalesef, hemen Anayasann ilanndan sonra, Osmanl
imparatorluuundaki dier uluslara ynelik en iten ve en
kardee duygular iinde olmamaktan kaynaklanan saysz
olay, Rumlarn umutlarn krmaya yardm etti ve etmekte
dir. ..
Anayasann ilk iki yl boyunca Rum unsurunun ak
bir ekilde zararna olan Jntrklerin yaptklar eylerin gn
cel bir anlats olan Rum vekillerin bu muhtrasnn sonu
blmnde Rum unsurlarn maruz kald muameleyi zet
lemektedir:
.. Btn bu davranlar, Rum ulusal bilincinde bir kana
ati kesinletirmektedir; Rum halk klelemi bir halk olarak
grlmektedir, kimin daha aa bir pozisyonda tutulaca
Hkmetin dahili politikasnn amalarndan biridir; tam da
istibdat rejimi altndaki gibi, bu politika, Rum halkndaki g
ven eksikliini ve onun gelimesini engelleme eilimini de
vam ettiriyor. imdi her zamankinden daha fazla, Rumlar,
ulusal Trkletirme politikasna maruz brakmak iin
Anayasadaki Osmanl Milleti terimini kullanmaya yne
lik bir eilim var.
zellikle, Selanikte Ekim 1911 de Cemiyet tarafndan
alman kararlar sonrasnda Trk ve Mslman olmayan un
surlara kar bask politikas sistematik bir hal alarak resmi
bir programa balanacaktr. Alman kararlar ibret vericidir.
Bu kararlar Osmanl corafyasnn kadim halklar asndan
sonun balangcdr.
imparatorluun varl, Jn-Trk Cemiyetine ve btn
muhalefetin yok edilmesine baldr...
Jntrkler muhalefet ile birlikte gelecekte muhalif olabi
lecekler ile sindiremeyecekleri unsurlar da yok etmeye ka
rar vermi ve hemen uygulamaya geilmitir. Gelecekte
cumhurbakan olacak olan Mahmut Celal (Bayar) Bursada
alt bankadan istifa ettirilerek zmir TC katibi mesul
olarak grevlendirilerek Helen unsurlara kar sava rgtle
nir. Bu ekibin iinde gelecekteki soykrmlarda aktr olacak
Kuuba Eref, Kaymakam Pertev Bey [General Demir-
han], mutasarrflar Mahzar Mfit [Kansu], Dr. Reit... gibi
kiiler yer alacaktr. Kilikyadan sonra sava ncesi soykr
mn bir provas da Ege blgesinde gerekletirilir. Gerek
Kuuba Eref gerek Celal Bayar uygulanan boykot, sin
dirme, sabotaj ve ldrme politikalarnn baarsndan sz
ederek bu politika sonucu 1 milyon Rumun tarihsel toprak
larndan kazndn itiraf ederler.
Aydn mebusu Emmanuel Emmanueilidis uygulanan bu
resmi politikay vatandalara kar kutsal sava olarak nite
lendirerek:
Rumlara kar ilk darbe, savatan nce vurulmutu. 1914
senesinin ilk yarsnda, 250.000 Rum kovularak varlklarna
el kondu ve bu ekilde Trakya ile zmir blgesinin Trkle
mesi iin ilk adm atld. Ama bu yeterli deildi. Bu hareketin
en az 10 yllk bir sreci olmalyd. Bu sre zarfnda etnik te
mizlik program srarla uygulanacakt ve zaman zaman du
ruma gre, bask da elik edecekti. Sonunda Helenizm, b
yk ehirlerde toplatlp kstlanarak, nemsiz bir aznl
tekil edecekti. Kalanlar iin, hkmetin alaca idari ve
ekonomik tedbirler kfi olacakt. Zenginler Enverin sarf etti
i sylenen cmlesine gre fakir, fakirler dilenci ve hepsi
birden zengin fakir, Trklerin kle ve hizmetileri olacakt.
Sava ncesi uygulamalar raporlara yle yansmaktadr:

ifreli Telgraf
Gnderen Makam: Midilli Genel Valisi, 23 Nisan 1914
Protokol Numaras 11681
 Yunanistan Dileri Bakanl Makamna, alm 24 Ni
san 1914
6022
Bizim Ayvalk alt Konsolosu aadakileri bildirmektedir.
Mhrl zarf haberi dorulamaktadr. Ayvalk resmi ma
kamlarnda hararetli hareketler zlenmektedir... Bugn Ay-
valrka bir Trk ilebi ile muhtemelen 36. Alay vardndan
bu geminin takip altnda olmasnn gerekliini bildiriyor
(Yunan deniz kuvvetleri tarafmdan). Askerlere drt gnlk
kumanya verilmitir. ahsi haberlerden Bergamada ve civa
rnda durumun ekonomik boykotun yaygrnl, Rum mallan-
nrn tahribi ve Rumlara kar saldrlar yznden dayanlmaz
olduu bildiriliyor. Baz Rumlar zincir balan altnda ieri
lere gnderiliyor. Bundan dolay kadnlann ve ocuklann
Ayvalka vard bildiriliyor.
Midilli Valisi
Petihakis

ifreli Telgraf
Gnderen Makam: stanbul Yunanistan Elilii- Pera,
14 Mays 1914, saat 16.10
Protokol Numaras 14303
Yunanistan Dileri Bakanl Makamna, aln 15 Ma
ys 1914.
Acilen anakkale Konsolosluumuzdan aldm telegraf
bildiriyorum. Buradaki cemiyet Ruhani liderlerin Ekmenik
Patrikhaneye hereyin yok olduunu bildirin. anakkaleye
yakn kylerde Erenky, Neohori (Yeniky), Yeniehir ve
Kalafatlrlann rz ve mallan Trk Arnavut ve yerli Trklerin
zalim saldnlanndan kayp oluyor. Baltalarla saldranlar
5000 Rumu Erenkye zorla sefil ve plak durumda ittiler.
Yardm gnderin, yerel Metropolit madurlarn arasmda...
Acilen gerekeni yapn nk saldnlar her yere yaylyor...
Buraya gelip durumun vahametini gzlerinizle grn. Met
ropolit telegraf ... acilen gerekenleri yapp bizi kurtarn...
anakkale cemiyetinin muhacarat...
Eli
Panas

ifreli Telgraf
Gnderen Makam: Midilli Valisi, 23 Mays 1914, saat 20
Protokol Numaras 15659
Yunanistan Dileri Bakanl ve Babakan Makamlar
na, aln 24 Mays 1914.
ok Acele
. Anadoluda durum anlatabilecek durumdan ok daha va
him. Kylar Trk zlmmden kaan muhacirle dolup ta
yor. Muhacirleri almak iin yine iki gemi gnderdik. Kk
gemilerle ve yelkenli teknelerle yalnz bugn 300 mlteci
buraya vard. Bu olaylar yznden buradaki halk ok heye
can iinde. Rum nfusunun korunmas iin buradaki piyade
alayndan askerlerin veya en azmdan paramiliter kuvvetin
gnderilmesi isteniyor. Herhalde imdiye kadar bu gibi hare
ketleri nledik ama tarafnzdan direktif bekliyoruz ve bura
daki halkn sakinlemesi ve gerekirse mdahele etmesi iin
sava gemilerinin gnderilmesi gerekliini vurguluyoruz. u
anda Ayvalk Konsolosu acil mektupla bize saldrganlann
Ayvalka bir eyrek mesafesinde Aya Varvara ve Louria ci
varna vardklarm bildiriyor. Ayvalk kaymakam hibir en
die sebebinin olmad gibi yalan tutumunda. Halk panik
iinde ve tehlike ok yksek seviyede ve bu gece saldrdan
korkuyor. Halk ordunun Rumlar silahlarndan arndrarak,
saldrganlarn itahna korunmasz braklmasndan korku
yor. Az sayda ahslarla Konsolos binasnn koruma tedbir
lerini aldk. Alelacele hkmetin bildirilmesini ve direktifle
rin gnderilmesini diliyor.
Midilli Valisi
Petihakis
Bahriye Bakanlna bildirilmitir
 ifreli Telgraf
Gnderen Makam:: Yunanistan Ayvalk Konsolosluu,
24 Mays 1914, saat 11.40
Protokol Numaras 15738 A/21
Yunanistan Dileri Bakanlna, alm 24 Mays 1914
Acil
Bergamadan Edremite kadar, Ayvalk hari, her ey
mahvoldu ... Dn Ayvalk Yunan donanmasnn eylem kor
kusu yznden kurtuldu. Acilen bir sava gemisi gnderin.
Bu sabah nc babozuk kitleler Ayvalk yaknlarna vard.
ehir, yetkililerin ilgisizliinden vahim tehlike altnda.... Di
kilide 100 asker vard. 23. Alaymn 3. Taburu Edremite
gitti. Gndz gece ehri dolap soydalarmz yreklendiri
yorum. Midilli Genel Yneticisi ile irtibatda bulundum. s
tanbul Eliliine bildiri.
erebis
ifreli Telgraf
Gnderen Makam: Yunanistan Ayvalk Konsolosluu,
26 Mays 1914, saat 16
Protokol Numaras 15994
Yunanistan Dileri Bakanlna, alm 27 Mays 1914
Acele
Edremit civarnda ve dier yerlerde korkun saldrlara
ok byk sayda klk ve kyafet deitirmi subaylar katl
mtr. ok sayda saldrgan burada subaylarla beraber ser
beste dolayorlar. Yerel yneticilerin skunet iin tedbirleri
yapmack. Burada yiyecek ktl balyor. Acilen hayvan
yemleri ve Ayvalk ile btn krfezde alktan len Rumlara
yardm gnderilmesi ok gerekli. Saldrlarn detaylar feci.
Buraya bir sava gemisinin gnderilmesi gerekli. Ayvalka
saldn durumunda yerel halkla sivil savunma hareketinin n
derliinde bulunarak mesuliyeti stleniyorum.
Yunanistan stanbul Eliliine bildirilmitir
Konsolos
erebis
 ifreli Telgraf
Gnderen Makam: Yunanistan Ayvalk Konsolosluu,
30 Mays 1914, saat 9.00
Protokol Numaras 16458 A/21
Yunanistan Dileri Bakanlna, aln 30 Mays 1914.
ok emin ve gvenilir kaynaklardan renildiimize g
re civardaki herhangi bir ehrin veya kyn baslmasndan
evvel kaymakam, mahkeme reisi, jandarma komutan ve
gmrk mdrnn katld gizli bir toplant buradaki mah
keme binasnda yaplmaktadr. Geen gn toplantya katlan-
lar baka kaplardan girdiler ve ondan sonra jandarma komu
tam mhrl zarflan Sleyman isminde birine verip unlan
syledi Aslan gibi davranacaksn. Dn Ayvalka kar sal
dn gn idi. Toplantdan sonra ilgili zarf Ayazmata gnde
rildi ve hareketin balay noktas belirlendi. Dn akam s
tanbuldan gelen bir telegrafla saldnlann durdurulmas em
redilince bir svari jandarma Ayazmata acilen giderek sald
rnn ertelenmesini bildirdi. Yerel yneticiler halkn tarlalara
gidip almalarm tavsiye ediyor. Az sayda da olsa bu tav
siyeye inanlar saflklarndan ok piman oldular. Tarlalarda
durum aym. Ayvalk iinde durum sakin. Kaymakam konu
masnda Yunanlla kar iddetle saldrd. ileri Bakam
Edremitte bulunuyor. Kaymakamn nerisi zerine Beledi
ye reisi Bakan buraya davet etti. Yetkililer g yasaklad.
stanbul Eliliine bildirilir.
Konsolos
erebis

ifreli Telgraf
Gnderen Makam: Yunanistan Ayvalk Konsolosluu,
31 Mays 1914, saat 18.30
Protokol Numaras 16662
Yunanistan Dileri Bakanlna, alm 1 Haziran 1914
Dn leden sonra ileri Bakam Talat Edremitten oto
mobil ile buraya vard. Yerel Konsoloslar kibarca kabul etti
ve benimle yarm saat mlakatta bulundu. Kendisine olayla
ra kyafet deitirmi ordu subaylarnn saldrlara katldn
ve bakirlerin rzna geildiini vurguladm. Olaylardan infi
alini ifade etti ve ok sayda saldrganlarn hapsedildiini
syledi. Ondan asayiin temin edilmesini ve saldrganlarn
kovuturulmasn rica ettim ve ehirden hi kimsenin ka
madm bildirdim. ok szler verdi. Yunan Elisi Panasn
sakin tavrn methetti. Bu sabah Dikiliye gemi ile buradan
ayrlp Bergama ve zmire gidecek. Yolda ok sayda Rum
cesetlerim grp ve olaylarda yerel yneticilerin umursuzlu-
unu grecek. Olaylarda Ayvalk Metropoliti kritik anlarda
ok cesaret ve kuvvet gsterdi.
Konsolos
erebis

Aadaki evrak Karesi Mutasarrflndan szan telg

raf msvettelerinin tercmesidir
Ayvalk Yunanistan Konsolosluu
Protokol Numaras: 2552, Ayvalk 4 Ekim 1914
Diileri Bakanlna van: Protokol Numaras 37926.
Tarih 18 Ekim 1914.
Yunanistan Dileri Bakanl Makamna
Ekte elime geen telgraf msveddelerinin ve baz evrak
larn tercmesinin zetini arz ediyorum. Bunlar Trk resmi
makamlarm Rumlara kar tatbik olan saldrlara ve zulm
lere katklarm ispat etmektedir,
mza (okunmuyor)
Ekte verilen bilgiler:
Ekselans Babakan El. Venizelos bilgisine.
Karesi Mutasarrfndan [Dr. Reit], Ayvalk Kaymakam
na 24 Austos 1914 tarihli gnderilen Telgraf (Balkesir),
zetle unlar sylemektedir: Gayrimslim Askerler Erkan
Harbiye emirlerine gre yol yapm almalarna hemen ta
bii olmalar ve Hristiyan tarlalarndan mahsllerin hemen
toplanmas (gasp).
Edremit kaymakamnn Ayvalk Kaymakamna 13 Hazi
ran 1914 tarihli Telgraf, zet: Burada ok yksek miktarda
hayvan ve rnlerin ak artrma ile ak mzayede ile sata
karld, bunlarn uzun zaman kalamayacandan, bu hay
vanlarn ve rnlerin sata karldn yaynlarla oraya bil
dirilmesi (bu mahsller Rumlardan yamalanmt).
Bandrma Kaymakamnn Ayvalk Kaymakamna 15
Temmuz Telgraf, zet: Gasp olunan mallarn satlmas
(Rum mallan).
Balkesir Mutasamfmn Ayvalk Kaymakamna 15 Tem
muz 1914 tarihli ifreli Telgraf, zet: Ayvalk etraf ve civa-
nna ne kadar Trk gmenin yerletirildii ve ka Rum evi
nin boaltld soruluyor.
Ayvalk Kaymakamnn Trk sava gemisi komutanna el
yazmal 15 Haziran 1914 tarihli telegraf metni, zet: Selanik
Osmanl Konsolosluundan ileri bakanl kanal ile ge
len bilgilere gre Selankten 80 kiilik grup Anadolu ve
Trakya (Rum) mltecilerden tekil olunan etelerin Sakz ve
Midilli yoluyla szmak istediinden gerekli tedbirlerin aln
mas.
Ayvalk Askeri Komutannn Kaymakam namna imzal 7
Haziran 1914 tarihli evrak ile (Mslman) mltecilerin bu
lunamad bildiriliyor.
Ayvalk Kaymakamnn el yazl evrak msveddesi: Bu
raya Konsolos Tercme Heyetinin varmasn ve buradaki
Konsoloslar ile Tercmanlara olaylar hakknda syledikleri
ni iddetle ikayet ediyor. Yunan Konsololuu hakknda hi
bir sz yok.
Ayazmatl Haan olu Rahmi Beyin buradaki idare ba
katibi Nail Beye 29 Austos 1914 gnderilen mektup. Mek
tup konusu Rahmi Beyin Ayvalk Kaymakam ile ibirlii
yaparak Rum emvaline saldrnn gereklemesinden sonra
nasl gasp edileceini anlatyor. Bu mlklerin igalinin n
c ahslarn vastas ile yaplmasn neriyor. Sonunda un
lar sylyor: Kemerde Emrutabiz Kozak ve Muratll bir
Trk Ayvalkta Rum mal ve mlklerin igali iin tekilat
kurdular, alyorlar ve buna gre zaman geldiinde onlarn
unutulmamasnn gerekliini vurguluyor.
Ayvalk dare Ba Katibinin metninin msveddesi ve ekte
Kaymakam (Ayvalk) tarafndan yazlp Karesi Mutasarraf-
na gnderilen Telgraf. Konu: Ayvalkta 4000den fazla aske
re alnacak Rum var olmasna ramen (doum tarihleri 85-
99 aras) ve askerlik ubesi tarafndan toplananlarn says
ancak 20 (doumlar 90 yllnda) ve 70 (doumlar 99dan
evvel olanlar) ve sonu olarak toplam ancak 150 askerin bu
lunduu. Kolordunun talimsiz askere ihtiyalar olmamasna
ramen yerli Rumlardan saylabilir bir kuvvetin tekil edil
mesinin gereklilii. Bu gereklilik u sebeplerden olumakta
dr: Dardan gnderilen yahut ieride bulunan silahlarla
hkmete kar bir kenardan brne kadar yaayan Hristi
yan halk tarafndan eylemin yaplmasnn olasl ve Midil
liye ok yakn olmas. Bundan dolay btn erkek halk ta
limsiz veya talimli, askere alnp yol yapmnda kullanlmas
nerisi. Bu yolla lkenin sknetin garanti altna alnmas ve
bu eylemlerin ok yksek politik deeri. Bu nerilerin Erka
n Harbiye Bakanlna acilen gnderilmesi. Bu nlemlerin
jandarma kuvvetlerinin yal ve talimsiz olduundan lke
skneti ve bekaas iin yksek nemi ve bu jandarma kuv
vetin dtan saldn durumunda savamas halinde i gvenlik
hareketlerinde kullanlamayaca.

ifreli Telgraf
Gnderen Makam: Yunanistan stanbul Elilii-Pera.
13 Eyll 1914, saat: 12.15
Yunanistan Diileri Bakanl, var tarihi 14 Eyll
1914
 Protokol Numaras: 32126 A/21.
zmirden aldm telgraf acilen bildiriyorum. Emin kay
naklardan renildiine gre Edremit ve Bergamada Rum
lara kar yaplan saldrlarda ok aktif rol alan Trkler al
dklar davetten sonra buraya geldiklerini sylyorlar. Ayn
zamanda Ayvalktan oradaki saldrlara katlan cni Trk
unsurlann geldikleri syleniyor.
Eli Panas

ifreli Telgraf
Gnderen Makam: Yunanistan stanbul Elilii-Pera.
30 Eyll 1914
Yunanistan Diileri Bakanl, var tarihi 1 Ekim
1914
Protokol Numaras: 34858 A/21.
Acilen aada Ayvalk alt Konsolosluundan aldm
telgraf iletiyorum. Rumlara kar saldnlara katlan Trk n
de gelenleri zeytin mahsulnn toplanmasnda yerel idari
makamlan ve Kaymakam ile ibirliinde onda bir vergisinin
tahsilat vesilesi ile btn zeytin mahslatm toplamay plan
lyorlar. Bu durumla mahsuln aslan payn kendilerine al
mak istiyorlar. Yerel idareciler zeytin toplamas iin szde
abalyor gibi yapyorlar. Her durumda zeytinler Rumlar ta
rafndan toplansa bile mahsuln gasp edilmesi byk ihti
mal. Ama eer Rumlar, zeytinleri toplar ve gasp olunursa
toplama masraflarm da yklenecekler. Mahsuln tamamen
toplanmas ii ve hayvan yokluundan mmkn deil. Ha
zr para eksiklii, bankalarn kapatlmas, ihracatn yasaklan
mas ve bir sr engellemeler de ok zorluklar yaratyor. Ay-
valkllann hayatm devam ettirmesi bu zeytinin toplamasna
bal. Hkmetin bu konuda ne dndn renmek isti
yorum: Zeytinlerin Rumlar tarafndan toplanmasn m yok
sa toplanmamasn ngryorlar? Buna gre davranmalym.
Tazminat talebi de bulunan ve bylece zeytinlerinden feragat
eden Yunan uyruklular nasl davransn? Eer zeytinlerini
toplalarsa tazminattan vaz gemi olacaklar.
Eli
Panas

Savatan sonra, baarsz anakkale kartms ardndan,

daha iyi elle tutulur bir bahane bulundu. Sahildeki Rumlarn
ttifak Kuvvetleri lehine casusluk yaptklar gerekesiyle,
memleketin selameti iin, kylardan uzaklatnlmalyd. Ta
mamen masum olan halk, yurtlarndan uzaklatnlmalydlar,
nk hkmetin dediine gre bu topluluklarn, savaanla
rn yarmda iki ate arasnda kalamazlard.
Bylece Gelibolu yarmadasnn, Marmaranm sahil ve
'adalarnn, yani byk nfuslu Rum yerleimlerinin bulun
duu bu blgelerin, bunlardan arndrlmalar zaman gel
miti. Alman unsuru burada alenen devreye girerek srgn
leri rgtler.
Emmanuilidis olaylarn tan olarak olaylar ve Osmanl
corafyasndaki kadim halklara uygulanan soykrm ayrnt
l resmeder: Bu blge iin balatlan uygulama, her tarafta
ayn ekilde, ayn talimatlarla tatbik edildi. dari makamlar
tarafndan yurtlarnn boaltlmas iin o kadar kk bir s
re veriliyordu ki, kimse yanma en ufak bir eyasn bile al
maya frsat bulamyordu. Mslman kyller ganimet koku
sunu alr almaz, hemen o blgeye akn ettiler. Kovulanlar
yrye balatldklar an, yamalar da balyordu. Oul ve
babalan Anadoludaki amele taburlarnda bulunan ihtiyarlar,
kadnlar, ocuklar ve bakireler, jandarmalarca itilerek, polis
lerce krbalanarak, feryat ve atlar iinde cansz eyalar ve
avlanm hayvanlar gibi, apar topar her nevi hava koullarn
da, frtrna ve yamur altnda deniz takalanna atlarak, bu
ackl mallar Metropolitlerin anlatrmma gre mlteci kabul
liman olan Bandrmaya sevk ediliyorlardr. Orada yiyecek-
siz, rtlecek battaniyesiz ve istirahatsrz gnlerce bekletili
yorlard. Srgnler ktlk alameti saylp, kimse onlara
yaklamaya cesaret edemiyordu, nk aksi takdirde yakla
anlar da onlara dhil ediliyordu. Nihayet vakit geldiinde
de, herkes bitkin ve hasta bir vaziyette, birbiri stne atla
rak, Balkesir trenine bindiriliyordu. Bir bebek skarak, an
nesinin kucanda ld ve annesi bir sre alayarak, onu
pencereden aaya atmak zorunda kald. Byle bir Rum
grubu, Bandrmada daha kt durumda bir srgn gurubuy
la karlat. Bu grup Ermeni grubuydu ve bu Hristiyanlar
da, katliamdan kurtulmak iin, Rumlara, kendilerini Orto
doks yapp, Yunanistana yanlarna almalar iin yalvaryor
du.
Uygulamalara ilikin resmi raporlara yansyanlar iler
actr. Kurbanlarn feryatlarna kulak aslmamakta Soykrm
gereklemektedir. Bu dnemde sava ncesi Ege blgesin
de Soykrm sertifikas alanlar ibandadr. Kaymakan Per
tev Bey (General Demirhan) Pontos blgesindeki Soykrm
rgtler. Pertev Karadenizde soykrm faili Topal Osman
Aarnn hamisi olarak karmza kar.

ifreli Telgraf Evrak Kopyas

Manisa Alt Konsolosluu
Yunanistan Diileri Bakanl Makamna
Prot. Numaras: 212
Manisa 15 Aralk 1914
Buradaki Metropolit Kilisesinde yaplan dini merasim t
reni byk sayda soydalarmn katlmas ile yerel Mutasar
rfn ve Askeri temsilcinin varlnda Osmanl kuvvetlerinin
zaferi iin dua yapldm bildiriyorum.
Patrik hazretlerinin tebrik genelgesinin okunmasndan
sonra Mirina Piskoposu Mutasarrfa atfeden konumasndan
sonra sz alan Mutsamf yerel Hristiyanlara her zaman
mparatorluk hkmetine destek ve imparatorluun btn
halklarna gsterdikleri sevgiden dolay teekkrlerini sun
du. Bundan sonra Metropolit binasnda yaplan toplantda
ayn tarzda konutu.
Panagopulos

Bursa Metropoliti Dorotheosun Muhtras 24 Nisan 1917

Birka gnden beri burda yaylan haberlere gre, baka
ok yerlerde olduu gibi, Ayvalktan da acmaszca ocuk
ve kadnlarla beraber tehcir edilen soydalarmzn buralara
yerleecei veya baka sylentilere gre Bilecik veya Yeni
ehir istikametine gnderilerek orada iskan edilecei habe
ri dolayordu. Anlald kadaryla tehcirin ve naklin yet
kililer tarafndan mmkn olduu kadar sessiz yapldn
dan pek bilgi alnamamasma ramen bugn bir Rum asker
bana dorudan bilgi vererek birok Ayvalkl ailenin bura
dan bir saat mesafesindeki Bilecie gnderilip adrlarda
feci halde barndrdklarn ve benden, lmemeleri iin ek
mek gnderme ars yaptklarn bildirdiler. Bu haberi al
dm zaman hemen Sayn Vali ve dier yetkilileri aradm
ve bunun zerine hemen ekmein hazrlanp gnderilmesi
iin emirler verildiini tespit etmeme ramen bunun ger
ekleip gerekletirilmediini bilmiyorum. Bu sebepten
Sayn Validen kendim, ahsen zavall Hristiyanlann ko
naklanma yerine gitmek iin izin istedim ve Saym Vali ser
best olduumu syledi
Evvelden yazdm gibi, geenlerde alk ve cefalar sebe
biyle feci ve korkun durumda makamma gelen 25 erkek,
kadm ve ocuk alayarak, inanlmayacak gnler geirdikle
rini anlatlar. Srgn, Vaya (Paskalyadan evvelki Pazar) g
n balayp btn Byk hafta boyunca devam etti ve Aziz
ve Byk Cuma gn genel bir ekilde yayld. Srgne yol
lananlar 50-55 kiilik gruplar halinde ve herhangi bir eyi al
malar yasaklanarak yalnz elbiseleri ile yollara dkldler...
imdiye kadar 180 l sayyorlar...
 Bursa Metropoliti Dorotheosun Muhtras 1 Mays 1917

Buraya peyderpey varan muhacir Ayvalkl kardelerimiz

iin geen ayn 24nde yazdm muhtrann devamnda,
Byk Kiliseye geenlerde ahsen Bursa ovasnda Platanya
(narck) mevkisinde, buradan bir saat mesafede adrlarda
konaklanan muhacirlere yaptm ziyareti bildirmek istiyo
rum.
Feci durumlarn anlatmaya teebbs etmeyip yalnz bu
zavall varlklarn grntlerinin merhamet dileyen karma
kark byk ve kk yryen iskeletler olduunu yazmak
istiyorum.
Bu 2500 zavall mahluklar beni hkrklar ve alamalar
ile teselli bulmak iin bo umutlar iinde nasl karladklar
n anlatmam mmkn deildir.
42 gn boyunca yayan yryen bu grup Yeni-ehir'e var
mak iin daha bir ok gn yaya yrmeye mahkmdur. Bu
zavalllara 2 bin kuru dattm ama bu yardm okyanusa bir
damla atmak gibidir. Bana bu bulunduklar mevkide kalma
larna ve eer bu mmkn deilse, bitkin ve ok yorgun ol
duklarndan yrme kuvvetleri olmadndan burada biraz
kalmalar iin yalvardlar. Maalesef Vali birka gn iin s
tanbul'da olduundan onun temsilcisi Defterdardan yalnz
birka gn erteleme alabildik. Yolda ektikleri ileler inanl
maz olup 180 kii yollarda lp hendeklere atldlar ve baz
lar yollarda yar l brakld, doum yapan kadnlar ssz
yollarda bebeklerini brakp srlen konvoylar korkun jan
darmalardan acmaszca dayak yemek iin zorla takip etme
ye alyorlard. ahsm rkmza kar yaplan bu gibi deh
et dolu srgnleri grmek talihsizliini gemite yaama
mtm, ama bu duygusuz cellatlarn bu derecede sert davra
n ve tutumunu hibir zaman grmedim. Srlenlere yak
nndan getikleri yaam yerlerine girip kendi paralan ile yi
yecek almalar bile yasaklanmaktadr. Bu durum yetkili ma
kamlara sylendiinde aldmz cevap bunu bakalar d
nsnler. Tarafmzdan, srlenlere kii bana 100 gram
ekmek yollanmas iin aba sarf edildi ama bu ekmekler kf
ve unun kt durumundan yenilmez durumdayd. Evvelde
sz geen ovada konaklayan grup 500-600 aileden olu
maktadr. Ama her gn yeni guruplar varmakta ve syledik
lerine gre takiben gelenler daha ok olup 10-12 bin kiiye
varmaktadr. Geenlerde yazdm gibi bunlar kafilelerle na
kil olmakta, en son gurup vatanlarn Paskalyadan bir hafta
sonra son kafileyle terk etmitir. Ulubat yresinde buradan
iki saat uzaklnda bulunan Tahtal ve Yalacak kylerinde
kalc olarak 150-200 aile ok yoksul durumda iskan edil
milerdir. Bunlar her gn buraya sadaka almak ve ekmek al
mak iin yayan gelmektedirler. Metropolitliimiz elinden
geleni yapmaktadr, ama bu derecede yaygn sefalet iin im
kanlarmz yetmemektedir. Bu arz ettiim sebeplerden, ev
velki muhtramda sylediim gibi, kardelerimizin kar kar
ya bulunduklar facia ve sefaletleri Byk Kiliseden yar
dm dileyip, olanlar bildirmek vazifesini yapyoruz. Sr
lenler her gn lmektedirler.
Sz syledim ve konutum ve arznzda sayglarmla du
ruyorum.

Yunanistan D leri Bakanlna var tarihi 17/2/1917

Gnderili tarihi 2/2/1917

Protokol Numaras. 1737
stanbul Yunanistan Elilii
Posta ile gnderilmitir

Haldias (Tokat) Metropoliti Giresun Rum halknn trajik

durumu hakknda unlar yazmaktadr. Trabzon'un Ruslar ta
rafndan igali sonrasnda Giresun sancana on binlerce
Trk muhacirleri gelip Rum kylerini yama edip arkalann-
da kolera ve tifo brakarak gittiler. Trabzon valisinin eylemi
sonrasnda Giresun Rumlarnn kovalanmas ile balayp bil
hassa zengin Rumlann tevkif edilmesi ve srgne gnderil
mesiyle devam etmektedir. ok sayda Alman subaylarnn
kont Sholeburg komutas altna gelmesi ile ehirlerde sr
gnlere biraz ara verilmekle beraber, kylerde Hristiyanlara
saldrlarn artmasna sebep olmutur. Genel Kurmay tarafn
dan Rumlarn Karadeniz sahillerden uzaklatrlma karan
alnd zaman bu ilem Trabzon valisi ve onun yardmclan
tarafndan en kt ekilde uyguland. Ad geen Alman kont
Metropolite Alman Elisinin telgrafm aklayarak srgne
gnderilenlerin kalacak yerlerini kendilerinin seebilecekleri
ve istediklerini de beraberinde alabileceklerini ve mal mlk
lerinin dokunulmayacan bildirdi. Bu telgrafa ve nc
ordu komutannn teminatlarna ramen tehcir en feci ekil
de devam etti. 24 saat iinde srlenlere hibir yardm veril
meyerek, hibir yiyecek, elbise ve tayc hayvanlarm al
mayarak, iddetli yamur altna yapld. Srlenler ok g
l jandarma denetimi altnda keskin souk hava artlan al
tnda geceleri ak sahalarda geirdiler. Hibir mekanda
Metropolit ile irtibat kurulmasna izin verilmedi. Srlen
Rumlann yerlerinden ayrlmasndan sonra evleri ve servetle
ri Trk memurlar ve halk tarafndan yama edildi. Boaltlan
kylerin says 38 olup toplam nfus 28 bindir. Bu nfusun
yaayabilmesi iin ayda 600 lira masraf gerekmektedir. Gire
sun Rum cemaati elinden gelenleri yapmasna ramen dtan
yardm gerekmektedir.
stanbul'da Yunanistan Kraliyet Elilii fon eksiliinden
yardm gnderme imkanndan yoksundur. Her durumda ve
rilecek yardm gereken masraf seviyesinden yetersizdir. Eer
Kraliyet Yunanistan hkmeti nemli miktarda yardm gn-
deremiyorsa belki Amerika'daki Yunanllara yardm ans
yaplp Trakyada, Anadoluda ve Karadenizde badireler ve
sefalet iinde bulunan binlerce soydalann yardmsz brak
mazlar. Ayn zamanda zmir Genel Konsolosluu evresin
deki muhacirler iin para yardm istemektedir ve Kraliyet
Dileri Bakanlna telgraf gndererek yardm istediini
bildirmemi dilemektedir. Samsun yardmc Konsolosu mek
tupla irtibatn yasaklanmas sebebinden buraya gelip durumu
anlatacaktr. Olaylar Alman, Avusturya ve Amerikan Elile
rine bildirdim.
Kalergis

YUNANSTAN KRALYET ELL

stanbul 21/4/1917
Protokol Numaras: 548

Sayn Bakan,
Giresun civarnda Rum nfusun srlmesi olaylarm ev
velki 119 sayl ve 24 Ocak gnl telgrafmla bildirmitim
ayn konuda 3 ubat yazmla ayn konu hakknda Kraliyet
Dileri Bakanlna bilgiler gndermitim. u anda size bu
yerin Rum nfusun akbeti hakknda alt rapor yolluyorum.
Aralk 1916dan ubat 1917 sonu aylan aras seksen sekiz
Rum ky boaltlp yaklmtr (ou tamamen bazlan ks
men). Otuz bin soydalanmz bunlann byk ksm kadm,
ocuk ve yal olup yanlanna beraber hibir ey almadan,
kar k zamannda Ankara vilayetinin kylerine sert souk
hava artlan, hastalklann yaygn durumu altnda ve ilalar
dan mahzur durumunda srlmlerdir. Bu halkn lm
tr (ounluu ocuk). Btn yaam vastalanndan yoksun
olduundan dolay kalan 3/4 halk da mezara doru yol ala
caktr.
Bu srgnlerin vesilesi Amasya Metropolitinin dorula
d bilgilere gre says 300 gemeyen asker kaadr. Ta
bii ki Trk Hkmetinin grevi bu asker kaaklarm kovala
yp ve iddetle cezalandrmasdr. Ama binlercesi mahvedi
len ve yaklan kylerinin Rum kyllerinin gnah nedir?
Devletin gvenlii bir bahane edilip ki her zamanki bilinen
bahane, bunun arkasnda yine ok zamandan beri kararlat
rlan Rum unsurunun imha edilme plan olup, Ermenilere
yaplanlarn aynsdr.
mza
Kalergis

Sonuta 1915 ncesi ve sonras srete Osmanl coraf

yasnn kadim halklarna uygulanan 20. yzyln ilk soykr
m ile uygar dnyann- gzleri nnde ve onaylaryla Rum,
Ermeni, Sryani ve bu corafyann dier kadim halklar sis
tematik olarak tarihsel topraklarndan kazndlar.
Asllan Yunanistan Dileri Bakanl arivinde bulunan
sz konusu 1915 ncesi ve sonras telgraf ve raporlar zel
arivimden alnmlardr
/. BLM

GSTERMELK ANAYASAL REJMN

KURULUUNDAN BALKAN SAVAINA KADAR
OLAN DNEMDE JNTRKLERN RUMLARA
YNELK POLTKALARI

Anayasanm yeniden ihdas edilmesini takiben Trki

yedeki olaylara baktmzda, Trkiyedeki Rum unsuru
nun tasfiye edildiini aka grrz; bu, genel olarak sy
lemek gerekirse, 1913de balad, ama ne Balkan Sava-
nn basit bir sonucuydu, ne Trkiyedeki Rumlarn bir
ksm zerindeki yanl bir politikadan ortaya kmt ve
ne de Jntrklerin iddia ettikleri gibi, onlarn kendiliinden
g etmek istediklerindendi, fakat nceden var olan bir
program, politik koullarn el verdii bir zamanda en u s
nrda uygulanan ve nceden zor gibi grnen eyi kolay
latran harici bir tevik ve destee sahip bir politikayd.
Helenizmin Jntrk devrimini nasl karlad iyi bilinir.
Jntrk devrimi, her ne kadar Trk milliyetiliinin ykse
lii olsa da, ayn zamanda liberalletirici bir hareket olarak
tantldndan ve Osmanl mparatorluundaki btn rk
lara eitlik vaat ettiinden dolay mutlulukla karlanmt.
Anayasann ilann nceleyen dnemlerde, zel imti
yazlar sistemi altnda, Rum unsurunun ulusal bilinlenme
si ve gelimesinin ve aynca genel refahnn nasl garanti
edilmi olduu iyi bilinmektedir ve yine sylyorum, hare
ketin ilk gnlerinde Rumlarn Jntrklerle ibirlii yapt
ve onlarn baarsna maddi olarak katkda bulunduu da
iyi bilinmektedir.
Devrimin, Helenizmin ulusal umutlarn yerle bir etmi
olmasna ramen, Rumlar yine de hi olmazsa insan gibi
yaamann mmkn olabileceine, yeni ve zgr bir haya
tn doabileceine ilikin umutlar beslemilerdi.
Ne yazk ki, Jntrk devrimi kavram bir aldatmaca ve
bir tuzaktan ibaretti. ok ksa bir zaman sonra bu heves
snd ve Jntrklerin, svire ve Fransadaki ikametleri
boyunca, anlamadan ve zmsemeden, salt kabaca ve g
rnte ilerici bir eitimin elerini alm olduklar ortaya
kt.
Jntrkler, ideologlar da dahil olmak zere, olaylardan
deneyim kartmayan ve baka halklara el uzatmakta bece
riksiz insanlar olarak kaldlar hep. Bu nedenle, iktidar ku
rumu zerindeki dorudan, hzl ve kolay baarlan gzle
rini kamatrd; grnte ortak anavatan olduunu iddia
ettikleri yapnn iinde yer alan tm Hristiyan elerin
kardee ibirliini gvence altna almak amacyla stlen
dikleri azametli ve zor grev iin uygun olmadklan aa
kt; hi zaman kaybetmeden Helenizmin etkisini ve di
rencini snrlamann yollarn aratrmaya koyuldular.
Amalanna, zgr kurumlar vaat ederek ve bylece Trki
y edeki Hristiyan rklarn hogrsn ve Avrupann
sempatisini salayarak ulatklann unuttular.
zgr kurumlar, ne onlan anlamak iin entelektel ka
pasiteye ne de uygun bir kltrel gelimeye sahip olan
Trk nfusuna kitlesel anlamda uyarlanamadmdan dola
y, tehlikenin farkna vararak, doru drst bir muhakeme
ye girimeden, Trkiyedeki farkl rklarn politik anlamda
eit olduklan'ynndeki fikirlerini ksa zamanda terk etti
ler.
Doal olarak da, ceberrut Trk ynetim geleneine geri
dndler ve gerek karakterini ve uyruk halklar arasnda
belirleyici bir konum elde etme niyetlerini gstermeye ba
ladlar. .
Entelektel adan olduu kadar saysal olarak da ikinci
planda kalmas gereken tek bir rk tarafndan byle bir ta
lep ileri srmek ve herkesin eit haklara sahip olduu var
saylan yerde hkmet etmeye almak, Hristiyan halklar
arasnda ve zellikle bandan beri entelektel stnlkleri
Trklere galebe alm Rumlar arasnda hayal krklnn
ilk iaretlerini ortaya kard.
Bu hayal krkl, Anayasanm restorasyonundan bir
ka ay sonra gerekleen, ama Cemiyet diktatrlnn,
mparatorluun bir ok parasnda Rumlarn lehine gibi
grnen sonulan tamamen geersiz kld ilk seimlerle
iddetlendi.
Jntrk hareketinin, Trklerin dier rklar zerindeki
stnlklerini muhafaza etmekten baka bir amaca sahip
olmad, bu seimlerle aka belli oldu. Kantland ki,
Jntrkler, dier milliyetlerin gelimesini snrlamak sure
tiyle, eylemleriyle tam zgrle sahip olan ve imdiye ka
dar olduu gibi Avrupa'nn Byk Gleri tarafndan en
gellenmeyen bir ulus olarak, sadece bir Trk ulusu ekil
lendirme fikrini tasavvur ediyorlard. Sonu olarak, bir ga
zetecinin trnak iine ald gibi, Trkiyenin ad ve doas
zaten iyi bilinen bir efendiden kurtulup Robespierre kadar
kat kalpli efendilerden oluan bir hizbin hakimiyeti altna
girmi olduu aikard.
ncelikle szm ona anayasal seimler, Jntrklerin ger
ek bir parlamento gelitirmeyi deil, sadece Trkiyedeki
dier halklan mas ve asimile etmeyi baarmak iin onlara
yardm edecek itaatkr aralar olmas nedeniyle, gerekte
onlarn tespit ettii sekin bir Trkler topluluunu biimlen
dirmeye altklarn ak bir ekilde gsterdi. Jntrklerin
ian uydu: Mslman ounluk vastasyla egemenlik;
bu da, sadece Jntrk partisinin lideri Halil [Mentee]
Beyin, Meclis-i Mebusanda ok gemeden dile getirdii
szl beyanlarnda deil, Meclisteki muhaliflere ynelik su
ikastlar alklamayp eletirel yorum yapmaya cesaret
eden her gazetenin kapatlmasyla da belirginleiyordu.
Jntrklerin fikir ve ilkelerinin yaratt sonular, Trki
yedeki btn Hristiyan eler, zellikle de eitli stn
niteliklerinden dolay Rumlar zerinde ar bir yara at;
Jntrklerin nde gelenlerinden biri olan Dr. Nazm Bey,
1908in Austos aynda, zmirdeki bir Yunanl gazeteciye
Osmanl mparatorluunda gayrimslimler, Trklerin
phelerini uyandrmaya temayll olmakla riske girmi
oldular diyerek bunu teyit etmiti.
ktidarn zirvesinden byle bir aklama gelmesinin ne
deni, Jntrklerin, saldrlaryla zellikle Rumlan hedefle
meleri ve programlann gerekletirmeye yarayacak bask
c nlemlerin tmn onlara kar almalanyd.
Jntrklerin Rumlara ynelik mezalim seferberlik plan
lan en bandan beri doalarnda yatmaktayd; 1913ten
beri tanklk edegeldiimiz sonulara yol amasna kadar
eitli evrelerde kantlanan bu olgu, Times* muhabirinin
Jntrklerle ilgili bir makalesinde ok iyi vurgulanmtr:
ktidara gelen kle, ounlukla efendilerinden daha ac
masz olur; yandan te bir makam elde eden bir gen da
yanlmaz bir kibir sergiler; grgsz bir adam, biraz da
pohpohlanrsa, kibri insanl rktr.
Bireylerin durumunda olup bitenler kitlelerinkinde de
gzlenebilir. Sadece kansz bir devrimin rgtlenmesi zeki
bir telgraf memuru olan Talat Beyi, akll bir ileri Baka
nna dntrmeye; belagatli bir retmen olan Cavit
Beyi de, yetenekli bir Maliye Bakanna evirmeye yetmez.
*. Bkz. Political and Military History o fth e Balkan War, Crawfurd
Price, s. 7

\
Bir despotu devirip yerine anayasal(!) bir hkmet yerleti
rerek bir halkn tarihsel evrimini deitirmek pek de mm
kn deildir.
Rumlarn Jntrkler tarafndan zulme uratlmasnn
farkl tezahrlerini, Balkan Savandan nceki drt yl bo
yunca Jntrk hareketinin tarihinin sayfalarn evirmek
suretiyle bulabiliriz. Bylece Jntrklerin Anayasann ilk
aylarndan itibaren, her Hristiyana ve zellikle her Ruma
ldrc darbeyi vurmaya alm olduklarn kolaylkla
anlayabiliriz.
Bu konudaki su gtrmez kantlar, seimlerden sonra
vuku bulan olaylardr; yle ki, cemiyetler, ekyalk, aske
re alma, silahszlandrma ve kiliseler hakkmdaki yasa tasa
rlar; dinin kutsallna hakaret, eitlik konusundaki ayr
calklar; Mslman mltecilerin Rum nfusun arasna, on
larn zararna zorla yerletirilmesi gibi konular, Trk parla
mentosundaki Rum milletvekilleri tarafndan 1910da Trk
hkmetine sunulmutu:
Maalesef, hemen Anayasanm ilanndan sonra, Os
manlI mparatorluundaki dier uluslara ynelik iten
ve kardee duygular iinde olmamaktan kaynaklanan
saysz olay, Rumlarn umutlarn krmaya yardm etti ve
etmektedir.
Uzun bir listesine sahip olduumuz, ama burada t
mn dile getirmeyi gerekli bulmadmz bu olaylar
aadaki gibi zetlenebilir:
1) Seimlerde Hkmet, halkn oy kullanma zgrl
n kafi derecede korumad, fakat hkmet ajanlarna
seim sonularn kendi isteklerine gre tahrif etmek
iin yetkilerini kullanma izni verdi. Bylece seilmi
Rum vekillerinin says byk lde azaltld ve ou
seim blgesi, kendi hak ve isteklerine gre temsil edil
medi.
 2) Meclis-i Mebusan tarafndan imdiye dek kar
lan kanunlarda bu halklarn devletin kamu yaamn z
gn bir ekilde paylatndan beri daha da zorunlu bir
adm olan imparatorluk ynetiminde Hristiyan halkla
rn katlmn dzenlemek ve gvence altna almak iin,
ou tali nemdeki yasa tasarlan teklif edilmi olmas
na ramen, kesin olarak, ne^ yasamadan bir ey geirildi
ve ne de idari bir kararname yaynland. rnein, gayri
mslim milliyetler askeri hizmete tabi tutulurken, sade
ce Mslmanlarn gr alannda kalan eski yasalar ve
imamlar kadar Hristiyan papazlarn da ordu vaizi ola
rak atanmasn kabul edecek biimde deitirilmeyen
askeri tzk yrrlkte kald. Halbuki Mslmanlar a
sndan hibir yasal eksiklik yoktur; bunun karakteristik
bir rnei Mslman olanlarn tm iin nceden hazr
lanan ikramiyeler kaleminin bteye eklenmesidir.
Bu yeterli deilmi gibi, hi deilse teorik olarak, iin
de uluslarn eitsizliine dair hibir eyin bulunmamas
gerekeli yasalarda, ya yasann uygulamasnda tarafgirlik
yaplmas nedeniyle ya da belli bir milliyete kar olmak
adma, mulak anlatm tarznn kullanlmas yoluyla iti
hattan vazgeildi. Bylece, mesela, askeri hizmetle ilgili
yasada, yeni asker saysnn Meclis-i Mebusan tarafndan
yllk olarak saptanmakta olduuna dair ne belirli bir h
km var, ne de bu saynn farkl toplama blgeleri arasn
da nasl datld hakknda herhangi bir talimat; hk
metin icrac blm ordudaki Hristiyanlarn orann iste
dii gibi belirlemekte babo brakld.
3) Devlet idaresindeki ynetici, ounlukla uygun bir
yasal gereke olmakszn hareket eder, ama mevcut bir
yasann uygulanmasnda, eer bu yasadan Mslmanlar
ve zellikle Trkler yararlanyorlarsa, haddinden fazla
gayret gsterir; bylelikle dier rklardan Osmanl va
tandalarnn inciniyor olmalarna nem verilmez. So
nuta anayasal gerekliliklere gre btn uluslara adil ol
mak iin erevelenmi olan herhangi bir yasa uygula
mas genellikle Trklerden yanadr.
Devlet yneticisi, genelde dar ve bencil devlet anla
yndan ve ortak anavatann gvenliinden hareket etti
i iin, gerekte, devletin ve lkenin yksek menfaatle
rini muhafaza etmek bahanesiyle, vatandalarn temel
anayasal haklarm ayaklar altna alr. Bu konuda saysz
rnek verebiliriz:
u son bir yl iinde, yeniden ele alman ekyalk ya
sas, Meclisten aynen geirildi; bylelikle halk zorba
hkmete iyiden iyiye tbi hale getirildi.
Mslmanlarn Hristiyan topluluklar arama yerle
tirilmesi, yerli Hristiyanlara zarar verecek bir ekilde
yaplmaktadr. Bunun tesinde, iftliklerde ortaklaa a
lan fakat istibdat zamannda mlkiyet haklarndan zor
la yoksunlatrlan hak sahibi Hristiyan iftiler kovul
makta ve baka yerlerden Mslmanlar onlarn iftlikle
rine yerletirilmektedir. Geri Anayasann ilk gnlerin
den itibaren Osmanl corafyasmn bu yoksul topraksz
lar iin hazrlk yaplmaktayd, ama mparatorluun pa
ras tek bir milliyetin karlarna hizmet etmekte uygula
nan entrikalar zerine harcanmaktayd.
Mslmanlar ve Hristiyanlar arasnda tartma konu
su olan mlkiyet haklarna gelince, sahiplik unvanlar
ihlal edilmekte, topraklarn Trklere devir ve temliki,
hukuka aykr biimde ve keyfi olarak yaplmaktadr.
Mevcut askere alma yasas sadece Hristiyanlarn k
k bir orann tehizatlandracak surette, muafiyet satm
almaya zorlamak iin uygulanmaktadr.
Hemen hemen hibir Hristiyan, subay olarak eitil
mem ektedir; sivil nfusun silahszlandnlmasna dair
dzenleme, dierlerine sert bir ekilde uygulanrken,
Trklere zorlama yoktur.
 Bir jurnalcinin onlar sulad veya bir hkmet aja
nnn onlar pheli ya da asi olarak nitelendirdii du
rumda tutuklanan Hristiyanlara yaplan kt muamele
lerin tarifi mmkn deildir.
Hkmet, hizmetinin organizasyonuyla ilgilenmek
ten uzak olduu kadar, dier Hristiyan milliyetlerin ara
sndan, az sayda atamalar yaplrken, Rumlardan bir ve
sileyle bir mutasarrf bile seilmi deil. Rumlarn vali
olarak veya adliyeye yarg olarak atanmalar dnle
mez bile; Rumlar, vagona taklan elli tekerlekten biri gi
bi, sadece ye yarg olarak atanabilir. nemlerinden
dolay mahrem bir doalar olan Savclk Soruturmas,
Ceza Mahkemesi Bakanl, Sorgulanabilir Davalar
Mdrl gibi mevkiler, tam da istibdat zamanlarnda
ki gibi sadece Mslmanlara tahsis edilmektedir. Bir ka
nda son derece nemsiz sayda olmakla birlikte, pek
ok hizmet brannda Rumlarn yeri yoktur.
4) Dinsel, eitsel ve sosyal statkonun bozulmadan
korunmasna gelince, Merkezi Hkmetin yinelenen bil
dirimlerinin ve geirilen yasa ve yaynlanan kararlarn
aksine, Rum rencileri dier okullar tercihe zorlamak
amacyla, Rum okullar, devlet okullarndaki renci
haklarndan daha dk bir seviyeye indirgeniyor.
Resmi makamlarda oturan adamlar, srekli olarak,
hiyerariye bakmakszn, aka onu fel etmek niyetiy
le Rum okul sisteminin iine girmeye alyorlar.
Mevcut dini yasalarn aksine, meseleyi onlarn bara
hiplerine danmakszn, ruhban snfna mensup insan
lar tutuklanyor ve hapse atlyorlar; Rum halknn pro
testolar ve itirazlarna ramen kiliselerin ve okullarn
hak ve yasalarnn ihlali, Ekmeniklik Patriinin yarg
lama yetkisinden karlyor.
Hkmet sadece kilisemizin ulusal liderini aala
makla kalmyor; Patrikhanenin rahatszlklarn dile geti-
 rilmesi iin yetenekli yazarlarca yazlm ama alma
dan geri gnderilen bir mektup bile teamle aykn bulu
nup su olarak alglanyor.
Btn bu davranlar, Rum ulusal bilincinde bir ka
naati kesinletirmektedir; o da Rum halknn klelemi
bir halk olarak grlmekte olduudur. Kimin daha aa
bir pozisyonda tutulaca Hkmetin dahili politikasnn
amalarndan biri olmutur; tam da istibdat rejiminde
olduu gibi, bu politika, Rum halkndaki gven eksikli
ini ve onun gelimesini engelleme eilimini devam et
tiriyor. Anayasadaki Osmanl Milleti terimi, imdi
lerde Rumlar, her zamankinden daha fazla ulusal
Trkletirme politikasna maruz brakmak iin kullanl
maya balanmtr. .
Anayasann ilk iki yl boyunca Jntrklerin Rum un
surunun ak bir ekilde zararna olarak yaptklar eylerin
gncel bir ifadesi olan Rum vekillerin muhtras, ne Jn^
trklerin gr ve kararlarn etkiledi, ne de Rumlarn iler
lemesini engellemeyi planlayan otoritenin kt muamelele
rini sona erdirdi.
Aksine, Rum vekillerin azimli abalarna ve Ekmenik
Patriinin yinelenen protestolarna ramen, aym yntemler
uygulanmaya devam etti; Hristiyanlan Trkletirme plan
larna direnmekte yalnz kalan unsuru yok etmek iin Jn-
trkler srarl bir gayret gsteriyorlard.
Sonunda, Ekmenik Patrii, Makedonyadaki kiliseler
sorununun keyfi ve yasad bir ekilde sonulandrlmas
srasnda ayyuka kan bu uursuz durumu atlatabilmek
Elmacyla alarm zillerini almak ve bir Milli Meclis* ars
yapmak zorunda hissetmiti kendini.
1 Eyll 1910 tarihli Milli Meclis arsna ne olduu
* Bu meclis hakkndaki gerekler, Eyll 1910da, Kostantinopo-
lisin Helenikasmda tam olarak kaydedilmi olarak yer almaktadr.
herkese ok iyi bilinir. ar unutuldu; mevcut yeleri tu
tukland ve Avrupa zerinden gelebilecek basklarn n
nn alnmas iin, bu abalar, zekice bir hamleyle, dzene
kar bakaldr olarak nitelendirildi.
Ayrca, bu byk hsrandan sonra, imdiden kime kar
sava ilan ettii aka belli olan Jntrk Cemiyetine ya
knl iyi bilinen gazetelerde, bir isyan rgtlemi ve dev
rimci kuaklar gelitirmi olduklar bahanesiyle Rumlar
zerindeki bask artrlmt. Bu gibi bahanelerle piskopos
lar bile tutuklanyordu ve daima Cemiyetten gelen talimat
lar dorultusunda hareket eden askeri mahkemenin Dra-
konyan tutumu ye bir dzeye varmt ki, baz polis y
netmeliklerine kar gelmek gibi sradan kabahatler iin bi
le lm cezas isteniyor ve sk sk yalanc ahitlerin tank
lklaryla yasaya aykr kararlar veriliyordu.
Sz konusu ktlklerin amac, AvrupalIlarn dikkatinden
kamad; nde gelen bir Paris gazetesinin muhabiri, Eyll
1910 olaylarn tanmlarken yle yazmt: Gen Trkiye,
aydn insanlarn korkutmakta ve rejimin arlklarn berta
raf etmeye alan bu insanlar yok etmektedir. Ayn yln
Ekim ayndaysa, Cemiyetin resmi organ Taninm bile sabn
tamt: Rumlara, Bulgarlara ve Suplara, kiliselerinde dua
etmek, okullarnda renim yapmak iin toplanma hakkn
ver; insanlarn vicdanm rahatsz etme; dini yetkilere kar
maya kalkma; biraz itidalli davranmaya bala.
Trk hkmeti imza att antlamalar iniyor; keyfi
hareket ediyor; Romanya* propagandasn benimseyenlerin
evlerini aramyor; Mslmanlar silahszlandrmaktan ka
nyor, ama Yunanllar, Bulgariar ve Srplar iin iddeti sak
l tutuyordu.
Jntrklerin Rum nfusa kar olumsuz yndeki menfi
* Romanya devletinin, gney balkanlarda, Rom ene konuan
aznlklar kkrtmak politikas.
ilgileri Byk Glerin bile dikkatini ekti ve ubat
1911 de, Lordlar Kamarasnda Lansdowne Markisi, Trki
yedeki yeni Anayasal sisteme ynelik gvenin tamamen
ktn ifade etti. Hkmet szcs ve Dileri Bakan
Sir Edward Grey de, Trk hkmetinin arlklarm dik
katle takip ettiklerini syledi ve tm rklara, tm dinlere
kar haka hareket etmesi yolundaki ar sorumluluunun
farkna varmasn umut ettiklerini ilave etti. Ne var ki, Jn-
trklerin bu uyanlara ilgisizlikleri srd ve sonunda, Rum
vekillerin inisiyatifiyle bir Hristiyan uluslar birliinin top
lanmasn douracak biimde imha programlarn srdr
dler. Daha sonra gelien Balkan Federasyonu ite bu bir
likten domutur.
Bu birlik ve onun ilk resmi meyvesi olan, iinde Hristi-
yanlann askere almma ve eitimleri konusundaki fikirlerin
kristalize olduu ve eitli Hristiyan din nderleri tarafn
dan Jntrk Hkmetine benzer mesajlann verildii Hris
tiyan ibirlii 1911 Maysmda ekillendi. Bu eylem kar
snda Jntrklerin fanatizmi o denli artt ki, herhangi bir
bahaneye bavurmakszn, onlarn entrikalann aa vur
maya abalayan Rumlan imha etmek iin her vastay ile
me koydular.
Vandalizmin ve zorbaln benzersiz rneklerini uygula
yacak eteler oluturdular. Bu ekya takmnn Rumlar
zerindeki zorbal, ayn dnemde, Mays 1911de stan
bulda yaymlanan Political Reviewdaki Selanik mektup
larnda vurgulanmaktadr:
Seresden bana verilen bilgiye gre, ak arazi koulla-
nmn da yardmyla, her yerde Trk Cemiyetinin ajanlarn
ca mlklerine zorla el konulan ve kyma tabi klnan, terr
ve bask rejimi altnda yaayan Rumlann durumlan gide
rek vahimlemitir.
Bu blgede, grld gibi, anayasaya uygunluk para
vanm kuanan Cemiyet yeleri, doal igdlerini tatmin
etmek iin, bir ksm Jntrk evresi tarafndan cesaretlen
dirilen babozuklan ve kiralanan, rgtlenen ve kurbanla-
nndan kalan silahlarla kuanan sradan kylleri alet olarak
kullanarak, dzeni ve emniyeti koruma bahanesiyle, Hris-
tiyanlann hayatna ve malna kar en utan verici sulan
ilemekte zgr sanyorlard kendilerini.
Anayasa, bylece, Trkletirme program temelinde,
Trk etelerin eylemleri vastasyla, Jntrklere kar mca
deleye katlan veya gelece!: iin potansiyel tehlike grlen
kiilerin tedricen imha edilmesi dorultusunda almann,
Hristiyan devrimci gruplan yok etmenin ve Avrupa'nn de
netimini ortadan kaldrmann bir arac haline geldi.
Bu, bir ekya eteleri sorunu deildir; ekyalann asla
takip edilmedii, tam tersine hkmet tarafndan tevik
edildikleri, genel bir ekyalk sorunu hi deildir. Trk
kylleri batan ayaa silahlandmlyor; her bir ete ,nensu-
bunun da iki veya tfei var.
Jandarmann bilgisi dahilinde pusuya yatm adamlar ta
rafndan vurulan Skephalenin ldrlmesine elik eden bir
jandarma terfi ettirildi ve imdi haval bir ekilde Nigri-
tadaki (Seresin bir kasabas) etenin dier mensuplanyla
birlikte hareket ediyor.
Birka gn nce Mergiyan dnda G. Gourmes zerine
ate ald; at ldrld, ama kendisine bir ey olmad.
Seresde aslan Gokalakisin kardei Gregory Gokala-
kis, acmasz bir ekilde, Osman Kamelann yakm Trk
ler tarafndan ldrld.
Dier insanlarn ou da, gvenilir kaynaklara gre, yasal
haklarndan mahrum edildi, Zichne blgesinde Trk grupla-
n, gece-gndz babo bir ekilde etrafta dolayor. Gittik
leri bir ok kye ihtar vermekte ve ou Rumu tehdit et
mektedirler. Buna karn, Rum kyller safa, sanki daha
kolay ve daha gvenilir biimde takip yapabilsinler diye, ko-
yunlara kurt muhafz vermek misali, bu ete mensuplarnn
kimine zirai polislik grevi yklemeye kalkyorlar.
Bu etelerin ii, Rumlan boyun emeye zorlamak veya
Jntrklerin nnde diz kmeyi reddeden herkesi politik
faaliyetin dna atmak dnda baka bir amac olmayan
iddet eylemlerine bavurmaktr.
Hristiyan milliyetilerin eski liderlerinin veya Trk o
venizmine kar muhalefetin lideri olma ihtimali olanlarn
ldrlmesi sradandr.
1911 Ekiminde, Grevena Metropoliti Aemilianosun,
diyakozu ve hizmetknyla birlikte vahice ldrlmesi,
Grevenadaki Jntrk Cemiyetinin lideri, ktlyle nam
salm Bekir Aa tarafndan organize edilen Trk fedayi
grubu tarafndan gerekletirildi. Trk Parlamentosunda
meydana gelen tartmada, Dahiliye Nazn Celal Bey, Rum
vekillerin ak szl ikayetlerinden nce kendisini hakl
karmaya alt. Hkmetin sorumluluuna kani olan
Trk ve Arap vekilleri, genel bir mzakere amaya alt
lar.
Ayn dnemde, Paul Neranges (Perdikkas), mcadeleye
katlan bir semendi ve Lapsisteden gnderilen polis me-
murlan tarafndan Silivride katledildi.
Ayn ay iinde, Selanikin Langada blgesinde, bilinme
yen kiiler tarafndan yirmi yedi kii ldrld. Arka arka
ya hanerlere veya kurunlara hedef oldular; stelik katille
rinden bir teki bile bulunamad ve en kk bir soygun be
lirtisi bile yoktu; bu da tahrikin politika haline geldiini ka
ntlyor. En dikkat ekici olan ey, iddia edildii gibi, Avru
pann nazannda Trk hkmetine kt bir hret getirdii
bilindiinden, bu cinayetlerin Rum gruplara yklenmesiy-
di. Hibir tutuklama giriimi yaplmad gibi, Meclis-i
Mebusanda oluturulan bir komisyon tarafndan sululann
ortaya kanlmasmdan sonra idam cezas alan Trk ete
yeleri serbeste dolayorlar.
 Fakat bu durum, sulularn yeleri olduklar Cemiyetin
karmayd. Bu adamlar, Londrada kan Morning Postun
doru bir ekilde ifade ettii gibi, Avrupa Trkiyesindeki
(Arnavutluk, Makedonya, Trakya ve Epirus [Gney Din]
Gney Arnavutluk) Trk olmayan unsurlar tasfiye etme
amacm gden ve bu unsurlara, zellikle Rumlara Trk fi
kirlerini ve Trk dilini kabul edinceye, kendi ulusal bilin
lerini sona erdirinceye kadar uygulanan bir program ger
ekletirmek iin emir almlard.
Hi phe yok ki, ok iyi bilinen bu koullar altnda H
ristiyanlarn askere alnmas da ayn hedefin bir parasyd
ve Dr. Nazm Beyin, London Times muhabiri Crawfurd
Pricee, Osmanl ordusuna hizmetten kamak iin 1200
Yunanlun Lemnos adasn terk ettiini ve bunun mpara
torluun lehine olduunu evkle ifade ederek aka itiraf
ettii gibi, Rumlarn srgn edilmesi de hedeflenmiti.
Jntrk frkasnn bu etkili yesine gre, Pricen da do
rulukla gzlemledii gibi, mparatorluun oluumu, kirli,
uyuuk, hastalkl ve aptal, benimsedikleri lkenin dilini ko
numaya bile muktedir olmayan yabanclarn yerine, gen,
azimli ve kltrl yerlileri harekete geirmeye balyd.
Ayn ama, zorla inan deitirmeyi ve kadn karma
sularn cezalandran ceza yasasna ramen, Hristiyan
Patrikliklerine her gn rapor edilen Trkletirme abalarn
da da yatmaktayd. birlikilerin nceden hazrlanm ta
nklklaryla, aciz Rumlar kendi serbest iradeleriyle Msl
man olmay talep eden bir tutuma giriiyorlard. zellikle,
1911 Ekim aynda zulmlerin younlamasnn ardndan,
Selanikte Cemiyet tarafndan alman kararlarla, Trki
yedeki Rumlarn hayat iyiden iyiye ekilmez oldu:*
* Bu kararlar, Londra Times'tan alntlanarak Selanikteki muhabir
lerince gnderildikleri Kostantinopolisin Isopoliteiasmda yeniden ba
slmtr.
 mparatorluun varl, Jntrk Cemiyetine ve btn
muhalefetin yok edilmesine baldr. Tam bir skunete
sahip olmak, Rum emelleri boa karlana kadar mm
kn olmayacaktr.
Kk devletlerin entrikalarna kar sert nlemler
alnmaldr; bylece halkn silahszlandrlmas tamam
landktan ve rahatsz edici unsurlar Mslman muhacir
lerle yer deitirildikten sonra, bir Helenik Makedonya
ve Byk Bulgaristan fikri tamamen unutturulabilir.
Btn nemli pozisyonlar Mslmanlar tarafndan
tutulmal ve sadece nemsiz makamlar Trk olmayanla
ra tahsis edilmelidir.
Mslmanlarn silahlan muhafaza edilip aznlk ol-
duklan yerlerde bizzat yetkililer tarafndan silah dat
lrken, Makedonya Hristiyanlannm silahszlandnlmas
tamamlanmaldr. pheli insanlar srgn edilmelidir ve
nihayet tm yetki jandarmaya ve orduya verilmelidir.
Askeri mahkemeler Cemiyetle srekli uyum iinde
ilemeli ve ou sulu cezalandmlmadan katndan
dolay, cezalar konusunda mmkn olduu kadar sert
hareket etmeleri tavsiye edilmelidir. Yunan ve Bulgar s
nrlan iinde 20 binden daha fazlu Mslman gmen
iskan edilmelidir.
Kafkasya ve Trkistandan Mslman gmenlerin
gelmeleri tevik edilmeli ve onlara toprak tahsis edilme
lidir, Hristiyanlar gayrimenkul temellknden menedil-
melidirler. Trkiye, esas olarak Mslman bir lkedir ve
Mslman nfuzu egemen klnmaldr.
Yeni hkmeti ykmaya alan Hristiyanlarda hibir
gven yerletirilemediinden dolay, dier btn dini
propagandalar kuvvetle bastnlmaldr.
Jntrk Cemiyetinin ve dier nde gelenlerin kararlan,
harfi harfine uyguland; sonu olarak, Trkiyedeki Rumla-
nn varln ileri derecede kukuya dren artlar yaratl
d. Onlar bir arada tutan, sadece ulusal fikirlerine inat
ballklar ve ryalarnn lkesine kendilerini adam ol
malaryd. Neyse ki, zsavunma adma, zaten eit olmayan
bir mcadelede tamamen tkenmeden nce, Balkan Sava-
ndan birka ay nce, Jntrkler iktidardan dtler ve
bu, esir Rumlarn aclarnn ksa bir sre kesintiye urama
sna sebep oldu.
Takip eden Balkan Sava mn bu yanllara kesin bir
son verecei ve Hellasa (eski Yunanistana) kolay ve z
gr bir yaam temin edecei sanld.
Konunun bu yn, Balkan devletlerinin ekime iine
girmesini motive eden asl hedeflerle kuvvetlendirildi; bu
hedefler, savan patlak vermesinden nce Byk Glerin
bir notasnda ak bir ekilde belirtilmiti.
Bu nota, kendi uluslar namna komu devletler tarafn
dan hazrlanm baz taleplere yer veriyordu ve bu talepler,
daha nce kendi dini liderleri tarafndan dile getirilmi
olanlara benzeyen, Meclisteki vekilleri tarafndan destekle
nen ve Jntrk partisine muhalif Hrriyet ve tilaf frkas
nn politik programnda da yer alan taleplerdi:
1. Btn sonularyla birlikte, mparatorluun eitli
milliyetlerinin kendi ulusal ynetimlerinin onay;
2. Osmanl Meclis-i Mebusannda her bir milliyetin
nispi temsili;
3. Hristiyanlarn oturduklan illerde idari grevlere H
ristiyanlarn atanabilmesi;
4. Hristiyan toplumuna ait okullarn her anlamda Os
manlI okullarna eit olmas;
5. Bab--Ali tarafndan, aralarna yeni Mslman yerle
im meskenleri kurmak suretiyle blgelerin etnolojik ka
rakterini herhangi bir tarzda deitirilmeye giriilmemesi;
6. Hristiyanlarn blgeler itibariyle zorunlu askerlik
hizmetlerinin, temel olarak Hristiyan birlikleriyle olmas.
Dolaysyla bu tr birlikler biimleninceye kadar zorunlu
hizmetin askya alnmas;
7. svireli ve Belikal denetilerin fiili ynetimi altn
da vilayetler yoluyla Avrupa Trkiyesindeki jandarma te
kilatnn reorganizasyonu;
8. Bunun gibi, Hristiyanlarn yaad vilayetlerdeki
atamalarn da, Byk Glerin onaylad ve farkl seim
blgeleri tarafndan seilmi genel konseylerle desteklenen
svire veya Belikal yneticiler tarafndan gerekletiril
mesi;
9. Byk Glerin ve Balkan devletlerinin eliliklerinin
bu konseylerin ilemlerini ve faaliyetlerini takip tme gre
viyle ykml olmas temelinde, bu reformlarn uygulan
masnn denetlenmesi iin Sadrazamn yannda eit sayda
Hristiyan ve Mslmanlardan oluturulmu bir Yksek
urann yaratlmas.
Balkan Savanm patlak vermesi bu zl plan uygula
namaz kld. Trkiye askeri olarak bozguna urad ve co
rafi olarak kld, fakat Trkiyedeki Rumlann durumu
ncekinden daha kt hale geldi.
Zaptedilen topraklann paylam zerine eski mttefik
ler arasnda ba gsteren anlamazlk, Balkan Liginin de
kn getirdi. Jntrkler kontrol tekrar ele geirdiler
ve Trk-Mslman nfus zerindeki etkilerine yeniden ka
vutular; Helenizmi yok etme planlarm yrrle koydu
lar. *
 EDRNEY GER ALMAK N LERLEDKLER
TARHTEN 1914N BAINA KADAR, TRKLERN
HELEN KARITI ILGINLIKLARI

Edirnenin yeniden ete geirilmesi iin Trk ordusunun

ilerledii dnemde Rumlarn nelere katlandm kaydetme
den nce, Jntrk Cemiyetinin iktidardan ekildikten sonra
bile, Rumlar zerindeki zulmlere son vermedii, aksine,
srf bu amala ordu ve ynetimdeki makamlarn terk eden
ajanlar sayesinde Rumlara kar her trl basky srdrd
not edilmelidir. Trkiyedeki milliyetler asndan tatmin
kar bir politika gden Hrriyet ve tilaf Partisine kar, genel
olarak, Hristiyanlarn memnuniyetsizliini harekete geire
cek denli iddetli bir politika srdrmekte srarlydlar.
Bu nedenle, liberallerin iktidarda olduklar sre boyun
ca, Trkiyedeki Rumlara kar dikkate deer yanllar
gzlenmektedir. Bunun kesin kant, bir dizi kanunsuzluk
ve Trabzonda meydana gelen, aadaki raporda da ifade
edilen, keyfi olaylard.
mparatorluk sava halindedir ve anavatan tehlikededir.
Listelere gre sizden 700 asker isteniyor. imdi siz Rumlar
iin, vatanseverliinizi gsterme zamandr. Sizi snamadan
geireceiz.
Hkmet dairelerinin, savan patlak vermesi zerine
sonuna kadar Cemiyetin destekisi olanlarn szleri by-
leydi. Karlk olarak, askerlie tabi olan adamlarnn en
iyilerinin yabanc topraklarda olduunu ve yurtsever duy
gularmzdan phe etmenin yanl olduunu birinin syle
mesi yerinde olacakt.
Bununla birlikte bu phe, sadece birka Rumun kendi
lerini acemi er olarak tantmasndan yola karak, onlarn
kasten kap saklanmalarn ve firar etmelerini salamak
iin sekin Rumlar tarafndan belirlenmi sistematik bir
plan olduuna ikna edilen Trkler arasnda yayld. Byle
likle Trkler, bu konudaki fkelerini ifade etmekte tereddt
etmediler. Firarilerin ve kaak askerleri saklayanlarn sert
bir ekilde cezalandrlmas iin ellerinden geleni yapmaya
baladlar. Aileleri, kent meclisi yelerini, rahipleri ve
retmenleri korkutmak ve askerleri teslim olmaya veya mu
afiyet creti demeye zorlamak iin hapse attlar:
a) Askerlerin kaldklar yeri bildirmek zere arlan,
Choutouras kynden John Staridis, kyn ilk muhtaryd.
Sadece bir phe zerine, Cemiyeti temsil eden memur Na
zm Nazmi tarafndan, yargcn ve dier grevlilerin huzu
runda tokatlanp hapse atld. Tokatlama dierlerini korkut
mak niyetiyle yapld. ki saat sonra da serbest brakld.
b) Lerin, Karmout, Atras ve Manastrn muhtarlar sa
dece phe zerine gruba dahil edilip hapsedildiler ve iki
ay sonra, hibir kant olmadndan serbest brakldlar.
c) Drt yldan beri Rusyada yaamakta olan Housilili
Leonidas Pozidesin yerine, kardei Abraham, kendisinin
ve komularnn protestolarna ve birka yldr demircilik
yapt Sordadaki sekin Osmanllann itirazna ramen,
adeta zorla karlarak askere alnd ve sava meydanna
yolland. Bereket ki, nezarete, patriklie, hkmete ve
Trabzon Metropolitine telgraf eken annesinin ve ky mec
lisinin abalan, yanllk aratnlana kadar onu Trabzonda
tutmay baard. Birok brokratik formalitenin almasn
dan sonra serbest brakld.
 d) Harsera kynde 4 yldr retmenlik yapmakta olan
Savvas Tsairides, resmi evraklarla kimliini tantmaya fr
sat vermeden askere alnd. Ertesi gn, cepheye gnderil
mek zere dier askerlerle birlikte jandarmaya teslim edil
di. Bylece, Metropolitin ve Trk hkmetinin takdir ettii
bir retmen olmasna ramen, serbest kalmasn salamak
iin toplam 40 lira demeye mecbur edildi.
e) Goli kynn, yetmiin zerinde yal bir adam olan
papaz, jandarmann, olunun ve baka bir adamn kamak
ta yardm ettii eklindeki raporu zerine birka gn hap:
sedildi ve ancak Metropolit araclyla Noel arifesinde ser
best brakld.
f) Harsera kynden John Yasiliades, olu Pericles firar
etme niyetinde olduu gerekesiyle yarglanmadan hapse
atld. in dorusu, olu kaabilecekken yargland ve alt
aya mahkum oldu. Bu kyde, ayn ekilde, babasnn ad
John ama soyad Vasiliades deil de Charavitides olan Pe
ricles adnda baka bir asker vard. Bir tesadf sonucu ba
bann ve olunun ilk isimleri aynyd; buna ramen, hk
met Johnun olu Periclesi bulmaya altndan dolay
mahkeme, nfus ktnde aratrma yapmadan mahkm
etme karan ald.
Mahkumiyetin duyulmas zerine, arkadalar ceza
mahkemesi bakanyla irtibat kurdular ve tutuklu adamn
olunun, askerlik ykmll olmayan dier Pericles ol
duuna inandrdlar; aslnda bu Pericles de henz askere
anlmamt, fakat telaa kapldndan dolay kamt.
Bu bilgi ve olaylar karsnda ikna olan hakim hayrete
derek, adaletin saptnlmasmdan duyduu znty ifade
etti. Kesin olan bir ey varsa, o da, bakann, drst oldu
udur. Bakan, elinden geleni yapt. Sonu olarak, askeri
konsey, tutuklu adamn bavurusunu, konulan ve bulgulan
dikkatli bir ekilde inceledi. 19 yan doldurmu olan olu
Pericles henz askere arlmamt;! ihtiyat olduu iin
aranan asker, dier Periclesti. Bylelikle bakan, 85 yan
da hapse atlan yal adamn serbest kalmasna yolu aan
raporu tanzim etti ve konuyu mahkemeye havale etti.
g) Bir jandarma raporu temelinde, Kotili ky muhtar
Constantinos ve olu, bir asker olarak aranan Triantaphyl-
lusla birlikte celp edilip hapsedildiler. Grevine bal jan
darma, rapor tutarak, askerin kamasna yardm eden ve
kendisine rvet vermeye kalkan bu kiilerden ald 56
kuruu hkmete teslim etti. Ancak tuhaf bir durum vard.
Gerekte, bir jandarmann, maann drtte birine yakn tu
tardaki rveti reddetmesinin pek mmkn olmad d
nlm olabilir. Bu olayda, jandarma, sz edilen adamla
ra, kendisini daha nce kovmu olduklar iin kin duyuyor
du. Rvet teklifinden 1 ay nce baba, olunun serbest kal
masn salamak iin 40 Trk liras demi, son olarak
Mart aynda bir 30 lira daha demiti. Son deme, hasta
dt Trabzondan gemiye binmeden nce, telgrafla ya
knan olunun askere yazlmasndan sonra denmiti. Para
denmeden nce, her naslsa, olu cepheye sevk edilmi ve
yerel yetkililer bir askerin ait olduu birlii, taburu veya
alay renmekten aciz olduundan, onu bulmak ve serbest
kalmasn salamak mmkn olmamt. Sonuta, para
denmiti ve talep edilmesine ramen geri verilmedi ve ba
bas hapiste rrken asker bir daha bulunamamt.
stanbuldan gelen 3 Kasm 1912 tarihli bir baka rapor
benzer bir olay aktarmaktadr. O zamanlar Trakyada
Trklerin iledii cinayetler, katliamlar, zulmler ve soy
gunlar Trk ordusundaki Hristiyan askerlerce yaplm gi
bi gsterilmekteydi:
1. Krk Kilise (Krklareli) savandan nceki iki gn,
Muratlda hizmet veren blklerin farkl takmlarnda g
rev yapan bir Trk subay, Trk askerlerinden oluan bir
mfrezenin komutasn alarak, verilmi emirleri uygulamak
zere orluya gitmeden nce 111 Hristiyan askeri seti.
 Yolda, her naslsa, MuratlIdan bir saat mesafede, yakla
k akam 8 sularnda, Trk subay, Hristiyan askerlerin
zerine ate almas emrini verdi; bunun sonucunda
hari btn Hristiyan askerler ld.
Bunlardan, Dimetokadan (Didymotichon) Apostolos
adl bir er, Bulgar ordusunun Lleburgaz ele geirmesine
kadar Muratl tren istasyonunun yaknndaki iftlik evinde
hastabakclk yapan Lleburgazl Andreas Zapheios Papa-
dopoulos tarafndan yan l bir halde bir ukurda bulundu.
Demetrius ve Panayotis adlarndaki dier ikisi de yine
Didymotichonluydu. Daha sonra, Papadopoulosun bu
adam MuratlIdaki yksek rtbeli bir subaya teslim ettii
ve -subayn da, onlan Babaeski trenine bindirilerek evleri
ne, yani Didymotichona gnderilmelerini emrettii sy
lendi.
2. Babaeski tren istasyonundaki birliin komutan su
bay, Krklarelinin dmesi zerine, komutas altndaki
Trk askerlerine, elliye yakn Hristiyan arkadalann l
drmek iin emir verdi.
3. Lleburgaza yakn Ayval isimli Rum kynde bulu
nan askerler, Krklarelinin dmesinden sonra, 167 Hristi
yan kadm, erkek ve ocuu katlettiler; yaklak olarak bir
bu kadar insan yaraland; kzlar ve kadnlar tecavze ura
dlar; bazlan da tutsak alnd.
4. inde cinayetlerin ve katliamlann ilendii Babaeski
yalanndaki Rum ky Alpli, Trk ordusu tarafndan ya
maland.
5. 400 kiilik Trk svari birlii, Malkara blgesindeki
Yagota, Glck, Bayramii ve Elmal kylerini yakp ykt.
Neochori (Yeniky) ve Avdimi (Umakdere)deki Rum
kylerine de hcum ettiler.
6. Geliboludan alman bilgiye gre, Mslman Lazlar
farkl yerlerde katliamlar ilediler; Kean yaktlar; blge
deki dier Rum kylerini yok ettiler. Keanda 300 Rum
katledildi. Aralarnda Maletesta adnda, tannm bir fiziki
de vard.
Yaanan olaylarn yalnzca silik bir grntsn yans
tan bu tabloyla tatmin olunmad; Rumlara ynelik Jntrk
fkesi giderek artt. Balkan ttifak tarafndan Trk ordusu
nun yenilgiye uratlmas, bunun iin bir katalizr oldu.
Jntrkler, d politikada baarsz olduklar ve i politika
asndan Avrupann gvenini salayamadklar gereke
siyle her trl tertibe bavurarak Liberal Hkmeti devir
meye altlar. Bununla birlikte, lkelerinin askeri baar
szlna fkelenen ve cesaretlenen ajanlar, bundan ikili bir
yarar elde ettiklerinden dolay kendilerini Rumlann imha
sna adadlar. Hkmet aygtnn ipleri elinden karmaya
balad yava yava daldna iaret ediyordu; bu da,
Jntrk Cemiyetinin hedefiydi zaten. Bunun kantlarm, z
m irden Yunanistan Dileri Bakanlna gelen iki resmi
raporda bulabiliriz:

zmir (Smyma), 2 ubat 1913, No. 38

Yakn zamanlarda M itylenedeki (Midilli) Mslman
nfusa kar iddet eylemleri gerekletirmekle itham edi
len ve bu nedenle Bergama (Pergamon)daki Trk yetkili
lerce tutuklanan Charalampos Makras, Charalampos Hari-
pas, John ve Demetrius Doukellis, Charalampos Karamal-
las, John Avengelius, Eustratis Varkas ve Chrestos Patalios,
Athanasisos Eustratios isimli Rumlan size bildirmek isti
yorum. Onlar hapiste en korkun ikencelere tabi klnmak
la kalmadlar; aralanndan Ch. Makras, Ch. Karipes, De
metrius ve John Doukellis gibi genlerin kiiliklerine yne
lik son derece vahi saldnlar da yaand.

zmir, 18 ubat 1913, No. 52

Yerel yetkililerin, zmirde ve daha ierilerde yaayan
Rum uyruklulan her ekilde taciz etmekte ve bask uygula
makta olduklarn bildirmek istiyorum. Zorla alnan ar
vergilerden baka, yeni vergiler yklyorlar; i borlandr
maya zorluyorlar; at arabalarn, bykba hayvanlarm,
mallarm hibir tazminat vermeksizin alkoyuyorlar. Byle
ce onlar son derece aresiz klyorlar. Btn bunlar yetmi
yor, ii daha da ileri gtrp onlar tutukluyor ve dolup ta
an karanlk mahpushanelere atyorlar; ayrca ikenceye,
yzkaras iddete tabi tutuyorlar.
Ksa bir zaman nce, Midillide ve Yunanistan tarafn
dan zaptedilen baka yrelerdeki iddet hareketlerinin fail
leri ok sayda Rum mahkm edilip olaylar hzl bir ekilde
aydnlatlrken, tamamen masum olan ve dinsel imtiyazlara
aykr olarak tutulan rahip Papanikolas Trkler tarafndan
hapishaneye, hem de adi sulularn arasna atld. Yunan
vatanda Tsanetakis, Mslmanlar tarafndan Kasambada
katledildi ve haklarnda hl dava almad.
zmir Metropoliti ve bu kentin Rum nfusu, Trk bas
n, askeriyesi ve sivil otoriteleri tarafndan hedef seilmi
bulunmakta. Metropolit ve cemaati, askeri vali Fazl Paa
tarafndan sert tedbirler uygulamakla tehdit ediliyor. Ger
ekte, nde gelen Rumlarn byk bir ksmnn i blgelere
srgn edilmesinden ve ou tannm Rumun snr d
edilmesinin ardndan, zmirde be yz Rum iin de zel
bir srgn listesi dzenlenmi bulunuyor. Ama Aydn Ge
nel Valisi Nazm Paann, son anda bu emri iptal ettiini
de ilave etmeliyim.
zm irde ve eyaletin dier blgelerinde ne oluyorsa,
Trk imparatorluunun bakentinde de ayn eyler yaan
yordu ve bu Ekmenik Patriklii zor bir durumda brak
yordu. O da, Trk hkmetine elden takrir vermek ve pro
testo etmek zorunda kalyordu. 10 Mart 1913 tarihli (Hicri
1328), 1492. No.lu takrir aadadr:

Ekselanslar:
 Patrikliimizce saygn vatandalar olarak bilinen Rum
Ortodoks Hristiyanlarnn snr d edilmesi sebebiyle,
Patrikhane, bir sredir saygdeer hkmetiniz tarafndan
icra edilen srgnleri ve beraberindeki lsz insafszl
defalarca protesto etmi ve zaten bezginlik iinde bulunan
Hristiyanlarn daha fazla taciz edilmemesi iin, srgn
edilen bu insanlarn evlerine geri dnmesine izin verilmesi
isteini arz etmiti.
ok yalanlarda kilise meclisi ve konseyinin yelerinden
mrekkep bir temsilciler heyeti, Ekselanslar Sadrazamn
huzuruna kmadan nce, srgn edilen ve aratrlanlarn
bir listesini arz ederek, bu talebi aynen tekrarlamt.
Verilen szlere karn, srgnlerin devam ettiini ve
Cosmidi, Dinga ve Chonaeo gibi mevki sahibi kiilerin
srgn edilmekte olduklarn izlemek Patriklie strap ver
mektedir. Bu dayanlmaz durum karsnda, Patrikhanemiz,
masum Hristiyanlan azade klnmas ve baskc tedbirlere
son verilmesi iin, zntsn ifade etmeye ve hkmete
yalvarmaya zorlandn hissediyor. Aksi takdirde, Hristi
yan unsurun kovulmasna muadil bir durumun yaanmas
na mecbur kalnacaktr. ...
Hrriyet ve tilaf Frkasna gl destek verdikleri d
nlen Rumlarn imhas amacyla ortal terrize eden Ce
miyet ajanlar sahnenin arkasndayken Patrikliin protesto
larnn anlam var myd? Hkmet vaatlerinde belki sami
miydi fakat ajanlar kendi iradelerini harekete geirdiler ve
hkmet de bu adsz Robespierrelerin telkinlerinden etki
lendi. B ylece durum daha da ktye gitti; artan gerilimi
resmi raporlar yeterince yanstmaktadr:

stanbul, 29 Nisan 1913, No. 511

Btn iletiim aralarnn kesintiye zorlanmas nedeniy
le, Silivri ve Kalikratia (B. ekmece)den nadiren ve g
lkle gelen bilgilere gre, o blgenin sakinlerinin durumu
hayli ktdr; insanlar korku iindedirler.
Bykekmeceye yakn bir mesafede bulunan 495 n
fuslu bir ky olan Demokrania (Kumburgaz)da, babozuk
Trk askerleri, sakinlerin evlerini ve eyalarn yaktktan
sonra, kyn rahibi Miltiadesi, retmen Zaphiriouyu,
muhtar Theocharisi ve kent meclisi yelerini, evlerinde si
lah bulunduu bahanesiyle tutukladlar; Bykekmeceye
getirdiler ve bir deirmene hapsettiler. Trkler daha sonra e
ve ocuklaryla oturan erkekleri tutuklayp ky dna kurul
mu iftlik alnda onlara ate atlar ve ardnda kadnlara
ve kzlara tecavz ettiler. Birka gn sonra, rahip ve ret
men serbest brakld.
G'fenelde, bu blgenin hemen her yerinden gelen bilgile
re gre, yerleimciler ok sefil bir durum iindeler. ou
nun evi yklm bulunuyor ve Oeconomion (Celaliye) kat
liamlarnn tekrarlanabileceinden korkuyorlar/ Ayrca bl
gedeki Mslman mltecilerin barnaklar konusunda da
kayglar yaanmaktadr. Yerleimcilerin buraya geri dn
mesine izin verilebilmesi yolunda imdiye kadar atlan
admlardan henz bir sonu alnm deil.
Buradaki talihsiz Rum hemeriler, blgede yaayanlarn
yz yze olduklan tehlikeleri nlenmesi iin benden, siz
ekselanslanna bavurmam talep ettiler.

