K -

VVrV*.
3 _______________________________________________________

Genelkurmay Bakanl IX. ube

Yunan istikll Harbi

ve
NAVARtN MUHAREBES
( e ng e l o lu T a h ir P aa )

C ilt : 1
Yazan
D eniz H arp O k u lu T arll r e tm e n i
Fevzi K rto g l

Genelkurmay Bakanlnca tetkik ve ilvelerle

tekemml ettirilmitir.

inde 1 resim ve 7 kroki vardr.

Kitabn sonuna 51 adel vesika eklenmitir.

ATATRK OMVEKSTES
K T PH A N ES

S e y fe ttin
11)44

371 sayl Deniz mecmuasnn tarihi ilavesi.

 in d e k ile r
Sayfa
num aras
I
Y u n a n h t i l l i
Cezayiri Seba Cmhuriyeti - Notik adalar - Mora ktas
ve Manya s a h ille r i..................................................................... 1 - 5

II
1821-1236 y l h a r e k e t le r i
Etniki Eterya - ihtill nasl balad - Hurit Paann ald
tedbirler- Babali ne yapyordu - zmir limannda- Yeni ted
birler- Izbandutlar denize ald - Sisam isyan - Kapudane
Beyin filosu mkl vaziyette- Trk donanmas denize a
lrken- Mansuriye kalyonu- Msr ve Tunus filolar- Ayvalk
isyan- Patrona Muhtar Beyin seferi - Trk ve Msr filolarile
lzban- dut filosu karlat- Monambazya (Meneke) Navarinin
t e s l i m i ......................................................................................... 6 - 23

III
1822-1238 ve 1823-1239 y l h a r e k t
isyan geniliyor - Sakz muhasaras - Nasuholu Ali Paa
nn Derya kaptanl - Kapudan Ali Paann lm - Girit
isyan - Kaot adasna hcum - Kbrs adasnda - Boazn
adalarnda - Mora sularnda- Tepedelenli ldrldkten sonra-
Hsrev Paann 1823 seferi - Hsrev Mehmet Paa - Hsrev
Paa Ege denizinde . ....................................................... 24 - 41

IV
1824 M - 1240 H y l h a r e k e t le r i
brahim Paann komutanl - lpsara adasna hcum - Mi-
yaolisin Ipsaraya hcumu - Sisam zerine hareket - kinci
Bodrum muharebesi 10-E yll-1824 - brahim Paa Suda
limannda......................................................................................... 42 - 49

V
1825 M - 1241 H y l h a r e k e t le r i
Navarinin zapt - Andre Muharebesi 13 - Haziran - Serigo
Muharebesi 28 - Haziran - Yunan hkmeti - 1822 ve 1823
 IV
Sayfa
p
numaras

yllarnda Misolongi - Rus, Fransz ve Ingilizlerin rekabeti -

skenderiye limanna ate gemilerile hcum- Trk ve Msr
filolar Iskenderiyede- Misolongi muhasaras - Tahir Beyin
Patrona kaptan nasbi- Misolonginin zapt ( 23-Nisan-1826) 50 - 61

VI
1826 y l h a r e k e t le r i
Izbandutlar - Amerika harp gemileri Ege denizinde - Sisam
muharebesi 2 8 -Temmuz - 1826 - engelolu Tahir Bey ve
Midilli muharebesi - Yenierilerin mahv - Buu gemisi
( V ap ur) ve Lord Kohran - Atina muhasaras - Albay Gor
don ve Purbaki - Lord Kohran ve General Riard Corc -
Buu gemisi (V ap u r) i banda - Kohrann yeni teebbs
leri ve Mehmet Ali P a a ........................................ .... 62 - 81
Vesikalar......................................................................................... 82 - 156
 B ib liy o g r a fy a

1 Amiral K O D RN G T O N hatrat ( 2 c ilt ) ngilizce

2 Cevdet Paa tarihi; cilt 9
3 Tarihi vakai Sakz
4 Flsalar; Merhum Saffet Beyin; Bahriye kaytlarndan karlarak
Ceridei bahriyede tefrika edildikten sonra baslmtr. Matbaai
Bahriye 1329
5 Mntehibat Sadk Rifat Paa
6 Yunanistan ve Navarin baskn; Ali Haydar Emir; 1927 yl ikinci
terini ( Risalei mevkutei Bahriye)
7 Bir Fransz ve ngiliz amiralna gre Navarin ve vesaik Mustafa erif
8 Deniz Muharebeleri (1793- 1905); Fevzi; 1927 ylnda baslmtr.
9 Navarin; Ali Haydar Emir; 1322 mali yl Mecmuai Seneviyei
bahriyesinde neredilmitir.
10 Muharebat bahriyei Osmaniye, Sleyman Nutki Bey
11 arlis Einsin Ingiliz hahriye tarihi.
12 Stalion de Levant, Amiral Jriyen Dlagyerin iki ciltlik eseri
Paris
13 Ali Riza Seyfi Beyin Sakzn ikinci muhasaras hakknda ngiliz
ceden tercme ettii bir yaz. Donanma mecmualarnda nere
dilmitir.
14 Yunan stikll harbi esnasnda Osmanl hkmeti derya kapudan
bulunan Nasuh zade Ali Paa ile Hsrev Paalarn ve dier
Trk amirallarnn Muharebe raporlar; bu raporlarn asl stanbul
Baveklet arivinde muhafaza edilmektedir.
15 Navarin muharebesi hakknda Kavalal Mehmet Ali Paann olu
Mora Valisi brahim Paann imzalarn havi raporlar.!
16 Atina muhasaras hakknda Reit Mehmet Paann ve dier
hususlar hakknda Kavalal Mehmet Ali Paann imza ve mhr
lerini havi raporlar. Bu raporlar da Baveklet arivinden kopya
edilmitir.
1 7 Tahir Paann baz raporlar: Arivden
18 aLamartin in Trkiye tarihi - Franszca
 Yunan ihtilli

Cezayiri Seba Cumhuriyeti - Notik adalar - Mora ktas ve

Manya sahilleri.

1770 te Rus Baltk filosunun Ege denizine gelerek Mora isyannda

ve eme muharebesinde donanmamzn mahv harap olmasndan
sonra daha drt yl sren bu harp esnasnda Trk gemileri Ege ve
Akdenizden faydalanamadklar gibi 21 - Temmuz - 1774 Kaynarca mua
hedesinin imzasndan sonra da boazlarn ve Trkiye limanlarnn Rus ban
drasna almas, deniz ticaretimiz zerinde ok byk tesirler yapt.
1768- 1774 Harbi esnasnda [1] Rus harp gemilerinde alm olan
Yunanl gemiciler icabnda Trk bayra tayarak kabotaj ticaretini el
lerine almaa baladklar gibi boazlarn ak olmasndan istifade ederek
K a r a d e n i z e geebiliyorlar, hatt Azak denizi ve Krm sahillerindeki Rus
limanlarnda Rus bandras ekmekten de ekinmiyorlard, lpsara, Hidra,
Speva, Santorin ve Mikonos ve sair kk Yunan adalar Yunan deniz
ticaretinin merkezleri haline gelmee balamt.
1781 ylnda Akdenizde mevcut byk gemilerimizi gsteren resmi
listede yazl 222 kta gemiden ancak 48 tanesi Turklern mal olup,
geri kalanlar kamilen Ege denizi Rumlarnn gemileri idi ( Vesika : 1 ).
Topkap saraynda bulunan bu vesikay aynen buraya koyuyorum :

C e z a y ir i S e b a C m t u r ly e t l
Napolyon Bonapartn ltalyada kazand zaferler yalnz Avusturya
lIlarn elinden bu yarmaday almakla kalmad. Uzun asrlardanberi mev
cudiyetini muhafaza eden Venedik cmhuriyeti de tarihe kart; Kampo
Formiyo 1797 muahedesile Venedik cmhuriyeti arazisi Fransz ve Avus
turyalIlar arasnda paylald. Dalmaya ile Kataro liman AvusturyalI
larn, Arnavutluk kylarndaki Preveze, Parga, Vonie, Botrento liman
lar ile Korfo, Pakso, Zanta, Ayamavro, Kefalonya, Itaki, Serigodan
mteekkil yedi ada Franszlarn hissesine dt.
imdiye kadar zayf Venedik hkmeti ile komu idik. imdi onun
yerine kuvvetli Fransa gemiti. Napolyon Bonapart Direktuvara yazd
mektupta i - lyonyen adalar bizim iin Italyann heyeti umumyesnden
daha mhimdir. diyordu. Fransa Hariciye Nazr Taleyran buna kar
verdii cevapta : Arnavutlua, Yunanistana, Makedonyaya salam bir
[11 Buna dair a y n c a b ir k ita p vardr, ona m racaat. M e llif
 2

ayak ile basmaklmz bizim iin hereyden ziyade mhimcfr . diyordu.

Franszlar yalnz Rumlar deil, Yanya, Ikodra valilerini ve Lbnan
Emirlerini de isyana sevkediyorlard. Osmanl hkmeti Vidinde Pasupan
olu Osmann isyann bastrmaktan aciz izhar ederek ona vezirlik rt
besi verdii esnada Franszlar Msra hcum ediyorlard. Franszlarn
Rumeliye hcum edeceklerinden endie edilirken, onlar Msra km
lard. Rus tmparatorunun fahr reislii altnda bulunan Maltamn Fransz-
lar tarafndan igali, Rus, Trk, Ingiliz ittifakn meydana getirmiti.
23- Birinciknun - 1798. Amiral Oakofun komutasnda alt kalyon, yedi
firkateyn, brikten teekkl eden Rus filosu Bykdere nne gelerek
Kapudane Abdlkadir Beyin komutasndaki alt kalyon, 9 firkateyn, drt
korvet ve birka kk tekneden teekkl eden Trk filosu ile birlikte
yedi Yunan adasn Franszlarn elinden almak zere Akdenize ktlar.
3 - Mart - 1799 da Korfo kalesi zaptedildi. Zanta, Kefalonya, Ayamavro
gibi dier adalarn ahalisi Rus gemilerini grr grmez teslim oldular.
Preveze, Parga gibi sahildeki limanlar da Tepedelenli Ali Paa tarafn
dan zaptedilmiti; fakat imdi Fransamn yerine Ruslar gemiti. Ruslar,
bu adalarn Osmanl hkmetine teslim edilmesine razi imiyorlard. Ni
hayet iki hkmet anlaarak bu adalarda Cezayiri Seba Cmhuriyeti ad
altnda bir hkmet tekil etmee karar verdiler. Ingiliz ve Fransz h
kmetleri de 1802 ylnda Amien muahedesi ile bu anlamay tasvip
ettiler. Bu adalar zerindeki Trk himayesi nazariyatta kald. Hakikatte
Ruslarn deniz ve kara kuvvetleri tarafndan igal edilmi bulunuyordu.
Korfo limann dayanak yapan Rus Amirali Oakof, Karadallarla birlik
olarak Franszlardan Kataro limann da ele geirdi. Fakat Rus igali
ok srmedi. Rus ve Fransz imparatorlar ar Pol ile Napolyon Bona-
part anlatlar. Ruslar yedi Yunan adasn Franszlara teslim ettiler, fa
kat Ingilizler 1809 Sonbahar ile 1810 lkbaharnda Zanta, Kefalonya,
Itaki adalarn Franszlarn elinden aldlar. Korfo adas ise Moskova se
feri sonunda Napolyonun sukutuna kadar Franszlarn elinde kald.
Sonra Ingilizlerin eline geerek yarm asr kadar onlarn hakimiyeti al
tnda kald.
Yunanllar Trkler aleyhinde kullanmak istiyen Venediklilerin da
yanak noktas Hristiyanlkt; fakat Venedikliler Katolik olduu halde.
Yunanllar Ortodoks mezhebinde olduklar iin bu propagandadan iyi
netice alamyorlard; Ruslarn Yunanllar gibi Ortodoks mezhebinde ol
malar, bu propagandann ok messir olmasna sebep oluyordu. Fakat
Fransa byk ihtillinden sonra Franszlar Yunanllarda milli cereyanlar
uyandrmaa almlar, bu propaganda daha ziyade tesirli olmutu.
Franszlarn ektii bu tohum yedi Yunan adas Ingilizlerin eline getik
ten sonra da filiz salp bymekte devam etmiti.

N o tlk a d a l a r :
Ege denizi adalarnn en by olan Girit 9000 kilometre kare
araziye ve 200,000 nfusa sahipti. Eriboz adas ise 4000 kilometre kare
 3
sathnda olup, 63,000 nfusa sahipti. Midilli adas 1700, Rodos adas
1372, Sakz adas 780, Sisam adas 390, Istanky adas 267 kilometre
karedir. ark Akdenizde kalan Kbrs adas ise 6700 kilometre karedir.
Dier adalar daha kktr, fakat Yunan gemicilerinin toplu olarak
bulunduklar limanlar ne byk adalar zerinde ne de Anadolu ve Yunan
kylarndadr, onlar Trk valilerinin, ele geirmek iin tamah edemiye-
cei sarp, yaln adacklar zerindeki limanlarda toplandlar.
Bu adalardan Anapoli krfezi az anda kyya yakin bir mev
kide bulunan Hidra, Suluca, Speya ve amlca adalar ancak 1730 y
lndan itibaren ehemmiyet kazanmaa balad. Mora kt'asndan kaan
Ortodoks Arnavut ( Toska ) muhacirleri buralara yerleti. 1781 de Hidra
ve Speyallar ancak elli gemi donatabiliyorlard. Kaptanpaann has
larna dahil olan bu iki ada ahalisi yldan yla verdikleri altmbin frank
ile yirmibin frank deerinde hediyeden baka Trk donanmasna her
yl ikiyz elli gemici veriyorlard. Trk amiralleri bu gemilere Gabyar
adn vererek yelken ilerinde kullanyorlard. Buna mukabil Trk bay
rann kazandrd haklarla Kaptanpaann himayesini kazanyorlard.
Bu iki adann nfusu 1810 da onbini gemici olmak zere yirmibinden
fazla idi. Yunancadan ziyade Epirliler gibi Arnavuta konuuyorlard.
Ege denizi adalarndan Sakz adas halk mstesna bir vaziyete sa
hipti. Meyva baheleri ve sakz aalar ile ssl olan bu ada ikiyz
yirmi yl Cineviz hakimiyeti altnda kaldktan sonra Kanun Sleymann
Ziket muhasarasnda ld 1566 yl Trk idaresine gemiti. Yerli
halkn serbest bir surette itirak ettikleri belediye ve ky meclisleri
tarafndan idare edilen Sakzllar arasnda Yunancadan baka talyanca
konuanlar da bulunurdu. Sakzl zengin tacirler arasnda oullarn
talya niversitelerinde okutanlar oluyordu. Bunlardan tebabet tahsil
edenler, lisan bilenler, mhim vazifeler aldlar. Hususile Kaptanpaa Ege
denizinde yapt cevelnlarda Sakzl tercmanlar kullanrlard. Sonra
lar bu tercmanlar sadaret tercmanlna ykseldiler. Hatt bunlardan
bazlar sadrazamlar tarafndan himaye edilerek Eflk ve Budan prens
liklerine ktlar. Fakat Ege denizindeki Yunan gemicilerinin topland
yer Sakz adas deildir. Bu adann takriben otuz krk mil batsnda
psara adndaki kayalk bir adacktr. psaral gemiciler Sakz adasndan
baka dier adalarn hususile Midilli ve Girit adalarnn balca mahsul
olan zeytin ve zeytinya nakliyatn yaparak zengin olmakta idiler.
psarallar da Hidra ve Speyallar gibi kendi kendilerini idare ediyor,
lar, setikleri Kocaba Kaptanpaa tarafndan tasdik ediliyordu. psara-
llarn Hidrallardan bir fark varsa Arnavuta deil Yunanca konuma
larnda idi. 1781 de Ipsarallarn onsekizer ve yirmier arn boyunda
krk tane kayklarndan baka direkli byk gemileri de vard.
 Ege denizi gemicilerinin toplandklar merkezlerden biri de bizim
Kaot dediimiz Kakso adasdr. Girit ile Rodos adalar arasnda uzanan
Karpatos veya Kerpe adasnn daha cenubunda bulunan yksek ve ka
yalk olan bu kk ada Ege denizinden Suriye ve Msra gidip dnen
gemilerin yolu zerindedir. Yksek tepelerinden uzak mesafelere kadar
grlebilir, Sen jan valiyeleri bu civara geldikleri zaman Kaot ky
larnda saklanr ve Msra giden ve gelen Trk ticaret gemileri zerine
atlrlard. valiyelerin korsan ocaklar lvedildikten sonra Ege denizi
nin yerli korsanlar bu krl ii devam ettirmek iin Trke haritalarda
oban adas denilen Kaotu msait bulmulard. Bunlardan baka Som-
beki, Andre, Santorin, Ikopolos, Mikonos, ra adalarna mensup ge
milerin de mhim bir mevkileri olduu vesikalardaki listeden anlalr.