Atina, 29 Nisan 1913

Size arz etmekten eref duyanm ki, anakkale Boa
zndan alman gvenilir bilgilere gre, Hristiyanlara yne
lik zulm, her zamanki younluuyla devam etmektedir.
inde bulunduumuz aym 22sinde, Narl kynden 32
Rum buraya getirildi ve Kilitbahir Kalesinde hapsedildi.
Bu insanlar, yetkili makamlara duyduklar gvenin kurba
ndrlar. Yetkililer silahlann teslim edilmesini istediklerin
de, uzlamac olduklann gstermek amacyla bavuruda
 bulundular. Ancak tutuklandlar ve tren biletlerini kendi
ceplerinden dedikleri halde 15 saat zorla yrtldler.
Ayvalk yresinde bir rahip, kendi ev yapm av tfeini
teslim ettiinde insafszca dvld.
Ayn 22sinde askeri mahkeme, firarla sulanan 14
Rumu 15 yl hapse mahkum etti. Geliboluda iddet hare
ketleri devam ediyor. Pireden oraya gelen Gerasimos The-
odoris adl bir Yunan tutukland ve ancak Fransz konsolosu
tarafndan yaplan arabuluculuk sonucunda serbest brakld.
Ksa sre nce Sisama gelen ve Sisamdaki Avusturya
postanesinin Gelibolulu katibi yakaland ve Kilitbahire
getirildi...
fade edildii gibi, Jntrk Cemiyetinin baskc faaliyet
lerinin sonucu olarak, btn bu olaylardan sonra, Jntrk
lerin, Kamil Paa Hkmetini devirip iktidar ele geirmeyi
baardklar, daha dorusu eitli entrikalarn ardndan geri
aldklar zaman, talihsiz Rumlan nelerin bekledii kolay
lkla tahmin edilebilirdi. Btn bu dehetengiz olaylar ta
rih ileride yazacaktr.
lgnlklarna bir halka daha ekleyerek, Bulgaristan
eski mttefiklerine kar savaa srkleyen Jntrkler,
meydan okuyucu nitelikleriyle, despotizmlerini kabul ettir
me yolunda iinde bulunduklar karabasandan kurtulmaya
karar verdiler.
Bulgarlar ksa sre iinde bozguna urattklarn ve on
larn en zayf dman karsnda bile direnecek glerinin
olmadklarn grr grmez, orduyu Edirneye doru ilerle
mek iin hazrladlar. Bulgarlarn, daha nce Yunanllar ve
Srplar tarafndan tam bir bozguna uratlm ve Roman
yann kuatmas karsnda geri ekilmeye zorlanm ol
malar nedeniyle, bu ilerleme srasnda herhangi bir engelle
karlamadlar. Bylece eski idealann yeniden hayata ge
irmek ve eski politikalarna dnmek konusunda cesaret
buldular. Bu kargaa ortamnda Rum unsurunu yok etmek
suretiyle gerek bir Mslman Trakya yaratmaya girimek
ten kendilerini kim alkoyabilirdi?
Bu fikirlerle dolu bulunan Enver Paanm komutasnda
ki ordu, bu hedefi gerekletirmek zere her arac kulland.
Fanatizm, ustaca harekete geirildi. Ordu, babozuklar ve
eteler vastasyla, Bat Trakyadaki btn Rum yerleim
lerini imha eden bir yol izledi. nanlmaz dzeyde zulm
ve talanlar, katliamlar ve tecavzler yaand.
Nitekim, 10 Haziran 1913 tarihinde Redostodan (Tekir
da) gelen bir raporda, 23 Rum ve 18 Ermeninin katledil
mi olduu; 800 aileden oluan komu Kalyvia (Gnence)
kynn, kadnlar ve ocuklar dahil olmak zere btn sa
kinlerinin boazland ve evleriyle birlikte yakldklar
bildirilmektedir. Trk ordusunun ilerlemesinin dourduu
koullar, 12 Haziran 1913 tarihli raporda dile getirilmitir.
Bu rapor, Bat Trakyadaki durumu incelemek zere Tekir
dadan gelen zel bir komisyonca yazlmtr:
Tekirda mfts Ali Efendi, Ermeni Patrikliinden
Protosynkelos ve benden tertip olan komisyonun* bir yesi
olarak, emir zerine, M alkaraya gitmek zere ayn son
aramba gn yola ktk. Akama doru Malkaraya var
dmzda, yanm evlerin enkazyla karlatk. Hl du
man tten ykntlar arasndan getikten sonra, geici idare
binas olarak hizmet veren bir evde durduk.
Orada, Malkara kaymakamna grevimizi izah ederken,
ayn drdnc gn olan geen perembe, ordunun varma
sndan nce, tannm bir Ermeninin dkkannn yannda
bir ate patlak verdii ve gneyden esen sert rzgar sebe
biyle yangn yaylm olduu bilgisini aldk.
Sonradan memurlar gelmi ve alevleri denetim altna al
* Bu komisyon, Dahiliye Nazn Talat Paanm emri ile, Osmanl
ordusu tarafndan yemden ele geirildikten sonra, ierlerdeki ve bilhas
sa Malkara ve Hayrabolunun kent ve kylerindeki koullan aratrmak
iin atanmtr.
mak iin ellerinden geleni yapmlar. Ora ahalisinden sn
drme almalarnda yardmc olmalarn istemiler. Ma
alesef, yangn sndrme aletleri, pompalar, kancalar ve
merdivenler olmadndan insanlar ksa bir sre iinde deh
et iinde evlerine dnmek zorunda kalmlar. Kaymaka
mn sylediine gre, yanan evlere ve Ermenilerin dkkan
larna yerletirilen bomba ve fiekler birbiri ardna patlyor,
insanlar dehet iinde kayormu.
Yangn dehet verici boyutlardaym. Bu nedenle, yan
gnn insafna terk edilen kentte, Rumlarn ve Ermenilerin
evleri, Trklerin bir ok dkkannn yand sanlyor.
Akam vakti hkmet binasndan ayrlmaktayken, gre
vimizi tamamlamak iin ertesi gn orada bulumaya karar
verdik.
Ertesi gn, bo yere, mftnn ve dier meclis yeleri
nin gelmelerini bekledik saatlerce. Mft uyanp makam
na geldiinde nerdeyse le olmutu. Sonradan rendik ki
di arsndan strap ekmekteydi. Komisyonun dier ye
leri geldii zaman, onlarn aramzdaki Trk delegeden zel
bilgi aldklarm rendik. Biz, Rum ve Ermeni delegeleri
nin de gerekli bilgiyi aldmz umduklarn sylediler.
Birka saat iinde Hayraboluya gitmek zere hazrlanmak
dnda yapacak bir ey olmadn rendik.
Anlalan dur ki, nceki gnk kararlarmzn aksine,
durumu aydnlatmak iin, bir genel soruturma iin srar et
mek yararsz olacakt. Kentin ve bu blgedeki kylerin duru
mu hakknda yeterli bilgiyi topladmza ikna olmutuk.
Piskoposlua arlan Malkarann muteber simalarndan
ve yakndaki acl kyllerden aadaki gerekleri rendik:

1. Malkara Civarndaki Olaylar:

Bulgarlarn hibir iddet eylemi gstermeksizin, Malka

radan ekilmelerinden sonra, Trk ordusu, bu ayn ikinci
 sah gn, Beinci Kolordu, komutanlar Mehmet Ali Paa
ve Mustafa Paann komutasnda Geliboludan Hayrabo
luya gelmiler.
Rum ve Ermeni Hristiyan sakinler, balarnda piskopos
temsilcileri olmak zere Mslmanlarla grmek istemi
ler. Bir subay, dini liderleri biraz da kibirle selamlayarak
askerleriyle kente girmi.
Ayn 4. gn, Perembe sabah erken saatlerde, skerler
Hristiyan evlerine zorla girmeye ve ele geirebildikleri her
eyi gasp etmeye balamlar. Ev sakinleri dehet iinde
tm deerli eyalarndan vazgemek suretiyle gbela as
kerlerin elinden kamay baarmlar.
Ayn gnn akam, ordu kent dna karken, meyda
nn gney kesinde bir ate yanm ve ardndan, askerle
rin krdklar kap ve pencerelerden evlere attklar bomba
larn sesi duyulmaya balanm. Rzgarla hzlanan ate Er
meni blgesine doru yaylmaya balam ve yldrm h
zyla ilerlemi.
. Vagonlar dolusu gazya tenekeleri btn gece kentin
.sokaklarna yaylm ve askerler alevlerin yaylmasn sa
lamak iin evlerin eitli ksmlarna gazya frlatan ba
bozuklara katlmlar.
Sabah, bir arabadan den gazya tenekesi bir Rum ta
rafndan yol ortasnda bulunmu: Bir baka Rum da, gece
oraya braklm iki teneke gazyan evinin nnde buldu
unu, kapy ap ieri almak iin kendini tehlikeye att
n, bylece olayn da bilincine vardn bize anlatt.
Evleri yanarken, askerlerin ve babozuklarn ateine
maruz kalan ve salam kalan evlere sman yerleimciler
arasnda korku ve panik btn gece hkm srm.
Yerleimcilerden bazlan, zellikle Ermeniler, evlerinden
dan kmaya ve dkkanlarm korumak iin kentin ilek ks
mna gitmeye cret etmiler, fakat sokaklarda devriye gezen
askerler ve babozuklar ate ap onlan durdurmular.
 Pazar yerine ulanmay baaran baz Hristiyanlar, dk
kanlar yamalamak iin etraftan toplanm, dkkan sahip
lerine saldrp yerlerde srkleyen Mslmanlarla yz yze
kalmlar. 13 Ermeni ve 5 soydamz ciddi bir ekilde ya
ralanm ve lm. Bylece kent btn gece boyunca alev
lere ve Osmanllann yamasna terk edilmi.
Byk felaket, gece kuzeyden gelen bir rzgar kar
yndeki alevleri Trk blgesine dndrd cuma sabah
sona ermi. Ermeni ve Rumlann birok evi ve gney k
smdaki Trklerin dkkanlan ve birka evi de dahil olmak
zere, ar alannn byk bir ksmn yok etmi.
Ayn cuma gn akama doru, bir baka yangn, ar
alannn geri kalann kle evirmi. Sakinlerden hibiri,
evlerinden dan kmay gze alamam; btn gn ve ge
ce dehet iinde kapal kalmlar.
Bylece M alkarann, 67si Rumlara, yaklak 15i
Trklere ve geri kalan da Ermenilere ait olan 300 dkkan
dan ibaret ar alan yerle bir olmu. ok sayda Ermeni
ve Rumun evi yanm ve 13 Ermeni ve Lambos Keheya,
olu Ksantes, John Tselepis, Karalombos Mavrodis ve Ge
orge Theodorou adl be insanmz ldrlm. Malkara
yaknndaki tarlalarda alan ou iinin kaderi bilinmi
yor. Muhtemeldir ki onlarn da ou katledilmitir.
Btn yzlerde korku okunuyor. Her an yeni askerlerin
gelmesini ve ayn tecavzlerin veya katliamlann yinelen
mesini bekliyorlar. Herkes bu zulmlerin sona ereceinden
midi kesmi durumda.
Korku iindeki ocuklar ve bebekler alktan srekli a
lyor ve banyrlar. Ksa sre iinde yiyecek tedariki ya
plmazsa, alktan lme tehlikesi muhtemeldir.

2. Malkara Civarndaki Kylerdeki Olaylar:

Sokaklan ve zellikle ehir merkezinin meydanm, G

nenceden gelen ve kente sman kadn ve ocuklar doldur
du; korkmu ve sefil bir dununda, yiyecek ve bannak iin
yalvaran insanlann feryatlan ehrin drt bir yann kuat
m durumda.
Ayn drdnc gn perembe, Malkaradan gelen as
kerler kyde grnmeye balamlar. lk mfreze, topu
birliinin eliinde kye girer girmez, dier mfrezenin
yry balam.
Sonra trampetler alnm ve mfreze kolunun bandaki
subay yksek sesle emir vermi: Yamalayn, yakn, ke
sin! Blkler sray bozmu, kye dalarak her yne ate
etmeye, kaplan ve pencereleri krmaya, kamay baara-
mayanlan ldrmeye balamlar. Zorla evlere girerek, pa
ra koparmak iin Hristiyanlara ikence etmiler.
Kyllerin dleri patlam; evlerinde saklanmaya al
mlar. Fakat her ey nafileymi. Askerlerin iddeti her yer
de onlan takip ediyormu. Hemen her ev zorlanm, asker
ve babozukla* tarafndan, bir plan dahilinde soyulup so
ana evrilmi. Tutuklanan ky sakinleri, deerli eylerini
sakladktan yeri ifa etmeleri iin ikencelere tabi tutul
mular. Mahalle papaz Panayotis, askerlerce evinde yaka
lanm, ikence edilmi, aalanm, sa ve sakalndan s
rklenmi ve nihayet darbelere dayanamayp baygn d
m. stnde cppesi varm. Bu arada askerler, kadnlan
kovaladlar, ele geirdikleri kadm ve ocuklara uluorta te
cavz etmiler.
Bir grg tan, hayvani arzusunu tatmin etmek iin
bakman fkeli bir asker tarafndan tecavze urayan bir k
zn, dier askerler tarafndan da rzna geildikten sonra
kamaya kalktn, pencereden kendisini attm ve ciddi
bir ekilde yaralandm anlatyor. Bu arada patlayan bom
balarn sesi iitiliyormu ve kentin ou blgesinde yangn
patlak vermi. (
Bu yeni tehlike karsnda akl bandan giden kyller,
evlerinden kamak iin gvenli bir yer aramlar, fakat as
kerlerle babozuklar ky kuatmlar ve kamaya kalk
an herkese ate etmiler. Gnence manastrnn Barahibi
Eudokimos, kyn papaz Kreston ve yardmcs Akkakios,
an kulesinde saklanmlar; manastrn yamalanmasn
oradan izlemiler.
Kamaya alanlar kyden karken askerin ateine
maruz kalmlar ve onlar her ekilde aalayan, sa ve sa
kallarndan srkleyen Osmanl babozuklarnca yakalan
mlar. Daha sonra, bel kuaklaryla boyunlarna kaya ba
lanm, ikence edilmiler ve boazlandklar nehre kadar
srklenmiler. Barahip orakla biilerek katledilmi, pa
paz Kreston boynundan baklanm, kula ve sa eli ta
mamen kesilmi, yar l olarak braklm. Yardmcs
Akakkios, bulunduunda lmek zereymi. Ky ve evre
sindeki tarlalar erkek, kadn ve kzlarn cesetleriyle doluy
mu; ok sayda ocuk ve bebek, kurunlarla delik-deik
bir ekilde bulunmu. ou kz, tecavzden kamaya al
rken, evlerinde diri diri yaklm. Her yer ceset dolu.
Bu felaket, hasat mevsimi olmas nedeniyle kyllerin
ou ky dnda tarlada alyor olmasayd, ok daha
korkun olabilirmi. Bunlardan bazlar Malkaraya kama
y baarm; ouysa kamaya alrken ldrlm.
Kyn btn evleri, yangnla ylesine harap olmu ki,
grnen tek bir at bile kalmam. Kilise ve ek binalaryla
Gnence manastn, an-kulesi hari, tamamen yklm.
Kyn bandan sonuna kadar kmrlemi ykntlar vard
ve lm sessizlii hkm sryordu.
Kyn iinde ve dnda yan yanm insanlarn cesetleri
ve bykba hayvan leleri hl gmlmeden duruyor ve
ryen bedenlerden korkun bir koku yaylyordu. Katliam
esnasnda tehis edilmi bulunanlar unlardr: Nerancis De
metriou, 80 yalarndaki Anagnostis Demetriou, Eustratios
Mavroudi Sabbatianou, George Nikolaou, Nicolaos Haco-
lu, Demetroula Krestou, Despoina Athanasiou, Nikolakos
Krysaphi, Diamandis Soteriou, Margaritis, Theochari, Akil
le Stavritsas, Kyriakos Aphentoulis, Demakos Joannou, At
hanasios Demakis, Manolis Vasiliou ve dierleri.
Kendini korumay baaran zavalllarn ou, askerler ta
rafndan insanlk d muameleye uradklar Malkaraya
girdiklerinde gzden kaybolmu. Bazlan hendeklerde ve
kyn etrafndaki allklarda saklanrken, aralannda, ky
rahiplerden Manolesin de olduu kyller, Trkler tarafn
dan her gn arandklan yerde, komu Trk ky Sarnta
saklanyorlarm.
Malkaraya kaanlarn ou, ok ve terrden strap ek
tiklerinden dolay delirirken, dierlerini de kt yazg bekle
mekte. stisnasz hepsi mallanndan yoksun braklm; id
detli alktan ve yoksulluktan her an lme tehlikesi iindeler.
Lambros Xanthopoulos yle anlatyor: Malkara yak
nnda yedi Rum ailenin yerleim alan Sakada, Tem-
muzun drdnc perembesinde, ordu oradan geerken,
bir top arabasnda oturmu yksek rtbeli bir zabit, bir ift
likte alrken, Hristiyan veya Trk bir iftlik olup olma
dn renmek istemi kendisinden. Hristiyan olduunu
renmesi zerine, derhal askerlerine emir vermi ve Ya
kn! diye barm. Bunun zerine askerler ve aralannda
Kk Katrdan Hac Ahmet ve Kara Dirimden Feyzolu
Osmann da bulunduu babozuklar, btn evleri atee
vermiler. Evler yanarken, srlar ve tanabilir mallar, as
kerler ve babozuklar tarafndan gasp edilmi; kamay
baaramayan kyller ldrlmler. Yatanda hasta yatan
yal Vasilios Adam, evinde diri diri yanm.
Marcus Panayotesin peynir fabrikasnda alan Kos-
tantinos Athanasion isimli bir grg tan vastasyla Has-
kyden aldm bilgilere gre, ordu bu aym drdnc sa
bah, yani perembe gn, erkenden kye girmi. Ksa sre
sonra tfek sesleri duyulmu ve kyllerin tm, kadnlar
 ve ocuklar dahil olmak zere, korkudan oraya buraya ka
mlar. Askerler pelerine dp ate ederek byk bir
blmn ldrmler. Pek ok kadn ve kz yakalanm
ve askerler tarafndan yakndaki yel deirmenine srklen
miler. Orada tecavz edildikten sonra, serbest kalmalarna
izin verilmi ama rlplak ve yaral halde.
ok zaman gememi ki, komu kylerden Trkler gel
miler; kyllerin evlerini yamaladktan sonra, hareket
edebilen her eyi at arabalaryla tamlar.
Birka saat sonra kentin birok blgesinde ayn anda
yangn patlak vermi ve ksa srede ky bir enkaz yn
na dntrm.
Kyn imha edilmesinden sonra ordunun geri ekilmesi
zerine, Trk babozuklan, krsal alanda gizlenmi erkek,
kadn ve ocuklar bulmak iin dolamaya balamlar.
Aramalan srasnda avc kpeklerini kullanm; allklann
ve kovuklarn yaknlarnda davul alm; saklandklan yer
den kanlan soyup ldrmler. Bylece kyllerin ou
askerler ve babozuklar tarafndan katledilmi, fakat bir
ksm da bilinmeyen yerlerde saklanmaktaym.
Nihayet, kyn ileri gelenlerinden Kostantinos Athena-
siounun, bir aacn altnda, parasm saklad yeri syle
medii iin, kulaklan ve burnu kesilmi ve gzleri yuvala
rndan kanlm vaziyette inlerken grldn, arkadar
Krestos Lambroudan nakletti.
Demetky ky de benzer kaderi paylam. Temmuz
aynn drdnc gn iki asker kye gelmi ve ky sakin
lerine ordu iin ekmek tedarik etmelerini emretmi. Fakat
ksa bir sre sonra kyden kmlar ve hububat ynn
atee vermiler. Atei sndrmeye koanlan yakalamlar,
onlan soymular ve bazlanm katletmiler.
Daha sonra dier askerler koarak kye gelmi; zorla ki
liseye girmi ve talan etmiler. Ardndan kyn her tarafna
dalm ve kamay baaramayan herkesi ldrerek btn
evleri yamalamlar. Kadnlan yakalayp tecavz etmiler
ve nihayet kyn farkl yerlerini atee vererek, tek bir ev
ayakta kalmayacak ekilde kle evirmiler. Sakinlerin o
u katledilmi. Geri kalanlar blgeye yaylarak, hendek ve
maaralarda saklanmlar.
Daha beterleri Kiourtle (Krtll) kynn bana gel
mi. Temmuz aynn drdnc gn ordu kye girer girmez,
askerler yamalamaya, dvmeye ve ldrmeye balamlar
ve kyde kaldklan iki gn boyunca kadn ve kzlara tecavz
etmiler. Nihayet, civar kylerdeki Trkler, ksmen yaklm
olan kiliseden balayarak yamaladklan ky evlerini atee
vermiler. Bykba hayvanlar, mobilya ve yiyecek dahil,
her eyi almlar. Herkes soyulmu. Kyn ileri gelenlerin
den George Apostolounun 400 liras alnm. Kyllerin o
u katledilmi; sa kalanlar, saa sola kap gzdej kay
bolmular. Ayn drdnde, Temberiky (Altnta)da da, as
kerler kyn kilisesini ve yaklak otuz evi yakmlar. Evleri
yamalayp sakinlerin ounu katletmiler.
Davutdede, Paaky, Ylanl, Doluky, Yesiky, Karaa-
li, Deveciky ayn ekilde tamamen yamalanm. Bu ky
lerin sakinleri, civardaki komu Trklere 150-200 lira de
mek suretiyle, kylerinde kalma iznini almay baarmlar.
Malkara blgesinin geri kalan kylerinin kaderi tam ola
rak bilinmiyor, nk terr rejiminden dolay hibir Hristi
yan, sokaa kmaya ya da herhangi bir yere gitmeye cesa
ret edemiyor. Bundan dolay, her ey, Hristiyanlara ait b
ykba hayvanlar ve mahsulleri kendilerine mal eden
Trklerin insafna kalm.
le sulannda, ilave bilgi almak ve hoakal demek
iin Malkara Kaymakamn grmeye gittik. Gnencenin
ykmndan sz aldnda bize, o kyllerin hak ettikleri
ni aldklarm, nk Bulgar igali srasnda, Bulgar ordusu
nu desteklediklerini ve elindeki Bulgar bayrayla, Malka
ray igal eden Bulgarlara klavuzluk edenin de Gnenceli
Athanasios Georgiou olduunu syledi. Ayrca, btn bun
lara karn, pederane bir tavrla hareket eden hkmetin e
itli kaza ve kylerde sknt eken Hristiyanlara salad
gibi, bu vatan hainlerine de ekmek verilmekte olduunu
ekledi.
Malkara Kaymakamna aramba leden sonra veda
ettik, paralanm ve kmrlemi insan ve hayvan cesetle
ri dnda ne bir hayvan ne de bir insan grdmz G-
nencenin iinden getik.
Ykmlar alevlerden kararmt; duman hl her yerde
grlmekteydi ve ak havada yanm insan etinin, r
m bedenlerin iren kokusu ok uzaklardan bile alnabi
liyordu.
Dehetin yaratt korkun tabloyu ve hl alevler iinde
ki Hristiyan kylerini arkamzda brakarak yola dzldk.
Gzlerimiz her nereye ilitiyse, korkun sahneler gr
dk. Gmlmemi, gne nlaryla bileenlerine ayrm
insan ve hayvan bedenleri hl orada burada yatyordu.
Mobilyalar ve dier ev eyalar, sokaklara ve alanlara da
tlmt. Her yerde duman ttyordu ve alevler tahribatn
dehetini tamamlyordu.

3. Hayrabolu Yresindeki Olaylar:

aramba gn akam karanlnda Hayraboluya var

dk ve ilk nce, kendisine geldiimizi bildireceimiz kay
makam ziyaret ettik. Ertesi gn mft ve dierleriyle, s
knt iindeki kyllerin durumunu konumak istediimizi
syledik.
Mft, komisyonun evkiyle amalanan eyi icra etmek
iin kaymakam zerindeki nfuzunu kullanacana dair bi
ze sz verdi ve hkmet binasnda bir toplanti dzenlendi.
Fakat takip eden gnde, yine komisyonun Trk yesinin
ve mftnn uyanp gelmesini bekledik lene kadar. Bir
kere daha, Trk yelerin koullara ynelik bir aratrmadan
bilerek kamakta olduklarn ve komisyonun hibir ey ya
pamayacan fark ettim. Th. Niketas ve Fumucyan ile bir
likte, Hayrabolu ve yakn kylerdeki koullar hakknda ge
reken bilgileri almakta zorlandk. Hayrabolunun ileri ge
lenlerinden ve kylerinden kamay baaran kyllerden
unlar rendik:
Temmuz aynn beinci cuma gn, Hayraboluda, as
kerler ok sayda Rumun evine zorla girmi, onlar parala
rm vermeye zorlamlar ve el atabildikleri her eyi gasp et
miler. zellikle tccar Yorgo Zimboules, bize anlattna
gre, saatlerce ikence grm; daha sonra askerler, boynu
na ip dolayp yukar asmlar ve yan l ve bilinsiz bir
halde brakmlar; deerli bulduklar her eyi kaldrmann
dnda evde sakl yz elli liraya da el koymular.
Bu arada onun Trk komular evini yamalama frsat
n yakalamlar; srlarm, iftlik aralarm ve btn hubu
bat stokunu gtrmler.
Hayrabolunun Rum tccarlarnn ou ve civardaki
kyller, adaletsiz bir ekilde tutuklandktan ve bizzat kay
makamn kendisi tarafndan dvldkten sonra, demir ka
fese koyulmu ve hapse atlmlar; her gn ve zellikle her
gece, eitli ikencelere tabi klnmlar. Hayrabolunun
n kt Hac erif Beyi ile aralarnda, yaptklar soygun
larla tannm Hayrabolulu Fazl, Resul Recep, Mehmet
Bey, Fatik Bey, Reit Olu Hac Kazm, Rostolu Hac
Mahmut, Kadir Kozun da olduu on yedi Trk, silahl e
teler oluturup Hayrabolu halkna zulmetmiler; nde gelen
adamlarn her birini haraca balayarak, 30 ila 500 lira ara
snda paralar toplayarak paylamaya balamlar.
Bu eteler, ileri gelen erafn, hatta btn kylnn hak
larn gasp ediyor, gpegndz Hristiyanlan soyup ldr
yor ve ortalkta serbeste dolayorlarm. Grnte hami
grntsnde, gerekteyse kylleri dvmek, zenginleri
 soymak ve kyllerin ocuklarna, kadnlarna tecavz et
mek iin yerletirilen mfrezelerin bulunduu kylere bile
saldrmlar. Ve nihayet, bylesine bir terr ortamnda, pis
koposluk temsilcisi ve Hayrabolunun nde gelen kiileri,
kaymakamn ve yetkililerin basksyla, Tacyhydromos'da
yaynlanan, Hayrabolu kylerindeki zulmlerin, Bulgar or
dusu tarafndan ilendiini ve hkmetin sakinler arasnda
ki skuneti salamak iin gerekli btn admlar attn id
dia eden 11 Temmuz deklarasyonunu imzalamaya zorlan
mlar.
Hayrabolu yaknndaki Kakyn muhtar Demetrius
Kerstosdan ve dierlerinden, 4 Temmuz aramba gn,
yaklak 10 Trk mfrezesinin, kye gizlice girdiini, ar
dndan da ordunun Malkaradan geldiini rendik.
O akam ordu gelmi ve muhtemelen herkesin adresini
bilen grevli subay, hemen kyn btn erkeklerinin kili
sede toplanmasn emretmi.
Onlar toplanr toplanmaz, birliklerine ky ve kiliseyi
kuatma emrini vermi. Sonra iki grevli Muhtar Demetri-
usu arm ve para bulabilecekleri en iyi evlerini onlara
gstermesini emretmi.
Muhtar, tehditle boyun emeye zorlanm; sonuta as
kerler gidip ky batan baa aratrmlar. Bulabildikleri
btn para ve deerli eyalar almlar. Nihayet, on be li
ray bulup kaptklar muhtarn evine girmiler. Akamn
ge bir vaktinde, subaylardan biri birliklerine hitap eder
ken, bir elinde revolveriyle, muhtardan, o akam ve baka
akamlar iin kendisine kyn en gzel kzn bulmasn
istemi ve tabancasn gstererek, aksi taktirde, onu vur
maktan dolay ekinmeyeceini sylemi.
fke ve aresizlik iinde sabr taan muhtar, byle utan
verici bir eyi yapmaktansa lmeyi tercih ettiini syleye
rek hemen gsn am.
Daha sonra bir baka subay muhtar oradan uzaklatr
m. Bunun zerine muhtar gidip endie iinde her an l
m bekleyerek samanln yannda saklanm.
Ardndan, belirli bir dzenle kye datlan birlikler,
korku salmak zere saa sola ate etmeye balamlar; ev
lere girerek tepeden trnaa soymular.
Ayn gnn akam, btn kadn ve kzlar, askerler tara
fndan Muhtarn samanlna toplanm; askerler btn ge
ce boyunca iren tecavzlerini srdrmler. Hem 8-10
yandaki kzlan hem de yal kadnlan yedekte tutmular.
Bunlardan biri de deneine zorlukla tutunan 75 yanda
bir kadnm. Bize askerlerin ona tecavz ettiini bizzat
kendisi itiraf etti.
Tecavzclerinin ellerinde saatlerce ikence gren za
vall kadnlann mitsiz iniltileri ve feryatlan sabaha kadar
yanklanm. ou baygn derek tamamen zlm, kol
ve bacaklan ve vcutlarnn baz ksmlan kesilmek sure
tiyle acnacak bir ekilde paralanm.
Ertesi sabah komutan bu ikencelerden kimi baygn d
m, kimi yaralanndan ac eken ve feryat eden kadnlara
bakp Byle eylerin sava zamannda vuku bulmasnn
yasak olduunu syleyerek teselli etmeye alm ve ser
best brakm.
Gece yansna doru kyn eitli yerlerinde yangnlar
balam, sabahla birlikte kyn byk bir blm harap
olmu.
Sabahleyin pek ok babozuk geri kalan evleri yama
lam, evlere taze ate yerletirerek iyiden iyiye kle dn
drmler. Ordunun hareketinden sonra, muhtann kendisi
nin de aralarnda bulunduu kyn nde gelenlerinin sak-
landklan yerlerde yakalam ve para koparmak iin iken
ce etmiler.
Kyn muhtan hayatm, saklad be liray deyerek
kurtarm, fakat verecek herhangi bir eye sahip olmayan
bazlan lmne ikenceye maruz kalmlar. Bylece bir
 likler girdii zaman srlerini muhafaza eden oban ve
rahip Athanasios bata olmak zere, Krestakis Athariasion,
Lambrinos Kreston, Konstantinos Vasiliou, Mavro.udes
Theokari, Kostas Vasiliu ve pek ou katledilmi.
Vadi ve hendeklerdeki barnaklarn ou bulunmu ve
datlm. Hayraboludaki barnaklarn bir ksm bulun
mu. Kyn boaltlmam bir tek evi bile kalmam. Ky
llerin mallar ve btn bykba hayvanlar civardaki
Trkler tarafndan tanm. Bugn bile elde silah, onlara
yeniden ikence etmek ve barbarlklarm Hristiyan kanyla
doyurmak iin kadn ve ocuklarn saklandktan yerleri
aratrmaya devam ediyorlar.
Ayn gn Kakydeki Hayat Veren Bahar Manastr,
btn binalaryla yaklarak yerle bir edilmi ve Abbot The-
odosios askerlerden gbela kamay baarm.
Ayn kader, Hayrabolunun yre kyleri olan Tarky
(Tatarl) ve Rembecinin bana da gelmi. Bu kylerin
iinden geen amele taburlanndaki Hristiyanlar, hibir
yaam belirtisi grnmediini rapor ettiler; kyn bir ba
ndan dierine evlerin karanla gmlm harabeleri d
nda hibir ey kalmam.. imdiye kadar, bu iki kyn sa
kinlerinden hibiri Hayraboluya veya baka yere snm
deil. Bu zavall Hristiyanlarn kaderine gelince, bu kyle
rin Bulgar komitaclan tarafndan yakldm, fakat nemli
noktalara jandarma devriyelerini gndermek suretiyle ky
llerin emniyeti iin gerekli admlan attn bize syleyen
yetkililerden bile hibir bilgi elde edemiyoruz.
Hayraboludan aynlm srasmda, Tatarldan komitac
olduklan iddia edilen kylnn, bir devriye tarafndan
yakalanp Kristritsaya giden yolda ayaklanndan asldkla-
nm ve lmne ikence grdklerini Kostritsa (Ataky)l
bir kylden rendik.
Hayrabolu blgesinin geri kalan kyleri, yani Kristritsa,
Kasmpaa, Faral (Aydnlar), Akmdilli hakknda, ordunun
yksek rtbeli subaylarnn huzurunda askerler ve babo
zuklar tarafndan batan ayaa soyulup soana evrilen ve
Hayraboluya kaan kyller tarafndan bilgilendirildik.
Yaknda kamp kurmu olan bir askeri birlik tarafndan
abluka altnda tutulan, her gn babozuk gruplarnn h
cumlarna kar direnen Kristritsa ve Kasmpaa, subaylar
ve askerler tarafndan her gn bask altnda tutulmaktadr;
yle ki subaylarla babozuklar, hemen her adan birbirle
rinin ayn.
Kasmpaada iki ev ve bir kilise yaklm ve btn ev
ler yamalanm. Yangn gren sakinler, dehet iinde
kenti terk etmiler ve hl allklarda ve ukurlarda sakla
nyorlar.
Faralda, mfrezelerin kyn btn evlerini yamala
masndan sonra, sakinlerden dokuzu ldrlm, ikisi ar
yaralanm. Kadnlan kanldktan iki gn sonra serbest b-
raklmalan zerine bitap bir halde kye dnmler. Ky
koruduu farz edilen 25 asker, yiyecekleri, bykba hay
vanlar ve hatta giysileri babozuklar tarafndan alnm
olmasna ramen, her gn kyllere bask yapyor ve yiye
cek istiyormu.
Gerek u ki, kyllerin gzleri nnde kanlanna ve
ocuklanna tecavz edilmeden nce, onlardan para kopar
mak iin askerler ve komu Trkler tarafndan srekli ezi
yete maruz braklmaktadrlar.
Nitekim Temmuzun beinci gn, kyn muhtan, Ere
liden Mustafa Etemolunun kye gelip Bulgar igali es
nasnda kzn kaybettiini syleyerek, Giorgaki Soteri-
yuyu, on bir gn iinde denmek zere otuz liralk senet
imzalamaya zorladn ve ahit olarak da, baz Faral
kylleri gsterdiini rapor etti.
Ayn gn, aldmz bilgilere gre, takmn aktif yele
rinden biri olan Hac erif Bey, Phazoul, Anastasios ve De-
metrius Kehaya ile Faral evresinden olan Scholariden,
 150 liralk ksa vadeli bir senet talep etmi ve alm. Bu,
ayn zamanda, Faral kyllerinin, kefil olarak imzalama
ya zorlanmas demekti.
Perembe gn leden sonra Niketas ve Fesnocyan ile
birlikte hkmet binasna giderek mftnn ve komisyo
nun Trk yelerin gelmesini bekledim. Gzlemlerimiz ve
izlenimlerimiz hakknda birka deiiklik yapp anlatktan
sonra, Hayrabolu kaymakamna koullar hakknda ne d
ndn ve hkmetin kurbanlarn gvenlii iin hangi
tedbirleri aldm sordum.
Kylerde, Trk askerlerinin niformasn giyen Bulgar
komitaclar tarafndan yaplm dehetli eyler olduunu,
fakat ynetim tarafndan zarar gren Hristiyanlan koru
mak ve aclarn hafifletmek iin btn uygun nlemlerin
alndn, kyleri koruma altna almak iin eitli noktala
ra jandarma devriyesi sevk edildiini rendik.
O srada kaymakam ziyaret etmekte olan Tekirda ngi
liz Konsolosu E. Doussis, anlatlanlar duyduunda kayma
kamn szn kesti ve oradakilerin huzurunda, iftliinde
bulunduu bir gn babozuklarla askerlerin, ellerinde t
fekler, Hristiyanlan saklandklan yerlerde avladklarn
kendi gzleriyle grdn, btn bunlarn Trk askerleri
tarafndan yapldn defalarca tekrarlad. Sylediklerine
gre, kylleri yakaladklannda soyundurmu ve kltan
geirmiler.
Niketas ve Phoumoudjian ile yalnz kaldmzda, ku-
surlann Bulgar komitaclara yklendii ve iinde eziyet e
ken Hristiyanlann durumu hakknda en kk bir ifade bi
le olmayan bir raporu imzalamamz iin bir saat boyunca
srar ettiler. Kurbanlann korunmas ve tazmin edilmeleri
iin hkmetin bir eyler yapmaya almasna ynelik
kranlanmzn iletilmesini istedik.
Yola kmak iin acele ettiimizden, Tekirdada bulu
acamz Ermeni Patrikliini temsil eden komisyon yesi
ne, orada bulumann ve bir anlamaya varmann bizim
iin iyi olacam syledim. Komisyonun Trk yesi bizim
srarmza kar koymad ve gn ortasnda oray terk ederek
ertesi sabah yaklak saat te Tekirdaa vardk. Yolda tek
bir Hristiyanla karlamadk, buna karn, geceye doru,
orada burada, tamamen tehizatl bir halde dolaan on veya
on be kiilik ok sayda Trk grubu grdk.
Saygdeer Efendim; Trk ordusunun bu blgeleri yeni
den igal etmesinden sonra, Malkara ve Hayrabolu civarn
da yaanan trajik olaylar rapor haline getirmekte olduum
u anda, Malkara ehrinin, Malkara ve Hayrabolunun ou
kynn yaklp yklmasnn, bu blgelerdeki Rum nfu
sun imhaya tabi tutulmasnn faillerinin, Trk ordusu ve
zellikle de, Geliboludan karak Malkara ve Hayrabo
lunun iinden geen 5. Kolordu 27. Tmeninin 2. taburu
olduunu gnl rahatlyla sylemek mmkn grnyor.
Yine 4 Temmuz Perembe gn, o ykm ve imhann ilk
iareti, st dzey komutanlar Mehmet Ali Paa ve Mustafa
Paa tarafndan hem trompetle ve hem de yksek sesle ve
rilmiti: Yamalayn, yakn, boazlayn.
ldrlen Rumlarn says, zellikle kylerdekiler, h
km sren kaos ortamnda iletiimin kesilmi olmasndan
bu yana kesin olarak bilinemiyor. Yine de askerlerin, zaten
kap kurtulma imkanlarnn pek olmad kyleri kuatma
harekat iinde olduklarndan ve silahl babozuklarn, a
llk ve maaralarda saklananlar hl avlyor ve kimi bu
lurlarsa ldryor olmalarndan dolay katledilenlerin say
snn ok yksek olduunu sylemek abart olmayacaktr.
stelik bu durum, orada burada yn halinde duran g
mlmemi cesetlerden anlalabilmektedir. Daha da ackl
s, Hayrabolunun Tatarkyl ve Rembetsili sakinlerinin ve
Uzunkpr Doanky blgesinin komu kylerinden Du-
goankioi (Meri), Stombakioi (renky) ve Dervenakinin
sakinlerinin kaderi hakkmdaki tahminlerimizdir. Ad geen
kylerin tamamen yakldn bilen gvenilir bir kaynan
verdii bilgilerin yan sra, yaayan tek bir canlmn grl
memesi bizi iyiden iyiye korkutuyor.
Sa kurtulanlar da korunaksz ak araziye salm du
rumdadr, dolaysyla hl askerlerin ve babozuklarn id
detinden kam ve yeterince saklanm saylmazlar. Her
eye ordu ve babozuklar el koyduklarndan, bykba
hayvan, yiyecek ve dier ihtiyalarn eksikliini ekmekte-
ler. Korkudan canl cesetlere dndler; alk ve kt koul
lardan tr srekli lyorlar.
Malkara ve Hayraboluya snmay baaranlarn ve
kendi evlerinde kalanlarn durmu da amasdr. Her gn
onlara byk miktarda para cezas kesen, mahede altmda
tutan, gzleri nnde kadn ve ocuklarnn rzna geen
asker, ve babozuklar tarafndan trl baskya maruz kal-
maktalar.
Bylece, Malkara ehrinde ve bu blgenin 18 kynde
ve Hayrabolu ehri ve onun 7 kynde, 17.160 candan olu
an 2860 Rum ailenin durumu, hi mbalaasz, iler acs
dr. Fena ekilde ikence gren bu Rumlarn iinde bulun
duu umutsuzluk ve korkuyu tarif etmek imkanszdr.
Sayglarmla
(mza)

stteki rapordan ayr olarak, Patrikhaneye gelen, 7

Temmuz 1913 tarihli bir mesaj, Trk ordusunun Gelibo
ludan Kessaneye (Kean) gittiini anlatmaktadr:
Trk ordusu, Kean bir kere daha igal etmek zere
drdnc kez ilerlerken, Gelibolu yaknndaki btn Rum
kylerini de ykt, yamalad ve yakt. Elmaly bir ev kal
mayacak biimde yakld; Karacaali tamamen yamalanp
imha edildi; Kozky (Ali Ik) ve Deveciky yakld ve l
haline getirildi; Paakye yapld gibi Kurteli de soyup
soana evrildikten sonra tmyle imha edildi. Marya, as
kerler ve kaaklar tarafndan 16 Rumu ldrdkten sonra
yakld.
Trklerin bu acmaszlnn sebebi, Rum nfusun de
mografik adan Mslmanlardan fazla olmas durumunda
Trakyann otonomi ilan edilmesinden korkmalardr. Bu
nedenle de her gn o blgelere Mslman mlteciler sevk
edilmektedir.
Btn bu gaddarlklar, tam da planland gibi, Trak
yadaki Rum halk zerinde byk bir etki yapt. Korku ve
terrle bunaltldlar. ksmlardaki Rumlann ou, insan-
lann ldrlmesine ve binlerce hayvann msaderesine ya
na yakla Tekirdaa kat.
Bu durum, Heraclea (Ereli) Metropolitini kumandan
zzet Paaya, Trk ordusunun Hristiyanlan imha etme a
balarna tanklk eden aadaki iki telgraf gndermeye
mecbur klmtr:
Temmuzun 3. gn, 1913. Ordunun ilerlemesine elik
eden gruplar, Hristiyan kylerini yakmaya ve sakinleri l
drmeye devam ediyor. Bundan dolay, milletimizi ykm
dan ve Trk ordusunu utantan korumak iin sizden Allah
adna ricada bulunuyorum.
Ve tekrar: Tekirda ehrindeki 39 cinayet, askeri ni
forma giymi, kenti kontrol altna alan gnlllerin iidir.
Krsaldan bildirilen lmler ve yangnlar da, gelen bilgilere
gre, Malkara, Hayrabolu ve Lleburgaz civanndaki yerel
sululardan yardm gren Krt mfrezelerin eylemleridir
ve Krtlerin ykc ileri devam etmektedir.
Trk ordusu kumandannn bu telgraflara karlk yapt
tek ey, olgulan inkr etmek oldu, fakat Patrikhane, ko
ullan dikkate alarak, temsilci piskoposlarn ve konsey
yelerinin refakatiyle bizzat Ekmenik Patrii tarafndan
14 Temmuz 1913te Sadrazama teslim edilen protestoyu
hazrlad:
 Ekselanslar:
nceki gn siz Ekselanslar ile gerekletirilen konfe
rans ve sizin iyi dileklerle bakanlk ettiiniz kurul esnasn
da, yaknlarda yeniden ele geirilen blgelerde, ok sayda
olay meydana geldii; daha Patriklik harekete gemeden
nce, sakinlerin emniyetini Ve skuneti salamak iin ge
rekli tedbirlerin hkmet tarafndan alnm olduu; Dahi
liye Nazn ve Edime blgesinin yeni valisinin bu yerlere
gnderildii; sulular zerine ok sert cezalann emredilmi
ve uygulanmakta olduu; Dahiliye Nazmnn baz beyan ve
teyitlerde bulunduu ifade edilmiti.
Ertesi gn, dorudan Patrikhaneye bir mektup* gnde
rildi. Temmuzun 10unda, Malkara ve evresinde kank-
lklann meydana geldii; sulu olarak tespit edilen kiilerin
ibret verici cezalara arptnld ve sorumlu olan erke
Beyin tutuklanm olduu bilgisi zerineydi.
Bununla birlikte, Metropolitler, Tekirdadaki Britanya
ve talya Konsoloslan tarafndan arz edilen resmi raporlar

* Patrie gnderilen mektup aadaki gibidir:

Rumlarn Patrii Muhterem Peder: Dnk grme esnasnda,
Kutsal Pederimize szl olarak yaplm deklarasyona gre, hatta Siz
Kutsal Pederin konuyu rapor etmesinden, nce, hkmet, zaptedilen
yerlerde naho sonulan nlemek ve emniyeti ve skuneti temin etmek
iin gerekli admlan atmtr. Dn akam Tekirdadan dnen Dahiliye
Nazn Talat B eyden alman bilgiye gre, devlet grevlileri, Malkara ve
evrelerinde dzen bozucu hareketlerin meydana geldiini haber alr
almaz, sululan ibret verici ekilde cezalandrm ve aralanndan er
ke B eyi tutuklamlardr. Sz edilen nazr, Bulgarlar oradayken, o
blgelerin Rum Ortodoks sakinlerinin, Mslmanlarla ok iyi dnem
ler yaayageldiklerini ve sorun olan o blgelerdeki Rum Ortodoks ml
tecilerin, hkmet tarafndan salanan bir gemiyle, stanbuldaki evle
rine geri gelebileceklerini de sylemitir; vs., vs.
10 Temmuz 1913.
Adalet ve Diyanet Nazn
brahim
kadar, strap ekenlerin birbiriyle tutarl tanklklarna;
Malkaradaki papazn anlatmna; zellikle, pek ok cina
yeti, kundakln inanlmaz rneklerini, oradaki durumu
aratrmak uruna o blgelere giden Rum, Ermeni ve Ms-
lmanlardan oluan Komisyonun raporunda da yazd gi
bi, titreyen bedenlere bile uygulanan tecavzleri; yetikin
leri olduu kadar, kk yatakileri de ahlakszca ve haya
szca zorlayacak kadar anormal ehvet dknlklerini;
Mehmet Ali Paa ve Mustafa Paa adl iki komutann cesa
retlendirmesi ve tevikiyle plan dahilinde kesintisiz bir e
kilde ilenmi ve srdrlm, yama ve imha eylemlerini;
onlarn, vahi srleri harekete geirmek iin drdnc bo
ru sesiyle birlikte verdikleri Yamala, yak, kes emirlerini
vurgulamlard. Unutmayalm ki, btn bunlar gerei ifa
de etmektedir.
[Patrik tarafndan imzal].
zel komisyonun aadaki raporu Patriin mektubuna eklenmiti:

Peristasiste (arky) ve yakn yrede yaayan Hristi

yan nfus her eyi gze alm durumda. Trk askerleri
kylleri dvd ve ikence etti, srlarm yamalad. H
kmet yetkilileri Hristiyanlara kar byk bir dmanlk
gsterdii iin, ortam byk skntlara gebe... Silivri yre
sinde, hemen her gn, Hristiyanlara kar Trkler tarafn
dan yeni bir su ilenmektedir. Temmuzun 8ine kadar,
hrszlklardan, yamalamalardan hakaretlerden, tehditler
den Trk zabitan ve askerleri sorumluydu, fakat imdi h
kmet yetkilileri bu korkun ii devam ettiriyor. Silivride
ve civar kylerdeki dkkanlar, terr rejiminden dolay ka
pal tutulmaktadr. Silivri Polis efi sa, jandarmalaryla
adoya gitti ve sakinlere herhangi bir gereke olmakszn
kt davrand ve onlardan l l ini alp tutuklad. Fanari (Fe-
nerky)de de ayn eyi yapt. Korali (Kksinekli,) i-
ekli (Sinekli) ve Avren (Akren) kylerinde yaamn, e
refin ve maln emniyeti yoktur. Silivride demir atm olan
Trk sava gemilerinin mrettebat Rum mezarlna girdi
ler ve mezarlarn zerindeki btn armhlar yktlar.
Silivri hapishaneleri, zalimce dvlen ve ikence edi
len barsever vatandalarla doludur. Hkmet yetkilileri
aka bu vatandalara kar antipati gsterdii srece, geri
dnen Trk mltecilerin Hristiyanlara saldrma ihtimali
bymektedir.
Tyroloe (orlu) ve evresi de ayn ekilde, Trklerin
bask ve iddet eylemlerine sahne oldu. Bize gelen kesin
bilgiye gre, Rum sakinlerden 180ninin haklan elinden
alnm, yasakl duruma getirilmitir. inde bulunduumuz
aym 7 sinde., Ahrky sakinlerini korumakla grevlendiril
mi jandarmalar, kadn ve ocuklan erkeklerden ayrdktan
sonra, erkekleri insafszca dvm ve ounu sngyle ya
ralamlar. Kadnlara ve kzlara, btn gece boyunca doy
mak bilmez bir ehvet dknlyle tecavz etmiler. Ha
sat edilmi rnler, bahe mahsulleri, sr ve koyunlar, ge
en askerlerin insafna kalmtr.
Temmuzun 3nde, kasabann merasndan geen bir
binba, 600den fazla srdan oluan bir sry msadere
etti ve alp gitti. imdiye kadar yaplan btn protestolara
karn, onu sahiplerine geri vermeyi kabul etmedi.
Hibir ynetici kalmayacak biimde terk edilen koca
ky Istranza, yoldan geen mlteci gnlller ve asker ka
aklan asndan av alan haline geldi. Kyn iine dt
sefalet, idarelerinin ne kadar hayvanca olduunu gste
riyor... Bu medeniyet anda bylesi korkun yanllarn
ho grldn dillendiren mparatorluun dmanlan
tarafndan iddia edildii gibi, hkmetin, Hristiyanl im
ha etme ve Trakya'nn etnolojik yapsm deitirme niye
tinde olduuna inanmaya balyor insan.
Grev ve ar sorumluluunun bilincinde olan Patrik
hane, bu mezalimi btn gcyle protesto etmekte ve Tanr
ve insanolunun adaleti adna u taleplerde bulunmaktadr:
lkin, cinayetlerin, yangnlarn, ky boaltmalarnn,
yamalamalarn, tecavzlerin, zulm ve tutuklamalarn
derhal sona ermesi;
kincisi, geri kalan Hristiyanlann yaam, eref ve mal
gvenliinin temini;
ncs, Patrikhaneye verilen szn yerine getiril
mesi, ister askeri veya siyasi yetkililer, ister asker veya va
tanda olsun, sululann sert ve ibret verici bir ekilde ceza-
landmlmas;
Drdncs, yaplan yanllklar hakknda eksiksiz bil
gi elde etmek iin, ilgili yerlere, Patrikhane ve Trk Hk
metinin temsilcilerinden tertip edilen uyumlu bir komisyo
nun gnderilmesi;
Beincisi, yaklan ve imha edilen kiliselerin, okullann
ve evlerin yeniden inas; soyulan vatandalann tazmini;
Altncs, hkmete gnderilen aslsz telgraflarn
aratnlp sulu resmi grevlilerin kovulmas; yeni ve liya
katli memurlarn, iyi ve vicdanl adamlann gnderilmesi;
Yedincisi, mltecilerin, Bulgarlann ellerinde ac ek
melerine karlk olarak, iftira etmek suretiyle Ortodoks
Rumlardan almaya kalktklan iin, yasa ve dzenin ye
niden tesisine kadar o blgelere mlteci gnderme politika
snn ertelenmesi;
Sekizincisi, geriye kalan nfusun alktan lmemesi
iin derhal yardm gnderilmesi;
Bunun tesinde, Patrikhane, hkmetin, teklif edilen
tedbirlerin uygulanmasna derhal balayaca umudunu ifa
de eder. Aksi takdirde Patrikhane, Tann ve insanlktan n
ce katlanlan sorumluluun ar ykn ekmeye katlana-
mayp kendi kaderine terk edilen Hristiyanlann koruma ve
muhafazasn baka yerde aratrmaya zorlanacaktr. Daha
 s durumun vahametinin gerektirdii btn tedbirleri alma
y srdrmeye mecbur kalacaktr.
Bu admn sonucu, Dahiliye Nazn Talat Beyin, rahat
latc bir aklamada bulunmak zere Patrikhaneyi ziyaret
etmesi oldu. ttihad Terakki Cemiyetinin lideri olarak Talat
Bey, Ekmenik Patrii tarafndan Byk Glere yaplabi
lecek bir bavurunun, hkmetin Bulgarlann sulan nede
niyle Trakyann yeniden ele geirilmesini mazur gster
meye cesaretle giritii bir srada, Avrupada, sonucunun
belki Edirnenin Trkler tarafndan boaltlmaya zorlanma
s olabilecek bir etki yaratabileceini grmt.
Bunun tesinde, Patrikhane, bylece Trk Hkmetinin
Edime konusundaki faaliyetlerini etkili bir ekilde geersiz
klabilirdi. Bundan dolay hkmet, bu durumda, Avrupa
hkmetlerine gitmek ve Trakyadaki Trk hkmranln
korumak amacyla Trakya nfusunun btn unsurlanndan
oluan bir komisyon oluturmaya karar verdi.
Bu komisyonun atanmas, aralannda Edirneden Rum
yeler olmasna ramen, bu adm ancak Trk Hkmeti
nin, Patrikhanenin btn taleplerinin tamamen kabul sure
tiyle Trakyadaki Rumlarn varlm gelecekte de fiilen ga
ranti etmesi halinde onaylayabileceim aka beyan eden
Ekmenik Patrii tarafndan ihtiyatla karland.
Maalesef bu adm, Trklerin gr ve niyetlerinden da
ha teye gitmedi. Bylece Edirneyi kaybetme korkusu so
nucunda, atanan komisyonun amacnn yaplan ileri ger
ekten soruturmak deil, ilenen zulmleri gizlemek oldu
undan dolay, sadece Patrikhanenin taleplerini yerine ge
tirme sz verildi ve hkmet, Patrikhanenin herhangi bir
temsilcisini tayin etmeyi reddetmekle birlikte resmi aratr
ma komisyonuna sevk etti.
Resmi komisyon, gerekten Trakyay ziyaret etti ve
orada yaplan ykm kendi gzleriyle grd. Hayraboluda
tutuklananlann sorgusundan, iddet eylemlerine ikna ol
mutu; kendisine para vermeye zorlamak iin bizzat vali
yardmcs tarafndan btn gece boyunca dvldklerini
rendi. Kyleri yakanlarn Bulgarlar deil, Trk askerleri
olduu ortaya kt. Saldrlan, evrede oturan Trkler tara
fndan yardm gren ordunun gerekletirdiini, kyleri,
kiliseleri ve okullan yakp soyduunu ve hapishanelerin
souktan titreyen, alktan len, ta doum zamanna kadar
geri giderek eitli bahanelerle itham edilen yaral Hristi-
yanlarla dolu olduunu bir ok kaynaktan rendi. Bunca
kanta ramen, komisyon bu gerekleri rapor etmedi; ne de
Rumun en nefret edilen ve kanunlara kar gelen uyruk ol
duunu onaylad. Sonu olarak Dahiliye Naznna aada
ki raporu ekti:
Osmanl ordusu kendisini, Myriophytoda (Mrefte),
btn nfusun takdir ve saygsn kazanan davranlar gs
termitir. Hi kimse zerinde iddet uyguland bildirilme
mitir. Mslman sakinler Hristiyanlann zilliyetinde olan
bykba hayvanlara dokunmamlardr. Hristiyanlann,
Trk kylerine ait olan ormanlardan odun kestikleri eklin
de Mslmanlar tarafndan ikayetler de dile getirilmektey
di. Persistasis (arky)de de, ordunun davranyla hk
metin tavn ayn ekilde memnuniyet verici bulunmutur.
Yaplan aratrmalardan, yerel ynetime kar yaknmalarn
Kasm ve Ocak aylanndaki askeri faaliyetler mnasebetiy
le meydana gelen belirli olaylara dayandmld kantlan
mtr. Aym ekilde, bu kentin yneticilerine ynelik sula
malar da, aym sre boyunca vuku bulan muayyen olaylar
dan kaynaklanmtr.
B ylece, kendi karlar ve gizli emelleri dorultusunda
baz dzensizlikleri abarttklar ileri srlerek sadece Rum
larn ikayetleri sumen alt edilmekle kalmmayp, 28 Tem
muz 1913de, Tekirdadaki yabanc konsoloslannn rapor
larnda kaleme alman, bizim burada kamtlanyla sunduu-
muz olay ve eylemleri inkr etmek iin sinik bir kstahla
bavurulmu oldu.
te yandan, Byk Glerin temsilcilerinin olduka
seri haberlemeleri sonucunda, vuku bulan ve maalesef h
kmet tarafndan herhangi bir etkili nlem olmadndan
giderek artan bir iddetle vuku bulmaya devam eden olay
lardan dolay, eliliklere sunulmak zere, sz konusu tem
silcilerin imzalan bulunan ortak bir not hazrland ve De-
anin bakanlnda bugn bir toplant yapld.
Tekirdadan i ksmlara doru ilerleyen Osmanl ordu
sunun Marmara Denizinin kylann yeniden ele geirdik
ten sonra, gnlller, bir torpido botu ve bir sahil muhafaza
teknesinin korumas altnda karaya ktlar.
Daha sonra, kentin hakimiyetini ele geirerek, Bulgarlar-
dan yardm aldklar ve Bulgarlarn Marmarann geici i
galinde ibirlii yaptklan bahanesiyle, kent iinde ve dn
da elde silah, Ermenileri ve Rumlan dvmeye baladlar.
Bu arada civardaki btn Trk kylleri, Rum kylerine
ynelik saldnlara itirak ettiler. Tekirda ve evresinde,
tm de ilk iki gnn kargaasnn kurbanlanndan, 98 Er
meni ve 39 Rum ld.
Kynn dier ksmnda, 4. ve 5. Kolordulardan 3500 ki
iyi ihtiva eden Gelibolu ve Bolayr ordusu, Mehmet Ali
Paamn komutas altnda, yolu zerindeki kyleri yama
layarak, yakarak ve ykarak, kadnlan ve ocuklan ikence
ve zulme urattktan sonra ldrerek ieriye doru ilerledi.
Hibir ekilde durmadlar.
erden gelen haberler, durumun ne kadar korkun oldu
unu tasvir ediyor; tm savunmasz ve korumasz braklan
binlerce evsiz insana bir an nce yiyecek ve giyecek gnder
menin bir yolunu bulmak iin Rum ve Ermeni topluluklarn
buraya sevk edilmesi de bunun bir kantdr. Kyllerin k or-,
kun skntlara maruz brakldktan derin ormanlarn iine
doru srlm olmas ayn bir gstergedir.
 Ekselanslar, Dahiliye Nazn Talat Bey, olaylar hakkn
da bilgi almak iin buraya geldi ve birka saat kald ve da
ha sonra stanbula dnmek zere aynld. Kendisini ziyaret
ettik, kanklklann yeniden yaanmasn nlemek iin uy
gun tedbirlerin alnabilmesi ve ehirde skunetin tesis edi
lebilmesi iin sert emirler vermeye zorladk.
Tekirda Mfts, sekin iki Trk, Rum cemaatinin bir
yesi ve Ermeni Patrikhanesinden bir vekilden oluan bir
Tahkikat Komitesi atad ve onlan i ksmlara giderek du
rumu aratrmakla grevlendirdi. Komite tarafndan akta-
nld gibi, yaanan olaylann detaylan dehet uyandmyor.
Size hrmetle sunmu olduumuz raporlarda yer alan bu
olaylann zaten idrakine varmtnz.
Mft ve komitenin Trk yeleri, bir yandan asgari d
zeyde bile ibirliine yanamadlar ve neler olduunu tes
pit etmeye mecbur kalmamak iin geri ekildiler; te yan
dan, komitenin Tekirdaa dn zerine, gerekleri rapor
etmeyi deil, hkmetin erefi zedelenmesin diye Hristi
yan yeleri zorlamay denediler. Marmara ve Hayrabo
ludaki yetkililer de ayn ruh ierisinde, btn yamalama
ve ldrmelerden Bulgarlann sorumlu olduunu onayla-
malan iin sng zoruyla ileri gelenleri ve papazlan ikna
ettiler.
Hayrabolu Kaymakamn bilgilendirdik. Bulgarlarn
elinden halk korumak ve Trk ordusunun halka kar zul
mn engellemek iin her trl gayreti gstermi vicdanl
birisi olmasna ramen, ksa bir sre nce, yukardan gelen
emirlere engel olmayabilecei dncesiyle buraya getiril
miti.
Bizim bilgimize gre, yetkililerin hi nem vermedikle
ri i ksmlarda her tr mezalim srekli biimde ilenmek
tedir. Ky muhtarlarndan, eraftan ve papazlardan tehditle
hara alndn, hkmetin bu barbarlklara dahlini ve
kendi sularn rtbas etmek iin yazl beyanlar aldn
reniyoruz.
Bu perian insanlara yaplan ktlklerin hi deilse
canl ahitlerini toplamak iin uluslararas bir komisyonu
bu noktaya sevk etmek gerekebilir. Bu srekli sava hali
nedeniyle moral olarak ve ekonomik olarak km d
rmdalar; iki tarafn da lke halklarnn malnm-mlknn
yamalanmas pahasna Trkler ve Bulgarlar iin devam
ediyor bu sava. Trk ordusu tarafndan yaplan gaddarlk
lar onlar yoksul klp mutlak bir ykm getirmiken, Bul
garlarn zalimlikleri de onlar umutsuzlua garketti.
Ulam aralar yardmlarn i ksmlara gnderilebilme-
sine yetmiyor* nk, ayn zamanda, btn araba ve hay
vanlara askeri erzaklarn tanmas iin el konuluyor. H
kmet, hi olmazsa, yiyecek ve gerekli ulam aralarnn
salanmas iin ve de yardm almazlarsa alktan lecek
olan kurbanlara ilk yardmn ulatrlmas iin ahlaki y
kmlln yerine getirmelidir. Buna ilaveten, bu insan
lar sefaletten kurtarmak iin Byk Glerin desteini is
teyebiliriz.
Btn yarmadann nfusundaki Hristiyan unsuru k
ltmek veya silip yok etmek suretiyle Anadoludan dnen
Mslmanlarn yerlemesine imkan vermek iin, btn bu
intikam ve ykm hareketlerinin soukkanllkla uygulan
makta olduuna inanyoruz.
Buradaki Hristiyanlara kar tasarlanm bir entrikann
olduu yolundaki kukumuzu dn hkmete ilettik; Msl-
manlara datlm silahlar olduuna dair dolaan rivayetler
zerine temellenmi bir kuku olduunu syledik. Bu riva
yetlerde gereklik pay olmad, alnm olan nlemlerden
sonra korkulacak bir ey kalmad konusunda teminat ve
rildi bizlere.
Bununla birlikte, Mslmanlarn en ksa zamanda darbe
vurma hazrlnda olduklarn, insanlar kayglanmaya ve
umutsuzlua dmeye baladlar, nk, salam bir eyin
kalmad i blgelerde olanlar ve hl olmakta olanlar
biliyorlar. Bu katliamlar durdurmak iin hibir nlem aln
m deil.
Valisinin teminatlar hi itimat vermiyor ve durumu iyi
letirmek iin yaplan hibir ey yok. Bu nedenle bizler, en
acil olarak aadaki nlemlerin alnmasn arz ediyoruz:
Yangn, yamalama ve katliam olaylar yaanmaya ba
ladndan beri, halklarmzn yaamlar ve byk risk al
tndaki ecnebilerin menfaatleri iin kayglandmzdan be
ri, Tekirda dlanyor; onlar korumak iin yeterli nlem
lerin alnmasnn gerekliliinden sizi haberdar etmeyi gre
vimiz sayyoruz.
Bu amala, hakikati arptmaya kalkan hkmetin n
lemlerine ramen meydana gelen olaylar soruturmak iin
uluslararas bir tahkikat komitesi gndermenizi neriyoruz.
Bu tahkikat, Trk hkmeti ve acya gark olmu halk ze
rinde byk etki yaratacaktr.
Sorumlularn grevlerine daha sk sarlmalarn sala
yacak; sulularn cesaretini kracak; ansz ve masum kur
banlara, terk edilmi ve zerilerinde duman tten harabele
rine, yamalanm mtevaz evlerine bir kere daha dnme
cesaret ve umudunu getirecektir.
Tekirda, 28 Temmuz, 1913
Byk Britanya Konsolosu
Rusya Konsolosu
Almanya Konsolosu
Fransa Konsolos vekili
talya Konsolos Vekili
Avusturya-Macaristan Konsolos vekili m z alar

Bu gerekleri teyit eden ey, Malkaradaki Katolik pa

pazn Tekirdadaki talyan Konsolosluuna yazd mek
tuptur:
 Sizin talebinize uygun olarak aadaki ksa bilgileri
iletmekte sabrszlanyorum.
Trk ordusu Sal akam geldi. Onun ard sra babo
zuklar geldi. O anda srleriyle evlerinden epey uzaktaki
tarlalarda bulunan Hristiyanlar yakaland, eziyet edildi, tu
tukland ve birka da ldrld. Ayn sahneler kentin iin
de, arabalarla zorla getirilen birok Hristiyann, babo
zuklarn tahrik ettii Araplarn en vahi igdlerinin e
lencesi haline getirildii hkmet binasnn nnde, ertesi
sabah tekrar edildi.
Sal sabah, ordunun byk bir ksm, kentin ar ala
nnda ve belli bal Ermeni evlerinde btn gn sabrla
bekleyen haydutlara da iaret verilen yere, Hayraboluya
geri ekildi. Askerler, babozuklarn eylemlerini paylat
lar. Akam i merkezini atee verdiler ve byk yangn b
tn gece devam etti, kentin o ksmn ve Ermeni mahallele
rini kle evirdiler. Alevlerle mcadele etmek iin evleri
nin nne gelen herkes katledildi. Gnence, Kadky, Lis-
gari, Gnen, renky, Kortlu gibi kyler yakld. Bu yer
lerde korkun kym sahneleri yaand. Kzlar kadnlk or
ganlar vahice kesilerek sakatlandlar. Gnenin nfusu
nun yaklak yans Roman Katolikti. Yerlerinden srlen
ve eitli yerlere datlan, alktan lme durumundaki sa
kinlerin kaderi bilinmiyor. lenlerin saysna gelince, nu
maralanm yzlerce l olmasna ramen, hl bir istatis
tik elde etmek mmkn olmad. Saat ba yeni lm ve im
ha haberleri geliyor.
Dasytele kynn kaderi de ayn ekilde bilinmiyor.
Btn yiyecek erzaklan yangnlarla tketildi. Alk bala
d. Ykm her yeri sard. lmden kurtulan kyler bile, a
lk snrnn kenannda. Hl hayatta kalanlan korumak iin
sratli bir yardma ihtiya var. Eer korkulannz gerekle
irse, birka gn iinde, buralarda yaayan tek bir canl bile
kalmam olacak.
 Mutlaka askeri bir birlik sevk edilmelidir; en abuk ve
en iyisi budur. Gerekli olduu yerde bu bilgiyi aktarmaktan
kanmayn ve durumun herhangi bir ekilde gz ard edil
memesini salayn.
Akla hayale smayacak yollarla perian edilen ahali pa
nikten km deil hl; zellikle, sylendiine gre, tam
da Malkarada askeri bir mahkemenin oluturulmakta oldu
u bir srada. Bu, kendilerini baka trl savunmak iin h
l zamana sahip olan masumlarn kurtarlmas asndan et
kili olacaktr.
Mftkn olan her eyi yapmaya alacanz midi
iinde, size iten sayglarm iletiyorum.
Mmkn olursa, bize bir an nce yardm gnderin; du
rum ok ama ok kritiktir. Acele edin, size yalvaryorum,
sizin yardmnz olmazsa, biz tmyle kayp saylrz.
Malkara Katolik Misyonu Pederi
mza

Komisyonun ald baka aklamalar da vard ve sade

ce bunlara uygun hareket edilirse sonu almak mmkn
olabilirdi. Ancak hkmet, bu greve tayin edilenlere yar
dm etmek bir yana, gerekleri de inkr etmeyi grev bil
miti.
Yine, 3 Austos 1913 tarihinde, Myriophyto (Mref-
te)den gelen bir rapor, bu su gtrmez olaylar fazlasyla
dorulamaktayd: Bu blge, Trk hkmeti tarafndan
atanan Tahkikat Komisyonu tarafndan ziyaret edildi ve ko
misyon, oradan oraya seyahat etmektedir. Drdnn Trk,
ikisinin Rum, ikisinin de Ermeni olduu sekiz kiiden ter
tip edilmitir. (Ad sakl bir yetkili) bize, gizli bir ekilde,
Kean, Malkara, Uzunkpr blgelerinin acnacak halde
olduunu; eitli yanllarn ve Hristiyanlann ektikleri s-
kmtlann ancak Komisyonun alt aylk bir alma yapmas
halinde kayda alnabileceini syledi.
 Kylerini terk eden sakinlerin ou, sylediklerine gre,
bannaksz, ak havada ve kelimenin tam anlamyla alk
iinde geceler ve gnler geirdiler; yle ki, Komisyon ye
lerinin hepsi, yaanan perianlklar karsnda, duygulan
maktan alamadlar kendilerini.
Bu koullar altnda, sevkiyat Ekmenik Patriinin ta
leplerinden birini ele alan Komisyonun almas sona erdi,
fakat nceden hazrlanm bir program erevesinde azn
lklar zerinde yrtlen basklar hi azalmadan devam et
ti.
Patrikhane tarafndan atlan admlardan dolay ve Edir
nenin yeniden ele geirilmesi gibi, Trkleri rahatlatan
olaylar nedeniyle, olaylarda bir sre iin yavalama grl
d. Trk hkmeti, Trklerle dostluk erevesi ierisinde
hak ihlallerini aratrmak iin B a y _yi gnderen Alman
bykelisinin tekliflerini muhtemelen kabul ederek, 27
Temmuz gn ve 892 sayl Resmi Raporda kaleme ald
gibi, bu eylemlerden sorumlu tutulabilecek memurlara ge
nel emirler gnderdi; ho, etkili nlemlerin alnmasn
amaladklar phe gtrr niteliktedir.
Ve bylece, olaylar yatr yatmaz, ayrmclk daha da
iddetlendi ve eitli biimlerde srdrld. rnein, ya-
lan-yanl sulamalara dayal tutuklamalar yapld; istim
lakler uyguland; en ok da haksz dayaklar atld, cinayet
ler ilendi.
Btn bu olgular, mteakip resmi raiporlarla da kantlan
maktadr. Sadece Zalouphi Didymoteicho (Dimoteka)nm
kynde, 50 Rum ldrld ve iki katndan fazla sayda in
san yaraland. Ayn blgedeki Zalfaki (Kiremiti Salih),
Kaputzi, Etzeky, Eskiky ve Karasald kyleri yamala
np yakld; babozuklar Hristiyan kadn, erkek ve ocuk
lann rzlanna getiler; Krkkalede mlkiyet haklan kav
ram diye bir ey kalmad; Hristiyanlarn stanbula g
akn yavalatmak imkanszken, imdi halkn hkmet
grevlileri vastasyla bamllatnlmasma yol aan yan
llar sonucunda, genellikle Mrefte ve Ganos (Gaziky)
Chora (Hoky) blgesindekilerin stanbula g engel
lenmeye balad; ky ve kasabalarda, gerekte Bulgarlar
tarafndan ldrlen Mslmanlardan sorumlu tutulan e
raf ve belediye meclis yeleri Gelibolu hapishanesine gn
derildi; zaten Bulgarlara denmekte olan vergileri kendile
rine demeye zorlamak iin kyller askerler ve jandarma
lar tarafndan lesiye dvlmeye baland; nihayet, dzenli
mahkemeler yerine, askeri mahkemeleri kuruldu. Katliam
lar srasnda dalara kaan, ama, hkmetin verdii gven
celer zerine virane evlerine dnmeye cesaret eden hemen
tm Hristiyanlar, srf Mslmanlarn sulamas zerine
sorgulanmak zere celp edilip a-biila ve paavralar iin
de hapse atldlar.
Bu yeni ve acayip askeri mahkemelerin nasl iledii ve
onlarn kuruluunun amacnn ne olduu, Edirneden gn
derilen, 20 Eyll 1913 tarihli bir resmi raporda ak edil
mektedir:
Son iki telgrafla bu yerde zc olaylann meydana
geldiini size bildirmitim. Bu yln 18 Eyllnde Edir
nenin dousunda aslan ve 6 saat asl kalan Rumlar, 120
Trke konuan Rum aile ve 280 Mslmanla birlikte ika
met ediyorlard ve Hafsia (Havza)mn yerlisiydiler. Burada
yaamlarn yitirenler: 1. Evangel Georgiou, 28 yanda, ei
ve drt ocuu var; 2. Anastasios Georgiou, 31 yanda, ei
ve ocuu var; 3. Soterios Georgiou, byk kardei ve
ei var; 4. George Alexandrou, 30 yanda, kans ve bir o
cuu var; 5. Apostolos Karageorgiou, 40 yanda, kans ve
5 ocuu var; 6. Stogianos Phinoglou, 23 yanda, bekar.
Onlara yneltilen sulama, Bulgar ynetimi altnda, smail
Efendi adl alay katibi subay ldrmekti.
(..) Dn de, dier lm cezalarnn ertelenmesi hakknda
bir telgrafn alnmas zerine buradaki Rumlar biraz nefes
aldlar, fakat bugn, yarn ve Pazartesi gn mahkum edi
len adamlardan yz kiinin daha aslacana dair bir sy
lenti var. Bulgar rejimi altnda ilenmi sulan ve soygun-
lan kapsayan sulamalarla, 500den fazla yerli Rum bura
daki hapishaneye kapatld. Ka adamn ve kimlerin yarg
lanp mahkum edildiini ve onlann ne eit bir davayla
yarglandklanm ifade etmek mmkn deil. Askeri mah
keme kapal kaplar ardnda faaliyet gstermekte; avukat
tutulmas yasak. Sanklar, hi alakasz ahitlerle bile yz-
letirilmemekte. Edirnede olan eyler, 1913 Ekiminin 12.
gn Malkarada da oldu; 12 Rum mahkum edildi ve asl
d. Trakyada olmakta olan her eyin, sava zamanndaki
anormal koullann sonucu olarak bir lde de balana
bilir grlemedii iin, ancak zmirden ve yakn evresin
den rapor edilen benzer olaylarla mukayeselere gidebiliyo
ruz. Trkiyedeki Rumlann dikkatlice organize edilmi bir
ykm ve imha faaliyeti iinde olduu ileri srlmekte.

ZMRDEK OLAYLAR

Hkmetin deimesiyle Jntrklerin iktidara gelmele

ri zerine zmirde Rumlann hayat ekilmez oldu.
Jntrkler terr rejimlerini, hemen hemen hibir bahane
olmakszn, ok sayda Rumun kanld askeri mahke
melerle srdryor.
Gerekten, rveti de kapsayan, baz polis skandallanyla
ilgili olarak tank ifadeleri alnmas bahanesiyle, sadece bir
ka ileri gelen vatanda deil, Osmanl tebaas yzlerce Rum
vatanda arld ya da zorla getirildi. zellikle bir nceki
hkmet dneminde kamalarna veya srgn emirlerinden
sonra kalmalanna izin verilmesi amacyla polis yetkililerince
para vermeye zorlandklan, polise rvet verdikleri yolunda
ifade vermeye zorlamak iin, gnlerce ve gecelerce, hapis
hanede tutuldular ve bir ksm da tutukland.
Rumlardan veya dier Osmanl gayrimslimlerinden inti
kam almak iin byle bahaneler gn be gn artyor. Son za
manlarda, Chios (Sakz), Mitylene (Midilli) ve Makedon
yada Mslmanlara kar iddet eylemlerine girien Yunanl
isyanclar onaylyorlarm gibi yeni bir yntem uygulamaya
baladlar. te bu bahaneyle, yakn zamanlarda, Rumu
tutuklayp askeri mahkemede lme mahkum ettirdiler, ilki,
Menemenden; cinayetle sulanmt. Aslnda, kabadaylk
ruhu iinde, maceralarm, kendisi gibi Rum olan bir arkada
na vnrken anlattklarn delil olarak kabul edilmi; kin
cisi, malum bir kyde retmen. Ailesinin yaad Midil
liden dndnde, antasnda ldrd Mslman kadn
larn salar ve rzna getii Trk kzlarnn kanyla lekelen
mi eitli kanl elbiseler bulunduu iddialaryla tutukland
ve mahkum edildi. Sulamalar kesinlikle uydurmayd. ste
lik, bu talihsiz retmen, Midillideki alt kiilik Mslman
bir aileyi Rum iddetinden korumu, onlar arlam ve son
rada, iddiaya gre, bu aileyi katletmiti; ncs, ldrd
bir Trkn kulam antasnda bulundurmakla sulan
mt. unu da eklemeliyiz ki dava, dava vekili olmakszn
grld. Aynca Trke bilmiyordu; 10 yandan beri sadece
Trke konuulan zmirde yaad iin Rumca bilmeyen
ve sann adndan baka bir eyi tercme edemeyen Giritli
bir Mslman'n tercmanl vstasyla ifadesi alnd; do
laysyla doru drst savunma da sz konusu olmad. Bu
satrlarn1yazan da, askeri mahkemede iki kez yarglanma
erefine sahip olduundan, Franszcay kullanmakta ve bir
tercman yardmm almamakta srar ettiinden dolay, iyi bi
liyor aynntlan.
Saysz Rum, avlanma izinlerindeki eksiklikler, silah ta
mak, ban bozmak gibi eitli bahanelerle daha az ceza
lara mahkum edilmektedir.
 BERGAMADAK OLAYLAR

Fakat, Bat Anadolu, Rumlarn yeryznde cehennemi

yaadklar yerdir.
Mektup arkadamdan rendiim detaylara gre, terr
yaamn her anma egemen olmu. Btn Rum dkkanlar
leden sonra drtte kapanyor ve hi kimse o saatten son
ra evinin dna kmay gze alamyormu.
Bat Anadoluda, Midilliden getirilen 200 Mslman
mlteci aile kentte terr estiriyor. Hkmet yetkilileri bile
olaylar kontrol edemediklerini aka itiraf ederek, onlara
bir ey yapamyor. Her eyden nemlisi, kaymakam bile
korku iinde; zamannda kendisini atayan muhalefet parti
sine mensup olduundan dolay, emirlerine riayet edilmi
yor ve Jntrkler tarafndan sulanp askeri mahkemeye
karlmaktan korkuyor.
Son zamanlarda, Midillideki Mslmanlara kar iddet
eylemlerinde bulunanlar tespit etme bahanesini byk
miktarlarda para szdrma arac olarak kullanyorlar.
Her gn yeni kurbanlar bulunup hapse atlmaktadr. Yl
lardr komu olduklan, tandklan veya iyi geindikleri in
sanlara bile istisna yapmadan, her trl iddeti kullanmak
tan hi ekinmiyorlar.
Arkadamn yazdna gre, Midillideki iddet eylem
lerinden sulanan, fakat Bergamada tutuklanan gen bir
adama on yedi Trk mahkum hcresinde tecavz etmi ve
koma halinde brakmlar.
Dikilide tutuklanan ve kimlik tespiti iin Bergamaya
getirilen baka iki gen adam da, ayn ekilde tecavze u
ram ve her zamanki gibi, mlteciler tarafndan kimlii
tespit edildikten sonra askeri mahkemede yarglanmak ze
re* muhafz refakatinde zmire gnderilmi. Bergamadan
Somaya kadar olan yol boyunca trampet alarken, jandar
malar, kamaya kalkt bahanesiyle Kariki adl olan l
drm ve dieri de ayn akbetle tehdit edilmi.
Btn bunlar Rumlarn ileri gelen temsilcileri bile pro
testo etmeye cesaret edemiyor. Piskopos vekili kaymakama
yumuak bir protestoda bulunmay gze ald, fakat ikinci
protestoyu gerekletiremedi.
Buna ilave olarak sz edilen vekil, nde gelen Rumlan
harekete geirerek, Efes (Ephesus) Metropolitine ortak bir
mektup yazarak, olaylar detaylaryla anlatt, fakat sonucu
nun ne olduunu bilmiyorum.
Aydn, Manisa ve Skede yaanan terr olaylar daha
az korkun deil. Talepler ve zorunlu balar hakkndaki
yasann uygulanmasnn getirdii itirak taahhtleri nede
niyle i borlanmalar ayyuka kt.
Talepname Yasas nedeniyle sadece yukarda ad geen
i blgelerde deil, zmirde de byk sefahatler yaanyor.
Aydmda tccarlarn, -elbette Hristiyan tccarlarn- ta
hl stoklan msadere edildi; Somadaki Anadolu Bankm
deposu mhrlendi; zmirdeki banka ubesinin zerinde
Fransz bayra ykseldiinden, tavsiye zerine Trkler
msadereden kandlar.
Dier ehirlerde evlerde bulunan lzumsuz btn mo
bilyalara el koymakla tehdit ettiler. Fakat bu, sadece vergi
lerini demede ge kalanlara uyguland.
Gerek odur ki, stanbuldaki olaylar, zmirde meydana
gelen olaylara tam olarak benzemiyordu, fakat orada bile
Rumlar hibir gvenceye sahip deiller. Bir yandan, Tanin
gazetesinin Makedonyadaki Trklere zulm diye nitele
dii eylerden dolay stanbulda snr d edileceklerin bir
listesi hazrlanrken, te yandan 1913 Kasm aynda, Rum
ca gazetelerin yaynlanmas yasakland ve yeni bir say ya
ynlanmadan nce her birinden teminat olarak 500 lira ta
lep edildi.
Zaten tasvir edilen iddet eylemlerinden nce, masum
insanlarn hapsedilmelerinden ve gnll balar ad altn
da para szdrlmasndan bahsetmek bile gereksiz.
Dileriz ki, stanbulda ve dier vilayetlerde Jntrklerin
ayrmc politikalar veya 1913n sonu itibariyle azalan
vahet bu kadarla kalm olsun.
Bazen tarihe kayt dmeyi dnmek gereksiz grle
bilir. Kendi lkelerinin menfaati asndan, bir iyiletirme
dnemine girilmesine ve askeri felaketlerin neden olduu
yarallarn ifa bulmasna ihtiya duyan Jntrklerin gele
cekteki politikalarna yeni bir yn verme umuduyla birta
km olaylar unutmaya terk edilebilirdi. Ancak bu ve benze
ri eyler, maalesef onlarn inanlar ve programlaryla bile
eliiyordu.
Jntrkler, kendilerini dzeltmek yerine, byk bir insa
niyetsizlikle ve sistematik bir biimde, 1914de yaanan
zulmlerin de kantlayaca gibi, Rumlara kar insafszlk
larn srdrmeyi tercih ettiler.
AVRUPADA SAVAIN PATLAK VERMESNE KADAR
GEEN SREDE, ZELLKLE 1914 YILINDA TRAKYA
VE ANADOLUDA YAANAN KTLESEL ZULMLER

Rumlara ynelik genel ayrmc basknn temeli Trk ve

Bulgarlar arasnda imzalanan stanbul Antlamasnda atl
mtr. Buna gre, Bulgarlar, Yunanistann prestijini azalt
ma ve Rumlarn Trkiyeden srlmesi planlarm hayata
geirmek amacyla Jntrkleri cesaretlendirmek iin her
trl entrikaya bavuruyordu. Trk-Bulgar snn boyunca
Trk-Bulgar nfus mbadelesine kar tedbirleri itirazsz
kabul etmeleri zahiriydi. Jntrkler, Rum ahalinin benzer
ekilde mbadele edilmesini talep etmek iin emsal olarak
kullanyordu bunu.
Bulgarlar, Yunanistanda, mlteciler sorunu gibi harici
ve dahili krizler yaratmaya alarak, bu konuda maddi yar
dmda bulunmann tesine getiler. Programn hayata gei
rilmesi iin, ktlyle nam salm Bulgar Makedonya-
Edime rgtnn lideri Touphexief ve dahi Atchkof gibi
zel temsilciler araclyla Jntrklere fiilen yardm etme
ye, birlikte hareket etmeye vardrdlar ii.
Bu ibirlii ve destek temelinde, Jntrkler, o zamana
kadar tedrici olarak uyguladklan ve sonulandrmak iin
byk aba gsterdikleri programlann hayata geirme im
kan buldular.
 Bu amala, 1914n balarnda, Helenizmi yok etme
gayretleri iinde mmkn olan btn insanlk d aralar
oyuna dahil ettiler.
lk nce, maddi refahlarna saldrmak suretiyle Rumlan
imha etmeye giritiler. Vali ve vali yardmclan Rum kent
ve kasabalanna gidip ticari ambargo empoze etmeye al
tlar. Eylem, grevleri Hristiyan dkkanlannm nnde di
kilip Trklerin girmelerini nlemek olan Giritli Trk ete
ler ve baka yerlerden gelen mlteciler vastasyla fiilen
uyguland.
Bu etelerle mcadele balamnda, kadnlara taciz ve te
cavzde bulunan ya da onlara hakaret eden herhangi biri
nin askeri mahkemeye kartlmasn ngren zel yasa,
Rumlann direniini nleyebilmek ve bunun sonucu olarak
onlan rutubetli, karanlk hcrelere hapsedebilmek adna
tersyz edildi; Mslman kadnlara gre uyarland. Boykot
ve ambargonun giderek genelletirildiini ve batan baa
Trkiyeye temil edildiini gsteren pek ok rnek var
elimizde. Boykot ve ambargonun esas kaynan ortaya
karan bu rnekler gsteriyor ki, Mslman unsurun bilin
lenmesinin ve basit olarak meru ticari rekabetin acmasz
sonucuydu bu.
Cyzicus (Kapda Yarmadas) Metropoliti Costanti-
nenin 1914 Mart tarihli bir mektubuna bir gz atalm:
Artakiden (Erdek) iki saat mesafedeki Senderlideki
Rum blgesinde ajanlar, hibir Mslmann bir Hristi
yann dkkanna girmesine izin vermiyorlar. Mslmanla-
nn Hristiyanlardan satn aldklan mallann ou ya imha
edildi ya da yamaland; satn alanlar da ya dvld ya da
para cezasna arptrldlar.
Bu cemaatin Osmanl muhtar sokaklarda dolaarak
Rumlarla ticareti resmen yasaklad. Polis efi, Hristiyan
kahvelerdeki 40 Mslman dar kartt; Rum merkezle
rinde olmamalan gerektiini ihtar etti ve nizama kar gel
diklerini syleyerek kfretti. Belediye bakan ve yardmc
s, memleketlerinden ehre gelen Mslmanlarn Rumlarla
el altndan ticari temasa gememeleri iin jandarmalara ve
gece bekilerine gzleme grevi verdi.
Bu olgular, boykotun 200 isiz-gsz serseri tarafndan
uygulandm ayrntlaryla anlatan Prussa (Bursa) kaynak
l bir raporla teyit edilmekte ve boykot ve ambargonun ge
niletilmesinin arkasnda, ttn tekeli mdr ve belediye
meclisi bakannn da olduunun alt izilmektedir.
kincisi, saysal glerini de azaltmak suretiyle Rumla
rn sonunu getirmeye altlar. Bu, asla ilemedikleri su
lardan affedilenlerin hapisten tahliyeleri ve ardndan ailele
riyle birlikte derhal srgn edilmelerinin emredilmesiyle
saland.
Nitekim 'Edirneden gelen bir telgraftan anlyoruz ki, af
fedilen 140 Rum srgn edilmi. Ayrca Uzunkprden
53; Adapazarndan, biri Mikron Zalouphi adl bir kadn
olmak zere 4 kii; Trabzon civarndan 300 yerli; Dimeto-
ka kendilerine 5 gnlk sre verilen 28 aile; Kuleli-Bur-
gazdan 30 aile; Kazakkyden 116 kii; Salihliden 40 ai
le, Psathadesden (alky) 180 aile srgn edilmi.
nc olarak, Rumlar g etmeye zorlamak iin bas
knn eitli biimlerine bavuruldu. Mesela, ocuklarn
giydii apkalarda Rum isimleri veya Yunanistan Kral aile
sinden birinin resimlerini bulundurmak gibi ucuz bahane
lerle yaplan tutuklamalar; Yunan Makedonyasndan ve
zellikle Cemiyet tarafndan organize edilen zel propa
ganda sayesinde Srbistan ve Bulgar Makedonyasndan
gelmeye tevik edilen Mslman mltecilerin Rum kyle
rine veya Rum aileleri arasna yerletirilmesi; iki saatlik
mesafedeki Trk ky asemkydeki Rumlarn, yine Li-
titsinin Doancsmda olduu gibi, jandarmalarn dayakla
r altnda, Mslmanlarn tarlalarn srmeleri iin Trk
kylerine gitmeye zorlanmalar (protesto ettikleri zaman
kyden tamamen kovuldular*); Rum kyllerinin uzak ve
gereksiz seyahatlere zorlanmalar gibi olaylar yaand.
Edirne yaknnda Ortakda vuku bulan ve tan olan iki
olayda, smail adl bir jandarma bir arkadana iki sigara
gndermek iin, Panteli Tsontouyu drt saatlik uzaklktaki
bir kye yaya olarak yollam ve Vangeli Hacolu isimli
vatandaa da, uzak bir kyden kendisine bir Jkavanoz su ge
tirmesi iin emir vermiti.
Drdncs, stanbuldaki Rumelili Mslman Mlteci
ler Cemiyeti tarafndan Abde Yaynevi tarafndan THE
GREEKS THE MURDERERS OF THE TURKS (1914) ba
l altnda baslan kitapk veya brorler iinde, Trk fa
natizmini ykseltmek iin, gya Rum memurlarn gnlk
lerini ve mektuplarn ihtiva eden iftira niteliinde eitli
belgeler yaynlanmt.
Bu mektup ve gnlklerin sahtelii daha ilk bakta an
lalmaktayd. Aslnda da aptal biri bile Trklerin dizginsiz
hayal glerinden doan kaba hilekrl fark ediyordu.
Ancak, Trk-Mslman yetkililerin zihinsel apn ve on
larn bakalarn her durumda yarglamay becermek gibi
yeteneklerini dndmzde, Hristiyanlan sulamak ve
onlan lkeden srmek iin ayaktakmn kkrtmak ve iki
rkn gelecekte birlikte yaamasn tamamen imknsz kl
mak amacyla, Rumlara ynelik zulm ve iddeti younla
trmakta bu yaynlarn nasl etkili olduunu anlamak kolay
olur.
Trk bak asyla, olup bitenlerin Yunan Makedon
yasndaki olaylarn bir sonucu olduu ve Trk hkmeti
nin stesinden gelemedii basklarn kanlmaz olduu gi
bi bir mazeret sz konusuydu.
Ekmenik Patriin, 25 ubat 1914de Trk hkmetine
* Yukardaki bilgi, Lititsi Metropoliti, Nicodemusun raporundan
alnmtr.
teslim ettii bir mektup, Yunanistann i meselelerinin de
bir yansmasdr. Antlamadan dolay, muaf olduklar ver
gileri demek iin, insanlarn stanbuldaki yatak takmlar
bile satld neredeyse. Yakn zamanlarda Yunan Krallyla
birlemi olan topraklarn yerlisi olarak ya Osmanl tebaas
olduklarn ilan etmeye ya da Trkiye topran terk etme
ye zorlamak iin binlerce yla mahkum edildiler.
Mektubun zeti yledir:
Bu zamana kadar, belirli yerlerde meydana gelen baz
zc olaylarla ilgili ikayetlerin formlasyonunu belirle
mi olan mparatorluk hkmetiyle Patrikhane tarafndan
atlan admlar tekrar edildi. Ancak bugn, bu olaylarn, sa
y ve muhtevada artn ortaya koyduu gibi, tedrici olarak
daha genel bir karaktere sahip olduunu gzlemek bizi ke
derlendiriyor. Bylece, mesela, Patrikhane tarafndan nce
den ne srlen taleplerin sonucunda bahedilen affn b
tnyle etkisiz olduu ortaya kt. Bu affa uratlanlardan
bazlar yeniden hapse atld, dierleri deil evlerine dn
meye izin verilmek srgn edildiler; ayyuka kan eziyetler
ve haksz sulamalarla tutuklamalar hl devam ediyor. Or
todoks Rumlara kar bir sre iin ileme koyulan ticari
boykot ve ambargo, snrl bir lekte de olsa, hkmet
yetkililerinin tevikiyle hemen her yerde halen uygulanyor
ve camilerde, alanlarda ve pazarlarda zendirici aklama
larla ak bir ekilde cesaretlendiriliyor. Hristiyanlarla te
mas etmek isteyen Mslmanlarn ou fiili tehditlerle
bundan vazgeiriliyor. Bu yetmezmi gibi, Hristiyanlara
ait mallar, bir yerden baka bir yere nakledilirken imha edi
liyor.
Ayrca Ortodoks Rum Hristiyanlar belirli yerlerde, e
itli engeller iinde, kendi memleketlerinde srgn gibi ya
amaya zorlanyorlar. eitli katk bahaneleriyle, cebren
ve tehditlerle kendilerinden para szdrlyor; onca yer var
ken Mslman mltecileri* yerletirmek suretiyle evleri,
arazilerine el konuluyor.
Patrikhane, bu anormal durum nedeniyle, vefal Rumlar
zerinde, toptan imhaya ynelen amansz bir ayrmcln
balam olduuna ikna olmutu. Ancak, nceki olaylar ne
deniyle yaplan ikayetlerin karlnda mparatorluk h
kmetince Patrikhaneye verilen kesin taahht ve szlerden
sonra tersine ikna olmutu. Ancak sonradan Rum halknn
yaad olaylar gl bir biimde protesto etmek zorunda
kald ve meydana gelen bu olaylara son verme yolunda et
kin tedbirler alnmad taktirde, olaylarn bu durumundan
doabilecek sonulardan dolay sorumluluun tamamen
mparatorluk hkmetinin olacan beyan etti.
25 ubat 1914
mzalar

. Patrikhane ve Babali arasnda ciddi mnakaalara se

bep olan bu mektup, Jntrk hkmeti tarafndan ana hat
lar izilmi program engellemekten uzakt." Her zaman
* Yalnzca Tekirda blgesinde 1914n 28 ubatmdan ayn yln
28 Martma kadar, 6.710 Trk gmenin bu ekilde yerletirildii not
edilmelidir.
** Mektup, Metropolitlerin ve konsey yelerinden oluan bir komi
tenin refakatindeki Patrik tarafndan bizzat Adalet Nazr brahim
Beye verilmitir. Protesto kelimesini ierdiinden dolay kabul edil
memi ve bylece Patrikhanenin bir hakareti saylarak Patrikhaneyle
Adalet Nazn arasndaki ilikiler kopmutur. Bu durum, Jntrkler ta
rafndan, her zamanki gibi, ilerini engelsiz yrtmek iin frsat olarak
kullanlmtr; bunlar, 15 Mart 1914 tarihinde, Patrikhanenin Sadraza
ma sunduu notta grebiliriz:
Ekselanslar:
Ekmenik Patriklii, Ekselanslarnn dolayl mesajlarndan, Ekse
lanslarnn, tarafmzdan sunulan muhaberatla ilgili olarak, Adalet Na
zrnn grn tamamyla paylatn, protesto ve hkmetin so
rumluluu stnden att eklindeki ifadelerden dolay zlm ol
duunu zlerek grmekte; hkmetin, hukuk ve adaletin ngrd>
olduu gibi, sadece onu provoke etti. te yandan, emirler
ihtiva eden mhrl zarflarn Trk kylerine gnderildii*
ve emir verilmeden nce bu zarflan amann lm cezas
tedbiri almakla ykml olmasna ramen, herhangi bir aklama yap
maya ihtiya duymadan, burada belirtilen dzensizliklerle ilgili her
hangi bir tedbir almay da reddetmekte olduunu mahede etmektedir.
Ve yine, tm bunlara ramen, Patrikhane, bizim gibi anayasal bir dev
lette, yasalar ve anayasa tarafndan teminat altna alinmi sivil veya si
yasal haklarla ilgili olarak, protesto hakknn devletin en mtevaz
yurttana bile ait olduunu dnmekte ve son derece cretkar biim
de ilenmekte olan hukuksuzluk ve iddet hareketlerine bir son vermek
iin, yerel yetkililer ya da hkmet tarafndan uygun nlemlerin aln
mam olduunu tespit etmektedir. Dahas, Ekmenik Patrii, zellikle,
saysz eylemlerinin hibir sonu getirmedii bir dnemde byle d
nmekte yerden ge kadar hakldr.
Sorumluluk meselesine gelince, Ekmenik Patriklii, Hristiyanla
rn gvenlik ve iyilii iin yksek berat sahibi olmas hasebiyle, Sulta
nn ve devletin gznde sorumlu tutulan Patriin, bir bakasnn kaba
hati yznden ve kendisinin ikayet ve taleplerine kulak aslmamas
nedeniyle, Hristiyanlarn durumunun sorunlu bir hal ald ve lkedeki
Ortodoks Kilisesinin ac ektii bir zamanda, bu sorumluluu omuzla
rndan kaldrmakta hakk olduuna inanmaktadr. Bu gerekli aklama
lar yaptktan sonra Patrikhane, mparatorluk Hkmetinin, nceki
mazbatalarda yer alan sulamalar dikkate alacana ve yasalarn haki
miyetini desteklemek, adaleti ve btn tebaalarnn refahn teminat al
tna almak ve bylece haksz yere stne gidilen Patrikhanenin itibar
n tazmin etmek amacyla hemen harekete geeceine inanmaktadr.
Ne bir gecikmeye mahal verilebilir ve ne de, yakn zamanda vuku
bulan korkun straplarn gsterdii gibi, ktln aresizlie varacak
lde artmas ho grlebilir. Bu nedenle, bu umutsuz durumun hzla
almasna, asayi ve vatandalarmz soyup soana eviren dzenin d
zeltilmesine ynelik armz yineliyoruz. Mazbatalara, Patrikhaneye
ynelik resmi bir zr dilemeyle 21 Martda sona erdirilmitir.
* Bu mazbatalarn, Ekmenik Patrikhanesine tebell hakkmdaki
bilgiyi dorulayan rapor, aadaki gibidir:
Edremitte, dost Trkler bir Ruma, birok olay meydana gelecein
den dolay, hastalk gerekesiyle iini kapatp ekip gitmek zorunda ol
duunu gizlice haber vermilerdir. Onlardan biri, mhrl zarf alr al
maz, sahilden top ateiyle iaret verileceini (top atei emri, telgraf
gerektirdii sylenirken, nlemlerin uygulanmasna dair
vaatler veriliyor ve beyanlarda bulunuluyor.
Bu zarflar Trakyada, Mart aynda, Anadoludaysa Ma
ys aynda ald. Zarflarn almas, Hristiyanlarn katli,
ehirlerin ve kylerin yaklmas ve Trk toprandan Rum
unsurunun kovulmas suretiyle amalanan genel zulmn
balang iaretiydi. Bu ustaca tasarlanm plan, aada
belirtildii ekilde ileme kondu:
Babozuklara ilave olarak muhacir ekya eteleri ve
mr boyu hapse mahkum edilen ama tam da bu ama iin
(Rumlara aklama yapan dindalarn ldrmeye sz ver
dikten ve dier Trklerle beraber camilerde yemin ettikten
sonra) serbest braklan hapishane kaknlan, tebdil-i kya
fet etmi Trk zabitlerinin liderliindeki yerli Trklerin ya
nnda yer alp ilerine yardm ettiler; gece boyunca Rum
kylerini kuatma altnda tuttular ve gzda vermek mak
sadyla taciz atma baladlar.
Ara sra meydana gelen cinayet vakalanyla srdrlen
bu durum, iki veya kez tekrar edildi. Dolaysyla, gide
rek hareketin amacmn zayflad ve Hristiyanlann ift
liklerinden dan kmalann engellemek iin gsterilen
gayretlerin veya ime suyu ikmalini kesmenin istenen so
nucu vermedii grld. Bunun zerine kuatlan kylere
haberlemesinin kesilebilecei korkusundan verilmitir); bunun zeri
ne genel bir katliamn, Rumlara ynelik kymn ve bol miktarda ben
zinle mamur ehir ve kylerinin yaklacana dair emirlerin hayata ge
irileceini eldemitir. Halil adl dier bir Trk, satm alman bir Trk
zrhl gemisinin yaklamas zerine ok eylerin meydana geleceini
bildiin i in ,.....den, tanabilir tm maln Midilliye karmasn is
temitir. Ayn adam, Jntrklerin toplantsnda Talatn, baka ifadeleri
arasnda, politik sebeplerle Trakyaya yolculuk yapmas gerektiini,
fakat asl amacn yeni satm alnan bir sava gemisini katarak Trk do
nanmasn glendirdiklerinde Rum unsurunun imhas olduunu ifade
ettiini sylemitir.
saldr dzenlendi; bylelikle bu kyler alayan, feryat
eden ve di gcrdatan insanlarla dolu yerler haline getirildi.
Her yerden vahi ulumalar, hi susmayan silah sesleri,
eziyet edilen, soyulan, tecavz edilen, ldrlen ve idde
tin her trne tabi klman insanlarn lklar ve Cannz
seviyorsanz Yunanistana kan eklindeki iren bart
lar iitiliyordu. Ele geirilen kylerdeki olaylar byleydi.
Bu azgn etelerin hiddeti engellenemiyordu; Hristiyan-
lar, ocaklarn ve evlerini korumak iin sadece kendilerini
ortaya attklarnda araya giren yetkililerin tevikiyle kr
balandlar; evleri yamaland. Sonra da, kanuna kar ge
lip plak elle ban(!) bozduklar gerekesiyle hapse atld
lar. Hristiyanlarn maln gya kamulatrmayp hara-me-
zat satmak iin Cemiyetin organlar tarafndan acele bir sa
t dzenlendi. Civar blgelerden Mslmanlar manzaray
izlemek iin toplandlar. Bir inek bir kurua, yani yirmi
santime, bir at yirmi kurua ve dier eyler aa be yu
kar ayn paralara satldnda, buna kamulatrmadan ba
ka ne ad verilebilirdi ki.
Bu satn sonunda, sra yk arabalarnn kiralanmasna
geldi. ou Rum kyllerin kendi arabalar olduu halde
en yakn sahile tanmak iin Trklere fahi fiyat demek
zorunda brakldlar.
Daha sonra olanlar tarif edilemez. Yan ldrm insan
larn, doduklar topraklara, babalarnn mezarlarna ve
tm sevdikleri kiilere gzyalan iinde veda ettikleri ayr
l annda ok trajik sahneler yaand. Kilisenin her zaman
ba kede tutulan kutsal kap kaaklan ve azizlerin ikona
larnn da olduu kymetli eyalan anca koruyabilmilerdi.
Bylece yaam ve ereflerini koruma umuduyla teselli ve
huzur bulacaklan anavatan Yunanistana kamaya alt
lar.
Kyya doru seyahatleri boyunca, bu biare talihsizlere
ynelik saldnlar devam etti. Hemen hepsi don-gmlek ka
 lacak ekilde soyuldular ve yalnayak, plak ve a bir hal
de sevkiyat merkezlerine ulatlar.
Hkmetin, ak alanda kalmalar ve kasabalara girme
meleri yolunda verdii emirlerden dolay, gnlerce yamur
ve frtnann insafna kalmalar da straplarnn tuzu biberi
oldu.
Krklareli sanca ve zellikle Vize beldesi, ilk kez kar
layordu bu sahnelerle. Cemiyet, Rumca konuabilen ve
Yunanllar gibi davranan Giritli Trkleri ve Trk Arnavut
lar, Yunan Hkmetinin tavsiyesi zerine Yunanistann
yeni topraklarna ge ikna etm ek amacyla Yunanis
tandan gelen ajanlar klnda gndermeye balad. Resmi
raporlarla kantland gibi, bu entrikann baarszl ze
rine nceden belirlenen aralar gndeme alnd. Raporlar
dan biri, Krklarelindeki Avusturya konsolos vekilinin, 12
Nisan 1914te stanbuldaki Avusturya bykeliliine
sunduu rapordur:
Son on gn boyunca, konsolosluk temsilciliimiz dahi
linde, Rum ahalinin imhasn hedefleyen eitli karklk
lar meydana geldi.
Bu hadiseleri rapor etmeyi biraz erteleseydim, kesin
olarak gncelliinden emin olmak istediim iin olurdu bu.
Ama ben gizli bir aratrma yrttm ve olaylarn harfi
harfine doru olduuna ve kesinlikle bildirilmesi gerektii
ne ikna oldum.
Trk hkmeti gerekli fonlar olmakszn, Avrupa Tr
kiyesinin harap olmu ksmlarndan gelen mlteci kitlele
ri beslemeye muktedir olmadna bakmakszn, bu blge
nin sakinlerin byk ounluunu tekil eden Rum nfusu
nu imha etme isteiyle kyleri istila eden Trk gmen e
telerinin btn Rum kylerine saldrmasna, onlar talan et
mesine, sakinlerini evlerinden atmasna gz yumuyor.
Onlarn hareket tarzlar budur. ki veya gece boyun
ca silahl Trk gmenler kyleri kuatp tfekleriyle yay
lm atei aarlar.
Her zamanki gibi, birka l var, fakat halk, korku
iinde, saldrganlarn merhametine kalm durumda. Bunu
bilen eteciler, genelde gn iinde kylere geliyor; nce
kyllere ky terk etme emri veriyorlar; hayvanlarn sa
tn almay teklif ediyorlar; ayn zamanda rgtl yamala
may da balatyorlar. Bu da ciddi bir panie sebep oluyor.
Rum kyllerle srleri dk fiyata satn almay amala
yan Trk gmenleri arasnda pazarlklar srerken, kamu
tahsildarlar ve Ziraat Bankas memurlar jandarmalarla
birlikte geliyor ve hzineye olan borlarn son kuruuna
kadar deyecekleri gne kadar kylerini terk edemeyecek
lerini beyan ediyorlar.
Kyllere hayali hesaplar sunuyor ve ikna etmekte zor
landklarnda sahip olduklar her eyi -aslnda birer soy
guncu olan- mterilere ok ucuz fiyatlarda satmak zorun
da olduklarn vurguluyorlar.
Bu ekilde bir koyun 10 veya 15 kurua satlyor; 50
kurua bir inek; bir kz boyunduruu iki Trk liras; bir
kmes hayvan 10 para. Demek ki, para tahsildara ve Ziraat
Bankasna gidiyor. Nispeten zengin kyller, yoksullar
iin deme yapmaya zorlanyorlar. Bor demeleri btn
kyn mterek sorumluluu saylyor.
Kylerin refah oranna gre bor zerine bor ekliyor
lar. yle ki, satlar bittiinde, kyller, soyulmu oldukla
rn ve bir sefalete mahkum edildiklerini fark ediyorlar.
Bu arada evleri boaltld ve btn Trk aileleri o evle
re yerletirildi.
Bylece btn kyller, bir hamlede soyulup evlerin
den srldler ve kendilerini Selanike gtrecek vapurlara
bindirilecekleri Tekirdaa gitmek zorunda kaldlar.
Baz durumlarda korsanlarn en vahi, en acmasz ve
en sabrsz olanlar, tahsildarlar beklemeden kyllerin ba-
zlann ldrerek ve dverek srlerini cebren alkoyuyor,
atlarn gasp ediyor, paralarn alyor ve sonra vatanlarn
dan ge zorluyorlar.
imdiye kadar saldrya urayan kyler unlardr: Erik
ler, Erturulky, Yeniky, Alpuz, Anvali, Pinaka, Hasbor,
Pazardere, Ahmetbey, Mosselin, Evrenli, Yanaklar, Topoy-
kap, Serat, Mengeret, Zak, akl, Evrencik.
Ayn biimde Kuyudere, Yeneh, Pnar Hisar, nceky,
Karahalil, Mersinli, sks kylerinin yerleimcileri de ev
lerini terke zorlandlar.
Her gn bu ykc yntemlerle ilgili olarak bir ok pro
testo iletiliyor yetkililere, fakat hibiri dikkate alnmyor
veya alnyorsa da, birka jandarma gnderiliyor ve bu jan
darmalar da hemen haydutlarla anlayorlar. Sonunda pro
testocu kyllere, kylerini hemen terk etmelerini tl
yorlar; hkmetin programnn btn Rumlar Trkiyeden
srmek olduunu anlatyorlar.
Bu beyan, yneticilerin ou tarafndan, en bata da,
bu ayrmclkta ok nemli bir rol oynayan Vize Kaymaka
m Eyp Sabri Efendi tarafndan da yapld.
Bu kaymakam, terrist etelerin lideri konumundaki
kardeinin tam bir kopyasdr ve trajedideki barol oyuncu
lardan biri olarak kalmayp hrszn nitelikleriyle korsamn-
kileri birletirmitir. Bu kaymakamn himayesi altnda kar
dei yamalyor, alyor ve hara alyor.
Vize kaymakam bugn byk bir servete ve byk ko
yun srlerine sahiptir. Daha Bulgarlara kar ayrmc bas
klar baladnda ie koyulmutu zaten.
Bir araba dolusu ykle hareket etme iznini vermek
iin, herhangi bir Bulgar kynn sakinlerinden her birini
300 Trk liras vermeye zorladm herkes ok iyi biliyor.
Bu konu hakknda Krklareli Mutasarrfyla konuma
frsatm buldum. Hkmetin kaymakamn kendisinin ceza
 y hak eden sular ilediini bildiini, fakat hibir kant ol
mad gerekesiyle bir ey yaplamadn syledi.
Eer gerekten bu paralan istemise, stelik onlan e
tele usulyle toplamsa, her eyin hkmetin tevikiyle
gereklemesinin tesinde bir ey olduundan dolay bu,
berbat bir komedidir.
Hkmetin olup bitenin sadece farknda olmakla kalma
yp btn barbarlklarn fiili kkrtcs olduu aikardr.
Buna kant olarak, hkmetin Rum kyllerinin tahlm
satmay yasaklamas; koyunlanm komu kazalara ihra et
meyi engellemesi; tccarlara kylerden bir ey satn almay
yasaklamasn rnek verebiliriz. Btn bunlar, akas, soy
guncular dolu ve el srlmemi depo bulabilsinler ve bunla
rn yamalanmas devasa krlar getirebilsin diyedir.
, stelik, Trk Hkmeti, bu korkun basklardan doan
sorumluluunun farkndadr. Bundan dolaydr ki, tarihte
grlmemi bir ekilde, kendilerini hakl karmak ve g
rn kurtarmak iin, insanlann gnll g etmekte ol
duuna dair bir taahhtname alyor, tehditle.
Zaten yeterince korkun olan bu duruma bir de kamu
gvenlii zafiyetinin olmasr; adaletin olmamas; yalnzca
kylerdeki deil, kasaba ve ehirlerdeki Rumlarn da eitli
biimlerde bask grdkleri eklenirse, bu blgede Rum un
suruna byk bir korku yaatld kolaylkla grlebilir.
Sosyal iliki tmyle sona erdi; ticaret yok edildi ve
krsal alana anari egemen oldu.
Gerek olan bir ey varsa, o da, hkmetin hrszla
ve dier yolsuzluklara ynelik bu kkrtmalan derhal sona
erdirilmemesi halinde, tehlikenin giderek byyeceidir.
Kasaba ve ehirlerdeki insanlar mallannn yamalanmasma
kolayca izin vermeyip direnie gemeleri halinde, Trk
yetkilileri, ya bizzat katliama giriecekler ya da Makedon
yadan bu amala getirtilen babozuklara izin verecekler.
Tesadfen kulak misafiri olduum baz patavatsz ifa
deler sonucunda, btn Helenik nfusu g etmeye zorla
mann Trk hkmetinin nceden tasarlad bir tertip ol
duuna inandm.
Btn bu olgular, aada zetini sunduumuz, Vize
Metropoliti Anthimusun (16-29 Mart 1914 tarihli) rapo
ruyla dorulanmaktadr: Martm 10nunda, 40 yanda ev
li bir adam olan Paschlkis Andreou, Mangriotissa (Dzo-
va) kynn dnda ldrld; Martm l l inde, Georgios
kynden 50 yandaki Theodore Lambrinos, M artn
12sinde 37 yandaki Yanni Athanasiou, Mslim kyn
den 50 yandaki Paschalis Kristodoulou da ayn ekilde
katledildiler. Bu cinayetler, gpegndz kylerde dolaan,
yollan tarayan, talan eden, yamalayan, mavzer tfekleriy
le donanm yirmi kiilik bir Trk etesi tarafndan ilendi.
ayet lkeyi terk etmezlerse genel bir katliama giriilecei
tehdidiyle Rumlan g etmeye zorlamann gerek ama ol
duu aikar.
Martn l l inde, akam saat 8de, bir ete Hasbua k
yne gitti, ky kuatt ve silahlann atelemeye balad.
Bu ate altnda, 38 yanda evli bir adam olan Demetrius
Angelakis elinden yaraland.
Resmi kaynaklann da dorulad gibi, bu hareket, 4
Mart 1914de, Vize civanndaki Rum kylerinin boaltlma
snn ve Martn 21inde Hasbua, Taciky, akl, Dzova
ve Evrenli kylerinden 4000i akn kiinin Tekirdaa g
ettirilmesinin balang noktas oldu.
Bu olay, Bat Trakya'nn depoplasyonunun balangc
saylabilir, nk yukanda ad geen yerlerin boaltlmas
zerine, 2100 Rumun yaad Sofular ky kuatld ve
Ahmet Bey kynn sakinlerine evlerini derhal terk etme
leri emredildi. Aym zamanda, iddet ak araziye de yayl
d; kyller Metropolitlerinin ve Patrikhanenin korumasn
salamak iin ivedilikle harekete getiler. Az sayda jan
darma bile Rumlarn maln yamalamaktan veya oturduk
lar evlerden atmaktan geri durmad.
Ak bir ekilde ykselen Trk fanatizmi, Edirneden
gelen 24 Mart tarih ve 43 sayl resmi bir raporun gsterdi
i gibi iddetini artrd. Bu raporun iinde, aadaki ifade
ler yer almaktadr:
Savan bir sonucu olarak tahrip olan kylerden kaan
Rumlar, Ambalardaki smaa alnmlard. Geen ar
amba, jandarma yzbas Hac Ahmet Efendi, Bulgaris
tandan 30 mlteci Mslman aileyi oraya yerletirmek
iin onlar kovdu.
Ertesi gn, ayn kyde, Edirneden Selim Efendi ve
orada buharl bir deirmene sahip olan Rza Efendi, ad ge
en yzbann huzurunda, Hristiyanlarn evlerine Msl
man mltecileri yerletirdi...
erkezkyde yaayan 20 yandaki Konstantine Niko-
laou, babas ve kardeiyle, bir mil tedeki iftliklerinin top
ran srmek iin evden ayrlmlar. Mslman'n ge
tii esnada Konstantine srsne su vermek iin nehir ke
narndaym. Aralarndan biri Konstantinee yaklam, b
an ekip karm ve saldrm, yedi yerinden yarala
m. Konstantine, Karagatadaki hastaneye yan l vazi
yette getirilmi.
Doal olarak olaylarn gidiat ve Rumlarn ak arazi
den Tekirdaa doru kitlesel biimde kalan genel bir
panik havasna yol at. Ktlkler, ierdeki Rumlann ko
vulmasndan sonra boaltlmas planlanan kentlere de ula
t iin Tekirdan ileri gelenlerinden oluturulan bir ko
mite stanbula gitti ve Ekmenik Patriinden derhal eyle
me geme talebinde bulundu. Meydana gelen olaylar zeri
ne srekli olarak Trk Hkmetini protesto eden Patrikha
ne, belki Trakyadaki Rum ahalinin iine girdii panikten
dolay artan iddeti dnerek, hemen papazlardan oluan
bir komisyonu Tekirdaa sevk etmeyi planlad. Zaten ken
dilerinin balan beladayd. Kendi selametleri iin, hem
olaylan aratrmalan, hem de oraya snan Rumlan kyle
rine dnmeye ikna etmeye almalan gerekiyordu. Ancak,
Jntrk Hkmetinin, tam da Hristiyanlara kar, yasad
eylemlere giritii iddia olunan birini yarglamaya ynelik
gerekli admlan atm olduklar bir srada, Rum ahalinin,
Yunan Hkmetinin ajanlannm nasihatlerine uyarak isteye
rek g ettiini ilan etmesi zerine hayrete dtler.
Jntrklerin tahkikatnn tam olarak neyi kapsad, s
tanbuldaki eliliklerden birinin tercmannn raporundan
grlebilir:
stanbul,
aramba, 8 Nisan 1914

Rumlan, iinde bulunduumuz ayn altsnda, yani son

Pazartesi gnne ait raporumda iaret edilen Trakyadaki
kyleri, yani doduklan yerleri terk etmeye ve menkul ve
gayrimenkul mallarn, Trk hkmeti tarafndan aka
korunan Bosna ve Anadoludan gelen Mslman gmen
lere brakmaya zorlamak iin il idareleri hi duyulmam
yntemler kullanyor. zlerek beyan etmek isterim ki,
Trk Trakyasndaki Rum unsuru mmkn olduunca ksa
bir srede yok etme amacyla, Dahiliye Naznnn emirleri
dorultusunda, vilayetlerde, Trk Trakyasm kan kan ta
ramak iin snrsz yetkilerle donatlm zel Komiteler
meydana getirilmektedir. Bunlar Rumlan yaadklan yer
lerden merhametsizce srerek Anadoludan gelen Msl
man gmenlerin evlerine yerlemesini salamaktadr.
Bu zel komiteler, yok etme grevlerine zaten byk
bir istekle balamt. Nitekim, stanbuldan 106 km mesa
fedeki Sadler tren istasyonuna yakn Hristiyan iftlik k
yne saldrdlar.
iftlik kynn sakinlerini kylerini terk etmeye zorla
mak iin, oradaki deirmeni imha ettiler ve tahl ve dier

o
erzaka el koymaya baladlar. Kyller, kylerini terk et
mektense lmeyi tercih ettiklerini sylediklerinde, jandar
malar, herhangi bir ey almalarna izin vermeksizin, tfek
lerinin dipikleriyle kovalad. zel komite, tahliye edilen
kyllere, gnll olarak kylerini terk ettiklerinin yazl
olduu bir beyannameyi zorla imzalattktan sonra, onlar
Muratlya ve oradan da, binlerce sefil durumda insan top
ladklar Tekirdaa yrttler.
Bylece feryat figan iindeki iftlik ky sakinleri,
Anadoludan gelen Mslman gmenler yararna, evleri
ni, ekili ve dikili tarlalarn, tarm aralarm ve srlerini
geride brakarak doduklar topraklardan ayrldlar. Vize
civarnda, Rumlarn oturduu dier alt ky, iftlik kyy
le ayn kaderi yaad.
Dimetoka, Edime, Uzunkpr, Kean, Lleburgaz, Ba
baeski, Krklareli, orlu, Senekli, Seragi (Saray), Kapar-
kas, Malkara ve Vize yaknndaki btn kyller, byk
bir zulme uratldlar ve bu ok zel komiteler tarafndan
srldler. stanbul zerinden Selanike yol almak iin Di-
motokada toplanan drt yz Rum kylnn bu yolculuu
engellendi.
Trk yetkililer, stanbula gitmeyi onlara kesin olarak
yasakladlar ve Tekirdaa yaya yapacaklar yolculuu ta
kip etmek iin, Dimetokadan Muratlya trenle gitmeye
zorlad. Dahiliye Naznmn emri dorultusunda, bilet fiyat-
lannda hibir indirim de yaplmad.
Yunanllann son Balkan Savanda Trklerin yenilgisin
den dolay sorumlu olduklann ve Trkiyenin, deniz kuv
vetlerine ait iki yeni niteyi alr almaz, Bulgarlann yard
myla btn bu yeni mlkleri Rumlardan ekip almak iin
sava balatacaklar gr iinde Trk yetkililer Rumla-
nn tabi tutulduu bu eziyetleri doruluyorlar.
Yine de, Ekmenik Patrikhanesinin, Vize Metropoliti
Anthimos, Aenos (Enez) Metropoliti Joachim, Patrikhane
Arivleri efi ba kei Archimandrte Alexander ve sorum
lusu Joachimle birlikte, okullar mfettii Sophronios ve
ba kei Meletios Loukakisden oluturduu bir komite,
Dahiliye Bakan Talat Beyden itimatname alarak, ou Vi
ze blgesinden snr d edilmi, acnacak haldeki yaklak
20.000 Rum un topland Tekirda a gitti.
Burada, ihtar ya da panik korkusundan ziyade zorla snr
d edilmekle yz yze gelmi mltecilerin durumunu ye
rinde inceleyen komisyon, onlara evlerine ve mallarna geri
dnebileceklerine dair gvence verdi ve insancklar, met
ruk evlerine geri dnmeye ararak, hkmetin provoka
trlerin eylemlerini onaylamadna ve onlara kar gerekli
nlemleri alacana ikna etmeye alt.
Jntrk vahetinin kurbanlarn geri dnmeye ikna et
meyi baardlar, fakat bu durum aleniyet kazandnda res
mi grevliler Komisyonun almasn her adan baltala
maya baladlar.
Nitekim Kseilyas kynde toplanm, Erikliye gitme
ye zorlanan mltecilerle iletiim kurulmasn yasakladlar.
Misinli kyne giderken babozuklar tarafndan sktr
lan komisyon yelerinden ikisi, kuatmaya; Rumlarn mal
larnn nasl istimlak edildiine; Rumlara ynelik mdaha
lelere; tutuklamalara; jandarma refakatinde Tekirdaa
gnderilmelerine gece boyunca kendi gzleriyle tank oldu.
Tekirda Valisi, Komisyonun resmiyetini tanmay red
detti. Buna karlk olarak komisyon, byle kalabalk bir
ekilde birlikte tutulmalarm halkn salm tehlikeye att
m; hemen kylerine dnmezlerse mltecilerin derhal s
nr d edilmeleri emrini vereceine dair ellerinde Dahiliye
Bakannn itimatnameleri olduunu syledi. Komisyon ay
rca, Patrikhaneyle anlamal olarak, Rum kyllerin emni
yeti iin gvence talep etti ve dn yaptklarnda zor du
rumda kalmamalarm salama almak amacyla el koyulan
evleri grme izni istedi.
 Btn bunlar ancak Ekmenik Patriinin iradesi saye
sinde gerekleebilirdi, nk Edime Valisi Hac Adil Bey,
mltecilerin dn iin bylesi bir gvence vermeye kar
durmakla kalmayp el koyulan Rum kylerinden Msl
man mltecilerin srlmesi teklifini de reddediyordu, dier
Hristiyan kylerine yerleime, geici olarak da olsa izin
vermemiti.
Tekirdada olaylar bu dorultuda devam ederken, s
tanbuldaki Jntrk Hkmeti, szl veya yazl olarak
protestoda bulunmaya gelen Patrikhane Komitelerine ol
mayacak vaatlerde bulunuyordu. Cemiyetin ajanlar, Avru
pann muhtemel mdahalesinden nce Rumlar temizle
mek iin Trakyann her yerinde glerini iki katma kar
dlar.
Bylece yukarda ad geen kylerin boaltlmas, snr
d etmek suretiyle baarld. Lleburgazn yaknndaki
Trupbey (Hamzabey) kynden Rumlarn srlmesi; yine,
20.000 liralk zararn yaand iki Rum iftliinin yama
lanmas; Kna ve Krklareli blgesindeki Pnarhisarn b
yk kylerine Trk mltecilerin yerletirilmesi; byk
Skepasti (Yenice) kynn abluka altnda tutulmas ve ayn
blgedeki Kurudede, Karahalil, Yancklar (Ataky) kyle
rinin imha edilmesi de ayn yntemlerle baarld. Bu ky
lerden kovulanlara, Patrikhane Komisyonunun bulunduu
Tekirdaa gemelerine izin verilmedi; gemilere bindiril
mek zere Ereliye gtrldler.
Komisyonun rastlant sonucu rendii bu gerekler,
ayrmc mezalimin Bat Trakyaya egemen olduu; Baba
eski civarnda, Lleburgaz, Uzunkpr, Malkara, Kean,
Hayrabolu ve Tekirda blgesinde imdiye dek duyulma
m trajediler yaand ve bu nedenle, Komisyonun bura
lara gitmeye ve insanlar kylerinde kalmaya tevik etmeyi
denemeye karar verdii ek bilgisiyle birlikte, telgrafla Pat
rikhaneye bildirildi.
 Rumlarn Vize blgesindeki olaylar yznden panie
kaplm olduklar yanlsamasyla, bu ge bir dur denile
bilecei umut ediliyordu. Ancak bunun byle olmad,
orada kalmak iin toplanan 5.000i akn mlteciyi ikna et
mek iin Ereliye giden Komisyonca anlald. Komisyo
nun iki yesinin raporu, 3 Nisan gn neler olduunu bize
anlatyor:
Bugn orlu zerinden Erikliye gelmi bulunuyoruz.
G em iye binip Y u nanistana gitm ek iin bekleyen
5.000den fazla mlteciyi Ereli surlarnn dnda bulduk.
Durumlar iler acs, nk, az-biraz onurlan dnda, hi
bir ey braklmam onlara. Vali Yardmcsnn huzurunda
papazlar ve kylerin ileri gelenleriyle konutuk ve onlar
dan, soyulmalanmn ardndan, hkmet yetkililerinin ibir-
liiyle, cebren snr d edilmekte olduklarn rendik...
Dnmeye tevik etmemiz zerine, gvencemizi kabul etti
ler. Onlara elik ettiimiz takdirde, evlerine geri dnmeye
hazrdlar.
Kaybolan tahkikat zabtlan, sorguladklanmzm tm
tarafndan imzalanmt, fakat imdiki Vali Yardmcs ve
jandarma komutan, tahkikat Trke yrtlm olmasna
ramen, imzalamay reddetmilerdi.
Vali Yardmcs, bata mltecilerin geri dnmesine raz
oldu, ama merkezle telefon konumas yaptktan sonra, o
insanlarn Yunanistana gitmekte olduklarm ve hibir ko
ul altnda geri dnlerine izin verilemeyeceini bildirdi
bize. Ve gerekten iki saat sonra, stanbuldaki Cemiyet ta
rafndan kiralanm olan bir vapur geldi ve aralannda Vi
zenin Erenler kynn sakinlerinin de olduu binden fazla
insan zorla gemiye bindirildi.
Gemiye binmeye kar kan ve evlerine dnmekte s
rar edenlerin ou, insafszca krbaland. stne stlk
nce soyuldular ve gnll olarak g ettiklerine ve malla-
nn Trk donanmasna baladklarna ilikin beyanname
leri imzalamaya zorlandlar..
Btn bunlar, olaylarn gerek yzn ak bir ekilde
gsterdi. Bunun zerine Ekmenik Patriklii, yas ve pro
testo gstergesi olarak, Paskalyay kutlamama karan ald.
Bu karar, zellikle stanbuldaki yabanc Ortodoks elilik
ler zerinde byk bir etki yaratt ve onlan Trk hkmeti
nezdinde aynmc basklara bir son verilmesi yolunda adm
lar atmaya sevk etti. Bunun zerine, hkmet, gstermelik
olarak, Dahiliye Bakan Talat Beyi Trakyaya gnderdi,
fakat daha sonra bunun, fiilen iddetin artmasndan baka
bir eye yaramad grld.
Talatn ziyareti, Tekirdan batsndaki Seltzi (Kuyu
cu) kyden sakinlerin srlmesiyle ayn tarihe denk gel
miti. Aralannda Mdr necik ve jandarma yzbasnn
olduu 300 silahl adamdan oluan bir ete derhal oraya
gitti ve 2.000e yakn kyly mallann elden kararak
Coumbaonda gemilere bindirilmek zere hemen k yap
maya zorlad.
Ayn eyler, 300 haneli Araphac kynde; 6.000 nfus
lu Saray ilesinde; 1.500 nfuslu Neokeride ve 1.000 n
fuslu anakda ve silahl direnie geen kyllerin ou
nun yaraland veya ldrld Simitli kasabasnda da
yaand.
Bu blgelerin bal olduu Tekirda Valisi, bahsedilen .
ky ve kasabalann gn denetlemek iin bir piyade birli
iyle oraya gitti. Ancak, mezalimleri nlemeye almak
yerine, insanlan, kendi zgr iradeleriyle g etmekte ol-
duklanna dair beyanlan imzalamaya zorlad. Hemen ayn
tarihlerde boaltlan Stranza, Kazky, (Hayrabolu civann-
daki) Karasulu ve Kastritsa (Aydnlar) kylerinde, soygun
amacyla yeni yntemler gelitirildi. rnein, kyllerin
nakli iin hkmet tarafndan bin yk arabas gnderildii
ne bizzat tank oldum. erkezkye vanldmda gmenle-
re silahl eteler tarafndan saldr dzenlendi ve yanlarna
alabildikleri btn paralara el konuldu. Sz edilen tutar
25.000 liray akndr.
Talat Beyin Trakya ziyaretinin ne kadar yararl olduu,
onun orada kald gn boyunca, mezalimin stanbulun
pek ok giriine kadar uzanmasyla grlmektedir. Bir ta
raftan ayrmcln durdurulmas iin nlemler alnd sa
nlrken, dier taraftan, Naipky, Kestanelik ve (sakinleri
Karacakye kam olan) Krfali (Kalfaky) kyleri kua
tld ve sakinleri, Askos (Yalky), Beligradion (Belgrad),
Semliky ve Ermeniky (hsaniye)dekiler gibi ge zor
landlar.
Bu olaylar hibir ekilde, Jntrk hkmetinin hakikati
gizleme niyetini deitirmedi. Dahiliye Nazrnn stan
bula dnnden hemen sonra, hkmet, 14 Nisanda aa
daki resmi aklamay yaynlad:
Koullar yerinde inceledikten sonra dnen Dahiliye
Nazn Talat Bey, gn:
1. Ordumuza mensup 12.000 firari Rum asker kaa
nn, Yunanistana giderken kendilerini izlemeleri iin aile
lerini kkrtmas;
2. Evleri tahrip edilmi bulunan Mslman kyllerin,
Rumlann gasp etmi olduklan haklann yeniden elde etme
gayretleri;
3. Baz Rumlann, Bulgaristann ynetimi altnda ile
dikleri sulardan ve erefsiz eylemlerinden sonra af edil
memeleri nedeniyle cezalandnlmaktan korkmas;
4. Mslmanlar tarafndan misillemeler yaplaca kor
kusu;
5. Mslmanlann, mallanna el koyacaklan eklindeki
yanl kanaatler;
6. Edirnenin ele geirilmesi zerine geri ekilen Bul
garlarla Rumlann ibirlii yapmalan gibi nedenlere bala
maktadr.
 Hibir ekilde iddete bavurulmu deildir ve g,
Yunanistandan gelen mektuplarn cesaretlendirmesi nede
niyle, tamamen gnll yaplmaktadr. Yetkililer hibir e
kilde itirak etmi deildir. Buna ramen hkmet, ikayet
lere bir son verme kaygsyla, (1) g etmeye henz bala
mam olanlara izin vermemeye; (2) g etmeye ynelik
tm kkrtmalar yasaklamaya; (3) ticari alverilerde vur
gunculuu nlemeye; (4) btn kitlesel gleri yasaklama
ya ve sadece bireysel anlamda lkeyi terk izni vermeye ka
rar vermitir.
Hem o gne kadar hem daha sonralar yaanan btn
olaylarn yanl anlamadan kaynaklandn ileri sren ibu
bildirinin ierii, Krklarelindeki Avusturya konsolosunun
23 Nisan 1914 tarihli raporuyla rtlmektedir. Bu rapor
da, olaylarn kurgusu bambaka bir ekilde aktarlmakta,
Rumlara ynelik ayrmc bask harfi harfine yanstlmakta
ve hkmetin su ortakl vurgulanmaktadr.
Size erefimle bildirmek isterim ki, iinde bulunduu
muz aym 14. gn itibariyle durum ayn olup Rumlar ze
rindeki ayrmc basklar aynen srmektedir.
Yama ve soygunlar kesintisiz bir ekilde devam edi
yor ve kyler birer birer boaltlyor.
Buradaki kyleri ziyarete gelen Rum Patrikhanesi tem
silcileri, kitlesel gleri durdurmak iin nfuzlarn kullan
dlar, ancak mutlak bir sessizlie gmlm bulunan kyle
re gidip bakmalar yerel yneticiler tarafndan bir ekilde
engellendi.
Trkler, cezasz kalmalar zerine cesaretlendiler; gn
be gn daha korkutucu bir tutum taknyorlar. Bunun te
sinde, camilerdeki hocalarn vaazlaryla fanatizmi ykselt
tiler. Kitleleri Helen kartln da aan Hristiyan kart
nefretle tahrik ediyorlar. Besbelli ki bu kin artk Helenik
olmayan tm Hristiyanlara kar gdlmektedir. Bundan
dolay, hareketin niteliinin Hristiyan karti olduu nere
deyse kesindir. Terk edilen hemen tm kylerin kiliseleri
camilere dntrld ve her yerde bask ve iddetin ilk
iaretleri imamlar tarafndan veriliyor.
Skopia (skp) Mdr, Nurludere papazn kan revan
iinde kalasya dvd. Paskalya festivalinin ikinci gnnde,
Karahalil (Kocahdr) kynn papaz Trk komitaclar ta
rafndan evine kadar kovaland. Gruh evi kuatt ve birka
kez yaylm ateine tuttu. Papaz tavan arama saklanmak su
retiyle lmden kurtuldu. Bu olay, gn ortasnda, ak alan
da ve de yukan yneticilerin gz nnde yaand.
Ayn kye, ayn gn, yzlerce Trk gmeni ve komu
kylerinden kyller saldrdlar; evlerin kaplarn krp
yamaladlar ve btn eyalar kyn meydanna yaydlar.
Bizim ehrin giriinde snacak yer arayan, ou da yaral,
ok sayda kylye rastladm. Kalabalk olmalar sayesin
de, emirlere ramen, Krklareline snmay baardlar, fa
kat ertesi gn, hkmet grevlileri, onlar kylerine dn
meye zorladlar.
Ksa bir sre nce, sz edilen yetkililer taktik dei
tirdiler ve imdilerde, neler olup bittiini bilmediklerine
kylleri inandrmaya alyorlar. Bylelikle, ne zaman fi
rar eden, alktan ve yaralarndan lmeye yz tutmu ky
ller ehre gelse, onlar kylerine dnmeye zorluyorlar.
Saldrganlarn iddetine katlanmann olanaksz olduu
ve son derece savunmasz olan buradan g etmeye zorla
nyor insanlar. stelik gitmeden nce, kendi serbest irade
leriyle g ettiklerini vurgulayarak, Trk hkmetine k
ran ve minnettarlklarm sunduklar belgeleri imzalamaya
mecbur ediliyorlar.
Paskalya yortusundan nceki Kutsal Cuma akam,
Efcharion (Dzorman) ky cemaati kilisedeyken komu
kylerden saldn oldu kye.
Alan atele birlikte, kyller dehet iinde dan k
tlar ve eyalanm korumak iin evlerine kotular. Doal
olarak koruyacak bir ey kalmamt, nk evleri tmyle
soyulmutu. stne stlk, Paskalya kutlamasna bile izin
verilmeden, henz gelmi olan Dedeky muhtar tarafn
dan srgne zorlandlar. Sadk mminler olarak adeta inan
dklar sann ahadetine tank oluyormuasna, sal Ha
dahi alamadan kylerinden ayrldlar.
Trk yetkililer, bir yandan, bu gn onlarn yznden
olmadm yinelerlerken, te yandan, btn Mslman g
menleri ve yerli ahaliyi silahlandrp Hristiyanlarn zerine
saldlar. Bir ky direniten vazgeer gemez, mmkn oldu
u kadar hzl bir ekilde kmalarm salayacak yk araba
larm temin etmekte de igzarlklarna diyecek yok.
Birka gn nce hkmet, baz harici mdahalelerden
korktuundan, her eye ramen gitmemekte srar edenlere
nispeten lml davranyordu. Edime Valisinden mtevazi
muhtara kadar herkesin heyecanl bir faaliyet gsterdiini
gzlemledim. Nitekim Vali beklenmedik bir ziyaret yapt;
mutasarrf kylere gidip geldi; jandarmalar seferber oldu
lar. Bu, basklarn biraz hafiflemesi ve Rum Patrikhanesi
nin gznn boyanmaya allmas anlamna geliyordu.
Orada hl srlmemi Hristiyanlar var ve hkmetin
yardmyla tfek ve fiek temin edilen Mslman ahalinin
silahlanmasnn getirecei ciddi bir tehlike mevcut.
Benim grme gre, Trk ahali silahszlandnlmca-
ya kadar, bu blgedeki Hristiyanlarn mal, erefi ve hayat
tehlikede olmaya devam edecektir.
(mza) KONSOLOS TEMSLCS

Bu rapor, gerek olaylar inkr etme ve bylece, resmen,

derin politik planlarn kurban yaplan masum halklara yne
lik olarak ilenen sulardan syrlma gayretlerinin ne denli
kstaha yapldm gstermektedir. Fakat, Jntrkler, Ati
nadaki ortaelileri Gaip Bey vastasyla, 25 Ocak 1914de,
Paristeki Le Temps, Londradaki Daily Telegraph muhabir
 lerine verilen rportajlarla, adeta bu ayrmc basklan nce
den haber vermilerdi. ayet Yunanistan, Midilli ve Sakz
adalann elinde tutmay srdrrse, kendilerini sktrmak
zorunda kalacaklarm ilan etmilerdi; Anadolunn Rumlan-
n* ezmek, sorumluluu Yunan Hkmetine ve genelde Yu
nanllara devretmek ve bylece Avrupann mdahalesini at
latmak iin ellerinden geleni yapacaklan belliydi.
Dahas, bu ite, ileride onlara klavuzluk yapacak Al-
manlann desteine sahip olmulard. Bu, o sralar, stanbul
Bykeliliinde grevli olan I. Dragoumi ve Almanya D
ileri Bakan arasnda, Nisan 1914de yaplan grmede
ak bir ekilde dile getirilmiti.
Bu grme erevesinde Alman Dileri Bakam, Trak
yadaki iddet eylemleri kendisine hatrlatldnda, Trk
lerin, Yunan Makedonyasndaki Mslmanlara kar Yu
nanllar tarafndan ilendii varsaylan hak ihlalleri hakkn-
daki ikayetlerini ileri srmt. Hi tereddt etmeksizin,
aynmc basklara neden olarak Jntrklerin iddialarn gs
termiti. Onlara gre Trkiyedeki her Rum Pan-Hele-
nizmin bir havarisiydi ve Dragouminin hakl olarak vur
gulad gibi, Rumlann milli zelliklerini korumalan adeta
su ve sknt sebebi saylyordu. kinci sorun Adalar soru
nuydu; Jntrklerin, bu soruna bulduklan zm, Anado
lunun bat kylannm emniyetini gvence altna almak iin
onlan elde tutmakt. Ho, bu sorunlar olmasayd da, Jn
trk Cemiyetinin, nceden tasarladklan emay gerekle
tirmek iin baka sorunlar yaratacaklan da dnlebilir.
Aym bakan, daha sonra, Berlindeki Yunan Ortaelisi N.
Theotokise, durumun kritik olduunu teslim ederek, olayla-
nn, Trk ahaliye ynelik zulmlerden dolay Trk milliyet
iliinin ykselmesine bal olabileceini ifade etmiti. Al
manya Dileri Bakan, bu fanatizmin, bir Panslavizm ru-
* Bkz. Athence gazetesi 1 Haziran 1914
huyla, Ekmenik Patrikhanesini zayflatmak amacyla Rusya
tarafndan beslendiini, Patrikhanenin giderek Rusyaya bo
yun emesinin amalanm olabileceini iddia etmiti.
Ayrmc basklara aklk getirmeye alan bu grler
bir yana, Trklerin her zaman sempatiyle baktklar Al
manlar, halkn duyarlln canl tutmak iin, Trkiyedeki
olaylardan sorumlu olanlarn, gya anariye son vermek
iin elinden geleni yapan hkmet deil, alt dzeydeki ida
reciler olduunu sylyorlard. te bu destek sayesinde,
zulm gren ve haklan inenen Rumlarn feryatlan Hris
tiyan Avrupann kulaklarna ulamay baaramad. Dolay
syla Rumlar, gerekte Rumlann imhasn kolaylatrma
amacyla Talat tarafndan alnan koruyucu(!) tedbirlerin in
safna kaldlar. Olaylar gstermektedir ki, Talatn Trakya
ziyareti, (ki, ileri gelen Trklerle yapt bir toplantda biz
zat kabul ettii gibi, bu gezi, politik nedenlerle kararlat-
nlm ve gerek sulular gizleyerek Avrupann mdahale
sini savuturmak iin tasarlanmt) sadece zulm iddet
lendirmeye hizmet etmitir. Dolaysyla, ayn toplantda,
plann uygulanmasn (ki infazlar zaten balamt) nle
mek iin oraya gitmi olduundan kukulananlara, Rum
olan her eyin imhasndan yana olduunu, btn gcyle
bunu hedeflediini ve ne yapyorsa, gerekleri saklamak,
grn kurtarmak ve Hristiyanlarn gznden gerekleri
saklamak iin yaptn ve ciddiye alnmamas gerektiini
sylediinde her ey daha anlalr olmakta. Bunu kantla
yan, 17 Nisanda, Dimetoka yaknndaki Kourovounomn
ileri gelenlerinden Adami, kars ve ocuklarnn cinayeti
gibi; Kallioupolis (Gelibolu) blgesinde meydana gelen
darp ve cinayetler gibi; Edirne Valisinin Tekirda ne-
cikde, Haziran ayna kadar Trakyada hibir Rum kalma
mas gerektiine dair beyan gibi ve Mrefte ve Gaziky
kazalannda Platanos (narl), Sandkky, Avdemi (Kum-
ba) ve Palamuti (Palamut) kylerinin, Talatn Trakyadan
dnnden birka gn sonra dier Rum kylerinin kaderi
ni yaamas gibi, bir dolu olay var.
23 Nisan 1914 tarihinde Keandan gelen rapor, Jntrk
hkmetinin, resmi yalanlar sayesinde, sadece kamuoyunu
aldatmakla kalmayp korkun emellerini younlatrmakta
nasl baarl olduunu gstermesi asndain olduka
nemlidir:
Verilen szlere ramen, durumda hibir iyileme g
zkmyor. Tam tersine, zulm giderek iddetlenmekte ve
gnden gne daha rktc boyutlara ulamaktadr.
26 Nisanda, sabaha kar saat iki civarnda, Kean il
esindeki yirmi kye bir saldn balatld. Sabah olmadan
haydutlar, korku iinde her eyi yklenip Vesaite doru
kaan kyllerin evlerini ve ahrlarn soyup soana evir
diler. Ertesi gn dndklerinde bo duvarlardan baka hi
bir ey bulamadlar.

Yklan Kyler:

1. 140 haneli olup tahrip edilmeden birka gn nce,

750 kiinin yaad Caryae (Kozky). Yetkililer herhangi
bir hakl gereke gstermeksizin 42 kyly yakaladlar ve
sonra onlan srdler. apulcular geri ekildiklerinde, Vasi-
lios Varsam, Neocles Demetriou, Athanasios Caryophilou,
Theodosios ve Theodore Demetriou, Angelis Athanasiou,
John Stavrakis, Constantine Yiannoulis, Demetrios Vlac-
hos, Argyris Charalampou, Nicolaos Nathanael, George
Mylonas ve kaderi bilinmeyen yal kadn Vaiani Theodo-
rouyu onlarla birlikte alp gtrdler. Ayn ekilde, nakit
olarak 3.000 liray, btn iftlik hayvanlann ve 3.000 kile
den fazla tahl alp gtrdler.
Vesaite kaan kyller, tahllarn korumalan iin bir
ka jandarma yollasn diye mdre yalvardlar, fakat o sa
dece gld. Kyn kilisesi soyuldu ve orta yerine alay ol
sun diye, bir papazn kaftan, cbbesi ve yrtk balyla,
armha gerilmi sa heykelcii dikildi.
2. Yaklak 200 haneli Sultanky. apulcular yaklat
nda, kt davranacaklarn bildiklerinden, genler ekil
diler ve sadece yal erkeklerle kadnlar kaldlar. Ancak, ne
yazk ki jandarmalarn bizzat baroln oynadklar orji
alemleri yaand.
Tecavze urayan kadnlar unlardr: Hemen hepsi de 12-
13 yamda olan, Helen ve Melpomene Constantinou, Ange-
louda Demetriou, Paraskevi Christou, Maia Paraskeva, He
len Petrou, Athena Stephanou, Athena Michael ve Philia
Michael. Bunlardan Nicholas Kementzinin evine kaan
kz, Hamza, Mustafa ve Ali isimli jandarma tarafndan
kovalanp burada, (ari kynden smail avuun oulla
r) Haan, smail ve de Tefikiye kynden aym adh Haan
ve smail kardeler tarafndan sabaha kadar tecavze urad.
Dier kzlarn tecavzcleri Balba kynden Sleyman
Olu evki ve Arif akidir. Saldrya urayan dier kadn
lar arasnda Maria Demetriou, Semerouda Krestou, Sirmo
Krestou, Basilild Nicolaou, Syrmatenia Krestou, Athena
Krestou, Sophia Stavrou, Stamata Athanasiou, Maria Kons-
tantinou, Paraskevi Aristidou, Maria Lazarou ve dierleri
vard. Bu kyde, Demetrios Stathes, Krestos Pravtzis ve
Nicholas Dirtzas katledildi; Nicholas Kerementzes ve Stav-
ros Metrou yaraland; Demetrios Boyatzes, Evangelos Gili-
ou, Nicolaos Arabatzes ve Demetrius Krestou haydutlar ta
rafndan kanldlar ve akbetleri bilinmiyor; 6.600 koyun,
300 kuzu ve 800 baka hayvan alnd.
3. vriktepe (briktepe). Bu kyde Karalampos Kertzles
ldrld ve iki kz, annelerinin gzleri nnde, alaka
tecavze urad; Stavrakis Oumourloglou ve George De
metriou ldrld ve Demos Tsotar yaraland.
4. drky. 80 yandaki Krestos Yiagsinin evi soyul
duktan ve Simeon Krestou ldrldkten sonra Muhtar Va-
silios Tyolitou ve Diamantis Theocletou yaraland; Aposto-
los Eustathiou, Krysopoulos Eustathiou, Anastasios De-
metriou ve Karalampis Panayotou snr d edildiler ve ka
derleri bilinmiyor.
5. Korucuky. Bu kyden Krestodoulos Theodorou ve
Vasilios Georgiou kanldlar; Paschalis Stavro, Damianos
Vasiliou ve Vasilios Panayoto, Hyphalada hapse atldlar.
6. Vesait. Burada 65 yanda bir kadn ar hakarete urad.
7. Hacgiryonda iki adam yel deirmenine asld.
8. Pazardere. Bir jandarmann elik ettii sakinlerden bi
ri yolda ldrld.
9. Lalaky (Lalack), 10. Vendiky, 11. Muzala (oban-
eme), 12. Doanc, 13. Segle (Sll), 14. Kadky, 15.
Karlky (Karl), 16. Karatepe (Yeilky), 17. Vamia (P-
mar), 18. eltikli (eltik), 19. Mahmutky, 20. Mavra
(amlca). Bu kylerin btn kiliseleri soyuldu ve kutsal ka
seler, ikonalar yamaland, amdanlar tahrip edildi ve her
trl bayalk yapld. Evlerine dnen kyller yoksulluk
iinde yayor ve hayatlar srekli tehlike iinde.
Aadaki detaylar bu rktc resmi daha da korkun
hale getirmektedir. Yerleimcilerin en byk ksm gemiye
binmek iin orludan Tekirdaa geldi, Skopelos (Youn-
ta) ve Krklarelinden olanlar da ayn eyi yaptlar. Hayra
bolunun Subasky kylleri, Mslman komular tara
fndan mallarn mmkn olduu kadar dk fiyatla sat
maya ve katliamdan kurtulmak istiyorlarsa lkeden kama
ya zorlanmaktadrlar. Hayrabolunun ileri gelenleri elleri
kelepeli bir halde, birbirlerine zincirlenmi cesedin bu
lunduu Enezin iinden geirildiler. Uzunkprnn otuz
drt, Keannn on yedi ve civar blgelerin elli ileri geleni,
ayn ekilde zincirlenmi olarak snr d edildi. Btn
bunlardan baka, stanbula ok yakn Kalfa (Mahmutbey)
kynde, Trk mlteciler, zorla Rumlarn evlerini igal et
tiler; ardndan mcadele baladnda, su, sonradan askeri
mahkemeye kartlacak olan Rumlarn zerine atld.
Ekmenik Patrikhanesi, durumun ciddiyetine vakf ola
rak, 3 Mays 1914de, Talat Beyin vaat ettii nlemlere y
nelik umutlarn boa ktm Trk Hkmetine rapor etmek
zorunda kald. Sadrazama teslim edilen mektup yledir:
Hkmetinin, Patrikhanenin srarlar sonucunda, evle
rini terk etmeye mecbur edilen Trakyann Rum Ortodoks
halknn, son tahlilde mparatorlua zarar veren kitlesel g
n nlemek iin gerekli nlemi alacan beyan ve tasdik
etmi olmakla, yeni olaylar meydana geldii taktirde derhal
mdahil olacan vaat etmesine ramen, maalesef, en son
alman bilgilere gre, olaylarn baka blgelere de yayla
rak, yeni boyut kazand rapor edilmektedir. Olaylar daha
da genileyerek, mallarn talan, kylerin yaklmas, cina
yetler ve erken vergi tahsilat gayesiyle resmi grevlilerin
basklan gibi yeni sular ilenmektedir.
Saylan olaylann ciddiyeti dikkate deerdir ve imdiye
kadar alnm nlemlerin baarszl, yetersizliklerine ia
ret ettii gibi, ar sorumluluklar dourmaktadr. u andan
itibaren, mparatorluun yksek menfaatleri iin, nfus
iindeki farkl unsurlann bank olmasn salamak ama
cyla, Anadoluda geni lekte uygulanmaya balayan re
formlarn Trakyada da balatlmasnn gerekli olduu
aktr. Sonu olarak, grevdeki hkmetin, bu reform ted
birlerini, acil olarak dikkate almas gerekmektedir. G
nlemeye ynelik tedbirlere ilaveten, glerin yaand
yerlere gitmek, bu strab ortadan kaldrmak iin gereken
lerin yaplmas ve yeterince donanml ve ehil grevlileri
ieren zel bir komisyonun Trakyaya gnderilmesi farz
dr; bu komisyona, grevlerini kolaylatrmak iin Patrik
haneden de temsilcilerin elik etmesi yerinde olacaktr.
Bu itibarla, bizler, Patrikhanemize samimi duygular
besledii iyi bilinen hkmetimizin kararlln dost ve
dmana bir kez daha gstereceine, gerekli nlemleri ala
cana, Rum halknn bugnk ve gelecekteki mevcudiye
tiyle ilgili endiesinden tezahr eden bu ge bir son veri
leceine inanyoruz.
Bu mektup vastasyla, Ekmenik Patrikhanesi, Jntrk
Hkmetinin verdii szlerden hibirini yerine getirmedi
ini gstermek istemi ve bylece, gerekler bir ekilde or
taya ktnda Talat Beyin sz ve eylemleri arasndaki e
liki de grnr olmakla, d dnyann ilgisinin ekilebile
ceini ve yaanan ktlklerin kayda geebileceini umut
etmiti. Ancak umutlar bounayd.
Bir kere daha gven tazeleyici szler edildi, bol keseden;
ancak, Trakyada yeni olaylar yaanmaya balamt. Enez,
Acurky, elebi (Kkevren)- Kemerli (Bykevren),
Amygdalia (Yenice) ve Maistros (avuky) kazalarndaki
kyler yamaland ve insanlar kelimesi kelimesine donlarna
kadar soyuldular. Kylerden birinde, be lm vakas meyda
na gelirken dier kylerde ikenceler yaand.
stanbulda da, boykotlar, yasad tutuklamalar ve hapis
cezalar korkutucu boyut kazand. Bu arada boykotular,
Rumlara, belli bir sre iinde dkkanlarn boaltmalar yo
lunda yazl emirler verdiler. Topkap tarafnda bakkal Mav-
romitiye gn iinde dkkann boaltmas gerektii sy
lendi. Olaylarn bildirildii polisler, tpk ayn yerdeki frnc
Vlademirin ekmeklerinin, stelik de tanklarn huzurunda,
gazyayla kirletildiinden yapti gibi, karmak istemedi
ler. Derkon (Terkos) kazasnda ve Amavutkyde yaayan
Panayotis Nicolaou, Antonius Thomas, Constantinos Sav-
vas, Michael Stavrou, Michael Constantinos, Demosthenes
Anastasiou, Diogenes Panayotou, 12 yandaki Anastasios
Michael, Nicolaos Demetriou, Antonius Drammata ve An-
gelis Michael adl vatandalar alp gtrldler ve nerede ol
duklar bilinmiyor. Bu insanlar kyn mlek imalathanesin
de alyorlard. Komu Samlar kyndekiler de yaklak
krk silahl Mslman tarafndan kovuldular.
Yanoora (M reftenin kuzeyi) blgesinde, nceky
(Esendik) ve Kastampoli (Ormanl) kylerinde, haydutlara
kar kendilerini savunmak iin yaptklar silahl direnie
ramen, kyller dalara srldler ve datldlar. ou,
bulunduklar yerde katledilmiti.*
18 Mayst Yunanistana kaan mltecileri ziyaret eden
Yunan polisinin talep etmesi zerine, Dr. Chrestides, 20
Maysta Selanikte dzenledii tbbi raporu sunuyor. Ra
por yle:
iinde bulunduumuz ayn 18i sabah, Trk bayra ta
yan Panormus gemisinden inen Ganochora civarndaki n-
ceky ve Ormanl mlteciler arasnda, yakn zamanda kr
balanmaktan olumu taze yara ve rkleri olanlar var.
Kiminden hl cerahat akan baz izler, mermiler veya
kesici aletlerden kalma. Yarallarn kendi ifadelerine gre,
bu yaralara baskn yapan Mslman komular ve hkme
tin gizli ajanlar neden olmular.
Kyllerin bildirdikleri vakalarda yaralanm olup ge-
* Olaylar, yukarda ifade edildii gibi, 13 Mays tarihli, Gaziky ve
Kariye Metropolitinin bir raporuyla kantlanmaktadr. Bu raporda, aa
daki ifade yer almaktadr: Ormanl ve nceky firarileri, Gazikye
girmek iin liman bakannn iznini alamadlar ve bylece alk iinde
krsal alanda kaderlerine terk edildiler. Ormanlda, Gregory Georgiou
ldrld; Constantinos Achilles, George Paraskeva, Zaeharias Hac
Theodosiou ve 17 yandaki Kyriakitsa Theocharous yaralandlar; so
nuncusu, bir Mannlicher tfeinden atlan bir fiekle vuruldu.
Chrestos Georgiou, Themistocles Papageorgiou, Demetrios Photi-
ou, Mal. Hac Theodosion ve 80 yandaki Archimandrite Gregory ac
maszca dvlmler ve yal papazn sakal kesilmitir. ncekyde,
Yannakopoulos Athanasiou Touphektzis, Nicolaos Bairas, bir oban ve
Christophoros Athanasiou Borias katledilmilerdir. Bu iki kyn imha
s iin iaret, gya dzeni korumak iin gnderilmi olan jandarmalar
tarafndan verilmi, kyn yallar okul binasna kapatlm ve sonra
tfek ateine tutulmulardr.
 miyle buraya getirilen ncekyl Christopher Georgiou ve
Gregory ksa srede ldler. lk yardm iin kliniimize
bavuranlar unlardr:
1) Ormanldan Archimandrite Gregory. Kendisinin be
yan ettii gibi, parasm saklad yeri itiraf etmeye zorlamak
iin insafszca dvlm seksen yalarnda bir adam. Ona
yaplan kt muamele ve krbalamann kant, beyaz sakal
nn kesilmi olmas ve bir sopayla ayak tabanlarnda alan
yaralar. O ise, dipikle kafasna da vurulduunu sylyor.
Sarsak yrmesinin nedeninin yal olmasndan deil, kor
kun bir ekilde hrpalanmas olduunu iddia ediyor.
2) Ormanldan Gregory Paraskevas. Otuz yanda; srt,
omuzlan ve sol kolundan av tfei yaralan var. Dokuda,
kimi yzeye yakn, kimi iyice derinde sama paralanndan
on alt kk yara var. Bu yaralardan bazlanndan hl ce
rahat akyor.
3) Yine Ormanldan Konstantine Achilles. On sekiz ya
nda, sol baldrn n yznde, sada ve arkada bir av tfe
iyle alm alt kk yaras var. Samalar vcutta duru
yor ve hl aknt var. Zorlukla yryor.
4) Ormanldan Kyriaki Theochari. 28 yanda, srtnn
ortasnda, sadan sola ve yukandan aaya uzayan bir
mermi yaras tayor. Mermi, koltukaltndan yedinci kabur
gaya kadar yaklak yedi santim girmi ve omurgayla do
kuzuncu kaburgann birletii yere ulam. Yaradan cera
hat akyor ve uzun sre ihmal edilmi olduundan koku ya
yyor. Kadnn hafif atei var. Kyllerin syledii gibi,
btn bunlardan kimin sorumlu olduunu gsteren bu ya
rann durumu, kliniimize bavurmam bakalannn yara-
lanyla ayndr. Nicolaos Dialagmenou, ncekyden Geor-
ge Kalepis, Demos Valsamis, Zacharias Hadji Theodorou,
Gonstantinos Papanikolaou, Krestos Arvanites ve Themis-
tocles, Ormanldan bir retmen, henz hastaneye gelmi
deiller. lk yardm almak iin gelmeyenlerde, dier kyl
lerin rapor ettii zere, kurunlarn temiz bir ekilde delip
getii yerlerde kaba yaralar, bak ve baltalardan olumu
kesikler var. Bu yaralar, en bandan beri ihmal edildiin
den, giderek byk strap verecektir. Dolaysyla tbbi te
daviye izin vermeleri gerekmekte.
Etrafa dalan ve gemilere binmek iin Avdemi (Kum-
ba)a kamaya alan kadnlar ve ocuklar, Trk yama
clar tarafndan soyulup tecavze uradktan sonra ou
katledildi. Ayn kader, ayn blgedeki Araphac ve Melio
(Semetli) kylerinde de yaand.
Ayrca, ad geen kylerde, kyller terke zorlanmadan
birka gn nce, oraya giden resmi grevlilerce, henz sa
tlmam rnlerden rak ve arap vergisi adyla zorla para
topland da kayda alnmaldr.
Mrefte ve Peristasis (arky) kazalarnda, yetkililer yok
tan yere ar vergiler yklediler, hakaretler eliinde, gya
donanma iin zorla ba topladlar, mobilyalara el koydular;
Hristiyanlar zerinde korku ve terr havas estirdiler.
Trakyada meydana gelen bu olaylara paralel olarak Ay
dn vilayetinde de bir hazrln var olduu ortaya kt. Bas
klardan mteki Rumlan kriminal eylemlerle itham etmek
gibi eytani bir tertiple, gerektiinde onlara kar operasyon
yaplacak ve bylece basklar hakl karlabilecekti.
Cemiyet, bu ama dorultusunda, Nisan aynm sonlar
na doru, yelerinden hsan Beyi, zmir Valisi Rahmi
Beyle birlikte hareketi rgtlemesi iin zmire gnderdi.
Bunun zerine, Ekmenik Patriklii, hzl bir seyir alan
olaylarn sonunda basklarn, brakalm Trakyada sona erdi-
rilebilmesini, Anadoluya ve hatta Trkiyenin baka blgele
rine yaylabileceine ikna oldu. Buna rnek olarak, Antalya
ve Ayvalk balayan boykotun yaylmasn; Edremit belediye
bakannn, hediye olarak gnderilen uam Kahireden geli
inin erefine yaplan kutlamada, halka hitaben, boykotun
yalnzca hibir ey olduunu ve her Mslmann, aa
lk Rum soyunu yok etmek iin mmkn olan her eyi yap
mas gerektiini sylemesini; Konyada, bir ocuk apkas
zerindeki harflerden dolay pek ok kiinin hapse atlmasn;
Gemlikin ileri gelenlerinden birinin bir polis memurunu ka
zara ldrmekten yarglanmas iin stanbuldaki askeri mah
kemeye gnderilmesini verebiliriz.
Bu nedenle, 6 Mays 1914te, Trk parlamentosunun
Rum milletvekili ve senatrleri, Ekmenik Patrii ve Pat
rikhane Konseyinin iki yneticisiyle mzakereye geldiler.
Olaylarla ilgili olarak hkmete bir protestoda bulunmaya;
daha da nemlisi, mmkn olduunca yabanc eliliklerle
birlikte hareket etmeye; ktlklerin durdurulmasn sala
mak iin mdahalesini salama umuduyla padiaha bavur
maya karar verdiler.*