M o ra k t a s v e M a n y a .s a h ille r i:
Sicilya adas yirmi iki bin kilometre kare araziye ve iki milyon
nfusa sahip olduu halde hemen hemen ayni genilikte olan Mora ya
rmadasnn nfusu altyz bini gemiyordu. Mora yarmadasndaki n
fusun azl Sardunya adas gibi ok dalk olmasndan ileri geliyordu.
Bu nfusun ancak onda birini Mslmanlar tekil ediyordu (vesika 2).
Bu yarmada ikibuuk mil geniliinde Korent berzah ile orta Yuna-
nistana baldr. Venedikliler, Moray igal ettikleri zaman Eine kr
fezinden Lepanto krfezine kadar bu berzaha bir hisar ekerek mdafaa
etmilerdi. Trke eserlerde Germehisar diye maruf olan bu kaleyi
II. Murat bu civarda dkm ocaklar tesis ederek dktrd toplarla
tahrip ettikten sonra Mora yanmasna girmiti. Berzah geilir geilmez
Grdos denilen Korent kalesi bulunurdu. Mora yarmadasn orta Yu-
nanistandan ayran Lepanto krfezinin en dar yerinde Kasteller ( Mora
hisar, bunun karsnda Rumelihisar) bulunur. kinci Bayazit zaman
ina ve topla tehiz edilen bu iki kale anakkale boazndaki Kilitba-
hir ve Kalai Sultaniyenin vazifesini grrd. Patras ve Inebahti kaleleri
ile birlikte bu drt kale Yunan stikll harbinde mhim rol oynyacak-
lard. Korent berzah yolu kesildii zaman Trk kuvvetleri ancak bu
yoldan Moraya geebilirlerdi. Krfezden klnca bataklk ve s sahil
ler civarnda Misolongi kasabas bulunur. Morann dou sahilinde derin
bir krfez iinde Anapoli kasabas bulunur. Bu kasabaya Venedikliler
Napoli di Romano derlerdi. Bunu kara cihetinden mdafaa iin Palami-
da kalesi yaplm, Nopliyeden Tripoliaya giderken Argosdan gei
lir. Nopliye krfezine Argos krfezi dahi derler. Trke eserlerde Me
neke denilen Monambazya kasabas Morann dou kylarnda mstesna
bir mevkie sahiptir. Sahile bitimi bir adaok zerinde olan Meneke
kalesini kara cephesinden hcum ile zaptetmek hemen hemen imknsz
gibi idi. Morann cenubundaki Meneke, Mataban, Koron burunlarndan
 5 -
sonuncusu zerindeki Moton ve Koron limanlar da mstahkem mevki-
lerdi. Yarmadann batsndaki tabiaten btn rzgrlardan muhafazal
olan Navarin liman eski zamanlardanberi Pilos ad ile hret bulmu
tu. Macar limlerinden (Rasyoni) ye gre Navarin Avar Trkleri tara
fndan yaplmakla Avaron namn almt. Mora valileri sahildeki bu ka-
' lelerde deil deniz seviyesinden 610 metre ykseklikteki yayla zerinde
ehir halknn topland Tripoliada otururlard.
Mantine, Teje ve Palantium ehirleri ahalisi tarafndan kurulan Tri-
polia kalesi Argos krfezinden otuz, Koron krfezinden altm kilomet
re mesafede bulunduu cihetle merkez bir mevkii haizdi. Eski zaman
tarihinde mhim bir yer igal eden sparta ile Lakonya ktas yarma
dann cenubuna tesadf eder ki; Manya ad ile anlmaktadr. Bu dalk
yerlerin halk eski Ispartallar gibi cesaret ve cengverliklerini muhafa
za ediyorlard. Frtnalar ile hret bulan Mataban burnu ticaret gemi
leri iin sakin havalarda da tehlikeler arzederdi. oban ve ifti rol
oynyan Manyal haydutlar sakin havalarda birka filika donatarak bu
kylardan gemekte olan ticaret gemilerinin zerine atlarak onlar zap
tetmekten ekinmezlerdi.
1815 ylnn lkbaharnda bir Fransz ticaret gemisi Manya sahille
rinden gemekte iken Yunan korsanlarnn eline dt; Trkler tarafn
dan Izbandut ad verilen Yunanl korsanlar bu gemiyi Milo adasnn
yaknindeki Arjantiyer adas limanna gtrdler. Izbandutlar bir mik
tar para almak suretile gemiyi serbest brakmaya raz oldular. Fransz
kaptan paray tedarik etmee alt esnada bu adada oturmakta olan
Brest adndaki bir Fransz ie kart, Fransa ihtillinden nce Milo ada
snda Vis konsolos olan bu zat adadaki kocabalar ile yerli ahaliyi
zbandutlarn zerine sevketmee muvaffak oldu. Arada vuku bulan
msademede zbandutlardan 17 kii yakaland. Birka kii ldrld,
zbandutlar Fransz gemisini brakarak kamaa mecbur oldular. Fakat
22 Haziran 1815 te birka tekne ile tekrar geldiler. Bay Brete gn
derdikleri bir mektupla krkbin kuru para ile esir den onyedi ar
kadalarn istediler. Imkan yoktu. Halbuki; yakalanan zbandutlar bu
sularda gezmekte olan Fransz brikna ve bylece Izmirdeki Trk hkmet
memurlarna teslim edilmilerdi.
Izbandutlar karaya ktlar, Msy Brest birka arkada ile kendisi
ni silhla mdafaaya alt. Msy Brest artk bu adada kendisini em
niyette gremedi, Milo adasna geti, Oradan Istanbula giderek Fransz
eliliine mracaatte bulundu. Birka ay sonra La Galate adndaki
Fransz firkateyni zbandutlar bu sularda adm adm aradlar, nihayet
(haydut Katra M anto) ile arkadalar Milo adasnda bir maarada bas
trlarak yakaland ve Trk hkmetine teslim edildi. [1]
[ lJ S ta tio n de Levant C ilt 1, S ah ile 40.
 23H y tl hareketleri

Etniki Eterya - Tepedelenli Ali Paa - Mora Valisi Hurit Paa - h

till nasl balad - Sisam isyan - Ayvalk isyan - Trk Msr filolar
Izbandutlarla arpt - Meneke, Navarin teslim oldu.

E t n ik i E te r y a :
Odesa tacirlerinden birinin ktibi olan Manoel Aksanto, Ayamavro
adasnda bulunduu esnada Farmason cemiyetine dahil olmutu. Odesa-
ya dnnde Nardal Nikola ve Tana akalof ile grerek gizli bir
ihtill cemiyeti kurmay kararlatrdlar; bylece (Etniki Eterya) Doskar
cemiyeti meydana geldi. Yava yava cemiyetin zalar oald, hele
arn yaverliini yapmakta olan ( Aleksandr Ispilanti) cemiyete Dahil
olarak reislik mevkiine getikten sonra hemen hemen btn Yunanllar
etrafna toplad. Trk bayra altnda alan Yunan gemileri Mora hal
kn silhlandrmak iin (yedi Yunan adasndan ve sair mahallerden
silh ve cepaneyi getirdi).
(Etniki Eterya) clar Yunanllar isyana sevketmezden evvel Trk
donanmasnn oynyaca byk rol gznne aldlar. Moraya gnde
rilecek orduya yiyecek, cepane velhasl ikmal ileri iin en kolay yol
dan deniz vastalarndan istifade etmek mecburiyeti vard. Bu yolu ise
ancak Trk donanmas emniyet altnda tutabilirdi ve Adalar ve sahil
ehirlerine kar yaplacak harp hareketlerinde mhim roller oynard.
Eer Trk donanmas ortadan kaldrlacak olursa, deniz cephesini kay
beden Trk ordusu ok byk mkllerle karlard.
htillcilerin yaptklar lyihann altnc maddesinde: "Mora ile A k
deniz adalar ahalisini bir an evvel istiklle tevik etmek zere umum
nazr ile Rahip Grigori Akdeniz sahillerinde bir ceveln icra edecekler
dir . deniliyordu. Sabk patriklerden olan Rahip Grigori cemiyetin en
kuvvetli zalarndan biri idi.
Lyihann 9. maddesi: dmann deniz kuvvetleri mevcut olduka,
Yunan kaptanlar istikll hareketlerine cesaret edemiyeceklerinden d
man gemilerinin ve tersanenin yaklmas ve bu suretle hem Istanbulun
hem de Akdeniz adalarnn zaptedilmesi hususuna sai olunaca .
10. M addede: zalimin (yani Osmanl hkmetinin) muharebe ge
mileri yaklmyarak zaptedilmi olsa ok byk faydalar olaca phe
siz ise de, bunu yapacak imknlar olmadndan ikiyz bin kuruluk.
 7
masraf ile bu gemilerin yakldktan sonra Mora ahalisinin isyana sevke-
dilmesi*.
11. Madde: dman gemileri yakldktan sonra cemiyet zalarnn
elinde bulunan tccar gemilerinden on kt'as istikll bayran ekerek
denize karlmas ve bu suretle sair Yunan gemilerinin dahi bunlara
iltihak etmesi suretile Akdeniz sahillerindeki slm ahali hem korkutul,
mu hem de Istanbulun zabtna kfi bir deniz kuvveti tedarik edilmi
olacaktr,,.
12. Madde: zalimin gemileri yakld surette Tunada bulunan mu
harebe gemileri hemen Istanbula getirileceinden, Tunada bulunmakta
olan (Muhipler cemiyeti) gemileri, Eflk ve Budan ve Rumeli kylarn
daki baz istihkmlar zaptile Tuna ve Karadeniz kylarndaki ahaliyi
korkutacak surette hareket edilmesi.
Yalnz umum nazr (Aleksandr Ipsilanti) bu lyihann bir nokta
sna itiraz ediyordu. Eldeki bir kuvveti yakp tahrip ettikten sonra
tekrar byle bir kuvvet tedarik iin uramaktan ise, Trk filosunu
zaptetmek daha iyi deil mi idi ? Bunun icras iin u tavsiyelerde bu
lunuyordu
1 stanbul limannda ve Boaziinde bulunan ( Dostlar cemiyeti)
nin gemileri, kaptanlarndan be erine binba, ellisine yzba ve
lzumu miktarna temen rtbesi verilecek.
2 Bunlar, hemen tersane civarn muayene ile limanda bulunan
Yunan ve dman gemilerini sayarak, dman gemilerinden hangisinde
top, tfek ve cepane bulunup hangisinin bo olduunu tahkik edecekler.
3 Bu madde iin tersane Kapudan aas (Kostanti Koo) ile isti
are olunduktan sonra merkumun vatanperver olduu tebeyyn eder
ise, kendisinin imdiden deniz ileri nazr tayin olunduu sylenecek
ve bir taraftan onun yardmile lzumu kadar asker yazlacak, dier
taraftan dman gemilerinin gece nbetileri deitirilip gemiler zapte*
dilecek.
4 Beikta nnde bir iki kta beylik geminin bulunmas ihtimal
dahilinde olduundan, bu gemilerin de tersane nndeki gemilerin zapt
srasnda elde edilmesi, taradan gelen veyahut gitmek zere bulunmu
baka beylik gemi varsa onlarn da zapt iktiza eder.
Trk tersanesi hizmetine girmi olan Yunanllarn ilerine Kapudan
aas bakard. (Aleksandr Ipsilanti) nin tavsiyeleri bundan ibaret deil
di. stanbul Yunanllarndan tedarik edilecek bebin asker, Yunan or
dusunun temelini tekil edecekti. Yunanl kasap, bahivanlardan baka
patrikhaneye mensup papaslar da mhim roller alacakt. Bu plnn tat
biki yle olacakt;
Tayin edilecek geceden bir gn evvel Yunanl deniz subaylar, eldeki
deniz askerlerini hazrlayacak, Hasky, Balat ve Kalafatyeri kylarndaki
 8
evlere yerletirecek, Yunan gemileri kimseyi phelendirmeden bu ky
lara gelip dizilecek, yangn karmak iin gruplar tekil edilerek sk
dar, Rumelihisar, Yeniky, Anadoluhisar ve Istanbulun icap eden yer
lerine taksim edilecek. Kara askerleri tamamen hazrlannca ilk hamlede
Tersaneyi, Taksim klasn, Tophaneyi, cepane depolarn zaptetmek
zere msait yerlere yerletirilecek. (Dostlar cemiyeti) nin gemilerinden
iki tanesi Arnavutky, iki tanesi Tarabya, dierleri Ahrkap ile Saray
karsnda mevki alacaklar.
Tayin edilen gecenin mutlaka karanlk ve poyrazl olmas lzm
dr. Byle olmazsa dostlar gemileri manevra yapmakta zorluk e
ker ve yangnlar genilemeden sndrlebilirdi. Yats vakti Hasky,
Ba.at, Kalafat yerlerindeki Yunanl denizciler deniz kenarna gelecekler ve
iareti bekliyeceklerdi. Bu esnada tekmil Trk gemilerindeki nbetiler
Yunanl askerlerle deiince iaret verilecek, kylarda bekliyen Yunanl
fedailer hemen baskn halinde donanma gemilerine gidecekler, btn
Trkler kesilecek, yarm saatin iinde hi kimse duymadan koca Trk
donanmas zaptedilecekti. Bundan sonra ilk top sadalar ortal nlat
maa balaynca skdarda, Istanbulda ve Boaziinde korkun yangn
lar balyacak. Evvelce hazrlanm Yunanl askerler Tophaneyi, Tersa
neyi, klalar zaptedecek (Aleksandr psilanti) her ihtimali hesaba kat
yordu :
1 Istanbulda bulunan Islm ahaliyi bir gecede kamilen ldrmek
mmkn olamyacandan kltan kurtulanlarn alktan ldrlmeleri
iin tersane civarndaki zahire ambarlarile Unkapannn mutlaka yaklmas.
2 Kltan kurtulan mslmanlarm ertesi gn bir frka asker
tekil etmeleri melhuz olduundan. Tophanede mevcut toplarn bundan
sonra islmlarn eline gememesi iin derhal denize atlmas.
3 Islm ahali arasnda harp fennine vkf hibir kimse kalma
mas iin Kumbarahanenin yaklmasile beraber tutulacak mhendislerin
umumen idam.
4 Baruthanenin yaklmas.
5 Yangnlar esnasnda padiahn diri olarak yakalanmas ve na
zrlarnn umumen katli lzmdr.
htillin balang gn tesbit edildi. Nisan aynn ilk gnlerine
tesadf eden paskalya gn ie balanacakt. Fakat bir akam Kumkap
meyhanelerinde fazla iki ien birka Trkle Yunanl arasnda kavga
kt. Yunanllar sarholukla bo boazlk ederek yaknda btn Trk-
leri ldreceklerini sylediler. Mesele hkmete intikal etti. Babli ter
cman Nikola Morozi bey tahkikata memur edildi. Tahkikat neticesin
de bunun iftira olduu meydana kt. Btn Rumlar ve Yunanllar
devletin ensadk tebaalarn tekil ediyorlard. Btn papaslar ve Orto
doks patrii bu hususta teminat veriyorlard. Babli bu teminata inand.
 9
Mesele kapanmak zere idi. Bu defa ie Ingiliz elii mdahale etti.
Babliyi uyandrmak iin bu mesele hakknda dikkatini celbetti. Eer
ihtillciler, Istanbulu atee verirlerse onlarn yardmna koacak olan
Ruslar boazlar igal eder bylece ngiliz menfaati halele urard. Hal
buki; Ingilizlerin menfaati, zayf ve kk Yunanistan meydana gelmesin
de idi. imdi hkmet yeniden tahkiklere balad. Maznunlar tevkif
edildi. stanbul ihtilli pln meydana kt, iin en garibi Fatih Sultan
Mehmettenberi Osmanl hkmetinin daima himaye ettii patrik ile
metropolitlerin ekserisi ihtillcilerle birlik olmas idi. Padiah (Mahmut
II.) bu ie ok kzd; eski Patrik Grigoryos ile birka metropolit patrik
hanenin kaps nnde, baz alkadarlar da ehrin muhtelif yerlerinde
idam edildiler.
Babli, ele geen emareleri hep hkmet merkezinde isyan tertip
etmek noktasndan incelemiti. Asl ciddi hazrlklar Srbistanda, Mo-
rada, Ege denizi adalarnda yaplyordu. htill evvel Romanyada ba
lad, Srbistana, Karadaa sirayet etti. Mora henz skt ediyordu. Bu
skt Tepedelenli Ali Paann Yanyada muhasara edildii zamana ka
dar srd. Yunanllar endieye dren birey varsa 1770 isyannda
olduu gibi Arnavutluktan gelecek bir Trk ordusuna kar mukaveme
tin g olmas idi. Yanya valisi Tepedelenli Ali Paann olu olup,
Mora valisi bulunan Veli Paadan endie ediyorlard. Bu endieler zail
olur olmaz, Mora ihtilli frtna gibi birdenbire patlad.