* Dilekenin metnini iliikte veriyoruz. Majesteleri: stanbulun fati

hi ve onun ardllarndan alm olduu grevin devamll erevesinde,
Rum Milletinin sadk lideri, Rum Milletinin ve bilhassa Trakyadaki
Rumlarn olduka hatr saylr bir sreyle katlanmak zorunda kaldklar
dayanlmaz koullan Majestelerinin dikkatine sunmak zorundadr.
Majestelerinin, muhterem babalan, 10 Cemaziyelahir 1272 tarihli
Hatt- Hmayun ile, sadk tebaasnn sevgi ve balln kazanan aa
daki emri kartm ve Paris Antlamasnda, sz konusu Hatt- H-
mayunda aktanlan mazbatann nemini tanyan ve bylece Osmanl
mparatorluunu Avrupa Gleri ailesine kabul eden Avrupa'nn say
gsn kazanmtr.
Makam veya dine baklmakszn, mparatorluun btn tebaalan-
mn can ve mal gvenlii iin verilen taahhtlerin yan sra Glhane
Hatt- Hmayunuyla teminat altna alnm ve Tanzimatla uyum iin
deki namus ve ereflerinin korunmas salanmtr.
Sz konusu imparatorluk Hatt yledir: Irk ve dinine bakmaks
zn, mparatorluun tm tebaalan iin yaptmz, onlarn can ve mal
gvenliini temin etmeyi, namus ve ereflerini korumay amalayan
Glhane Hatt-Hmayunu iindeki ve Tanzimatla uygunluk gsteren
taahhtler, ibu belgeyle onaylanmtr.
Ezelden beri mparatorluun temel yasasn tekil etmi olan ve m
paratorluk Hkmetinin dahil olduu btn uluslararas antlamalarda
yenilenmi olan bu hkmler, mparatorluktaki sadk Rumlara kar pat
lak veren ayrmc iddet vastasyla tamamen geersiz olma tehlikesiyle
kar karyadr. Sz konusu zulm, ilkin mutlak dokunulmazlk iinde
yrtlmekte olan ve giderek soygun ve talana yol aan boykotla, ikinci
olarak, ba adna acmasz ve yasad vergi tahakkukuyla ve son ola
rak da tehdit, gasp ve sair yanllar eklinde tebarz etmitir.
Ancak en korkuncu, silahl eteler tarafndan, yzyllardr kendi
lerinin ve atalarnn oturduklar evlerinden zorla karlanlarn yer ald
(Bab- A liye de sunulan) bir listeden de grebileceiniz gibi, Trak
yadaki Rumlarn ektikleri aclardr. Majestelerinin babacan yrei
nin, mparatorluk kurulduu zamandan beri, onun sadk bekiliini
yapm ve mterek refah iin en alkan unsuru olmu bu insanlarn,
imdi yabanc topraklara kamak zere anavatanlarn terke zorlandk
larm okumaya dayanamayacana inanyoruz.
Majestelerinin, bahsedilen dokmandan da anlayaca gibi, Hatt-
Hmayuna ve her zaman akllardaki babanzn kesin emirlerine ramen,
artk can ve mal gvenlikleri yoktur, ne de namuslarnn korunmas sz
konusudur.
Muhterem babanz tarafndan selefim Drdnc Germanosa,
1269 aban aynda (Mays 1853) tanzim edilmi mparatorluk Ferma
nnda verilmi:
Bundan tr, sen Rumlarn Patrii, Benim mparatorluk Fer
manndaki hkmlere her daim uygun olarak hareket edesin ve ihlal
den kanasn. Kesin olarak ifade edilen hkmlere kar bir ey mey
dana gelmesi halinde, bunlar Bab- A lime bildirmekte abuk olasn.
biimindeki talimata uyarak, btn bu gerekleri zamannda Bab-
A linin bilgisine getirmek iin acele etmi bulunmaktaym.
Maalesef, halkmz iin vahim olan bu durumu dzeltmek iin
hibir ey yaplmam olduundan ve te yandan, stanbuldaki Patrik
hanenin Rum milletinin ba olarak mevcudiyetini devam ettiren ka
nun, Sultan Fatih ve halefleri tarafndan kartldndan, sadece muh
terem babanzn emirlerine deil, sizin adalet ve insanlk duygunuza ve
mparatorluunuzun menfaatleri iin duyduunuz endielere gvene
rek Ekselanslarna bavurmakta ve Rum halknn ruhani ba olarak,
halk ylesine ac ekerken, stanbuldaki Patrikhanenin mevcudiyeti
iin hibir neden kalmadn dnmekteyim.

mza, Patrik GERMANOS

 gn piskoposlardan oluan bir komite ve Patrikhanenin
Karma Kilise Konseyi yeleri, Sadrazam ziyaret ettiler ve
kendisine, hkmetin mdahil olduu gnden bu yana, her
trl vaat ve teminata ramen hibir dzelmenin olmad
n ifade ettiler.
Padiaha yaplan bavuru, tek kelimeyle sonusuz kald.
Trakya ve Anadoludan gelen raporlar, basklarn imdiye
kadar sahne alan blgelerde srdrldn, dier yerlerde
de daha tehditkr ve sistematik bir hal aldn gstermek
teydi.
Sofya meneli ve 12 Mays 1914 tarihli bir telgraf,
Egenin Bulgaristan kysna, aralarnda iki papaz olan, bir
birlerine balanm otuz cesedin vurduunu; Malkarann
ain kynn ileri gelenlerinden altmnn tutuklanp
hapse atldn ve bizzat resmi grevlilerce iddete maruz
* kaldklarn; Pontusun Samsun ilinde hkmetin, kyler
deki Hristiyan evlerine Mslman mltecileri yerletir
mekte srar ettiini; ayn eyin Peristasi (arky) yaknla
rndaki Yenikyde de yaandn rapor ediyordu. z
m irden gelen haberlerse, tehlikeli gnlerin yalanda oldu
unu duyuruyordu.
Entrika anlamnda benzerlikler gsteren ve hkmetin
su ortakl konusunda en ufak kuku brakmayan olaylar
yle aktarabiliriz:
1914 yl 2 Mays gn, Aydnn Soma kazasnda
meydana gelen olaylar: Trkler, Hector ve Kleodemus
Kosmas adl Rumlann yazln yaktlar. Bakkal Vasilios
Osounis ve olu Nicolas, Sanbeyler kynden gelirken,
Dereba mevkiinde Pomaklann saldnsna urad; mallan-
na el konuldu. Elias Magnesales insafsz bir ekilde Po-
maklar tarafndan dvld. Banda almakta olan Eleut-
herios Sekatzi soyuldu. Ayn ey, akr Savvas ve u anda
hayati tehlike iinde olan Panayotis Tsamourtzesn bala
rna da geldi. Bergamadan, Rumlann atlarn nallamak
 iin nalbant Vasilios I. Yialenis, Pomaklar tarafndan yaka
land ve insafszca dvld. Trkler ayrca Rumlar tarafn
dan kiralanan Tsaousoglou fabrikasnn Rum muhafzlarn
da zehirlediler.
Yukardaki olaylarn tm, olaylar kovuturmak yle
dursun, ktlkleri tevik eden, en azndan hogryle
yaklaan yetkililere rapor edildi.
Alaehirde Hristiyanlara ynelik ayrmclk, her gn
artarak younlayor. Nikahlarn bozulmas tehdidiyle,
Mslmanlara Hristiyanlarla konumalar bile yasakland
ndan dolay Rumlarn tarla ve dkkan sahibi olduklar ci
var kylerde hibir Rum kalmaya cret edemiyor.
Jandarma zaptiyeleri, oralarda alan Mslman ift
ilerin talepleri zerine, ekirgelerle mcadelede kyllere
yardm etme bahanesiyle, tarlalarda topra ilemeyi redde
den ve rnleri imha etmeyi dnen Rumlarn iftliklerini
dolayor ve onlar mallarm yok pahasna satmaya iknaya
alyorlar. Epirustan gelme olan obanlarmzn ou,
Osmanl tebaas olmak iin dileke vermelerine ve Hristi
yan muhtarlar kefil gstermelerine ramen haksz yere s
nr d edildiler.
Bu yetmezmi gibi, bu zavalllardan bazlan, hibir su
ilemedikleri halde askeri mahkeme tarafndan yarglana
rak zincirlenerek zmire gnderildi.
Neredeyse, Gznn stnde kan var gibi bahaneler
le yasal olmayan bir ekilde hapse atldlar ve orada zalimce
dvlyorlar. Bu arada vergiler, zellikle ticari faaliyet izni
iin belirlenen harlar tahamml edilmez dzeylere trman
d. Zorunlu balar artt; bu konuda hibir mazeret kabul
edilmemekte. rnein, jandarmalar, hemen tm yerel dzey-
; deki idari merkezlerde telefonla ilgili iletiim giderlerine
Rumlann katkda bulunmalann salamaya alyorlar.
Salihli ve evresindeyse durum daha kt. Boykotun
dnda, Hristiyanlann gs germek zorunda kaldklan
eyler arasnda, imzasz mektuplar ve bildiriler* gnderil
mesi; Hristiyan evlerinin duvarlarna yazlar yazlmas ve
ehri terke zorlamak iin her trl yntemle korku salnma
s da var.
Ak arazide dolaan silahl adamlar evredeki kk
kylere basknlar yapyor ve hatta cinayet iliyorlar. Nitekim
11 Maysda, gece yans, Sardis (Sart) cemaatinin yakn za
manlarda ina ettii kiliseye girdiler; talan ettiler; ikonalara
saygszlk ettiler ve ardndan, btn kutsal eyalan meydan
da yaktlar. leri gelen Rumlan lmle tehdit ederek terke
zorladlar. Aym 13nde, Sardis ve Salihli arasnda bir yerde,
gpegndz saatlerde, soyad bilinmeyen Samoslu Konstan-
tinosu ldrdler. Refakatindeki Yani adl 14 yandaki Epi-
* Karadeniz nyede, 13-14 Haziran gecesinde, pazar yerindeki
her yere ve meclis yesi G. Thomaidesun ve Rum okulu mdr G.
Papamarkosun evlerine postalanan rnek duyuruyu tarihe kayt d
mek amacyla ekliyoruz.
Rumlara dosta uyanmzdr. Siz Rumlarn Trkiyede yaamaya
devam etmelerinin mmkn olmadn biraz akl olan herkes anlar. Bu
inkr edilemez bir hakikattir.
Niin? Bunu bilmiyorsanz, dinleyin, aklayacam. Evet! Kabul
ediyorum, siz -gya- Osmanl tebaassmz. Fakat size, Yunanistanda,
kendimizden daha scak duygulara sahip herhangi biri var mdr? diye
sorsalar, Hayr cevabn vereceinizden kesinlikle eminiz. Msl-
manlardan bunun gerekliinden phesi olanlara, deerli doktor Bay
Kyriakosa bavurmalarn tavsiye ediyoruz. Bu demektir ki sizler bi
zim dmanlanmzsmz, daha kts Yunanistann Yunanllarndan
daha beter dmanlarsnz. imdi, size daha fazla bir ey syleme ihti
yacm duymuyoruz. Hayattan zevk almak istiyorsanz, Yunanllarn e
hit den Mslmanlarn kanyla suladklar o gzel yerlere koun. Ha
yatta kalmak istiyorsanz, beklemeyin! Gidin! Samimi tavsiyemizi din
leyecek olursanz, dostluk namna, yakn gelecekte sizi tuz gibi erite
cek olan o ordu karsnda ba emek dnda, baka areniz olmadn
sylemek istiyoruz.
mza.
GZL BOYKOT KOMTES UBES
rot (Ortodoks Arnavut) olana tecavz ettiler. Delikanly
yan l vaziyette, tren yoluna frlattlar.
Salihlinin bir zamanlar gelien cemaati ar ekilde
perian halde. Cemiyet yesi Topal Haan, asma balann
bile tahrip edilmekle tehdit ediyor.
Bu durum, g hzlandrmaya balad. Alaehir, Kula,
Salihli, Grdes, Demirci ve Uakn ileri gelenleri, ailele
riyle birlikte zmire indiler; azmsanmayacak sayda sa
natkar da Selanike veya Msra gitti.
Axairioda Mslmanlar bizzat yetkililerce silahland -
nlmakta ve gece silahl ,dolaarak Hristiyan cemaatini ta
ciz etmektedirler.
Burada da, srgn harekat balad; bask, aynmclk,
yamalama, iftliklerin tahribi, kyllerin tarlalardan srl
meleri ve btn dier hak ihlalleri zirve yapm durumda.
Bergama blgesindeki Kalarga ve Soanc kyleri, si
lahl eteler tarafndan gece kuatma altnda tutuldu ve tam
bir saat boyunca tfeklerle ate edildi. Araannda kasaba
nn okulunun da olduu ok sayda bina delik deik oldu.
Soancl bir kadm ve kucaktaki bebeini yaraladlar.
Dikiliye 13 Mays gn, yaklak 800 Mslman gmen
geldi; bunlarn 400n, Bergama vali yardmcs Arif Hik
met, Hristiyanlann evlerine yerletirmekte srar etti. An
cak Piskoposluk temsilcisinin itiraz sonucunda, Hristiyan-
lann allarna ve okula yerletirildiler.
Kolderede kaymakam, Hristiyanlann nde gelenlerini
makamna ard ve valinin emirlerini iletti. Buna gre, ya
yirmi be gnde evlerini Mslman gmenlere teslim
edecekler ya da onlan evlerine alacaklarm. zmirden ay-
nlanlann tm, Yardm Komitesinin mhrn tayan bir
makbuz karlnda, donanma fonu iin iki gm kuru
demeye mecbur ediliyorlar.
Boykotular, Rum fnnclann ekmeine gazya attlar.
Bu konudan yakman Rumlara, polis yle cevap vermekte:
 Bu bizim iimiz deil! Rum stler, gmlerini yere
boaltan Mslmanlarla cebellemek zorunda kalyorlar.
Rum kasaplarn etlerine de boykotular gazya atyorlar.
Axarn Yayankynde zm (asmas yetitirmek ya
sakland ve Mslmanlara, Hristiyanlara borlarn de
memeleri tavsiye edildi.
Hristiyanlarla ticaret yapmak yasakland ve Msl
manlarla Hristiyanlar arasndaki alveri ilikisi yirmi be
kurula elli kuru arasnda para cezasna baland. Bir H
ristiyandan alveri yapan biri 500 kuru para cezas al
makta. Oradaki Cemiyet lideri, Hasopolu Hseyin Efendi,
Hristiyanlara, katliamdan kurtulmak iin slamiyete sn
may tlyor.
Anti-Helenik ayrmclk Anadoluda ve zellikle Aydm
blgesinde baladnda, Trakyada ktln sona erebi-
leceine dair az da olsa bir umudun olduu sralarda oldu
u gibi, Ekmenik Patriklii ok zor bir pozisyona dt.
Olaylarn yaylmasn nlemek iin alnmas gereken n
lemler hakknda istiarede bulunmak zere zmirde bir
araya gelen blge Metropolitleri son derece huzursuzlar.
Sonu olarak, 15 Mays 1914de, Ekmenik Patriklii, bas
klarn sona erdirilmesi, en azndan azaltlmas iin mda
hale etmeleri amacyla Byk Glere bavurmaya karar
verdi.
Bu karar zerine, Patrikhanenin zel bir temsilcisi tara
fndan, ayrmc politikalara son verilmesi iin mmkn
olan her nlemi almalar yolunda Jntrk Hkmetine uya
nda bulunuldu.
Patrikhane, bir kez daha hkmetin beyanna gvene
rek, aldklan kararn uygulamasn ertelemeye karar verdi,
ancak hkmetin szlerini yerine getirmesini bouna bek
lediler. Hatta, basklara son vermek yle dursun, zulm ve
soygun olaylan anakkale Boaz civarna, Yeniehir, Ka
lafat, Nikorinin (Yeniky) kylerine kadar geniletildi;
Rumlann Renkye katklan ve Aydn blgesindeki bask-
lann da rktc boyutlara ulat duyulmakta.
Dolaysyla, Anadoluda ksa bir zaman ierisinde yaa
nanlar, tarihe korkun bir sayfa olarak geti. zmirde sk
frir ekilde alan Aydnl Metropolitlerin raporunun bir
zetini sunmak istiyoruz:
Ykm tamamlamak iin birka gn yetti de artt...,
diye balyor rapor, yle ki cehennemin intikam melekleri
asrlar boyu alsalard, bylesi bir ykm beceremezler
di. Sanatta, tarm ve ticarette yzyllar boyu harcanan
emeklerin meyveleri dalardan gelen vahi srlerce bir
ka saat iinde yok edildi. Bu barbarlar, sanki uzun bir uy
kudan uyanm gibi, bizim uygarlmzla, sanatmzla, ti
caretimizle, zenginliimizle karlatklannda, baanmzm
cazibesiyle gzleri kamam ve iren vahiliklerinin
utancyla, rkmzn yzyllardr alp didinerek baard
uygarlk ve gelimeyi, byk, gzel ve iyi olan her eyi
ok ksa srede harap etmilerdir.
Yama, iddet, soygun, esaret ve zorbalk, dnya halkla
rnn arasnda her yerde ve her zaman var olmutur, fakat b
tn bunlar sava zaman yaanyordu; birbirlerine dman
olan uluslar arasnda ve birbirlerine kar savaan devletler
arasndayd. Dnyann hibir yerinde, ban hkm srerken,
bir lkenin ocuklan, vatandalan ve komulan, birlik iinde
ve ayn ehirde ve toprakta, aym yasalar altnda yaarlarken
ve aym vergileri der ve ayn kam dkerlerken; can, mal ve
namusun yasalarca korunmasn talep etmekte ayn yasal
haklara sahiplerken asla byle bir ey yaanmamt. Bir l
kenin ocuklarnn kendi kardelerine kar aniden isyan et
tiklerine; vatandalarn dier vatandalara kar silahlandk-
lanna; hemehrilerin, dier hemehrileri soymak ve ldr
mek iin acele ettiklerine; st dzey memurlarn drst ve
masum vatandalara kar tutum aldklarna; yasalan uygula
makla ykml kurumlann silahsz vatandalann cellatlar
kesildiklerine ilk kez tank olunuyor.
Fiilen ilenen canavarlklara ve gerek yabanclarn, ge
rekse halkmzn gzleri nnde sergilenen korkun sahne
lere ait bu tanmlama tarihe kaln harflerle gemitir.
Elinizdeki almann snrlan, Anadoluda daha nce
emsali grlmemi zulmleri btn ynleriyle aratrmaya
imkan vermemektedir. Dolaysyla sadece birka dolayl
kant sunabiliyoruz.
Bu zulm, mal yamalanan Hristiyanlarn evlerine
Mslman gmenlerin yerletirilmesi esnasnda, gelimi
ile ve kylerin harabeye dntrld, dkkanlarn
yamaland ve pek ok hayatn tehdit edildii eme
evresinde sistematik bir hal ald.*
* eme blgesinden 60 bin Hristiyann tehcire uratlmasyla il
gili olarak, Dahiliye Nazn Talat Bey, oraya varmadan nce bu insanla-
nn kendi serbest iradeleriyle g ettiklerini beyan ettiinden dolay,
szde gnll gten bahseden bir raporun bir blmn sunuyoruz:
30 Mays 1914
emeden yaklak 750 km mesafede, 5.000 nfuslu, hemen hep
si denizci olduu iin yln byk bir ksmn uzakta geiren Aya Pa:
raskevi kasabas bulunmaktadr. Bu da, yle bir zamand: Aya Paraske-
v ide yalnzca kadnlar ve ocuklar vard. Bundan tr ne olduunu
anlamak kolaydr. Zavall kadnlar, memurlarca desteklenen haydutla
rn geldiini renir renmez, ylesine korktular ki, gvende olacak-
lann dnerek kendilerini limandaki teknelere attlar. Terr ve dehet
sahneleri yaand. Haydutlar, palalan sallayarak ve silahlann doldura
rak, kollarnda ocuklanyla oraya buraya kaan, sonra da yorgun d
p istilaclanri merhametlerine boyun een zavall kadnlan dehete
drdler. Dierleriyse korku iinde koup denize atladlar. Kadm ve
ocuklarla dolu kk bir tekne alabora oldu ve yirmi be kadn ve o
cuk dalgalann iinde yan l halde bulundu. Bylece, sakinleri tam
kardaki Gni Adasna kaan Aya Paraskevi, btnyle terk edilmi
oldu. mek iin su bulamadklan bu orak ve ssz adada, birka gn
boyunca alk ve susuzluk ektiler. ou orada trajik bir ekilde ld.
Fakat asl skntlan, 16.000 nfuslu mreffeh bir Hristiyan ehri olan,
emeye bir saat uzaklktaki Alaat sakinleri ekti. >
 Hristiyanlarn bu blgeden srlmesini, 23 Maystan
nce Midilli'nin Molyvos kentine kaan 30 bin sakinin t
myle boaltt Efes blgesinde ve Edremit civarnda ya
ayan Hristiyanlarn srlmesi izledi.
i boaltlan ve Trklerin iddetine ak hale gelen Efes
blgesinde yaananlar, Molyvostaki mlteciler tarafndan
Byk Glere gnderilen telgrafta anlatlmtr:

Molyvos, 28 Mays
Biz, Anadolunun bir liman olan Edremitte yaarken,
babozuklar tarafndan iddet kullanarak kovulan, milyon
larca lira deerinde menkul ve gayrimenkulu terke zorla
nan, elbiselerini bile yanlarna almalarna izin verilmeyen
ve saylan 30.000i bulan, Hristiyan Rumlanz.
Bu sakinler de, kt muamele grm, dvlm, aalanm ve
yetkililer tarafndan kovulmu, tmyle le dnm kentlerinden ay
rlm ve kaabilecekleri tekneler bulma umuduyla Alaatya kam
lard. Fakat orada hi tekne yoktu ve soyguncular yiyecek stoklarn
datm, paralarm, mcevherlerini gasp etmi ve sadece bir urbayla
brakm olduklarndan dolay, zavall insanlar tam on gn boyunca
ak havada, a, yar plak ve korunmasz kaldlar.
Birisi, huzur iinde yaayan yal adamlar, ak arazide, gndz
cayr cayr yanan gne nlarnn altnda, geceleyin nem ve deniz k
ysnn insann iini titreten souunda kaldklarn grd; birisi, yal
nayak ve yar plak eitimli adamlar, narin, yan plak ve alktan sol
gun dm, hem yan deli ve hem umutsuz gen kadnlar grd. He
men ayn tarihlerde, tm Hristiyan, 4.000 insanm bannd Reis Dere
ky terk edilmiti. Buradaki haydutlar ok daha vahiydiler; kendile
rine refakat eden jandarmalann gz nnde, sakinlerin ounu yarala
dlar ve bazlann ldrdler.
dleri patlam kyller kyya doru koutular ve oradan tekne
lerle komu adalara getiler, oradan da gemilere binip baka adalara
gittiler. Kiliseler soyuldu, yamaland ve kirletildi.
Trk Balkl kyndeki Trkler, yemek piirmek iin odun yerine
azizlerin resimlerini yaktlar. Bylece harap olan eme blgesinde tek
bir Hristiyan kalmad. Deerli mlkleri, imdi son derece dk fiyat
larla, oralara en Yahudi vurgunculara satlmaktadr.
 Yolda soyulduk; namusumuz kirletildi ve anlatlmaz i
kencelere dayanmaya, hastalklardan dolay gsz den
veya yal insanlarla birlikte ayn gn iinde memleketimi
zi terk etmeye zorlandk.
Neyi imzaladmzn bile bilmeden, Trk donanmas
na ba yapma taahhtlerine ismimizi koymak zorunda
kaldk; ardndan, her eyden mahrum braklarak buraya
getirildik. Gelecee umutla bakabilmek, namus ve mallar
mzn gvenlii iin, ocaklarmz ve evlerimizi yeniden
kurmak iin, sadece Byk Glerin, Hristiyanlk ve in
sanlk namna harekete gemesini istiyoruz.
Bu telgrafta anlatlan durum ve ayrca Menemen civa
rnda ve Bergama kazasrnd'a yerleik Rum cemaatlere y
nelik benzer hak ihlallerinden Patrikhanenin de haberi ol
du. Anlarlacar zere, daha nce bu tr olaylara tanrklk
etmemi ve son derece gelimi Rum nfusa sahip Berga
ma bile istisna kalamamt. Patrikhane, vahet kasrrgasr-
nrn, zmir Krfezi giriindeki Karaburunun kylerine y
neldii, ardndan btn kylerin hzla duman tten harabe
lere dnt bilgisini ald.
Byle bir anari ve emsalsiz gertmeyle kar karya
kalan Ekmenik Patriklii, 25 Mays 1914de, Osmanl
mparatorluundaki Rum Ortodoks kilisesinin ayrmcla
maruz kaldn ifade etmek iin kilise ve okullarn kapan
masn emretmek zorunda kaldr.
Ekmenik Patriklii, bu karan aadaki 27 Mays 1914
tarihli takrirle Osmanlr Devletine iletti;
Ekselanslarna erefimizle arz etmek isteriz ki, Patrik
hane, Trakyadaki soydalarmz zerinde oynanan kor
kun ayrmcl, uzun bir sredir derin bir zntyle gz
lemi, komisyonlarn evki esnasnda, olaylarn durdurul
masn talep eden takrirler vastasyla saygdeer hkme
tinize defalarca mracaat etmi, son olarak Padiah Efendi
mize bavurmutu.
 Hkmet, talebimizi adil bularak konuyla ilgilenecei
ne dair sz vermiti ancak, maalesef, hibir ey yaplamad.
Aksine, btn bu szlerden ve gvencelerden sonra y
kmlar daha bir iddetle srmektedir.
Patrikhane, kayglarn ve btn dikkatini Trakyada
meydana gelen olaylara yneltmiken, ktln, Anado
ludaki soydalarmza yneldiini ve soydalarmzn, ma
alesef, mparatorluk hkmetinin msamahasyla imha ve
katledilmekte olduunu hayretle renmitir.
Bu durum, Patrikhanemizi ziyadesiyle umutsuz klm
tr. Sorumluluk bilinciyle, milletin ve genelde Hristiyanla
rn iinde incelemelerde bulunan iki Patrikhane mensubu,
anlald zere, yok edilmeye mahkum edilen Rum halk
nn derin kederini tespit etmitir. Bu itibarla, kiliselerin ve
okullarn kapatlmasna gidilmitir. Patrikhanemiz, btn
sorumluluu stlenerek ve mstakil Ortodoks kiliselerine
ar yaparak, grevlerini askya almaya karar vermitir.
Bu nlemin hkmete bildirilmesinin yan sra, yasakla
nan yaynlarn baskya verilmesine karar verildi. Bu karar,
Hristiyan vilayetlerdeki Metropolitlere mutad olarak gn
derilen genelgeler arasndayd.
Ancak bu nlem, ne Byk Glerin araya girmesine
yol aacak gayretlerle, ne de Doudaki Hristiyanlarn ac
laryla ilgilenmeyi grev addeden Rus eliliinin abalary
la eklemlendirilebildi; ayrca Babali ve Patrikhane arasn
daki uzlama abalarndan da sonu kmad. Bylece,
Sadrazamn, Rus elisi araclyla Patrikhanenin taleple
rinden* haberdar olduu ve mzakerelerin balad d
* Bu taleplerde bulunan Patrikhane 1) Rumlar her yerde kovalayan
zulmleri ve ayn ekilde ticari boykotu sona erdirebilmenin; 2) bunun
la balanUl olarak farkl bahanelerle hapse atlan ve hapishanede r
meye braklan herkesin serbest braklmasnn; 3) evlere cebren el ko
yanlarn tahliye edilmelerinin ve alman sr ve mallarn sahiplerine
geri verilmesinin; 4) benzer sularn artk ilenmemesinin; 5)
nemde, Anadolu zerinde esen Trk kasrgas, lkeyi harap
etmi; btn Rum kasaba ve kylerini atee bomu ve ge
likin Rum cemaatlerini darmadank etmiti. eme ve
Edremit Krfezinin imhas, Eski ve Yeni Phocea (Foa)*,

yukardaki nlemlerin uygulanmasn denetlemek, yanllklan dzelt

mek ve eksiklikleri gidermek iin, iki hkmet grevlisi ve biri Rus,
biri de ngiliz olmak zere iki Avrupaldan oluan karma bir tahkikat
komisyonunun oluturulmasnn; 6) bu balamda Patrikhaneye impara
torluk kararnamesiyle onaylanm bir bakanlk tezkeresinin dzenlen
mesinin yollarm aryordu.
* Eski ve Yeni Foann imhasna ilikin bir rapordan, olayn aa
daki gibi olduunu reniyoruz:
nl haydut efi, Menemen jandarmasnn komutam Talat, Eski Fo
adaki polis komiserinin evine gitti. Oraya Foa tuz havzas mdr Ali
Bey, ttn tekeli mfettii brahim Efendi, komisyon yesi (nceki Mf
t) Serez Bey, Belediye bakan Haan Bey, belediye doktoru Saim Bey,
Nadir Bey, bakkal Ali Parmak ve bakalar de geldi. Kentin imha plann
hazrladktan sonra, jandarma komutan Talat dar kt ve civardaki
kyleri dolat ve imha plann balatt ve ardndan bu silahl kyl sr
leri aaya inip silahl adamlaryla kenti epeevre kuattlar.
Ayn gn zmirden, iinde 9 jandarmann ve Xanthopolis piskopo
su Ambrosius, Yallar Konseyi sekreteri P. Koronopoulosun bulundu
u resmi bir tekne Eski Foaya geldi. Bu adamlar, varr varmaz hemen
komiserin yanma gidip valinin,-kentteki Hristiyanlarn korunmas
emirlerini ilettiler. Komiser onlara, ehrin ve vatandalarn hibirinin
tehlikede olmadn syledi.
Ancak daha bir saat gemeden, tfek atei balad, lk ve feryat
lar yankland, saldrlar balad; sokaklara akn eden silahl eteler, her
yeri kasp kavurmaya ve yamalamaya giritiler.
Btn dkkanlar yamaland ve talan edildi, btn evler soyulup
soana evrildi. Yama yirmi drt saat boyunca devam etti ve btn bir
gece boyunca kltan geirilenlerin feryat ve haykrlar dmda hibir
ey duyulmad. Asil Franszlar, arkeolog Chartiot, Osmanl Dyun-u
Umumiye Mdr Dandria, sanat Mansie ve anl Fransz bayra sa
yesinde, binlerce kii yok olmaktan kurtuldu.
Dkkanlar yamalamak ve zenginleri soymakla tatmin olmayan
Trklerin fkesi kabarmt; belediye bakan Haan Bey bile, orta
Demetriusu, karsn ve iki ocuunu kltan geirdi ve Hac >
Kremyday, karsn ve ocuunu, Athanasios Toutoundjiyi, De-
metrius Tabakei ve onun kaynbabasm, Emmanuel Kouyoumdjynin
kzn ldrd; ilk kez insan ldryordu ama kuzu keser gibi insan
kesiyordu. Ayn ekilde Sophia Gounarisi ve onun iki kz ve iki olu
nu ldrd. Alt Parmak Hassar, soyup almakla doymad, Stavros
Manologlou ve Athanasios Koumarianosu katletti. Tuz oca ynetici
si Ali Bey, eczac Papocosta ve yeenini resmen kasap gibi dorad, B.
Theodorakoglounu yeeniyle birlikte ldrd; ttn bekileri, erke
Mehmet, akir Arnavut ve Ali Mumcu, a aslanlar gibi koup Evange-
lus Galakisi, karsn ve iki kzn katlettiler. Barbara Koutsodantinin
ocuunu, memelerini kestikten sonra bir ukura attlar. Ayn ekilde,
Charalambos Phrandjeskou ve Yanko Lampoglouu katlettiler.
Giritli Trk Ahmet, Athena Panayotou kard, tecavz ettikten
sonra ast.
Ayrca, Metsos Spanos ve Demos Berperis, Hac Delarda ve M.
Farmakemenolu da katledildiler.
G edenlerin tanklna gre, yzn zerinde insan katledildi ve ok
sayda kii de yaraland. Kk ocuklar, yar ldrm annelerinin ku
caklarndan koparlp bouldu ve helalara atldlar. apulcular kilisenin
kulesine ktlar, ha oradan indirdiler, mezzin yukar kt, oradan sa
bah ezann ve stanbulun fethine ilikin kran duasn okudu. Bir nak
liye gemisiyle kap kurtulan 3 bin civarndaki Foal Selanike gitti.
Vedalar kalpleri paralyordu. Foallarm yaadklar trajedi bu
noktada sona ermemiti, ilk geminin hareketinden sonra, terr sahnele
ri kayalk tepelerde ve maaralarda da devam etti. Bunlara, benzer bir
kaderle karlaan Yeni Foann Hristiyanlann da ekleyebiliriz. Bun
lar toplamak iin, Gedizin azndan Yeni Foaya kadar btn kyy
aratrma emriyle bir gemi sevk edilmiti.
Btn bu zaman boyunca, kuru ve kra bir ada olan Peristerouda
toplanld. Toplananlardan 52si alktan lm bekleyen kadnlard.
Eski Foa yaknnda, maara ve kovuklarda yaklak yirmi aresiz
Hristiyan bulundu. Eski ve Yeni Foa arasnda uzanan Salitzada, iken
ceye tabi klnan Yeni Foal 400 akn erkek, kadn ve ocuk korkun
bir aresizlik iinde bulundu. Gemideki temsilcilerimiz vastasyla, onlar
dan, Yeni Foadaki talihsiz insanlarn ounun sabah gzlerini amadan
lme yenik dtn rendik. Hatrladklar kurbanlarn isimleri un
lardr: akmakl kynn papaz ve kars; Lambrinos Misiotes, Demetri-
us Kokkinos, Pandazis Markakis, 90 yandaki Stylianos Chionias, Garo-
uphalia Pipila, Panayotis Syranos, Athanasios Chorilles, John Poukos,
Demetrius Posvantis, Michael Kochdixos, George Tsombakis, Maroula
Pravoutzanou ve George Tsakmakles, G. Tsaker Kehaia.
Sulucak Ali, Aa amakl, Yekereky, Kzbeyli, Sereky
ve Eritre Yanmadasndaki korkun olaylar ve Ayval sa
kinlerinin silahszlandrlp katledilmeleriyle tamamland.
Bu blgedeki btn kyler tahrip edildi ve sakinleri srg
ne gnderildi.
Fakat btn bunlar, inanlmaz bir kstahlkla Ekmenik
Patrikliini aldatmay hedefleyen Jntrk Hkmetini aa
daki Mektuplar yaynlamaktan alkoymad:
Haziran 1/14
Dahiliye Nazn Talat Bey tarafndan yrtlen tahki
kattan anlald zere, Edremit ve civanndaki on alt k
yn Rumlar, kendisinin varndan nce g etmilerdi.
Terk ettikleri evleri soyan krk iki kii tutuklanm ve ada
lete teslim edilmitir.
Mallannn, ev eyalannn korunaca yerel yetkililer
tarafndan garanti edilmitir. Bu konuda gerekenin yapl
mas iin Talat Bey Ayvaldaki bir mfrezeye emir ver
mitir.
* Serekyn imhas, aada zetlediimiz raporun onaylad gi
bi, emsalsiz bir olayd:
Serekyn kuyularndan cesetler tayor, alevler her yeri yutmaya
devam ediyor, askerler ve jandarmalar, terk edilen her eyi Trk kyl
lerine satyorlar. l gmmek iin gnderilenlerin tanklna gre, b
tn dzlk mobilya kalntlar, cam kaseler, giysiler ve kumalarla do
lu. Ky askerler tarafndan korunuyor olmasna ramen civarda dola
an Trkler, sanki bir festival veya bir kutlama oluyormu gibi dans
ederek ve davullar alarak kaplar, pencereleri ve kaldnlabilen baka
eyleri hayvanlara ykleyip gtrdler. arprken len btn Hristi-
yanlar, zerlerine gazya dkldkten sonra yakldlar. Kilise yama
land. Her yerde tam bir ykm grlyordu. Bu ie katlan nl hay
dutlar arasnda unlar vard: para ve 60 bin koyundan daha fazla bir
serveti kazand Trakyada bu mesleki raklm tamamlayan Samis;
Paskalya Gnnde masum Sevdikyl Hristiyanlarnn katili Eref,
korkun ve kana susam erkesler olan Hamit avu ve Mehmet er
kez, masum ve saf Hristiyanlara kar yrtlen btn bu eytani se
ferberliin bamdaydlar.
 Edremit ve evresi halihazrda normale dnmtr. H-
ristiyanlardan ne len ne de yaralananlar vardr.
anakkale Valisi tarafndan verilen bilgiye gre, Ayva
lk kazasnn Rum sakinleri, anakkaleye bal dier ka
zalarn mukimleri gibi g etmilerdir, fakat Erenkyn
Rumlan evlerini terk etmemilerdir.
Bu hususta yaplan ikayetler temelsizdir. Gn n
lenmesi, Edremitin ev ve dkkanlannn korunmasn sa
lamak iin anakkale Valisine ve kaymakama kesin tali
matlar verilmitir. Yola kmaya hazrlanan Burhaniye ve
Derekyl elli yedi aile, yerel otoritelerin abalan sayesin
de kalmaya ikna edilmitir. Dan kmaktan ve tarlalann
srmekten korkan ou kyl, Metropolitin de elik ettii
Talat Bey tarafndan bizzat tevik ve ikna edilmitir.
Karaaada yamaya katlanlarn tm tutuklanp
mahkemeye kanlmlar ve alnan mallar sahiplerine iade
olunmutur. Ayvalkta yrtlen tahkikat sonucunda hibir
ikayetin olmad anlalmtr. Bu durum, Metropolit ve
Yunanistan, Fransa ve talya konsoloslar tarafndan da
dorulanmtr. Terk etmeye hazrlanan Kkkyden se
kiz yz aile ve Ayvalk sakinleri, valinin tavsiye ve garanti
leri sonucunda evlerinde kalmaya ikna edilmilerdir.*

* Yukardaki tezkere, 8 Haziran 1914 gn zmirden gelen bir ra

porla rtlmektedir:
nceki raporuma ek olarak, burada kalan ama geliinden beri s
rekli olarak stanbulla haberleen Dahiliye Nazrnn, ald nlemler
sayesinde, dzenin tesis edildii, Hristiyanlarn adeta mutluluk cenne
tinde olduu eklinde her eyi tozpembe gsteren ifadelerinin ne kadar
temelsiz olduunu gsteren aadaki olgular sunmak istiyorum. Bi
rinci olay, Nazrn, harap olmu kylerinde, yamalanan ve soyup so
ana evrilen evlerde kalmaya sakinleri ikna etmek iin iki kez ziyaret
ettii Menemen yaknndaki Olucakm, ellerinde eskiden Ermenileri
ldrmekte kullandklar sopalaryla on be-yirmi haydudun iki avu
un liderliinde bugn saldrya uramasyd. Evleri bir kere daha >
 Bu muhaberattan ayr olarak, Jntrk Hkmeti, Anado
ludaki basknn yaygnlam olmasndan endielenen B
yk G lerin olas mdahalesini nlemek iin, stan
buldaki bykelilere, 3 Haziran 1914de, iinde Hristi
yanlarn ve zellikle de Rumlarn, gya nezaket ve barse
verlikleriyle bilinen Mslmanlarn srdrdkleri sistema
tik zulm yanstan yaynlarn basnda yaynlanmasna iti
razlarn dile getirdikleri bir nota verdi. Hkmetin gr
ne gre, sistematik zulm asla doru deildi; ayrmclk ve
iddet uygulanarak yaadklar yerleri deitirmeye zorla
nan binlerce Mslmann mparatorluun Hristiyanlaryla
karlamasndan ileri gelen geici bir srtme sz konu
suydu.
Trk Hkmeti, Talat Beyin blgeye yapt ziyaret so
nucunda bu srtmenin son bulduunu, dzenin yeniden
tesis edildiini, iddet ve zulm szcklerini hakl -
yamalamaya giriip geride kalm otuz-krk at ve elli-altm kz ve
inei aldlar. Kalan Hristiyanlar kat; daha nce 150 ailenin yaad -
kyde, imdi sadece on veya on iki insanlk viranesi kald. Bu, Nazrn
Olucaka yapt iki ziyaretin sonucuydu. Gerek u ki, dzenin m
kemmel bir ekilde salanm; kpeklerin havlamas ve Trk vahilii
nin Olucak ve Serenkyn geni dzlklerine datt cesetlere
en yabani kularn tleri dnda kyn lmcl sessizliini bozan
hibir ey yok. Dzen, tam da daha nce btn emede yapld gi
bi, imdilerde, btn Rum kylerinin yok edilmekte olduu ve i k
smlardan Trk gmenlerinin, Rumlarn kylerine, evlerine ve malla
rna sahip kmalar iin davet edildikleri Karaburun kazasnda tesis
edilmekte. Nazrn, alm olduu ve almakta olduu ve byk bir iti
yakla izledii tedbirler sayesinde, Bergama blgesinde de tesis edilen
de bu eit bir dzendir; hkmet programn tamamlamt ve by-
lece bykeliliklerin dragomanlannn ve komisyonlarnn veya Avru
pa glerinin baka temsilcilerinin buraya gelmeleri halinde, olmu bit
mi bir eyle karlaabilecekler ve kaaklarn geri dnmeleri ihtimali
ne kar mhrl kaplar grebileceklerdi. Hem Eski hem de Yeni Fo
ada ayn yerleim dzeni hkm sryor. Blgenin engebeli arazi
sinde cinayetler kesintisiz srmekte.
karabilecek hibir olayn meydana gelmediini ileri sr
yordu. Gizli amalarm hayata geirmek iin, basn sustu
rarak Avrupada Trkiyeye kar ykselen kamuoyu tepki
sini yattrmay hedefleyen hkmet, yeni Rum topraklar
na cereyan eden olaylar gizlerken, elilerden, nazra gezi
sinde gayri resmi olarak elik etmek zere tarafsz gzlem
lerde bulunacaklarna gvendikleri temsilciler gndermele
rini istiyordu. Sonunda da, yeni Rum topraklarna, oralarda
yaayan Mslmanlarn iinde bulunduklar artlan kendi
gzleriyle grp kulaklanyla duyacak benzer ekilde gve
nilir temsilcilerin gnderilmesi gerektiini bildirdi.
Osmanl Hkmetini, gizlenmesi mmkn olmayan ger
ekleri inkr etmeye ynelik Trk markln gsteren
byle bir tebli kartmaya ynelten sebeplerin ne olduu
nu anlamakta glk ekiyoruz. Bununla birlikte gzden
kanlmamas gereken bir baka husus da, yaanan mezali
mi savsaklamak ve olup bitenden dolay sorumluluu Yu
nan Hkmetinin zerine atma sinizmidir.
Bu notann verilmesinin ardndan, anakkaleden bala
yarak Samos (Sisam)a kadar uzanan btn ky kentlerin
de korkun tahribat ve tehcirlerin tekrarlanmas imkansz
dr. Ama bu, iktidardakilerin bunu yapmaktan vazgetikleri
iin deil, artk yok edilecek ky kenti kalmadndan do
lay byleydi.
Sulamalann gerek olmad konusunda ileri srlen
eyler iin baka ne sylenebilir? Serenky, Kerenky, Es
ki ve Yeni Foa, Ali Aa, akmakl gibi yerleim yerleri
nin zerinde duman tten harabelerine yaplacak tek bir zi
yaret mezalimin boyutlannm anlalmasna yeterli olacak
tr. Hakikat, Edremit, Kemeri, Bergama, Foa, Menemen,
Karaburun ve eme ilelerini kapsayan tm blgenin do
asnn ve niteliinin tamamen deimi olduu, bir Hris
tiyan yurdu olmaktan kp Mslman yurdu haline geldii
ve bu kalabalk ilelerin etnolojik terkibindeki deiimi ta-
marnlamak iin, yangna, klca, idam sehpasna, asker sn
gsne ve ynetimin ihanet ve iddetine bavurulduuydu.
Ye nasl olur da btn bu kargaa, hibiri henz orada
yokken meydana geldii halde, kyler harap edildikten ve
sakinleri kleletirildikten sonra oraya gnderilen Msl
man gmenlerin hareketlerine mal edilebilir? Hi kuku
yok ki, olaylar, tarihsel sicilleri tartmal da olsa ayaktak-
mndan Trklere mal edilemez, nk bunlar, aslnda
Rumlar imha ve kleletirmeye dnk acmasz plan so
nuna kadar gerekletirebilmek iin olaylar kkrtan, des
tekleyen ve gelitiren hkmetin eylemleridir.
Hepsinden tuhaf, stanbuldaki polis efinin bile yaban
c bir temsilciye, Osmanl tebaas olan hibir Rumun Tr
kiyede oturma hakkna sahip olmadn beyan ederek
dorulam olduu tm bu gereklere ramen, Jntrk H
kmetinin resmi bir tezkereyle son derece utanmazca yalan
syleyebiliyor olmasdr. Kendisini byle admlar atmaya
zorlayan nedenler ne olursa olsun, Byk Glerin by
keliliklerin Dragomanlann/evirmenlerini zmire gn
derme karan almaya Trk Hkmetinin tahrik etmi oldu
u kesindir. 8 Haziran 1914de yrrle giren bu karar,
btn bu olaylarn uluslararas bir eylemle tarihsel gerek
ler olarak saylmas demekti.
stanbuldaki Byk Glerin bykeliliklerinin e
virmenlerinin, Trk Hkmetinin grne gre, Trki
yenin i ilerine acil bir mdahale saylmamas iin resmi
olmayp zel bir nitelik tamas gereken komisyon olu
turmasyla ezamanl olarak, Trklerin bir baka komisyo
nu Edirneye sevk edildi; bu da blgede saldmlann youn
lamasna yol at, nk grevinin amacn hi olmazsa
grnte gtmek yerine, Edime Valisiyle birlikte, Trak
yann kylerinde kalan Rum sakinlerin, Patriklik tarafn
dan alman kilise ve okullarn kapatlmas gibi tedbirlere
kar durmalanm ve bu karann alnmasn hakl karacak
hibir ikayetleri olmadn dilekelerle beyan etmelerini
salamak iin bir iddet propagandas yrtyordu.
Trk Hkmetinin szleri ve eylemleri arasndaki by-
lesine bir eliki mevcuttu.
Hkmet, bu arada, Bursa vilayetindeki ve Samsun ci
varndaki operasyon am genileterek imha iini srdrr
ken, imha operasyonunu izlemek zere Aydnda bulunan
Talat da, oraya giden evirmenlerin gzlerinin nnde
olaylar saklamaya alyordu.
Bununla birlikte, Trk Hkmeti akllca bir yntemle
Ekmenik Patrikliini sktrmay ve yrrlkte olduu
srece Trkiyenin alayc bir yzszlkle bavuruyor oldu
u yalan ve hilelerinin bir kant saylacak olan kararm ip
tal etmeye zorlamay amalyordu.
Bu balamda, Trk Hkmet, stanbuldaki Rus By
kelisi araclyla sunulan Patrikhanenin taleplerini ks
men kabul etti. Bunun nedeni, Rus Bykelisinin, kilise
ve okullarn almasna dair karar almas iin Patrikhaneye
srar etmesiydi.
Trk Hkmeti, 13 Haziran 1914de, resmi bir tezke
reyle, taleplerinin kabul edildiini Patrikhaneye bilgi verdi.
Bu tezkereyle, hkmetin, Trk ve Rum unsurlarnn bir
likte uyum iinde yaamalarna engel olan btn koullan
ortadan kaldrmaya ve gn nedenlerini aratrmaya giri
tii eklindeki allm yalanm tekrarlyordu. Aynca g
srasnda, Osmanl Rumlanndan msadere edilen mlkn
iadesi sorununun halledilmi ve eitli yerlerde tutuklanm
bulunan seksen dokuz sulunun serbest braklm olduu;
son olarak da, Yunan Hkmetinin, alman nlemler hak
knda zel bilgi almak zere, o srada zmirde bulunan Ta
lat Beye memurlar gndermi olduu vurgulanyordu. Yi
ne bu tezkere, hkmetin, tebaalanmn bir ksmnn, hibir
neden yokken, dini vazifelerini icra etme frsatndan mah
rum edilmesine izin veremeyeceini beyanla bir tr tehdit
de ieriyordu.
ki kaynaktan bu tezkerede yer alan ifadelerle elien bil
giler alan Ekmenik Patrikhanesi, tezkerenin tebellyle
ok zor bir duruma dm oldu. Bu kaynaklardan biri, du-
rum(un), Talatn, nceleri olduka sakin bir yer olan Eliou-
polis (Aydn) blgesine geliiyle birlikte daha da ktle-
tiini rapor eden Aydn Vilayeti Metropolitlerinin resmi
telgrafyd. Bu raporda, boykot giderek genilemitir; btn
blgelerde alk ve terr rejimi hkm srmekte, zel mlk
ler tahrip edilmekte ve Hristiyanlar giderek umutsuzlua
gark olmaktalar yazmaktayd. Dier bilgi, zulmn youn
lamakta olduunu ve Trk fanatizminin, bir kpein stne
Kutsal -Ha izecek ve meydanda arkasnda dolap Hristi
yan diniyle alay edecek dzeyde ykseldiini ifade eden Ce
miyetin Antalya mfettii Nedim Bey inkiydi.
Tezkere reddedilirse, Rus Bykelisinin gcenebilecei,
te yandan, bunun, eer tezkere Patrikhane tarafndan kabul
edilirse, szlerinde durmaya istekli olmalar muhtemel Trk-
lerden gelen son taviz olmas dncesi Patriin iinde bu
lunduu durum daha da glemiti. Ne yazk ki, bu mtala
alar, Rusyann zmirdeki Genel Konsolosunun, i blgeler
de belli bir izgiye kadar olan Anadolu kylarndaki tm
Rum nfusunun sulandn; bata Yeni Efes, Bryoulla (Ur
la) ve zmir olmak zere terk edilen ehirlerin, ok daha or
ganize bir biimde devam eden zulm tehlikesinden muaf
olmadna dair beyanlaryla yalanlanm oldu. Hem Ayva
lk kentinin ablukaya alnmasyla hem de 100 Rum ailenin
slam dinini kabul etmeye zorland Kemerdeki olaylarla,
bu ifadeler desteklenmi oldu.
Bu olaylar, Ekmenik Patrikhanesinin, tezkereyi kabul et
mek yerine, 14 Haziranda Rusya Bykeliliine aadaki
deklarasyonu gndermeyi kararlatrmasnda etkili oldu:
ki Patrik Konseyi Konvansiyonu, Patrik Cenaplarn
siz Ekselanslarna, u ana kadar gstermi olduunuz aba
lardan (armza cevaben verilen tezkereyle ilgili abalar
dan) dolay teekkr etmek ve ayn zamanda, her blgeden
gelen rapor ve telgraflarn dorulad gibi, mevcut olayla
rn, Hkmetin vaatlerine aykr olduunu bildirmek; yine
siz Ekselanslarndan, vaatlerini eyleme dndrmesi iin
mparatorluk Hkmetini ikna etme abalarm srdrmesi
ni ve eyleminizin sonucunu Patrikhanenin bilgisine sunma
sn ricada bulunmakla grevlendirmitir. Ayn zamanda,
iinde, Patrikhanenin, Bab- Aliden yattrc gvenceler
almaktan memnun olduunun ve olaylarn hkmetin vaat
leri dorultusunda seyrettiine ikna olunduu takdirde,
derhal kilise ve okullar aacann bildirildii bir cevabi
yaz, Trk Hkmetine gnderilmitir. Ancak, eitli kay- '
naklardan alman bilgiler, saldrlarn sona ermediini; g
dalgas kontrol altna alnm gibi grnmesine ramen,
(kylerinden srlm bulunan) Osmanl Rumlan iin hi
bir dzelmenin vuku bulmadn; ne msadere edilen
mlklerinin iade edildiini, ne nafaka konusunda bir garan
ti verildiini; binlerce insann her eyden yoksun ve ban-
naksz kaldn vurgulamaktadr. Hkmet, hi kuku yok
ki, byle eyler olmakla, Patrikhanenin, mparatorluk H
kmetinin vaatlerinin yerine getirilmi olduunu syleye
meyeceini kabul edecektir. Srlm insanlardan bazlan
imdilerde dnmek zorunda kalyorsa, bu eski statkoya
dn anlamna gelmemekte olup yokluk iinde olduklan-
na; ve nafakalanndan ve kylerindeki emniyetli ikametgah-
lanndan yoksun dtklerine delalettir; iyi bilinmelidir ki
boykot hl her yerde srmektedir ve hemen ayn nedenle
hapsedilmi olanlara af kartlmam, sadece altm doku
zu serbest braklmtr.
Byk Glerin evirmenlerinin zmirdeki faaliyeti
nin ana hatlann izleyenlerinden biri, Ekmenik Patriinin,
Jntrklerin yalan ve aldatma zerine kurulu yapsn aa
 karan byle bir cevap verdii iin ne kadar hakl olduu
nu anlayacaktr. lk frsatta devam etmek niyetinde olduk
lar eyleri, imdilik saklamak ve bir kaza olarak gstermek
iin her yolu denemilerdi.
12 Temmuz gnne kadar birbiri ardna zmire ulaan
evirmenlere, hi durmadan alan ve takdire ayan iler
yapan Aydn Vilayeti Metropolitleri, iinde, olaylarn ksa
bir yksnn yannda, olup bitenlerin nedenlerinin de ay
rntl bir ekilde aktarld bir muhtra sundular. Muhtra
da, uluslararas komisyon baarl olacaksa, Trk Hkme
tinden baz gvenceler almasnn mutlak gerekli olduunu
yazyorlard: ncelikle, g ettirilmi insanlarn evlerine
dnnn salanmas; kincisi, mallarnn iadesi; nc-
s, tazminat; drdncs, boykotun sona erdirilmesi ve tu-
tuklananlann serbest braklmas; beincisi, uygun teminat
larn verilmesi; altmcs, mltecilerin evlerine yerletiril
mesini denetleyecek bir Komisyonun atanmas.
Trk yetkililerinin gerekleri saklamaya altklar
ayan beyan ortada olduundan ve Metropolitlerin, Talatn
zaman zaman Aydn Vilayetinin eitli yetkililerine Rum
sakinlere ynelik zulm ve basklan sergileyen tm kant
lan yok etmeleri yolunda talimatlar verdiini iyi bilmele
rinden dolay bu muhtrann sunulmas gerekliydi.
Bilgisi dnda gerekletii iin Talatn Sadrazama f
ke duyduu evirmenlerin zm ire vanlanyla ezamanl
olarak, zmire gitmi bulunan stanbul Emniyet Mdr
tarafndan, abartlm rakamlar telaffuz etmeleri nedeniyle
basnn zulmler hakknda makale yaynlamay durdurmas
gerektii yolunda bir emir kartld. Bunun, gizleme aba
larndan baka ne gibi bir amac olabilirdi? Veya zmir Em
niyet Mdrnn tam bu srada yapt Foa ziyareti zu
lmlere dair kamtlann imhasndan baka neye hizmet ede
bilirdi? Talatn bavurduu bir baka hile de, bo kylere
Giritli Trkleri yerletirerek, onlar Hristiyanlar olarak
gstermek ve bylece zulmleri gizlemekti.
Neyse ki, Rahmi Beyin, Midillili Mslmanlarn Ko
misyon nne kmalarn ve Komisyonun dikkatini baka
bir yere ekebilmek amacyla, Yunan adalarnda madurla
r olduklar kt muamelelere tanklk etmelerini salamay
hedefleyen plann hisseden uluslararas komisyon her eye
vakf durumdayd.
evirmenler, zmire vardklarnda, Hkmet tarafndan
iaret edilen yerlerden ziyade, ykma uram blgeleri zi
yaret etmeye karar verdiler; bylece mevcut halin,doru
tasvirini yapabilirlerdi. lk nce, grup halinde farkl yerleri
ziyaret etmeleri gerektiine karar verdiler. Ancak sonradan,
grevlerini hzlandrmak amacyla, vilayeti ksmlara ble
rek ikili veya l ziyaretler yaptlar. Bu ziyaretlerin yer
yer kk detaylarna inmeden, Uluslararas Komisyonun,
kitlesel zulmler durmu olsa bile, orada burada geliigzel
bir ekilde devam eden basklarn denetlenmesi asndan
Rum davasna hibir nemli avantaj salamadn dile ge
tirebiliriz.
Komisyonun almasnn tek fiili avantaj, Trk Hk
metinin defalarca ve ustalkla inkr ettii olaylarn teyit
edilmesiydi. evirmenlerin oybirliiyle hazrladklar res
mi bir rapor olmamasna ramen (hibir resmi metin yayn
lanmadndan, bu raporun tarih ve kurgusu hakknda hi
bir bilgiye sahip deiliz), evirmenlerin eitli resmi be
yanlarndan ve hkmetlerine ektikleri zel telgraflardan
bu sonuca varabiliriz. Dolaysyla, Fransz evirmeninin
gizli bir mektubundan anlald zere, Trk Hkmetinin
hilekarlklarna ramen, durumu gayet doru bir ekilde al
glam ve uygun bir tutum almlard. talyan ye Avustur
yalI evirmenler de, zmirden hareketlerinden nce, ayn
dorulayc ifadelerde bulunmulard.
Byk Glerin stanbuldaki Bykelilerinden biri, o
kentteki Yunanistan Ortaelisi Panaya, Trk Hkmetinin,
sylediine gre, durumu son derece karamsar bir biimde
tasvir eden evirmenleri gndermesine ok ardn sy
ledi.*
* evirmenlerin durumu son derece karamsar bir biimde tasvir et
melerindeki hakllklar, bizzat benim de grdm, burada da kant
olarak sunduum zmirden gelmi 13 Haziran 1914 tarihli resmi bir
raporla dorulanmaktadr:
Trkler tarafndan, bizatihi Vandallarn bile yzn kzartacak bir
vandalizmle ilenmi tahribatn boyutlarn kendi gzleriyle grp ikna ol
mak iin Serekye giden Uluslararas Komisyonun yeleri dn dndler.
Onlara elik eden Serekyn papaz onlara, yanp kmrlemi be
denleri, duman kan harabeleri, yklm kiliseleri, Trklerin, sakl oldu
unu dndkleri hzineleri bulmak iin altn kazdklar devrilmi suna
, kuyulardaki cesetleri, mahzenlere snm yal adamlar, kpekler ve
akbabalara yem olsun diye ak araziye braklm cesetleri gsterdi. Elik
eden papaz bana da, aada zetini kardm uzun bir rapor verdi:
Bugn, stanbuldaki Byk Glerin Bykelilerinin evirmen
leri ile birlikte, alt yldan beri grev yapm olduum ve imdi ykl
m bulunan Sereky ziyaret ettim. Oraya bu sabah 10da vardk. lk
nce, sz konusu evirmenlere, yetmi yandaki Christopher Kara-
gzn bedeninin bulunduu bir kuyuyu gsterdim ve daha sonra ya
nan evleri ziyaret ettik. Onlardan birinde, Battista Nicolaouya ait olan
bir evde, bizce mehul bir ailenin yank bedenlerini bulduk. Yanm
evler otuz drt taneydi. Daha sonra mallan yamalanan ve ilerindeki
her eyi alman dkkanlar ziyaret ettik. Alt tane olan bu dkkanlardan
sadece Michael Leonidakiye ait olanda 600 liray akn deerde mal
bulunmaktayd. Bugn bu mallardan bir krnt bile kalmam. ok ya
kndan inceledikleri kilisede, binann enkaz ve kirlerden temizleyerek
haan onarmak iin elden gelenin yaplm olmasna ramen, her eyi
tahrip edilmi buldular. Kutsal ikonalar tahrip edilmiti; azizlerin gz
leri klla oyulup kanlmt; Kutsal Sunak devrilmi ve sakl farz
edilen hzineyi bulmak iin derin ukurlar kazlmt.
Sonradan ziyaret ettiimiz kilise ve okulun tabanlan da, sakl define
aramas srasnda ayn ekilde kazlmt. Kzlar okulu yangnla tamamen
tahrip olmutu. Genelde ky tamamen harap olmutu ve ziyaretilerin
gzyalarn tutamayaca adeta dehetli bir tabloya dnmt. Bu su
lan saklamak iin resmi yetkililer her trl yola bavurmular, kap ve
 Buna dair teyit, dediine gre, nceden ayrlm bulu
nan l ttifakn evirmenleriyle bir anlamazla dt
izlenimi vermemek iin tam da zmirden ayrlrken ko
nuan ve Trk Hkmetinin bir Uluslararas Komisyon
sevk etme teklifini, meseleleri dzeltme arzusunun deil de
gecikmeye neden olma arzusunun bir iareti olarak nitele
yen Fransz evirmeninin 16 Temmuz 1914 gn verdii
yeni bir beyanla geldi. Kendisi, btn bu eylemler srasn
da, Bab- Alinin, satn ald sava gemisi varr varmaz
kesinlikle saldrya gemeye karar vermi bulunduu Yuna
nistana meydan okuduuna ikna olmutu.
evirmenlerin, durumu tm safhalaryla gzler nne
seren almalar, Karma Komisyonun nfus mbadelesi
iin zmire geliiyle sona ermi sayld. evirmenlerin g
revi, Karma Komisyonun iini ve Trk Hkmetinin dze
ni restore etme abalarn takip etmeyi de stlenen Byk
Glerin Bakonsolosluklarna devredildi.
stanbula dnnden sonra bile.Talat tarafndan yk
sek sesle ilan edilmi bulunan ve de uzun sredir zlemi
duyulan restorasyon, doaldr ki, kesin ve nceden belir
lenmi bir program dnda gerekleemezdi.
te yandan, mnferit cinayetler, saldrlar ve yamalar
devam ediyor olmasna ve zmir ynetimi tarafndan, Rum
pencereleri ivilemek, harap olmu yollan kan ve cesetlerden temizlemek
iin adamlarn kylere gndermilerdi, fakat btn bunlara ramen,, ya
plan ykm ve ilenen sular yle boyutlardayd ki, evirmenler,,kaplan-
m kasten atm baz evlerde cesetleri ve tahribat mideleri bulanarak
grdler. Menemenin iinden geerken, kaymakam, olanlan hakl kar
mak iin, bizim adamlarmz sulamak iin satn aldklan besbelli olan
ve Yunan ordusu piyadeleri tarafndan inenen Trk bayram resmeden
posta kartlarn evirmenlere gsterdi. zmire giderken, trenden, Balack
yaknnda ldrlm Serekyl Marigo Trombainann kpekler tarafn
dan paralanm bedenini grdk. Trenin kondktr, cesedi gmmek
amacyla treni durdurma sinyali verdi, fakat evirmenlere elik eden me
murlar, tehditlerle treni srmeye zorladlar.
 tacirlerinin alacakllarna denmek zere Bergama ve ba
ka yerlerdeki Rum dkkanlarnda bulunan mallarn ak ar
trmayla satlarnn yaplacana dair gazetelerde mkerre-
ren ilanlar yaynlatlmasna ramen, Rumlarn i blgeler
den zmire ve kyya dn yapmalarn salamak iin gi
riimlerde bulunuluyordu. Dahas, Dr. Nazm, Aydn Vila
yetinin i kesimlerini dolarken, Trkiyenin donanmas
glenir glenmez yeniden balatlmak zere basklarn
geici olarak sona erdirilmesini tavsiye etmekteydi.
Bu gidiat, 24 Haziran gn Osmanl Meclisinde bir tar
tma balamasna yol at. Tartma, byk bir ihtimalle
daha nce Talatla varlan bir anlamann sonucu olarak z
mir mebusu Emmanuelides tarafndan balatlmt; mebus,
tartmay derinletiren biri tarafndan yant verilmeyen
veya rtlmeyen pek bilindik argmanlar ileri srmt.
Bu tartma, sonuta, Patrikhanenin Karma Komisyondan
bamsz olarak hareket etmesine, Rus Bykeliliinin
arabuluculuunun sonucunda ertelenen nlemlere eilme
sine katkda bulundu. Bundan haber alan Dahiliye Nazn
Talat, kilise ve okullar tekrar alrsa genel af ilan edilece
ini bildirmeleri iin Rum mebuslann Ekmenik Patrikli
ine gnderdi ve Patrikhanenin bu tedbiri zerk kiliselere
geniletmeyi ertelemesini tavsiye etti. Patrik, Trk Hk
metinin, kilise ve okullann almas konusunda Patrikhane
nin taknd sert tutum balamnda, ncelikle kabul edile
mez olanlar da dahil olmak zere, aynmclm ve boyko
tun sona erdirilmesi; kincisi, tutuklu Rumlar iin af ka-
nlmas; ncs, Mslmanlann Rumlann iftlik ve evle
rinden kanlmas gibi tm talepleri yerine getirmesi ge
rektiini syleyerek, bu teklifi reddetti. Bu talepten sa
dece hapishanedekilerin aff hemen uygulanabilir nitelik
teydi; dier ikisi iin, Trk Hkmetinin szlerinde ne ka
dar samimi olduunu gstermek asndan biraz zaman ge
rekliydi. Dolaysyla, durum, zellikle Rum unsurunun im
ha edilmesi iin yeni yntemler bulunarak aynen muhafaza
edildii srece, Patrikhanenin kiliseleri yeniden amas ka
rar vermeyecei aikard. Ne var ki, grld gibi, Pat
rikhane bu deerlendirmeleri Rus Bykeliliinin basks
altnda yapyordu.
Patrikhaneyi bu zor durumdan, bizzat Trk Hkmeti,
Patrikhanenin Rum mebuslar araclyla sunduu bu kar
tekliflere cevap vermemekle kurtarm oldu.
Bunun ve genel gidiatn sonucunda, Patrikhane, sonun
da 27 Maysda ald kararlarn ikinci ksmn uygulamaya
karar verdi. Bu balamda, Stavroupolis (Pamukkale) Pis
koposu Christophoros ve Patrikhanenin Arivcisi Papaz
Alex Papadopoulostan mrekkep bir Komisyon, otonom
kiliselere genelge ve muhtra iletmek zere Romanya, Sr
bistan ve Karadaa gnderilirken, Silifke Metropoliti Ger-
manos ve Ruhani Meclis Bakatibi Dionysiostan mrek
kep bir komisyon da ayn amala Rusyaya gnderilirdi;
Avrupa bakentlerinde bulunan Osmanl tebaalar Rumlar-
dan da, Byk Glere muhtra vermek amacyla baka
komisyonlar oluturuldu.
Bu Komisyonlara teslim edilen muhtra yleydi: ikin
ci Balkan Sava srasnda Dou Trakyann Trk ordular
tarafndan yeniden ele geirilmesinden beri, Ortodoks
Rumlarn iinde bulunduklar koullan daha da zorlatr
mak eiliminde olan Hristiyan aleyhtan tutumlann bala
m olduu aktr. Bu tutum, zellikle Edime civarnda
patlak vermi ve giderek, etnolojik karakteri, Osmanl oto
ritelerinin, yerli Hristiyan nfusa kar, nde gelen Hristi-
yanlann gerekeli ya da gerekesiz tutuklanp hapse atl
masyla ve seferberlikte rol oynam ve imdilerdeyse teca
vz, soygun, hrszlk, cinayet eylemleri ileyen zalim
Araplardan ve bakalanndan oluan etelerin tevik edil
mesiyle aa kan dmanlk politikas vastasyla dei
tirmeye altklan btn Trakyaya yaylmtr.
 Tartmasz bir ekilde dorulanan ve fark edilmesi ola
naksz olan iddet eylemleri, savan dourduu fkenin
ykseliinin bir sonucu sayld; dolaysyla, btn bunlar,
barn gelmesi ve normal ynetimin salanmasyla sona
erecek olaylard. Halbuki, burada nemli konumlarda bula
nan kiilerin Trakyann yalnzca bir Mslman ve Trk l
kesi olduu yolundaki ifadeleri temelsiz olup srmekte
olan olaylarla ilgili Trk basnnda kan yaynlar gerein
bir gstergesiydi ve Helenizmin Douda sradan bir kar
gaayla yz yze olmadn, tersine sistematik bir zulmle
ve bir imha programnn balangcyla kar karya olduu
kukusunu dorulayc nitelikteydi.
Ve maalesef, somut olarak aa kan son olaylar, Bat
Trakyann yeniden ele geirilmesiyle balantl olarak
meydana gelen eylemlerin, Hristiyanlarn Trkiyeden sis
tematik olarak srlmesinin girizgah olduunu gsterdi.
Bu olaylar, Trakya hakknda ileri srlen, blgenin yalnz
ca Mslman ve Trk lkesi olduu iddiasn hayata geir
me giriimleriydi. Bu eylemlerin, Hristiyanln mamur
ehirlerini insafszca mahvetmesinden ve vatandalarn ha
yatlarn ve ereflerini korumak zere, imdi Mslman
gmenlerin yerletirildikleri anavatanlarn terk etmek zo
runda kalmalarndan dolay, Anadoluda Hristiyanln
yok olmasna ve sz konusu blgelerin dini ve etnolojik
karakterinin deimesine hizmet ettii apakt.
Bu benzersiz tarihsel olgunun evrimi boyunca btn bu
gereklere tank olunmutur ve hkmet, sulular ve ter
tiplenen bu gidiattan aka sorumlu olanlar gizlenebil
sinler diye, zorbalklarn savan bir sonucu olduunu bo
una kantlamaya almaktadr.
stanbulun kaplarnda Hristiyanl imha ettikten sonra,
Edirneden balayarak, dne kadar serpilip gelimekte olan
kylarnda sadece Rum nfusun ikamet ettii, bugnse onu
ru lekelenmi ve tm Hristiyan aleminin yardmm isteyen
masum Hristiyanlarn feryat ve iniltilerinden baka bir ey
iitilmeyen Anadoluya yaylma plan dahilinde sren bir
zulm Balkan Savann bir sonucu olarak gremeyiz.
yle be olsa, Mslman gmenlerin yerlemesi ve
konulanmas meselesi bu emsali duyulmam olaylar hak
l gstermez; nk hkmet, bu insanlar Anadolunun s
nrsz topraklarna, Trk kylerinin ortasna (ki daha nce
de yaplm bir eydir) kolaylkla yerletirebilirdi; halbuki
Balkan devletleri tarafndan fethedilen topraklardan eitli
zamanlarda gelmeye davet edilen muhacirleri, insanlarn
zorla karld ve hl bo olan kylere yerletirmek yeri
ne, Rumlarn toptan imhasnn salanmas iin Anado
lunun kysndaki mamur Hristiyan kentlerine ve bazen i
ksmlara da yerletirmitir.
Hristiyanlarn dardan talimatlar sonucu cesaret bularak
gnll bir biimde g ettikleri argmanlar da, kargaann,
kendilerine baka yerlerde yapldn iddia ettikleri yanl
lklardan dolay mlteci Mslmanlarn kzgnlnn doal
bir sonucu olduu iddialar kadar temelsizdir. Birincisi, akl
selim insanlarn, durup dururken, bilmeni bilinmeyenle de
itireceklerini ve kendilerini skntlara gark ederek, daha
iyi bir gelecek umuduyla, kan ve ter pahasna elde etmi ol
duklar varlklarm terk edeceklerini dnmek abestir. kin
cisi, hkmet hukukun stnln empoze edebilecein
den ve pek ok farkl blge ve lkelerden ynlar halinde
getirilen yabanclar ve gmenler zerinde anayasal bir im
paratorluun barl ve yasalara saygl vatandalarna y
nelik bu iddet eylemlerini nleyebilme gcne sahip oldu
undan dolay bu argmanlar temelden yoksundur.
Aksine, Hristiyanlara kar basm ve mevcut dier ara
lar vastasyla beslenen nefret; tehcire uratlan Hristiyan-
lardan gnll olarak g ettiklerine dair ifadeler alnmas;
stanbulda dahi, polisin gznn nnde Hristiyanlarn
btn dkkanlarnn kapanmas tehlikesine varan boykot
uygulamas; sorumsuz yetkilerce Hristiyanlara ynelik if
tira, srgn, hapis ve krba cezas uygulamalar hesaba ka
tldnda, Trkiyedeki Ortodoks Helenizmin, dier H
ristiyan unsurlar da tehdit eden yneticilerin ykc planla
rnn hedefi olduu grlebilir.
Ekmenik Patrikhanesi, ta balangtan bu yana bu ei
lim ve amalarn farkna varm ve Hristiyan nfusun im
hasn nlemek iin her yolu denemekten geri durmamt,
fakat hkmetten yapmaya niyet ettii eylerle ilgili sadece
vaatler almt.
Bu durum ve Hristiyanln btnyle tahrip ve imha
edilmesi tehlikesi karsnda, yazl veya szl olarak, Trk
Hkmetiyle atlan, hatta bazlar bizzat Sultana atfedilen
pepee admlardan sonra -herhangi bir sonu alnmam
ise de-, Patrikhane ister istemez kiliseleri ve okullar kapat
mak ve acilen Byk Glerin korumasn ve mdahalesi
ni talep etmek zorunda kalmtr. Avrupadaki Hristiyan
glerin, insanlk, yardmseverlik ve adalet adna ve Hris-
tiyanlar ve zellikle Dou Hristiyanlanyla ilgili pek ok
antlama temelinde, zorbalk ve iddeti nleyeceklerine ik
na edilmitir.
Ekmenik Patrikhanesi, Avrupann Hristiyan halknn
vicdannn bylesine insafszca uygulanan bu ykc zulm
manzarasna katlanmayacana; aydnlk ve uygarlk gnle
rinde, eskiden ve ok daha zor durumlar altnda, sadece H
ristiyanln bamszlk duygusuyla Douda Hristiyanl
korumak iin ziyadesiyle fedakarlklara katlanan Avrupa'nn
Hristiyan iktidarlarnn kudretinin zirveye ulat gnlerde
olduu gibi, kltr ve uygarln, hayat, onur ve mlkiyetin
korunmas gibi en temel yasalarn ayaklar altnda inenme
sine gz yumulmayacana; pek ok felaketten kurtulmay
baarm ve Douda uygarl korumu Hristiyanln yitip
gitmeyeceine inanyordu. Bu inan temelinde, alar bo
yunca kan ve tenin dayanabildiinden fazlasna tahamml

m
etmi bulunan stanbuldaki kadim kilise, mevcut her trl
arac tketmesinin ardndan ve Tanr ve Tarih Mahkemesi
nezdindeki grevinin gereklerini yerine getirip Hristiyanlan
koruma ve savunma yolunda bu eitsiz mcadelede kendisi
ni tkettikten sonra, olmamasna hep duac olduumuz gibi,
Douda Hristiyanln o gzel aacnn, bugne kadar nice
mcadelelerde kan ve ter bahasna korunmu olan birka k
k kurursa eer, tarih ve Hristiyanlk nnde tek bana so
rumlu olmasn diye, imdi Hristiyan din kardelerini yakla
an tehlikeden haberdar etmek zorundadr.
Dolaysyla-Dounun Hristiyanl adna Ekmenik
Patriklii, Avrupa Hkmetlerine, halklarnn Hristiyan
vicdannn emirlerine ve antlamalara uygun olarak, insan
lk namna, Doudaki gvenlii yeniden tesis etmek ve
aksi taktirde gelecekte daha kt tehlikelere maruz kalabi
lecek Hristiyanlarn fiili eitliini salamak iin (Douda
baka yerlerde yapld gibi) her trl reform tedbirini al
malar iin yalvaryor. Bunu baarmalar iin, zalimane bir
ekilde kendi evlerinden srlm Hristiyanlarn evlerine
dnmelerini salamalar; bir kez evlerine salimen yerleene
ve Trklerin Hristiyan kart tutumlar sonucunda haksz
yere karlatklar btn kayplar tazmin edilene kadar
Hristiyanlan desteklemeleri.
Ekmenik Patriklii, umutsuzluun kysnda olan cema
ati adma bu any yaparken, Avrupa Hkmetlerinin kendi
sine merhametle bakacana ve bylece bir kere daha Do
uda Hristiyanlk ve uygarla ynelik saldn karsnda
kendisini savunacana dair gl umutlar beslemektedir.
Mays,
mzalar

Zulm altndaki Helenizm asndan zc olan ey, b

tn dnyay kknden sarsan ve bu frtna iinde, Rumlara
ynelik zulmn, zm ancak bu evrensel atmann so
nucuna bal olan kk bir olgu olduu Avrupa Sava
patlak verdiinde, Komisyonlar grevlerini yerine getirme
yi ve tezkerelerini sunarak Byk Glerin ve otonom ki
liselerin yardmn almay baaramad. Bu yzden, ancak
zamannda nlem alnm olsayd gerekleebilecek pek
ok umudu temel alan abalar boa kt.
Bu olgu, Ekmenik Patrikliini ok zor bir duruma sok
tu, nk ncelikle, harici mdahale olmadan mezalim so
na eremezdi; kincisi, Trkiyenin savan iine srklendi
i ve bilindii gibi, Jntrk zulmn engellemek iin hi
bir ey yapmayan, aksine, bundan nemalandklan ve Trki
yedeki Helenizmin mahv tam istedikleri ey olduu iin
onlara itirak edenlerin yannda saf tuttuu aikard.
Bu gidiat Patrikhaneyi, dorumun dzelip dzelmemesi
ne bakmakszn, kiliseleri ve okullar kapama emrini geri
almak iin bahaneler aramaya itti; yoksa, bu antagonizma-
nn srmesi Jntrklerin zalim igdlerim daha da sertle-
tirebilirdi.
Bu bahane, zevahirle dokunmadan bulundu ve bu, Tr
kiyeyi zulmleri sona erdirmeye zorlamay amalayan n
lem, sonuca ulat iin deil, zulmedilen unsur tm gc
n kaybettii zaman yaplacak tek eyin bu kilise ye okul
lar kapama emrinin geri ekilmesi olduundan geri alnd.
Bu durumdan kurtulmak iin tek bir umut vard; o da
Trk ve Yunan Hkmetleri arasnda imzalanm nfus
mbadelesi anlamalarnn menfur Jntrk zulmlerinin
srmesine dur diyebilecei dncesi ve de giriyor olduu
mcadeleye hazrlanmak iin ite birlik oluturmasnn
Trkiyenin lehine olduu biimindeki deerlendirmeydi.
Bununla birlikte, bu faktrlerden hibirinin kymeti har-
biyesi olmad. Daha en banda savaa Almanyanm tarafn
da giren ve dier yandan, Yunanistann reel konumunu bi
len Jntrklerin Yunanistan veya Trkiyedeki dindalar ve
soydalan iin aba gstermelerinin bir nedeni yoktu.
 . zellikle yabanc bir mdahale korkusunun olmad
bir srada, balam olduu ii bitirmesi kendi menfaatiney-
di. Bu nedenle, bir an bile tereddt etmediler. Almanlarn
aktif bir mdahaleleri ve ibirlikleri sayesinde savaa gir
meleriyle birlikte, zulmlerini daha sistematik hale getire
bilmek ve Trkiyedeki Helenik unsurun kkn tamamen
kazyabilmek iin, zulmlerinde srar ettiler. Bu olgu,
Amerikan-Yunan Cemiyetinin, Avrupa Savann ba
langcndan beri, Trkiyedeki Rumlara Ynelik Zulmler
balkl nc yaynnda ak bir ekilde sergilenmektedir.
 AMERKAN-YUNAN CEMYET
GENEL KONSEY
Bakan
Nicholas Murray Butler, Ph.D., LL.D.
Bakan Yardmclar
Charles W. Eliot, Ph.D., LL.D.
Jacop G. Schurman, D.Sc., LL.D.
Ynetim Kurulu Bakan Mdr
Carroll N. Brown, Ph.D. Theodore P. Ion, J.D., D.C.L.
Genel Sekreter Sayman
Constantine Voicly, J.D. L.J. Calvocoressi
(National University of Greece)

Edward D. Perry, Ph.D., LL.D. Rev. F.G. Peabody, D.D.

James R. Wheeler*, Ph.D., LL.D.
Edward Robinson, LL.D., D.Litt.
Andrew F. West, Ph.D., LLD.
William Kelly Prentice, Ph.D.
George M.Whicher, D.Litt.
Frederic R. Coudert, Ph.D
Petros Tatanis
Very Rev D. Callimachos, D.D.
(National University of Greece)
Thomas Dwight Goodell, Ph.D.
William Nickerson Bates, Ph.D
Kendall K. Smith, Ph.D.
William F. Harris
(Mass. Blge Konseyi Bakan) Miran Sevasly
* 9 ubat 1918de ld
Rev.W.H. Van Ailen, D.D.
Charles Peabody, Ph.D.
C. N. Jackson, Ph.D.
A. E. Phoutrides, Ph.D.
Raphael Demos, Ph.D.
C. R. Post, Ph.D.
Joseph R. Taylor, A.M.
Bn. R. B. Perry
P. J. Sachs
Alex. Sedgwick
Edvvard W. Forbes
C. H. Fiske, Jr.
William H. Dunbar
Herbert W. Smyth, Ph.D. Anthony Benach
George H. Chase, Ph.D. George H. Moses
William S. Ferguson, Ph.D (Washington D.C. Blge
Charles B. Gulick, Ph.D. Konseyi Bakam)
L. D. Caskey, Ph.D. Stephen M. Newman
Bn. C. E. Whitmore Mitchell Carroll, Ph.D.

Ynetim Kurulu
Carroll N. Brown Edvvard Robinson
Edvvard D.Perry Herbert W.Smyth
George M. Whicher Charles B. Gulick
Theodore P. Ion George H. Chase
Constantine Voicly George Moses
L. J. Calvocoressi Stephen M. Newman
Frederic Cunliffe-Owen John Constas
Petros Tatanis

CEMYETN AMACI

Amerikan-Yunan Cemiyeti, Amerika Birleik Devletleri va

tandalar arasnda, Birleik Devletler ve Yunanistan arasndaki
kltrel ve siyasal ilikileri geniletmek ve tevik etmek ve zel
likle, Birleik Devletlerin edebi ve siyasal kurumlan hakknda-
ki bilgilerin Yunanistana yaylmasnn arac olarak Birleik
Devletler ve Yunanistan niversitelerinde profesrlk deiimi
ni gelitirmek ve eski ve modem Helen dil ve edebiyatnn Ame
rikada eitiminin alnmasn tevik etmek ve aynca zelde Yu
nanistann, geneldeyse Helenizmin adil iddialann savunmak
amacyla rgtlenmitir.

MERKEZ OFS, 105 West 40th Street,

Tilden Building, New York City, N. Y.
PONTUS TRAJEDS
1914 - 1922
ATNA 1922
 GR

Pontus Merkez Kurulu bu Kara Kitab yaynlayarak ok

ackl bir grevi yerine getiriyor.
Uygar dnyaya Trklerin, kk ama asil Yunan milleti
ne kar yapt ktlklerin gerek tablosunu izip, aktar
mak iin sabrszlanyoruz. Bu asil milletin gemiten bu
yana yalnzca onurlarn, zgrlklerini ve uygarlklarm
korumak adna savatklar bilinir.
Yaynladmz bu brorde grlecei gibi, yasal ista
tistikler Ortodoks Patrikhanesi arivlerinden alnmtr.
Trklerin Pontus Hristiyanlanna kar iledikleri cinayetle
rin raporlar hereyi gzler nne sermektedir.
1914 ylndan beri, Osmanl Hkmeti, blgedeki ajan
lar vastasyla Anadoludan Ermenileri ve Pontus Rumlar
n tamamen ortadan kaldrmay planlayarak 1.500.000
Rum ve Ermeniyi yok etme almalarn srdrmtr.
Zavall talihsiz Rum toplumu, Tannmn evi bildikleri kili
selerinin nasl aalandna, kzlarnn nasl tecavze u
radna, bebelerin nasl analarnn kucaklarndan koparlp
duvarlara arparak ldrldne ve yal adamlarla o
cuklarn kiliselere doldurularak nasl vahice yakldklarna
tanklk ettiler. Bu emsali grlmemi vahet insanlk ve
uygarlk ddr. Yaplanlar, kendilerini Hristiyanlan yne
tecek kapasitede gremeyenlerin, iktidarszlklarn kendi
koyduklar vahi kurallarla Hristiyanlan yoketmek olarak
aklayabiliriz.
Pontus Merkez Komitesi, insanlktan nasibini alm
akll ve bilinli erkeklere, kadnlara seslenerek, uygar dn
yann zor tahamml edilebilecek bu vaheti damgalayarak,
insanlk Suu olarak kabul etmesini amalamaktadr.

Pontus Merkez Komitesi

15, Paparigopulo Caddesi
Atina 14 Ocak 1922
 STATSTKLER

Pontuslarn youn olarak yaadklar ehir ve kylerde

hem sava hem de atekes srasnda halk srgne gnderil
di, yakld, ldrld ya da kltan geirildi.

AMASYA VLAYET ve EVRES

ehirler ve Kyler R um N fus
Samsun ve Kadky (Mutasarrflk) 15612
Adatepe 470
Ulugl 165
Papaz Mahallesi 570
Pelitolu 320
Meelidz 214
Haydar 167
Glbelen 420
Yal Kiri 385 -
Seymenanton 305
Demirciky 125
Souka 180
Kara Mahmur 175
Kzl Olak 200
Maranton 153
Kelkaya 350
Ziganton 178
Karagl 673
Panayot Ua 327
Kurtalan 310
Tonaral 500
Semiz Da 458
Devgeri 609.
Kreki 127
Poylan 241
Kurken Pnar 283
Karasungur 319
Taflanky 416
Hac smail 316
Yarmanl Yatak 129
Elias (lyas) Ky 480
Sarn Pnar 625
Andrea Mahallesi 1180
Kertme 377
Songut 75
Karaperin 1508
amalan 278
anak 370
Derecik 1391
atal Armut 169
Ada 340
rakman 1022
Kavack 129
Tuzeren 278
andr 190
Karlk 250
Hayat Deresi 407
Belen 670
Toygar 280
Elma ukur 793
Topal Ua 140
mer Gl 366
alkack 166
Yellice 236
Karagl 118
Karadoklu 70
Soanl 203
Okse 960
Erikli 898
Akdoan 132
ncebel 282
Kaya Gneyi 653
Dikky 675
Kelua 171
St Pnar 335
Kzlgl 365
Kestane Sayvan 447
narl 78
Tepecik 435
Avdan 230
Atlgan 695
ardak Kiri 343
Dvecik /Sanbyk 407
Ylanl Dere /Funducak 303
San Kilise 370
Arucak 406
Moskofanton 91
Mazinolu 123
Ktekli 213
ngr 938
Tancarl 401
aml Ua 180
Avcolu 352
Teknepnar 325
San Matlun 353
Devehan 108
Krkharman 203
Alanky 205
Klack 209
Asaraaz 406
Yordanolu 152
imenli 175
Yolluca 125
Ayakl Alan 254
Tepeky 351
Gayolu 125
Daclar 127
Garip Ua 175
Ktekler 106
Korular 152
Tuzla 206
Datkel 201
Hadi Keri 75
Yarmca 125
Haydar 127
Byk 204
Suluca 150
Uzun Keri 155
Karaam 355
Domuzalan 127
Kerembe 308
Kesalu 705
pnar 256
Aa Karamk 405
Yukar 256
Pel Karamk 352
Saharca 402
Sarn 366
Alan 359
Kireli 340
Alanck 209
Mehmet Ard 215
Krkharman 410
Hca 160
Fndkl 125
aramba (Kaymakamlk) 1104
Hzrl 366
Koalan 155
Romonanton 90
Terekanton 89
Kiretepe 282
Boha Armut 236
Kazancl ardak 582
Taryeri 406
Denizcikr 158
Dikenli Yatak 260
Kam 229
Kerpili 345
Sanyurt 833
Yenice 199
Orduba 308
Kamlgl 119
Yabasan 836
Simonlar 154
Kla 325
Ketikli 121
Fnncgl 240
Klimanton 301
al 228
Kzlky 181
Kovcepnar 276
Kaman 123
Yelkn 93
Sezenanton 67
kszanton 36
Sapananton 62
nce Keri 75
Mandarl 105
Paayata 95
Gavuryurdu 234
Trapezanton 177
Yukaninik 383
Aainik 1315
Gke 241
Grgenliyatak 221
Alibey 270
Bafra (Kaymakamlk) 3822
Peluklar 431
Benli Ua 425
Devrent 575
Darboaz 467
Tuhurlar 416
Karacakla 366
Alaklar 288
Atmaca 291
Atmaca Alaam 493
Kirazl 637
Pireyurdu 471
Asmaam 745
Ksedik 558
Yermen Ua 327
Dikencik 526
Tenikli Yurdu 772
Baydurlu 269
Ormanos 975
Kavlan 254
Domuza 690
Deirmen Knei 372
Keller 313
Karacolu 180
andr 121
Yellitepe 88
Srmeli 512
Evran Ua 212
Doan Yuvas 298
Gaytalaba 765
Lenkerli 142
nklar 177
Osmanbeyli 420
Muzmelek 280
Pekirler 397
Bakrpmar 383
Balklar 297
Krisiky 582
Souk ukur 436
Silik 678
aba ukur 497
Yayla 779
Karapnar 457
Maysl 284
Domuzalan 332
Kurludam 442
Zeynel 441
Arap Ua 246
Selamalek 427
Ksemahle 245
Elmack 648
rencikba 167
Eldavut 846
Gkcesu 332
Aktekke 1011
sakl 580
Karatiken 82
Engiztepe 167
Ger Ua 534
Boyalca 341
Aaasar 632
Yukanasar 750
apkaya 834
Kzalan 466
Hdrlyas 130
Mumlu 245
Konstanti Ua 304
Yeralt 331
Gazi 207
Demirciky 309
Gazibeyli 56
Kseky 338
Culfa Hoca 351
Kavaklca 143
Metaris Ketii 230
Mstecipba 248
Aca Alan 905
Ak Knei 1005
alky 152
negazi 158
Karaky 165
Kseli Kristiyani 209
Kuzalan 405
Kumru Ua 202
Kuluhan 101
Loturos 109
Otkayas 205
Saaklar 127
Ta Ua 165
Topur Ua 155
Alaam Mdrlk 1516
Kellik 157
Aynderesi 323
Civli 216
Perkelli 393
Kara Hseyin 950
Kozkoyu 238
Takelik 76
Kelikler 254
andirlik 381
Kzlveren 446
Merdanck 193
Amasya (Mutasarnflk) 1300
Ziyara 38
Topuz 420
Abac 223
Zana 394
Fndkl 551
Merzifon (Kaymakamlk) 470
Yedikoz 151
Bayat 209
Gelin Sinisi 155
Mahmudlu 197
Osmanolu 259
Srakee 478
Kemal 538
Turasan 209
Hamam Aya 287
Karack 391
Doanl 153
Karakostalar 133
Terzili 350
Alayurt 328
Ustasaray 182
Karaaapnar 178
Kla 175
Tatarolu 263
Saharca 616
Tal Yarmca 321
Hnklar 238
Kitelik 396
Hac Ali 180
Kocaolu 320
Belenalaca 225
Camlky 161
Havza (Kaymakamlk) 293
Ali Efendi iftlii 92
Tekkearan 257
Narlk 177
Az Turasan 335
Karamise 193
Kosrof 906
Yazbasan 348
Kozolu 923
Kenek 136
Eskiyren 102
Karacren 224
Siky 257
Hac Dede 375
ayrz 490
Kovani 143
Aydodu 307
erefeli 166
Tahna 385
Taoluk 54
Elmalca 328
Domuzalan 347
Orfan 447
Derecik 236
Porsukalan 159
Emircik 359
Kpecik 115
Kremlik 156
Kavack 387
Ahyurtba 72
zsiz 350
Yazc Mahmut 157
Dikenli 175
Kuzmaran 109
Tumaky 88
epni 287
Dereky 707
Boha Armut 102
Kupakl Esme 398
Vezirkpr (Kaymakamlk) 325
ncirli 184
Ersandik 668
Sarack 492
Kaya Arkas 70
Kaplan 304
Sleymanky 415
Patsas 249
Bck iftlii 405
Gonca 353
Hacyurt 182
Yolucaalan 269
Alan 581
Krkharman 778
Mermer Alt 425
Ilca 154
Yelkaram 384
Kreslik 444
Alanck 220
Kavaklca 113
Yekalan 549
Katralan 605
Tepeky 461
Hac Keri 436
Karapnar 225
Kzlaralan 245
Pinga 128
Kazda 217
Bayat 212
Ozans 83
Pitecik 174
Kavak (Mdrlk) 250
Koluca Al 340
Ylanre 187
Karamu 583
Teknecik 397
Karaam 358
Zoolu 390
Semis 766
Sinop (Mutasarrflk) 3768
Profit Elias (lyas) 590
Karacaky 269
Yukanky 493
Desisdere 218
Kerze 645
Domuzalan 506
Morza 441
Halas 193
Yama 221
Tayca 486
Ayandon 203
 Tsse 366

Toplam 157078

Grld gibi Amasya Vilayetinde toplam 157078 H

ristiyan yaamaktayken bunlardan yalnzca 23000i sa
kalmtr. Sa kalanlarn ne durumda olduklarysa aada
ki listede belirtilmitir:

1) Samsunda sadece 12 yan altnda erkek ocuklar, ka

dnlarn yansra 65 yam am yal erkekler... 7000 kii
2) Sinopta ve evresindeki yerlekelerde kadnlarn ve
ocuklarn toplam...... 4000 kii
3) Srlp sa kalanlar....... 2000 kii
4) Byk felaket balamadan yurtdma gitme ansn
yakalayanlar....... 2000 kii
5) Kym balamadan Samsun-Bafra arasndaki dalara
kanlar, yani daha batan souk ve alk nedeniyle lme
mahkum olanlar....... . 8000 kii

toplam 23000 kii

Yani sadece Amasya Vilayeti ve evresindeki vahi kat

liamlar sonunda 157078 kiiden 134078i yok edilmitir!
NKSAR (TOKAT) VLAYET VE EVRES

(Ordu kazas)
Ordu 8750
Vona
Teke
Cason
Femek
Kayaba Haydar
Alanck
Oluklu
Artuk .
Ovackur
Anduz
Aya Antonyus ) 6689
Kk mer
Tepeba
ilikkran
Kzltuz
Kazancl
Elezky
Yenipazar
Kzlot
Uzun Ali
Semen
Ahrl
Beyalan
Sason 375
Tepemili 67
arl Yatak 62
Keilisi 150
(nye kazas) 16093
 nye 3100
Kiretepe 346
Dereba 490
Kyarz 608
Dzmee 583
(Terme Kazas) 21220
angerisi 612
Cilar 540
Limandere 560
okde 534
(nebolu Kazas) 23466
inebolu 269
Bartn 1418
Acdinon 652
Karaca 367
Askordasyon 170
(Cide Kazas) 26342
Cide 284
(Fatsa Kazas)
Fatsa 590
Toplam 27216

Kontrol altna alnanlarn mal varlklar el konulmu,

srlmler, tecavze uramlar, ala mahkum edilmi
ler ve kltan geirilerek yok edilmilerdir. Srgne gn
derilenler ise souk ve alk nedeniyle lmlerdir.

TRABZON VLAYET VE EVRES

(Tirebolu ve kazas)
Tirebolu 2300
Kiliseporon 135
(Elevi Kazas) 2435
Elevi 1250
 (Rizeli Kazas) 3685
Rize 2000
(Akaabat Kazas) 5685
Platana 1900
Kaleyuna 460
Fiz 472
Karzea 438
Kalliera 238
Struki 513
Mersini 515
Ard 465
Fisera 330
Franglandon 122
(Srmene Kazas) 11688
Kinonissa 2245
Karakuzu 776
Mekzeci 507
Cikoli 1096
Mlkanton 528
Hamurkanton 632
Assu 850
Halaniki 280
(Of Kazas) .18602
Viga 306
Kofika 135
Krisitza 430
Lekka 34
(Trabzon Kazas) 19507
Kiladi 750
Durha 630
Munta 465
Argali 402
Karluki 420
Komera 140
 Kula 570
Samaruza 345
Megali (Byk) Samaruza 660
Otsa 270
Sessera 310
Fantak 170
(Toril Kazas)
Ve Dier Yerler 24619
Cemaatler 13815

Toplam, Yekun 38434

Mallarna el konularak srgn edilmiler, tecavze ura

m, kltan geirilerek yok edilmilerdir. Srgne gidenle
rin byk ounluu ise alk ve souk nedeniyle lmtr.

GMHANE VLAYET VE EVRES

(Torul kazas)
Koroniksa 575
Nancero 280
Amvrikyon 1380
Fityana 356
Papavram 287
Sarantar 850
Nedcuk 289
Hopsia 570
Goyi 340
Fetikes 1650
Mavrena 249
Akal 286
Gargena 802
Desmena 380
Simikli 2508
Smripapa 820
Serpisky 220
Avliyana 798
Adissa 835
Aztaber 420
Mankadyon 387
Deyvarla 248
Cimbrika 359
Riyakyon 450
Paleohorion 285
Haviana 797
iti 465
Demirciky 350
Colahana 405
Palayia 380
Murdksani 370
Kanak
Kelenton
Derena
Loncon
Almis )2300
Kaliz
Ayanis
Simera
Ramatanandon
Masanandon
(iran Kazas) 20690
Yukar Tarsus 950
Aa Tarsus 658
Belen 496
Ulueyran 315
Mavrolit 405
aul 358
Zimon 398
Cunbatur 185
Papusi 305
aputlu 297
Pincandon 155
Duman Oluu 469
Somki 240
Paroci 204
(Kelkit Kazas) 26125
Tangar 270
Siyon 258
(Tirebolu Kazas) 26653
Karakaya
Erseil Maden
Ake Kilise
Urudca Maden
Devekli
Nial
Kurtbeli
Ada Byk
Adadz
Karaerik
Aalk Maden
Lahana Maden
Sakhelva
Yaldere
Hapsa ayr
Manastr
Gebe Kilise
arhrak
Yeniky
Meksen
Sat Maden
Eselli Maden
Cimahandon
Elevi
Cikmen
Rum
Soukdam
Rakan
Belecik
Bolakl
Balan
Omalohori
Ormanohori
Liyamlatinon
Livadya
Kara Gkeli
Yirlik Maden
Kzlkaya
Gozonik
Aslanck
(Giresun Kazas)
Krharman
Armutalan
Kotilya
Ayanni
Cal
Divliz
Keyirez
Kukaya
Sarayck
Yolaz
Kasyopi
Divan
Yamurca Maden 35000
Prassari
Dereli
Karal
Yoma
Kayahisar
Melili
Corleyik
Demirciky
Kale Gneyi
Kuzviran
Tepeky
Pazar Maden
Abdalpazan
(Bayburt Kazas) 61653
Halva Maden 350
(Akda Maden Kazas)
Karabir
Kullak
Halhac
Akta
Pazatak
ikrizi
Glpmar
Datderesi
Kayolu
Yediehri
Kadkla
Turgut
Uluca
Tekeknei
Elmal
Keysseri
Kukaya
ahindere
Evci
akal
Hopuz
Dokuz 2579
 Bahecik
Sakeaka
Karacren )
Toplam 64582

Mallarna zorla el konmu, srlmler, tecavze ura

mlar, alk ve souktan lmler; kltan geirilerek l
drlmlerdir.

MAKA VLAYET VE EVRES

(Torul Kazas)
shananton
papanti
Pistofanton
Tersanton 4810
Zumacanton
Pinatanton
Kozlarandon
(Maka Kazas) 4810
Yananton 279
Daniaha 611
Kostordos 206
Hortokopi 123
Muntandos 205
anoya 209
Salnoy Tersa 953
Spilya Havan 402
Gmhane ve evresi 8350
(Yomra Kazas) 16148
Kospidi 1137
Skopya 194
Toplam 17479

Mallan ellerinden alnarak yok edilmilerdir. Srgne

gnderilenler alk ve souktan lm dierleri kltan ge
irilerek ldrlmlerdir.

EBNKARAHSAR VLAYET VE EVRES

(arki Karahisar kazas)

Valcana 1510
Trubcu 1058
Hahavla 456
Alisor 889
svahan Mahallesi 726
Kalecik 155
Essola 175
Feyleri 807
(Mesudiye Kazas) 5776
Anastos 705
Kaml 955
Aliksis 225
Hinciri 550
(Kercene Kazas) 8211
Kadky 950
Refahiye 4512
Kondilya 610
Pistur 607
Alacahan 749
Mondolas 550
Mentemeli 450
(Ebe Kazas) 16684
ncn 650
Pazarbeli 450
Kzkl 750
amlkale 450
Dereky )
Kytepe )
 Armutayan
Kayalkaya
Cetura 2464
Glali
Celep
Kayatepe
Murassi
Ovack
Kurba
Toplam 21448

Malvarlklarna el konmu, srgne gnderilmiler, te

cavz, alk ve souktan insanlarn byk ounluu l
m; dierleri de kltan geirilerek yok edilmiler.
 KLSE VE CEMAAT KAYITLARINA GRE
KIYIMA URAYAN PONTUS RUMLARINA LKN
GENEL TABLO

VLAYETLER CEMAATLER KLSELER OKULLAR KATLEDLENLER

Amasya 400 603 518 134078

Niksar 95 135 106 27216.
Trabzon 70 127 84 38434
Tokat 145 182 152 64582
Maka 41 53 45 17479
ebinkadahisar 64 74 55 21448

815 1134 960 303238

Bu tablodan anlalaca gibi, her ynyle yaayan, ha

yat dolu 815 yerleim biriminin tamam yok edilmitir.
1134 kilise ve 960 okul soygunlar sonucu tamamen boalt
lr ve yaklr. 303238 kiinin tamam eitli ikence yn
temleri uygulanarak, aslarak, yaklarak ldrlmtr.
Srgne gnderilenler ise souk ve alktan birer birer yok
oldular. Kavak, Cmbhan, Selamelik ve Kzalanda ke
simlere ans eseri tank olanlar grdklerini ifade etmede
zorlanmlardr. Karaperin, Tekkeky ve M erzifonda
Fransz okulu ve evresinde, Amasyada tam bir soykrm
yaplmtr. Kemalist ya da ttihat Trklerin Rumlara
yaptklar ktlk ve ikenceler baz noktalarda 1915te Er-
menilere yaplanlardan bile korkuntur. Kavak kasabasn
daki kymdan geriye bir tek yal adam kalmt. O da sek
sen yandayd. Havzada kadn ve ocuklar nehir boyuna
srdler sonra hepsini ldrp nehire attlar.
 1921 HAZRAN, TEMMUZ VE AUSTOS
AYLARINDA PONTUSLU RUMLARA YNELK
TRK ZULMLERNE DAR BRKA KISA NOT

Trabzon-Srmene-Rize

1911 Temmuzunda, 16 ila 50 ya arasndaki hemen tm

erkek nfusu srgn edildi. Yolculuklar srasnda ou bo
azland.

Tirebolu-Giresun Bulancak-Ordu

Kan iiciliiyle nl Osman Aa, ahalinin ileri gelenle

rinin byk ksmn ldrdkten ve servetlerine el koyduk
tan sonra, Temmuz ay boyunca erkek nfusu Harput, Ma-
muret-l Aziz ve Elbistana srp gzel kadnlar ete
mensuplaryla paylat. Bu talihsiz insanlarn ou cadde
lerden geirilerek dalara gnderildiler. rlplak brak
lan kadnlar ve ocuklar alktan ldler.
Tirebolulu 2500 Rumdan sadece iki yz kadn ve ocuk
ve Giresunlu 14,000 Rumdan da sadece 4000 kadn ve o
cuk hala hayatta.
Osman Aa tarafndan istila edilen Fatsa ve nye san
caklar da ayn mezalimlerden ac ekmitir.
 Samsun-Bafra Sanca

Bu kazada imha eylemi ok daha sistematik ve ok daha

zalimane gerekletirildi. Erkek nfus be kafile halinde
tehcir edilmi olup ilk kafile 2000, kincisi 1901, ncs
2000 civarnda ve drdncyle beincisi 500 ve 620 kiiy
di. Bu kafileler Samsundan 8 saat mesafedeki Kavak kasa
bas yaknlarndaki bir tepeden aa inerlerken, Trk refa
katiler anszn ate atlar ve bylelikle birinci kafileden
330, ikinci kafileden 660 erkek ld. Dier kafilelerin ka
yplan hala bilinmiyor. Her eylerini kaybeden, hatta giysi
leri bile alman hayatta kalanlar, adeta hayalete dnm hal
de Malatya, Harput, Mamuret-l Aziz ve Elbistana srl
dler.
Samsundan drt saat mesafedeki akall ky'nde Os
man Aa (erkekleri nceden tehcir edilmi bulunan) kadm
ve ocuklann kydeki baz evlere kapatlmasn emretti;
orada da canl canl yakldlar.
Kavak kynde de ayn sulan iledi; seksen yamda bir
yal kurtuldu.
Havzada kadm ve ocuklann hepsini nehrin kylarna
gtrtt, katlettirip nehre attrd.
Bu blgede bulunan tm Yunan kyleri kl olmutu. On
sekiz tane yeni gelin ve gen kz Osmanaa denilen bir
haydut ve adamlan tarafndan karld. Gnlerce, geceler-
ce tecavz edildikten sonra zorla bir eve sokulup evle bir
likte canl canl yakldlar.
Merzifonda Osmanaa ve arkadalan, Rum ve Ermeni
mahallelerini atee verdi. Mahallelerde yaayanlar evlerin
den lgn gibi frlayp kamaya alyorlar ancak ya acma
szca ldrlyorlar ya da silah zoruyla yanan evlere geri so
kuluyorlard. Bu vahi uygulamada kadm, kz, yal gen ya
da ocuk aynm yaplmyordu. Ama herkesi yok etmekti.
Bu felaketten sa kurtulabilenleri bekleyen ise alk, salgn
hastalk ve lmd.. Samsun civarnda da grnt aynyd.
Yani tm kyler yaklm, yklm kl edilmiti. Rumlarn
mallan alnm, gen kzlar, gen erkekler alaka tecavz
lere uram ve dalara doru srlm-lerdi. nsanlarn bir
ksm ise bu vahi Trklerin eline dmektense intihar etme
yi yelemilerdi. Bu nedenle pek ok ebeveyn kendi z kz
larn ve ocuklarn elleriyle ldrmlerdir.
Bafrada, her erkekten 50-200 lira alndktan sonra, er
kek nfusu srdler ve kasaba yaknlarnda bir hafta iinde
200n katlettiler. Srgn tamamlandktan sonra askerler,
Trk kyllerle birlikte Rumlarn ev ve iyerlerini talan et
tiler. Soygun birka gn srd. Katliamdan kaan kadm ve
ocuklann ekmekleri bile yoktu. Hastalk ve alk toptan
imhay tamamlad. Samsun civanndaki Rum kyleri yakp
ykld; Rumlann servetleri talan edildi, bakire kzlarn ve
olan ocuklannn rzna geildi ve dalara srldler. o
u, Trklerin eline dmektense intihar etti. ou anne-ba-
ba, aym nedenle, ocuklann ldrd.
B n:veriler grg tanklarnn anlattklan dorultusunda,
Atinadaki Pontus Kurulu tarafndan hazrlanmtr.
Atina, 17 Ekim, 1921
 YUKARIDAK NOTLARA YAPILAN BAZI EKLER:

Pontus toplumunun sistematik yok edilmesi eylemi hala

srmektedir.
Samsuna 27 km uzaklkta bulunan Alaam adl kk
yerlekede bulunan 1600 kadn ve ocuk yrenin ilerine
doru srlmt. Alaama 127 km uzaklktaki Boyabata
byk zorluklarla ulamlard. ou hastalk ve ikence,
sonucu lmt. Gzel gen kzlar ve kadnlar toplulua
elik etmekle grevli polislerin saldrsna uruyor ve top
luluk nnde rzlarna geiliyordu. Bu topluluun gidecei
yer, Ankaraya 120 km mesafedeki Osmanckt.

Alktan lenler

Hapis cezasyla gzleri korkutulan evre halknn, sr

gn edilenlere ne olursa olsun ekmek vermeleri ya da sat
malar yasaklanmt. Yani bu zavalllar a braklarak l
me mahkum ediliyorlard. Ky sokaklarnda dileniyorlar
ve Trklerin vicdanlarn yumuatmaya alyorlard.
Trklere gelince, bu zavall insanlarn birer birer ldkleri
ni izlemek onlara byk zevk veriyordu. Kurbanlarnn
lm onlar iin bir tr tatmindi sanki.
Bafrada bir yetimhanede alktan len 17 yetimin ce
setleri ortalkta braklmt. Bir sre sonra cesetler koku
maya ve rmeye balad. Koku dayanlmaz boyutlara
ulanca Trk yetkililer bir ukur kazlp hepsinin birden o
ukura atlmasn emrettiler ama yine Rumlara bilinli say
gszlk etmek adma bu toplu mezar Rum mezarlnn or
tasna kazdlar. Yol kenarlarnda onlarca kk ocuk cese
di, boyunlarna ip geirilerek birbirlerine balanm va-zi-
yette braklmt.
Atina, 25 Eyll 1921
 BAFRA KATLAMINDAN KAAN VE TRAKYADA,
SA KURTULMAYI BAARAN 100 K LE
BRLKTE YUNANSTANA GDEN BR GEMYE
BNEN BR GRG TANIININ FADELER
IIINDA BAFRA TRAJEDS

5 Temmuz 1921 de Mslman kyllerden oluan 10.

000 kiilik bir grup, Mslman kyllerin de katlmyla,
Bafrada Rum kylerine saldrmaya baladlar. Daha sonra
bu saldrlar inanlmaz boyutlara ulat.
Bu olaylar asl balangc ayn yln 5 Haziranma uza
nr. Rumlara ate ederek ldrmeler, yargsz infaz ederek
Rumlar asmak, evlerini soymak, atee vermek hi durma
dan ve artarak sryordu. Bu sre zarfnda Rum kyleri ta
nnmaz hale geliyordu. Yani ykntlara dnyorlard...
Bu olaylar srasnda ok az sayda insan vahi Trklerin
acmasz uygulamalarndan sa kur-tulabilmitir. 250 kii
nin yaad bir Rum ky olan Mumlu (Bafraya saat
uzaklkta)halk acmaszca kurunlanmtr. Zigalolu adl
kiinin evinde yaayan insanlara da ayn ekilde nce ate
edilmi sonra, hepsi evle beraber yaklmtr. Srmeli, Ak-
ky, Kzlgl, Ada (Samsun blgesi) da Mumlu ile aym ka
deri paylat. Bazen yaplan vahetler karsnda Trk as
kerlerden baylanlar oluyordu ama hemen komutanlar ta
rafndan yeniden, kaldklar yerden grevlerine devam et
meleri isteniyordu. Bu felaketten ans eseri sa kurtulabi
len baz Rum kyller delirdiler ve Bafra sokaklarnda pe
rian ldler. Bafrallar bu zavalllara yardm etmekten
acizlerdi nk onlar da ayn kader beklediinden, onlar
da kendilerini kurtarma abasndayd. Hkmet bu olan bi
tenlere son derece duyarszd. Bafra Vali muavini Cemil
Beye (baarl olursa!!) byk araziler vaad edilmiti. Ce
mil Bey ise; Bafrallan Sizleri hibir tehlike beklemiyor,
szleriyle kandryordu. Her zaman olduu gibi iler tam
tersi oldu ve Trklerin onursuz olduklar bir kez daha orta
ya kt.

BAFRALILARIN SRLMES

1921 ylnn Haziran 5-18 tarihleri arasnda kalan za

manda bir Cumartesi sabah, Bafra ehrinin etraf, silahlan
m Bafral Trkler, Lazlar, Amavutlar ve jandarma kuv
vetleri tarafndan kuatld. Daha sonra aniden hzl bir e
kilde Hristiyanlarn bulunduu blgeye saldrdlar ve aile
lerin erkeklerini yakaladlar. Onlan esir aldktan sonra da
polisler ve devletin adamlar evleri yerle bir ettiler. Bu
olaylar srasnda Rum kadnlarnn gsterdikleri cesaretin
boyutlar szcklerle anlatlamaz. Saklanmay baarabilen
erkeklerin yerlerini renmek iin kendilerine uygulanan
her trden ikenceye dayanarak lmek pahasna kocalar
nn giz-lendii yeri sylemediler. Bu arada erkeklerden bir
ksm da komular tarafndan korunmu, gizlenmiti. Bu
sayede, az sayda da olsa baz erkekler Trk polisinden
kurtulmutu. Yakalanan bahtszlarn bir blm ise kilise
nin avlusuna gtrlerek kurunlanm, geriye kalanlar da
rlplak soyularak nehrin te yanma gtrlmler, ora
da a braklarak lme terk edilmilerdir. 535 kiiden olu
an bir baka erkek grubu ise srt srta balanarak Elezli
kynn Suludere mevkiine gtrlerek oradaki kiliseye
hapsedilmilerdir. Bu hapsedilenler arasnda din adamlar
ve yrenin ileri gelenlerinden Murat Celepliolu ile Basid
Karasavolu da bulunu-yordu. Kilisenin anahtarlar Bafra
vali yardmcsna teslim edilmedi!Bu arada Nevrisin Meh
met ve Tiralzade Mehmet adl kiiler stlerinden aldklar
emir dorultusunda tepeden trnaa silahlanarak kiliseyi
kuattlar. lk i olarak esirleri soydular yani anadan do
m a hale getirdi-ler sonra da deerli eyalarna el koydular.
Kilisenin ana giri kapsnda yedi tane rahibin kafa-sn
balta ile uurarak ldrdler. Papayanni adl bir dier rahi
bin, kendisini bekleyen kaderi bilerek gerekletirdii ce
naze treni, herhalde insanlk tarihinin en trajik cenaze t
renidir. Yedi rahibin katledilmesinin ardndan, bu silahl ki
iler, kilisenin duvarlarna trmanp avludakilere ate at
lar, ldremediklerini ise ieri girip snglediler ya da bal
ta ile balarm kestiler. Nikola Yordanolu adl ehit, balta
ya da sng ile ldrlmek yerine ate edilerek ldrle-
bilmek iin cebindeki son paray katillere vermeyi teklif et
ti. Yukarda yazlanlar muci-zevi ekilde yaral olarak ka
may baararak Yunanllarn gizlendii Canik dana ula
may baaran bir kurban tarafndan yazlmtr.

KNC KAFLE

500 Bafral Rumdan oluan bu ikinci grubun iinde Jorj

Kuzlu ve Kiryako Solomonolu adl o gnlerin nl iki
tccan da vard. Bay Kuzlu, kafas kesilerek ldrld ve
kesik ba vali yardmcsna gtrld. Geri kalanlarn tm
Selamelik kynn kilisesinde nce kurunlandlar sonra
da yakldlar. Bu rapor, olaydan tesadfen kurtulup kama
y baaran tanklar tarafndan hazrlanmtr. Ayn gnlerde
dier yandan da evler hzla tahrip ediliyor ve ierde gizle
nen olup olmad aratrlyordu. Aslnda gizlenenlerden
yakalananlar panie ka-pldklan iin katillerin eline d
yordu. Vali yardmcs durmadan gizlenenlerin derhal orta
ya kmasn Ve otoritelere teslim olmalarm emrediyordu
ama neyse ki bu erkeklerden bazlar yine de geceleri gizli
ce kap, Nepyen damdakilerin yanma ulamay baard.
Ne yazk ki bunlarn bir ksm akllarm yitirmiti. Tabii bu
kalar srasnda pek ok erkek ldrld.
Nepyenlilerin yardm ile 500 kadar kadn ve ocuk kur
tulmutur. lerin birden deimesi kar-snda(yani kurtu
lanlarn varlndan haber alnca!!) Vali, erkekler konusun
da yeni bir plan gelitirmeye karar verdi:Erkeklere askerlik
grevi arsnda bulunacak, genleri alkoyup di-erlerini
srgne gnderecekti. Yalan 15-35 arasndaki 500 civa
rnda gen erkek bu tuzaa derek askeri makama teslim
oldu. Tabii hemen tutuklandlar. Grntlerini beenme
diklerini ise srgne gnderdiler. te bu grup da nc
kafiyeyi oluturdu. Srgne gnderilen ve 680 kiiden olu
an bir grupta ise Bafrann ileri gelenlerinden olan u
isimler bulunuyordu:
Banker Demostenes Dilmitolu, Abraham Mavrides,
Pantelakis Azolu, Aristides Hac Sava vs. vs. Bu insanla
rn byk ounluu tccarlardan oluuyordu. Kurban
edildikleri yer ise Ko-casu kynn kilisesiydi. Bu nc
kafileden hi kurtulan olmad iin hangi yntemle ld
rldkleri bilinmiyor.

DRDNC KAFLE

Bu son grup sadece 35 kiiden olumutu ve aralarnda

Anastasios Azolu ile Konstantin Azolu adl tccarlar bu
lunuyordu. Kendilerine Maram Elbistan adl blgesine s
rlecekleri sylendi ancak oraya sasalim varacaklan ko
nusunda da garanti verildi. Trklerin neden verdikleri sz
tutmayp ikiyzllk ettikleri ve kana susam bir eklilde
tm Rum toplumunu yok ettii hibir zaman anlalama
mtr.
Rum halknn ortadan kaldrlmasndan sonra Trkleri
vahetinin boyutlar bym ve acmaszca Ermenilere
saldrmaya balamlardr. Avrupa savalarla urarken
ruhlan kana susam olan Trkler planl bir ekilde yok et
me ilemlerini srdrdler.
Erkeklerin yok edilmesi, szcklerle tarif edilemeyecek
vahetlerle bitirildikten sonra bu kez kadnlara ve ocuklara
yneldiler. Ne tr hainlikler ve vahetler yaptklarm tekrar
anlatmaya gerek yok. Yalnz unu sylemeliyizki, kendile
rinden (yani aym dinden) olmayana kar kin duyuyorlard.
Karlarndaki bu insanlar yok etmek iinse akla gelmeye
cek yntemler gelitiriyorlard. Bafra kiliselerinde yaklak
1000-1500 kadn ve ocuk ldrld. Tabii ldr-meden n
ce bu insanlar a susuz braktklarn biliyoruz. Birkai para
yiyecek elde edebil-mek iin insanlar evlerinden, mallarn
dan vazgetiler. Yine de kendilerini bekleyen sondan kurtu
lamadlar. Akllarna esti, ilerinden bir grubu hayvan gder
gibi Kastamonuya srdler. Trkler insanlar kltan geir
mek iin yamurlu gnleri tercih ediyorlard.
Yaplanlar zetlersek; mallara zorla el koymak, kltan
geirme, insanlk d ikenceler, kadnlarn ve ocuklarn
srgne gnderilmeleri, akla gelemeyecek her trl orta
dan yok etme yntemleriyle Bafra ve evresindeki Rum
halk yok edilmitir.
Bafra ileri gelenlerinden John Dilmitolu, Trakyaya
kamay baarmtr.

13 Ekim 1921 Atina

 PONTUSUN NYESNDEK TRAJEDK OLAYLAR

Grkemli Bafra kentinin imhasnm tamamlanmasndan

sonra Trkler yamalarn Srdrdler.
Eyll 1921 de Mustafa Kemalin gruhlar nyenin
neredeyse tm erkek nfusunu katlettiler. Bu kymdan
kamay baarabilen erkekler zulm, souk hava ve yiye-
ceksizlik yznden nnde sonunda lecekleri dalara ka
tlar.
Trk jandarmalar gizlendikleri maaralardan kmaya
zorlamak iin orman atee verdiler.
Resmi makamlarca rgtlenen bu katliam sonucunda
Mustafa Kemalini kalan ocuk ve kadnlarn tehcir emri
yerine getirilmi oldu. Kadnlar kendilerini bekleyen kade
rin farkndaydlar ve nl zorba Osman Aamn eline d-
mektense Giresunlu bakireler gibi intihan tercih ettiler. K
k oullarm barlanna basarak deniz kysndaki bir ka
yala trmandlar ve kendilerini uurumdan attlar.
Pontus Merkez Komitesi
Paparigopoulo Street 15
Atina 1 Aralk 1921.
 SAMSUNDA YAYINLANAN 25 EYLL 1921
TARHL TRKE EAL GAZETESNDEN
ALINMI LSTE.

lme mahkum edilip infaz.gerekletirilenler:

Bazilyos Papadopulos, gazeteci

Elefter Tersimanolu, tccar
K. Konstantinides, reji grevlisi
Loreantios Tacolu
Aleks Karalambolu
Haralambosolu Gergi(Bafra)
Greg Gregoriades, tccar
Aleks tigarolu, tccar
Teolog Dimitriades, eczac
Teajen Enfiyeciolu, tccar
Krist Kristoforides, eczac
Sabbas Antonolu, tccar
lyas Panayotlu
Teodor Cankolu
Karpaserirolu
Panayotis Kandelanaptis
Kostantin Papazolu, sigortac
Perikles Nikolaides, tccar
Platon Yelkenciolu
Sokrat Skonderolu
Temistokles Antonolu
Jorj Pirolu
Nikolas Teololu
Hacis Sinekolu
Kostantin Hacis Karalambolu
Kostantin Sinekolu, ziraat
Kristos Jeorolu, kahvehane sahibi
Stavros Kuzumcuolu
Dimitri Aleksiades, tccar
Temistokles Ksityas
Sofokles Antavalolu, bankac
Haralambos Pantelolu, tccar
Paris amlacis, doktor
Jorj savuzolu, tccar
Jorj Savaolu
P. Papadopulos, Osmanl Bankas mdr
Jorj Yelkenciolu, tccar
aral Gregoriades, doktor
Pol Rafaelolu, doktor
Nikol Yordanolu, reji grevlisi
Jan Burdenolu, tccar
Anestis Melides, tccar
Jan Antavalolu
Antuan Hac-Antonolu, tccar
Anastas eteciolu
Dimitri Papazolu, doktor
Antuan Cinolu
Pantelis Arzolu, tccar
Yordan Katemciolu

Gyabnda lme mahkum edilenler

Teodor Arzolu, eski bakan

 Simeon tikarolu, tccar
Paraskevyas Yelkenciolu
Demosten Lazarides, tccar
Atanas Bravos, doktor
Joj Bekyaris, bakent ynetiminde grevli
Pol Sumcuolu, profesr
Ail Ataktides, sekreter
Aleks Patzalides
Amas Germanos, Patrik
Teologos Mihailides, tccar
Ektor Deirmenciolu, tccar
Jan Zaharopulos
PaulPavlides

15 yl zorunlu almaya mahkum edilenler

Greguar, reji muhasebecisi

Simeon Pavlides, avukat
Basil Maratanglis, cezaevinde ld
Blias Charitides, eczac
Georges Haci Antonolu
Lazare Sabulolu
Stavros Arzumamulolu

Cezaevinde lenler

Zilon Evthemios, piskopos

Andr. Kollaros
Pantelis, vilayet katibi

Amasyada lme mahkum edilip infaz edilenler 8 Eyll

1921

Charalampe Tacaloi
Kuyumcuolu
Theocharidis
Youvanaki
Georgi
Lambrianos
Anastage
Symeonaki
Symeon Ananiadis
Paul Panaolu
Lazare Terziolu
Horhorolu
P. Ovitaolu
Stavros Higalas
Vassilolu
Philippe Theophilidis
Isaak Tokatlolu
Treophilidis
Loidas
Georgias Papamarolu
Konstantin Minaolu
Sava Polikronolu
Minas Yaniolu
Stavros Totikolu
Christos Yaneolu
Hercule Telnayolu
Jean Yorgiolu
Anesti Kirakolu
Constantin Nikololu
Jourdain Lefterolu
An. Konstantinolu
Mustache Michailolu
Christos Haciolu
Photas Lazareolu
Hac Dimitri Yaneolu
Georges
Basile Anastasolu
Dimit Yaneolu
Philippenin olu
Hampo Constantinolu
Kyriaco Lazarolu
Jean Dimitrolu
Pericles Papailialolu
Charilaos liaolu
Basil Kyriacolu
Sava Timolu
Elie Yarolu
Georges Constantinolu
David Kyriacolu
Kyriaco Yaneolu
Emanet Savaolu
Sava Constantinolu
Paul Vassilolu
Georges Uzun Savaolu
Eftimios Aliacozolu
Christos Aliacozolu
Georges Carassavaolu
Josephe Constantinolu
Anesti Hacolu
Eustache Constantinolu
Athanasse Totorolu
Anesti Michailolu
Panicaolu
Yani Panagiotolu
oakim Savvaolu
Emmanuel Haciolu
Paras Savaolu
Christos Pavlosolu
Georges Stavrosolu
Stavri Lefterolu
Theodore Lefterolu
Georgesolu
stil
Christo liaolu
Panagiote Paviolu
Kyriaco Tororolu
Youvan Yaniolu
Benjamin Caloudiolu
Lazare Cabrilolu
Gabrielin olu
Cyriaco Simonolu
Theogon Kiryaolu
Stavros Yordanolu
Georica Dimitrolu
Ermeniler
Mikirdi Topaolu
Nian Kirkorolu
Avedis Garapetolu
 SAMSUNDA YAYINLANAN 4 EKM 1921 TARHL
TRKE E A L f GAZETESNDEN ALINMI LSTE.

lme mahkum edilip infaz gerekletirilenler:

1) Maty Kofdes, Osmanl hkmeti parlamentosunun

eski bakanlarndan.
2) Nikolas Kaptanides, Trabzon Epohi gazetesinin sa
hibi.
3) Aleks Akritides, sanayici.
4) Joj Teodoru, Giresunda toptanc.
5) Jurden, Kaptan Yaninin olu, Giresunda toptanc.
6) Jan Konstantinu
7) Jorj Pavlu
8) Spiros, Kaptan Yaninin olu, ehir ynetimi sekreteri.
9) Abraam Tokatlidis, Orduda toptanc.
10) Epaminondas, Ordulu Hac Gregoryunun olu.

Gyabnda lme mahkum edilenler:

1) Trabzon Metropoliti Monsenyr Krisantos

2) Neosezar (Yenisezar) Metropoliti Monsenyr Poli-
karpos
3) Tokat Metropoliti Monsenyr Lavrentyos
 4) C. Konstantinides, Giresunlu(daha sonra) M arsil
yada banker
5) Aristod G. Neofitos, Giresunda gazeteci
6) Miel Mavrides, Giresunda toptanc
7) Pelopidas Kuridis
8) ar. Hac Elefteriadis
9) Aristid Delikaris
10) Konstantin Atmacidis
11) Leonidas Yassonidis
12) Nikolas Yassonidis
13) Leonidas Atmacidis
14) Sava Mihailolu
15) Jorj
16) Jorj Galevopulos
17) Jan Elefteriadis Giresunlu
18) Teodor Amirzolu
19) Dr. aralamp Ordulu
20) ekeryadis, Ordu Osmanl Bankas mdr
21) Temistokles Pastiadis
22) Pol Mavridis
23) Papa Teodor, Patrik yardmcs
24) Konstantin, Papa Teodorun olu
25) Miel Galinos doktor.
26) Papa Yoahim, Ayval Apolloniades papaz

Pontus merkez konseyi yaymdr

 Ekmenik Patrikhane

KARA KTAP

Mtarekeden 1920 Sonuna

Kadar Trkiyedeki Rum
Halknn ektii Aclar

eviren: Adnan Kymen

 PONTUSTAK RUM NFUSUN AHADETLER
1914-1918 Birinci Dnya Savanm sona ermesinden
sonra, Almanya ve dier ittifak Glerinin yannda yer
alan ve (Yunanistann da dahil olduu) tilaf devletleri ta
rafndan yenilen Trkiye, 1918 Ekiminde, Mtareke imza
layan ilk lke idi. Mtarekenin imzalanmasyla, 1920 yl
sonlarnda bu kitabn yaynlanmas arasndaki srede, yani
yaklak 2 yl iinde, yalnzca bu kitapta anlatlan baz Pis
koposluk blgelerinde zalimce katledilen Trkiyenin Rum
Hristiyan vatandalarnn says, mevcut kaytlara gre 2,
500den fazlayd. Trk merkezi otoriteleri tarafndan karar
latrlm, planlanm ve ynetilmi olan bu vahi eylem
ler, Trklerin kontrol altndaki topraklan Mslman ol
mayan vatandalardan temizlemeyi hedefliyordu. Bu vahi
katliamlar bir soyknm oluturuyordu ve 1890-1914 yllan
arasnda Trklerin idaresindeki blgelerde sistemli bir e
kilde, "Trkiye Trklerindir" doktrinine uygun olarak, tek
rar tekrar ilendi. Bu sulan ileyenler daima iz brakma
mak ve sulayc kantlan rtbas etmek iin ok dikkatli
davrandklanndan, sistemli bir ekilde yok edilen Hristi
yan vatandalann saysnn ok daha fazla olduu kesindir.
1920de ilk nce Yunanca baslan bu kitap, Blm Ada,
yukanda belirtilen 2 yl ierisinde Pontusun eitli Metro-
politliklerindeki soyknm kurbanlarna ait mnferit olaylan
anlatmaktadr; Blm B de, Orta ve Bat Anadoludaki
kurbanlar ve Blm C de, Dou Trakyadaki kurbanlar
anlatmaktadr. Trklerin idaresi altndaki dier blgelerde
ki benzer vahi eylemlerden doan kayplar, bu kitaba da
hil edilmemitir. Trkiyede meydana gelen ve yalnzca
1914-1918 yllan arasnda deil, Mtarekeden sonra da
devam eden bu vahet karsnda, Mttefikler, Hristiyanla-
n korumak zere 1919 Nisannda, Yunan Ordu birliklerini
zmire kartmaya karar verdiler. kartma, 1919 yl Ma
ys aynn ilk gnlerinde yapld. Ancak, Hristiyanlara ya
plan zulm devam etti.
 GR

Mtarekenin imzalanmasndan sonra, Doudaki Hris

tiyan dnyas, aclarnn sona ereceine inanyordu; niha
yet zalimin ellerine sonsuza kadar pranga vurulmutu; ca
ninin lm saan haneri ve korkun palas artk knna so
kulmutu; ksaca, gerek zgrlk rzgar herkesin salar
n okayacakt.
Fakat yanlyorlard! Bir ulusun, asrlar boyunca oluan
ve belirginleen yaam biimi ve genel karakterinin birden
bire deitirilemeyeceini bir an iin unutmulard. Trk
ulusu, Mtareke ncesindeki niteliini korumu ve uzun
bir sre de aym kalacaa benzemektedir. Bu iddiann kan
t, ister sivil ister hkmet yetkilisi olsun, Trklerin, Mta
rekeden bugne kadar, yamalayarak, ikence ederek, ya
ralayarak, canl canl yakarak kadm ve ocuklar, yal in
sanlar topluca katlederek, daha dne kadar gelimi ve
zengin durumdaki Hristiyan topluluklarn mezarla evi
rerek iledikleri korkun vahetlere dayanmaktadr. Trk
ler, ne Mtareke belgesindeki imzalarna, ne de Mttefikle
rin askeri birliklerinin mevcudiyetine ve tm uygar dnya
nn kendilerine kar evrensel lna sayg gstermeksi
zin ilediler bu canice sulan.
Nisan 1919da baslm olan, Balkan Savandan Mta
rekeye kadar Trkiyedeki Rum halknn katland ac ve
zulmleri anlatan kitaplarn kincisi olan bu Kara Kitapm
okuyucular, kukusuz korkuyla titreyip, ayn gaddarln,
ister sradan Trkler isterse de Kemalist liderler olsun, za
limlerin kana susam igdlerinde hl devam ettiini
grerek infiale kaplacaklardr. Okuyucu kukusuz, Anado
lunun i kesimleriyle iletiimin aksamas nedeniyle, Ke-
malistlerin ynetimindeki blgelerde bulunan Piskopos ve
Cemaatlerin, Hristiyanlarn ekmekte olduklar aclan Pat
rikhaneye bildiremedikleri gereini dikkate alarak, hl
Anadoluda yaamakta olan Hristiyanlarn kaderine ilikin
olarak, Ulusal Merkezi Otoritemizin, en kt durumlar
bekleyerek duyduu endie ve korkulara hak verecektir.
Tm kalbimizle bu korkularn aslsz kmasn mit
ediyoruz. Fakat byle bir durumda bile, Patrikhaneye res
men rapor edilen sular, vahi igdlerinin hakim olduu
ve herkesin iyi bildii bir karaktere sahip plan Trklerin
hibir ekilde ilerleme ynnde bir yola girmeyecekleri ve
dierleri iin bir paradigma oluturamayacaklan gereini
bir kez daha dorulamaktadr.
 AMASYA VLAYET

Burada anlatlacak olan ve bu kilise blgesinde, Mtare

kenin imzalanmasndan sonra meydana gelen gaddarlklar,
vilayetlerin ynetiminde herhangi bir deiiklik olmadm
ve yerel zalimlerin, gerek bir ehadet yaam olan Rum
Ortodoks nfusun son kalntlarnn da tamamen imhasna
ynelik eytanca eylemlerine de'vam ederek, daha nceden
mevcut olan kaosu daha da byttklerini kantlamaktadr.
Mtarekenin ilk gnlerinde Trk birlikleri Futucak k
yne girerek bir ok evi yamalam ve ayn zamanda Pa
paz Papa Lazarosu kilisenin ierisinde ldrmtr.
Ve yine, iki yl nce Bafra Kaymakam iken ileyi atee
vererek tamamen yok eden imdiki aramba Kaymakam
Ali Galip, bir kta asker ve jandarmalarn banda Kazanc-
olu kyne gitmi ve orada Theodore I. Polatolu, Eus-
tache Karagzolu, Jean Savva Karagzolu ve Yovanaki
Karagzolunu ldrmtr. Bu kiilerin asker kaa ol
duklar bahanesiyle jandarmalar, balarn keserek Kayma
kama gtrmlerdir. Kesik balarn yal kiiler ve kk
ocuklara ait olduklarn grmesine ramen Kaymakam,
jandarmalar cezalandrmak yerine, ok iyi yaptnz o
cuklarm, grevinizi bu ekilde yerine getirmelisiniz diye
rek cinayetleri dllendirmitir. Bu cesaretlendirmeden
sonra jandarmalar kadnlara saldrm ve birok gen kza
ve 56 kadar evli kadna tecavz ederek canice igdlerini
tatmin etmilerdir. Bu cinayetleri protesto edenlere Kayma
kam u cevab vermitir: yi yapmlar! Siz gavurlarn hak
ettii davran budur.
Kavak kynde, sava srasnda Hkmet tarafndan ba
bozuk birliklerin bana geirilen Ekrem adl bir Trk,
btn evre kyleri talan etmi, istediini katletmi, asker
lik grevini yapmak istemeyenleri her ay ar vergiler de
meye zorlamtr. Byle davranarak, kaaklarn oalmas
na katkda bulunmu ve evirdii bu entrika sayesinde faz
lasyla zengin olmutur. Bundan baka, Mdr ve yardm
clar Mehmet Pehlivan ve Neciple birlikte, alenen Rumla-
ra ait hayvanlan ve dier mallan alyorlard; Rum kadn-
lann tutuklayp haremine kapatp, kendi hayvani igdle
rini tatmin ettikten sonra serbest brakarak, o blgede deh
et sayordu. Adamlanndan bazlann silahlandrarak si
villetirme grevine devam etmesi iin bu despota, resmi
olmayan emirler verilmiti.
Bafra ilesinde, Mslman Amavutlar, o zamanlar H-
ristiyanlar tarafndan boaltlm olan kylere yerlemiler
di. Bir gn bu kyleri terk etmeye zorlanacaklarm dne
rek tarlalar ekilmeden braktlar, evleri ykarak kan ke
resteleri civardaki Trk kylerinde sattlar. Geriye dnen
Rumlar, yalnzca alnm mallann, eya ve hayvanlarn
geri alamamakla kalmadlar, tepeden trnaa kadar silahl
olan bu Mslman Amavutlar tarafndan lmle tehdit
edildiklerinden, kylerinin yaknna bile gitmeye cesaret
edemediler. Yannda olu Savva ve yeeni Manoli ile bir
likte kendi kyleri Srmeliye gitmekte olan Jean Kavakl-
olu bu ekilde katledildiler. Kaytalaba kynden Anastas
Savolu, Poturlu ve Kseli kyleri arasnda, Haralambos
Papayorgolu ise, Knahbaba ve irikler kyleri arasnda
ldrldler. Dier bir ok kii benzer ekilde katledildi.
Bafra Kaymakam olan ba haydut Arnavut Hakknm ko-
ramas altnda bu Amavutlar, evreye dehet salmak ve
ahaliyi dalara doru kamaya zorlamak iin geceleri evle
rin pencerelerine ate ediyorlard.
Nevien ilesinde de benzer eyler olmaktayd. Aralk
aynn ortalarnda, Kapkayadan Panayoti Tontonolu ve 5
kadn, evlerine dnerken, Sarpn kynden Trkler tarafn
dan ldrldler.
Ayn ayda, Vezirkprden kyleri Kapkayaya dn
mekte olan Avraam Peftouloun, Totorolu ve Panayoti
Coistantine Emanet, Sarpml Trkler olan Hac Karaham-
di ve Kel Danacolu tarafndan ldrldler.
Yine ayn ayda, Kuzalandan (Bafra) Constantine olak,
Vezirkpr yaknndaki Kirleyen kynden Trkler tarafn
dan ldrld. Ayn tarihlerde, i blgeden gelmekte olan
iki Hristiyan, Trkler tarafndan Kapkaya yaknnda, K
zlrmak nehrinin kysnda ldrldler.
Karahseyinli kynden Tryphon, Havzadan Ketseli ve
Kapkayadan Yovan Kovavlolu adlarnda Rum, Kili-
seaa kyne hayvan gtrdkten sonra dnerken Trkler
tarafndan pusuya drlerek ldrldler.
Ve yine, yaklm olan Devrend kynden, 13 ksz o
cuu himaye eden ve Trk ky Gazibeylide alan Mil-
tiadis Kalaycolu, Molla Hseyinin evinde dier baz
Trklerin gzlerinin nnde cinayete kurban gitti.
Ayn ay ierisinde, Samsun yaknlarnda Tekkeky
Gmrk memuru olan Nazm avu adl biri, inik ky
ne gitmi, Anesti Papoulolunu dvp, eitli yerlerinden
yaralayarak evini yamalamtr. Anesti Papoulolunun
zavall ei, bu olaydan duyduu korku yznden, bir gn
sonra hayatn kaybetmitir. Aym zalim adam, Hac Gavrili
Gavrilolunuh evini de talan etmi ve kyne gitmekte
olan Sarkiliseden bir kadn ve Sinemata kynden
Christo Kazancolu adl bir adam sadece zevk iin ldr
mtr.
 Falsa kynde Arap subay Mftinin emriyle bir askeri
mfreze, Giresuna bal Sinan kynden Zaharias Deli-
yannidesi, Ordunun Sinanl kynden George ve Jean
Varitimolu kardeleri ve yine Ordunun Gavurbk k
ynden George Andreolunu ldrmtr. Subay, bu kii
lerin kaak olduklan bahanesiyle kafalann keserek, kana
susam aramba Kaymakamna gndermitir. Yukanda
ad geen subay, dier birok suun ve cinayetin failidir.
15 Aralk 1918de, Kavak, Doruk Handa konulu bir
likler, baz Laz ve Trk babozuklarla birlikte Karatay k
yne gitmilerdir. O srada kilisede bir dnden kmakta
olan Hristiyan vatandalara ate aarak, Symeon avuo-
lunu ldrmlerdir. Daha sonra kye girerek btn evleri
yamalamlar, giyecek, yiyecek, mobilya vb. ne bulmu
larsa soymulardr.
14 Ocak 1919da bir askeri mfreze, kaaklan kovala
mak zere Taflankye gitmi ve orada Hercule Eleftheri-
ou, 10 yandaki Hercule Pandeli, 20 yanda Eleni Yeorg-
hiou adl bir gen kz ye Eleftherios Ermenides adl baka
bir adam ldrmlerdir. Daha sonra evlere girerek hay
vanlarla birlikte tm msr rnn yamalamlardr. Kut
sal Incili yrtmlar, kiliseye ait sslemeleri, kaplan, cp
peleri ve mihrap rtlerini vb. soymulardr.
15 Ocak 1919da, Tekkekyden ttihat Terakki Komite
sinin Bakan Hac Aa Bey, yannda hepsi silahl olan, 3
olu ve 3 kardei ve aynca Kaif Pehlivan, Haan Kokoz
Ali, Kartali, Haan Pehlivan, Muhacir Hakk, Ali brahim
ve Giritli Memet, iki mahalli jandarma Reit ve Ali ve di
er biroklanyla birlikte inik kyne gitmiler, orada ate
aarak 15 yandaki Vassilios Ioannou adl bir ocuu l
drp ok sayda evi de talan ettikten sonra, hibir ey ol
mam gibi, kylerine geri dnmlerdir.
16 Ocak 1919da, bir gn nceki olaylan soruturmak
zere inike askeri birlikler gnderildi. Ancak bu asker
 ler, kocas Amele Taburunda savam ve korkun zulm
grerek alktan lm olan 23 yandaki dul Sofia Chris-
tou Bekarolunu ldrdler; zavall kadnn vcudunu
para para ettikten sonra gittiler. Kyller, cesedi Sam
suna gtrmek istediler fakat bu ehirdeki jandarma ko
mutan Rza Bey, saygdeer ngiliz subay Mr. Hartynin
Samsuna gelmi olduunu renince, buna izin vermedi.
21 Ocak 1919 gn, dierleriyle birlikte Cambaz -
Hann gvenliini salamakla grevli olan Ahmet avu,
Karatay kynden arabac Antonios Muratolunu ldrme
giriiminde bulunmu; bu giriim srasnda yle bard
duyulmutur: imdiye kadar 50 kfir ldrdm; seni de
ldreceim. Bunun hesabn kimse sormaz.
22 Ocak 1919da, Merzifondan 15 dakika mesafede ve
Fiikfi adl Trk ky yakmlannda Trkler, Havzann Er-
sandk kynden gelmekte olan Katrc Anastas ldrd
ler.
27 Ocak 1919da Amasya Metropoliti Germanos, unla-
n yazyordu: Bu blgede alenen ilenen btn sulan bul
mak ve tarif etmek mmkn deildir, nk asrlardr tek
rar tekrar ve son yllarda daha da fazla soyulan, aalanan
ve ldrlen kyller, adalet bulamadklan iin, yetkilile
rin Trkler tarafndan ilenen btn sulan cezasz brak-
malan nedeniyle sonunda bktlar ve mitlerini yitirdiler.
Dolaysyla kyller, canilere kar tm protestolar veya
soruturmalar sonusuz kald iin, tm bu canavarca ey
lemlere ses karmadan katlanmak zorunda kalmaktadr
lar.
Muzaffer glerin temsilcilerinin gzleri nnde bun
lar- oluyorsa, her hangi bir denetim ve kontroln bulunma
d ve reayann rastlad ilk babozuk veya jandarmann
despotluuna ve barbarca igdsne terk edilmi olduu
i blgelerde neler olup bittii, kolayca anlalabilir.
bllerdeki temsilcilerimizden artk yeni haberler
gelmemektedir nk bo yere yazmaktan ve eziyet ve
lmleri bildirmekten bkmlardr. Ancak bugn haydutla
rn ehirlere de girerek, Rumlara ait btn dkkanlar zorla
talan ettiklerini rendim. Ekiyalar, bu ekilde Niksar vi
layetinde Erbaa ehrinde bir Rumun dkkanna zorla gire
rek yamalamlardr; soyduklar mallarn deeri 5000 lira
dr. Kavak kynde de Rum Jordan Kademolunun dk
kann soyarak, 1200 lira deerinde mal almlardr.
Artk Ladik, Vezirkpr, orum, Tokat vb. blgelerden
hibir haber almamaktayz nk buralardaki Rum halk,
iki korkun katliamdan, Ermenilerin kzl katliam ve Rum
larn beyaz katliamndan sonra mitsizlie kapldlar. Bir
hayvan srs gibi bir yere toplanm vaziyette, dehet
iinde, boazlanmaya hazr, srlerinin her gn kasaplar
tarafndan yok edildiini grerek endieyle saat saat kar
delerinin kaderlerini paylaacaklar an beklemektedir
ler...
Bizler, savan bitmesi ve Mtarekenin imzalanmasyla
bu durumun deieceini umut ederken, aksine, zalimler
cretlerini ve kstahlklarn daha da arttrdlar. Siyasi de
iiklikten ve ttihat Hkmetin dmesinden sonra, tti
hat ve Terakki Komitesi, her yerde kontrol hl elinde tut
makta ve gcnn her eye yeteceini empoze etmektedir.
Bu Komitenin kendisinin bizzat Trk ruhunun ifadesi ve
canl rnei olduunu dndmzde, bu doal bir ger
ektir ve psikolojik bak asndan kolayca aklanabilir.
Trk halk Komiteyi, emellerinin, hayallerinin ve idealleri
nin somut cisimlenii olarak grmektedir. Fakat dier yan
dan, bu halkn rn olarak ve bunun sonucunda onlarn
psikolojilerini herkesten daha iyi bilecek durumdaki Komi
te de, glenme ve mmkn olan en geni alana yaylma
amacyla, tamamiyle halkn eilim ve igdlerine uygun
bir program hazrlamt. Trk ruhunun en st temsilcisi
olan Talat, Rumlar hakkndaki dncelerini, onlarn tm
mal ve mlklerini ellerinden alarak, Trklere datp, Rum
lar dilenci seviyesine dreceini syleyerek ifade edi
yordu. Ve gerekten, Trakya, Anadolu ve Pontusdan sr
len Rumlarn birka yz milyon liralk mlkleri, Trklere
datlmt.
Samsun blgesinde kkrtc katil Deli Rafet Paa,
Pontus Rumlarna yaplan ikenceler srasnda, Rumlar ka
yk ve hamal yapacan sylemekteydi. Aslnda Trkle-
rin, srgn edilen Rumlarn mlklerini yamalamalarndan
ve evlerini yakmalarndan sonra, o zamana kadar kayk
lk ve hamallk yapan Trkler milyoner oldular, oysa o za
mana kadar ok iyi durumda ve zengin olan Rum nfusun
onda dokuzu ldrld veya anavatanlarn terk etmek zo
runda brakldlar. Her naslsa evlerine dnmeyi baarabi
len Rumlar ise, yalnzca sahip olduklarndan hibir ey bu
lamamakla kalmadlar, gn be gn, alk tarafndan silinip
sprldler...
ttihat ve Terakki Komitesinin psikolojik eilimleri bu
durumda iken, bu Komitenin hl blgemize hakim oldu
unu ve son yllarda birikmi olan fanatiklik ve barbarlkla,
geride kalan kalntlarn tamamen imhasyla sonulanacak
yeni felaketler getirmek niyetinde olduunu sylemem
kimseyi artmamaldr. Son iki aydan beri bu Komite, k
ydan, Anadolunun ilerine kadar her ehir ve kyde Trk-
leri silahlandrmaya devam etmektedir. Hkmete ait t
fekler ve cephaneler, her gn Trk nfusa datlmaktadr.
Batumdaki terhis edilen birliklerin tfekleri Samsun, Baf
ra, aramba, Ordu, Giresun vb. blgelerdeki kyllere ve
rilmitir ve hl verilmeye devam edilmektedir.
Anadolunun i ksmlarnda da benzer eyler olmakta
dr. Bu ekilde, Sivas ehrinde, Sivas ve Konyann eski
valisi, mehur katil Muaver Beyin yardmcs Sivasl Emin
Hal Bey, Komitenin oradaki temsilcisi Emir Beyolu Elem
Bey ve ekercizadeler & ti., alenen ehir ve kylerde t
fek datmakta ve tepeden trnaa silahl olarak, Tokat,
Amasya, Merzifon, Erbaa, Ladik vb. sancaklarda da her
yere giderek silah vermektedirler.
Mslman ahali arasnda ok dzenli olarak devaam
eden bu yeni silahl hazrlk ve sistemli rgtlenmenin
nda, Rum halk byk korku ve zdrap iinde, balarna
neyin geleceini bilmemektedir. Becerebilenler, i blge
lerden ehrimize gelmilerdir ve dierleri de kamaya ha-
zrlanmaktadrlar. Maalesef, btn bu zc olaylarn hepsi
dorudur. Ulusumuzun byk yaralan, halen tazedir. Yara
lannz iyilememitir ve iyileemez. Trkler tarafndan i
lenen cinayetler, soygunlar, rezillikler ve tecavzler, sra
dan gnlk olaylar haline gelmitir. te yandan, srgnleri
ve Rumlann mallannn gaspedilmesini gerekletiren Baf
ra Kaymakam Hakk Bey ve aramba Kaymakam Galip
Ali ve dierlerinin adaletsizlikleri, cinayetleri ve ktlkle
ri yalnzca Trk yetkilileri tarafndan cezalandnlmamakla
kalmamtr. Neticede, failler daha cretkr olmular ve
blgenin Hristiyanlara zulmeden ba haydutlan haline gel
milerdir. Hristiyanlara ait her mlk paras bunlann elle
rine gemitir. Kadmlann onuru, ilk saldrgann av haline
gelmi olup, can ve mal ve namus gvenlii kalmamtr.
Sadece Samsun ehrinde 178 gen pazar yerinde asl
m, 210 ky yaklp kl edilmi ve Samsun kylerinde
ikamet eden 70,000 kii srlerek a ve plak vaziyette
Trk kylerine datlmlardr; bunlann %90, korkun
ekillerde lmtr. 203 civarnda okulumuz yaklm, kili
selerimizden 350si talan edildikten sonra yaklm, evleri
miz, dini mekanlanmz ve kutsal eyalarmz paralanarak
tahrip edilmi, yaammz tahamml edilmez bir hal alm
tr.
1 ubat 1919da askerler, hepsi de inik kynden olan
Giresunlu Hac Elia, Persefs K. Zaifolu ve Hriste Tsiga-
rolunu ldrmlerdir; bu kiiler, teslim olduklarn be
 lirtmelerine ramen zerlerine ate edilmitir. Ar yarala
nan Ghristo, bir keye saklanm fakat sakland yerde
lmtr. Dier iki kii tutuklanp ky dna karlarak
katledilmilerdir. Daha sonra askerler, cesetlerin balarn
keserek nee iinde bunlar Tekkekye getirmi ve 8 saat
boyunca ttihat ve Terakki Komitesi Bakan Hac Aa
Beyin dkknnn nnde tehir etmilerdir. Cesetlerin g
mlmesine izin verilmemi, kpeklerin ve kargalarn ye
mesi iin olduklar yerde braklmlardr. Amasya Metro
politi bir takrir yazarak bu cinayetleri Valiye ikayet etmi
fakat Vali, doal olarak, bu konuda bir ey yapmamtr.
Bafradan gelen 4 ubat 1919 tarihli bir raporda, 2 u
bat gn, Bafrann kylerinden shaklda, bir evde dn
yaplrken, Sarnn smail adnda bir Trk, pencereden evin
iindekilere ate ederek, 25 yandaki Lazar Prassaolu,
Kain-lalabci kynden Despina Kalaolu adnda bir kz
ldrm, ayn zamanda Demetrios Panaolu ve Yovan
Pandeli adl kiilerle bir kz da yaralamtr. Sulu, tutuk
lanm olmasna ramen, kant olmad gerekesiyle, iki
gn sonra serbest braklmtr. Ancak, orada bulunanlar,
onu tanmlardr; fakat sulunun yerine, yaralananlar hap
sedilmitir.
Havzada bulunan Metropolit temsilcisinden alman yine
4 ubat tarihli bir rapora gre, Bafraya dnmekte olan s
nmaclar, Bafra Kazas yaknlarndaki Sarpn kynden
Trkler tarafndan ldrlmler ve cesetler, kazklara ge
irildikten sonra, gze arpan yerlerde tehir edilmilerdir.
Her ikisi de Kapkayadan olan 16 yandaki Panayioti
K. Anastasolu ve Kyriake N. Alessolunun kars Katina
ve yine Hristiyan ky Tolioalardan Averkio Papa Paras-
kevaolu da katledilmilerdir. Bu cinayetlere ahit olan
Domuzalandan Sava Antonolu, mucizevi bir ekilde kur
tulmay baarmtr.
Vezirkpr kazasnn Kapakl Eme ky terzisinin ka
 rs olan bir gelin, siyasi nedenlerle hapsedilmi olan koca
sn ziyaret iin Amasyaya giderken, Ersin Bey kyndeki
Trkler tarafndan karlmtr. Kadn, Pi Ahmed O
lunun evine gtrlm ve o srada orada bulunan Mahke
me Hakimi ve katibi tarafndan tecavze uramtr. Daha
sonra, sularn gizlemek amacyla kadn, en vahi yerler
den olan Zeytunluka gndermilerdir.
Havzadan alman 10 ubat 1919 tarihli bir raporda un
lar belirtilmektedir: nceki gn, Cumartesi, gece yansna
doru, kt hretli Mlazim Memduh Bey, yeterli askeri
birliklerle ok eziyet ekmi ve o anda iki dn yaplmak
ta olan Kiosroufi kyn sarmtr. Mitralyzlerle insanla
rn elenmekte olduklar evlere saldrmlar, tecavz ve
yamalamalanna devam ettikten sonra, herkesi ldresiye
dvmlerdir. Memduh Bey, damadn babas Isaak Karaba-
cakolunu kendi elleriyle ldrp, yaptklanyla marur
bir ekilde, ganimetleri atlarla gtrmtr. Ertesi gn as
kerleriyle tekrar gelerek, aym ky kuatmtr.
Yukanda bahsedilen iki dnden birisinin gelini, Hav
zaya gitmek zorundayd. Ancak, burada kimse Kiosro
ufide olanlar hakknda bir ey bilmiyordu. Bu yzden, ge
lini karlamak zere oradan birok kii, 8 araba ve 50 atla
birlikte yola ktlar. Bylece, erkek ve kadmlann hepsi,
tuzaa dm oldular ve bir kyamet koptu. Herkes, ahr
lara hapsedildi. Ky dehet ve alaylar kaplad nk
cani Memduh, kirve Basile Kiossolu ve Cotso K. Anto-
nolunun derhal vurulmalann emretmiti.
15 ubat 1919da, Trk eteleri, E rbaann dnda
Eleftherios ve Stylianos Kalaycolu kardeleri yakalaya
rak ldrmek zere gtrrken, belirli bir anda her ikisi de
kamlar ve arkalanndan ate edilmesine ramen, mucize
vi bir ekilde kurtulmulardr.
21 ubatta, orumun bu tarafndaki Hankozlusu k
ynden alt gen adam, askerlik grevlerini bitirerek Anka
 radan evlerine dnerken, yukarda belirtilen kyden Trk
ler tarafndan yakalanm lar, aralarndan , M erzi
fondan Nicolas P. Simeon, Hackyden Jiannis Semerci-
olu ve Kiosroufiden Stavros ldrlm, dier de
ar ekilde yaralanmlardr.
22 ubatta, Vezirkprdeki Rumlara kar gaddarly
la tannan, arka arkaya dizdii 18 Rum ocuu tek kurunla
ldrm olan Merzifon Jandarma Komutan Memduh
Bey, Havza kazasnn Kiosroufi kyne gelmi ve altm
yanda kendi halinde bir kyl olan Isaak ldrmtr.
23 ubatta Trkler, nyeye bal Terpez kynde Ha-
ralambos Hristounun evine girerek, evi batan aaya
soymulardr. Bu ilenin her blgesinde azgnlk yapan
gruplar ierisinde en tannm, zaten harabe haline gelmi
olan kylerin kalntlarn yamalayan ve insanlar ldren,
Termeden 150 kiilik Pi Ahmed etesidir.
26 ubatta, Kesilli yaknlarnda, kyn eski bekisi
Mehmed Pehlivan adl biri, Christo Fotoluna saldrarak
ldrc biimde yaralamtr. Zavall kurban, lmek zere
iken, tesadfen oradan gemekte olan ukuryatak kyn
den Harilaos Avraama, katilinin, yukarda belirtilen Trk
olduunu sylemitir. Fail, halen Samsunda hibir hesap
sorulmadan yaamm srdrmektedir.
27 ubatta, Merzifonun mehur Jandarma Komutan,
jandarmalar ve babozuklarla birlikte Hackyden (Amas
ya'nn kazas) kye gitmekte olan bir dn alayna saldr
m ve 20 dakika sren atma esnasnda, Hristiyan
yaralanmtr.
2 M artta, Bafraya bal Kirazldan iki Hristiyan,
kylerine dnerken gn ortasnda Toum-Soiigluts ky ya
kmlannda ldrlmlerdir.
4 Martta, Phulsnlu be Rum, kayklarla kylerine gi
derken, aramba civarnda korsanlar tarafndan durdurul
mular ve 4000 lira deerinde mallan alnmtr. Korsan
 lar, dikkatlice mallarn Hristiyanlara m, yoksa Mslman-
lara m ait olduklarn kontrol ederek, Trklerin mallarn
tayan kayklara hi dokunmamlardr.
7 Martta, Platano Polis Komutan Osman avu, papaz
Lazarosu acmaszca, ldresiye dvmtr.
8 Martta, Ladik kazasnn Sounoussa Arpa Deresi k
ynde, askerlik hizmetinden dnmekte olan alt Rum, Trk
kylleri tarafndan baltayla katledilmilerdir.
9 Martta, 10 Ocak gn al Armutkye girmi olan
Laz Trkleri, Samsunlu Panayotui evini soymular ve ku
lan kesmilerdir; ayrca Anthimos Vassiliounu rehin
alarak, 1000 lira demedii taktirde, kendisini ldrecekle
rini sylemilerdir.
10 Martta, yedi atl jandarma Dere iftlik (Erbaa) ya
knlarnda kyleri Tekkekye gitmekte olan be Ruma
rastlamlar ve ate ederek, birini ldrmlerdir.
12 Martta, nye, Kurtdereden, Kiraztepe kyne sr
gn edilmi ve burada kyn aas olan Tayyarm hizmet
kr olarak almakta olan iki Rum gencine, Aa, Ermeni-
lerin muhtemel bir saldrlarna kar olu Hasanm evini
korumalarn sylemitir. Hibir eyden phelenmeyen iki
zavall Rum, oraya gittikten sonra, geceyans ldrlm
lerdir.
14 Martta, Trkler, Rusyadan, (nye) ankn kyne
dnmekte olan papaz Georgeu durdurmular ve dvdkten
sonra, yannda bulunan 300 lirasn almlardr.
16 M artta, geceyans, nyedeki jandarma Komuta-
m nn olu Fethi, Sava-Maviye ait kahvehanenin kapsn
knp, ieriye girerek, kahveciye ate etmi ve lmcl e
kilde yaralamtr. Zavall adam, birka gn sonra lm
tr.
18 Martta, Amasyann Youha Yapou kynden papaz
Mihail, arkada Vassilios Papa Kyriakou ile Merzifona
giderken, Alala ky yakmlannda Ahmed namolunun
 saldrsna uramlar ve soyulduktan sonra, Vassilios g
snn sa tarafndan vurulmutur. mamolu, ayrca papa
za da ate etmi ve boynundan yaralamtr. Yere den pa
paz, lm gibi yaparak, kurtulmutur. Katil, her iki kurba
nnn da ldne kanaat getirdikten sonra, oradan uzak-
laklamtr.
20 Martta (Vezirkpr) Ersandk kynde, 23 babo
zuk ve 10 askerden oluan bir ete, bir kadndan kendileri
ne ekmek vermesini istemiler, kadn, yannda bulunan bir
somun ekmei verince de, babozuklar ona kfr etmeye
balamlardr. Bunun zerine kadnn kocas, evden ka
rak duruma mdahele etmitir. Ksa bir zaman sonra, mit-
ralyzlerle takviyeler ve komu Trk kylerinden bir ok
Mslman gelerek kye saldrm ve papaz George ile 14
kadn ve ocuu ldrmlerdir.
21 Martta, Kavak yaknndaki Raalan kynden tann
m haydut Kak Mehmed, adamlaryla Sulucak Piincik
kyne giderek Anastassios Kyriakolu, Demetrios Yeor-
giu, Ioannis Constantinou, Costi Yeorgiou ve Panika Vassi-
liounu ldrp, paralarn ve giysilerini soymulardr. Bu
haydut aynca baka sular da ilemi ve kyden giderken
Sofia Anesti Pantelolunun kafasna yle iddetli bir dar
be vurmutur ki, kadn, ertesi gn lmtr. Amasya Met
ropolitinin bu cinayeti resmen protesto etmesine ramen
Mutasarrf bu ihbar hi dikkate almayarak, cinayetle ilgili
hibir ey sormakszn, suluyu serbest brakmtr.
22 Martta, (Havza) Mouxid kynde Trkler, her ikisi
de Titrecikli olan John Eleftheriou ve Philippe Savay l
drmlerdir.
23 Martta, Trk ky ivrilde almakta olan George
Haralambasolu, iisi Paul Ioannou Tsamadolunu i iin
Samsuna gndermitir. Paul, ky knda, oraya bunun
iin gnderilmi olan Trkler tarafndan durdurularak, l
drlmtr.
 25 Martta, Tekkkyn jandarmalar, Andrialosda, as
ker kaa olduklar bahanesiyle, avalanl iki kyly tu-
tuklamlardr. Fakat onlar Konaka gtrmek yerine, ko
yun gibi kesmiler ve elenerek balarm Tekkekye getir
milerdir.
26 Martta, Sinopun Karacaky kynden gelen, bala
rndan, kol ve bacaklarndan yaral bir grup kadm, srgn
den dndkten sonra, yokluk ve kt muamelelerin yan s
ra jandarmalardan grdkleri eziyetleri anlatmlardr. H
kmet grevlilerinin bu zavall Osmanl Rumlarna verdik
leri cevap aynen yledir: Sizi Gavurlar, hl yayor ol
manza ramen yine de konumaya cesaret ediyorsunuz;
hepinizi bir gecede sprp atacaz.
27 Martta Trkler, gece vakti Tarkanda kyne gire
rek iki Hristiyan yakalayarak, ldrmlerdir. Bu cinayet
leri iledikten sonra, Kara Dimit adl haydut, etesinin ba
nda Hkmet tarafndan silahlandrlm olan Trk kyle
ri Ahrl, Smonssik ve Kdlike giderek, kimseyi ldrme
den, ahaliyi silahszlandrmtr.
28 Martta Trkler, etrafndaki araziyle birlikte deir
menini de almak iin, Fatsaya bal Bolaman kynden
deirmenci Rum Georgeu, deirmeninde bulunduu sra
da ldrmlerdir. Arazinin gerek sahibi olan George, sr
gnde iken, Trkler, onun tarlalarn kendi mlkleri gibi
srp ekiyorlard.
29 Martta Sungurlu kynden Hristiyan, Samsuna
giderken Trkler tarafndan durdurulmular ve tam anla
myla para para edilerek ldrlmlerdir. Tangarlou k
ynn Hristiyanlan, cesetleri bularak, kendi kylerine g
trmlerdir. Daha sonra, ldrlenlerin yaknlarna haber
verildiinde, dul eleri ve ksz kalan ocuklar, alayarak
ve atlar yakarak, cesetleri alp kendi kylerinde gmm
lerdir. Bu vahi cinayetin kurbanlar, Nicolas Samlolu,
Archangele Samlolu ve 14 yandaki Sava Tahtac adl bir
ocuk olmutur.
31 Martta Trk kyleri olan Karl ve Emirli arasnda,
Karakostalar kynden drt Rum Trkler tarafndan ketle-
dilmilerdir; bunlarn adlar Constantine Karakaolu,
Cost. Dimitriou, Paul Papazolu ve Hac Lazarosun dama
d Tarahtchidir.
2 Nisanda (Amasya) Ladikin olakkaza adl Trk k
ynde, caniler Kosmann 20 yandaki olu Ktradjom ile,
18 yandaki olu Pavlosu ldrmlerdir. Bunlardan ilki
vurulmu, dieri ise boazlanmtr.
7 Nisanda Trk ky Alionrlou civannda Trk eteleri
Domuz-Al kynden iki Rum, G. Philiposolu ve Apos-
lolos Muhtarisi yolda yakalayarak ldrmlerdir. etenin
banda kt hretli Laz Mehmed bulunmaktayd. Bunlar,
oradan gemekte olan 30 kadn ve ocuu soyarak, bu ta
lihsiz insanlarn yannda bulunan para, giysi ve dier eya
larn almlardr. Ayn gn, Kadedi kynde, Hac Meh
met avuolu, adamlar ve Tekkekyn jandarmalaryla
birlikte gece vakti, orada almakta olan 13 yandaki
Christo Papazolu, 45 yandaki Kyriako Yeoika, Theokha-
ri Mumcu, 25 yandaki Kosti Termeli ve dier teneke
ciyi tutuklamlardr. Tutuklananlann hepsi inik kyn-
dendiler. Bunlarn arasndan Thokhari adl biriyle baka bir
tenekeci daha kamay baarmlar fakat dier hepsi katle
dilmilerdir.
8 Nisanda Kurdolu Mehmed Recep liderliinde 50
Trk, sabaha kar saat 3 de Samsundan yarm saat uzak
lkta 10 evli kk bir ky olan Kertchembeyi kuattlar.
nce, 17 yandaki J. Vassiliounun evini sardlar. Vassili-
ou, evini haydutlara teslim etmemek iin saat boyunca
cesaretle direndi. Bu esnada, baka bir Rum, Christo Trian-
tafillides, tehlikede olan hemehrisine yardm etmek iin
evinden ktnda, zalimce ldrld; kars Parthena ve
Lazaros Vassiliou adl bir bakas, lmcl ekilde yaralan
d.
13 Nisanda retmen Haralambos Yeorghiadis, George
Ilia Tsinolu, Hac Panayotinin 17 yandaki olu ve
Anastase Tombouli ile birlikte Kzlgl kynden Sam
suna gelirken, ncesu civarnda Trkler tarafndan yakala
narak katedildiler.
14 Nisanda Badat yolunda boulmu olarak bulunan
iki Rumun cesedi Samsuna getirildi.
Ayn gn, 200 kadar babozuk, jandarmalarn da yard
myla, Amasyann Tuzsuz kyn sardlar, drt kyly
ve dalara doru kaan bir ok ocuu ldrdler.
27 Nisanda Katnmoul yakmlannda 50 asker ve babo
zuk, ana yoldan geen herkesi tutukluyorlard. Tutuklanan-
lar arasnda, tam yedi yl yapt askerlik hizmetinden dn
mekte olan merkyl kynden Anastasios Vassilolu da
bulunmaktayd. Bu kii, yukanda belirtilen babozuklar
tarafndan ldrld. Ayn gn, Tsorljouk-Bogan adli bir
yerde, Engiz Tepeden Kyriakos adndaki bir Rum da kat
ledildi.
28 Nisanda, ukuralanda Trkler, Paulos Koja By-
kolunu ldrdler; kafasn kesip, bir sna takarak, at
talimleri iin hedef olarak kullandlar.
30 Nisanda (Alaam) Perkellide dul bir kadm ldrl
d; arkasnda drt kk yetim brakt. Ayn gn Bafradan
kyne dnmekte olan Ormanos kyl Rum J. Anatasiou
15 kiilik bir haydut etesinin saldnsna urayarak, ld
rld.
1 Maysta, Sepija havalisindeki btn Rum kylerine
ate aan 200 silahl Trk, nce Keristen bir ttn tccan
olan Ilia Etikwuzuylottu ldrdler. Ayn gn Erbaada
Rum reislerinden, Mtarekeden sonrasnda yetkililere tes
lim edilip, daha sonra serbest braklm olan Yakovos adl
Rum, X. Kojamanidounun evine giderken gn ortasnda,
ehrin merkezinde vuruldu. Bu cinayete bir ok Trk katl
mtr fakat onu vuranlar, Krk zeyir, Krt Haan ve
Aliandr.
2 Maysta, Asarimden Jandarma Mfrezesinin ban
daki Onba San Mehmed, Karamuklu Rum N. Hac Sa-
vay kendisini grmeye ard. Hac Sava, yannda Tek-
kekyden retmen Lazarosla birlikte onbay grmeye
gitti. Oraya gittiklerinde, onbann yannda silahl vaziyet
te birka tannm haydutun bulunduunu grdler. Bu e-
kiyalar, az bir sre sonra oradan aynlarak, istasyondan 15
dakika uzaklktaki bir noktada saklandlar. ki Rum evleri
ne dnerken, bu haydutlar onlara ate ederek zavall ret
meni ldrdler, Hac Sava ise kamay baard.
5 Maysta Kavack yaknlannda bir ekya etesi, 3
Rumu atlanyla birlikte kararak bilinmeyen bir yere gt
rp, katlettiler. Ayn gn, 25 Laz ve dier baz kiilerin ol
duu bir grup, Bafrada Trk ky Kuulara girerek ky
de almakta olan, Terzilili Eleftherios Parasolu, Isaak
Danilolu ve Kallinikos Yacow adl Rumlan yakayarak l
drdler. Daha sonra yine ayn gn, Lazlar ve Trk-Ama-
vutlardan oluan bir ete (Bafra) Engiz Tepe kyne saldr
dlar. Kadn ve ocuklar, dank bir ekilde kaarken eki-
yalar btn evleri talan ettiler ve kaamayan Kyrillos De
mirci, Alexandre Kesseli, Costi Papaioannou, Styliano Mi-
hailolu ve nebolulu marangoz Haralambosu ldrdler.
6 Maysta (Samsun) Kavack civannda baka bir ete,
hepsi de Chaldeanm yerlisi olan G. Theodorou, J. Savva
ve Christo Panayotini kararak ldrd. Bu cinayetler,
ana yoldaki muhafz askerlerin gzlerinin nnde ilenir
ken, onlar bu sahneyi kaytszca seyrettiler.
Ayn ayn 8inde, dier bir ete Petes Bafra kyne sal
drd, Apostolos Sagirolunun evini yamalayarak kendi
sini de dalara kardlar ve daha sonra onu gren olmad.
Soyulan eyalar, Ofluzade Rza, Tahir Aa Zade, Hac Bey
Kerzeli Olu Recepin evlerinde bulundu. Bu ahslar tu
tuklandlar fakat ksa srede serbest brakldlar.
9 Maysta (Ladik) Srakendir ve dier kylerden baz
kyller, Ladik pazarna giderken, Trk ky Hamitky ile
Kiodec Ky arasnda 12 ekyadan oluan bir etenin tu
zana dtler. Yolculardan Panika Vomankozolu ld
rld. Ayn gn, baka bir ete, (Bafra) Lenyieiti kynden
Stylianos Bodosolunu yakalayarak dalara kardlar.
Birka gn sonra cesedi, Sunurlu kynn yaknnda, kim
lii bilinmeyen dier bir Rumun cesediyle birlikte bulun
du; her ikisini kafalar kesilip, koltuklarnn altna konul
mutu.
13 Maysta Rum reis Pi Vassili, karsyla birlikte yaa
makta olduu Havzadan, doduu kye gidiyordu. Mta
rekeden sonra teslim olmutu ve gzetim altnda sakin bir
hayat srmekteydi. Sivri Kilise civarnda bir Trk etesinin
pususuna dt. Kendisi kurtuldu fakat ei, ldrld.
Havzaya dnerek cinayeti yetkililere bildirdi fakat kendisi
tutuklanarak hapse konuldu.
13 Mays 1919da Amasya Metropoliti Germanos, yle
yazyordu: Ky ileleri Bafra, aramba, nye ve Fat
sada yaplan ktlkler artmtr. Bu ilelere her gn yeni
Laz gruplan gelmektedir. Kyller umutsuz bir durumda
drlar. ehirdeki Rumlar, katiller ve haydutlann kanl elle
riyle gelip gittiklerini gryorlar. Onlan koruyacak kimse
yoktur. Ciddi olarak g etmeyi dnmeye balamlardr
nk katliam yaplacan nceden tahmin ediyorlar ve bu
konuda tmyle hakldrlar. Btn bu ktlklerin banda
hkmet vardr ve her gn Hristiyanlan ldrp, onlara
vuracaklan yeni darbeleri hazrlayan eteleri organize et
mektedir. ksmlardaki Ladik, Erbaa, Kavak, Merzifon,
Amasya, Vezirkpr, Havza ve dier blgelerde de benzer
olaylar meydana gelmektedir. Her yerde kaos vardr ve h
kmet bulunmamaktadr. Hristiyanlar, her eit yasann d
nda saylmaktadrlar. Hkmet tarafndan organize edilen
ve silahlandrlan Trk eteleri, imha planna uygun olarak
davranmaktadrlar. Her ehirde hkmetin rzasyla kuru
lan rgtler, toplantlar yaparak kylleri ve dier zararl
unsurlar arp bunlardan eteler oluturarak, yamala
mak, adam karmak, ldrmek, her trl rezillii yapmak
ve pervaszca masum ve uygar insanlarn mlklerine, na
muslarna ve yaamlarna tecavz etmek zere bar H
ristiyanlarn zerine gndermektedirler. Bu Hristiyan te
baa, yalnzca ehit olmaktan kurtulduklar, ulusal gelenek
lerine sadk kaldklar ve byk bir inatla Mslman olma
y reddettikleri iin sulu saylmaktadrlar...
Ayn Metropolit 31 Maysta ise unlar yazmt: Yap
lan zulmler, Mays aynda da devam ediyor; soygunlar,
adam karmalar, cinayetler ve terr artk sradan olayar
haline geldi ve Hkmetin korumas altnda Lazlar, Sam
suna yerleiyor ve Hristiyanlan katletmeye hazrlanyor
lar. Btn blge sulularla kaynyor. ehirlerdeki Trkler,
rgtlenerek, Hkmetin bilgisi dahilinde eteler oluturu
yorlar. Bu ekiyalar, ehirlerde serbeste dolap, geceleri
ise dalara gidiyorlar. Yama ve tahriplerini yaptktan son
ra bir ey olmam gibi geri gelerek yeni talimatlar alyor
ve yeni sular iliyorlar.
1919 Austos ay banda, dzenli birlikler, babozuk
larla birlikte Kouloudjata kyne saldrdlar ve ky tama
men talan ettiler. 21 Austosta Tepecik kyne de benzer
bir saldn gerekletirildi.
4 Austosta Kzlyol kynden Pavlos Panayotolu ad
l Rum, Samsundan kyne dnerken ncesuda, Mehmed
Efendi etesi tarafndan soyularak ldrld. Katillerden
biri tutuklanmasna ramen, szkonusu ete reisinin mda-
helesiyle, daha sonra serbest brakld.
18 Eyllde Alayak kynden oban Besim avuun
olu, Zeytunluda kendisi gibi oban olan Rum Yovani Ha
c Badanacnin torununu ldrd.
23 Eyllde Alan ve Semi kylerinden Ladike gitmek
te olan baz kyller, soyguna uradlar. Bunlardan , bir
kzla birlikte gtrld ve daha sonra cesetleri, elleri ve
ayaklar balanm olarak bir hendekte bulundu. Zavall
kz, kulaklarnn altndan ar ekilde yaralanmt. Jandar
ma sulular yakalamak ve cinayeti cezalandrmak iin hi
bir ey yapmad.
5 Ekimde birka yolcusuyla birlikte Alaamdan ttn
tayan byk bir tekne Lazlann saldrsna urayarak so
yuldu; zarar 6000 liradan fazlayd. Ayn tarihte, Sunus-
kyden Savvas Pavlou adnda bir Rum, hizmetkr ile bir
likte deirmeninden eve dnerken saldrya urayp ld
rldler. Ayn gn ayrca Porlika Papazolu ve olu Laza-
ros adl iki Rum daha ldrld.
21 ubatta Papa-Nicolaos, Eleni Constantine Tastsolu,
Paraskevi Ilia Keskin, Lazaro Cyriakolu ve kars Maria
Samsundan doduklar ky olan Tufankye giderken bir
Trk etesinin saldrsna uradlar ve hepsi ldrld. Yal
nzca drdnn cesetleri, korkun bir durumda bulundu.
Ayn zamanda, Amasyann Zannas ve Fndkl ve Erbaa
Kazasnn Krkharman, Ilca ve Feriz Da kylerinden 15
Rum daha ldrld. Bunlardan baka, Zanann yerlilerin
den olan Sava Hac-Yovanolu, Gregorios Zanali ve kars,
Yani Davulcuolu ve ismi bilinemeyen bir Rum ldrld
ler. Bu cinayetler, Trk ky Ylhandan Molla Bekir e
tesi tarafndan ilendi.
7 Nisanda, aadaki ahslar, alverie gittikleri Er
baadan 10 dakika uzaklktaki nbat kynde yaayan
Trkler tarafndan ldrldler: Fadura ky yerlilerinden
Dimitrios Grigoriou Abbazolu, Stefanos Yeorghiou Aba-
zolu, Hacbey ky yerlilerinden Kyriakos Pandeliolu,
Sava S. Sariparolu ve Sava Sekir Lambi.
 17 Maysta Temkyde yaayan Alexander Mamatidis
kayboldu; daha sonra Lazlann tuzana derek ldrld
anlald.
28 Maysta, (Bafra) Karapnarn yerlileri olan Cons-
tantine Yovanolu, Eleftherios Dimitrolu, Nicolas Chris-
solu, Efraim Phot. Kiossekehaya ve Paraskeva Demirci-
olu, (Kpr Kazasna bal) al adl Trk ky yaknla
rnda saldrya uradlar. lk ldrld ve dier ikisi da
yaraland.
28 Haziranda orum liderlerinden Astos Orakolu,
Alaam hapishanesinde boularak ldrld.
19 Temmuzda babozuklar, Yatjli Pussan kynden
Yorika Yerz. Xenitolu ve Ioannis Amanetolu adl iki
Rumu ldrdler. 31 Temmuzda yedi Laz, eski Idissc ya
knlarnda Christi (Bafra) ky yerlilerinden Panayoti Hac
Yeorghiou ve damad Kyriako Kara Demirciolunu ka
rarak ldrdler.
1 Austosta Yalkerisde askerler, Kara Ceviz ky
nn yerlisi olan Rum Aleco Minasolunu ldrdler. Ayn
ayn 19unda, Karakuular (Ladik) ky yerlilerinden
Rum Antonios Karakostali, kyne dnerken, Glalan adl
Trk ky civarnda Uzunali Olu Ahmed ve adamlar ta
rafndan ldrld. 23nde, Mamalzi kynden silahl
Trkler Acsu (Koca Da) mahallesine saldrarak Lazaros
Kemeneci, Iordanis Savolunun kars Sofia, Nikolaos
Hzarcmni kans Stavroula, Pavlos Dimitrolunun kans
Eleniyi ldrp, Yanko Lazarouyu yaraladlar. Ve ayrca
ukur Yatak mahallesinde Photios ve Panayoti Aridolu
ile Yanko Photolunun olu Yorika Parassiyi ldrp,
Evyenia Theodorounu yaraladlar.
1 Eyllde, hepsi de Kourounun yerlileri olan Stavro
Savolu, Panayoti Photolu, Simeon ve Anastas Nizanolu
Bafraya gelmekte iken, yolda silahl Trkler tarafndan
durduruldular ve ilk ikisi dum-dum kurunlaryla lmcl
ekilde yaralanrken, dier ikisi olduklar yerde ldrld
ler. Ayn ayn 23nde, Trk ekiyalar, Bafradan 18 dakika
uzaklkta bulunan Periklis Kalpakoluna ait baheye gi
rerek, kaynvalidesi Elissaveti ldrdler.
5 Ekimde Kavak yolundaki akallda Trkler, Ioannis
Tomazolunu evinin kapsn aldktan sonra, kapya kt
nda, ate ederek ldrdler.
Saylar 4, 000i bulan Kemalistler, erke Haan a
vu u kovalarken, geen Austos ayndan itibaren, yukar
da ad geen Haanm barnamamas iin Rum kylerini
yakarak tahrip ettiler. Semi kynde onalt ev, Kadir-Alan
(Erbaa Kazas) kynde drt ev, Sakarca ve Karamu (La
dik Kazas) kylerinde de ikier ev yakld, kiliseler ya
malanarak, kutsal eyalar ayaklar altnda inendi. Haan
avuun, Vezirkpr blgesine snmasndan sonra da
Kemalistler, u Rum kylerini harabeye evirdiler: Ersan-
dk, Sarayck, Kaplan, Hoca, Davutyurt, Porsuk ve ift.
Kaplan kynde, ky muhtar Panayoti Hac Mihail, Yanni
Hoca ve kardeleri Theodoros, Haralambos ve Pavlos Pa-
pazolunun da aralarnda bulunduu 12 Rum ldrld.
Tm cinayetler, yamalama ve tecavzler, esas olarak
Havza ve Kpr kazalarnn babozuklan tarafndan ilen
di. Bu eylemlerinde, dzenli birliklerin varlndan g al
dlar ve bu frsat kullanarak, yapabildikleri her yerde tam
bir felakete sebep oldular.