ltU l a s l b a la d ?
htillciler isyana balamak iin kararlatrdklar paskalya nisan
aynn ilk gnlerine tesadf ediyordu. Btn hazrlklar ikinciknunda
tamamlanmt. 15 - ubat- 1821 de Argos arsnda iki sarhoun havaya
birka el silh atmas, Rum gnlllerinin bu kasabaya komalarna
sebep oldu. Argos ehri yarm saat iinde drtyz silhl Efzon tara
fndan igal edildi. Kocabalar hesaba dahil olmyan bu hdise ile is
yan plnnn altst olmasna meydan vermemek iin ortaya atlarak s
kn ve asayii iadeye altlar. Bu civar halk Nopliye (Anapoli) kale
sine iltica ettiler.
Etniki Eteryanm en nfuzlu adam olan ( Aleksandr ipsilanti )
6 - Mart -1821 de Pirut rman geerek RomanyalIlar isyana evketti.
19-Nisan- 1821 de Bkreegirmi bulunuyordu. Rus ordusunda hizmet
ederken Klem meydan muharebesinde sa kolunu kaybetmi olan
( Aleksandr psilanti ) iyi bir diplomat deildi. 1806 da Eflk beyliinde
bulunduuna gvenerek Ulahlar bir ande isyan ettirmee muvaffak
olacana kani idi. Bkre muahedesi mucibince Osmanl hkmeti
arn msaadesi olmadan bu tarafa asker yollyamazd. Fakat ( Alek-
sandr psilanti ) Ulahlarn reislerinden mhim bir ahs idam etmesi
 10

zerine Ulahlar kendisinden nefret ettiler. Bu yzden iki ay zarfnda

ancak ikibin kii toplyabildi. Istanbuldaki yeni patrik onu afaroz edi
yor. ar Aleksandr da onun yapt bu hareketi beenmiyordu. Rus
larn msaadesi alndktan sonra Silistre valisi mays sonlarnda Tunay
geti. Ya ve Bkrete vaziyet dzeldi; ( Aleksandr Ipsilanti ) 26 Hazi
ran 1821 de Avusturya arazisine iltica etti. Fakat ne ( Aleksandr psi-
lanti ) nin muvaffakyetsizlii ne de Patrik Grigoriyos ile arkadalarnn
idam Mora ihtillini durduramad.
Mora valisi Hurit Paann Morada eli silh tutabilen btn Trk-
leri yanna alarak Tepedelenli Ali paa zerine gitmesi, Yunanllara en
msait frsat verdi. ubatn son haftasnda isyan hemen her yerde bir
den balad. Mora kt'asnda bulunan takriben otuzbinden fazla Ms
lman halk birdenbire hcuma maruz kaldlar. Kylerde ve iftliklerde
bulunan tmar sahiplerinden pek az bir ksm en yakin kalelere kaa
bildiler. Geriye kalan btn erkekler ldrld. Kadnlar hatt ocuk
lar bile hibir merhamet ve vicdan azab duymyan siler tarafndan
ldrld. En aa bin iftlik yaklarak kl edildi. Tripolie, Ana-
poli, vesaire gibi kaleler muhasara altna alnd. Hidra ve Speya ada
larnn Kocabalar ihtille karmak fikrinde deillerdi. Fakat Morada
( Pelopnez ) ihtillin balad haberi gelince Antonyadis Oikonomos
adnda biri halk isyana evketti. Kocaba tevkif edilerek Antonyadis
idareyi eline ald. Bu haberi alan Speyallar da onlara iltihak ettiler.
Eldeki gemiler hemen donatlarak denize kmaa ve tesadf ettikleri
Trk gemilerine hcuma baladlar. Artk isyan umumilemiti.

H u r it P a a a ld t e d b ir le r :
Hurit paa ihtillden haber alnca Kse Mehmet Paann khyas
Mustafa Beyin yanna bn beyz kii vererek Tripoliede bulunan
haremi ile hzinesini kurtarmaa memur etti. Mustafa Bey byk bir
sratle Moraya kotu. Voniede silerle msademe ederek ikiyz telef
verdirdikten sonra Grdos kalesi zerine yrd; buray muhasara eden
silerden de yz kii ldrdkten sonra Argos nne geldi. 8- Mart-
1821 de silerle nc defa arparak altyz kii daha ldrerek
Anapoli kalesini muhasaradan kurtard. Mustafa Bey Argosta askerini
dinlendirdii esnada Mezestre muhafz Mahmut Bey de ikibin gnll
ile kendisine iltihak etti. ki komutan birlikte 15 - martta yola karak
16- martta Tripolieye girdiler, fakat Yunan sileri kaleyi daha sk bir
surette sardlar.
Hurit Paa ihtillin geniliini kavrad. Mora valisi Kse Mehmet
Paa ile Avlonya muhafz mer Paann kuvvetleri ile birlikte Trhala
zerinden Moraya gnderdii gibi Eriboz muhafz Sirozlu Yusuf Pa
ay da Preveze - Lepanto yolu ile yollad. Yusuf paa Lepantoya gel-
 l
dii zaman Patrasn tehlikede olduunu grerek kayklarla karya geti,
sileri datt. silerden ald be? topu Patras kalesine yerletirdi.
Sonra Lepantoya dnerek vaziyeti Hurit Pahaya bildirdi. Hurit Paa,
Yusuf Paann Moraya girerek Kse Mehmet Paa kuvvetlerile birle
mesini emretti. Yusuf Paa, Livadyaya geldii zaman Kse Mehmet Pa
ann malp olarak Ezedin kalesine girdiini rendi. Halkn mracaat
zerine geri dnerek Lepantoda kald, drt kalenin muhafazasn ze
rine ald ve bu vazifeyi hakkile ifa etti.

B a b lI n e y a p y o r d u ?
Hurit paa, vaziyetin tehlikesini Istanbula bildirmiti; Sadrazam
Seyyit Ali Paa Teke, Hamit ve Aydn sancaklarndan asker toplanarak
Kayseri mutasarrf Haan Paann komutasnda Antalyadan gemilere
yklenerek Anapoliye sevk emrini verdi. Kbin kadar gnll Antal-
yaya geldiler; fakat bu kuvveti hangi gemilerle sevkedeceklerdi. Sey
yit Ali Paa ile Bostancbalktan yetimi olan Derya kapudan Deli
Aptullah Paa burasn hesaplamamlard.
Antalya mutasarrf, Rodos sanca mutasarrf Yusuf Bey ile mu
habere ederek gemi tedarikine kalkt. Fakat iyi bir denizci olan Y u
suf Bey ihtillin Ege denizine sirayet ettiini kuvvetli bir filo tarafn
dan konvoy edilmeden nakliye g e m i l e r i l e asker tanan:lyacan bildirdi.
Nihayet Antalya mutasarrf vaziyeti Istanbula bildirdi. Sadrazam ile
Derya kapudan babaa verdiler, Antalyada toplanan gnlllerin Iz-
mire gnderiimesine karar verdiler. Kayseri mutasarrf Haan Paaya da
Izmire hareketini bildirdiler. . . .
29- Mart- 1821de Seyyit Ali P a a azledildi, Kafkasyada bulunmakta
olan Benderli Ali Paa sadrazam nasbedildi. Istanbula gelinceye kadar
Baruthaneler nazr, olan Salih aaya vezirlik verilerek kaymakam nas
bedildi eyhlislm Halil Efendinin yerine de Yasnc zade Abdlvehap
Efendi geirildi. G nll askerler Nisan 1821 de lzmre geldikleri za
man k ^ z i n azn Yunan gemileri kapatm bulunuyordu.
Kaymakam Salih Paa ile o devrin en nufuzlu adam olan Halet
Efendi anlamlard. 2 9 -mart ve 21 - nisan arasnda baz tedbirler alnd.
Bu esnada sadrazamla tayin edilmi olan Benderli Al Paa Istanbula
eeldi mm fakat cesur bir adam olan Ali Paa bu mevkide ancak
on en kalabildi. eyhlislmn konanda bir itima yapld; eyhl
islm Abdlvehap Efendinin fetvasile silerin kahr ve tedmir ve oluk
ocuklannn harp esiri addedilecei ilan edildi. 26-Nisan 1821 Ah Paa
bir gn fulya tarlasnda Sultan Mahmuda, Halet Efendinin ba omuz
lan zerinde durduka ilerin yoluna giremiyecejn bildirdi. Fakat
onun doru szleri takdir edilmedi, 30- nisanda saraya afrnM. saraym
balkhane kapsna indirilerek ldrld. Kaymakam Salih Paa Sadra
zam nasbedildi. Halet Efendi yine muvaffak olmutu.
 12

z m ir lim a n n d a :
zmir limannda toplanan gnlller gemilere yklendi. Limanda
bulunan bir Cezayir korveti tek bana bu gemileri konvoy edecekti.
12 - nisanda Hamza Reis Ksten adasna (Uzun ada) doru yapt bir
keifte Yunan zbandutlar tarafndan yolun kapatlm olduunu anl-
yarak geri dnd. Gemilere yklenmi olan asker karaya karld. Va
ziyeti kendileri iin tehlikeli sayan Rumlar karmakark bir halde yal
boyuna dkldler. Limanda yatan Eko briki ile Liyon gabarna ilticaya
baladlar. Bu iki harp gemisi arka gelmek zere bulunan Fransz filo
sunun bir ksm idi. zmir mtesellimi ile Fransz konsolosu Msy Da-
vit ve Yarbay Lonorman d Kergrist arasnda cereyan eden mzakere
neticesinde Rum ahali Fransz gemilerinden karlarak evlerine iade
edildi. Gemilerden ehre iade edilen Rumlar ecnebi konsoloshanelerile
maazalar ve kiliselere iltica ettiler. Bu karklk, Haan Paann Iz-
mire gelerek muhafz tayin edildii gne kadar devam etti.

Y e n i t e d b ir le r :
Anadolu askerinin denizyolu ile Moraya gnderilemiyecei anla
lnca Saruhan mutasarrf ve anakkale boaz mutasarrf Behram Paa
maiyetindeki kuvvet ile Siros ve Selnik zerinden Tesalyaya komas
emredildi. Fakat Yanyay muhasara etmekte olan Rumeli sipahilerinin
muhasara hattndan ayrlmas mnasip grlmedi. Behram Paa gnlerce
yol gittikten sonra Aynaros yarmadasndaki silerle uramaa mec
bur oldu. Arkasndan gnderilen Karaman valisi Ebubekir Paa ile sa
bk anakkale boaz muhafz Ali efik ve orum muhafz Ali Paa
larn beraberlerinde getirdikleri gnlllerin bir ksm Aynaros civa
rnda brakldktan sonra Tesalyaya girdiler, fakat Livadyaya geldikleri
zaman yanlarnda pek az bir kuvvet kalmt. Bu yzden Livadya gei
dini geemediler. Ezedin kalesine iltica ederek kendilerinden nce bu
raya gelmi olan Kse Mehmet ve mer Paalara iltihak ettiler. Hurit
Paa Yanya muhasarasn devam ettiriyor, paalarla birka bin gnll
Ezedinde bekliyorlard.

I z b a n d u t l a r d e n iz e a ld :
htillin balangcnda Derya kapudan Aptullah Paa, otuzalt toplu
( Tayyar bahr ) korveti ile onalt toplu ( Nesimizafer ) brikini ve
aban Reisin firkatesini Prcvezede bulunan Kapudane beyin kuvvetle
rini takviye iin yola karmt. Tayyar bahr korveti ile Nesimizafer
briki su almak zere Milo adasna uradlar. O gece Speyallarn se
kiz gemiden mrekkep bir filolan baskn yapt. Korvet toplarnn an
cak bir ksmn donatarak mdafaaya alt.
 13
( Nesimizafer) buna bile muvaffak olamad. Mrettebatndan hayatta
katanlar esir edildi ( 24 - Nisan - 1821 ); gerek bu esirler gerekse yolda
tesadf edilerek zaptedilmi Trk gemilerinin tayfalar ve yolcular bu
rada zalimane bir surette ldrld. aban Reis firkatesi ise Naka adas
ile Mataban burnundan ak doUarak Murto limannda bulunan Kapu
dane beye iltihaka muvaffak oldu.
Hidrallar da Speyallardan geri kalmadlar. Kapudan Sahtoris ve
Pintosizin komutalarnda iki brik Msr yolu zerinde bir hac gemisini
yakaladlar. Bu gemide Msr Mollalna tayin edilmi olan Mehmet Sait
Efendi ile haccetmek zere Mekkeye gitmekte olan birok yolcu vard.
Gemi derhal zaptedildi. Yolcularn hepsi erkekler, kadnlar, ve ocuk
lar derhal ldrld. Sultan Mahmudun Msr valisi Mehmet Ali Paaya
gnderdii hediyeler bu gemi ile birlikte zbandutlarn eline geti. De
nizde bulduklar btn Trk gemileri ayni muameleye urayordu. Spe-
ya ve Hidral ihtillciler, Kocabalarn paralarna el koyarak sekizyz
bin frank kadar tedarik etmilerdi. Fakat bu para tkenmek zere idi.
Nihayet muntazam bir pln tertip ettiler. Hidral bir Kocaba olan Ya-
komi Tombasiz bir y.l mddetle bu gemilerin .mirah n a s l d psara,
Specya ve Hidra adalarna mensup yuzaltm brkttn teekkl eden
bir filo meydana getirildi. Patras krfezini abluka etmek ve Prevezede
bulunan Kapudane beyin filosunu gzetlemek ,.n Anrfre M.yaol.sn ko-
mutasma oniki brik aynld.. Otuz yedi brik te ,syam Anadolu k.yla-
rina bulatrmak iin Sisam adasna yol verdiler.