(NEOCESSAREA) NKSAR VLAYET

Mtarekenin ilk gnlerinden itibaren Hkmet yetkili

leri ve dier Trkler, Hristiyanlara kar tehditkr bir tu
tum benimsediler. Yaknda gerekleecek katliamlara ili
kin sylentiler her gn etrafta yaylmaktayd ve dehete ka
plan Hristiyanlar, evlerinden kmaya ve gnlk tanm i
lerini yapmaya cesaret edemiyorlard. Mahalli yetkililerin
Trkleri alenen silahlandrmaya balamasnn sonucunda
bu endieler, gittike artyordu.
29 Mart 1919da Fatsa ve nye arasnda bir Trk etesi
nye, Ordu ve Giresundan evlerine dnmekte olan baz
snmaclara saldrd. Bu snmaclardan biri, acmaszca
dvlrken, hepsi soyuldular. Ayn ayn 31inde, (Ordu
Kazas) Elezky kynn Bulama mevkiinde, Trkler,
Rum George ilingirolunu kendi deirmeninde ldrd
ler.
1919un Eyll aymda, Rum John Panayot Reis, Samsun
ile nye arasnda para para edildi. Ayn ayn ortalarnda,
nyenin yerlisi olan Aristidis Simitos, kendi motorlu tek
nesiyle Batumdan dnerken, Giresun krfezinde demirle
di. Ertesi gn nyeye doru yolculuuna devam etmek ni
yetindeydi; fakat Trkler onu, motorlu teknesiyle iinde al
t Lazn olduu baka bir tekneyi ekerek Orduya gtr
meye zorladlar. Limandan kar kmaz, Lazlar motorlu
tekneye youn ate amaya baladlar. Bu kurun yamuru
altnda Unyeli dmenci Kyriako Pambou, bandan lm
cl bir yara alarak hayatm kaybetti ve dier bir Trk ile bir
Ermeni de yaralandlar. Kaptan, tekneleri balayan halat
kesip, son srat giderek cann kurtarmay baard.
1919 Ekim ay ortalarnda, 3. Trk Kolordusu, nye
Kaymakamlna telgraf ekerek, Rumlarn, Trkler tara
fndan Hristiyanlara kar ilenmi btn sulan yalanla
yan ve ve blgenin i ksmlannda hukuk ve huzurun h
km' srmekte olduunu belirten belgeler imzalamaya ikna
edilmeleri talimatn verdi. Ancak Niksar Metropoliti, vila
yetin her yerinden kendisine Trk etelerinin tecavz ve
yamalarna ilikin haberlerin geldii byle bir zamanda,
onlara gereken cevab verdi. Bu durum, daha sonraki aylar
da da ktleerek devam etti.
6 Haziran 1920de silahl Lazlar Sinanl kyne saldr
dlar ve kyllerin tm giyeceklerini, erzak ve hayvanlarm
yamalayarak gittiler. 8 Haziranda ayn eyler, Trklerin
tamamiyle harabeye evirdikleri Annaiclf kynde de tek
rarland ve burada iki kyly de yaraladlar. Birka gn
sonra, hepsi de Arianm yerlileri olan Andreas Efthimiou
Orphanides, Panayotis Har. Batsaktsolu, Michael Nic.
Batsaktsolu ve Constantine S. Orphanides adl Rumlar,
Kabatuz ve Pakacak arasnda Trk eteleri tarafndan ld
rldler. Alitsenin yerlilerinden Stylianos Efst. Terpeni-
des, Armalelinin yerlilerinden Anastasios Geor. Kalaido-
lu, Angelos X. A Karipolu, Gavurakinin yerlilerinden
Haralambos K. Manousarides ve Mesudiyenin yerlilerin
den Kyriako Karipices ve iki ocuk, Mesudiyeye giderken
Trk eteleri tarafndan boazlandlar.
25 Haziranda 3000 anti-Kemalist, Zilede bulunan Ke-
malistlere saldrd ve aralarnda Rumlara ait alt evin de bu
lunduu btn ehri atee vererek yakp kl ettiler.
Eyll ortalarnda Kemalistler, Erbaa Kazasna bal
Rum kylerini yakarak harabeye evirdiler. Entik-Pmar k
ynde yedi ev, Keriz-Da kynde alt ev, Gkukur k
ynde drt ev, Gln, Fadara, Hac Bey ve Klyolduran
kylerinden her birinde er ev ve Cebrail ve Kelemiz ky
lerinden her birinde de ikier ev tamamen yakld. Bunlarn
yan sra, insan kayplan da hesaba katlmaldr.
Fatsadaki Rum topluluunun 19 Ekim tarihli bir rapo
ru, unlan belirtiyordu: Milliyetilerin Rum unsurlara kar
bask, zulm ve zorbalklan, daima sistematik biimde
ve nceden planlanarak srdrlyor.... Tam bir anari al
tnda yaamaktayz. Bir ay nce, i blgelerden buraya gel
mekte olan Rumlar, yolda soyuldular. Zararlan 10000 lira
dan fazladr. Aynca iki Rum da katledildiler. Birka gn
nce ehrin merkezindeki dkkanlar ve evler yamaland.
Zararlarn tutar 3000 liradr. gn nce Trkler, bir
Rumun, nye krfezinde demirlemi olan motorlu tekne
sini aldlar ve iindeki Rum denizciyi ldrdler. Deh
ete kaplm durumdayz. Geceleri, ertesi gn neler olaca
n bilemeden, evlerimize hapsoluyoruz. Devaml bir e
kilde, faal bir yanardan tepesinde oturur gibiyiz...
Niksar Metropoliti Policarpos, Ekim ortalarnda Metro-
politliine dnerken, Polis yetkilileri nebolu, nye ve Or
duda kyya kmasna izin vermeyerek, kendisini stan
bula dnmek zorunda brakmlardr.

TRABZON VLAYET

Mtarekenin ilk gnlerinden itibaren Trabzon Vilayetin

de Hristiyanlara kar yaplan yamalama ve ilenen cina
yetler o denli sklat ki, kyller, her eylerini brakarak,
canlarn ve rzlarn kurtarmak iin Trabzona snmak
zorunda kaldlar. Tam bir gvenlik eksiklii vard.
14 Temmuz 1919 akam, Oha kynde Rum Panayoti
Efstratiou vurularak ldrld. Askerlik hizmetini yap
maktayd ve yalnzca kendi 10 kiilik ailesine bakmakla
kalmayp, kardeinin ailesine de o bakyordu.
5 Temmuz gecesi, Trk ekiyalan, Rum Aristidis Fran-
goulidisi, Srmeneda Zikoli kynn Pelras mahallesinde
bulunan dkkann ierisinde boazladlar. Ayn aym 19un-
da gece vakti, 10 kiilik bir Trk ekya etesi, Apostolos
Fundukolunun, Srmene, Kelonissada bulunan evine
kapy krarak girdikten sonra, onu acmaszca dverek, b
tn parasn ve eyalarn soydular.
22 Temmuzda, hepsi de Asonun kk pazarnda a
lmakta olan Rum, Aso kynden manav Apostolos
Nicolaidis, Zikoli kynden manav Dimitrios Frangoulidis
ve yine ayn kyden demirci Spiridon Gourzoulidis, akam
dkkanlarm kapadktan sonra, pazardan yirmi dakika ka
dar uzaklkta evlerinin bulunduu Zikoliye dnyorlard.
Kye girdiklerinde, pusuda bekleyen drt Trk ate ederek
Apostolos Nicolaidisi ldrdler ve dier ikisini de yara
ladlar. Bunlardan Spiridon Gourzoulidis, yaralanarak yere
dtkten sonra, lm gibi yaparak kurtuldu. Dimitrios
Frangoulidis ise, kamndan yaralanmt ve kurunlardan
korunmak iin srnerek kamam olsayd, kukusuz o da
lm olacakt. Katiller, drt kii grnmelerine ramen,
baka silahl adamlan da vard. Saldrdan sonra, hibir ey
olmam gibi rahata oradan uzaklatlar.
2 Austosta Zikoliden Rum John Har. Moumoulidis,
Aso-Handaki dkkanna giderken, kyden yalnzca yirmi
dakika uzaklkta, yol zerinde pusuya yatm baz bilinme
yen kiilerce zerine bir ok kez ate edildi ve ciddi ekilde
omuzundan yaraland.
Hristiyanlarn devaml olarak ldrlmesi Srmenede
ki cemaati ve zellikle de Zikoli kynn sakinlerini deh
ete dryordu. Srmenedekiler, yaamlarn emniyet
altna almak iin ne yapabileceklerini bilmiyorlard. Trab
zondan drt saat uzaklktaki Trabzon-Gmhane ana yo
lunda her gn soygunlar ve hatta alenen kadnlara tecavz
olaylar meydana geliyordu.
Trabzon Metropoliti 11 Austosta unlar yazd: Du
rum her gn daha ktye gidiyor, ksmen mevcut olan g
venlik de yava yava kayboluyor ve Rum unsurlara kar
duyulan nefret devaml olarak artyor. Aldmz bilgiye
gre, Srmenedan, srekli bir ekilde, mahalli Trklerden
oluan silahl eteler gelmektedir. nceki gn, Yaldere
ky (Gmhane) iki gen Rum, trajik bir biimde ld
rldler. Srmene ve genellikle Makadaki durum ok s
kntl ve istikrarszdr ve her geen gn daha kt ve so
runlu olmaktadr. Trklerin hepsi, i sava iin ayaklanma
ya hazrdr. Makadaki Mslman nfusun yars halen si
lahlanm durumdadr ve dier yars da, gruplar halinde
gelerek Trabzon ehrinde hem dier Mslmanlardan ve
hem de Hkmet yetkililerinden silah ve cephane almakta
drlar. Drt gn nce, hepsi de tannan Trklerden oluan
 bir ete, gece vakti Torulun Tsimcrcu Moudjeni kyne
girerek, ky batan aa yamalad. Srmenedaki durum
da ayn ekilde, her gn daha ktye gitmektedir. Srmene
pazarnn kurulduu 9 Eyll gn, Rum Petro Kazancdis,
bu pazara giderken, sokan ortasnda, kendisine pusu kur
mu olan bir grup ekiyann saldrsna urad. Haydutlar
onu yakalayarak, bilinmeyen bir yere kardlar ve insanla
r da korkutarak uzaklatrmak iin, on el ate ettiler. Plan,
nceden tasarlanmt. Biz olay derhal Jandarma Yzba
sna bildirdik ancak o, soruturma yaplmas iin, iki saat
sonra emir verdi. Belki de ldrlm olan Kazancdise
ne olduunu bilmiyoruz. Dier birok Hristiyanm da kt
davranlara maruz kalaca sylentisi dolamaktadr.
gn nce, gece vakti bir haydut etesi, orada bir Jandarma
karakolu ve gece bekileri olmasna ramen, Aso-handa
Hristiyanlara ait be dkkan talan etti.... Ayn aym ilk
gnlerinde, azl katil Sleyman Kalfa, 15 adam ve dier
jandarmalarla birlikte Srmene kyne girerek, lia adl bir
Rumu acmaszca dvdler.
Messona (Trabzon Kazas, Yomura ky): 7 Eyll
199da Santa kynn yerlisi olan Rum Avraam Kimoni-
dis, Alessona kynn Varvara mahallesindeki deirmeni
nin yannda vurularak ldrld.
Srmene: 45 Eyll gecesi, Aso kynde bir ekya e
tesi Sotiris Salonikidesin evine yaklat. Sotirisin kars,
darda ne olduunu grmek iin pencereyi atnda, hay
dutlardan biri onun elini yakalad; kadnn barmas zeri
ne kocas ona doru kotu. O srada dier bir haydutun,
ate etmesiyle ar yaralanan Sotiris, iki saat sonra hayatn
kaybetti.
Hodj Kerassea: Ayn ayn 9 unun akam iki silahl
Trk, Nico Metaxann evine geldiler ve olu Johnu ka
rarak, kendilerine gn ierisinde 2000 lira denmesini
belirten bir mektup braktlar.
 Herriana: (Gmhanenin Kazas) Yine ayn ayda, Yu-
kantarsuskolu kynn bekisi Vasilios Tazidis, kyn ie
risinde iken vuruldu. blgelerdeki Hristiyanlarn sn
mac olarak geldikleri Herriananm kylerinde, bu zavall
insanlara Amerikan Yardm Komitesi tarafndan verilmi
olan erzak ve hayvanlar, ellerinden alnd. Hkmetin
bunlar, Hristiyanlarn yetkililere olan borlarnn bakiyesi
olarak ald bildirildi.
Kapky Kondu: 12 Eyll 1919da Nicolas Bektaidis,
amcas Panayotinin koyunlarn otlatrken, Gmhane
komutannn gnderdii yedi atl jandarma, 28 koyunu zor
la alarak, Cevizlike gtrdler.
Srmene-Arakl: 13 Eyll gn afak skerken, Arakl,
Srmene limannda bir motorlu tekne, ate alarak yand.
Tekne, GiresunIu birka Rum a aitti ve ierisinde Trabzon
ve Giresunun tannm ailelerine mensup 13 gen bulun
maktayd. Tekne koyda demirlemiti ve bu arada Trk hay
dutlar, karanlktan yararlanarak, teknedeki herkesi ldrp,
mallarn aldlar ve Araklda sattlar. Daha sonra, kaza s
s vermek iin tekneyi atee verdiler. Bu cinayetin' failleri,
tannm eski bir Yenieri ailesinden olan kt hretli s
mail epiolu kardelerdir. O blgede ilenen tm sularn
kayna, bu ailedir. Dierleri tarafndan ilenen teki tm
sular, bu canavarlarn kkrtmas sonucunda meydana
gelmitir.
Kouhla: 9 Ekim Cuma akam Rum John Leoussidis,
evinde otururken Temel Uzun Mehmedolu tarafndan sa
kolunun dirsei ve sa bacandan tabancayla yaraland.
Tiroul-Mouzena-Tsimera: 11 Ekimde iki adamla ka
dm, Trabzonden, kyleri Tsimeraya gitmekteydiler. Altas
dandan geerken, iki ekya tarafndan srekli ate edilerek
durduruldular. Ekiyalar, hepsini soyduktan sonra Lazaros
Moshopoulosu ldrp, Mari Gueivenidis adndaki kadm
ve George Moshopoulos adl dier kiiyi de yaraladlar.
 Platana (Akaabat) Kazas, Acrid kynde Mahmad-
Boaz: 19 Ekimde birka Trk, Rum mzisyen Theodo-
ras Kandjidise saldrarak, tabancayla yaraladlar. Zavall
adam, 26 Ekimde ld.
Rize: 30 Ekim akam, bir yl nce Rizeden Rum John
Adamidisi ldrm olan smail Kivelolu Yahya, Stavri-
anos Makridisin evine giderek, kendisiyle zel grmek
istediini syledi. Makridisin damad, drt ay nce, iki
Rumla birlikte vahice ldrlmt. smail Yahya, daha
nce de Makridisi grmeye gelmi ve kendisini lmle
tehdit ederek bir miktar para almay baarmt. Bu sefer,
Makridis bahede idi ve evde yalnzca kars ve kz bulu
nuyordu. Caninin kt niyetinden phelenen kz, bahe
den dnmekte olan babasn kamas iin uyard. Kzn an
nesi, hayduta, kocasn niin grmek istediini sordu. Bu
nun zerine cani, kadna saldrarak kasaturayla bandan
yaralad. Zavall kadn ac iinde lk atarak yere dt
nde, ate ederek onu ldrd. len kadnn kaynvalide
si, yandaki evde lklar duyarak ne olduunu grmek
iin, kznn evine kotu. Grd manzara karsnda
acyla haykrrken, kendisi de kurunla ldrld.
Hodj-Tamassea: 2 Kasm 1919 gecesi, 20 kadar silahl
Trk, Christoforos Parigorinin evini sardlar. Parigorinin
karsnn barmaya balamas zerine ekiyalar, eve ate
ettiler.
Komera (Trabzonun Kazas, Yomra ky): 9 Kasmda
Trabzondan gelmi olan, Santal Rum Isaak Kovac, ak
am vakti Komeraya dnerken kayboldu.
Dirha (Trabzonun Kazas): 15 Kasm akam, komu
kylerden silahl sekiz Trk, Dirhaya gelerek evlere girdi
ler ve bulduklar hereyi aldlar.
Trabzon Metropoliti tarafndan yazlan 7 Nisan tarihli
bir raporda, baka eylerin yannda unlar belirtiliyordu:
Burada ve vilayetlerdeki Rumlarn durumu ok kritiktir
nk buradaki tek yetkili, ttihat ve Terakki Komitesidir.
Sanrz ki bu, tek bana, durum hakknda yeterli bir fikir
vermektedir...."
19 Haziran 1920de, Srmeneden bildirildiine gre,
Trk ky Zavlinin (Muratl) ahalisi, Hristiyanlara ahsi
vergi koydular ve bundan kimseye bahsetmemeleri iin on
lar tehdit ettiler. Bu dnemde, Trk kyleri Bation, Tsimi-
lit, Kelema ve dier kyler, Hristiyanlan soyuyorlard. En
byk ktlkleri, Bation kynden Dursun Kantso-
lunun etesi yapyordu.

(RODOPOLS) MAKA PSKOPOSLUK BLGES

Mtarekenin ilk gnlerinden itibaren bu evredeki ky

ler, ok olumsuz bir durumdaydlar. Hibir yerde can ve
mal emniyeti yoktu. Etrafta silahl Trk eteleri dolayor
du ve kyller, bunlarn eline geme korkusuyla, bir ky
den dierine gitmeye cesaret edemiyorlard. Kr bekileri
her gn Hristiyanlara kt davranyorlar, hatta ikence
ederek, istedikleri her eyi alyorlard. Bu arada hkmet
mekanizmas, karklk ve danklk iindeydi.
30 Ekim 1918de silahl bir Trk etesi Livadia kyne
saldrd, ky kelimenin tam anlamyla talan ettiler ve Zoe
A. Vassiliadou adndaki hanm ldrdler.
1 Kasm 1918de dier bir Trk soyguncu etesi, Coty-
lia kyne saldrarak, ky yamaladlar.
1919 Ocak aynn ilk gnlerinde (Vazelon Manastn ta
rafndan idare edilen) Kremasti rahibe manastn civann-
da yaayan Trkler, manastn basarak her eyi, hatta kap
larla pencereleri bile aldktan sonra, manastn tahrip ettiler.
Yine aym zamanda, Tsicanoe ve Yamurdere ile dier bl
gelerin yerlilerinin de dahil olduklan gl bir Trk etesi,
Trabzondan Santaya gitmekte olan 100 kadar erkek ve
kadndan oluan bir grup Santalya saldrdlar. Hepsini
 soyduktan sonra, Kimisli denilen yere geldiklerinde yedi
erkek ve kadn ldrp gittiler.
Yukarda belirtilen olayla ayn zamanlarda Ashia ve Ko-
losia adl Trk kylerinin yerlileri olan soyguncular tara
fndan ldrlm, her ikisi de Santal olan Gabriel Passa-
lidis ve baka bir ahsn cesetleri, bu iki Trk kynn ara
sndaki yolda bulundu.
Srmene ilesi ve evresindeki her blgede soyguncular
ve eteler tarafndan ok sayda saldn, tecavz ve cinayet
ilendi. Bu eteler aynca kutsal Vazelon Manastnna da
saygszlk ettiler. Silahl askerler, bu manastra gitmekte
olan Maka Metropolit Piskoposuna saldrdlar ve btn
parasn soydular. Baka bir sefer, Yiannacanta kynde
bulunan Piskoposluk konutu, bu kanund haydutlar tara
fndan kuatld.
Ayn ayn sonlarna doru, Mantanton, Kostorton ve
(Spelia blgesindeki) Cincin kyleri, ayn blgedeki ky
lerde yaayan Trkler tarafndan sanld. John Pargorides
ve Parthena Tolphidou ldrld, Christodoulos Terpsides
yaraland ve kyller batan aa yamadan geirildiler.
7 Mart 1919da bir Trk etesi, Ghempouramn Ouz k
yne gitmekte olan, (Santa ilesi, Pistofantanm yerlileri
olan), iki erkekle iki kadna saldrarak ldrdkten sonra,
zerlerindeki her eyi aldlar.
Yukanda anlatlanlarla aym zamanlarda diyakozun geri
kalan blgelerinde ve zellikle Scalita ve Sachnoe kyle
rinde canice saldnlar ve soygunlar yapld. Galliana ilesi
nin on ky zellikle srarl bir ekilde ezildikten ve ta
lan edildikten sonra, tahrip edildiler. Romaios ky (Tsan-
gar) tamamen imha edildi.
8 Temmuz 1919da, Cevizlik-Hamsiky yolunun yak
nndaki Kirli-Kilisede Hseyin adl bir Trk ldrld.
ldrenler Trk soygunculard fakat Trkler bu suu Hris
tiyan ky Hortocopide yaayanlarn ilediini bahane
ederek, her trl iddet, hrszlk ve tecavz eylemlerine
bavurdular. Maka Piskoposu, 9 Temmuzda bu olaylar
hakknda yle yazyordu: Cinayetin ertesi gn, gn do
umundan saat nce, kr bekileri Cevizlikten Hortoco-
piye gelerek, Valinin emriyle, kyn ileri gelenlerinden
kiiyi istediler. Bunlardan birini aldktan sonra, ikinci
kii K. Evghenidesin evine doru giderlerken, birdenbire
kyn merkezinde silah sesleri duyuldu. Kyllerin katli
ama urama zaman gelmiti ve byk bir dehet iinde
kanlarn ve ocuklann yakndaki ormana gtrerek, orada
saklandlar. On be dakika gememiti ki, komu Trk
kylerinden ve uzak yerlerden gelen 100 Trk etecisi H
ristiyan kyne girdiler; evleri talan ederek geride kalm
olanlan merhametsizce dvdler. Bunlardan dokuzu, eitli
ikencelerden sonra Cevizlik hapishanesine gtrlerek
gn boyunca dvldler. eteciler yle vahi bir intikam
arzusuyla kye girdiler ki, Palassa Papagherides, George
Papagherides, Constantine Havianitis, Kyriaki Carayanni-
dou, Aristocles Hac Petrou, Apostolos Hacdakis, Sohia
Apostolides, Elizabeth Hac-Panaghi, Anastasios Lampri-
anides, Anasta Carteridou, Christopher Caraghiozides,
Anastasios Michaelides, Apostolos Christophorides, Kyri
aki Caffedzolu, Anasta Vassiliadou ve Paressa Tsahouri-
dounu acmaszca dverek yaraladlar. Bir ok kadma ve
bakirelere tecavz edildi. Bunlar arasnda Kyriaki Papag-
heridou, Calliopi Apostolidou ve Kyriaki Carayannidou
bulunuyordu. Sz edilen cinayet, bu evrede yaayan
Trklere, benim kylerimdeki bansever, silahsz Hristi-
yanlara kar kt niyetlerini gsterme frsat verdi. Benim
cemaatlerimin bandakiler, etelerin hazrlandn ve b
tn Trklerin kylerimize yeni saldmlar yapmak iin, si
lahlanmakta olduklanm grdler. Dolaysyla, Trabzonda
ki ngiliz ve Fransz komisyonlarna bu tehlikeler hakknda
bilgi verme ihtiyacm duydular ve can, mal ve onurlarnn
korunmas iin gereken nlemlerin alnmasn istediler.
Cevizlikteki ceza mahkemesi, yukarda belirtilen cina
yetin failleri olarak (Sachnoel) Kyriakos Amanatides,
(Daniachal) John Calaidjoghlou ve (Hamourili) Panayoti
Marmanidesi mahkum etti. Fakat 27 Austos 1919da,
Trabzondaki st hukuk mahkemesi bu kiiyi susuz
buldu ve serbest brakldlar. Bu kiiden Panayotis Man-
nanides, evine gittiinde, ldrlen Hseyinin yeeni Ha
an kendisini grmeye geldi. Hasann yannda dier bir
Trk de vard. Misafir edildikten sonra evden ayrlrken,
evin ierisindeki insanlara ate ederek Panayotis ve babas
Evstathiosu ldrdler. Ayn ayn 12sinde Skelia ilesin
de Piskoposun temsilcisi, yarm saat uzaklktaki tarlasnda
ldrld.
23 Kasm 1919da, Romanes kynde bir grup soygun
cu John Tagtevemidesin evine girerek kendisini ldrd.
Tagtevemides, Galliana ilesinde Piskoposun temsilcisi
idi. Mustafa Yetimolu liderliindeki bu ete, dzenli ola
rak, rahata iddet eylemlerini srdrdler ve bu blgenin
kyllerinden para istediler. 1920 Ocak aynda, Koutsilanta
kynden Apostolos Emmanuelidese feci ekilde ikence
yaptlar, kendisinden istedikleri 100 liray vermesi iin, el
lerini ve ayaklarm yaktlar.
3 Mart 1920 tarihli bir raporda, Hamsikyde kalan
Bahri ve Ali adl askeri grevliler, kyllere hakaret etmek,
dvmek, yaralamak ve mallarn yamalamakla sulanyor
lard. Bu durum, hkmet yetkilileri ve Trk vatandalarn
bu ynde ibirlii yapmalar sonucunda, zellikle Srmene
blgesinde daha belirgindir. Bu blgedeki bir ok cemaatin
ileri gelenleri tarafndan imzalanm bulunan 23 mays
1920 tarihli bir rapor, durumu yle belirtiyor: Bu, bizim
iin var olma sorunudur. Yaklamakta olan tamamen imha
edilmekle karlama tehlikesi, bizi, umutsuzluk anlarn
almaya zorlamaktadr. Yeniden igalden bu yana, ne onu
rumuz brakld, ne de mlkmz; binlerce vahet, tehdit,
karalama ve haince hileler bize uyguland. Durum daha da
ktye gidiyor. lerin dzeleceine ilikin hibir umudu
muz yoktur ve gvenliimizin salanmas veya iktidarda
olanlarn bizi insan deil, hayvan gibi grdkleri bu blge
lerden serbeste ayrlmay talep etmek iin, umutsuz l
mz ykseltiyoruz. Barsever insanlar olan bizler, hara
verme, hrszlk, keyfi el koymalar, hasarlar ve yangnlara,
ksaca her eit talana maruz kaldk. En azndan hayvanlar
gibi yaamamza izin verileceini mit ederek, kendimizi
cmert gsterdik. mitlerimiz hayal krklyla karlat.
Hkmetin, onlar derhal datmaktaki ihmali nedeniyle
rgtlenebilen asker kaaklan ve soyguncu eteleri, gece
gndz demeden alp rpmaktadrlar. Ve gerek sulular
yerine, tarlasndaki iftiyi, dkkannda alan iiyi tu
tuklayarak, safsatalarla bizleri, bu olaylann failleri olmakla
sulamaktadrlar. Yakn zamanda Kuhanede bir ete, at
arabalanna saldrd. Arabalann srcleriyle birlikte seya
hat etmekte olan Tsirabantal bir adam ve dkkannda ol
duu birok ahit tarafndan belirtilen Zaveral baka birisi
ve Hortocopili iki kii sulu diye tutuklandlar. Araba s
rclerinden bu kiilere kar ifade almay baardlar ve
Counakaoudan Apostolos Karypidesi, casus olduu ge
rekesiyle, tarlasna giderken ldrdler.
1920 Haziran ay balannda bir Trk, kimlii bilinme
yen kiilerce ldrld. Szde Santal olan katilleri tutuk
lamak zere Santaya bir grup asker gnderildi. Askerler,
hnstiyanlan tutuklayp hapsederek ve ldresiye dverek,
2 aydan fazla orada kaldlar. Ancak Austos aynn ortala-
nna doru mahalli yetkililer, Santallann bansever, su
suz insanlar olduklarna ikna olduktan sonra askerleri ora
dan ektiler.
 (CHALDAEA) TOKAT PSKOPOSLUK BLGES

iddet hareketleri ve canice saldrlar bu blgenin her

yerinde ayn gle srdrld. Trklerin azgnlklar ve fa
natizmleri, zellikler krsal blgelerde daha da tehditkr bir
hal ald. Hkmet, Hristiyanlarn katledililerini uzaktan
seyreden unsurlaryla, kanunlar uygulamaktan aciz durum
dayd. ttihat ve Terakki Partisinin destekileri, Rus igali
srasnda su ilediklerini ileri srerek, mltecilerin geri
dnmelerini engellediler. Erzurum divan- harbi, herhangi
bir soruturma yapmadan bu sulamalar kabul etti ve su
lananlarn prangaya vurulmu olarak mahkeme nne geti
rilmelerini emretti.
Mart 1918de, Ermeni katliamlarna katlm olmak ve
Hristiyanlarn mallarn yamalamakla sulanan hkmet
yetkilileri ve polis memurlar, Akdamadeni, Boazlyan
(Ankara Vilayetine bal) Yozgat, ve (Sivas Vilayetine ba
l) Yeni Haninin yerlileri olan ok sayda Trk vatandala
ryla birlikte bir ete kurarak, yukarda belirtilen blgeler
deki Hristiyanlara saldrp, mal ve mlklerini tamamen
yamaladlar.
1919 Nisannda, (Keskin blgesi) Boulan kynden
John Spyrou ve George Dimitrou, dier baz kiilerle bir
likte bir komu kye gitmekte olan yeni evli be ifte refa
kat etmekteydiler. Yolda aniden silahl Krtlerle karlat
lar; Krtler, erkeklerin gzlerini balayarak gelinleri baka
bir yere gtrp onlara tecavz ettiler.
Aym ayn ortalarna doru, (Akdamadenine bal) a
t Kemer kynden Abraham Bodossolu, iftira bir sula
mayla hapse atld ve urad ikenceler sonucunda yaa
mn yitirdi.
Bulancak ve Abdal arasndaki Hristiyanlar, Ordotili To-
puzolu Ahmet liderliindeki bir etenin tacizine uradlar.
Mays 1920de Giresun-Karahisar yolunda iletiim ta
mamen durdu. Tirebolu evresindeki silahl eteler, Gire
sun, Bulancak ve civarlarndaki Hristiyanlan dehete d
ryorlard.
13 Austos 1920de, silahl Trkler, Tzanghoul ve Divan
kylerindeki kylleri, kendilerine oka miktar altn ve g
m, erzak ve giyecek verene kadar bask yaparak dvdler.
Ekim 1920de, silahl Trkler, hepsi de Aalk Maden
kynden baz kadm ve ocuklarla birlikte u erkekleri esir
aldlar: Kyriakos Psomiades, Sava ve Elias Pimenides,
George Havianides, Panayotis Cotsides ve Elias Pimeni
des. Onlar dvdkten sonra rlplak soydular. ki kadm
ve bir ocuk, korkudan ld.
27 Ekimde, Pandelis Dzemahides, Panay Castanides,
Elias Pimenides ve Kyriakos Emanuelides adndaki kyl
ler, tekneyle Giresunden Espene gidiyorlard. Kalecik
karlarnda, baka bir teknede bulunan Trklerin ateine
maruz kaldlar. Kyriakos Emanuelides ldrld. Ayn
gn, Trk polisleri (Akdamadenine bal) Tokuz blge
sinden Lazaros Abadjiadesi Kourtenimide bulunduu s
rada ldrdler.
26 Kasm 1920de Gmhaneden gelen bir raporda,
cinayet, hrszlk ve yamalamalarn, gnlk sradan olay
lar haline geldiini ve durumun ok ktletiini belirti
yordu. ki ay nce, (Eyll 1920de), bir Hristiyan, pazarn
ortasnda bir Trk tarafndan ldrld ve daha sonra katil,
dardan grd yardmla hapishaneden kat. Ayn ayn
28inde, Kukaya kynden K. Murat ve K. Pelkimbachi
ve Yamourca kynden George J. Kotolu, Giresundan
evlerine dnerken Poghatsaki Deirmeni yaknlarnda K
t brahimin adamlarnn saldrsna uradlar. Saldrda,
George J. Kotolu ldrld.
Nisan 1920de, Bulancak, Kukaya ve Yalderedeki
topluluklar saldrlara, aalanma ve tecavzlere ve hrsz
lklara maruz kaldlar.
 Mays 1920de, Hristiyanlarn vahi katili, Giresun va
lisi Osman Aa, silahl olarak Hristiyan kylerini dolat,
her trl zulm yapt ve Grele ve Couroukda 15 Hristi
yan kyly vahice katletti.
5 Temmuz 1920de, Vessemal Kr-Salihin liderliin
deki soyguncular, Yukar Kermont, Castrineta ve Soutou
kylerine girdiler ve kylleri dvp mallarn soyduktan
sonra, be kiiyi yanlarna alarak kyden ayrldktan sonra,
onlar ldrdler.
Giresun ve evresi, Osman Aanm basks ve yamala
mas altndayd. Temmuz 1920de, Bulancakda bulunan
Milli Savunma yeleri, bir gece Jordan J. Pastrmacy a
rp, blgelerinin Trkler arasnda eitilmi genlere ihti
yac olmadn bahane ederek, ldrdler.
Daha sonra 25 baka genci tutuklayarak, bildirildiine
gre, Giresun etrafndaki savunma projelerinde almaya
gnderdiler. 20 Nisanda ayn topluluktan daha baka gen
ler de ayn amala tutuklandlar ve Panayotis Mihailidis ve
kans ldrldler.

(COLONA) EBNKARAHSAR PSKOPOSLUK

BLGES

Gen Trklerin Sava srasndaki ykc almalan,

Mtarekeden sonra da sona ermedi. ttihat ve Terakki
Partisine daima bal kalan hkmet grevlileri, yksek
evrelerin kkrtmasyla, geride kalan Hristiyan unsurla-
nn imhas iin Trk halknn fanatizmini kztrma faali
yetlerine devam ettiler.
24 Nisan 1919da Troupsili George ve Eleftherios Tsi-
ranides, giysi satmak zere komu kylere giderken Fireto-
ukseden Kara Mehmed tarafndan soyulduktan sonra ld
rldler.
Epesiou ilesi, olduka zor gnler geirdi. Mays 1919
tarihli bir rapor, Trkler tarafndan srgn edilmi olan H
ristiyanlarn, srgnden dndklerinde ldrldklerini be
lirtmektedir. Bu olaylar, Troupsi, Paltsena, Epola ve Ki-
amissi kylerinde meydana geldi. Eleftherios Toroman,
George Tekes ve Michael Apostolou, evlerine dner dn
mez, Tatalolu Mehmed, Tapanolu Halil ve Said tarafn
dan aileleriyle birlikte boazlandlar.
29 Haziran 1919da, John Aracadolu, Elias Berbero-
lus, Lazarus Tongharolu, Sava Keiolu ve John Tong-
harolu, kylerinden sekiz saat uzaklktaki Koliasara er
zak almaya gittiler. Krt ky Zarghona yaknlarnda balta
larla vahice kesildiler. Bu korkun cinayet on gn sonra
ortaya kt ve kurbanlarn doduklar Kovack kynn
Hristiyan sakinleri arasnda panik yaratt. Kyller, baka
bir yere gmeye hazrlandlar.
8 Temmuz 1919da, (Giresun Mutasarrflna bal)
atalam ky mamnn yannda almakta olan, Turu
ilesi, nayet kynden Nicolas Papadopoulos, kardei Pe-
ter ve yeeni Christos, aniden ortadan kayboldular. Ayn
aym 10unda, Theodore Potouridis kayboldu. Kendisi (Ka-
rahisar blgesinde) Litsasann yerlisi, bar bir insan ve
iyi bir aile babasyd. Kaybolma olay, Giresun Karahisar
karayolu zerindeki Eribel dann yanndaki otlaklarna
giderken meydana geldi, Aym aym 18inde, Deirmenta
kynden Nicolas Semerdjides, Pandelis Costanolu ve
Anastasios Biticolu, Mesudiye - Koliassar yolunda acma
szca dvlerek, zerlerinde bulunan her ey soyuldu.
1919 Kasm ay banda, baz Hristiyanlar, Giresundan
Karahisara gitmekte olan (Karahisar ilesi) Karaca kyn
den Sophia Christou Demirci ve Catherine Sava Demirci
adlarndaki iki gen hanma elik etmekteydiler. Karayolu
zerinde Ay Tepe civarnda (iledeki sistematik soygunlar
ve hrszlklar nedeniyle) nbet tutan polis, erkekleri
iddetli bir biimde dverek kzlar zorla alkoydular ve
 onlar bilinmeyen bir yere gtrp tecavz ederek, onurla
rn kirlettiler.
Yukarda anlatlan bu olay, tam be yl boyunca Hristi
yan evlerinin snandan koparlan bir ok benzer kurban
grm olan Karahisarl Hristiyanlan hakl bir zntye
bodu. Bu defa zntleri ok daha fazlayd nk sula
nanlar, yolculann canlanmn, mallannm ve onurlannm g
venliinin emanet edildii Giresun hkmet organlanyd.
Aynca, bu zaman zarfnda Giresun-Karahisar karayolu
nun, soygunculann yata haline gelmi olduunu ve bun-
lann varlnn yalnzca zaman zaman, gnlerce iletiimi
kesmekle kalmayp, her trl ticari girimi de olanaksz ha
le getirdiini belirtmek gerekir. Karayolunda nbet tutan
polisler, Hristiyan unsurlann imhas programnda yer al
m olanlardan seiliyordu. Dolaysyla, bu karayolu ze
rindeki soygunlann en ateli kkrtclan, bunlard. Hristi-
yanlann mlkleri ve onurlan, vilayetlerdeki bu slah olmaz
Trk unsurlann hedefi olmaya devam etti.
1920 Maysnm ilk gnlerinden itibaren bu evrede Gi
resun valisi Osman Aa Ferudunolunun gerek bir terr
dalgas hkm srd. Karahisara gittiinde, patrikhanenin
oradaki temsilcisi Sivas Piskoposu Ghervasiosun makam
na ve resmi kyafetine bile sayg gstermedi.29 Mays
1920 tarihli bir raporda unlar belirtilmitir: Giresun Vali
si Topal Osman FerudunolU, hapishane kaaklanm yaka
lamak bahanesiyle blgeyi dolamaya kt. Gerekte ise,
eitli sular ilemi unsurlardan 170 kiilik bir ete toplad
ve yakp ykarak, ldrp yamalayarak, gen erkek ve
kzlara tecavz ederek ve saysz byk ba hayvan srp
gtrerek ebinkarahisar blgesini dolat. Silah ve cepha
ne ele geirme bahanesiyle Karahisara gitti. Orada, kor
kun bir cani olan Kel Haan Ta bulutu. Onun adamlann
da yanma alarak, mahalli asker ve polis yetkililerinin berta
raf etmeye almadklan, Hristiyanlann evlerini ve dk
kanlarn talan eden bir terr etesi oluturdu. mha, 23
Maysta balad ve drt gn srd. Osmann adamlar,
Hristiyanlardan aldklar atlar ve paralarla vahi bir sva
ri gc haline geldiler. Kutsal metropolit ikametgahna da
saldrarak Piskopos Ghervasiosu merhametsizce dvdler
ve srp gtrdkleri bykba hayvanlarn yan sra,
Amerikan yardm fonlaryla alnm olan kzleri de sata
rak, Osmana 303 lira demek zorunda braktlar. Bu hay
dutlar ayrca birok bakire ve yeni evli gen kadn da kir
letip, 17 Hristiyan ldrdkten sonra, ekip gittiler. Kel
Hasan 30 kiilik bir ete oluturarak Merkezdeki ( Aluc
ra) zengin Rum topluluunu yamalamaya mecbur ettiler.
Topal Osman korkusundan, Nicopolis ile Giresun arasnda
ki balant kesildi. Piskoposun zgrl devaml olarak
kstland ve insanlar panie kapldlar.
Temmuzun 12sinden bu gne kadar Halil Topanolu
ve su orta erif Ali, Hristiyanlarn ikencecisi Osman
Aanm adamlaryla birlikte, Paltsane kynde papaz Pa-
naretos Papadopoulos, Thomas Thomaides, Panayotis To-
umanides, kars ve annesi, Theodore Sideropoulos, Pana
yotis Carayannides ve George Djeilolunu ldrdler. Ca-
rakeveletde Pan. Poursaitas, John Hotipanides ve St. Ho-
zanitas katlettiler. Trouptside Michael Semerdjis ve Pan.
Paramelidesi ldrerek, gelinini kardlar. Habavlada Or.
Pascalidesi ldrp, John Hourmidesin kz Semeliyi ka
rdlar; Parthena Tsedeme, Anastasia Toumanides ve He
len Demiroluna tecavz ettiler.

(KERASSUNDE) GRESUN PSKOPOSLUK BLGES

Dzenli balantnn olmamas nedeniyle, Patrikhanenin,

bu evredeki olaylar hakknda bilgi edinmesi mmkn olma
mtr. Fakat, Mtarekenin imzalanmasndan bu yana, bura
da terrn aralksz olarak hkm srd kesinlikle bilini
yor. Giresun Valisi Osman Aa Ferudunolu, yanna her za
man yardmcs ve danmam Larmzade Hakk Beyi ala
rak, vahi ruhunun kendisine emrettii her eyi yapmakta
tam bir serbestlie ve mutlak yetkiye sahipti. Bu toplulukta
yaayan Hristiyanlarn, ondan grdkleri eziyetleri tarif et
mek mmkn deildir. Sulan, koca bir cildi doldurur. im
dilik, kendimizi aadaki ifadelerle snrlyoruz. Kendisine,
krlarndan aslan pay vermeyi kabul etmedike, Trkler bile
ilerini yapamyorlard. Aksi halde, mallarm satmak zere
yklemeleri engelleniyordu. Yolu geniletmek bahanesiyle,
byk ksm Rumlara ait olan, yeni yaplm bir sra evi ta
mamen yktrd fakat aslnda, o civarda satn ald arazinin
fiyatm arttrmak istiyordu. Alkol imalats Rumlara byk
zararlar verdi nk binlerce okka alkole el koyarak, denize
dkyordu. ok sayda Rumu, kiralam olduklan dkkan
lardan kartarak, yerlerine Trkleri yerletirdi. Savatan n
ce Trklerden mlk alm olanlan, bu mlkleri geri vermeye
zorlad; ancak sat srasnda dediklerinin karl, kat
para olarak geri deniyordu. Mahalli idari, adli ve dier yet
kililer, ileri onun bayla onaylamasna gre yrtyor, bu
zalimin bildirim veya emirlerine gre insanlan hapsediyor
veya beraat ettiriyorlard. Yabanc birliklerin karmasna
kar sahili koruduu iin, Rumlardan byk paralar ald.
ehrin Hristiyan halkm, balarna bela olana kadar destek
ledii soyguncu eteleriyle terrize ediyor, bu eteler de, is
tediklerini dvyor veya soyuyorlard.
1920 yl Haziran ay ortalannda Batumdan gelmekte
olan 400 tonluk bir Rum motorlu teknesi, motorundaki an-
za yznden Giresunda demirlemek zorunda kald. Osman
Aa, kaptan Marinos Mariades ve Fransz ei, yanlannda
sekiz veya dokuz milyon ruble bulunan iki Rus ve teknede
ki dier dokuz kiiyi sava esiri olarak tutuklad ve 20-25
gn hapsetti. Daha sonra, kaptann Fransz ei dndakileri
i blgeye gnderdi. Erkekler, Giresunnin iki kilometre
uzanda ldrldler ve Fransz kadm stanbula gnderil
di; kocasnn kaderi kendisine burada bildirildi.
Ayn ayn sonuna doru Osman Aa Ferudunolu, eh
rin tek Rum doktoru olan Thomaidisi trajik bir biimde l
drd: Haber gndererek, doktoru, dier Trk doktorla
birlikte bir doum olayna artt. Eve gittiklerinde onlara,
bir deliyi muayene edecekleri sylendi. Hep birlikte eve
girdiler; Thomaidesin yannda, bir tehlikeden phelenen
babas da bulunmaktayd. eride, tepeden trnaa silahl
bir caniyle karlatlar. ki Trk doktor, pencereden atlaya
rak katlar. Thomaides ve nc doktor, olunun yard
mna koan Thomaidesin babasyla birlikte ldrldler.
Bu olay derhal Trabzon valisine bildirildi ve vali, katilin
oraya gtrlmesini emretti. Bu arada Osmann yardak
lar, katilin deli olduunu sylyorlard ve Trabzona ula
madan, onlarn yardmyla, binmi olduu tekneden kat.
Mslman bir kzn iffetinin, Panayotis adl bir Rum ta
rafndan kirletildii eklinde zenle hazrlanm bir iftira
sonrasnda, bu ad tayan elli veya altm Hristiyan ve on-
be kadm tutuklanarak, Osmann adamlar tarafndan ac
maszca dvldler. Panayotis H. Sekirkenides ve Panayo
tis A. Seitanides adl iki kii, Osman Aamn villasna g
trlerek korkun ikenceler ektikten sonra boazlanarak
ldrldler.
1920 Austos ay balarnda, Giresunda, Mttefik sa
valarnn oraya gelmekte olduklarna dair bir sylenti
yayld. Vali Osman Aa, derhal Trkleri i blgelere gn
dererek, Hristiyanlan ehirde brakt. Daha sonra, dma
nn nasl karlanmas gerektiine ilikin ortak grlerini
sormak iin hl orada kalan birka Trkle, baz Hristiyan
ileri gelenlerini ard. Hristiyanlar, bu arnn gerek
amacn anladklarndan, hibirisi gitmedi. Ertesi gn, H
ristiyanlarn evlerinde sistematik bir arama yaplarak, sak
lanmakta olanlar yakaland. Bunlar, Osman Aamn kur
banlarn boazlad Kulakkayaya gnderileceklerdi.
Aanm kararndan sonra, ortal feryatlar ve alamalar
kaplad. Kadnlar dizlerinin zerine kp, alaarak kara
rn deitirmesi iin ona yalvardlar nk tutuklananlann
boazlanacaklarn biliyorlard. Nasl olduu bilinmemekle
birlikte, Osman ikna oldu ve hayatlarn balad fakat 500
kiiyi okula hapsederek, kafirler (ngiliz, Fransz ve Yunan
llar) Giresuna ktklar taktirde bunlar ldreceine ye
min etti. Bu 500 kii, Osman Aanin cani yardaklarnn
nezaretinde 10-12 kiilik gruplar halinde aileleriyle gr
tkten sonra tekrar okula dnyorlard.
1920 Austosunda alman bir rapor, dier baz bilgiler d
nda, unlara yer vermekteydi: Giresun sakinleri mali ba
kmdan ok kt bir durumdadrlar. Alk korkusu tm H-
ristiyanlan tehdit etmektedir. Bu durum, btn snrlan aan,
zavall insanlarn kann emen ar bir bask oluturan vergi
lendirmenin doal sonucudur. Ne iler acs bir durum! A
gzl Osmanllann hrslarm tatmin etmek iin ellerinde ka
lan son mcevherlerini, mobilyalann ve benzeri eyalan
satmaktalar. Srekli olarak gergin, hara altnda, parasal ihti
yalarnn hi olmazsa bir ksmn bile karlayacak gerekli
olanaklardan mahrum vaziyette, her gn tutuklama ve sr
gnleri yaayarak, geimlerini temin iin bile evlerinden k
myorlar. Mevcut birka dkkann sahipleri de ayn neden
lerle evlerinden kmyorlar ve dkkanlar canavar Osman
Aanm isteine gre, adamlannm istediklerini alp gtr
meleri iin, birka saat dnda kapal kalyorlar.
Son gnlerde Patrikhaneye gelen haberler, Pontustaki
Hristiyan halkn durumunun, tehlikeliden de te olduunu
belgelemektedir. 23 ve 28 Ekim 1920 tarihleri arasnda,
Trabzon, Giresun, Ordu, Sinop, Bartn ve neboludaki
Rum vatandalarn hepsi srgn edildiler. 4 Kasm da
Samsunun Rum halk da ayn kaderi paylat. Bu insanla-
nn hepsinin mlklerine el konulacakt.
 ORTA VE BATI ANADOLU HAKKINDA
KAYSER PSKOPOSLUK BLGES

Bandan itibaren Kayserinin tm ilelerinde soygunlar

o kadar oald ki, farkl kyler arasndaki balant tama
men kesildi.
Nisan 1919da, Kmrceden Stephen Charalambos ve
Sava Anastasiou ldrldler. Bu kincisinin yannda olu
da bulunuyordu. Erzak almak iin gittikleri Adana vilaye
tinde Sisten dnmekteydiler.
Nicolas Tserah, Sivas vilayetine bal Aziziyeden d
nerken Kurbal ve Uzunpnar kyleri arasnda ldrld ve
zerinde bulunanlar soyuldu.
rgp cemaatinde vergi tahsildar Eyp, cemaatin k
k bir borcu yznden Kilisenin zangou S. Johnu ac
maszca dvd ve Kiliseye girip Mihraptaki kutsal eyalar
alarak, mzayedede satt.
20 Mays 1919da Theognosia Ab. Pamboutsolu ve
birka kadn, ocuklaryla birlikte Nevehirden bakente
gitmek zere yola ktlar. Yolda ekiyalara yakalanarak i
kenceye uradlar ve zerlerindeki her ey soyuldu.
25 Mays 1920de, bin kadar erke, Yozgata girerek,
buray 14 gn ellerinde tuttular. 21 Haziranda ehrin tekrar
Kemalist birlikler tarafndan alnmas zerine, kumandan
lar Ethem Beyin idaresi altnda erkesler, nce yamaya,
 sonra da Rum ve Ermenilerin hepsini ldrmeye baladlar.
Pazar yerinde meydana gelen bu katliamdan kimse kurtula
mad. Birok gen kza tecavz edildi, evler atee verildi
ve ok kii yaraland. Cesetler drt gn sonra topland ve
hibir dini tren yaplmakszn, ehir dndaki bir hendee
atldlar. ldrlenler arasnda Samsun vilayetindeki Ku-
lukyn blge papaz Muhterem Peder John Architectoni-
des de bulunuyordu. ehrin zenginlerini onlara bildirmeyi
reddettii iin ldrlmt. ldrlen dier elli kii un
lardr: Michael Kohirolu, Abraham ve John Choudaver-
dolu, Athina Papazolu, Charalambos Keiolu, damad
Anesti, Kyriakos, Anastasios Prokopiadis, olu Charalam
bos ve kars, retmen Anastasios, John Arzumanides,
George Sarafides, Thomas Papazolu, Philip Papazolu,
Sava Savaides, Jordan Anastasios akndes, George Efi-
nolu, Gregory Efinolu, Sava Artizolu, Gabriel Taip-
lolu, Anastasios Adosides, George Butcher ve olu Mic
hael, Charalambos Charapasides, Constantin Tyamolu ve
kars Helen, Theologue Gregory, Nicolas Ananiades, Elias
Muratolu, Larzaous Saviades, Cyprian Jordanides, Basile
Kazezolu, Elias Kazezolu ve babas Prodromos, Eleuthe-
rius avuolu, Mary Chatzi Anastasiou, Joanakis Seraf-
midis, Theologue Sarafdis, Hatzi Maria, Gregory Saati-
olu, Avitas, Charalambos Tachtzolu, Ghothsimani, Paul
Panolu, Stylianos Lanyer, Ananias Manolu, Stylianos
Keiolu ve Sophia Sarafolu.
8 Eyll 1919da acmaszlyla kt bir hrete sahip
olan subay Cemil liderliinde Kemalist dzenli ordu birlik
leri (Yozgattan iki saat uzaklktaki) Otuolu kyne gir
diler ve hepsi Rum olan 280 kyly kilisede topladlar.
Arkasndan, babalarnn, kocalarnn ve kardelerinin gz
leri nnde btn kadn ve gen kzlara hayvanca tecavz
ettikten sonra onlar ldrdler. Daha sonra da kk be
bekleri bile ayrmadan, erkeklerin hepsini ldrdler. Be
beklerden biri, annesini emerken ikisi de ldrld. Bu
korkun katliamdan sadece, birlikler gelmeden nce ky
den kaan 24 kii kurtuldu. Kemalist ordu, evre kylerin
tmn igal ederek katliam yapma niyetinde olduu iin
zavall insanlar evlerini brakarak dalara kamak zorunda
kald ve orada da birou hayatn kaybetti.
Bu blgede durum dayanlmaz bir hal almt ve her gn
daha da ktye gidiyordu.
5 Ocak 1919da ncesuda henz ocuk yataki bir kz,
Nuri slamolu adnda bir Trk tarafndan karld. slam
dinine dndrld ve kendisini karan kiiyle evlenmek
zorunda brakld. Ayn yln ubat aynda, Ereli cema
atinde Badat otelindeki bir gsteriye giden 20. taburun
emir subay, askerlerine saati Apostolakiyi dvmelerini
emretti ve saati, sngyle yaraland.
M artm 14nde, Perm ateden Agapios Ghianolu,
Konyadaki evinin yannda, kuyudan su ekerken ldrl
d. Ayn tarihte, Karamanl baz Trkler hrszlk amacyla
bir Rum kadnn evine girdiler ve evde bulduklar kadn
boduktan sonra, bakladlar. Ayn aym 30unda, Nide
Rfatzade Halil Bey, cemaat okulu mdr Basile Amfiloc-
hiadiyi pazar yerinde sopayla ciddi ekilde yaralad. Ayn
yln Nisan aynda, Gelveriden Basile Atlamatis, Gelveri
ile Nide arasnda ldrld.
1919un Mays ay sonlarnda, Nevehirden baz Hris-
tiyanlar, Aksaray yakmlannda gecelerken, soyuldular, d
vldler ve sakatlandlar. Ayn ayda Trk ekiyalar, Ere
liden (Adana) Uluklaya gitmekte olan herkesi soydular.
ki erkei ldrp, yirmi kiiyi yaraladlar.
27 Haziran 1919da Konya Katedralinin avlusuna ve
baz Hristiyan evlerinin kaplarna Gen Trk Askeri
imzal u mektup brakld: Tannnn lanetledii! Fanatik
kfir! Trklerin ekmeiyle besleniyor ve karlnda bu l
keye zehir sayorsunuz. Ermeni kadn ve ocuklannn si
zin karnz iin ldrlm olduklar bilinmektedir. Ka
lanlar, snmac olarak ngiltereye gitmek istediler fakat
baaramadlar, stanbuldaki temsilcilikleri araclyla Av
rupaya ikayette bulunuyorlar. Fakat hepsi bouna! Bizim
baklarmzla leceksiniz. Cemal Paann ldne inan
mayn. Arkadalar yayor. Burada kendi devletinizi kur
maya hazrlandnz gryoruz. Artk buradaki ikibin H-
ristiyanm lme vakti geldi. Zamannz boa harcamayn
ik sonunuz yakndr.
Eyll 1919da Bozkrda, Chrisafis Arslanolu ve du
varc George ldrldler. Duvarc Pantelis, kars Despi
na, berber Georgeun dul kars ve olu Jordan, Socrates
Ghiavrolu, kars Rebeca ve bunlardan baka iki duvarc,
yaralandlar.
5 Ekim 1919da A ntabakdan (Kaire) oban Basile
Christou, Apaolu Cemal, Hakk, Kel Mehmed Latif ve
avu Necip adl fanatik Trkler tarafndan ldrld. Ay
n aym 6smda, Kervalidan Nicolas Katrantzis, Ilsu adl
Trk kynden dnerken Trkler tarafndan ldrld ve
gzleri oyuldu.
Mustafa Kemalin Milliyeti hareketi Trklere, Hristi
yan ve Rum olan her eye kar kin ve fanatiklik alad.

(ANGORA) ANKARA PSKOPOSLUK BLGES

Ankara blgesinde de ekiyalk durmad ve zellikle de

Haymana Kazasnda, Mslman olmayan nfus arasnda
btn ticaret sonuta tamamen fel oldu. Hkmet yetkili
leri, ellerindeki jandarma gcnn yeterli olmadn ne
srdkleri iin, haydutlar cezasz kalyorlard.
Temmuz 1919da deirmenci George Vassilolu, Eski
ehir dndaki Alpuky istasyonundan iki saat uzaklkta
ldrld.
Hristiyan cemaatler dehete dtler. Eskiehirdeki
Hristiyan erkekler, ar biimde vergilendirilip hapsedil
dikten sonra, ehirden uzaklatrldlar. Burada henz de
taylar alnamam tecavzler ve cinayetler ilendi. Hristi
yanlarn evlerindeki mobilyalar, hatta pencereleri bile a
lnd.
10-12 yalarndaki ocuklar, babalarnn, amcalarnn
veya kardelerinin saklanmakta olup olmadklarm ve nere
de bulunabileceklerini sylemeleri iin askeri karargahlara
gtrlerek acmaszca dvldler. Dzenli birlikler veya
eteciler insanlar evlerinden karyor, Hristiyanlarn ev
lerine girerek istedikleri her eyi alyorlard.
Ktahya ehri, fanatik Kemalist erke Ethem Bey ve
Binba smail Hakk Bey oraya geldikten sonra, tarifsiz
vahetlere sahne oldu. Amavutlardan seilmi 150 adamy
la gelen Binba, bir zorlukla karlamadan Ktahyadaki
Trklerin yardmn kazand. Onlarla grtkten sonra,
Rum ve dier Hristiyan unsurlarn imhasn planlayarak,
bizzat kendisi bu dehet verici eylemlerin banda bulundu.
Btn Rumlarn silahszlandrlmasn emretti. Ajanlar,
baz kiilerin evlerinde arama yaptlar. Anastas Abaco-
lunun evinde iki adet ifte bulunarak zavall adam tutuk
land. Askeri karargha gtrlrken, muhafzlar, zorla
antasna iki el bombas koydular. Daha sonra Ethem
Beyin nne gtrld ve zavall, onun emriyle derhal
asld.
Ktahya blgesinde baz kiiler askere arldlar ve as
kerlik hizmetinden muaf tutulmak iin, bu ehrin Rum ce
maatinden yeterli miktarda cephaneyle birlikte 245 tfek
vermeleri istendi. Fakat ehirdeki Rumlarn tfekleri yoktu
ve onlar satn almalar gerekiyordu. Avukat Anastasios
Symeonidis ve tccar Yannakos Papadopoulosdan oluan
bir komite kuruldu ve smail Hakk Beyin verdii izin ka
d ile silah satn almak iin evredeki kylere gittiler. s
mail Hakk Bey ayn zamanda ete reisi Pehlivan bir ete-
nin banda bu kylere gnderdi. Anastasios Symeonidis
ve Yannakos Papadopoulos ile arabaclar Ilia Sakzc,
Temmuz ortalarnda bir grup asi tarafndan yakalandlar ve
Ovaky yaknlarndaki amlca adl am korusuna gtr
lp, iplerle balandktan sonra korkun ikencelerle ld
rldler. Talihsiz adamlarn cesetleri, cinayetten drt gn
sonra kpeklerin ortaya karmasyla, Ovaky kyllerinin
de yardmyla birka Rum tarafndan bulundu. Anastasios
Symeonidisin sa kalas kzgn bir demirle delinmiti ve
kamnda derin bir sng yaras vard. Her iki ayann par
maklan derin kesiklerle birbirinden aynlmt ve topukla-
nnda sivri bir aletle geni yaralar almt. Yannakos Pa
padopoulos ve arabac Ilia Sakzcmn gslerinde, sivri
bir cismin neden olduu derin yaralar bulunmaktayd. G
rne gre bu ikisine ikence yaplmamt. Cesetleri K
tahyann Rum mezarlna getirilerek tabuta konulduktan
sonra, bir nceki gn ehrin eteklerinde ldrlm olan
drdnc kurban, Constantinos Takmakolu ile birlikte g
mldler. Bu cinayetlerin asl failleri, Ethem ve smail
Hakk idi. Evlerine geri dnmeyen bu kiilerin akbetleri
hakknda kendileriyle gren, Rumlardan meydana gelmi
bir komiteye bu subaylar, ldrlenlerin Ktahyaya gele
rek buray almalan iin Yunan ordusuna gitmi olduklan
cevabn verdiler. Aynca, bu komiteyi de hapisle tehdit etti
ler.
Yukanda belirtilen sulan, tekrarlanan cinayetler izledi.
Constantinos Demircis ve Nicolas Abacs adl iki Rum,
ehrin yaknndaki bir deirmende ldrldler. Pandelis
Karagiorzis, Haralambos Karaboumis, Anastasios Seraphi-
midis ve adlan belirlenemeyen iki kii daha, Ethem Beyin
kardei Tevfik Bey tarafndan Turgutlar ky yaknlannda
elleri iple arkalanna balanm vaziyette ldrldler. Bu
ahslann cesetleri gmlemedi. Lazaros Mihailidis ile bir
likte kii daha camiyi tamir etmek iin gittikleri bir ky
de, eteciler tarafndan ldrldler. Costis Zeybekolu,
Dimitrios Akbabas ve Ermeni arabac, Kemalistler tara
fndan yakalanarak zorla Gediz cephesine gtrldler.
Orada, atlan ve arabalar ellerinden alnarak, geldikleri ye
re geri dnmeleri emredildi. Fakat ancak birka adm uzak
latktan sonra, arkalanndan vurularak ldrldler.
Btn bu sular yetmiyormu gibi, Ktahyadaki savun
masz Rum topluluuna kar, kademeli olarak baka bir
imha yntemi kullanld. 28 Austosta, Rum cemaatinin
nde gelenlerinden 27si tutukland ve nceden iyi organi
ze edilmi olan bir plan dahilinde, Ermeni ve Ermeni-Ka-
tolik cemaatlerinden baka kiiler de bunlara katldlar. Da
ha sonra, haksz olarak nce Eskiehire ve ardndan Anka
ra ilesine sevkedildiler. Ertesi gn, 15 yandan yukan
tm Hristiyan erkeklerin belirtilen bir yerde toplanmalan,
itaatsizlik edenlerin lmle cezalandnlacaklan duyuruldu.
Toplandktan sonra, yryemeyen, sakat, kr ve yal olan
lar vagonlara tklarak Eskiehire gnderilirken, geriye ka
lan 543 Rum, birka Ermeni ve Ermeni-Katolik, jandarma
lar ve etecilerin refakatinde yrye geirildi. Bu sonun
cu konvoy, Sofu ky yakmlannda, smail Hakk Bey ko
mutasnda Boluya gitmekte iken isyan ederek, onun emri
ne verilmi olan Amavutlann hepsini ldren alayn bir
blm ile karlatlar. Bu olayda vahi smail Hakk Bey
de ar ekilde yaralanmt. Ktahyadan smrd edilen
lerden oluan perian durumdaki bu konvoyla karlaan is
yanclar muhafz jandarmalan ve etecileri ldrerek Hris-
tiyanlara Ktahyaya dnmelerini emrettiler. Silah seslerini
duyan Hristiyanlar, panie kapldlar, kalanlann bazlan
kamaya altlar fakat isyanclann at atele, kii,
Haralambos Kdjagas, Vassilios Kulakl ve Kyriakos Papa-
iliou ldrlrken, iki kii de yaraland. Dierlerinin ou,
balarndan birok olay getikten sonra Ktahyaya dnd
ler ve evlerinde saklandlar. Bu konvoydan krka yakn kii
kayptr ve bunlarn akbetleri hl bilinmemektedir. Eski
ehire gnderilmi olanlar, Ali Fuat Paanm emriyle, de-
miryoluyla Ktahyaya geri gnderildiler. Fakat Ethemin
kardei Tevfik Bey, Ali Fuat Paaya ramen onlar tekrar
nce Eskiehire, sonra da Ankaraya gnderdi.

(PISIDIA) NEMRK PSKOPOSLUK BLGES

Bu ile ve zellikle baz blgeleri, inanlmaz bir ekilde

terrize edildiler.
Ekim 1918de, Varladan Matheos Constantinides (Af-
yonkarahisarn ilesi) Bolvadine gitti ve Sar Ahmet
Aanm evinde ldrld. Ayn ayda, 18 yanda bile ol
mayan Vassilios Yeorghiou Lazarolu, Karamikde (Bolva
din ilesinde bir semt), koyunlanna obanlk ettii brahim
Osman avuolu tarafndan ldrld.
10 Aralk 1918de, stanbuldan Dr. Theokritos Satyri-
dis ve Burdurdan Diogenes Thomaides, Dinara giderler
ken (Burdur yaknnda) Kla kynde Trk ekiyalar tara
fndan yollan kesildi. Ekiyalar, zerlerindeki her eyi so
yup, onlan acmaszca dvdkten sonra usturayla boazla-
nn kesmeye altlar. ki adam ciddi yaralar aldktan son
ra, g bela lmden kurtuldular.
16 Austos 1919da Adaliadan gelen bir raporda u ifa
de yer alyordu: Bir sre nce Adalia ile Stanaz arasnda
kaybolan 3 Rumla birlikte, 8 Rum daha kaybolmutur;
hafta nce Doryan deirmeninde 3 kii ve be veya alt gn
iinde biri Ermeni ve 6s Rum 7 kii daha (Phoenix yakm-
lannda) Kumnitzada kaybolmulardr. Ekiyalar gndz
vakti bu kye saldrm, para ve eyalan talan ettikten son
ra, bu 7 Hristiyan alarak, bilinmeyen bir yne gtrm
lerdir. evre kylerde hibir Hristiyan kalmamtr. Bizim
halkmzdan kimse almak iin Trk kylerine gitmeye
cesaret edememekte ve iftiler de tarlalann ilemeden b-
Takmaktadrlar. Birka gn nce, Trk jandarmalar Uzun-
kyde, oradaki Yunan Kzlhann doktorunu ldrm
lerdir.
9 Eyll 1918de Trk haydutlar, ubuk Boaznda s
partal Misail ve Gavriel Misailolu kardeleri yakalaya
rak kyasya dvdler. Ayn dnemde Tekadir, Doyran, Sta-
naz, Koumnitza, nbeki ve Tekirova kylerinden bir ok
Hristiyan, Trkler tarafndan karld. Kbrsl 12 yanda
bir ocuk, Tekirovada ldrlm olarak bulundu.
Menderes cephesinden geri ekildikten sonra Mustafa
Kemalin askerleri Nemrik blgesine yerletiler. Mehur
kana susam cani ve son gnlerde oluturulan Demir
AIaym kurucusu Hafz Bey, kararghn spartada kurdu.
Yardmcs, Demirci Mehmet Efe adyla tannan, Deniz
lide kadn ve ocuklar katletmekle n salm korkun
Mahmut Efe idi. Onun da erkeslerden, Lazlardan ve Y
rklerden hepsi de vahi ve kan dkc igdlere sahip
ve zellikle Nazilli, Denizli ve Sarayky katliamlarnda
kanl bir ne kavumu yardmclar bulunmaktayd. Bu ca
ni tarafndan ilenen bir ok suun kurbanlar sparta ve
evresindeki blgede yaayan biare Rumlard.
spartann nde gelen Rumlanndan, saygdeer bir va
tanda ve saygn bir ailenin ba olan Damianos Kahrama-
nolu acmaszca dvldkten sonra ve ayrca, Kyriakoula
Hodjekolu adnda bir kadn, tabancayla vurularak, aldk
lar yaralar nedeniyle ldler.
Denizlideki Hristiyanlarn rezil kasab Demirci Meh
met Efe, sparta, Jjreek Kiliselerindeki tm deerli eyala
rn teslim edilmesini emretti. Kiliselerdeki kutsal eyalar
ve resimlerin zerindeki sunular mehur Efeye teslim edil
di. Bunlar arasnda ok gzel ve ok deerli 800 okkalk
drt muhteem amdan, 6 okka arlnda altm bir ha,
Avrupal turistlerin bile hayranlklarn ifade ettikleri paha
biilemeyen bir Bizans reliki bulunuyordu. Efe ayrca ev
leri de arayarak, spartal kadnlarn mcevherlerini de
gasp etti. spartadaki Rum cemaati, ayrca 20 gn iinde
300000 Trk liras tutarnda sava vergisi demek zorunda
brakld.
1920 Eyll ayndan itibaren, bu ilelerdeki Rumlarn
iinde bulunduklar koullar, daha da ktleti. Demir
Alayn bir blm spartaya yerlemiti ve bu alayn ba
ndaki Hafz Bey, Ankaradaki Millet Meclisinden dnd
nde, ilelerdeki eski hkmet yetkililerine bask yapla
rak, yerlerine Mustafa Kemal ve ttihat ve Terakki yan
dalan geirildi.
sparta hl Kemalistlerin sk ablukas altndadr ve H-
ristiyanlann seyahat etmelerine izin verilmemektedir. Bu
ehre gidip gelen Trkler, zmire gittikleri taktirde, burada
olup bitenler hakknda kimseye bir ey sylemeyeceklerine
dair yemin ettirilmektedirler.

(EPHESUS) EFES PSKOPOSLUK BLGES

Hristiyanlann yaadklan yerlerde, gvenlik ve dzen

ihtiyac gze arpmaktayd. Fanatik Trkler, zellikle Gi
ritten gelmi olanlar, Hristiyanlan terrize ediyor, kr ev
lerini basyor, tarm aletlerini ve dier eyalann soyuyor
veya tahrip ediyor ve karlatklan Rumlan ldryorlar
d.
Ekim 1918de, (Manisann Kasaba ilesine bal) Ah
metliden baz Trkler, Polycarpos Papadopoulosun H
kmet konann yannda bulunan evine giderek 14 yan
daki olu Benjamini ve kaynbiraderi Dimitriosu bala
yp ldrdkten sonra evi soyarak gittiler. Ayn ayda, Axar
ileri gelenlerinden Sevastos Bakalyorgis Trkler tarafndan
ldrld.
24 Kasm 1918de birka Trk, Georgios Papanikitanm
Cordelio yaknlarnda emikler denilen yerdeki tarlasna
gidip, ellerini ve ayaklarm baladktan sonra, onu ve 18
yandaki olu Johnu ldrdler. Hkmet, katilleri, tu
tuklanmalarndan hemen sonra serbest brakt.
4 Ocak 1919da tannm bir Hristiyan dman olan
Urla polis efi Hseyin Efendi, asker kaa H. Mytarasm
sakland yeri rendi ve bir polis ve 15 jandarmayla bir
likte onu tutuklamak iin aceleyle oraya gitti. Polislerden
biri kaan sakland yere girdiinde, kaak tarafndan
vurularak ldrld. Bunun zerine, mahalli yetkililer ola
ya siyasi bir anlam vererek, nemli bir askeri gle Urlay
kuatp, kaan yarm saat iinde kendilerine teslim edil
mesini istediler. Bu srenin bitiminde, istekleri yerine geti
rilmeyince, 8 Ocak gecesi askerler ve eteciler, her yandan
makineli tfekler ve el bombalaryla kasabaya saldrdlar.
Saldn 24 saat srd. Be masum Hristiyan ldrld ve
alts da ar ekilde yaraland. ki ngiliz torpidobotunun
Urla limanna gelmesiyle saldr durduruldu. Kasabann
imha edilmesi, Efes Metropolitinin abalanyla nlendi.
Polis efi terfi ettirilerek, zmirde daha yksek bir maka
ma tayin edildi. Kaak H. Mytara, 25 Ocakta Urla kasaba
snn dnda Gulbazi kynde ldrld.
Ayn ayda, Urla ilesi Kuular ky civarnda, krsal
daki babasna yiyecek gtrmekte olan 18 yandaki Di-
mitrios Krasas, yukandaki belirtilen kyden Hseyin ve
Nuri adlannda iki Trk tarafndan ldrld. Bu cinayetten
sonra ayn kiiler, akallar mevkiinde Markos Hac Nicoli
adnda bir Rumu yakalayarak, soydular. Ancak, adamn bir
Trkn hizmetkr olduuna inandktan sonra gitmesine
izin verdiler.
26 Ocak 1919 geceyans, ayn askerler Urla hapishane
sine girerek, orada hapsedilmi olan Rumlan kyasya dv
dler.
22 ubat 1919da, Aziziyeden Georgios Kirlis, i iin
gitmi olduu Kuadasmdan evine dnerken, Kuadas ve
Aziziye arasndaki yolda Trklerin saldrsna urayarak
ldrld. Geride kars ve sekiz kk ocuu kald. Ayn
ayn 24nde, Alexios Costi, Georgios Kyriakou ve Efstra-
tios Kastritsis, Axar yaknlarnda aileleriyle piknik yap
makta iken 14 jandarmann saldrsna urayarak merha
metsizce dvldler. Alexios Costi, ald bir darbeyle g
zn kaybetti. Ayn gn, drt ekya, Menemenli Georghi-
os Mimarolunun evine girdiler, onu ve karsn baladk
tan sonra, tabanca ve baklarla tehdit ederek deerli eya
larn vermelerini istediler. Evi yamaladktan sonra, ev sa
hiplerini yan l durumda brakarak gittiler.
1919 Haziranmda Efes Piskoposluu Badiyakozu Jo-
achim Gounaris, gerek bir ehit olarak ld. Aydn Pisko
posunun temsilcisi olduu iin, Yunan igal ordusu ehir
den aynldmda, Aydnda bulunuyordu. Yunan ordusunun
ehirden kmasn izleyen vahette, 3000 den fazla Rum
erkek, kadn ve ocuk, inanlarnn ve rklarnn ehitleri
olarak, yaamlann yitirdiler. Badiyakoza vahice ve aa
layc bir biimde davranld fakat o talihsiz bir ekilde,
kendisine yaplan, srgn edilen Rumlan Denizliye gtr
me nerisini kabul etti. Rumlan oradan kovan liderler, on
larn Denizlide tamamen rahatsz edilmeden kalacaklanna
sz verdiler. Bu ekilde mutlak bir lmden kurtulmu ola
caklard nk Aydmdaki isyanclarn, Hkmet konan,
oraya snanlarla birlikte yakacaklar sylenmekteydi. De
nizliye yry srasnda, aml ve Koncal istasyonlan
arasnda baz vahi Zeybekler ortaya karak, kalabaln
iindeki bakire kzlan gtrmek istediler. Badiyakoz o s
rada mdahele ederek, onlan bu utan verici niyetlerinden
vazgeirmeye alt fakat bu vahiler, onu bak ve kur
unlarla canavarca ldrdkten sonra cesedini demiryoluna
attlar. Daha sonra geen bir tren, bu talihsiz din adamnn
cesedini paralara ayrd.
1919 ylnda, 6 Haziran 7 sine balayan gece Trk e-
kiyalan (Axar ve Yayaky arasndaki) Bata kynden Mi-
hail.Kyrillou, Nicolaos Diakoumis ve Stylianos Nathanail
adl Rumlar kararak, astlar.
7 Haziran 1919da, ayn haydutlar Yayakydan Stefa-
nos Ioannou ve damad Nikiphoros adl iki Rumu kararak
ldrdler. Daha sonra tarlalarnda almakta olan 16 Ru
mu yakalayarak canl canl yaktlar.
Yunan igal blgesinin dnda yaayan Hristiyanlarn
durumu srekli olarak, Milliyeti Tekilat tarafndan
kendilerine kar uygulanan baskc nlemler nedeniyle ol
duka kritiktir. Uygulanan basklarn en an, Rumlarn de
vaml- olarak katlanlmaz biimde vergilendirilmeleridir
nk talep edilen muazzam meblalar tamamen lsz
dr ve Rum cemaatlerin mali imkanlarnn ok tesindedir.
Byle ar vergilendirmenin amac, bu cemaatlerin mali
imkanlarnn tamamen tketilmesidir.
Yunan ordusunun ilerlemesi, bu diyakozda, Kuadas d
ndaki tm dier blgeleri zgrlne kavuturmutu.
Kuadasndaki Hristiyanlar zalimce bir bask altndadrlar
ve buradaki cemaat, tm tanmaz mal ve mlklerine el ko
nulmas tehdidi nedeniyle, dalma tehlikesi iindedir.

(ANEON SOKIA) SKE PSKOPOSLUK BLGES

Bu ile, Mtarekeden sonra bile Rum ahaliye dman

lklarndan dolay canice eylemlerine devam eden bir Trk
etesi tarafndan terrize edilmekteydi. Birok Rum ld
rlm ve ok miktarda mal soyulmutu. Mtarekenin im
zalanmasndan 1919 Austos sonuna kadar Ske ilesinde
ilenen cinayetlere ilikin aadaki liste, burada srmekte
olan terr ve ykmn gerek bir resmidir. Bu evreyle s
tanbul Patrikhanesi arasndaki tm iletiim kopmu oldu
undan, daha fazla bilgi elde edilememitir.
9 Ocak 1919da zmirin yerlilerinden, Kamarya istas
 yonunda bir kahvehane sahibi, gzleri grmeyen Nekratis
Vlessas, Trk kylleri tarafndan mavzer tfeiyle, kendi
evinde ldrld. Ayn gn, Nekratis Vlessasm hizmeti
si, Kuadasndan Sophula Validou da ayn caniler tarafn
dan baltayla ldrld.
19 ubat 1919da, Aydndan Stylianos Pandeli, Ske
demiryolu istasyonundan on dakika uzaklkta, drt Giritli
Trk tarafndan bakla ldrld.
20 ubatta Macrili odun kmr satcs Ioannis Xant-
hias, krsal blgede alrken, jandarmalar tarafndan ld
rld.
13 Martta Skeden Kuadasna yk gtrmekte olan
Kuadasndan arabac Manouel Lazos, yolda Trk kyl
ler tarafndan yakalanarak, ldrld.
11 Nisanda Skeden Mihail Protoclitou, Ske ve Ke-
lembe arasnda Yourdani denilen yerde Trk kyller ta
rafndan ldrld. Cesedi Menderes nehrine atld Ve bir
ka gn sonra, suya kaplarak kayboldu.
28 Nisanda Yerondal Ioannis Nasos, Bafi adl Trk k
y yaknlarnda ekiyalar tarafndan ldrld.
28 Maysta Yunan ordusunda avu olan Akkyl At-
hanasios Spyrolu, izinli olduu srada Skeyi ziyaret
ederken, talyan klasnn yaknnda ldrld.
29 Maysta Kelembeli saygn bir ifti olan Joakim G.
Deres, Theodora Parasskeva adl bir kadnla birlikte, Trk
kylleri tarafndan, Gumenes adl yerde ldrld. Ayn
gn, Vagarasi kynden Thrasyvoulos, kyn yaknndaki
iftliinde ldrld.
30 Maysta, Evangelos Kambur Andoni, almakta ol
duu Gavrilolu kardelerin iftliinde ldrld.
2 Haziranda Skeli Thomas Sarolu ve Pandelis Mav-
rou, iten evlerine dnerlerken, Ske civarnda Bounarakia
adl bir yerde Trkler tarafndan ldrldler. Ayn gn,
Georgios Margietis, Emmanuel Kanayos ve Efstathios Efs-
 tathiou adl Rumlar, Giritli Trkler tarafndan Tchanglide
ldrldler.
3 Haziranda, Emmanuel Tsakiris, torunu Nicolas ve Ni-
colaos Tsamouris, Giritli Trk Garip Hseyinin, meradaki
koyun alnda uyurken vahi bir ekilde paralanarak l
drldler. Aym gn, Skeli Yannakos Boyacis, Foumeti
kardelerin iftliinde ldrld. Yine ayn gn, Vagarasi
kynn ileri gelenlerinden Nicolas Bateskas, Skeden
Vagarasiye giderken, Menderes kysnda* yol arkada
Trkler tarafndan ldrld.
4 Haziranda, Athanassious Sotirakis, Ioannis Tsako-
urellis, Andonis Tsakourellis, Theodoros Alevras ve Ema-
nuel Kabasakalolu adl Hristiyanlar, Vagarasi kynden
yirmi dakika uzaklkta Sanay denilen yerde vahice para
para edilerek ldrldler. Aym gn, Kelembeli Pythago-
ras I. Katsayannis, Skeye giderken Giritli Trkler tarafn
dan ldrld.
6 Haziranda Evangelos Bayoukas, Ziya Bey iftlii
mevkiinde, Trk ekiyalar tarafndan ldrld.
8 Haziranda Sisamdan Ioannis Goumalatsos, Siner
Boaz adl yerde, Evrysthenis Bahvanakisin ttn tarla
snda alrken, Giritli Trkler tarafndan ldrld. Yine
ayn gn, Skeli Ioannis Milassianos Boaz mevkiinde,
Ionnis Kalisin ttn tarlasnda alrken Giritli Trkler ta
rafndan ldrld.
10 Haziranda Skeli Pandelis Pericleous ve Domatial
Vassilios Andonian, Kamarya adl yerde kzlerini otlatr
ken, Trk kylleri tarafndan ldrldler ve cesetleri
Menderes nehrine atld.
12 Haziranda Kamarya kasabasnda deirmencilik ya
pan Kuadasndan Theodosios Mammis, Zeybekler tara
fndan ldrld.
14 Haziranda, stanky adasndan bahvan Dimitrios
Rondos, Kamarya kynde Trk kyller tarafndan ld
 rld. Ayn gn, Skeli Anastasia Savva adl bir kadn, Ka-
marya ky kprsnn yannda Zeybekler tarafndan l
drld.
16 Haziranda Salanoval Hac Georgios Haloutsos, S-
keden Salanovaya giderken yolda ldrld. Ayn gn,
Vagarasili Georgios Karabetsos, kynden yirmi dakika
uzaklkta Gl Boaz denilen yerde vurulduktan sonra b
aklanarak ldrld.
13 Haziranda, Skeden Michail Dal Panayoti, Evryst-
henis Bahvanakisin ttn tarlasnda alrken, Giritli
Trkler tarafndan silahla vurularak ldrld.
25 Haziranda, Marcos Vlachos, Evangelos Koulias ve
Manouel Nikitolu, Domatia kynn dnda ldrld
ler. Ayn gn, Vagarasili Dimitrios Arapis, Varka Meandrou
yaknlarnda bir Trke ait iftlikte alrken ldrld.
26 Haziranda Vagarasiden Georgios Karaiskos, mer
Aa adl bir Trkn iftliinde alrken, slam Vagara-
si denilen yerde ldrld. Ayn gnde, Vagarasili Geor
gios Tsipnis, ky dnda Trk kylleri tarafndan ldrl
d.
27 Haziranda, Vagarasiden Ioannis Rodios, Vagara-
sinin dnda Trk kyller tarafndan ldrld.
3 Temmuzda, Skeli Emmanuel Masakas, Deirmen-
deredeki deirmenlerde alrken, Giritli Trkler tarafn
dan orada ldrld.
3 Temmuzda, Xenophon Anastasiadisin koyun aln
da almakta olan Kelembeli Sotirios Kirkitzotis, Kelem-
beden bir saat kadar uzaklktaki zba kynde yaayan
Trkler tarafndan ldrld.
11 Temmuzda Skeli Aslanis Vasilolu, Kelembe ya
knlarnda, Kapakl Pnar denilen yerde Jandarmalar tara
fndan ldrld.
15 Temmuzda Constantinos Melembiscou, zba k
ynde yaayan Trkler tarafndan ldrld.
 22 Temmuzda Kelembeli Constantinos Xiropsomis ve
kars Morphi, Kelembeden bir saat uzaklktaki Koibeni
kynde bir Trk avu ve jandarmalar tarafndan ldrl
dler.
22 Temmuzda Calliopi Argyriou, Urania Tsardoulia,
Despina Tsardoulia, Maria Spanou, Argyro Spanou adl ka
dnlarla 10 yandaki erkek ocuu Georgios Tsardoulias,
Giritli Trkler tarafndan, almakta olduklar Kerim Ar
navuta ait ttn tarlalarndan kanldlar ve tecavze ura
dktan sonra ldrldler.
1 Austosta Yenikyden Constantinos Vikos, krsalda,
kynden yarm saat uzaklktaki bir yerde erkesler tara
fndan ldrld. Ayn katiller, Yenikyl dul Efthymia
Theodosiounu da kalasndan ar ekilde yaraladlar.
12 Austosta iki Ermeniyle birlikte Kuadasndan S-
keye dnmekte olan Georgios N. Hac Iliadis, Krantada,
yol arkadalaryla birlikte ldrld.
14 Austosta iki Trk jandarma refakatinde Kelem-
beye koyun srs gtrmekte olan ayn kyl Constanti
nos Zambiolu, zba denilen yerde ldrld.
27 Austosta odun kesmeye giden Skeli Georgios N.
Tsangliotou, Ioannis K. Vouta ve Stylianos Hiotatis, S-
keden bir saat uzaklktaki Karaolanda Giritli Trkler ta
rafndan ldrldler.
23 Austosta Ziya Beyin iftliinde Giritli Trk Kr
Aliye ait koyun alnda almakta olan Yenikyden Gri-
gorios Kamburolu ortadan kayboldu ve kendisine ait hi
bir iz bulunamad. Ayn gn Kbnsl Demosthenis Philip-
pou, Skeden Kuadasna gitmekte iken Trk kyller ta
rafndan ldrld.
30 Austosta alman bykba hayvanlarn aramak
zere zba kyne giden Georgios Zeybekis ve olu Pa-
nayis, oradaki kyller tarafndan ldrldler.
 (HELIOPOLIS) AYDIN PSKOPOSLUK BLGES

Bu blgenin, Trk vahetinin en sert ve iddetli darbele

rine maruz kald gereine zellikle dikkat ekmek iste
riz. Bu blge, herhangi bir askeri nedenin zorunlu klma
masna ramen, Hristiyan nfusunun imha ediliine tank
oldu. Srgne ve lme gnderilen saysz Hristiyann
alamalarm ve acl lklarm iitti. Politik durum akl
a kavutuunda, uygar dnya Hristiyan nfusun, hk
met yetkilisi veya sivil bireyler olarak Trklerin elinde ne
ler ektiklerini grdnde, dehete kaplacaktr.
imdilik anlatmmz, Yunan ordusunun ekiliinden ve
ehrin Trkler tarafndan igal edilmesinden sonra Ay-
dmn tamamiyle tahrip edilmesiyle snrlayacaz. Aydn
geici olarak ele geiren vahi Trklerin, bu ehirde kendi
halindeki bar Hristiyan nfusu cezalandrmalarnn
balca ekilleri kundaklamalar, katliamlar, tecavzler ve
adam karmalardr. Gzel Aydn, hemen hemen tmyle
yanmt ve ahalisinin byk bir ksm, kimi vurularak, ki
mi kzgn demirlerle dalanarak, kimi para para edilerek,
kimi de en zalim ikencelerle, ldrlmtr. ehirde yaa
yanlarn mallan talan edilmi, bakire kzlar daa kaldml-
mtr ve Aydn imdi byk bir mezarla benzemektedir.
Aydnn yaklp yklmasndan sonra, 18 ve 19 Haziran
1919da, 800 kadn ve ocuk, demiryolu ile Nazilli ve De
nizliye gnderildiler. Bu srgn srasnda, daha nce yu-
kanda belirtildii gibi, aralannda Badiyakoz Joachim Go-
unarisin de bulunduu baz insanlar ldrld. Bu talihsiz
insanlar, srgne gittikleri yere yerleirken, eitli ekiller
de ikenceye uradlar. Bazlan, karl denmeden al
maya zorland, bazlannn sahip olduklan tek ey olan giy
sileri ellerinden alnd. Nazillide kalan dokuz kii, kana
susam ekya reisi Yrk Alinin emriyle vurularak ld
rldler. Bu haydut, kilisenin karsndaki bir Hristiyan
evine giderek, kilisenin atsndaki ha vurmaya alt.
Bunu yapamaymca fkelendi ve tutuklulann hepsinin ld
rlmesini emretti. Emri yerine getirilmek zere iken, ger
ekten insani duygularla hareket eden Nazilli Mfts, en
gen ve zengin tutuklulardan 9 unu kendisine sunarak eki-
yanm fkesini yattrd. Nazillide o zaman lenler arasn
da , gerek bir ehide yakr ekilde len Kuds Kilise
sinden Barahip Matheos Pavlidis de bulunmaktayd.
Fakat perian durumdaki Nazilli ve Denizli mahkumla
rnn ektikleri eziyetler henz sona ermemiti. Byle deh
et sahnelerine tarihte az rastlanr. Doru bilgilere dayanan
resmi bir raporda, olaylar yle aktarlmaktadr:
11 Haziran 1920 akam, mehur isyanci reisi Demirci
Efe, Yunan ordusunun ilerlediini duymas zerine, Rum
cemaatinden 8000 altn lira kurtulmalk talep etmitir. Da
ha sonra Hristiyanlarn toplanarak, gitmek zere hazrlan
malarn emretti. Demircinin, bazlar askeri niforma gi
yen, dierleri de ekya gibi giyinmi adamlar, bir gece
nce Rum mahallesine giderek, evlerinden ayrlmak iste
meyenleri tutuklayp, reislerinin nne gtrdler. Bunlar
olup biterken, Trk ordusu ve jandarma subaylar ile Nazil
lide kalan dier dzensiz birlikler ve asker kaaklan, Aa
Nazillinin kyllerine katlarak Hristiyanlann dkkan-
lann ve evlerini yamalyorlard. Yukan mahallede yaa
yan Trkler bu esnada, evlerini terk ederek, eyalann da
alp gittiler. Yamalama srasndan evlerinde saklanmakta
olan erkekler ve kadnlar, danya kar kmaz ldrl
yorlard. eklini kaybetmi bir hale gelen cesetler, daha
sonra Yunan ordusunun kurtard 40 Rum tarafndan ta
nndlar. Bu kurtanlanlar, ehir civarndaki maaralar, tar
lalar ve benzeri eitli yerlerde saklanmlard. 12 Haziran
gn saat tam 10da, yamalama sona erdiinde, Trk or
dusunun ve jandarmann subaylannm ynlendirdii Trk
askerleri ve isyanclar, Rum mahallesini, eitli noktalann-
dan yanc maddelerle atee verdiler. Bu ekilde evler ve
dkkanlar, iki gn sren bu yangnda yanp yok oldular.
Evlerinde saklanmakta olan 60dan fazla Rumda yanarak
ldler ve kmrlemi cesetleri daha sonra bulundu. Za
vall insanlar hem yangn, hem de kendilerim zalimce i
kencelerden sonra ldren dzensiz birliklerin saldrlar
nedeniyle kurtulamamlard. Yukar Nazillinin kuzeybat
ksmndaki 70-80 ev hari, Rum mahallesinin tamam ve
pazar yeri yanp kl olmutu.
13 Haziranla 16 Haziran 1920 arasnda Giritli Trk is
yanclar ve Nazillinin Trk sakinleri, Yunan askeri nifor
malar giyip, Rumca konuarak, Rum mahallesinde saklan
makta olan Hristiyanlara, Yunan ordusunun ehre girdiini
ve kendilerinin de Yunan askeri olduklarn syleyerek, ev
lerinden kmalarm istediler. Bu aldatc szlere inanarak
saklandklar yerlerden kanlar yakalanp, korkun ekil
lerde ldrldler.
Menderes nehri zerindeki Akay kprsnde ve Boz
doan yolunda almakta olan ellidokuz Rum ii de 12
Haziranda kanldlr ve muhtemelen ldrldler.
Haziran 1919da Aydmdaki olaylardan sonra, Aydn,
mrl, Ake, Kk ve Aydn blgesindeki dier ileler
den gelen 7000 Rum, Nazillide toplandlar. Trklerin Na
zilliden ayrlna kadar bu blgedeki Rum ahalinin kayp
lar yle sralanabilir:
(1) 17 Haziran 1919dan 11 Haziran 1920ye kadar 300
kadar Rum, ya Trk askerleri ve eteciler ya da Trk yetki
liler tarafndan ldrldler;
(2) 11 ile 18 Haziran 1920 tarihleri arasnda, 38 erkek,
kadn ve kz ldrld, cesetleri daha sonra tehis edilebil
di;
(3) Erkekleri ok daha nce ldrlm olan kadn ve
ocuk 60 kii, diri diri yakldlar ve kmrlemi kalntlar
daha sonra bulunarak tehis edildi;
 (4) 59 Rum iisi karld ve muhtemelen Menderes
nehrine atldlar;
(5) 12 Haziran akam 4 Rum, ekya reisi Dikuzun Ha
an Hseyin ve 8 adam tarafndan ikenceyle ldrldk
ten sonra, cesetleri Menderes nehrine atld;
(6) Nazillide kalm olan 40 Rum bulundu;
(7) Nazillinin geride kalan Rum sakinleri Denizli, Da-
vazon vb. yerlere srgn edildiler ve bunlardan ou kadm
olan 20 kii, Nazilliden Kuyucaka giden yolda katledildi
ler.
Fakat bu trajedi ne yazk ki henz burada bitmemiti,
diye yazyor Akehir Piskoposu Chrysostomos, 11 Austos
1920de. Denizli ve civarna srgn edilen Rumlarn daha
ekecekleri eziyetler vard. Kendisi adamlaryla birlikte an
tik Laodicea - Denizli yaknndaki Koncal istasyonunda
kalan Demirci Efe, hkmetin kasasnda ve Osmail Ban
kasnda bulunan paray almak ve snmaclarn arasndan
Hristiyan erkek ve genleri alarak, bilinmeyen bir yere g
trmek zere, kana susam Skeli Mehmeti, Denizliye
gnderdi. ehrin ahalisi, balarnda Vali olmak zere, di
rendiler ve kan atmada, Skeli Mehmet ve adamlar
ldrldler. Bunu duyan Demirci Efe, fkeden deliye d
nerek derhal ehre saldrd. ehri ele geirdiinde, Msl
manlarn nde gelenlerinden 150sini katlettikten sonra,
adamlarna ve zel habercilerle arm olduu civar ky
lerin ahalisine ehri yamalamalar emrini verdi. Denizli ve
Chonae (antik Colossae) cemaatlerinden 14 yama kadar
Hristiyan erkekleri ailelerinden ayrarak, onlar Dinar,
Uluborlu, Burdur, sparta ve Eridire srgn etti. En l
l bir saymla bile 15, 000i bulan bir Hristiyan toplumun
tamam ve ayn davranlara maruz kalan Saraykyl 3,
000 kii, tmyle yok edilme tehlikesiyle kar karya
dr...
Ertesi gn Demir Alay Denizliye ulatnda, Badi-
yakoz Xenophon Raptakis, yalnayak, balksz ve cppe-
siz olarak alay komutannn nne gtrld. Komutan,
Badiyakoza bir makas vererek, onu san ve sakaln
kesmeye zorlad. Daha sonra da, yanma oturarak, alayc bir
ekilde unlar syledi: Bakn imdi ne kadar yakkl ol
dunuz. Geriye kalan tek ey, say inkr edip, sark sararak
Mslman olmanzdr. Siz, inanmlar arasnda nemli bir
adam olacaksnz. Fakat Badiyakoz, hakaret dolu bir e
kilde, say inkr etmektense, lmeyi tercih edeceini sy
leyerek bu neriyi reddetti. Bu cevaba fkelenen kana su
sam komutan, Badiyakoza ikence edildikten sonra ka
fasnn kesilmesini emretti. Cesur papaz, bu ekilde ehit
edildi.
Milliyeti tekilatn haydut eteleri, Hristiyanlarn
mallarm yamalamak, evlerini yakmak ve kendilerini de
katletmek iin Koarl kasabasna girmeyi drt kez denedi
ler. Hristiyan mahallesini ilk kuatan, balarnda Davazl
brahimin olduu 300 kiilik bir eteydi fakat Mslman
larn nde gelenlerinden Hac Hafz, Hac Konyal ve er
kez Tahir avu, Hristiyanlarn verdikleri zengin hediye
lerle onlar bu amalarndan vazgeirdiler. ki ay sonra,
Dedi lakapl baka bir ekya reisi 80 adamyla komu ka
saba Vagarasiden gelerek ayn eyi yapmak istedi. Ayn
ileri gelenler, ayn ekilde hediyeler verme yntemiyle teh
likeyi bertaraf ettiler. Fakat, kolay para kaynam bulmu
olan bu haydut, en sonunda burada konulanm talyan
birlikleri kendisini uzaklatrana kadar, tekrar tekrar gelme
ye devam etti.
Hristiyan cemaatinin genelini tehdit eden tehlikenin bu
ekilde uzaklatrlm olmasna ramen, tek tek Hristi-
yanlara kar ilenen mnferit sular son bulmad. rnein,
mahalli Milliyeti tekilatn bandaki Yunus Mehmet,
Rum ileri gelenlerinden Georgios Veopoulosun gzel kz
na ak olmutu. Milliyeti tekilatlarn adamlarna emir
ler verildi ve byle iren bir evlilie rzas olmayan zaval
l baba, arkada Sophocles Baxevanisle birlikte karld.
Her ikisi de bir ok ikencelerden geirildikten sonra, Ko
arl ile ine ay arasnda ldrldler.
Paskalya ncesi perhizden bir evvelki Pazar gn, Mil
liyeti tekilat Konseyi yeleri, Rum ileri gelenlerinden
14n tutuklayarak, yarglamadan lme mahkum ettiler.
Bunlar aslmak zere, kasabann meydanna getirilirken
talyan askerleri duruma mdahele ettiler. Bu arada, bu r
gtlerin ajanlar Aydn nde gelenlerinden yal Yannacos
Milionisi, Skeden dii Dr. Hardalotipas ve baka
kiiyi daha ldrdler. Yambisli Sapoudjis, Antonios ve Jo-
annis Symeon Baxevani kardeler, Theodoros Bakalis,
Thanasios Karathanasiou ve dier birok Rum, Ske ve
evre kylerden, Demirci Efenin Nazillideki Askeri Mah
kemesine sevkedildiler fakat Koarl dmda ldrldler.
Ekya reisi Yrk Ali, Mihail Astypaliotisin deirme
nine zorla girerek, kz Efthymiaya tecavz etti. Baka bir
ekya reisi olan Kulaksz, Yrk Alinin sekiz adamyla
birlikte, Dimitrios Tenekecisin evine zorla girerek kzlan
Maria, Eleni ve rininin rzma getiler. Koarldaki Mil
liyeti tekilatlarn Ynetim Konseyi, hepsi de canice ei
limleriyle ve Hristiyan dmanlyla tannm olan u
isimlerden olumaktayd: Hac Yunus Mehmet, Bakan;
Hsn Bey, Bakan Yardmcs ve sayman; ve yeler San-
olu Mevlut, Kara merolu Nazm, Hafz Tevfik, Kolcu
Kadir, Molla Durmu, Emin Efendi, Aydnl Fuad Bey ve
eski Karapnar belediye bakan Kamil.

(PHILADELPHIA) ALAEHR PSKOPOSLUK

BLGES

Bu blge, nce Mtarekeden hemen sonra fakat daha

ok da Iyonyadaki askeri operasyonlarn balamasnn ar
dndan, Trklerin vahi igdleri nedeniyle, nemli l
de eziyet grd.
Alaehirin en vahi ve fanatik ileri gelenleri: Mustafa,
Akif, Galip, Hac Ali ve mer Bey tarafndan gizli bir ge
ici hkmet organize edilmiti. Bu hkmet, rezil ajanla
rn Afyonkarahisar ve Balkesirin eitli kylerine kadar
gndererek, byk paralar karlnda gnlller toplad.
Ksa zamanda bu canilerin hepsi, Alaehir etrafnda toplan
dlar. Amalar, Hristiyanlara eziyet etmek, soymak ve
yamalamakt.
Bu haydutlar Alaehir ve Salihli sokaklarnda tepeden
trnaa kadar silahl olarak dolamakta ve yalnzca Hristi
yanlarn deil, Mslmanlarn arasnda da korku samak
taydlar. zellikle bu canilerin, zm balarnda almak
ta olan Hristiyanlara gizlice saldrarak alt Hristiyam l
drmelerinden sonra, hi kimse krsal blgeye gitmeye ce
saret edemiyordu.
Hkmet yetkilileri, eitli yollarla bu Milliyeti r
gtlere gizlice yardm ediyorlard. Fakat durum o kadar k
tleti ki, Alaehirli Mslmanlar bile artk dayanamaz ha
le geldiler. Bu nedenle korunmak iin, Eyll balarnda, o
zamanlar Salihlide kalmakta olan ve fkesinin daha az
iddetli olduunu dndkleri ete reisi Ethem Beye ba
vurdular. Ethem Bey, imdada yetiti. Birka saatlik iddetli
atmalardan sonra Alaehire girdi, Milliyetilerin ge
ici hkmetini lavetti ve Tevfik Bey bakanlnda yeni
bir hkmet kurarak, elebalann idam etti. Maalesef ka
nun ve dzeni tesis etmekte baarl olamad nk kendi
adamlar da, dierleriyle ayn mizatayd. Kendisi de soy
gunlar ve katliamlarla dolu bir yaam tarzna alkt ve ka
nunlara ve insan haklarna hi nem vermedii bilinmek
teydi. Zavall Hristiyanlar, o kadar bask ve ikenceye u
ramlard ki, byk gruplar halinde evlerinden kamak zo
runda kalyorlard.
 Mslman snmaclar yerletirmek bahanesiyle Et-
hem Bey, keyfi olarak, ilerindeki btn eyalaryla birlik
te, bir ok Hristiyann evine el koymutu ve Milliyeti
birlikleri beslemek iin Hristiyan ahaliye ar vergiler
koydu. Ayrca, zavall Hristiyanlara dvme, hakaret, hap
setme ve srgne gnderme gibi bir ok aalamalar uy
gulad. Baz Rumlar, zellikle de blgenin yabancs olan
ve evlerine giderken geici olarak burada konaklayanlar
samasapan sulamalarla, idama mahkum etti. Yunan ca
suslar olduklar gerekesiyle bu insanlar, herhangi bir e
kilde yarglanmadan, ortadan kaldrldlar.
Geen ubatta Yunan ordusu demi ve Sardisde sald
rsna baladnda durum byleydi. Salihlide kalm olan
Hristiyanlar, eitli eziyetler ekmekteydiler. Sekiz erkek
ldrlm, bir ok kadn ve kz tecavze uram, evler
yamalanm ve insanlar her eyi brakarak, gerekten
Rumlarn kardee davranlaryla karlandklar Alae
hire sndlar. Fakat bu sefer, Alaehirli Rumlar da daya
nlmaz bir zulm altnda yaamaya balamlard. Askeri
amalarla veya Mslman snmaclarn yerletirilmesi
iin el konulmam neredeyse hibir Hristiyan evi kalma
mt ve Rum ahalinin ekmekte olduklar eziyet kolayca
anlalabilir. Hristiyanlarn eitli bahaneler altnda de
dikleri paralara ilaveten, Rumlar, Milliyeti rgtlerin
birliklerini desteklemek iin, gelirlerinin te birini de
mek zorunda braklmlard.
Rumlara kar nefret duygusu, Ankaradan zel olarak
gnderilen vaiz ve konumaclar tarafndan, tiyatro oyunla
r, nutuklar, boykot ve dier kanunsuz ve keyfi nlemlerle
canl tutularak, atelenmekteydi.
Alaehir kasabas ve blgesinin skntlar, 24 Haziran
1920de ilerlemekte olan Yunan ordusu tarafndan kurtarl
malaryla birlikte sona erdi.
ncak, bu blgenin dier kesimlerinde korkun bir tra
jedi yaand. 1920 Temmuz aynn son gnlerinde Salih
liden ilerleyen Yunan ordusu, son katliamlardan sonra 90
kadar Hristiyann kalm olduu Demirciyi igal etti. Si
mavn Mslman halk, Kemalistlerin dayanlmaz basks
karsnda aresiz bir haldeydi. Yunan ordusunun sonunda
kendi kasabalarna ilerleyeceini ngren kasaba halk, is
yan ederek Kemalist yetkilileri kovdular ve Hkmet bina
sna Yunan bayra astlar, Yunan kral adna kasabay y
netmek zere Mslman ve Hristiyanlardan bir Komite
oluturdular. Daha sonra Yunan komutanna bir heyet gn
derip, kasabadaki olaylar anlatarak, onlar kasabay alma
ya davet ettiler. Fakat Yunan birlikleri, oraya ilerlemek iin
emir almamlard. Sonuta, kasabadan kovulan Kemalist-
ler, toplayabildikleri kadar g toplayp, evre blgelerdeki
ekya ve canilerle de birleerek Simava saldrdlar ve ksa
bir direniten sonra, ele geirdiler. kiyz anti-Kemalist
Mslman asld ve Rum ileri gelenlerinden 15 kii de, ka
malarla ldrld. Ertesi gn, 29 Temmuzda, kalan 240
Hristiyann hepsini kasaba meydannda toplayarak, K
tahyaya srgn ettiler. Ancak, Simavdan be dakika uzak
lktaki bir mesafede zavall Hristiyanlara saldrarak ou
nu ldrdler. Bu katliamdan sadece 25 kii sa kurtuldu.
Kk olmakla birlikte, refah iindeki bir Rum cemaati bu
ekilde ortadan silinmi oldu. Bu cemaat, okullar ve bir ki
lisesiyle, barbarlk lnde bir vaha gibiydi.
Not 1. zmir ve Ayvalk blgeleri, Yunan ordusu tarafn
dan kurtarlana kadar Trk polisi ve jandarmas tarafndan
ok zulm ve basklara maruz kald. Bunun da tesinde,
Trkler, Ayvalk zellikle boykot ediyorlard.
Not 2. eme ilesinin halk kitle halinde srgn edil
mi, ancak ilenin Yunan ordusu tarafndan kurtarlndan
sonra, evlerine dnebilmilerdir.
Not 3. anakkale evresinde bulunan Vize ve Lambsa-
cos cemaatleri, Milliyetilerle, blgenin Trk halk ara-
smdaki iddetli dmanlk nedeniyle daha fazla terrize
edildiler. anakkale kasabasnn ahalisi, evlerine dndkle
rinde kendilerini Mttefiklerin korumas altnda buldular.
evrenin dier cemaatlerinin ahalisi de evlerine dnmeye
baladlar.

(CYZICUS) ERDEK PSKOPOSLUK BLGES

Mtarekeden hemen sonra, b blgedeki hkmet yetki

lileri ve sivil Trklerin, Hristiyan nfusa kar dmanca
ve tehditkr bir tutum ierisinde olduklar zellikle belirtil
mektedir.
Balkesirde baslp, blgedeki Trk kylerine cretsiz
gnderilen Trk gazeteleri, Trklerin fanatizmini ve Hris-
tiyanlara kar dmanlklarn kkrtan makaleler ieriyor
du. te yandan krsal blgede dolaan ekiyalar ve Erdek
Yarmadas kylan boyunca yelken aan korsanlar, nleri
ne gelen herkesi soyuyor ve sahip olduklar tm mallan
alyorlard.
2 ubat 1919da korsanlar, Christo Hac Antoniounn
Dracous limannda (Erdek Yarmadas) demirlemi olan
gemisini ele geirdiler. Gemideki, deeri 3000 liradan fazla
olan mallan soyduktan sonra, aynca gemi sahibinden zorla
500 kat lira aldlar.
1919 ilkbahan ve yaz boyunca, Erdek civarnda, zel
likle de Erdek ve Bandrma arasndaki yol boyunca, komu
Trk kyleri Hamaml ve Edincikden ekya eteleri var
lklarn gsterdiler. erke Mustafa ve Refik komutasnda
ki bu eteler, yolculan veya tarlalarna almaya giden H-
ristiyanlan soyuyorlard.
Haziran 1919da, Bandrmadan dnmekte olan Kirmas-
ti Muhtan Constantinos Soukadjidis ve arkada Anastasios
Fatsos, Mihali ilesine bal Kadky yaknlannda alt ki
ilik bir Trk ekiya etesi tarafndan soyuldular.
 Bunlardan ilki, giysilerini ve parasn vererek kurtuldu
fakat dieri, verecek paras olmad iin ldrld.
7 Austos 1919da Trk ekiyalar, Kumkye saldrd
lar. Kyllerden eitli miktarlarda para alarak, Georgios
Mitrouyu da yaraladlar. Kyn Papaz sopa ile ar yara
land.
Ayn aym 27sinde, 18 yandaki Eleni Yancou Hac Ni-
coli adnda bir kz, ayn kyden Mehmedolu Kzm adl
bir Trk tarafndan ldrld.
8 Austos 1919da, vrindi kynden Georgios Valtirs,
Trkler tarafndan karld ve ikenceye urayarak, para
para edildi.
Ayn ayn 6 smda, vrindi kynden Saliholu Talih,
Deli Yusufolu Ali, Psihouolu smail, Abdullaholu bra
him, Kara Mustafaolu Osman ve dier baz Trkler deir
menci Mihail Kourosu soyduktan sonra acmaszca dve
rek ldrdler.
1919 Ekim ay balarnda, bir ksm jandarma, E r
dekten dnmekte olan Papaz Photiosu yakalayarak, para
istediler ve ldresiye dvdler.
1919 Eyll ay sonlarnda bir grup jandarma zorla Pha-
neromeni Manastnna girerek, kilisedeki kutsal eyalar ve
dier gereleri krdlar, rahiplik cppelerini yrttlar, Kutsal
Meryem resminin zerindeki gm kapa aldlar, manas
trda bulduklar her eyi tahrip ettikten sonra, bapapaz
Alexiosu dvdler ve Costa Papadakinin olu Yovanna-
kiyi ldrdler.
19 Ocak 1920de, Roda kyne saldran bir ekiya ete
si, iki kadn el bombalaryla yaralad. Hemen hemen ayn
zamanda, Yapckyden 40 erke ekya, Erdek Yarma
dasndaki Gonia kyne szarak, alt saat boyunca kyl
lerin tm eyalarm soyup, birounu dvdler.
ubat 1919da avuky adl Trk kynden ekiyalar,
komu M usatsa kyne gittiler ve M uhtar Christos
Vlysmas dverek ldrdler.
18 Nisan 1919da jandarmalar, Gedje ve Sycaminea
kylerine giderek evleri ve eyalar yamaladlar, kylleri
dvdler ve zorla Gedje kilisesine girip, bulduklar tm g
m eyalar aldlar. Benzer kt muamele, Kurunlu k
ynde de yaand.
1 Haziran 1919da, Erdek Valisi ve Erdek ve Bandrma
jandarma kumandanlarnn komutas altnda bir askeri mf
reze Ano Neochori kyne giderek trl canavarlklar yap
t. Kyn Papaz Sotirisi insafszca dvdler ve aadaki
kiileri de vahice katlettiler: Papazn olu Ioannis, Kos-
mas Milidis, Thomas Tsakirisjoannis S. Milidis, Ioannis
Chr. Milidis, Thomas Tsakiris, Ioannis Zakkas, Dimitrios
ve Constantinos Evangelou, Yannakis Kostas, Sotirios
Kostas, Christos Karavelas, Nicolaos Stephanou, Sotirios
Kafedjis, Photios Koutois, Yacoumis Kodjas, Kostis, loan-
nis Georgiou, Mitros Nicolaos Koukouledakis ve Constan
tinos Djourakis. Bu ahslarn, eitli organlan kesilmi
olan cesetleri, dalarn arasndaki geitlerde bulundu.

(PRIKONNISOS) MARMARA ADASI

PSKOPOSLUK BLGES

Sava srasnda hemen hemen tamam srgn edilen bu

blge halk, eitli eziyetler yaadlar ve evlerine dndk
ten sonra da rahat braklmadlar. Araplar adl Trk ky
nn ahalisi, bu kilise blgesini oluturan Marmara Denizi
adalarndaki Rum cemaatlerine saldrmak iin, Laz korsan
lar ve dier ekiyalarla birletiler. Bu topluluklar ve zel
likle Ava adasndaki cemaat, iddetle ezildi ve terrize
edildiler.
Ava adasnda, Rum Costis Hac Georgiou, Trk asker
leri tarafndan ldrld ve adann Papaz Constantinos,
ayn adadan, Feridun adl bir Trk tarafndan birok kez
tehdit edildikten sonra, lmden klpay kurtuldu.

(BROUSSA) BURSA PSKOPOSLUK BLGES

Bu blgede durum hibir zaman tamamen tatmin edici

deildi fakat bu vilayetin, yamac eteleri rgtleyen ve
kendisinin de aka syledii gibi, grevi vilayeti ynet
mek deil, bir gazeteci, Frkac ve komitac olarak dav
ranmak olan fanatik valisi Gmlcineli smail Hakk Bey
zamannda gerekten dayanlmaz bir hal ald.
3 Temmuz 1919da, Demirdeden Nicolaos Evgenidis,
Kotsos Parpatsolias ve Athanasios Arabacis adl Hristi-
yanlar, Trk haydutlar tarafndan dvlerek soyuldular.
Ayn ayn 15inde, zmit ilesindeki Tahtalnm yerlisi
olan gen Stavros Dimitriou, Trk jandarma Davulcu Mus
tafa tarafndan ldrld.
18 Austos 1919da, bir grup jandarmayla birlikte, a
vu Saffet avu, Susurluk kynden gelmekte olan Rum
Theologos Apostolouyu yakalayarak feci ekilde dvd.
Parasm soyduktan sonra gitmesine izin verdi.
Ayn yl, 8 Eyllde, Tepecikde Dimitrios Hac Georgi-
ou, 13 yandaki olu Alexandrosla birlikte, Panayrkyl
Trkler tarafndan ldrld.
18 Ekim 1919da, Trk ekiyalar, Akky ve Aliar
arasnda, Demirde kynden Vassilios Karakassisi yaka
ladlar, iki gn ikence ettikten sonra serbest braktlar.
Ykl miktarda parasm alp, sa kulan ve sa yanam
kestiler.
10 Mart 1920de, Bursa ehrinin Kayaba mahallesin
de, Milliyeti Trk, kfir kan imek istediklerini sy
leyerek Georgios Hac Nauma saldrp, ar ekilde yara
ladlar. Ayn yln Haziran aynda, Ankaradan gelmekte
olan tccar Vassilios Rumolu, Bursada tutuklanp, hapse
atld. Hapiste on gn kaldktan sonra, yanna Mustafa
Nazmi adl bir polis verilerek, srgne gnderilme bahane
siyle karld fakat aslnda, ldrlmek zere Bursadan
sevkedildi. Birka gn sonra, zavall tccarn kemikleri
Bursadan yarm saat uzaklktaki Tomanl Aa mevkiinde
bulundu; cesedini yrtc hayvanlar yemiti.
12 Temmuz. 1919da, Lazaros Constantinou, Ilias Syme-
on ve Georgios loannou adndaki Hristiyanlar, negl yo
lunda Kemalistler tarafndan yakalandlar ve kafalar kesil
di.

(NICAEA) ZNK PSKOPOSLUK BLGES

Bu blge uzun bir sredir Trkler ve zellikle Laz ete

leri tarafndan terrize edilmekteydi. Sokaklarda soygunla
ra, Hristiyan cemaatlerine basknlara ve Hristiyan ileri ge
lenlerinin karlmalarna sklkla rastlanmaktayd.
27 Mays 1919da, Hudiden Christos Kehayolu ve o
lu, gndz vakti kanldlar, kulaklar kesildi ve trnaklan
skld. Fidye olarak 3000 Trk liras ile yine 3000 liralk
senet vermek zorunda kaldlar.
12 Haziran 1919da, 60dan fazla Laz ekiya, Kupi k
yn bast, Theodore Cosmaolu ve Elia Okumuolnu,
gzlerini kartp, Eliamn burnu ve kulaklarn kestikten
sonra ldrdler. Evlere ate etmeye baladlar ve kyller,
yakndaki ormana katlar. ki gn sonra bir nc kii,
kafasndan vurularak ldrlm ve ayrca iki gen de Sa
karyada boulmu olarak bulundular. Ayn gn, tannm
Laz haydut Zarolu liderliinde 300 kadar jandarma ve e-
kiyalardan oluan bir kuvvet, Pabucak kyne saldrd, Pa
paz George ve kyn dier nde gelenlerini dvp, evleri
basarak tayabildikleri her eyi soyduktan sonra Piskopos
vekili ve ky ileri gelenlerinden birkan da alarak, Yeni
ehir hapishanesine gtrdler.
 Mihal cemaati, defalarca, henz ergenlik yana gel
memi gen kzlan Mslmanlatrmaya alan yetkilile
rin gzleri nnde, bir ok ehadet yaad.
1919 Temmuz sonuna doru, jandarmalar, kk Kios
ovasnda alan iftilere birka el ate ederek, Demetros
Matselliyi yaraladlar. Ayn zamanda be Trk haydut, iki
Ermeniyle birlikte, Leonidas Polydorou Garyfaliy Ko-
useia adl Trk kyne kararak insafszca dvdler.
Austos aynda, Spyros Artakenos, Kios yaknnda bir
zeytinlikte almaya gitti fakat bir daha geri dnmedi.
Ocak 1920de, Mekeceli Trkler, Pabucak Derventten
Demetros Nicololu, Stylianou Stoyanolu ve Mich. Anas-
tassolunu ldrdler.
Bir zamanlar bolluk iindeki Ortaky cemaati ve ayn
ad tayan blgenin korkun trajedisi, 1920 Martnda ba
lad ve Temmuz aynda sona erdi. Bu trajedi, 7 Austos ta
rihli bir raporda, yle anlatlmaktadr:
Birinci Saldn: Paskalyamn nc gn, 13 Martta
Kemalist tmen komutan Mahmut Bey, yannda Albay
Mustafa, Binba Sami, kurmay bakam Sami Bey, 700 as
ker, iki para top ve iki makineli tfek, Estseler, Akkaya,
Sarajadi ve Kurfal kylerinden silahl Trkler, Taraklnm
ekya eteleriyle birlikte Ortaky kuattlar ve kasabaya
ate atlar. Kasaba halk, atein kesilmesi iin yalvarmak
ve kuatmann nedenlerini sormak zere adamlar gnderdi
ler. Ancak Trkler, kasaba sakinlerini silahszlandrmak ba
hanesiyle atee devam ettiler. Kasabadaki topluluk, aresiz
lik iinde gn kendilerini savunduktan sonra, ellerindeki
olanaklann tkenmesiyle, teslim oldu. Kuatanlar, kasaba
ya girer girmez zengin evlerin talan edilmesi balad, so
kaklarda rastlanan herkes soyuluyor, dvlyor, tecavze
uruyor ve ldrlyordu. 38 ev yaklarak tahrip edildi.
Daha sonra, saldrganlann ba, Papazlan ve topluluun
nde gelenlerini ararak, kasaba halkndan zorla 1) 1450
lira sava tazminat, 2) 1000 lira savaa katk ve 3) geen
yla ve cari yla ait 4000 lira gecikmi vergi aldlar. Ordu
nun gitmesinden sonra, evre kylerdeki Trkler on gn
daha yamaya devam ederek, 300 at, 700 inek ve kz,
1300 koyun ve keiyi alp gtrdler. Aldklar ganimetler
o kadar fazlayd ki, askerler, sk sk Ermeni kylerini, talan
ettikleri halde, Ortakydeki kadar zenginlik grmedikleri
ni sylyorlard. Ordu, kasabadan ayrlrken, kasabann n
de gelenlerinden 38ini ve Ortakyn iki Papazn da g
trd; bunlar daha sonra Eskiehirdeki askeri mahkemeye
karldlar.
kinci Saldn: 9 Haziran 1920de, Ethem Beyin 3000
kiilik haydut etesi, Adapazarndan dnerken, iki kola
aynldlar. 1700 kiilik ana kol, Ortakye giderek 1000 evi
ve St. George kilisesini yakt. 300 kiilik kk bir grup,
Geyve yaknndaki Emin adl Ermeni kyn bastlar, aha
liyi soyup, kiiyi ldrdler ve baz kadnlara tecavz
ettiler. kinci saldnda, Ortakyde 270 kii ldrld ve
70 kii kayboldu. Kasabann yaklarak tahrip edilmesinden
sonra, halk ormanlara ve tepelere kat; ekiyalar ve Trk
ler ise gnlerce ganimetlerini kendi kylerine tadlar.
nc Saldn: Temmuz 1920de, 200 kiilik bir ete
nin lideri olan nl ekya Gavur Ali, Geyve demiryolu is
tasyonu etrafnda yaayan 70 Rum ve Ermeniyi tutuklad;
hepsini vurarak ldrdkten sonra cesetlerini Sakarya neh
rine att. Daha sonra, Ortakye gitti.
Ayn tarihte jandarma Geyvede Rum ve Ermeni hk
met memurlarn tutuklad, sorumluluklar altnda bulunan
para ve evraklan alarak, kendilerini hapse att; daha sonra
kadn, erkek, ocuk demeden hepsi Dyun-u Umumiye
Memuru Ali Rzann gzleri nnde ve onun da yardmy
la, Rdvan avu ve on Trk ihtiyat askeri tarafndan Gey
ve dnda ldrldler. Daha sonra Gavur Ali, Ortaky,
Goudi, Burhaniyee giderek, Rumlann Taraklye srgn
 edilmelerine karar verildii bahanesiyle, erkek, kadn ve
ocuklarn hepsini tutuklad. Onlar Sakarya nehrinin bir
kolu olan Mudurnu ay kenarna gtrd ve deerli eya
larn soyduktan sonra, hepsini boazlad. Cesetlerin bir
ksm yakndaki s bir dereye atld, bir ksm da zerleri
ne benzin dklerek yakld. Ortakyde ayakta kalm
olan 150 ev atee verildi. Ermeni kilisesine kapatlm olan
50 kadm ve ocuk, alevler tarafndan yok edildi. Ekiyalar,
ka engellemek iin kiliseyi sarmlard.
Daha sonra ormana kam olanlar da yakmak iin bir
ka mfreze oraya gnderildi. Kamay baaranlar, av k
peklerinin yardmyla yakalanp, Karaamda katledildiler.
Gavur Ali, gen kzlarn en gzelini kendisine ayrd. 10
gen kz, hediye olarak Geyvedeki Kemalistlerin ileri ge
lenlerine gnderildi. Bu kzlardan bazlar her trl utan
ve iddete maruz kaldktan sonra ldrldler, dierleri de
Trklerin haremlerine gtrld.
Kakos adl Rumun zavall kars, sekiz Trkn tecav
zne uradktan sonra vcudu paralara ayrlarak ldrl
d. Baz erkeklerin cinsel organlar ve kadnlarn gsleri
kesildi. Gvdeleri yarlarak, barsaklar darya sald.
Zavall insanlarn kollan ve bacaklar kesildikten sonra, ya
klarak ldrldler. ocuklarn ve bebeklerin balan ka
yalara veya duvarlara vurularak paraland. Baka durum
larda kk ocuklar, nehrin kysna gtrlerek, karya
gemeleri emredildi. Boulmaktan korkup, kyya geri d
nen zavall kkler, snglenerek ldrldler. Bunlardan
birinin cesedinde, 11 sng yaras vard.
Goudide, Gavur Ali, Mihrabn zerine kp, kadm ve
ocuklar etrafnda toplayarak, kendisini onlarn tanrs ilan
etti ve gazabnn yalnzca para ve bol miktarda kfirlerin
kanyla yatacan syledi. Hepsini katletti. Dehet yle
sine bykt ki, anneler, daha ktsnn gelecei korku
suyla, kendi bebeklerini ldrdler.
 Tarihi znik ve Lefke ehirleri de Ortakyn kaderini
paylatlar. znik Patrikhanesinde Ekselanslar Bapiskopos
Basile gnderilen kapsaml bir rapor, znikdeki tarihi
Kutsal Bakire Katedraline bile sayg gstermeyen Kema
list srlerin iledikleri tm sulan aklamaktadr. Rapor
da unlar belirtilmiti:
nl kiliseyi ziyaret ettik ve onu harabe halinde bul
duk. Mihrap, yklmt. Mihrabn mermer levhas, para
para olmutu. ok yksek olduklan iin zndklarn ulaa-
madklan dnda, kilisenin tm mozaikleri tahrip edilmiti.
Birok antika ikonadan bazlar knlm ve deerli mcev
herleri soyulmutu. Kutsal Bakirenin iki byk ikonasnn
kaln ve salam camlan knlm ve altn kapl ereveleri
paralanmt. Bunlar merhum Patrik III. Joachim tarafn
dan adak olarak balanmlard. Tm lambalar, amdan
lar ve kutsal kaplar ya alnm ya da knlmt. Btn dini
kitaplar, arivler, kilisenin kuruluundan itibaren tm Ra
hiplerin isimlerinin bulunduu kaytlar para para yrtla
rak, sokaklara atlmt.
Kilisenin gney duvarndaki byk nl lahit, ve kuzey
duvarndaki bir dieri ve Kutsallar duvarndaki antika arka-
kik sanduka onanlamaz ekilde hasar grmt. Mehur iki
siyah stun, Bizans sanatnn deerli emanetleri ve kubbe
nin zerindeki byk ha, artk yoktu. Kutsallklara saygs
olmayan Kemalistler, gizli bir hazine bulma umuduyla ze
mini, kazmlard. Tek kelimeyle, burada, yaplmam hi
bir saygszlk kalmamt.
Tarihi Hristiyan Katedralinin tahrip edilmesiyle ye
tinmeyen Trkler, znikin Rum sakinlerini imha etmeye
giritiler. 13 Austos geceyans, erkek, kadn ve ocuklar
evlerinden zorla kartlarak, Lefke kapsndan, ehit edile
cekleri yere gtrldler. Yolda bazlan, zellikle ocuklar,
yryemeyince, canavarlar tarafndan olduklan yerde ld
rlp bazlan civardaki kuyulara atld, bazlanmn cesetleri
de toprakla biraz rtld. Olaydan uzunca bir sre sonra
bile etrafta cesetler grlebilmekteydi. Yol kenarndaki
kuyu, yan l durumdaki yarallarla doluydu. Daha sonra,
kokuyu nlemek iin, zerlerine toprak dolduruldu. Kalan
kurbanlar, biri byk ve derin, dieri daha kk olan iki
maarann nndeki ldrlecekleri yere gtrldler.
Hepsi, maaralarn dnda ldrldkten sonra, cesetleri
birer birer bu maaralara atld. Kadnlardan bazlarnn v
cutlar feci ekilde paralanm, gsleri kesilmi ve ka
rnlan yanlmt. Gen bir kz, bir aacn zerinde armha
gerilmi olarak bulundu ve yaknlardaki bir kyden Rumlar
tarafndan gmld.
Yukardaki trajedi srasnda, iki maara ldrlen
Rumlann paralanm cesetleriyle doldurulurken, ehirde
ve kilisenin avlusunda baka bir dehet sahnesi yaanmak
tayd. Zulmden kaan baz kadnlar, znikin Jordan adn
daki tek Papaznn bulunduu kiliseye sndlar. Kadnla-
nn hepsi boazland ve cesetleri kilise avlusundaki kuyuya
atld; buradaki kan lekeleri hl grlmektedir. Papaz, a
zna dizgin vurulmu ve srtna bir Trk ocuu oturtulmu
vaziyette drt ayak zerinde ehirde zorla dolatnld. Da
ha sonra ehir dndaki byk maaraya gtrlerek, ce
maati gibi ldrld.
Merhum znik Piskoposu Sophronius Stavridesin olu
ve Lefkeden Sevastosun kz olan nianls Wilhelmine,
Sotirios un annesi ve kzkardei Sapho, evlerinden kanl-
dlar. Sotirios kadnlarn onurunu savunmak iin mcadele
ederken ldrld. Kzlardan Wilhelmine, Cem ilin ve
Sapho da temen Ali Havekinin emellerine alet oldu. Da
ha sonra her ikisi de, Lefkede ldrldler.
Bu olaylardan yalnzca Cemilin utanmaz arzulanmn
kurban olan bir tek Rum, Lefkeden Olga Thomas Vales-
solu sa kurtuldu. Kendisi imdi Kiosda, Yunan kurma
ynn korumas altndadr. 6 - 1 9 Eyll arasnda gerekle
en olay lan bana bildiren, odur.
Vezirhan, Kuplia, Baky, Adaky, Kzl Kavak, Aka-
ehir Peltes ve St kyleri, Hristiyan ve Rum dmanla-
nnn elinde ayn kaderi yaadlar. Pabucak Dervent yalnz
ca 50 adam kaybyla kurtuldu; kalan 1503 kii kurtanldlar
ve imdi Bursa yakmlannda Zonguldakda ikamet etmekte
dirler.
znikin tahrip edilmesinden sonra, Cemaln srleri
Lefkeye ynelerek btn Rumlan ve evlerini soydular ve
deerli her eyi aldlar. Daha sonra, geceleri alp gtrerek,
grtlaklann koyun gibi kesip btn Rumlan katlettiler.
Bu cinayetler, aresiz Rumlan dehete drd. Yerli bir
Hoca, bu frsattan yararlanarak, hayatlann kurtarmak
iin, onlan Mslman olmaya zorluyordu. Varlklarn teh
dit eden byk tehlike, hayatta kaldklan taktirde daha son
ra tekrar atalarnn inancna dnebilecekleri umuduyla,
Mslmanl kabul etmelerine neden oldu. Fakat hepsi
bounayd nk oktan mahkum edilmilerdi. Tm, iki
hafta ierisinde ortadan kayboldular. Sylendiine gre,
Trklerin haremlerine gtrlen birka gen kz ve kadn,
lmden kurtulmulardr.

ZMT PSKOPOSLUK BLGES

Kalabalk ekya eteleri, bu blgede terr estirmitir.

Sk sk ate ederek, acmaszca dverek ve kylerin nde
gelenleri ve hatta Papazlara bile her trl kt davranta
bulunarak, basknlarla Hristiyan kylerinde panik yarat
maktaydlar. Evlerden gtrebilecekleri her eyi yamala
yp soyuyorlard. On mevcutlu yerel jandarma gc de, bu
gaddarlklara aktif olarak katlmaktayd.
1919 ubatnda, jandarm a Arif, znikten Heracleia
(Ereli) Tepekye gitmekte olan Stylianos adndaki Hris-
tiyam dverek, lmcl ekilde yaralad. Ayn ayda, Kr-
kyl Trkler, Constantine Hac Sava ve Michael Terzio-
lunu ldrdler. Yine ayn ay iinde, Karamrsel blge
sinde avlanmakta olan Trk -Amavutlar ve Lazlardan olu
an bir ete, blgenin kylerine keyfi bir vergi koydu. Trk
yetkililer hibir mdahelede bulunmadlar ancak Hristi-
yanlara, ekiyalan tarlalar ve balannia beki olarak alma
larm tavsiye ettiler!
1919un Mart aynda, Hainsiz, Primikir, Cambaz kyle
rindeki baz Beylerin oullarnn liderliindeki bir ete
John Malea adl yal bir adam ldrd, aynca Kekeiadan
John Papagheorghiouyu da katledip, kyn Muhtar The-
odore Kaziyi, korkun ikenceler yaptktan sonra, atee at
tlar; Muhtar glkle kurtarld. Yanni Panton ve George
Hadjuli acmaszca dvldkten sonra, aldklar yaralar ne
deniyle ldler.
5 Mays 1919da, sekiz kiilik bir Trk-Amavut etesi,
Michael Zasosun Hereke demiryolu istasyonundaki ma
nav dkkann basarak, kendisini lmcl ekilde yaralad
lar ve dkkann soydular.
29 Mays 1919da, Yalova kaplcalarnda alan Andro-
nikos Karyfollou, iyerinden ksa bir mesafede ldrld.
Ayn ay ierisinde, Saframl Abram Bezopoulos, odun kes
mek iin gittii ormanda ldrld.
3 Haziran 1919da, Adapazarndan 5 mil uzaklktaki
ilede bir deirmen sahibinin gen olu ldrld. Cina
yet, deirmenciden intikam almak isteyen bir Trk tarafn
dan ilenmiti. Katil, srgne gnderilenlere ait eyalar
ald iin kendisini mahkemeye veren deirmenciden
nefret etmekteydi. ldrlen ocuk ise, mahkemede ahit
olarak ifade verecekti. Yine ayn gnlerde, Yalovaya bal
Kadkyde Demetrius adnda bir Rum ldrld.
17 Temmuzda Kalolimnos adasndaki hapishanenin
jandarmalar, o srada hapiste olan Constantine Nicola-
ouya utanmadan tecavz ettiler.
20 Temmuzda, 15 kiilik bir Trk-Laz etesi, Elma
lIdan Akkye gitmekte olan Michael Antonolu ve John
Vassilolunu yolda ldrdler. 5 gn sonra, baka bir ete,
Nicolas Vlissitoura'nn Kurtkydeki manav dkkann so
yarak, kendisini kard. Cesedi 5 Austosta tesadfen
kyden ksa bir mesafede bulundu.
22 Austosta, Yalovadan Georges Eliou, nar (Yalo
va) yaknnda l bulundu. 15 Austosta, gen Paul D.
Vassilolu, zmitten Saneyh kyne giderken yolda ld
rld. v
I Ekimde bir Arnavut etesi, Tepekyn iki mil uza
nda, deirmenci Pericles Daidinisi ldrd.
5 Kasmda Krk Hamaml Anastassios John Papado-
poulos, Hamidiye adl Trk kynn hemen dnda ld
rld.
29 Kasmda, ktlyle n salm olan Yahya liderli
indeki bir Arnavut etesi, Mihaltan Kandraya gitmek
te olan iki kiiyi, kelimenin tam anlamyla, paralayarak
ldrdler. Yine aym ete 1 Kasmda Kaynarca yaknla
rnda Mihaltan Hac George ve Hac Demetriosu para
para etti.
25 Kasmda ekiyalar Karatepe kynn gece bekisi
Theodore Tzalividisi yaralayarak, yan l bir vaziyette b
raktlar.
ubat 1920de, John Papanicolaou ve John Carydas, ev
lerine dnerken, Adapazarndan 12 mil uzaklktaki Erme
ni ky Tefizli yaknlarnda ldrldler.
II Nisanda Sapancadan Adapazarna dnmekte olan
bahvan John, Trk-Lazlar tarafndan ldrld.
Adapazar ve evresindeki blgelerin Kemalistler tara
fndan igal edilmesinden sonra, ok saydaki Trk-Laz
etelerinin yamalarna devam etmeleri nedeniyle, zmit
 sava blgesi dimda kalan baz Hristiyan kylerinin sa
kinleri, evlerini terk ederek zmitde toplanmaya baladlar.
lk gelenler, Sapanca, Fndkl ve Karatepeli snmaclar
oldu. eteler ve Kemalist yetkililerin talan ve soygunlar
her geen gn daha da sklarken, Hristiyan topluluklarn
vergilendirilmeleri ve fidye iin adam karmalar, dayanl
maz bir hal ald. zellikle Adapazarmdaki topluluk, bu
olanlardan bitap dmt.
1923 Haziran aynn ilk gnlerinde, Kemalistlerle gir
dikleri bir atma sonrasnda geri ekilmekte olan stanbul
hkmetinin kalan birlikleri, zmitden bir saat uzaklktaki
kk Mihal kasabasn talan ettiler. Kemalistlerin yarm
braktklarm, hkmet kuvvetleri tamamlad. Cemaatin ki
lisesi ar biimde tahrip edildi, ikonalar paraland ve Pa
pazlar hakarete uradlar. Elias Demetriou, Anastassios Ni-
colaou ve kk bir kz olan Eugeni Demetriou snglen-
diler, kyllerden 10u ldrld ve 7 si kayboldu. Kyn
kalan sakinleri, ellerindeki her ey alnm vaziyette ve pa
nik halinde zmitde toplandlar.
8 Haziranda Papaz Anastasios Donaxides, Piskopos ve
kili Paraskevas Gheorghiou, Kara Antonis ve George De
metriou idam edildiler.
23 Haziranda Karamrsel Kaymakam Kemal, yann
da bir mfreze asker ve Alaeddin Mehmed, Acenta smail,
Rza Zeybek ve Faik avula birlikte Fulack basp, sr
srsn ve alabildikleri her eyi gtrdler. Daha sonra
kalabala ate aarak, ky sakinlerini, zellikle erkekleri
tutukladlar ve hepsini kiliseye hapsettiler. Akabinde, kili
seye bomba atp, makineli tfeklerle ate ederek ierideki
leri ldrdler. aresizlik iinde kamaya alanlar. Ke-
malistler tarafndan vuruldu veya snglendi. Baz kadnla
ra tecavz edildi ve bir ok gen kz Milliyetiler tarafn
dan karld. Papazlar en ar ikencelerden geirildiler.
Kamay baarabilen birka kii, tepelerde saklandlar.
 16 Haziranda soyguncular Arman kyne giderek, ky
sakinlerini dvp soyduktan sonra panik iinde evlerini
terk etmeye zorladlar.
23 Temmuzda Esme sakinleri^ katliam korkusuyla, deh
et iinde evlerini terk ettiler.
Adapazarm tesindeki Laz kylerinde yaayan Hristi-
yanlar da, benzer ekilde evlerinden srldler. Bu kyler
den drd, Kireli, Kestanepmar, obanyatak ve Kaba
yaklp kl edildi. Kurtulup tepelere doru kaabilenler,
kendilerini imha etmeye kararl olan Kemalistler tarafndan
acmaszca avlandlar.
Adapazarndaki topluluk, ok byk eziyetler ekti.
Buradaki Hristiyanlar, Kemalistlerin geici olarak ,ekil
melerinden yararlanarak, kendilerini daha gvende hisse
decekleri zmite gitmeye baladlar. Mlkleri, daha sonra
geri dnen srler tarafndan talan edildi.
Eyll aynda, Kz Dervent ky, yamalandktan sonra
atee verildi. Ky sakinleri tepelere katlar, bir ou ld;
kurtulanlar Kilyos ve Yalova ilesine sndlar.
19 Eyllde Heracliondan, Hip. Ve Pan. Stylianou Are-.
ni kardeler katledildiler. Cinayetten sonra, kyn dier sa
kinleri, Herekeye getiler.