S isa m s y a n :
Izbandut filosuna mensup bir Speya gemisi 30 - Nisan - 1821 de
Vati liman,na demirledi. Logotedis adnda bir doktor S,samllar, isyana
tevik etti. Sisam isyan, adada bulunan butun Turklern ldrlme
suretile balad. Ligrk ad.n, alan Togoteds Ms.rdan gelmekte olan
gemileri zaptediyor. btn Trk yolcular olduruluyordu Yakom, Tom-
bazis 4 Mavs - 1821 de otuzalt, br,k ,1e Ssamdan Sakza yol verd,.
Sakzllarn da Sisamllar gibi isyana itirak edecekleri mit ediliyordu.
Fakat Sakz mutasarrf tedbirli davranm ba papas le Sakzllarn iler.

t s ! i t a w 5 t 1 s S s e

1 . 1 ieHral ettiler herkes tarafndan terkedlen bu ihtilalci

ha^/tm? kurtarmak iin ka'maktan baka bir are bulamad.

K a p u d a n e b e y in filosu mOkOl v a z iy e t t e :
Andre Miyaolisin oniki brik ile Patras sulanna gittiini sylemitik.
Bu esnada Kapudanei humayun Nasuh zade Al. Bey Preveze sular.nda
 14
bulunuyordu. Kk Hseyin diye hret bulmu olan lgnl Hseyin
kaptan bir korvet, iki brik ve bir firkate olmak zere drt kk tekne
ile Balyabadra (Patras) limannda demirli bulunuyordu. Kendisine ve
rilen vazife drt kale arasnda irtibat muhafaza etmek icabnda bir ta
raftan dier tarafa asker nakletmek idi. Miyaolisin filosu Misolongi
civarnda grlmesi zerine drt kale muhafazasna memur olan Sirozlu
Yusuf Paa, Hseyin kaptan 9 - Haziran - 1821 sal gn yanna a
rtt. Ertesi aramba gn denize alarak zbandutlar o civardan
defetmesini emretti. Hseyin kaptan drt gemi ile denize ald, 12 -
Haziran cuma gn Misolongi nlerine geldii zaman Miyaolisin drt
brik, drt Praele denilen daha kk teknesini grd. Rzgr stnde
olan bu teknelerden baka kta korvet ile on kta brikin daha uzak
mesafede olduklarn grnce daha ziyade ileri gitmekten vazgeerek
bocalad. Izbandut gemileri hemen Trk gemilerini takibe baladlar. Ve
top menziline sokularak top atei atlar, Hseyin kaptan mukabele
etmekle beraber Inebahti (Lepanto) krfezine doru ekildi. 13- Haziran
cumartesi gn gne battktan birbuuk saat sonra Mora ve Rumeli
kaleleri arasndan geerek krfezden ieri girerek Inebahti liman nn
de demirledi. Izbandutlar ise geceyars boazdan ieri girmee al
tlar, kalenin toplar ile muharebe ederek onlar da krfezden ieri gir
diler. Ve Hisarlar ile Inebahti arasnda demirlediler. Hseyin kaptan bu
vaziyeti ^ ] Hrmn~~82l bir rapor ile gerek Yusuf Paaya ge
rekse Prevezede bulunan Kapudanei humayun Ali Beye bildirdi. [3]
Ali Beyin komutasnda bir firkateyn, iki korvet, bir brik ve birka
tane alupa bulunuyordu. Ali Bey 21 - Mays - 1821 de yirmibir zban
dut gemisinin Patrasa doru gittii esnada bunlardan baka oniki
kt'asnn da Preveze sularna gelmekte olduunu haber almt. Miya-
olisin Lepanto krfezine girmesi zerine bu krfezin imal kysndaki
Salona krfezindeki Glakiti adndaki balk kyne mensup otuzdrt
brik ve sair teknelerin de zbandutlara iltihak edeceine phe yoktu.
A li Bey gemi komutanlarn toplayp onlarn fikirlerini de aldktan sonra
Preveze limannda kalmay doru bulmad. alopalar Preveze kalesi
himayesine brakarak dier gemilerle birlikte Parga ile Gomanie liman
lar arasnda mdafaaya elverili bulunan Murto limanna ekilmee ka-
7 R a 1935
rar verdi. 19~ ~1821 Perem^ e 2n Sayada limanna uryarak
Murto limanna vard. Limann azna birka top tbiye ettii gibi ba
tan demirliyerek ktan prmee tutarak gemilerin alabandalarn boaza
evirdi. Bylece mdafaa vaziyetini aldn Istanbula da bildirdi. Bu
tehlikeli vaziyetten kurtulmak iin Istanbuldan donanmann yardma gn-
[3] Bu raporun bir sureti k ita b n sonunda 3 num ara ile gsterilm iti.
 15

derilmesinden baka bir are olmadn tarihli rapor

ile bildirdi. [4]

T r k d o n a n m a s d e n iz e a lr k e n x
lgnl Hseyin kaptan ile Kapudane Ali Beyden, hatt Yanya Ser
askeri Hurit Paann gndermi olduu tarihli rapor

lar donanmay humayunun Koron ve Modon sularna gelerek Morann

imdadna yetiilmez ise Yunan isyannn ok fena vaziyetler ihdas ede
ceini bildiriyordu. [5] Fakat donanma yalnz Mora iin deil Ege deni
zinin hemen her tarafndan iddetle bekleniyordu. Izbandut gemilerinin
batrd veya zapdettii Trk ve Msr gemilerinin miktar otuzikiye
kmt. Bunlarn yirmidrd Trk, bei Msr ticaret gemisi idi. Bir
tanesi de Rodos limanna mensuptu iki; Trk harp gemisinin Milo'da
batrldn evvelce grmtk. Denize karlmasna karar verilen Trk
harp gemilerine yelkenci bulmakta glk ekiliyordu. Artk Yunanl
Gabyarlara emniyet edilemezdi. Bunlarn yerini tutmak zere stanbul
limannda bulunan Italyan ticaret gemileri mrettebat arasndan yksek
cretle Gabyar tedarik edilmek istenildi ise de muvaffak olunamad.
Bereket versin stanbul limannda birka Cezayir gemisi bulunuyordu.
Cezayir kapu kethdas hemen ie koyuldu. Tunus, Trablusgarp, Ceza
yir gemilerinde almakta olan yediyz elli Trk gemicisi donanmada
vazife ald. Bylece yelken donanmasnn, makine subaylar olan Gabya
lar, marineller, armadorlar, temin edilmi oldu.
Izbandutlara kar hazrlk yaplrken Rus Karadeniz donanmasnn
herhangi bir hcumu da ihmal edilemezdi. 17 - Mays - 1821 de derya
kapudannn riyasetinde bir harp meclisi aktedilerek iki filo hazrlanma-
sna, bunlardan Riyale Tnbekolu Ali Beyin komutasndaki filonun
Ege denizine karlmasna, Patrona Muhtar Beyin komutasna verilecek
filonun da Bykdere nnde demirliyerek Rus filosuna kar hazr bu
lunmasna karar verildi. Riyale Ali Beyin filosu kalyon, firkateyn,
korvetten mteekkildi. Bu filo 20 - Mays - 1821 de anakkale
boazndan Ege denizine kt. Yalnz kalyonlardan biri noksanlarn
tamamlyamad cihetle henz Istanbulda bulunuyordu.

M a n s u r ly e k a ly o n u : (5 - Haziran - 1821 )
Mansuriye adn tayan yetmialt toplu bu kalyon 21 -Mays - 1821
de anakkale boazna geldi. Riyale Beyin filo ile bir gn evvel denize
aldn rendi. Bir an evvel filoya iltihak edebilmek iin hemen bo
azdan dar kt. Derya kapudan Abdullah Paa bu kalyonu denize
[ 4, 5 J Bu raporlarn birer sureti k ita b n sonundadr.
 16
karabilmek iin gemici ve topu personalini bekr odalarndan top
lanma dalkl ve serdengetilerle doldurmutu. Drtyz mrettibin
yz otuzu bu derme atma serserilerden ibaretti. Gemi komutan
Bekta kaptan Midilli adas hizalarna geldii zaman takip edilecek iki
yol vardr. Bekta kaptan Midillinin batsndan geerek engin taraf
tercih etti. Bylece Sakz sularna kadar seyretti, fakat Riyal beyin
filosu meydanda yoktu. 5 - Haziran - 1821 gn karsna zbandut fi
losu kt.
Izbandut filosu amirali Tombaziz de 39 - Mays - 1821 de Hidradan
denize almt. Hazirann 5 inci gn sabah Mansuriye kalyonunu gr
d. Tek bana seyreden bu gemi kolay yakalanacak bir av deildi.
Kendisine yaklamak cesaretini gsteren zbandut gemileri zerine id
detli top atei ayordu. Bekta kaptan daha ileri gitmei doru bulmad,
bocalyarak geldii rotay takip ile anakkale boazna yol verdi. imdi
sk bir lodos rzgr esiyor, Mansuriye kalyonu ile zbandut filosu b
tn yelkenleri dolmu olduu halde kpkl dalgalar yararak yldz
rotasnda uuyorlard. Izbandut brikleri Mansuriye kalyonunun byk
toplar menziline girmek cesaretini gsteremiyerek onu uzaktan takip
ediyorlard, fakat kalyonun inzibatsz mrettebat dman gemilerinin
18 den fazla olduunu grmelerile manev kuvvetlerini kaybetmilerdi.
Bekta kaptann etrafn evirerek onu tehdide baladlar. Kalyon Midilli
sahiline geldii zaman onu ilk rasladkiar limana sokmaa icbar ettiler;
fakat Bekta kaptan selmet limana girmekte deil, yelken zerinde bu
lunarak boaza gitmektedir, cevabn verdi. Fakat bir mddet sonra
bir glle isabetile Bekta kaptann ehit dmesi zerine mrettebat m-
lzim kaptan zorlyarak kalyon ile Sr civarnda bir koya girdiler.
Izbandut gemileri de pruva hatt tekil ederek bu limana girdiler. Man
suriye kalyonunun k tarafndan geerek mezaborda atei atlar. Trk
kalyonu kudretli ateile onlar yakine sokmuyordu, zbandutlar arasnda
bulunan Papa Nikola adnda bir gemici eme muharebesinde bulun
mutu. Ate gemilerile hcum edilmesini teklif etti, derhal zbandut ge
milerinden drt tanesi seildi. Gemilerde bulunan zeytinya flar bu
geminin muhtelif yerlerine dkld. Halat ve yelkenlere zift ve ya s
rld. Toz barut dklerek kaltma kadar bir fitil tertip edildi. Brikin
filikas geminin yedeine alnd. Hcum edilecek gemiye taklmak iin
birka engel demir bordaya konuldu, hcuma hazrlanan gemilerden
ikisi Mansuriyeye yaklatlar. Izbandutlar tekneye ate verir vermez he
men k taraftaki sandala koutular. Fakat bu alev saan tekneler
Mansuriyenin bordasndan syrlp sular ve rzgrn tesirile sahile doru
gitti. nc tekneyi tekil eden ikiyz tonluk brik Papa Nikolann
komutas altnda idi. Gemisini Mansuriyenin baomuzluu altna kadar
getirdi, engelli demirini kalyona takt ve tekneye ate verdikten sonra
 17
onsekiz kiiden mrekkep olan btn mrettebatile brikin kndaki
sandala atldlar. imdi Mansuriyenin etrafn iddetli bir alev ve duman
brmt. Yangn sndrmek imknn bulamyan mrettebat bir an
evvel gemiyi terketmee alyorlard. Filikalar btn mrettebat ala
mazd; karaya kan mrettebatn bir ksm filikalar geriye yollamadk
larndan geriye kalan acemi askerin bir ksm denize atlad. Dierleri
cepaneliin patlamasile havaya utular. Bu esnada zbandutlar da san
dallarla hcum ederek denizde bulduklarn ldrdkleri gibi karaya
kanlar da civardaki Rum kylleri takip ederek ldrdler. Bu vaka
zbandutlarn cesaretini arttrm, bundan sonra Trk gemilerine ate ka-
yklarile hcum etmee karar vermilerdi. [ 6, 7, 8 ]
Mansuriye kalyonu ile zbandut gemileri arasndaki top seslerini
duyan Ali Bey vaziyeti kavryamam, Ayvalk liman nlerine geldii
zaman buradaki Yunanllar tarafndan limana girmemesi ihtar edilmiti.
Mansuriye hdisesini duyduktan sonra anakkaleden ieri girmei daha
doru bulmutu.

M s r v e T u n u s f ilo la r :
( II. Mahmut ) Mora ilerinin vahamet kesbeylediini grnce Msr
Valisi Mehmet Ali Paadan yardm istemee, Cezayir, Tunus, Trablus-
garp filolarnn skenderiye limanna girerek Msr filosu ile ibirlii
yapmalarna karar verdi. Mehmet Ali Paaya yollad bir ferman ile
Iskenderiyede toplanacak bu filonun Arnavutluk kylarna giderek Ka-
pudane Ali Beyin filosu ile birlemesi; bundan baka dier bir filo ter
tip edilerek Msrdan Rodosa gelmekte olan Trk ve Msr ticaret ge
milerinin emniyet altna alnmalar emrini yollad. Bu fermanda Roman-
yada kan ihtillden dolay Eflk ve Budandan erzak getirilemedii
cihetle Msrdan gnderilmekte olan zahirenin iki misline karlmas
isteniliyordu. Mehmet Ali Paa bu ferman alr almaz faaliyete get..
Ondrt gn zarfnda on gemi donatt. Fransz ticaret gemilerinden
drt tane satnalarak bunlara ilve etti. Bu gemilere Topuzolu mer
Aay babu nasbetti. Rodos ve Bodrum tarafnda bulunmakta olan
drt kta gemi de bunlara iltihak edecekti. Iskenderiyede bulunmakta
olan bir Trk harp gemisi de bu filoya ilve edildi. Bu suretle onsekiz
gemiye bali olan Msr filosu *_ 1021 de kkenderiyeden hare
ketle Rodosa yol verdiler.
Mehmet Ali Paa, Msr filosunun yola karldn, Trk filosu ile
Rodos sularnda birletikten sonra adalar arasn zbandut gemilerinden
temizlendikten sonra nakliye gemilerile erzak gndereceini bildiriyor
imdiki halde bir tecrbe olmak zere Ingiliz bandral yedi kta gemi
[ 6, 7, 8 1 Bu raporlarn birer sureti k itab n sonundadr.

N avarin muharebesi : 2
 18
kiralyarak buday gndermekte olduunu, Tunus, Cezayir, Trablusgarp
Beylerbeylerine hitaben gnderilen fermanlarn Iskenderiyeye geldiini,
bu fermanlarn hemen denizyolu ile yerlerine gnderileceini bildiri
yordu. [9]
Garp ocaklarndan Tunusa gnderilen ferman AfttsT<^~1821 ^e
Beylerbeyi Mahmut Paann eline geti. Verdii cevapta Tunus filosu
nun k mevsiminde limana balanmak zere iken kazaya uramasndan
dolay Frengistanda yeniden firkateynler ve Tunus tersanesinde korvet
ler ina ettirilmekte ise de, bunlarn tamamlanmas iin uzun zamana
ihtiya olduundan elde mevcut korsan gemileri hemen tamir ve birka
teknede satnalnmak suretile yedi kt'a tekne donatlarak Tunus Kapu-
danesinin komutasna verilerek donanmay humayuna iltihak etmek zere
gnderildiini jg * Eyli~~rif^6~ *ar>hli tnektup ile bildirdi. [10]

A y v a lk s y a n :
Mansuriye kalyonunu yakmaa muvaffak olan zbandutlar daha b
yk iler yapmaa karar verdiler. Filolarile Yonda adalarna geldiler.
Bu adalar ile Anadolu sahili arasnda gzel Ayvalk liman bulunuyordu.
Yunanl gemicilerin Kidonya adn verdikleri Ayvaln zeytinlikleri Yu
nanllar bu civara ekiyor ve gittike kalabalklayordu. Bu tarihte
Ayvaln nfusu hemen hemen onbe bine yaklayordu. Riyale Seyyit
Ali Beyin filosunu limana sokmyan Ayvalkllar Tombazisin filosunu
hararetle karladlar. Hdavendigr ( Bursa) mutasarrf kethdas Mehmet
ve Denizli Voyvodas Osman Beylerin kuvvetine mensup bir mfreze
15 - Ramarn_- 1236 Ayvala geldikleri zaman bunlara evvel gzel
15 - H aziran - 1821
muamele ettiler; sonra zbandutlarla birlikte zerlerine hcum ettiler ise
de, Trk askerlerinden birka kii kaarak Ayazment'de karargh kur
mu olan Karaman Valisi Ebubekir Paaya vaziyeti bildirdiler. 16 - Ha
ziran - 1821 de Ayvalk zerine yryen Trk svarileri Ayvalk sileri
ve zbandutlar ile muharebe ederek kasabaya girdiler, zbandut filosu
hemen limandan almaa mecbur oldu. Bu harekt esnasnda silerden
ikibin kii ld, oluk ve ocuklarndan bin kii esir edildi. Be
binden fazlas zbandut gemisine katlar. Trk askerlerinden yzyirmi
kii ehit dt. Ayvalk ehri atee verilerek yakld, esir edilen kadn
ve ocuklar Yunanllarn yaptklar gibi ldrlmiyerek pazarlarda sa
tld [11].
P a t r o n a M u h ta r B e y in s e fe ri :
Riyale Seyyit Ali Bey, Mansuriye kalyonu vakasndan sonra a-
nakkaleye dnmt. Babliye gnderdii raporda Rumlarla meskn
I 9, 10, 11 ] Bu raporlarn birer sureti k ita b n sonundadr.
 19
Ayvalk gibi limanlarn vaziyetini bildiriyor, kendisine verilen talimatta
bu hususlara dair hibir madde mevcut olmad iin bunlara ne suretle
muamele etmesi lzmgelecei soruluyordu. Raporlar saraya takdim
edildi, Seyyit Ali Beyin filosunun sratle takviyesi hakknda bir irade
sdr oldu. Patrona Muhtar Beyin bir filo ile anakkaleye giderek
Riyale Beyin filosunu da komutasna alarak Rodos sulannda Msr ve
garp ocaklar filolarile birletikten sonra Preveze sularna giderek Ka
pudane Ali Beyin filosunu kurtarmas kararlat. Beikta nnde demirli
bulunanlardan ( Fatihibahr ) ve ( Brczafer ) kalyonlar, Bykde-
rede bulunanlardan ( Gurreinusrat ), ( Fevzinusrat ), tersanede bu
lunanlardan ( Bahrizafer ) firkateynleri bu ie memur edilecekti. ( II. Mah
mut ), Bykderedeki filonun zayf braklmasn muvafk grmedi. Bu
iki firkateyn yerine tersanede ktankara bulunan firkateynlerden iki
tanesinin donatlmasn emretti. Istanbulda bulunan ticaret gemilerinden
sekiz ktasnn da harp filosuna ilvesi emir icabndand. Sekiz ticaret
gemisine komutan tayin edilen Giritli brahim kaptan forsunu ( Inaye-
tullah ) firkateynine ekecekti. 10- Haziran - 1821 de bu filo Gelibolu\a
uryarak peksimetlerini alyordu. Yalnz Giritli brahim kaptan tersane
de bal ( Mukaddemeihayr ) kalyonuna komutan tayin edilerek onun
yerine evvelce Riyalelik yapm olan Kara Ali Bey getirilmiti [12].
Patrona, Riyale ve Kara Ali Bey frkalar anakkalede birletiler.
Bu suretle be kalyon, alt firkateyn, korvet ve on nakliye gemisi
olmak zere yirmidrt gemiden mrekkep bir filo meydana geldi. Bu
filo Ramazan bayramn anakkalede geirdi. Tayfas uradan buradan
toplanm olan filo mrettebatnn bayram gnlerinde uygunsuz halleri
grld. anakkale muhafz smail Aa Babliye bu husustan dolay
ikyette bulundu. Sadrazam Salih Paa ile eyhlislm Abdlvehap
Efendi ve derya kapudan Abdullah Paa mzakere ettiler, Halet Efen
dinin tavsiyesi ile Demirelli bir vezirin donanmaya memur edilmesi
kararlat. Eski sipahi baagas Kara Mehmet Aaya vezirlik rtbesile
Akdeniz muhafzl nvan verildi. Kara Mehmet Paa Geliboluya geldi,
-donanmann komutasn eline ald.
Trk donanmas 14 - Temmuz - 1821 de anakkale boazndan kt.
Birinci filo Patrona Muhtar Beyin, ikinci filo Riyale Seyyit Ali Beyin;
nakliye gemilerinden mrekkep olan nc filo Kara Ali Beyin ko
mutasnda olup Bakomutan Kara Mehmet Paa idi. Bozcaada, Midilli
sular geildikten sonra eme boaz, Sakz sular dikkatle tarand,
Kuadasna yol verildi. Trk donanmasnn nnden kaan zbandut
gemileri Vati limanna urayarak Sisam diktatr Logotedise vaziyeti
rapor ettiler. 16 - Temmuz - 1821 de Trk filosu leden evvel Vati
liman nnde demirledi.
[ 12 ] Bu raporlarn birer sureti k ita b n sonundadr,
 - 20 -

Hidral amiral (Y ak om i Tom bazis)de akama doru Sisamn bat

lodos tarafna vsl olmutu. Iskenderiyede toplanm olan Msr ve i
mali Afrika ocaklar gemileri de Msr Valisi Mehmet Ali Paann da
mad Muharrem Beyin komutasnda olarak Rodos sularna gelmekte iken
Trk bayra tayan byk bir ticaret gemisinin onyedi Yunan briki
tarafndan takip edildiini grmt. Izbandut filosunun zerine hcum
ederek iddetli top muharebesi neticesinde zbandut briklerinden
kt'as batrlarak ondrd psara sularna doru uzaklamaa mecbur
edilmiti. Msr filosu kurtard Trk ticaret gemisini beraberine alarak
Rodosa geldi, lpsaraya doru ekilen zbandut gemiler de imdat alarak
krk brik kuvvetine ykseldi. Trk ve Msr filolarnn birlemesine
meydan vermemek iin ( lstanky - Bodrum ) arasnda mevki aldlar. Trk
ve Msr kuvvetlerile zbandut filolar bylece, altm millik bir saha
dahilinde toplanm bulunuyorlard.
Trk ve Msr kuvvetleri henz irtibat temin edemediklerinden va
ziyeti yalnz ( Yakomi Tombazis ) kavramt.
Trk filosu Vatiye asker karmak istedi top ateinin himayesinde asker
ykl filikalar sahile gnderildi ise de, sahilden iddetli top ve tfek ateile
karlandlar. karma teebbs birka kere tekrar edildi ise de mu
vaffak olunamad. Gemilerde karaya karlacak fazla kuvvet yoktu. Hal
buki; muntazam ve gnll olmak zere adaya gemee hazrlanm
binlerce Trk erleri Kuadas sahillerinde bekliyorlard. Kara Mehmet
Paa, nakliyelerle Kuadasna giderek bu kuvveti adaya geirmek iin
nc filo komutan Kara Ali Beye emir verdi.
kindi zaman Kara Ali Bey dokuz nakliye gemisile Kuadas sahille
rine yol verdi. Vati ile Gatos burnu karsndaki aml iskelesi arasnda
yirmi millik mesafe vardr. Nakliye gemileri gn batarken buraya var
dlar. Irkp ameliyesi byk bir intizamszlk iinde ge vakitlere kadar
devam etti. Demir alan ilk nakliye Vatiye gitmek zere yelken yapt,
fakat drt be mil imalde yolunu kesen Yunan briklerile karlat.
Top muharebesi yaparak Vatiye doru uzaklat ise de, ikinci, nc
nakliyeler ate kayklar tarafndan karland ve alevler iinde sahile
dtler. Demir zerinde bulunan dier alt nakliye gemisi ise zban
dutlarn eline dmemek iin kendi tayfas tarafndan ate verilerek
yakld.
Top seslerinden sonra Vatiye gelen ilk nakliye gemisi hdiseyi
Trk komutanna rapor etti, hemen Patrona Muhtar B ey: Civarda
ate gemileri, demir alp engine alnz, iaretlerini ekti. Gecenin ka
ranl iinde byyen bir tel ve heyecan ile harp gemileri demir alp
yelken aarak sahilden uzaklatlar. aml nnde olduu haber alnan
Izbandut filosunu yakalamak iin Sisamn garbine, Gatos burnuna do
ru yol verildi. Gne doduktan sonra hdise yerine geldikleri zaman
 B odrum Deniz m uharebesi - / 7.Tcmmuz*ld22

S a k z

KvfaJo*'
Andros

Tnrj
r r . j g " i^ b O L U
Leros

N a v a r in

si Br
A n t i K i te ra

S tande
YeniSeJ*sA
A\t ^ O S iJ t ro dr.
Rho nimi

s: I 2 336 AC
 21

zbandut filosundan eser bulamadlar. Kara Ali Beyle maiyetini gemilere

alarak denize aldlar.

T r k v M s r f llo la r lle Iz b a n d u t filo s u k a r la t :

Sisam boaznn takriben ellibe mil kadar cenubunda bulunan
Istanky adas. Bodrum krfezi azn batya doru kapar. eriye gir
mek iin biri cenupta Kriyo burnu ile adann lodos knts arasnda ol
duka geni, dieri imalde Bodrum yarmadasnn cenup burnu ile
Istanky koyunun imal ucu arasnda darca iki az vardr. Bodrum
yarmadasnn kenarlar slklar ve dkntler ile rtl olduu gibi
imal az da banklarla darlamtr. Istanky ile Bodrum kalesinin o
zamanki toplarn menzilleri ksa olduundan bu mntakay top atei al
tnda bulunduramazlarsa da gemileri sahilden uzak bulundurmaa icbar
ederlerdi. Msr filosu komutan Muharrem Bey Rodostan hareketle z
bandut filolarn bu sahada sktrd, fakat dmana byk kuvvetler
katldn grd. Bu kuvvetler Sisamdan yola kan ( Yakomi Tomba-
zis ) in filosu idi; fakat Patrona Muhtar Beyin filosu da Tombazisin ar
kasn takip ederek gelmekte idi.
17- Temmuz- 1821 gn Muhtar Beyin kuvvetleri Istanky ile Bod
rum yarmadas arasndan geerek Bodruma doru ilerledi. Akamdan-
beri Msrla zbandut filolar arasnda cereyan eden muharebeye imdi
Trk filosu da katlmt; zbandut filolarnn etraf evrilmiti; zbandut
lar detleri zere hemen ate gemilerile hcuma getiler. Fakat seyir
halinde bulunan gemilere hcum kolay deildi. n kta zbandut
gemisi top atei ile batrld. Ate gemisi haline getirilen oniki ktas
da Trk, Msr ve Garp ocaklarna gemilerine zarar vermeden yanarak
Istanky sahillerine doru rzgr tarafndan srlp atld; fakat zban
dut filosunun dier ksm gece svt ve bu tehlikeli vaziyetten kurtul
maa muvaffak oldu. 18- Temmuz- 1821 sabah gne doduu zaman
sahillerde ve slklarda otuza yakin dman gemisi enkaz gece harek
tnn neticesini gsteriyordu. Trk ve Msr filolar Istanky nnde
birka gn kaldktan sonra Mora sularna yol verdiler. [1]