(CHALCEDON) KADIKY PSKOPOSLUK BLGES

Mtarekenin imzalanm olmas da, bu blgeye bar

getirmedi. Hkmet yetkilileri ve sivil Trkler, Hristiyan-
lara kt davranmada birbirleriyle yanyorlard.
1918 ylnn sonuna doru, Pontoheracleianm (Karade
niz Ereli) fanatik valisi, oradaki cemaat okulunu kapatt;
aynca devlet okullan mfettii de Dzcedeki cemaat oku
lunu kapatt.
Aralk aynda, engelkydeki Trk yetimhanesinin
rencileri, yaknlanndaki kk kiliseye giderek, iine pislik
 doldurdular. 1919 Ocak aynda da, cemaat kilisesinin avlu
sundaki tm ahap ve mermer halar krdlar.
22 Ocak 1919da, N. Drakos adnda gen bir adam, e
lenirken, kahvehanenin bir camn krd. Jandarmalarn ba
ndaki Davut avu, gen adama kendisiyle karakola gel
mesini syledi. Gencin bu emre uymay reddetmesi zeri
ne, Davut avu , jandarmalar ve kr bekileriyle birlikte
tekrar kahvehaneye gelip, gen adam olay yerinde vurarak
ldrdler.
Aym yln balarnda, Gebze blgesindeki Trk kylle
ri silahlanmaya ve kylerine henz dnm olan ileye
bal Yukar ve Aa Yenikydeki Hristiyanlara kar
tehditkr bir tavr taknmaya baladlar. Hkmet, zmit
evresindeki krsal blgeden Arnavut'lar buraya ararak
ete^||oluturdu ve bunlar Hristiyan obanlan ve kyleri
soymaya baladlar. Gebze Kaymakam Ferit Bey, bu ete
lerden birinin lideri idi.
ubat 1919da Chalkideki(Heybeliada) askeri polis H
ristiyanlarn birounu dvd ve Andrew Zozosu yan l
bir halde brakt.
12 ubatta, Ferit liderliindeki Arnavut etesi, Ryssi-
ona (Danca)10 mil uzaklktaki Kseler kynn deirme
nine saldrd ve her ikisi de Yenikyl olan Paleologos
Demetriou ve amcasna feci ekilde ikence ettiler. Ayn
aym 16snda, aym ete, Zahtalar kynden Christos Tza-
kissisi kard; onu bir daha gren olmad.
21 ubatta yine ayn ete Meletius ve Christo Tzake-
volu adl obanlara ikence yapt. Yine bu ete ayn
22sinde Dancadan Demetrios J. Raphiyi ar ekilde ya
ralayp, soydu.
28 ubat geceyansmda, askeri niforma giymi, erkes-
lerden oluan bir ete Adapazar yaknlarndaki Kandrann
Asakyne saldrdlar ve iki saat devaml ate ederek ky
halkn dehete drdkten sonra, kyn nde gelenlerin
 den Ch. Patossiadisn evini bastlar ve kars ve ocuklar
na korkun ikenceler yaptlar; evden 200 altn lira, kzn
drahomasn, 2000 liralk deerli eyalar ve Christosu da
alarak gtrdler. Zavall adam, daha sonra kyn dnda
yan l bir vaziyette ve bir kula kesilmi olarak bulundu.
Vali, sululan yakalamak iin hibir ey yapmad.
Mart aynda Arnavut eteleri, u kiileri ldrdler:
John Seraphim Kalakzolu, Dem. Hac Veleshis, Ch. Kat-
raftous, Ch. Sivris, Con. Zarifi , Nic. Constandinidi, Au.
Drakos, Sot. Drakos, St. Bairlakakis. Dem. Gallos, St. Ko-
upanikis' in iki olu ve Basi 1 Hac Stoyou.
18 Martta Pendikten iki ve Paakyden de iki kiinin
kulaklan kesildi.
20 Martta Amavutlar, Pendike saldrdlar ve Dr. Sala-
bantatm evini soydular. Kendisi, yardmna koan ngiliz
polisleri tarafndan kurtanld.
Nisanda, dzenli askerlerden oluan bir mfreze Dzce
Kaymakamlna bal Kurtsuyu, Yeniyer ve Eminama
sakinlerine eitli ikenceler yaptlar. Ayn ay ierisinde 30
kiilik bir ete, birbiri ardna Paaky, Byk ve Kk-
bakkalky basarak, ky halkn soyup acmaszca dv
dkten sonra, hepsini tepelere doru gtrdler.
Mays aynda, Paul ve Demetrius Stavrou Kopassani
kardeler, ile, Kousna mevkiinde, blgenin jandarma ko
mutannn gzleri nnde para para edildiler. Yine ayn
ayda, George P. Kopassani ve kans Polyxeni, Kilisli (ile)
yaknlanndaki koyun allanna giderken, ortadan kaybol
dular.
Hazirann ilk gnlerinde Apr Yazc ve kans Margharo
skdar-ile karayolunda bir Arnavut etesi tarafndan l
drldler. Cesetleri daha sonra korkun bir vaziyette bu
lundu. Her ikisinin de balan kesilmiti. Yaplan tbbi mu
ayenede, kadnn ldrlmeden nce tecavze urad an
lald. Yine ayn ayda, Pan. Papageorghiou, Pan. Zighoni,
Nic. Yamenolu ve iki olunun cesetleri, Boyalkda bu
lundu.
Temmuz aynda byk bir Laz etesi (Beykoz yaknn
daki) Amavutky sakinlerini feci ekilde dverek soydular.
Ayn ayn sonlarna doru, Paakyden Miltos ve dier iki
kii, Dudullu yaknlarnda bombayla ldrldler; olayda
drdnc bir kii de yaraland.
Austos ve Eyll aylarnda Arnavut ve Laz eteleri, Pa-
aky (Gebze) evresinde Hristiyanlan soyup dverek, te
rr estirdiler.
3 Eyllde, Yenikyden Lambrosun 16 yandaki olu,
ilede, Yenikyden 6 saat uzaklktaki Mudanl mevkiinde
baltayla ldrld.
9 Eyllde, bir Laz etesi Manoli Stamatiyi lmcl e
kilde yaralad ve Ap. Teplesi nin kulaklarm kesti.
10 Eyllde Pan. Hepanis ve J. Patzajis, Deirmenta
yaknlarnda, kelimenin tam anlamyla para para edilmi
olarak bulundular. Ayn tarihte, Elias Triandafillou, olu
Triandafyllos ve gemici Papazoluda ayn kaderi paylat
lar. Ayn ayn ortalarna doru, Paakyn ileri gelenlerin
den Dem. Pamjis, Alemda ile Sultan iftlik arasnda l
drlm olarak bulundu. Cinayetten sonra ve etelerin sk
sk kye yaptklar basknlar nedeniyle, ahali evlerini terk
etti. Bykbakkalky halk da aynsn yaptlar.
20 Eyllde, Karadeniz Erelisinden Jacob Zographi-
des, Alapl pazarna giderken yolda ldrld.
15 Ekimde Danca cemaatinden iki kr bekisi, Geb
zenin yarm mil kadar uzanda Amavutlar tarafndan
vahi bir ekilde boazlandlar.
26 Ekimde (Kandradaki) avu Deirmeni deirme
nine giden baz Trkler, deirmenci A. Philippou, kans,
kz ve akrabas St. Demetriou, paralayarak ldrdler.
Ertesi gn, Rum, Kandradan gelirken, Kara-Begte ci
varnda katledildiler. Ayrca, Nic. Kakouzis ve Sp. Mariou
adl deirmenciler, Ava yakmlarinda ldrldler.
29 Ekimde Ant. Palavraji ve Polychronis, Mudanl ya
knnda ldrldler.
30 Ekimde Theodore Zarocosta, kars ve kz acma
szca dvldkten sonra, tepelere kanldlar.
19 Kasmda, uzun zamandan beri Trk ky Dudul-
luda yerlemi bulunan Basil Stephanou adndaki manav,
tepelere karld.
1920 ylnn ilk gnlerinden beri bu blgedeki koullar
ok tehlikeli bir hal almt. eteler, Hristiyan cemaatleri
ne basknlar yapyor, ahaliyi soyup, ikence yaparak terri-
ze ediyorlard.
ubat 1920de jandarma, Pa. Karademetriou ve iki
gen olunu jandarma karakoluna gtrp, kendisini dve
rek ldrdler ve ocuklardan birini de ar yaraladlar.
1 Nisanda Laz ekiyalar gece Beykozu bastlar ve
Sheo. Ch. Kalphopoulosu kardlar. Ayn gn, Eren
kyde George Tatazolu lmcl ekilde yaraland.
10 Nisanda ayn Laz haydutlar, Paakyl Anne Styli-
anouyu yaraladlar ve Athanassius Romanosu para para
ettiler.
15 Nisanda Ch. Touratzolu, Kandra-Aasihdeki de
irmeninde Trk ekiyalar tarafndan katledildi.
25 Nisanda ayn ete tarafndan yakalandktan sonra,
ldrmek niyetiyle balanp Camiye hapsedilen 10 Hristi
yan, ancak blgenin yerlisi olan Trklerin araya girmesiyle
kurtulabildiler.
7 M aysta soyguncular, ailesiyle birlikte Yenikye
dnmekte olan George Theodossiou adl obann peine
derek, kzm ar ekilde yaraladlar.
Mays aynda Ava, Kandra ve evre kylerde alan
tm Hristiyanlar, etelerin ikence ve zulmlerine dayana
mayarak her eylerini brakp Yenikye (ile) geldiler.
 Ayn ayn sonlarna doru, Karadeniz Erelisinde Fran
sz birliklerinin nnden kaan eteler, yollan zerindeki
her eyi yamaladlar, insanlara tecavz ettiler ve ldrd
ler. Ch. Savolu, George Myrides ve Theo. Aslanides para
para edildiler. Karadeniz Erelisinden 6 saat uzaklktaki
Rum ky Karakavuz kuatld, yamaland ve halk, ok
az sayda kurtulanlar dnda, katledildi.
Ky halkndan Dem. Manolis boynundan yaraland ve
deirmenci Bas. Deyirmenci vahi ekilde dvldkten
sonra, kulaklan kesildi.
Hazirann ilk yansnda, Kemalistlerin ilerleyileri sra
snda katliamdan kurtulanlarn g balad. Karadeniz
Erelisinde tm dkkanlar ve evler yamaland ve cema
atin Barahibi Joachim Kaloudis, kasabann dier nde ge
lenleriyle birlikte tutukland. Tutuldular, daha sonra Bolu
hapishanesine gtrldler ve burada Barahiple birlikte
dier 11 kii idam edildiler.
11 Maysta kayk Berbat Eminin nderliindeki hay
dutlar, Fotini Hac Stephanouyu, gelini Despina, iki kz
ve iki torunuyla birlikte daa kaldrdlar ve Despinay l
drdler. Ayn gnde, baka bir ete Karadeniz Erelisi ile
ri gelenlerinden Hac Stephanou, kans Despina, kz ve
Safranboludan gelmi misafirlerini katletti.
Kemalist srlerin nnden kaan ile ve Yeniky aha
lisi, saa sola daldlar. Yeniky, atee verildi. Kurtulabi
lenlerden bazlan bakente gtler. Yeniky halkndan
180 kii feci bir ekilde can verdiler ve Paaky sakinlerin
den bazlan da ldrld.
20 Haziranda, kalabalk bir Trk- Laz etesi Beykozu
bast ve kyn evleri ve dkkanlarn talan etti. ngiliz ve
Yunan birlikleri gelerek bu ekiyalann birounu yakalad
lar. Trklerin evlerinde yaplan kapsaml bir aramada, bir
ok ateli silah, bombalar ve makineli tfekler bulundu.
25 Haziranda (Adapazarn 12 mil ilerisindeki) Fmdk-
lmn drt kyn saran 750 Kemalist, kyleri yamaladlar,
400 kadar erkei ve tecavz ettikten sonra 30 kadn katletti
ler; 95 yandaki Papaz Constantinein gzlerini oyup, kulak
larm kestiler ve Papaz Stavrosu sngledikten sonra vura
rak ldrdler. Katliamdan kurtulanlar, dalara katlar.
Yine Haziran aynda, Beykozdan ksa bir mesafede olan
Amavutky, ekiyalar ve Kemalist birlikler tarafndan birka
gn kuatldktan sonra yamaland. Yunan ordusunun ilerle
yii ahaliyi mutlak bir lmden kurtard fakat bir kere daha
Beykoz ve Paabaheye g etmek zorunda kaldlar.
Buraya yeni ulaan bilgilerden, Anadolunun ilerindeki
durumun srekli olarak daha ktye gittii sonucuna varl
mtr. Hristiyanlar ya askere arlyor, ya da yksek ver
giler demeye zorlanyorlar; bazen de bunlarn her ikisini
de yapmak zorunda kalyorlar. eitli cemaatlerin nde ge
lenleri ve Papazlar tarifsiz ikencelere uramaktadrlar ve
bazlar da halen hapistedirler.
Bir iftiraya urayan Iconion (Konya) Metropoliti Proco-
pios, askeri mahkemeye kartlmak zere Sivastan Erzu
ruma getirildi. Colonia (ebinkarahisar) evresinde Patrik
Vekili, Sivas Piskoposu Gherassimos, hkmet yetkilileri
nin her trl aalamalarna maruz kalmaktadr.
Konya, Nide, Ktahya ve Eskiehir sakinlerinin ou
zulm altnda ezilmektedir ve bazlar oktan idam edilmi
bulunmaktadr. Ktahya Piskopos Vekili, dier baz papaz
larla birlikte Haymanaya srgn edilmitir.
Nemrik blgesinde tm Rum okullar kapatld ve halk,
ar ekilde vergilendirildi.
Skede, yetkililer bir ok Hristiyann evlerine ve dk
kanlarna el koydular. Kasm 1920de, Kelebekden S-
keye gitmekte olan iki Rum, Trkler tarafndan ldrld.
Aralk aynda Skedeki yetkililer, Akkakyden Petridesi
tutuklayarak, alp gtrdler. Hristiyanlarn i blgelerden
zmire gitmeleri yasaklanmtr.
 DOU TRAKYADAK RUM ORTODOKS NFUSUN
KATLEDLMELER STANBUL BAPSKOPOSLUU

Mtarekenin imzalanmasyla, hakl olarak, Trk makam-

-lan ve vatandalarnn yeni politik duruma uygun bir ekil
de, Gen Trklerin yeni hkmetinin sorumsuz ve fevri dav
ranlarnn lkede at derin yaralarn hafifletilmesinde ve
Trkiyenin mali ynden canlanmasn salamada kendileri
ne deni yapmak isteyecekleri umuluyordu.
Ancak, Trk ynetici evreleri ve Trk halk, farkl bir
tutum takndlar. Onlar, nceden tasarlanm planlan uygu
layp, terr kullanarak yaratacaklan bela ve kargaadan
yararlanmay umuyorlard. Gizli bir biimde askeri toplan
tlar yaplmaktayd. Polisler, hi ekinmeden, Hristiyan
nfusun yaknda imha edilecei haberlerini yayyorlard.
Bundan cesaret alan Trk babozuklar, geceleri gelip ge
enlere saldrarak yaralyor, birounu da ldryorlard.
zellikle d mahalleler, baskc terre maruz kalmaktayd.
Cani unsurlar, alenen dini, Kiliseyi ve her eyi aalyor
ve Hristiyanlan genel bir katliamla tehdit ediyorlard.
Ama neyse ki, planlanndan bazlan hedefine ulaamad.
Bakentin tm idari mekanizmasnn eitli ksmlann i
gal eden Mttefik Kuvvetlerin muzaffer ordulan, Mtare-
keden ksa bir sre sonra, gnden gne ehirde skuneti
saladlar.
 (DERKOS) TERKOS PSKOPOSLUK BLGES

iddet ve terr, kamu grevlisi olsun olmasn, bu blge

de Trkler tarafndan kullanlan balca aralar olmutu.
Her gn yeni katlanlarla glenen bir grup Trk Lazlan
da, bunlara yardmc olmaktaydlar.
30 Ekim 1919da baz Trk Laz balklar, (Boazm
Yukarsnda) Phanaraki (Rumeli Feneri) topluluundaki
Rum balklara kar bir vaveyla kopardlar ve eer Rum-
lar kamam olsaydlar, Laz'larn silahlarndan zerlerine
yamur gibi yaan kurunlarla leceklerdi.
Rumeli Feneri sakinlerinden olan Mslman Lazlar,
Mtarekeden sonra karlarnn zedelendii dncesiyle,
birlikte cemaate saldrmak iin Anadolu Fenerinde yaa
yan Kemal taraftarlaryla anlamlard. krler olsun ki,
bu kt planlan baanl olamad.
7 Mart 1919da St. George ileri gelenlerinden Stefos
Cavacopoulos, odun toplamak iin ormana giderken, Sam
lar kynden Trkler tarafndan ldrld.
1919 Nisan bana doru, Arnavutky sakinlerinden
Constantine Demetriou, Ali Saints kynden dnerken
Emin olu Haan ve Ayasmatakili polis Sabri tarafndan
ldrld. Cesedi, elleri kesilmi ve kafas kmlm vazi
yette bulundu.
28 Austos 1919da, Pyrgosdan Trk ky Yenice-
kye gitmekte olan iki Rum perakendeci tccar, bir Trk
etesi tarafndan yakalanarak civardaki ormana gtrld
ler. Bunlardan biri, lmden klpay kurtularak geri dnd
fakat dieri, bir uurumun dibinde, tm giysileri soyulmu,
l olarak bulundu.
1919 Ekim ay balannda, 30 kiilik bir Amavut-Trk
etesi, St. Georg ky yerlilerinden oban Nicolas, spar
ta Kule demiryolu istasyonu yaknndaki Dereky iftliin
de alnken ldrdler. Ayn aym ortalannda, Trk kyl
ler ve polisler Calis kyne girerek saa sola ate ettiler ve
hrszlk yaptlar. Atklar ate sonucunda Evghenia Anas-
tasiou adl bir kadn vurularak ld.
23 Kasm 1919da Mark Prodromou Vacalopoulos ve
Nicolas loannou adlarnda Therapial iki tccar, her za
manki gibi, kuma satmak iin Domuzdereye gidiyorlard.
Baheky ve Domuzdere arasndaki ormanda, paralan ve
mallan soyulduktan sonra katledildiler. Soygunu yapanlar,
evre kylerde yaayan Trklerdi.
Ocak 1920de Boazkyde yaayan bir baba ve olu,
Karadeniz kysndaki Alou Tepede ldrldler. Ayn ay
da, yerlisi olduu Ermeniky yaknndaki ormandan odun
almaya giden Anghelis Theodorou, kayboldu. Cesedi bir
ka gn sonra, Kurtky ormannda bulundu. 22 Ocakta, i
ten evine dnmekte olan Yenikyl Michael Athanassiou,
Osman adl bir Trk beki tarafndan ldrld.
24 Nisan 1920de, Castaneadan (Pazarkule) un tayan
Zagarkyl kyller, kendilerine saatlerce ate eden Trk
lerins aldnsna uradlar. Yaknlardaki bir ormana kaa
rak kurtuldular. Ayn gn, Boazkyl arabac Peter, Uzun-
caova yaknlarnda Trk askerleriyle karlat. Paras a
lnd ve at da ldrld.
30 Mays 1920de, bir yzba, bir temen ve 50 asker
den oluan bir Trk askeri mfrezesi Pazarkuleye girerek,
halktan bir ok kiiyi dvp, birini de sngyle yaraladlar.
Szde, kendilerinden alnan odunlarla ilgili soruturma
yapmaktaydlar.
Temmuz 1920de, on Trk Ermeniky yajanndaki su
deirmeninde giderek, orada almakta olan 5 Rumu alp
gtrdler. Aralanndan ikisi, Ermenikyden Anastasios
Ghristou ve Rumeli Fenerinden Demetrios Christodoulou
ldrldler. Ayn ayda, Akalan ky yerlilerinden Vassili-
os Demetriou, bir Trk soyguncu etesi tarafndan ldrl
d. Bu olaydan krk gn nce, yine ayn kyden Dimou
katledilmiti.
27 Mart 1919da, hepsi Trk olan, Boyalkyden bir
kamu grevlisi, bir kr bekisi ve polis, iftlikkyden baz
kyllerin almakta olduklar Moudraya gittiler. 20 ky
ly acmaszca dverek balarken, kana susam bir ekil
de: Siz iftlikkyn yerlisi deilsiniz. Sizi ldrmek ne
iyi olur diye baryorlard.
Kurbanlardan biri, Pandelis Stravrou ald yaralar ne
deniyle ld ve geride kars ve be ocuu kald. Bir ba
kas, Petros Adamandiou ar ekilde hastaland.
1919 Mays sonuna doru, Vasilios G. Tsertsis, atalca
istihkmlarndaki Yazlarda ve oban Demos Leonidou,
kendi ky Akalan yaknlarnda ldrldler.
1 Haziran 1919da, Ermeniky yerlilerinden hir Rum,
Exasteron (Celaliye) kyne giderken, ky dnda bir
Trk askeri tarafndan soyuldu.
2 Haziranda, 20 Lazdan oluan bir grup, Celepky
sararak bir ok kyly soydular. Ayn yln Ekim aynda
bu ky, daha iddetli bir saldrya urad. O zaman bir kz
ocuu, korkusundan ld. Ayn aym ortalarnda, AkalanT
kmr tccan Natsos, karsyla beraber yakalandlar ve an
cak fidye olarak soygunculara 300 altn lira ve karsnn
mcevherlerini vererek kurtuldular.
Ayn yln Temmuz aynda, Ereliye km olan Yunan
birliklerinden kaan silahl Trkler, kaarken Ermeni
kyden getiler. Yaknlardaki bir deirmende konuksever
bir biimde karlanmalarna ramen, orada bulduklar
Rumlar ldrmek istediler. kii kaarak kurtuldu, fakat
Antonios Christou adndaki drdnc bir kii vahice sa
katland ve beinci bir kii, Dimitrios Christodoulou, kala
sndan kurunla vuruldu.
31 Austos 1919da Akalandan Sotirios Demetriou ve
Oklalidan Stavros Demetriou, nceyzn yerlisi olan
Trkn saldrsna uradlar. Sotirios Demetriou, para
para edildi.

(METRAE) ATALCA PSKOPOSLUK BLGES

Mtarekeden itibaren son zamanlara kadar, bamsz

atalca blgesinin tamamnda anari ve terr hkm sr
mekteydi. Trk etelerinin faaliyetleri gnden gne youn
layordu ve gvenlik yoktu.
Ascosdan Yenikye kadar Karadeniz kylar, Dou
sahillerinden gelen Lazlann karma yeriydi. atalca jan
darmas tarafndan rgtlenen bu eteler, canice planlarn
uygulamak iin blgenin eitli yerlerine gnderiliyorlard.
Buna paralel olarak, Trk ahalinin tabiat giderek vahile
meye balad. Bunlarn provokasyonlar ve tehditleri her
geen gn artt. Yerel yetkililer Hristiyanlarn hepsinin b
tn kylerden kartlmalarm emrettiklerinde, Trkler ve
zellikle de kyller gece saldrlan dzenleyerek bu emir
leri yerine getirdiler.
Genel olarak Trklerin Hristiyanlara kar iddet ey
lemleri sradan gnlk olaylar haline geldi ve cinayet ve
katliam giriimleri sklat.
Mart 1919da, St. George ky sakinlerinden biri, odun
toplamak iin gittii ormanda Trkler tarafndan katledildi.
Nisan 1919da Amavutkyl Constantine Mimicou, s
tanbuldan gelirken Trkler tarafndan para para edildi.
unu da belirtmek gerekir ki, blgedeki Trkler ve bata
Samlarky ve Haratsi adl Trk kyleri alenen Trk Hk
meti tarafndan silahlandnlmaktayd.
Ayn aym sonlarna doru, 17 yanda gen bir Rum,
Byk ekmece kysnda boulmu olarak bulundu. p
helerin, Trk ileri gelenlerinden Said Aann olunun ze
rinde toplanmasna ramen, yetkililer bu konuda harekete
gemediler.
 1 Haziran 1919da, iki jandarma, Petrohorinin (Taky)
yerlilerinden Lazarosun olunu feci ekilde dvdkten
sonra, zerindeki para ve eyalar soydular. Ayn ayn
25inde, Elbasanl George Kehaghias, atalcadan evine
giderken yolda Trkler tarafndan ldrld. Ayn gn, s
tanbuldan evlerine dnmekte olan Arsonlu 4 Rum, Byk
ekmecede jandarmalar tarafndan soyuldular ve lmden
lalpay kurtuldular.
25 Eyll 1919da Trk jandarmalar, Lleburgazn yer
lisi olan Peter adl bir oban ldrdler.

(SILIVRIA) SLVR PSKOPOSLUK BLGES

Asayi ve gvenlik, byk lde bozulmutu. Hristi-

yanlara yaplan eziyetlere nclk eden Silivri ve or
lu nun Trk ileri gelenleri, silahl eteler rgtlyor ve
bunlar da jandarma, dzenli ordu ve Laz mfrezeleriyle i
birlii yaparak, bu diyakozda dehet sayorlard.
18 mays 1919da, Silivri kasabasndan Nicolas Pichios,
orluya giderken Trkler tarafndan dvld. Ayn 23n-
de, Fener yaknndaki Baakldan, Psadoya gitmekte olan
Philippos Gabriel adl bir oban, yolda Trkler tarafndan
ldrld. 30 Maysta elli iki Trk jandarmas ve askerleri
Phanarion (Fener) kasabasna saldrdlar. Kasaba sakinleri
kendilerini savundular ve bunlardan el bombas tayan
n esir aldlar. Phanarda iki Fransz polisi tarafndan
sorguya ekilen esirler, saldrnn bir grup askerin banda
stanbuldan gelmi olan bir Trk yzbas tarafndan
planland eklinde ifade verdiler.
3 Haziranda Kadkyden iki Trkn cesetleri Ermeni-
ky dnda, Kara-Murat denilen yerin yaknnda paralan
m olarak bulundu.
19 Haziran gecesi, drt jandarma Kadkye girip, Ale-
xander Georghiounun evini basarak, kendisini gtrmek
istediler. Onu vurmaya hazrlandklar srada kilise annn
alnmasyla uyanan kyller evlerinden dar ktlar ve
jandarmalar ekip gittiler.
1919 Eyll ay sonlarnda, Fenerin yerlilerinden kii
kayboldu. Cemaat, Sava Bakanlna ve Trk Jandarma
snn Ba Mfettii General Fulona bavurarak sulularn
derhal ar ekilde cezalandrlmalarn ve kurbanlar aile
lerine maddi destekte bulunulmasn ve gelecekte kendi
can gvenliklerinin garanti altna alnmasn talep ettiler.
2 Ocak 1920de, Kurfal kynden George AnanStasiou
ve Stavros Yannacou, Vetsileriaya gitmekte iken, iki Trk
tarafndan zerlerine ate ald. lki olay yerinde lrken,
dieri Baaklya ulaabildi ve olup biteni anlattktan sonra
can verdi.

(HERACLES) MARMARA ERELS

PSKOPOSLUK BLGES

zellikle belirtmek gerekir ki, Mtarekenin yaplma

sndan bugne kadar, Tekirdadaki Trkler, ehrin Hristi
yan nfusuna kar kkrtc ve tehditkr bir tavr taknd
lar. Hatta, yle bir zaman geldi ki, Hristiyanlar, Trklerin
saldraca korkusuyla dkkanlarn erkenden kapatp, ken
dilerini evlerine hapsettiler.
1919 Mays sonunda Tsikili iftliinin bekileri olan
Amavut-Trk, Tsads-Tyroloe (orlu) yolunda, Tsadsl iki
Hristiyan genci ldrerek, giysilerini ve kulaklarm kyl
leri korkutmak iin kasabaya gnderdiler ve cesetlerini de
iftlikteki kpeklere yedirdiler.
1919un Eyll aynn ilk gnlerinde, hepsi aym kasaba
dan olan Stavros Lazou, Autholohos Apostolou ve Anasta-
sios Kehaghias adlarnda oban, Tsadodan Skerekldeki
koyun alma dnerken 16 jandarma tarafndan tutuklanp
ormana gtrldler. Birincisi kamay baarabildi fakat
dier iki adam kayboldu. Ayn 11inde ldrlm olarak
bulundular; birinin kam sngyle deilerek alm, die
rinin cesedi de paralanm bir haldeydi.
Malkara blgesinde asayi ve gvenlik bir trl salana-
mamyordu. Mtarekenin ilk gnlerinden itibaren bu bl
gedeki Trkler kendi aralarndan baz fanatikleri hazrlaya
rak, ksa bir sre sonra Hristiyanlara saldracak olan ete
ler oluturdular. Mustafa adndaki bir Arnavut, etrafna s
tanbuldan azgnlklaryla nl yirmi kiilik bir grup topla
yarak kanl planlarm uygulamak zere Malkaraya getirdi.
1919un Nisan ay ortalarnda, drt Trk jandarma gece
leyin Calyvia kyne girdiler ve Evanghels Kehayiasnm
evini sararak, sahip olduu eyleri kendilerine vermesini
istediler. Adamcaz, 200 altn lirasn onlara vermek zo
runda kald. Ksa bir sre sonra kyde silah sesleri duyul
du. Ertesi gn kyller onu, evi yamalanm olarak, ken
disi, kars Helen ve damad Yannakisle birlikte derin ya
ralarla trajik bir biimde paralanm vaziyette buldular.
10 Temmuz 1919da, avulu, Harmanl, Halitli ve De
mircili kylerinde silahl Trkler, kylerindeki Hristiyan
larn eyalarna el koydular. alman mallarn deeri birka
bin liray bulmaktayd.

(GANOS) GAZKY VE CHORA PSKOPOSLUK

BLGES

Bu blgede istisnasz btn Rum cemaatleri yerli Trkler

tarafndan; zellikle de fanatik Hkmet grevlisi, vergi
tahsildarlar brahim ve Behet ve Chorada Gmrk memu
ru Yusuf tarafndan birok eziyetlere uratldlar. Dayak, ha
pis ve her trl iddet, sradan gnlk olaylar haline gelmi
ti. Kyler arasndaki iletiim, mahallelerinden gemeye ce
saret eden herkesi soyan apulcu eteler yznden k a k
haftalarca kesilmekteydi. Bu etelerin tmnn zellikle as
ker ve jandarmalardan olutuu unutulmamaldr.
Trk kyllerinin fanatizmi, Rumlara kar krtc ve
tehditkr tutumlar o kadar iddetlendi ki, bunlar, Hkmet
yetkililerinin yannda bile aka, ok ksa bir zaman sonra
Rumlan imha edeceklerini sylemeye baladlar. Bu durum
Rumlann iradesini felce uratyor ve ilerini bile yapamaz
hale getiriyordu.
1919 Nisan aymn sonuna doru, Malkaradan, Sanduk
kyndeki evine dnmekte olan Anagnostis Georgiou orta
dan kayboldu. Ksa bir sre sonra, Valiky ve Msteceb
arasndaki Tokar eme yakmlannda, kelimenin tam anla
myla boazlanm olarak bulundu. Yine ayn zamanda Av-
dimi kynden Constantinos Zambetok, Derekyl Trkler
tarafndan ldrlm olarak bulundu.
Eylln 25inde, Avdimi kynden Anestis Djelepis ve
Yovanis Papa-Joannou, Yenikyl Trkler tarafndan feci
ekilde dvldler.
1919 Aralk ay ortalannda, Avdimili Periclis Prodro-
mou, Atelthini yakmlannda koyun gibi boazlanm olarak
bulundu.
11 ubatta, Palamut kynden oban Antonios Georgi
ou Tsitsona, Trk ky Saile yakmlannda ldrld. Yine
Palamut kynden Theodoros Constandi, Georgios Dami-
anou, Haralambos Georgiou ve Kyriakos Chrisovergis,
azlarndan kan gelene kadar feci ekilde dvldler.

(MYRIOPHYTON) MREFTE PSKOPOSLUK

BLGES

Bu blge, ilk nce beinci Trk Tmeninin hmma u

rad. Bu Tmenin askerleri binalan yktlar, zm balan-
n tahrip ettiler, aalan kestiler Kalamise kilisesinin bir
ksmn yktlar ve kutsal ikonalann yaktlar. Myriophyton
(Mrefte) Metropolitinin mahalli yetkililer ve merkezi h
kmete yapt ikayetlere ve cemaatin protestolarna ra
men bu durum uzun sre devam etti. Resmi ikayetlerine
karlk, Patrikhane Adalet ve Kltr Bakanlndan, ika
yetlerin tmn inkr eden 3 Mart 1335 (1919) tarihli bir
tezkere ald. Tmenin buradan ayrlmasndan sonra da
yetkililerin, jandarmann ve sivil Trklerin basklan devam
etti. Hemen hemen hibir gn soygunsuz veya dayaksz ve
ya ate edilmeden gemiyordu. Bu blgenin Patrikhanede
ki dosyas, bu tr raporlarla doludur. Bu kt muamelelerin
yan sra, Trk okullanmn bakm iin zorla vergi toplan
yor ve srgnden dnen Rumlar, snrd ediliyordu.
zellikle krsal blgelerde egemen olan zulm nedeniy
le, iftiler tehlikesizce tarlalanna veya bir kyden dierine
gidemiyorlard. Bu arada hkmet, Mslmanlan sistema
tik bir ekilde silahlandmyo ve Cafer Tayyarm ayaklan
masna yardm ediyordu. 2 Temmuzda Peristassis kyn
den Hseyin Haan, Michal Haralambosu ldrd. Kurba
nn olu Zachariada zamannda kamasayd, lmden kur
tulamayacakt.

(CALLIOUPOLIS) GELBOLU PSKOPOSLUK

BLGES

Bu blgenin eitli nedenler yznden hemen hemen ta

mamen boaltlm olduu bilinmektedir. Burann sakinleri
yava yava evlerine dnerek her zamanki ileriyle megul
olmaya baladlar. Ancak Trk etelerinin iledikleri cina
yetler ve yetkililerin basklan, almalann ciddi lde
engelliyordu.
4 Eyll 1919da soyguncular brahim avua ait koyun
alma giderek, oban Yenikyl Panayotelliyi dvdler
ve koyunlann dattlar. brahimin haber vermesi zerine
yetkililerin gnderdii jandarmalar oban ve olu Constan-
tinele karlatklarnda onlara ate etmeye baladlar ve
olunu ldrp, babasn da ar yaraladlar; yaral oban
daha sonra ald yaralardan hayatn kaybetti. Yetkililer
katillere kar hibir giriimde bulunmadlar.
24 Eyllde Anghellohoriden Demosthenes Dem. Ko-
utzaris l bulundu. nl haydut Tahir tarafndan ldrl
mt. Mahalli yetkililerle iyi ilikiler ierisinde olan Ta
hir, cinayeti onlara kendisi bildirmiti. Daha sonra kurba
nn karsnn, kocasnn cesedini grmesine bile izin ver
medi. Tahir, zellikle Rum iftilerin korkulu ryas haline
gelmiti ve sk sk mahalli yetkililer tarafndan, Hristiyan-
lan korkutmak iin kullanlmaktayd.
Bir gnll birlii oluturarak talanlarna, iddete ve l
drmeye devam ediyordu. Tayfurda, Evanghelos Photi-
usun 100 kat ve 30 altn lirasn soydu. Yalova Mdr
Tehcir vastasyla Trk kyllerini, kylerindeki tm Hris-
tiyanlar kovmaya zorluyordu. Tahir, gn ierisinde
Trk kylerini terk etmeyen Hristiyanlan yok edeceini
resmen ilan etti.
6 Aralkta, Dem. Karafotakis ve Char. Foundas, sr
almak iin anakkaleden, Lapsekiye gittiler. Musaky ve
Okular arasnda rastladklan Trk ekya, zerlerindeki
her eyi alarak Karafotakisi ldrdler.

(AENOS) ENEZ PSKOPOSLUK BLGES

Bu evreyle aym ad tayan blgenin durumu, sava s

rasnda birok aclar yaanmasna ramen, Mtarekeden
sonra da daha iyi olmad. Hristiyanlann yaanlan srekli
tehlikedeydi. Trk askerleri ve Bulgar dzenli birliklerinin
yardmyla Meri snrn geen gmenlerin yaptklar
soygunlar srekli bir hale gelmiti.
1919 Mays aymda, mahkemeye kmak iin psalaya
gitmek zere yola kan Amiroundi Kirkalis, Photius Sta-
matiou ve George Nicolaou, ortadan kayboldular.
21 Ocak 1920de, i iin Keana giden Rum tccarlar,
Trk soyguncular tarafndan ldrldler. Ayrca iki Trk
de, Amygdaliadan oban Panayotisi ldrdler.

(DDYMOTECHON) DMETOKA PSKOPOSLUK

BLGES

Dou Trakyadaki Hristiyan kyleri, eitli basklar al

tndaydlar.
21 Mays 1919da Tanakli kynde iki Rum ldrld.
Uzunkprden gelmekte olan iki ifti, yolda drt askerin
saldrsna urad. Kurbanlardan Athanassiusun kafas ke
silmi, dier kurban ise, ciddi ekilde yaralanm olmasna
ramen, Eskikye kadar srnerek gitmiti. Cinayeti yet
kililere bildirdikten birka saat sonra, o da ald yaralar
nedeniyle hayatn kaybetti.
6 Haziranda, vergi tahsildar Hafz ve askerleri, Cons-
tantine Christouyu ldrdler. Angelo Demetriou kendisi
ne tecavz etmeye alan bir jandarmaya direndii iin
dvld.
7 Haziranda, St. Karyophylis ve Con. Katzikarakis,
Uzunkprden Psathadese giderken yolda ldrldler.
12 Haziranda, aralarnda iki jandarma ve Rahmadi k
ynn hocas da bulunan onbe silahl Trk, Yaouts ky
ne giderek, St. Photiounun evine saldrdlar. Ev sahibini
dvp, kzn ve torunu Georgeu yaraladlar ve btn pa
ralarm soydular. Bu ky, 3 ubat 1920de bir kere daha 40
kiilik bir etenin saldrsna urad.
18 Maysta bir subayn komutasndaki altm asker, yu
karda belirtilen kyn ahalisinden kendilerine erzak sala
malarn istediler. Kyller, sylenileni yaptlar. Daha son
ra subay, bir eyer istedi. Kyllerin, kyde onun atma uya
cak bir eyer olmad cevab zerine, subay v askerleri et
rafa ate etmeye baladlar. Meydana gelen panikte, kyl
ler tarlalara doru katlar. Bu olayda Kassellis Moshou,
Ap. Gheorghiou ve Kerasia Athanassiou ldrldler, di
er baz kiiler de yaraland. Askerler ky talan ettikten
sonra gittiler. Ay sonuna doru, Ch. Yanacoul, Kavaklda
Trkler tarafndan ldrld. Yine ayn gn, Zaloufide bir
Rum ve ve Kavaklda bir dieri ldrld.

(TYRDOE) ORLU PSKOPOSLUK BLGES

Bu evrede olup bitenler, Trk yetkililerin veya siville

rin, Mtarekeden sonra bile Hristiyanlara kar tutumlar
n deitirmeye niyetli olmadklarn kantlamaktadr. H
ristiyanlarn, canlar, mallan ve namuslan srekli olarak
tehlikedeydi.
17 Haziran 1919da, Kermenitten bir ve Djaddo kyn
den iki kii, odun toplamak iin gittikleri yakndaki bir or
manda Trkler tarafndan ldrldler.
2 Temmuzda bir Trk etesi, Karacakyden Yannako
Deligheorghiyi, ormanda odun kmr yaparken para
para kesti. ldrlen kii, Selanikden dnm olan ml
teciler arasndayd. Burada, atalcadaki yetkililerin hibir
ekilde Yunanistandan dnenlerin tekrar evlerine yerle
melerine izin vermediklerini de belirtmek gerekir.
1919 Austos ortalanna doru, Shanjadan Petros, Sta-
matios ve Stratos, Kuky ve Gmpmar arasnda boaz
landlar; Karacakyden John Saplamolu, Trkler tarafn
dan kanld ve 2000 lira fidye karlnda brakld.

KIRKLAREL PSKOPOSLUK BLGES

Bu blge, Rum unsurlan, zellikle krsal alanlarda yaa

yanlar imha etmek amacyla, gizli bir rgt tarafndan ter-
rize ediliyordu. Krklarelinin iinde veya dnda Rumlar
iin can ve mal gvenlii yoktu. Sistematik soygunlar ve zo
runlu vergiler Rumlarn maruz kaldklar davranlarn en
hafifi olurken, Trk unsurlarn Rumlara kar milliyeti kin
leri, sk sk vahi bir biimde kendini gstermekteydi.
Krklareli civarnda yaayan Karakaanlardan ve Pet-
ranm 12 sakininden, zorla, olduka byk bir miktarda pa
ra alnd. Bulgaristandan dnen 5 Rum, Ezekler adl Trk
kynn yaknnda pusuya drlerek lmcl ekilde
yaralandlar.
Nisan 1919da Constine Ap. Vutzas, Krklareli kasaba
snda feci ekilde dvld. Skopoda Hristiyanlarn duru
mu gittike daha da ktleiyordu. Trk eteleri onlara y
le eziyet ediyorlard ki, zavall insanlar evlerinden darya
bile kamyorlard.
Yzba Zekeriya komutasnda 15 kiilik bir ete, Sko-
po, Skepastos, Petra (Kayal) ve Skopelo (Younta) blge
lerini dehete dryordu. 11 Ekim 1919da George ve
Paul Papastathi, Skopo dnda soyuldular. 15 Ekimde Ha
an avu komutasnda iki jandarma, bir kahvehanede bul
duktan her eyi aldlar ve Kyriakoyu kanlar iinde hapse
attlar. Btn bunlara ramen Trk yetkililer, Skopodaki
cemaati merkezi hkmete kranlarm ifade eden bir bel
ge imzalamaya zorladlar.
20 Kasm, saat gece 10da, 15 kiilik bir ete Ch. Skouli-
disin un deirmenine girerek iileri tutukladlar ve dverek
bir odaya hapsettikten sonra, deirmeni yamalamaya giri
tiler. Ganimetlerini Keremedin adl Trk kyne tadlar.
15 Ocak 1920de, bei Rum, ikisi Trk olan yedi spor
cu, kalabalk bir eteyle karlatlar; ete Hristiyanlar
soyduktan sonra, Trk arkadalannm hatr iin hayatlann
baladlar.
Cafer Tayyarn isyan srasnda ve Trakya Komitesinin
 desteiyle Xenna, Skopo, Skepasto ve Kayal blgelerinde
soygunlar ve iddet eylemleri younlat.
20 Nisan 1919da Krklareli ileri gelenlerinden John
Pavlakides pazar yerinde yrrken, Jn Trk rejiminde ha
pishane gardiyan olan fanatik Trk Salih Efendi yanna
yaklaarak unlar syledi: Sen ve senin gibilerin isimleri
yazld. Burada yaamanza izin vermeyeceiz. Sizi ldre
ceiz. Siz gavursunuz. Senin evini bombayla havaya uu
racam ve aileni yok ettikten sonra Bulgaristana kaaca
m. Rum veya Trk, hi kimse kendisini knamadan teh
dit ve hakaretlerine devam etti.
Mays 1919da George Karagzolu ve Dem. Llebur-
- gazl nce soyulduktan sonra ldrldler.
20 Austosta Samakovdan Dem. Michael ve Skepas
to dan George Adamandiou, sabah Krklareliden kp,
geceyi Kzlckdere adl Trk kynde geirdiler. Gn do
arken, evlerine dnmek zere yola koyuldular. Ancak
kendilerini takip etmekte olan ete zerlerine saldrp, bi
rincisini mavzer tfeiyle ate ederek ve dierini de baltay
la keserek ldrdkten sonra, her ikisini de para para
doradlar.
3 Aralkta Euasionlu Yannakis Papadopoulos, Krklare-
line giderken vurularak ldrld.
13 Aralkta Trkler, Koyundere ky Muhtan ve kyn
nde gelenlerinden birisi olan Ap. Mihalolunu ldrd
ler. Cesedinde bir ok bak yaras bulunmaktayd.
11 Ocak sabah, Ath. K. Katchavounis, manav dkkan
nn yanndaki odasnda vcudunda 40 balta yarasyla ld
rlm olarak bulundu.
15 M aysta Skoposdan Anast. Mavringos ve Angh.
Sterghiou Trklerin saldrsna uradlar. Bunlardan birincisi
hzla tabana kuvvet kaarak kurtuldu. Kamndan yaralanm
olan kincisi ise yere dtkten sonra bakla ldrld.
 EDRNE PSKOPOSLUK BLGES

ehirdeki Rum unsurlar ve Edirne evresi, Trklerin

zel ilgisini ekmekteydi. Onlar Hellenizmin 1914deki
zulmlerden sonra bile dimdik ayakta olduunu ve tm
olumsuz koullan gsleyerek, gelecek yllar iin umudu
nu koruduunu gryorlard. Onlar sapknlklarnn izin
verdii tm bu tedbirleri almaya iten neden buydu. Rumla
rn btn ilerini ellerinden almak, evlerine dnmelerini
engellemek ve geride kalan halk terrize etmek yz kzar
tc uygulamalanndan sadece birkayd.
16 Mart 1919da Trk jandarmalan Karayusufda Pav-
lazolunun evine girerek, evi soyup soana evirdiler. 18
Martta iki oban, Souliolu yakmlannda be Trkn sal-
dnsma urad ve 1000 liralan soyuldu. 23 Martta, St. Ba
sil, Hap. Troumzoukis ve Athanassius Gheorghiou, Kk
Ahmetin liderliindeki Trkler tarafndan dvlerek so
yuldular.
31 Martta, Hseyin Haziolu, Gerdelide Verghi Photi-
ou'nun manavn talan etti.
16 Nisanda muhalif unsurlara tavsiyelerde bulunmak
ve arabuluculuk yapmak iin kurulmu olan Prens Cema-
lettin bakanlndaki kurul, Edirneye vard. Her gn gz
lerinin nnde yaplmakta olan eziyetlere ahit olan ve
gemiteki zulmleri de hatrlayan Rumlar, ikayetlerini
Metropolit araclyla Prense sundular. Prensin, vaatler
bakmndan zengin fakat uygulamada yoksul olduu kant
land nk kendisinin Edirnede kald gnlerde bile
Trakya Paaili komitesinin brorleri ve beyannameleri
datld ve onun ehirden ayrlmasndan sonra, Trkler
Rumlarla btn temaslarn kestiler. Bylece, amac iki
kart unsuru uzlatrmak olan komitenin abas tmyle
baansz olmakla kalmad, tam tersi bir sonu verdi.
Bu durum her geen gn daha da ktleti. ehirdeki
Trkler daha tehditkr oldular ve krsal blgedekiler de H
ristiyanlarn pozisyonunu son derece gvensiz bir hale sok
tular. 1919 Nisan aynn ilk gnlerinde Gerdeli ky civa
rnda ortaya kan bir Trk etesi, oradan gemekte olan
Rumlarn hepsine kt davranlarda bulundu ve hepsini
soydu. Buna ilaveten, Polis Yunanistandan dnen ve zel
likle Valinin izniyle memleketlerine dnen Rumlar blge
den uzaklatrd. Havza kazasnm Abalar kyndeki ml
tecilere de buna benzer ekilde davranld. Edime Metropo
liti Polycarpos, Havzadaki yetkililerin, Rumlara yaplan
eziyetlerin ve srgnlerin devam edeceini aka ilan et
tiklerini -k i gerekten devam etmekteydi- de ekleyerek,
olaylar bir takrirle Edime Valisi Cemal Beye bildirdi.
Vali, 5 Aralk tarihli bir tezkereyle verdii cevabnda,
daima yetkilileri hakl karma abas ierisinde belirli
aklamalar yaparak, yle devam ediyordu: Metropolit
Hazretlerine unu hatrlatrz ki, verdiiniz takririn son
paragraf, sizin niteliinizdeki bir Osmanlya yakma-
maktadr. Bu, Patrikhanenin imtiyazlarna ve yazma ada
bna uygun deildir. Dolaysyla, Valiliin, takririnizi ka
bul etmesi mmkn olmayp, Hazretlerine iade etmekte ve
ayrcalklarnzn belirledii snrlan amamanz tavsiye
etmektedir. Metropolit, yukanda yazlanlan derhal yalan
lad. Ancak yine de bu hareket, Valinin niyetlerinin bir ka
ntyd. Vali, Trklerin boyunduruu altndaki milletlere
zgrlk vadeden Mtarekeden sonra bile, ayn zalim zih
niyeti srdrd. Btn bunlann yan sra, nce kylerdeki
ve sonra da ehirlerdeki Trklerin sistematik biimde silah-
landmlmalan devam ediyordu. Aynca, Mustafa Kemal'in
programn benimseyenler, askeri faaliyete balamlard.
Edime Askeri Valisi Cafer Tayyarm liderlii altnda sr
drlen tm bu hazrlklar, Yunan ordusunun beklenen iler
leyiine direnme amacyla yaplmaktayd.
 SON SZ
TRK CUMHURYET

Yaln Yusufolu

ocuk yanda Anadoludan Yunanistana gmek zo

runda kalan Dido Sotiriyunun Trkede Benden Selam
Syle Anadoluya adyla baslan roman ilk kez 1970te
Sander tarafndan yaynlanmt. Askeri savclk yazann
Trkle hakaret ettii iddiasyla kitabn evirmeni Attila
Tokatl aleyhine dava at.
Tokatl romanda Trkle hakaret bulunmadn, tersi
ne stiklal Harbindeki Trk ordusunun vldn syle
yince, askeri savc Git iine der, Trk ordusunu vmek
palikaryaya m kalm diye szn keser. Bu olay Attila
Tokatldan bir an olarak Remzi nan yazm. (Edebiyat
ve Milliyetilik, Yaba, Temmuz-Austos 2008.)
Anadoludan*gitmi YunanistanlI bir yazan palikarya
diyerek aalayan ahs Hukuk Fakltesini bitirmitir, fa
kat diplomasyla deil, niformasyla konumaktadr. Ayn
sz herhangi bir vatanda syleyebilirdi; dn olduu gibi
bugn de byle diyecek pek ok kimse vardr. Ruma, Er-
meniye, Yahudiye Sryaniye svmek, esinini resmi ide
olojiden, kaynan oven koullanmalardan alan nyarg
lardr ve eitli katmanlara kadar topluma ikindir.
Ama bir kamu grevlisinin, stelik de bir hukuku ka
 mu grevlisinin zihninin bu kadar kfl olmas mazur g
rlemez. Mesela Almanyada yaayan Trkiyeliler iin
avam dilinde Kanake diye bir aalama szc vardr.
Zenci ve Yahudi dman Nazi gemii olan bir lkeden
bugn herhangi bir savcnn bir Trkiyeliyi bu tabirle nite
leyecei tasavvur edilemez
Ama bizde yukardaki rnein trdelerine ska rastla
rz. rnein, Hrriyet Aralk 2008de Yunanistanda
rencilerin protesto gsterilerinde genlerin Nazm Hik
m etin dizelerinden pankart yaptklarn bildiren haberi
Palikarya dnyaya Nazm Hikmetle seslendi balyla
vermiti (14.12.2008.)
1950li yllarda Kbrs meselesi her alevlendiinde kala
balklar sokaa salp Kahpe Yunan, Alak Palikarya,
Kibns Trktr Trk Kalacaktr, Kahrolsun Komnistler
diye bartrlard. Pek ok kentte sk sk devlet mitingleri ya
pp, ilk ve orta renim ocuklarn uygun adm o mitinglere
gtrrlerdi. 2010lara geldik, Trkiyenin en byk gazete
si Yunanistan halkna hl ayn ekilde hakaret ediyor.
Eer stanbulda Yunanllara byle bakyorsanz, ister
istemez Atinadaki meslektanzn sizi Barbar Trk gr
mesine kzmamanz gerekir. Yok, kzyorsanz, karlkl
kfrleip durursunuz. Bundan uygarlk kmaz. nsanlk
hi kmaz.
Bu topraklardan Ermenileri gndermiiz, Rumlar gn
dermiiz, Yahudileri gndermiiz. Buna ramen hrsmz,
hncmz hl alamamz, onlarla geirdiimiz mterek
gemi bizi rahatsz ediyor.
Bu kitabn konusu Trkiyeden gnderilen Rumlar ol
duu iin deinmemizi onlarla snrlayacaz. Ayn etnisi-
teden ve dinden olduklar halde Yunan ve Rum dedii
miz insanlar konusunda bir terim aklamas yapalm.
Rum kelimesi Romaldan geliyor. Bizans mparatorluu
Dou Roma olduundan Anadolu topraklarna Seluklular
Urumeli demiler. Burada yaayan Grek Ortodokslara da
Rum, sonraki yzyllarda Kk Asya Anadolu olmu,
Trakya ve Balkanlara Rumeli denmi.
lgin olan ki, Anadolu kelimesi Yunancadr, kkeni
ykselmek fiilidir, yn olarak douyu gsterir, Anatolia
ise Dou lkesidir.
Dilimizdeki Yunan kelimesine gelince yon Arapa-
dan deforme olarak Trkede Yunan harlini alm. 1821
Mora ayaklanmasn izleyen yllarda Yunanistan ayn devlet
olduktan sonra o snrlar iinde yaayanlara Yunan demiiz,
Osmanl topaklarndaki Grek Ortodokslar Trkede gene
Rum olarak kalmlardr. Benzer ekilde Kbrs Rumlar
da yle. [Dil kurallar dnda kalacak ekilde Yunanistan
halkndan olanlara Yunanl diyoruz (sfat olan bir keli
menin sonuna l eki getirerek isim tretilmi,) Hindistan
lya Hintli, FinlandiyalIya Finli dediimiz gibi.]

mparatorluun zlmesi

Osmanl mparatorluunun zlmesi ok kanl oldu.

Byk aclar yaand. nk zlme mparatorluk bnye
sindeki deiik milliyetlerin uluslama sreleri ve ulus dev
letlerinin kurulmas demekti. O ulusal topluluklarn bam
sz devlet kurmalarm Osmanlrnn rakibi olan dier byk
devletler destekleyince, o topluluklara hain gzyle bakld.
nce Yunanistan B ritanyann da yardmyla koptu
(1829.) Onu yzyln ikinci yansnda dier Balkan uluslan
izlediler. En son kopan Balkan lkesi Balkan Harbinde Ar
navutlukta. Onu Harb-i Umumi izledi. mparatorluk kt,
birok yeni devlet kuruldu. O devletlerin kurulmasna bugn
bile Trkler iyi gzle bakmazlar. Kalle Araplar bizi arka
dan vurdu derler. Oysa Osmanl savaa girmeseydi bile u
veya bu zamanda o uluslar devletlerini kuracaklard.
Aynca ekleyelim, sadece dier ulus devletler deil, Tr
kiye Cumhuriyeti de Osmanl mparatorluunun harabeleri
arasndan domu bir ulus devlettir. Trkiye Cumhuriyeti
Osmanl Devletinin siyasi mirassdr, ama Osmanl toplu-
munun devam deildir. Zaten Trkiye kelimesi de talyan
ca Turchiadan gelmedir. nk ok milliyetli, ok etnili,
ok dinli yap OsmanlInn son eyrek yzylnda deime
ye balam, Gen Trkler Anadolu ve Dou Trakya olan
kendi snrlarn Trkletirmek ve Trkletirmek iin et
nik ve dinsel arndrmaya girimilerdir.
1911-1914, 1916 Rum Tehciri, 1915-1918 Ermeni jeno
sidi, 1919-1923 Rum tehcir ve mbadeleleri hzl bir etnik
arndrmadr. Merkezi otorite Trk olmayanlan gndererek,
zmleyerek, tenkil ederek anndra anndra tek millet, ya
ratmak iin her eyi yapmtr. Bugn Ermeni, Yahudi, Sr
yani, Rum 72 milyon iinde toplam 100.000 kadar kalm
tr. Geriye gnderilemeyen, asimile edilemeyen Krtler
kalmtr.
mparatorluun dalmasnn ve ulus devletlerin kurul
masnn sanclan ve 1912-1922 arasnda yaanan sava
bugnlere kadar uzanan politikalara, kin ve dmanlklara
yol at. nce Balkanlardan stanbula ve Anadoluya b
yk gler yaand. Balkanlardaki Trk olan ve olmayan
Mslman nfusun bir ksm ldrld, byk ksm g
venlik bulacaktan, yaama koullanna kavuacaktan top
raklara gtler.
Pek ok kii oradaki zanaat ve mesleklerini buralara ta
dlar, baanl oldular.
Meslek sahibi olmayanlar Anadoluda toprak bulamad
lar, kimisi haydut oldu, Efe oldu, dn demek gezen gez
ginci ky pehlivan oldu. Kimisine Egeden ge zorlanan
Rumlann topraklan, ba-baheleri baland. Kanun d
unsurlar sonraki yllarda Tekilat- Mahsusa (MAH) tara
fndan istihdam edildiler.
Fakat Balkanlardan grtlen Trklerin yaadklar
dramlar yneticilerinin bir blm oralttihat ve Terak-
kinin ve onun devam Halk Frkasnm etnik temizlik politi
kalarnda rol oynad. Zaten tarihi glerle ve gertmelerle,
etnik el deitirmelerle, pogromlarla, katliamlarla dolu Ana
dolu modem ada da yeni ynsal insan dramlarna sahne
oldu. zellikle Anadoludan iki ana kitle temizlendi, Rumlar
ve Ermeniler bu Corafyadan silindi. Osmanl dalmadan
nce 13 milyon olan nfusun 3 milyon kadar 1913-1925
yllan arasnda tehcirle, tenkille, korkutup kartmayla ya da
sindirip Mslmanlatrarak, lenlerin ocuklarn Trkleti
rerek, kzlarn Trklerle, Krtlerle evlendirerek bu topraklar
gayrimslim ekalliyetten anndnld.

Rum Tehciri 1911de Balad

Rum tehciri Cumhuriyetle balamad. 1910 balannda

byle bir plan vard. Balkan Savanda Anadoluya kaan
Trk ve Mslmanlar MAH tarafndan silahlandnlp ete
ler halinde Egeye gnderildiler. Rumlar korkutuldular. tti
hat Halil Bey (Mentee) Talat Bey, Balkan Harbinde h
yanetleri tebarz eden anasrdan (unsurlardan) memleketi
temizlemeyi n safa koymutu... Fakat bunu yapmak ok
ihtiyat isteyen bir iti. Zira yeni bir harbe yol aabilirdi.
Alman tedbir u oldu: Valiler ve dier memurin resmen bu
ie mdahale eder grnmeyecek, Cemiyetin Tekilat
(Tekilat- Mahsusa) ileri idare edecek... Rumlar rktle
cek... Mentee bu ekilde Trakyada 100 bin Rum Yuna
nistana ekilip gittiler, zmir ve civannda ise 200.000
[Celal Bayara gre Bergama, Dikili, Foa, Karaburun ve
emede 130 bin] Rum Adalara, Yunanistana gtler,
ayn yol Karadenizde de uyguland, der (Ahmet nsel, Ra
dikal, 29. 05. 2005.)
Fransz tarihi E. Driaultya gre 1910dan itibaren
Jntrkler, btn mparatorlukta Rum mal ve Rum tccan
avna balad.^. Rum reayay ezmek ve btn mparatorluk
ta Rum ticaretini ldrmek sz konusuydu. Konsolos Au-
guste Boppe, Parise gnderdii bir raporda Rumlara du
yulan nefret, en yksek noktaya ulamtr. Rumlar artk
grmek istemiyorlar, onlar Trkiyenin lme dek dma
n sayyorlar diyerek durumun ciddiyetine iaret etti. Ger
ginliin grnrdeki nedeni Giritin Yunanistanla eno-
nise gitmesiydi. Mehmed Emin Yurdakulun Ben bir Tr
km dinim cinsim uludur/Sinem zm ate ile doludur/n
san olan vatannn kuludur/Trk evlad evde durmaz, gide
rim diye halk galeyana getirdii bu gergin ortamda, Ga
vur zmirin camilerinde hocalar gayrimslimlerden mal
alnmasn boykot iin vaaz vermeye baladlar. Geceleri
Rum dkknlar renkli boyalarla iaretlendi. Yerli-yabanc
tm kuramlara Rum alanlar iten karma emri verildi.
Hzla milli burjuvazi yaratlyordu. (Grevi yasaklayan Ta-
til-i Egal kanunu iki yl nce karlmt.) ABD Bykeli
si Morgenthau olay yle yorumlar: Trkler... btn Hris-
tiyanlara kar, yalnz Kk Asyada deil, stanbulda da
resmi boykota giritiler... Bu boykotu, Trkiyenin tepetak
lak [giden] milli dzeninin belirtisi saydm. Zira bir millet,
kendi uyruklarna kar ticari boykota giriiyordu. (Aye
Hr, Radikal 2, 31. 07. 2005.) Dikkat edilirse burada yaz
lanlar Balkan Savandan da ncesine dairdir.

Savalar ve Savaanlar

Balkan Sava Trk-Yunan husumetinde rol oynam et

menlerden biridir. ttihat ve Terakki 1913 banda Bbli
Basknyla hkmeti tekrar ele geirdiinde Balkan Harbi
hezimetinin de etkisiyle Almanyaya sarld. 1913 Ekimin-
de Almanyada imzalanan gizli antlamayla (smet n
nnn anlarnda yazd gibi) Osmanl Harbiye ve Hariciye
Nezaretleri slahat plan dahilinde Alman genel kurmay-
mn emrine giriyordu. Pek ok sivil uzman kadro, i adam,
eitimci hatta ilahiyat gnderilir. Ama kendini ynetmek
ten aciz Osmanl toplumunu deiik kademelerde ynetmek
ve Almanya karlar dorultusunda ynlendirmekti.
Almanyada yaplan grmelerde OsmanlIdan istenen
dier bir husus giriilecek mterek bir savaa hazrlkl ola
bilmesi ii Anadoludan Rumlarn ve Ermenilerin temizlen
mesiydi. Pervin Erbil bu tavsiyenin sadece askeri amalar
tamadn sylyor. Almanlar Trkiyede yrtecekleri
ekonomik faaliyetin rahat ileyebilmesi iin sanayi, ticaret
ve hizmet sektrnde kendilerine ket vurabilecek unsurlarn
da bertaraf edilmesini istemekteydiler. Bu kesimler sermaye
biriktirmekte olan Rumlar ve Ermenilerdi. Dolaysyla Ana
dolu Trk ve Mslman olmayan bu topluluklardan arnd
rlmal, toplum rk esasma dayal olarak Trk ve Mslman
olarak yeniden rgtlenmeli, etnik ve dinsel homojenleme
ye gidilmeliydi (Anadoluya Alyordu Niobe, s. 30.)
Birinci Dnya Sava yllarnda Devlet hem Egede,
hem Orta Anadoluda hem de, tabii ki, Pontos kkenli Do
u Karadenizde Rumlara kar sindirme, mecburi iskn,
kartma ve tenkil politikas izledi.

Sermayeyi Trkletirme

1915 Ermeni Tehcir ve katliamnn arkasndan 1916da

ikinci Rum tehciri geldi. Bergama, Dikili, Ayvalk boalt
larak Mslman gmenlere tahsis edildi. Kalan Rumlar
aynen Doudaki Ermeniler gibi, amele taburlarnda telef
oldular. Tarihi Cemal Kutaya gre nl ttihat Kuu-
ba Eref, Ege mntkasndaki Rum ve Ermeni nfusun 1
milyon 150 binini srmt
Demek ki, Yunanistan ordular Egeye girmeden 5 yl
kadar nce Rumlar kitle halinde kartma balatmtr. Ve
Doan Avcolunun da belirttii gibi esas neden gvenlik
deildir, retim ve ticaret hayatnda Rum ve Ermeni ia
damlarnn yerine Trk ve Mslman iadamn geirmek
tir: 1910den itibaren Gen Trkler mparatorlukta Rum
av ve Rum tccar avna baladlar... Komiteler Rum mal
ve tccarlarna kar, aka belirtilen ve onlar tamamen
kovma azmiyle inat bir sava yrttler. Btn douyu
alt st eden milliyeti ate iinde, bu eylem ksa srede b
yk bir gelime gsterdi. Rum reayay ezmek ve btn m
paratorlukta Rum ticaretini ldrmek sz konusuydu.
(Milli Kurtulu Tarihi, Cilt 3, Tekin y. 2002)
Trk-Yunan dmanlamasnda dier nemli olay 1919-
922 arasndaki sava yllardr. Sava esnasnda savan
git-gellerine gre bazen Trk siviller Rumlardan kayor
lard, bazen da tersi oluyordu. Egede Rumlarn oram % 20
kadard. Her iki taraftan da oluan eteler kylere basknlar
dzenliyorlar cinayet, yama, apul ve kadnlara tecavzle
ky halkn kartyorlard. Hatta bu olaylar o raddeye gel
miti ki, bizar olan Trk kylleri de, Rum kylleri de ka
p talyan igal blgesine snarak gvenlik aramaktayd
lar. Ama ilgin olan uydu: eteler birbirleriyle savam
yorlar, kar taraftan kylere saldryor ve savunmasz in
sanlarn canna, malna kastediyorlard.
Bat Anadoludaki arndrmann sava sonraki evresi 9
Eyll 1922 gn Gvur zmirde gvurlarn ldrlmesiy
le, evlerinin, iyerlerinin yamalanmasyla balamtr. lk
gnlerde 30 bin kadar Rum ve Ermeni ldrld. Binlerce-
si limana gtrlerek gemilere, teknelere bindirildi. 13 Ey
llde (yani Trk ordusu zmire girdikten drt gn sonra)
Sakall Nureddin Paa ald emir zerine Rum ve Ermeni
semtlerini atee verdirdi, evler, konaklar ahap olduundan
yangn zmirin yklmas demekti. zmirde Konaktan do
uya Basmaneye doru bir izgi ekin, bu hattn kuzeyin
de olan (bugnk Fuar alan ve Kltrparktan kuzeye
Puntoya (imdiki Alsancaka kadar) btn zmir yakld.
Bylece Gvur zmirin ii ksa zamanda Gvurdan temiz
lendi. zmiri yakanlar, sigaralarn yakp kin ve keyif iin
de faciay seyrederlerken, ayn gn Anadolu Rumlar da
gmeye baladlar.

Mbadele

Savatan sonra Lozan Antlamasyla mbadele geldi.

Mbadele srgn etme operasyonunun tamamlanmasyd.
Yeni g dalgas fiilen 1922 Eyllyle balam ve 1924e
kadar srmtr. Mbadelenin 1924 tarihiyle anlmas Yu
nanistandaki Trklerin gnderildii tarih olmas nedeniy
ledir. Mbadeleyle gelenlerin says 400.000dir.
Bu g yurt dna ii g gibi nedenleri ekonomik
olan ve gnll g kabul edilen trden g deildir. Siya
sidir. nsanlar zor, bask, korku olmadan soyunun, sopunun,
ailesinin yzyllardr yaad, ocukluunun genlik ylla
rnn getii, llerini gmd topraklan, sahip olduu
mal, mlk, araziyi, dkkn, iyerini kendi nzalanyla ter-
ketmezler. Gidecekleri yerdeki insanlarla olan dil birlii,
soy birlii ya da din/mezhep birlii o lkeyi kendi yurtlan
gibi grmek ve isteyerek kitle halinde maceraya girmek
iin yeterli neden deildir.
Yukanda andmz gibi, Balkanlarda ulus devletlerin
kurulma evresinde ve zellikle Balkan Savalan srasnda
Trk ve Mslmanlarn kitle halinde gmeleri basklardan
kamak iindi. Trkiye ve Yunanistan mbadilleri ise kar
lkl devlet zoruyla gtrlmlerdir. 85-90 yl getii
halde mbadillerin ocuklan, torunlar hl ailelerinin ter-
kettikleri kasabalan ziyarete gelmektedirler, gitmektedirler.
Trkiyeden gidenlerin ayn futbol taknlan bile var. Ati
nada, Selanikte yeni kuaklardan Trke bilen ne kadar
ok Yunan yayor. Birok, Anadolu Mbadili ana dilleri
olmayan (ama anayurtlarnda kalan) Trkeyi ailelerinde
kuaktan kuaa yaatmlar
Sonu olarak (Ayhan Aktara gre) Ege, Trakya ve Ka
radenizden bir milyon 200 bin Rum gnderilmitir, Harb-i
Umumiden nce gidenlerle birlikte bu rakam 1,5 milyon
insandr. Bir o kadar da Ermeninin srldn veya fzi-
ken likide edildiini dnrsek 3 milyon insann lkeden
silinmesinin insani dramatik boyutlarnn yan sra, Milli
ktisat denilen lke ekonomisi asndan da olay kalifiye
igcnn ve -sermaye biriktiren- burjuvazinin tasfiye edil
mesidir. 1924 Kongresiyle kapitalist yola girmi Trki
yede onlarn yerine esnaf, zanaatkar ve burjuva yetitiril
mesi uzunca zaman almtr.
Ksacas, uluslama sreleri ok uluslu yaplarda byk
badirelere, ykmlara yol aacakt. Trk ve Mslman olma
yan topluluklar Anadoludan hicret ettirildiler, tehcir edilir
ken toplu halde katledilenler oldu. Yerlerine yerletirilen Ru
melili Trk ve Mslmanlar yre halk sevmedi, muhacir
dedi, kan bozuk dedi, mutlaka domuz eti yemitir dedi.
Hata o yllarda [odedos] Fethiye yaknlarnda (muhtemelen
bugnk Kayakyde) yaayan insanlar anlatan ngiliz ya
zar Bemieresin Kanatsz Kular romannda syledii gibi,
gnderilen Rumlar Trke konuuyorlard, ama onlarn yer
lerine yerletirilen Giritli Trkler Trke bilmediklerinden
yerli halkla anlaamyorlard. Bir nokta daha. Btn bunlar
ittihatlarla balatmak doru deil. 1514te I. Selimden
(Yavuz) balayarak yaplan Trkmen/Alevi katliamlar da et
nik arndrmadr.

Trkiye Cumhuriyeti Deil, Trk Cumhuriyeti

Taciz etme, sindirme kartma Cumhuriyette de devam

etti. Lozan Antlamasnn bu konudaki hkmlerine uyul
mad, Anadolu aznlklardan temizlenmi, sra stanbula
 gelmiti. Yahudi ve Rum cemaatlerinden Lozan haklarn
dan vazgetiklerine dair belgeler alnd, sonra onlarn dev
let memuriyetine kabulleri yasakland, onu zel sektr ku
rulularnda ve yabanc irketlerde alma yasa izledi.
Yasada ak ak T.C. vatanda ve Trk olmalar art
zikredildi. o raddeye vard ki mesela stanbuldaki Rum
ve Ermeni Cemaatlerine mensup yurttalarn stanbul d
na kmalar veya Anadoluda dolamalar yasakland.
te yandan Vatanda Trke konu kampanyasyla
aznlklardan yurttalar zerine bask uyguland, Trk olan
lar onlara kar kkrtld. Gne-Dil Teorisi gibi rk sav
lar resmi ideolojinin paras yapld. Kemal Atatrkn ma
nevi kz Afet nan svirede Trk Irknn Vatan Anado
lu isimli rk bir doktora tezi yazd, bu tez iin 64 bin ki
inin kafatas Shhat ve timai Muavenet Vekletinin pa
rasyla ve elemanlaryla kumpasla lld.
Derken 1942 Varlk Vergisiyle Rum, Ermeni ve Trkle
rin elindeki sermayenin Trklere transferinde nemli bir
adm atld.
Trk-Yunan ilikileri tam normallemi ve 1952de Yu
nanistan Kral ve Kraliesinin Trkiyeye yapt ziyaret
vesilesiyle devletin yapt propaganda Yunan dmanl
n azaltr gibi olmutu ki, Kbrs meselesi alevlendi. eride
skan hkmet dikkatleri dar evirmek ve milli heye
can yaratmak iin Kbrs konusunu kullanyordu. Devlet
mitinglerinde Alak Palikarya ve Kzl Papaz Makarios na
ralar ykseliyordu.
1955te devletin organizasyonuyla 6-7 Eyll olaylar
tertiplendi. Pek ok konuda birbirini yiyen DP ile CHPli-
ler birlikte oldular. (Olaylarn bandaki tiplerden birisi da
ha sonra milletvekili olacak, CHP st ynetimine kadar tr
manacak, istihbarat servisinin eleman Orhan Birgitti.) 6-7
Eyll stanbuldaki Rum ve Ermenilerin kartlmas iin
yeni bir devre at. 1959da federatif nitelikli Kbrs Cum
huriyeti kurulunca olaylar yatr gibi olduysa da, 1963
Aralk aynda Kbrs Rumlarnn Trklere yaptklar saldn
Yunan ve Rum dmanln tekrar azdrd. 1964te Baba
kan nn bir kararname ile stanbuldaki 12 bini ak
Rumu, Yunan snr d etti. 1974 Kbns kartmas da
son kalan Rumlann gitmesine vesile oldu. Bylece Trki
yede kala kala 1600 kadar Rum kald.
Btn bunlan geride mi braktk? Adalet ve Kalknma
Partisi Hkmetinin Milli Savunma Bakan 10 Kasm 2008
gn Brkselde yapt konumada zmir Ticaret Oda
snda grev almtm. Bu odann kurucular arasnda bir tek
Mslman yoktu. Tamam levantenlerden mteekkildi.
Cumhuriyetin kurulu ncesinde Ankarada Ermenilere,
Rumlara, Musevilere ve Mslmanlara ait drt mahalle bu
lunurdu. Egede verimli topraklar aznlklarn elindeydi.
Ulus oluturma srecinde en nemli adm mbadele olmu
tur. Dnn Egede Rumlar ve Trkiyenin pek ok yerinde
Ermeniler devam etseydi bugn acaba byle bir milli devlet
olabilir miydik? Gneydouda verilen mcadelede tehcir
sebebiyle kendisini madur sayanlarn katksn hep biliyo
ruz. demiti. [Arat Dink, cmle dkl yapan, devam
etseydi... szndeki eksik szc tamamlad ve Rumlar,
Ermeniler yaamaya devam etseydi diye yanl dzeltti.
(Taraf, 13 Kasm 2008)]

Ayrntl Bilgi in

Rum tehciri konusundaki ilk akademik aratrma yetmi

ksur yl sonra, yaplan Kemal Arnn doktora tezidir.
Aznlklar zerine alan Ayhan Aktar olmasayd o al
ma niversite ktphanelerinde kalacak, Mbadelenin veya
aznlk sorunlannm deiik tarihsel vehelerinden haberi
miz olmayacakt. Pervin Erbilin Anadoluya Alyordu Ni-
obe, (Sorun y., 2001), Yunanistan Kk Asya Aratrma
 lar Merkezinden Herkl Milasn derleyip evirdii G,
Rumlarn Anadoludan Mecburi Ayrl, (letiim, 2001)
Fuat Dndar Modern Trkiyenin ifresi (letiim y. 2008,
sf. 191- 247), Ayhan Aktarn Trk Milliyetilii, Gayri
mslimler ve Ekonomik Dnm (letiim y., 2006), ttihat
Terakkiden Gnmze Dek Tarz- Siyaset TRKLETR
ME, (Gliek Gnel, Belge y., 2006),' Ermeni Soykrm
Tarihi (kitap iinde bir blm), Vahakn N. Dadrian, Belge
y., 2007. stanbul Rumlar: Ulus-Devlet andan Kresel
leme ana Bir Aznln Yokolu Sreci, (Samim Akg-
nl, letiim, 2007, 6-71955 Eyll Olaylar, (Dilek Gven,
letiim, 2006).
Elinizde tuttuunuz bu kitap ayn konuda nesnel verileri
ieriyor. Ben ise insanlarn basit gndelik yaamlarndan
kesitler grmek istiyorsanz Sait Faikin kitaplarn okuma
nz isterim.
Sait Faikin hikyeleri o dnemlerin stanbul yaamn
dan rportajlara benzer: Rum ve Trk balklar beraber
alrlar: bram, stelyo, Muharrem, Koo, Barba, Hse
yin, Hristo, Karavokoni, Ahmet, Niko. Veya Kr Mustafa,
yal Apostol Efendi, Papaz Aleksandros, dondurmac ra
mrozlu Todori, ankrl amele Mehmet olu Mehmet,
ihtiyar duvarc Antimos, Kumarbaz Hayri Efendi, berber
Dimitro, Stelyanos Hrisopolus ve torunu Trifon, Bakrky-
l Ermeni Mercan Usta, Arabac Bayram, iman komu
muz Madam Hayganu, Tahtakaleden Msy Leon, Bul-
%gar st Pandeli, Madam Eleni, gen sevgili Aleksand-
ra... gnlk yaamn insanlarndan bazlardr.
Etrafnza dnn bakn o aznlk isimlerinden tekini bile
duyuyor musunuz? Duyuyorsanz Hrriyet gazetesindeki
lm ilanlarndan duyuyorsunuzdur.
Demek ki, bu lkede eskiden yan yana, i ie byle ya
ayanlar varm.
 PENCERE YAYINLARI

TOPLUM - ARATIRMA - NCELEME

ran m p aratorlu u D ileri B ak an l D iplom atik B e lg e le n

RANIN TARAFSIZLII
James Bryce - Arnold Toynbee
OSMANLI MPARATORLUUNDA
ERMENLERE YNELK MUAMELE 1915-1916
Nikolay Hovhannisyan
ERMEN SOYKIRIMI-ERMENKIRIM (2. Bask)
Gabriele Yonan
ASUR SOYKIRIMI / UNUTULAN BR HOLOCAUST
Derleyen: Ragp Zarakolu:
SVL TOPLUMDA TRK-ERMEN DYALOU
Guido Knopp
LANET SAVA / Barbarossa Harekt
STALNGRAD / Ders ve Uyan
Paul Wittek
OSMANLI MPARATORLUUNUN DOUU
Lev. N. Tolstoy
SAVAA KARI YAZILAR
Heinz Diaterich
21 YZYILIN SOSYALZM
John Reed
BALKANLARDA SAVA
JOHN REEDN ETM
Mehmet zgen
ADNM VE MARKSZM
Vasilis Kiratzopulos
KAYIT OLUNMAMI SOYKIRIM
Hseyin Hasanebi
OSMANLI ERMEN OLAYI SAHNE- FECA
Yaln Yusufolu
ETNK ARINDIRMA POLTKALARI '
Chris Harman
KAYBEDLM DEVRM (Almanya 1918-1923
1984 Paris Ermeni Konferans
SUSKUNLUK SUU
Derleyen: Ouz zgl
DOSTOYEVSK'NN MRASI
V. . Pudovkin
SNEMADA OYUNCU
Nikolai Bukharin
DNM DNEMNN EKONOMS
Engin Erkiner
ALT EMPERYALZM VE TRKYE
Leo A. Mller
GLADO/SOUK SAVAIN MRASI
Oral allar
REFAH PARTS NEREDEN NEREYE (2. Bask)
HZ. AL MUAVYE ATIMASI (9. Bask)
Erol Sever
SLAMIN KAYNAKLARI/: MUHAMMED
Hazrlayan: Ycel Feyziolu
TARH BOYUNCA DNYAYI SARSAN DOAL FELAKETLER
Panait Istrati
SOVYETLER 1929
etin Aae
CEM ERSEVER VE JfTEM GERE .
Derleyen: A. Elif
20. YZYILIN BR BLANOSU
Derleyen: Necati Toprak
ABD VE FRANSADA SINIFI SENDKALAR
IV. ENTERNASYONAL
Derleyen: Leyla Derin
LATN AMERKADAN TRKYEYE
MLLYET DEVRMCLERN DN-BUGN
Derleyen: Sinan Adal
SMRGECLKTEN KRESELLEMEYE
KAPTALZM LDRR
 Rollo Ahmed
KARA BY
Mehmet ekerolu
ALMAN DEMOKRATLARINA MEKTUPLAR
ner Yac
DL KALEMNN ENSTTS
Nejdet Buldan
SAVAA MEKTUPLAR
Battal Pehlivan
ALEV BEKTA DNCESNE GRE ALLAH
Mutay ztemiz
CUMHURYET DNEM DEVLETN DN POLTKALARI
Rza Algl
ALEVLN SOSYAL MCADELEDEK YER
. Metin Ayiek
FELSEFE VE BLMDE IRKI DNCE
aban ba HAL VE GD
TKKK SAVUNMASI (Poliste, Mahkemede, Cezaevinde Tavr)
Leventzgr Erdem
SINIRSIZ EVREN. ARASINDA. AFOROZ EDLEN YARATICI
smet Zeki Eyubolu
ANADOLU GERE
GLEN ANADOLU .
MAKA
UYANI
ATATRK ANADOLUDUR
OSMANLIDAN CUMHURYETE TRK KADINI
RAN EDEBYATI

YAAMYKS

Gilbert Badia
BR MEKTUP USTASI: ROSA LUXEMBURG
SINIRSIZ FEMNST: CLARA ZETKN
Wang Shiqing
HALKA VE DEVRME ADANMI BR YAAM: LU SUN
smet Zeki Eyubolu
ANILAR
RENCLER (Genlik Anlan)
Burchard - Sonja Brentjes
BN SNA (2. Bask)
Julia Voznesenskaya
KAMPLARDAN SEVG MEKTUPLARI
Derleyen: Etienne Fajon
HAYATI SEVYORLARDI/FRANSIZ
DRENLERNN SON MEKTUPLARI
Eugenia Ginzburg
ANAFORA DORU/I
ANAFORUN NDE/II
Kate Millett
UMAK
Erdoan Alkan
ELSANIN MECNUNU ARAGON
mer Faruk Ciravolu
TTREK HAMS RGT (2. Bask)
Virginia Hamilton - Paul Robeson
PAUL ROBESON
Helen Davenport Gibbons
TARSUSUN KIRMIZI KLMLER
Maria Di Lorenzo
RAHBE TERASE
Nency Krikoryan
ZABEL
Michael J. Arlen
ARARAT YOLCULUU
Stina Kaaduryan
EFRONYA (Snrsz Bir Sevgi)
Dido Sotiriu
ELEKTRA
Dimitra Sotiri Petrula
ANAN NEREDE ULAN
Mariam - Elize Manoukian
ARARAT ARI DAININ TE YANI
Andre Sem in
TOKATLI YETVARTIN ANILARI
Alice Tacyan
BARIMA TA BASTIM
Sargis Alemyan
ANILAR
Nesim Ovadye zrail
1915 BR LM YOLCULUU KRKOR ZOHRAB
 A le xan d e r Papadopoulu s

R e s m i B e lg e l e r l e Avrupa
S a v a s n d a n n c e T r k i y e li
R u m la r z e r in d e k i Z u l m
PONTUS TRAJEDS 1914 -1922
KARA KTAP
R u m la r a d o s t a uyarm zdr. Siz R u m l a r n T r k iy e d e y a a m a y a d e v a m
e tm e le r in i n m m k n o l m a d n b iraz akl o la n herkes anlar. B u i n k r
e d ile m e z b ir hak ikattir.
N i in? B u n u b ilm iyorsa nz , d in le y in , aklayacam . Evet! K a b u l e d iy o r u m ,
siz - g y a - O s m a n l tebaassnz. Fakat size, Y u n a n is ta n da, k e n d i m i z d e n d a h a
scak d u y g u la ra sa h ip h e r h a n g i biri var m d r ? diye sorsalar, H a y r cevabn
ve rec ein izde n kesinlikle em iniz.
H a y a t t a k a l m a k istiyorsanz, be kle m ey in! G id in! S a m im i tavsiyemizi
d in le y e ce k olu rsanz, d o s t l u k n a m n a , y a k n gelecekte sizi tu z gibi e ritecek
olan o o r d u karsnda ba e m e k d n d a ba k a areniz o l m a d n s y le m e k
istiyoruz.
D n y a n n h i b i r y e rin d e , bar h k m s re rk e n , b ir lk e n i n ocuklar,
v atand alar ve k o m u la r, birlik iin d e ve ayn e h ird e ve t o p r a k t a , ayn
yasalar a ltn d a yaarlarken ve ayn vergileri d e r le r k e n ; can, mal ve n a m u s u n
yasalarca k o r u n m a s n talep e t m e k t e ayn yasal ha kla ra sa h ip le rk e n asla byle
bir ey y a a n m a m t. Bir l k e n i n o c u k l a r n n k e n d i k a rdelerine kar
a n id e n isyan ettikle rine ; v a ta n d a la rn d ier v a ta n d a la ra kar
sila h la ndklarn a ; h e m e h r ile r in , d i e r h e m eh rileri s o y m a k ve l d r m e k iin
acele ettikle rine ; st d z ey m e m u r l a r n d r s t ve m a s u m v a ta n d a la r a kar
t u t u m aldklarna; yasalar u y g u l a m a k la y k m l k u r u m l a r n silahsz
va ta n d a la rn cellatlar ke sildiklerine ilk kez t a n k o l u n u y o r .

9 786054 049592 IL
S
I AF3