M o n a n b a z y a ( M e n e k e ) N a v a r ln * in t e s lim i:
Mora yarmadasnn dou sahilindeki Monambazya kalesinin ms
tesna bir vaziyeti vard. Bu kaleyi muhasara etmekte olan bin manyot
yllarca beklese bu kaleyi alamazlard, fakat kalede yiyecek pek azd.
Denizyolundan yiyecek getirmek imkn da Speya brikleri ortadan
kaldrmt ( 2 - nisandan ) beri devam eden muhasara nihayet
yiyecei tketti; Speyal zbandutlar, denizde yakaladklar lgn lima
nna mensup Trk gemilerinin yolcu ile tayfalarn karaya kartarak
(1) S tatio n de Levant, Fransz filosuna mensup ( La Bonite ) firkateyninin 22-
tem m uzda T rk filosuna tesadf ettiftini kaydeder.
 - 22 -

erkek ve kadn fark etmeden cmlesini kuruna dizdiklerini gren Mo-

nambazya Trkleri teslim olmaa yanamadlar. ehirde bulunan kedi
ler, kpekler, hatt insan lleri bile yenilmee baland. Nihayet Alek-
sandr Ipsilantinin kardei Dimitriyos Mraya geldi. Asker komutay ele
ald. Gregovar Kantakzen vastasle msait artlarla Monambazyanm
teslimini teklif ettiler. Kale 5- Austos- 1821 de teslim oldu. Fakat z
bandutlar bu artlara riayet etmediler. Teslim artlar mucibince Ana
dolu sahiline gtrlmesi lzmgelen altyz Trk kta Speya gemi
sine bindirildi. Eyalar tamamile soyulduktan sonra Kaot adasna
karlarak a ve plak bir halde terkedildi. Ancak Mula mtesellimi
ilyas Aa bu vakay haber ald, bir Avusturya gemisi kiralyarak bu
zavalllar kurtarmaa muvaffak oldu.
Morann en gzel liman olan Navarin ise 19-Austos-1821 de tes
lim oldu. Fakat teslim artlar mucibince Anadolu kylarna gnderile
cei vadedilen Navarin Trkleri kadn erkek fark edilmeksizin cm
lesi ldrld.
lstanky muharebesini kaybeden zbandut filosu 25-austosta Hid
raya geldiler. Trk ve Msr filolar ise 6- Eyll - 1821 de Suda limannda
bulunuyorlard. [1] Monambazyay kurtarmaa muvaffak olamyan Trk
filosu Koron ve Modon kalelerine kfi miktarda erzak verdikten sonra
18- Eyll- 1821 de Patras liman nne demirledi. Kapudane Nasuho-
lu Ali Bey de Murto limanndan hareketle donanmaya iltihak etti. hti
llin balangcnda Lepanto krfezine girmee muvaffak olan zbandut
gemileri Salona krfezi civarndaki Kalaksidi limann dayanak yapmlard.
Drt kaleyi komutas altnda tutan Siroslu Yusuf Paa bu limana taar
ruz yaplmasn rica etti. Donanmadan ayrlan onbe gemi Riyale Be
yin komutas ve Yusuf Paann nezaretinde olarak Lepanto krfezi bo
yunca ilerlediler. Fakat zbandutlar muharebeye cesaret edemiyerek
gemileri karaya ekmilerdi. Yusuf Paann emri ile karaya asker d
kld, drt saatlik bir muharebeden sonra Kalaksidi ky tahrip edildi.
Onsekiz gemi zaptederek Lepantoya getirildi. Bu suretle Lepanto
krfezi emniyet altna alnd.
Trk ve Msr filolar 14 - Birinciterinde Patrasdan hareket etti.
Altm gemiye komuta eden Miyaolis, ok ihtiyatl hareket ederek dai
ma yelken zerinde bulunan Trk filosuna hcum etmek imknlarn
bulamad. Msr filosu Girit civarnda Trk filosundan ayrlarak sken
deriyeye yol verdi Kapudane Ali Bey ile Kara Mehmet Paa 21 - Birin-
citcrin - 1821 de Zea adasndan grld. 4 - kinciterinde anakkale
boazndan girerek Istanbula geldi. Trk filosu bu seferi yapmakla
[1] S tatio n de Levant, 6 - eyllde H anya nnde Fransz O liv ya brilcinin kalyon,
be firkateyn, o tuz korvet ve brikten teekkl eden T rk ve Msr filo larn a ras-
geldiftini kaydeder.
 23
Koron, Modon, Patras, Lepanto kalelerini teslim olmaktan kurtarm ve
Kapudane Beyin komutasndaki filoyu da beraberine almaa muvaffak
olmutu.
Alt aydanberi muhasara altnda bulunan Tripoliede on bin
Trk bulunuyordu. Dimitri Ipsilanti tarafndan komuta edilen otuzbin
Yunanl bu ehri evirmi bulunuyordu. A kalan halk silhlar ile e
kilmek artile ehri teslim ettiler. Fakat verilen sz tutulmad, btn
Mslman halk ldrlerek mallar yama edildi. Tripolie Mfts Ha
lim Efendi slmlar muharebeye tevik ile kasabay mdafaaya azmet
mi olduundan zerine ya dklerek yaklmtr. Yalnz 1500 Arna-
vutun Tepedelenli Ali Paaya verilen sz mucibince hayatlarna doku
nulmad. 21 top ile birok silh ve cepane ellerine geti ( 5 - Birinci-
terin - 1821).
 III

1822 1823 , . ,
1238 ve 1239 Y1^ harekat

isyan geniliyor - Sakz muhasaras - Nasuholu Ali Paann Derya

kaptanl - Kapudan Ali Paann lm - Girit isyan - Kaot adasna
hcum - Kbrs adasnda - Boazn adalarnda - Mora sularnda -
Tepedelenli ldrldkten sonra - Hsrev Paann 1823 seferi - Hsrev
Mehmet Paa - Hsrev Paa Ege denizinde.

s y a n g e n i liy o r :
Korent kalesi uzun bir muhasaradan sonra 22 -Ikinciknun- 1822 de
teslim oldu. Yunanllar det ettikleri zere buradaki halk da teslim
artlarna riayet etmiyerek ldrmekten ekinmediler.
ihtill Girit adasna da sirayet etmiti. 4 - Temmuz - 1821 de Girit
dallar silhlanarak Kandiye, Hanya, Resmo ehirleri nne inmilerdi;
kylerde ve iftliklerde bulunan Trkler ancak bu ehirlere iltica ede
biliyorlard; Ingilizler Mora zerine gz diktikleri halde Franszlar Girit
adasile fazla alka gsteriyorlard [13].
Agribos adas da ihtillin tesiri altnda idi. Hatt Trhala sancan
da isyan balamt. Selnik civarndaki Yunanllar Kesendire yarma
dasn ele geirmilerdi. Bu dalk araziyi mstahkem bir mevki haline
koymulard. Hidrallar tarafndan denizden yardm gren silerin ze
rine 15- Austos - 1821 de yaplan hcum muvaffakiyet vermedi. 3 - Bi-
rinciterinde hcum tekrarland. Nihayet 11 - lkinciterin - 1821 de yaplan
hcum ile Kesendire yarmadas zaptedildi. Bunun zerine Aynaroz da
itaat altna alnd.

S a k z m u h a s a r a s :
8 -M ays-1821 de Yakomi Tombazis Sakz adasna gelerek Sisam-
llar gibi bunlar da ihtille tevik etmiti. Fakat Sakzllar birdenbire
bu ie atlmaa cesaret edemediler. Bu adaya kuvvetli bir muhafz l
zmd. Sabk Kandiye muhafz Seyyit Emin Vahit Paa Istankyde bulu
nuyordu. Bu vazifeye tayin emrini alr almaz emeye geldi. 20 - Eyll
- 1821 de Sakza geti. Ertesi gn kalenin ve adann umum vaziyetini
inceledi.. Ortodoks halk seksen bin, Ltinler ikibin, Trkler bin nfus
tan ibaretti. Kalenin hendekleri dolmu, kale duvarlarnn birok yerleri
yklmt. Silh ve cepane de azd. Tecrbeli bir vezir olan Vahit Paa
[13] Y anya Seraskeri H urit Paann raporu k ita b n sonundadr.
 25
mdafaaya hazr bulunmak iin elinden gelen tedbirleri almakla beraber
Babliye yazarak takviye edilmesini istedi. Dier taraftan kalede mev
kuf olan rehinlerin miktarn doksan altya kard. A z zamanda kale
nin hendekleri temizlendi. Eli silh tutabilen Trkler toplanarak bir
gnll kuvveti meydana getirildi. Vahit Paann 800 kiiden mrekkep
olan maiyeti Tfekibas Sleyman Aann idaresinde idi.
Istanbuldan bir topu ve bir kumbarac bl gnderildi. Mula
sancandan bin er toplanarak Sakza gemek zere emeye gnderildi.
Napolyonun Msr seferinde Fransz ordusuna gnll olarak iltihak
ederek Trklere kar harp etmi olan Sakzl Andonaki Porina 1822
de Izmire gelerek drt Sakzl ile bir tekilt yapmaa balamt. Be
kimilik bir gizli komita kuruldu. Sakz adasna mahsus olmak zere be
yaz zemin ortasnda ejder resmi bulunan bir salipten mteekkil bayrak
hazrland. Komita zalar Sakza geerek tekilta baladlar. Sisam
diktatr Logotedis de kazand hretten istifade ederek Sakz da
ele geirmek fikrine dmt.
Martn ilk gnlerinde Sakzn mil kadar cenubundan denize do
ru uzanan Ama Elena burnu zerindeki Pirga kyne otuz silhl Hid-
ral ile bir papas, adann cenubu garbisindeki Prima kyne de onse
kiz Sisaml ile bir papasn kt Vahit Paaya rapor edilmiti. Sakz
muhassili Ahmet Bey ve tfekiba Sleyman Aa komutalarnda yz
ellier kiilik iki mfreze bu mntakalara gnderildi.
2 2 - M a rt- 1822 Cumartesi gn Yorgi Logotedisin komutasnda
bulunan ihtillcilerin filosu Temyana nnde demirliyordu. Bu filo on-
yedisi byk, krksekizi orta, altmbei kk olmak zere 130 tek
neden mteekkildir. Drt muhasara topu ile yirmi varil barut getirmi
olan psara filosu Kapudan Yorgakinin Komutasnda idi. Korent kale
sini zaptetmi olan Yunanllar burada ele geirdikleri iki havan ile be
muhasara topunu da yollamlard.
Sakz ehrinin mil cenubunda olan Temyana kynden itibaren
baheler balar, Sakz boaznn en dar noktas buradadr. 23 - Martta
ihtillcilerden ikibin kii karaya dkld. Trk mfrezeleri ile bir m
sademe yaplr. Trkler birka yaral ve ehit verdikten sonra kasaba
ya doru ekildiler. Vahit Paa, bu mfrezeyi takviye etmek zere Sa-
ruhanl askerlerin komutan Molla Aay yollad. Dier taraftan ehirdeki
slm halk kaleye ekti.
kinci msademe iki saatten fazla srd; krk elli ehit veren Trk
kuvveti kaleye ekildi. Bunun zerine Yunanllar Sakzn varounu i
gal ettiler; btn evlere, maazalara, kiliselere Sakzn istikll bayra
ekildi. Metropolitin kona karargh ittihaz edildi. Alt efordan mrek
kep bir meclis kurdular; sekizbinden fazla olan Yunanllar iki kola
ayrlarak kaleyi sahilden ve deirmenler tarafndan evirdiler; zbandut
filosu ksmen limana girdiler, dier ksm ark cihetindeki yarlarn al
 26
9
tndan kaleyi kuattlar. Toplar karaya karlarak gmrk civarna H-
zrbaba mezarlna, Torlati manastrna tbiye edildi. Yksek binala
ra, camilerin minarelerine tfekiler konuldu. Her taraftan atee baland.
23 - Marttan 11 - nisana kadar 19 gn devam eden Sakz muhasaras
esnasnda gerek Sakz kylerinden gerekse ipsara, Hidra, ve Sisam
adalarndan silh, cepane ve imdat kuvvetleri alan zbandutlara kar
Trkler ancak emede gece kaykla geen doksanyedi gnll yar
dm alabildiler. Bu mddet zarfnda Sakz Yunanllar tamamen zban
dutlar tarafna geti. Sakz kalesinde bulunan bin Trke kar, Yu
nanllarn kuvveti onbinden aa deildi. Kalenin top atei iyi idare
ediliyordu, fakat mevcut erzak bir aydan fazla devam edemezdi. Sak
zn kbeti de Monambazyannkinden baka trl olamazd.
26 - Martta kalenin Dizdar kaps alarak bir k yapld. Kale
meydan cihetindeki barakalara ate verilerek Yunanllarn burada Met
rise girmeleri menedildi. Bu kta alt ehit on yaral verdik. Btn
kale meydan yanarak top atelerine msait saha ald.
Martn 27 ve 28 inci gnleri top ve tfek muharebeleri devam etti;
29- Martta tophane kapsndan ikinci bir k yaplarak kasap dkkn
larna ate verildi. Kalenin bu ciheti de dmanlara barnlmaz bir hale
getirildi. 1 - Nisanda Sleyman Aa nc bir k yaparak dmann
gmrk civarna tbiye ettii deniz brcn tehdit eden bir topu ivi
ledi. Gllelerinden bir ksmn kaleye getirdi.
Bu kta yedi ehit verdik. Fakat Yunanllar gmrk tabyasn
yeniden kurdular, iki top yerletirdiler; atee gece ve gndz devama
baladlar.
8 - Nisan gecesi zbandutlar kalenin bu sahiline yaklatlar fakat
uyank bulunan Trkler iddetle mukabele ettiler. 9- Nisan gecesi alt-
yz zbandut hcumu tekrarladlar; fakat baka bir netice alamadlar.
Izbandutlar muhasaraya devam ederken XVI nci asrdanberi sulhn
temin ettii nimetten istifade eden zengin Sakz ehrini soydular.
Manastrlara vanncya kadar kymetli her eya Sisama tand. Bu
yzden Logotedis ile Andonaki Porinann aralar ald. Ingiliz, Fransz,
Avusturya gemileri birer ikier Sakz nne geldiler. htillcileri bar
trmaa altlar.
10- Nisanda bir Fransz korveti Lonca sahiline yanat. Gemi komu
tan ve Fransz Konsolosu Vahit Paa ile grmek istediler. Konsolos,
Yunanllarn hcuma hazrlandklarndan bahis ile Vahit Paa ve maiye
tindeki Trkleri emeye geirmek iin hizmet edeceklerdi. Bu teklif
reddedildi; fakat Kalede glle ve barut azaldndan mdafaa atei
zayflamt. 11-Nisan sabah Vahit Paa askerin maneviyatn ykseltmek
iin ryasnda Ebu Eyyp Ensari ile Abdlkadir Keylniyi grdnden
bahsetti. Bir saat sonra da Trk donanmasnn Koyunadalan cihetin
den gelmekte olduu grld.
 27

N a s u lo l A li P a a n n D e r y a k a p t a n l s
1821 ylnda Trk ve Msr filolarnn birlikte Patras sularna yap
tklar seferden dnte deryn kaptanlnda meslekten yetimi bir
kimsenin bulunmas lzumu kabul edilerek Bostanc Abdullah Paa azil
ile kapudane Ali Beyin rtbesi Beylerbeylie karlarak Derya kaptan
nasbedilmiti ( 15 - lkinciterin - 1821 ). Patrona Muhtar Bey kapudane
Riyale Seyyit Ali Bey Patrona, kalyon kaptanlarndan Hseyin Bey
Riyale nasbedilmiti. Kara Mehmet Paaya da donanmaya yklenecek
kara askerlerinin Seraskeri nvan vetilmiti [1].
Ali Paa btn k byk bir gayretle alarak donanmay mart
sonunda Beikta nne kartt. filoya ayrlan donanmann birinci
filosu Patrona Seyyit Ali Beyin komutas altnda Karadeniz boazn
muhafazaya memur edildi. kinci filo Kapudane Muhtar ve Riyale
Hseyin Beyler komutasnda olarak anakkaleye gitmek zere iken
Sakzn muhasaraya dt haberi lstanbula geldi. 2 - Nisan - 1822 de
Istanbuldan hareket eden donanma gemilerinden Mesudiye kalyonu Ali
Paann forsunu tayordu. nc filo ise firkateyn, bir brik, bir
ukuna, alt Cezayir, oniki Msr gemisine Babu nasbedilmi olan
sabk Kapudane Halil Beyin komutasnda olup Kara Mehmet Paann
askerlerile beraber k mevsiminde denize karlmt. Halil Bey Rodosa
uryarak Tunus ve Trablus gemilerile birletikten sonra Modona
gidecekti.
Nasuholu Ali Paa 9 - Nisan - 1922 de anakkale boazndan
kt, Sakza yol verdi. kalyon, drt firkateyn, drt korvet, onbe
muavin gemiden teekkl eden bu filo Sakzllar tarafndan grlr
grlmez zbandut filosu limandan uzaklat, Elena burnuna doru
ekildi. Ali Paa Sakz nne gelir gelmez, nakliyeleri eme iskelesine
sevkederek sahilde bekliyen zmir, Aydn ve Saruhan gnlllerini
ykliyerek Sakza tatmaa balad.
Donanmann filikalar ve dier kk tekneler iki tarafn atei
altnda kaleye asker karmakla megul olurken Vahit Paa da Azaplar
kapsn atrarak binbeyz kiilik bir kuvvetle dman siperlerine
1812
[]] senesi donanm a m evcudunu gsteren cetvelde Nasuh zade A li Beyin

kopudanei hum ayun olarak grlm e kte d ir. S onra bu vazifeden ayrlm akla beraber
1819 da tekrar kapudanelifte g etii grlm e kte d ir. M erhum S a ffe t Beyin Filsalar
a d l eserinin 11 inci sahife*inde u vesika vardr. S abkan kapudanei humayun
kalyonu Nasuh zade M ir A li Zeyt M ecdeye: M alm ola ki; senin fenni deryada
m aharetin ve kapudanelikte b u lu n d u u n m ddette hidem at seniyende sai ve sada
katin m cerrep' olm asndan nai kapudanei hum ayunun kapu dan lg sana tevcihi
22 - R am azan - 1234
babnda D erya kapudan vezirim A b d u lla h Paann arz ile 13 _ E y l l - 1819 ***

itib a re n m utasarrf olasn.

 - 28 -
hcum ettirdi, ilk hamlede karaya kan sekizyz Trk askeri de bu
siperleri arkadan evirmekte idi. Bu esnada Yunanllarn top atei
altnda kalan bir Trk firkatesi sulara kaplarak ehir kysna dt,
iindeki doksan Trk Yunanllar tarafndan ldrld. Trk filosu
ikinci parti olarak beyz kiiyi karaya dkt. Bu esnada emeden
gelen sekizyz Trk te karaya ktlar. buuk saat sren iddetli
muharebeden sonra silerin mukavemeti knld. Kaleyi kuatan ember
ald; Vahit Paa biner kiilik kolu Krloti tepesine ve tabakhane
deirmenleri tarafna yollad; gece muharebeye iddetle devam edildi.
12 - Nisan sabah ehir geri alnm yirmiyedi top ele gemiti.
13- Nisanda adann i taraflarna kuvvet gnderildi, Logodetisin
onbin kii ile mdafaa ettii Ayayorgi mevkii zaptedildi; fakat kya
fetini deitiren diktatr kaabildi. 14 - Nisanda kyller silhlarn teslim
ettiklerinden skn ve asayi iade edilmee baland. 1 5 -Nisanda e
meden gelen gnlllere komuta eden Apdullah Paa adann dalk
ksmlarna gnderilerek silerle arpt. Bu msademelerde Andonaki
Porina ld; isyan bayra her taraftan sklp atld.
Vahit Paa, imdi kapudan Ali Paa ile grerek Sakzn yakininde
zbandutlarn balca merkezlerinden olan psara adasnn zaptn teklif
ediyordu. Halbuki; yzden fazla topla tehiz edilmi ve yz ktadan
fazla gemiye sahip olan bu adaya hcum kolay deildi. Logotedisin
filosu da Sisama ekilmiti; Ali Paaya Istanbuldan verilen vazife
Patrasa giderek Kara Mehmet Paa kuvvetlerine iltihak etmek ve Mora
kalelerine yardm etmekti. Bunun iin Ali Paa bu teklifi reddetti,
bayram geirdikten sonra Mora sularna hareket edebileceini bildirdi.
Bu yzden Ali Paa ile Vahit Paann aras ald. Biribirlerini
Istanbula ikyet ettiler; dier taraftan Sisamllar da Logotedisin muvaf-
fakyetsizlii zerine onu bu vazifeden uzaklatrdlar. Sonra Hidrallar,
Logotedise yardm ederek eski nfuz ve salhiyetini iade ettireceklerdi.
10 - Mays - 1822 de Andre Miyaolis ellialt tekneden mteekkil
bir filo ile Sakz sularna yol vermiti. Kapudan Ali Paa 31 - Maysta
zbandut gemilerinin yaklamakta olduunu grerek hemen yelken
stne kt. ki filo biribirlerile top atei yaptlar. gn devam eden
harekt esnasnda zbandut filosu birka defa ate gemileri ile hcum
ettiler. Fakat bu hcumlar beyhude idi. Izbandutlar Ipsaraya dnerken
Ali Paa da Sakza geldi.
Kapudan Ali Paa ^stan^ u*a ya*d> bir raporda
Iskenderiyeden eker, kahve ve sair erzak ykl bir Avusturya gemisinin
21 gnlk seyahatten sonra Sakza geldiini bildiriyor. Bu geminin
Iskenderiyeden donanma ile birlikte yola ktn, Msr valisi tarafn
dan Haan Paann maiyetinde ellialt, Trk donanmasnn ise krk
gemi olmak zere cmlesi doksanalt kta olduu halde Girit ile Kaot
 Psora K^raburu
Ani fi. trovila
Nikolo almotor i

S a k z

& J T c t ; j % 2

K a larn u li

S a k z C M a a lik o )
 29
adalar arasndan geerek Suda limanna doru gitmekte olduklar
haberini getirdiini bildiriyordu. Dier bir rapor ile de donanma mret
tebatnn kumanyasn tayan gemiler anakkale boaznda kald
cihetle muvafk bir hava ile bu gemileri almak zere boaza kadar
giderek bu gemileri aldktan sonra tekrar Sakz sularna dneceini
bildiriyordu [15]. Ayni tarihli dier bir rapor ile de Halil Kaptan
komutasnda olarak be kta donanma gemilerine be alupann ilve
edilerek anakkaleye gnderildii haberini aldm. alupalar Kale d-
mek ilerinde kullanmaa elverili iseler de, zbandut gemileri gibi ala
bandalarnda top olmad cihetle bu alupalarn denize almalarna
msaade edilmemeli teklifinde bulunuyordu.

K a p u d a n A li P a a n n O la m a

19 - Haziran 1822 g a jcz |jm a n l nlerine gelen Avusturya bandral

18 - Haziran gn
gemi guruptan sonra demir alarak limandan uzaklap gitmiti. Rama
zann 29 u olduundan gece ay yoktu. Liman andan kalyon
daha garpte ikinci hatt tekil eden drt firkateyn ve ehir nnde bir
ka korvet ve brik demirlemi bulunuyordu. Gece yarsn gemi,
alaturka saat alt raddelerinde iken iki ate gemisi hcuma geti. Hidra
limanna mensup ate gemisi Riyale Beyin forsunu tayan kalyona
hcum etti ve gemisini ateledi ise de rampa etmee muvaffak olamad.
Bu gemi top atei ile batrld. Ipsaral Konstanten Kanarisin idaresinde
olan ate gemisi ise daha iyi idare edildi. Civadrasn Ali Paann forsunu
tayan Mesudiye kalyonunun lmbarlarndan ieri soktuktan sonra
gemisini ateledi. Yangn Mesudiye kalyonunun ambarlarna ve armasna
sirayet etti. Yangnn sndrlmesi imkn kalmaynca terki sefine emri
verildi. Mrettebatn bir ksm filikalarla bir ksm da yzerek kurtul
maa alt. Nihayet yangn cepanelie sirayet etti; koca kalyon
mthi bir grlt ile patlyarak sulara gmld. Kapudan Ali Paa
en son olarak gemiyi terketmiti. Fakat yanmakta olan kalyonun seren
lerinden biri stne derek lmne sebep oldu. Ertesi gn cesedi
denizde bulunarak Sakza defnedildi.
Yangn esnasnda Kapudane Muhtar, Patrona Seyyit Ali Beylerin
forsunu tayan kalyonlar ile engelolu Tahir Kapudann komuta et
tii Khrevan sefinelerine de yangn sirayet etmek zere iken btn
gemiler halatlarn keserek gomina demirlerini brakmak suretile denize
almlard. Yanmakta olan Mesudiyenin toplar dolu bulunduundan
bunlar patladka etrafa zarar veriyordu, hatt baz glleler Fatihibahr
kalyonunun seren ve ubuklarna isabet ettiinden bu geminin seren ve
ubuklarn yenilemek lzmgeliyordu. Bu vaka donanmann btn m
rettebatnn manev kuvvetlerini krmt.
[15] Bu raporlarn birer sureti kitabn sonundadr.
 30
Ertesir gn Vahit Paa donanmaya gelerek btn gemi komutan
larn toplayp vaziyeti mzakere etti. Ali Paann yerine Kapudane
Muhtar Beyi donanma komutan vekili nasbetti. Ate gemilerinin yeni
bir hcumuna maruz kalmamak iin donanmann demir zerinde kalma
mas, yelken zerine kan donanmann Sakz gibi dar sularda gece
halile gemiler arasnda msademeye meydan vermemek zere Ayazment
sularna giderek Midilli ve Sakz adalar arasnda seyir halinde bulun
mas kararlatrld. 9* tarihli bir rapor ile vaziyeti Istan-
bula bildirdiler. Vaka gecesi Sakz sularnda braklan gomina demirleri
nin yerine tersaneden baka demirler gnderilmesini istediler [16]. Bu
raporda anakkalede bulunmakta olan erzak gemilerini almak iin Boz-
caadaya gitmek msaadesini de rica ettiler; drt kta Amerikan band
ral geminin Sr aklarnda grlmekte olduundan, zbandutlarn ec
nebi bandras tayarak tarafsz gemilere kar tatbik edilmekte olan
vaziyetten istifade ettikleri bylelikle Trk donanmasnn ahvali hak
knda dmanlarn casusluk yapmakta olduklar da bildiriliyordu.
Ali Paann yerine Derya Kaptanlna Patrasda bulunmakta olan
Kara Mehmet Paa tayin edildi. Ankara ve ankr mutasarrf olan
Mehmet Paa donanmay komutas altna alncya kadar Midilli ve Sakz
sularnda bulunarak Sakz muhafazasna memur olan askerin adaya ge
mesini temin ve Sakz sularnda braklan gomina demirlerinin karl
mas ve anakkalede beklemekte olan be harp gemisi ile erzak gemi
lerinin alnmas emri verildi. 4 - Temmuz - 1822 de Midilli limannda
bulunmakta olan Trk filosu ald emir mucibince merhum Ali Paann
eyalarn Bozcaadaya gtrerek teslim etti [17]. anakkalede beklemek
te olan be kta geminin komutan Olgnl Halil Kaptann da donan
maya iltihak emredildi [18, 19].

G ir it s y a n :
htill Girit adasna da sirayet etmi, slm ahali byk ehirlere
ekilmiti; siler bir taraftan Hanya ve Resmo gibi byk ehirleri ka
radan muhasara ederken onyedi kta zbandut gemisi de denizyollarn
kesmi bulunuyordu. Nihayet kinci Mahmut, Msr Valisi Mehmet Ali
Paadan yardm istemee mecbur oldu. Mehmet Ali Paa -*1820
tarihli verdii cevapta: ( Kandiye ve Resmo muhafzlar tarafndan Der-
bar evket medara takdim olunan tahrirat ve evrak saireden . . . Isfakya
reayasna dahi sirayet ederek reayay mersume civarlarnda olan Apa-
koron ve Hanya nahiyelerinde ve Resmo sancanda kin Ayavasili ve
Resmo nahiyelerine hcum ve ehli slm ile muharebeye cesaret ve
[ 16, 17, 18, 19 ] Bu raporlarn birer sureti k itab n sonundadr.
 31
Kandiye ve Hanya ve Resmo sancaklarnda olan reayadan sekizbin
miktar kefere usad mersumeye iltihak eylediklerinden ve usad mersu-
meye denizde olan zbandut ekiyasnn muavenet eylemeleri melhuz ol
duundan . . . tedmir ve tenkilleri iin Kandiyeden lemler kat . . .
Hanyadan tertip ve ihra olunmu olan asker dman zerine varmya-
rak hemen geriye avdet ve dman kale zerine gelmedike bir tfek
atmyacaklarn bildirdiklerinden yalnz Kandiye ve Resmodan ihra edi
len asker sileri takip ederek isfakya limanna kadar srmler ise de
daha fazla kudret gstermiyerek Kandiye muhafz ve Resmo muhafz
paalarn adamlarn meydanda brakp katklarndan anlar dahi fazla
zayiat vererek naar Resmoya ekilmek mecburiyetinde kaldklar Han-
yay muhasara altna alarak ehrin su yollarn kesmi olduklarn ve
Girit adasna Istanbuldan yardm gndermek mkl olduundan Cezirei
mezkrenin asker ve mhimmat ve levazm saire ile imdat ve ianesi
ve keyd zezar ekiyadan muhafazas ba irade; aliyye uhdei bendegneme
ihale buyurulduunu sdr olan bir kta fermannameleri ziveri desti ta
zim olmutur . . . ) demektedir. Mehmet Ali Paa; Giride imdat iin sabk
Mekkei Mkerreme muhafz Haan Paay memur etti. Giride gnderile
cek asker ve mhimmat lskenderiyede toplanmaa baland; fakat gn
derilecek asker ve cepaneyi tayacak nakliye gemilerini konvoy etmek
lzmd bunun iin donanmay humayundan kfi miktar bu ie ayrlmal
idi. Dalk bir yer olan isfakya zaptedildikten sonra Haan Paa
gtrd mhimmat kalelere koyarak Msra avdet edecekse de
isfakya ve civarn daim suretle elde tutabilmek iin garp ocaklar fr
kalarnn da kendi emrine verilmesini Mehmet Ali Paa istiyerek . . .
( Zikrolunan sefain ile bilitima ve ittihat ederek cezirei merkume etra
fn hfzeylemeleri rayi aibeye mutabk ve iradei seniyyeye muvafk ise
zikrolunan ocak sefinelerinin Iskenderiyeye gnderilmeleri iin mutasar
rflarna ve sefine babularna eidlmazmun ve edidlmefhum evamiri
aliyye istarn ) rica etmektedir. Haiye, stanbul hkmeti Katrasta bu
lunmakta olan emeli Halil Beyin maiyetindeki filonun Iskenderiyeye
gnderilmesini emretti.
Halil Beyin filosu skenderiye liman nlerine geldikleri zaman id
detli bir frtnaya rasgeldiler gemilerin bir ksm ark ve dier ksm
garp limanna girdiler iki kta Cezayir ve bir kta Tunus ve bir kta
Msr gemisi karaya dt. Trk firkateynlerinin ktas limana gire-
miyerek engine aldlarsa da bunlardan Arap Mustafa Kapudann svar
olduu ikiyz altm drt mevcutlu Falihayr firkateyninin direkleri k
rldndan manevra yapamyarak rzgr ve dalgalara tbi olarak Reit
boaz sahiline derek paralandn 29 - C. - 1237 Mehmet Ali Paa
rapor ediyordu nihayet Mehmet Ali Paann hazrl tamamland 33 kta
Islm ve 12 kta Frenk sefineleri kiralanarak 11 nefer blkbalarn
 32
komutasndaki drtbin drtyz gzide asker gemilere bindirildi 20 kt'a
Msr 18 kta Cezayir, Tunus ve Trablus gemileri himayesinde olarak
' 1822~ Iskenderiyeden Ciride yol verdiler. Mehmet
Ali Paa frtnada zayi olan Cezayirlilerin kt'a gemisine mukabil
kendi gemilerinden 3 ktasn ve Tunusluya dahi 1 kta gemi vermei
ihmal etmemiti. Bu filoya 4 kta harp gemisi ile emeli Halil Bey
komuta ediyordu harp ve ticaret gemilerinin mecmuu 104 ktaya bali
olmutu.
Bu filo yolda frtnaya tutularak dald Haan Paa ile filonun ko
mutan bulunan Halil Beyin svar olduu firkateyn, iki kta korvet ve
kta ocak sefineleri, beraberlerinde 9 nakliye gemisi olduu halde
21 - Ramaxan_- 1237 Suda limanna girdiler Tunus filosu komutan
11 - H aziran - 1822
Mustafa Bey Rodosa gelerek rzgrla bu civara srklenmi nakliyeleri
himaye ederek Sudaya gtrd dalan gemilerin toplanmas 35 gn
sonra tamam oldu Haan Paa; gemi toplarnn himayesi altnda Msr
askerini karaya kard; 15,000 si tarafndan muhasara edilmekte olan
Hanyay kurtard. Kisamo, Seline nahiyelerinin derbent olan yerlerine
istihkmlar yaparak Kranbosay dahi muhasaradan kurtard. Hanya valisi
Ltfullah Paa ile birlikte hareket ederek Resmo kalesinde muhasara
edilmi olan Resmo muhafz Haim Osman Paay kurtardktan sonra
erif Mehmet Paa tarafndan mdafaa edilmekte olan Kandiye muha
sarasn da kaldrtt. Bylece Trk kuvvetleri biribirlerile irtibat hsl
ettiler; fakat Trk kuvvetlerinin mecmuu 10,000 den fazla olmad halde
silerin mecmuu ellibin raddesinde idi; bunlarn krkbin kadar silhl
ise de Trk ordusunda Taun hastal zuhr ettii cihetle hastalanan ve
ehit olanlarn miktar oaldndan yeniden takviyeye muhta idiler.
Taun hastalndan lenler arasnda Haan Paa da bulunuyordu.
Msr Valisi Mehmet Ali Paa Ciride yeni bir komutan ile birlikte
mhim takviye kt'alar gndermee karar verdi ^ ^ T E y * r ^ 2 ^ ^ " te
Hseyin Bey tayin edildi o devrin tbiri vehile Sereme nvann ta
yan kahraman Hseyin Bey Istanbuldaki Msr Kapu kethdas Necip
Efendiye gnderdii tarihli mektubunda Msrdan se
lmetle Kandiyeye muvasalat ederek dalk yerlerde harekt yapmak
iin katr tedarik ettikten sonra Giritte bulunan dier kuvvetleri de
beraberine alarak Resmo civarndaki Ayavasil mevkiine gittiini orada
mstahkem bir ordugh kurarak kethdasnn komutasna verdikten sonra
kendisi bir miktar kuvvetle Hanyaya giderek bu mevkii muhasaradan
kurtardktan sonra tekrar Ayavasil ordughna geldiini ve kendi bu
harekt icra ederken siler, Ayavasil ordughna hcum etmiler ise de
 33
byk zayiat verdirilerek bu hcumun tardedildii gibi; bizzat Hseyin
Beyin komutasndaki seyyar kol ile Milopatamo civarndan dolaarak
kar gelen silerden yz l ve ikibin esir alarak ondokuz gn zar
fnda tekrar Ayavasil ordughna geldiini haber veriyor bundan sonra
k mevsimi yaklamakta olduundan vakit kaybetmeden sfakya zerine
hareket edeceini ordughn da Milopatamo kasabasna nakledeceini
bildirmektedir.
Hseyin Bey verdii raporda syledii gibi k mevsiminin Mlopa-
tamo ordughnda geirdikten sonra 1824 lkbaharnda tekrar harekta
geti silerin mukavemetini krdktan sonra Isfakyay zaptetti. Isfakyann
yirmidrt evi ile aman dilemee mecbur oldu bylece Girit isyan niha
yet buldu. Bu harekt esnasnda ekiyadan len 800 kiinin kulaklar
o devrin deti mucibince Mehmet Ali Paaya gnderildi. Hseyin Bey
Girit sileri civar adalardaki korsanlardan yardm aldn gz nne
alarak Kerpe ve Kaot silerine de hcum etmek iin Mehmet Ali Pa
adan msaade istedi.

K a o t a d a s n a lflc u m :
Rodostan Girit adasna doru uzanmakta olan Kerpe (Karpatos),
Kaot ( Kakso) adalar, sahillerinin sarpl dolaysile Hidra adasna
benzer. Sen Jan valiyeleri Maltaya yerletikten sonra da bu adalar
kylarna gelip, Kaotun yksek tepelerine gzc koyarak lskenderi-
yeden Rodosa gelmekte veya gitmekte olan Trk gemilerini gzetler
frsat bulduka hcum ederlerdi. Kaot adasna yerleen zbandutlar
Suriye, Karaman ve Msr kylarna hcumlar yaparak Trk ve Arapla-
ra ok zarar yapyorlard. Kaotlular Hidra, Speya ve psara filolar
ile ibirlii yapmyor, yalnz para kazanmak iin alyorlard. Zengin
avlarla beslenen bu adann ahalisi yedibine km, limanlarnda onbe
Brik ile daha kk krk gemi toplanmt. Kaotlular Yalnz Trk ve
Msr gemilerine deil, frsat bulduklar zaman her bayraa hcum eder
lerdi. Ele geirdikleri gemilerdeki mrettebat ve yolcuyu tamamile mah
vederek vakann canl ahidini brakmamak detleri idi.
Mehmet Ali Paa Msr kuvvetlerini denize karmadan nce Isken
deriye - Rodos yolunu tehdit eden Ka,ot ve Kerpe adalanna bir hcum
tertip etti. firkateyn 10 Korvet smail Cbraltann komutas altmda

ha[eketue.,,ler- 16 k" '* "kHy- gemisine bindiHU

m, olan 1700 p.yade asken Huseym Beyin komutas, altmda idi. 1 9 .
Haziran - 1824 geces> karanlktan istifade edilerek Kaot adasnn Girit
cephesine asker karld. Msr gemilerinden karlan Arnavutlar byk
bir eviklikle dan tepesindeki drt ky evirdiler. Kaot zbandutlar
mukavemet edemediler. Silh tayan erkekler ldrld. 2000 miktarn
daki ocuklar ve kadnlar Iskenderiyeye getirilerek esir pazarnda sa-
Navarin muharebesi : 3
tld. Hseyin Beyin kendi adalarna da hcum edeceini anlyan Kerpe
ahalisi aman dileyerek itaat altna girdiler.
Hseyin Bey Kerpe ve Kaot adalar iini bitirdiini bildiren Meh
met Ali Paann raporunda drtyz Girit ve drtyz Kaottan olmak
zere sekizyz ift si kula gnderilmi olduunu bildirmektedir.
brahim Paa Mora vali ve komutanln zerine aldktan sonra kah
raman Hseyin Bey ile maiyetindeki kuvvetlerinin mhim miktarn Mo
raya celbederek orada da mhim hizmetler ifa ettii ileride grlecektir.

K b r s a d a s n d a :
Kbrs adasndaki Yunanllarda isyana itirak iin tertibat almlard
I c c *))/:
Kbrs muhasl Mehmet Aann - -
~ *ar*hli raporunda casus
lar vastasile Da kazasndan Dimitri nam Gavurun tefevvh eyledii
kelm hiyanet encamna binaen mersumu ahiz ve girift ile ihzar eyle
mi istintak olundukta paskalya gecesi saat altda Lefkoadan top atl
d gibi cmle reaya silhlanup Lefkoay basp bir nefer ehli slm
brakmamak ve beher nefer slm yedi nefer ve mukabil olamaz ise on
nefer reaya oldun deyu Bapeskaposun neretmi olduu mektubu pa-
pas kilisede okurken ben iittim deyu takrir etmi ve bundan evvel
ahiz ve hapis edilerek tazyik edilmekte olan Yanaki olu Mihailin ifa
deleri ve ihanet melanetleri teakkup etmi onalt neferin katil ve idam
edilmi olduunu bildirmekte Kbrs kalelerinin cepane ve askerini ta
mamlamak iin Sayda valisi ile muhabere ettiini bildirmektedir. Sayda
valisi drtbin askerle iki top gnderdii gibi hiyaneti meydana kan
Kbrs Bapeskaposu Kiryanos ile nefer metrepolit idam edildi. Kb
rs muhasrlar ok uyank davranmakta devam ettiler.
tarihli bir raporda Baf kalesi palanka ncvinden birey olmakla sahilde
olduundan etrafna hendek alnarak tabya bina olunmu ve Limeson
kalesi kasabasnn dahi etrafna kezalik hendek ve tabyalar ina edildii
gibi Tuzla kasabasnn slm mahallesine bir kt'a tabya ina edilerek
bundan akdem Baf pighnda kazaya urayan Yldz firkateyninin onbe
kt'a top ve cepanesi denizden karlarak mezkr tabyalara konuldu
u bildirilmektedir.

B o a / n a d a la r n d a :
Yunanllarn isyan yalnz Girit ve Kbrsa deil btn Ege denizi
adalarna sirayet etmiti. Hatt Boazn adalarndan mroz ve Sema-
direk bile silerle birlik olmutu. anakkale boaz muhafz Mehmet
Paa tarihli raporunda yz Tuvana asker ile mroz
adasna karlarak pusu kurulduunu ikier direkli iki zbandut gemisi
Y unan isyan 1621
 35
geldiinde bunlar zerine baskn yaparak yedi sekiz saat uratktan
sonra teknelerin ikisini de zapt ve dokuz esir alarak dierlerinin ld
rldn bildirmektedir.
Mehmet Paa, bundan sonra Semadirek adasna bin askerle keth
dasn yollad ahalisi zbandutlarla birlik olarak itaat etmediklerinden
zerlerine hcum ile yirmi otuz kii ldrldkten sonra dierleri sarp
dalara iltica ettiini bildirmektedir. Izbandutlardan yardm gremiyen
Semadirek adas ahalisi nihayet itaat etmee mecbur oldular.
Yunan korsanlar Anadolu kylarndaki kylere de hcumdan e
kinmiyorlard. Kuadas muhafz llyas Beyin tarih,i
raporunda Kuadasma krk mil mesafede Kanljada nam mahalde metris
ler yaparak tahkim etmi olan zbandutlar civar kylere hcum ve bas
knlar yaparak ok zarar vermekte olduklarndan karadan kfi miktarda
er ile denizden iki pireme gndererek Kanl adadaki zbandutlara bas
kn yaparak saat arptktan sonra zbandut kayklarndan birini
zapt dierini batrarak esir edilmi olan Islm kylleri ve hayvanlar
ellerinden kurtarlm Kanlada bu suretle temizlenmitir.
Sakz muhafz Yusuf Paa da ^ ( TerinT 1826 *ar*hli raporunda
eme yakasnda Alaat civarnda Mersin adas nam mahalde zbandut
lardan Sisaml Rika olu Kostantini onbeer ift krekli iki premesile
bir taratasna baskn yaparak mezkr akiyi ortadan kaldrdn bil
dirmektedir.
Yunanl zbandutlar bu gibi basknlara uramakla beraber tecavz
lerine devam etmekten vazgemediler ellerine geen her frsattan isti
fade ile Tk gemilerine ve Trk kyllerine hcuma devam ettiler. Bu
na dair Baveklet arivinde daha birok rapor var ise de bu bahsi
daha fazla uzatmamak iin tafsilinden vazgeildi.

M o ra s u la r n d a s
Iskenderiyeden asker getirmi olan filo Ciride kacak kuvveti b-
raktkdan sonra Rodosa giderek Sakzdan gelecek Trk donanmasile
birleecekti.
Derya Kapudan vekili Muhtar Bey Temmuz 1822 sonlarna doru
filo ile Rodos sularna gitti. Msr filosu ile birletikten sonra 4 - eyllde
Patrasa giderek Kara Mehmet Paann komutasna girdi. Yeni Derya
kapudan Kara Mehmet Paa donanmann komutasn ele aldktan sonra
20 - eyllde Nopliye krfezi azna geldi. Beraberinde Avusturya band
ral bir erzak gemisi bulunuyordu, Morallar tarafndan karadan muha
sara edilen Nopliyeyi deniz tarafndan da Hidral zbandut gemileri ab
luka etmi bulunuyorlard. Hidrallar, Tk filosunun Nopliyeye erzak
vermesine mni olmak iin her zaman yaptklar gibi ate gemilerile h-
 36
cum ettiler. Bir Cezayir firkateyni tarafndan rampa edilen Hidral bir
brik te gemisine ate vermiti. Yelken zerinde bulunan Trk filosu bu
hcumlar defetti; fakat Sakz vakas btn mrettebatn olduu gibi
Kara Mehmet Paann da cesaretini krmt. Nopliye krfezine girerek
beraberinde getirdii Avusturya bandral erzak gemisini Nopliye ka
lesine gtremedi. Krfezin aznda seyrederek bu geminin krfeze
girmesini bekledi. Fakat Tolon adacnn altnda beklemekte olan iki
Hidra briki bu erzak gemisini zaptettiklerinden Nopliye kalesi muhafz
lar alktan kurtarlamad. Kara Mehmet Paa cenuba doru seyrede
rek Suda limanna girdi. Bir mddet burada kaldktan sonra anakka-
leye yol verdi. 10 - lkinciterin - 1822 de Beie limannda bulunuyordu.
Kanarisin komutasndaki'zbandut filosu burada da Trk filosu zerine
ate gemilerile hcumlar yapt. Her nekadar gemi zayi edilmedise de
Kara Mehmet Paann cesareti btn btn krld. Birinciknun 1822 de
Trk filosu Marmaraya girdi. Kifayetsizlii anlalan Kara Mehmet Paa
azledildi.

T e p e d e le n li ld r ld k t e n s o n ra :
ubat - 1820 de katilin stanbul sokaklarnda smail Beye hcumla
balyan, ( II. Mahmut) u bir kukla gibi oynatan Musahip Halet Efendi
nin oynad rolle si iln edilen Tepedelenli Ali Paann zerine me
mur olan smail Paann kifayetsizlii anlalnca Mora Valisi Hurit
Paa Yanyay muhasara eden ordunun bana gemiti. Mart - 1821 den-
beri Yanyay muhasara eden Hurit Paa Arnavutlarn hiyaneti zerine
Yanya kalesini zaptetmi, gln iindeki hisara ekilmi olan Tepede
lenli burada mdafaaya devam etmiti. Hurit Paa Birinciknun 1821 de
bu adaya da gemeye muvaffak oldu. Hisarn bir kulesine snan Tepe
delenli Ali Paa kendisini ve hzinesini havaya uurmak iin barut mah
zenine ate vermekten baka bir are bulamyordu. Hurit Paa hileye
mracaat etti; sahte bir fermanla Kse Mehmet Paay yollad. Affedil
diini bildirdi; Ali Paa buna inanarak Kse Mehmet Paa ile mer
Viriyoniyi yanna kabul etti. Fakat sahte af ferman okunurken ld
rld. Artk Yanyay muhasara eden Hurit Paa ordusu serbest kal
mt. Moraya hcum sras gelmiti. Hurit Paa yirmibe bin kiilik
bir kuvvetle Ezedine geldi. Kendisi burada kalarak Dramal Mahmut
Paay bebin Trk askerile Korentten geerek Anapoli zerine yolla
d. (17 - Temmuz - 1822) Mekkresiz ve cepanesi noksan olan bu kuvvet
Korent berzahn geti. Berbat boaz mevkiinde Yunan ihtillcilerile
arparak byk zayiat mukabilinde Anapoliye geldi (24 - temmuz). Ka
lenin komutanl Mahmut Paaya verildi. gnlk muhasaradan sonra
Argos dahi zaptedildi. Mahmut Paa Korent zerine ekilmek zere
tekrar Berbat boazdan gemek istedii zaman Niketa ve lpsilanti ko-
Mehmet Hsrev Paa
 37
mutalarndaki Morallann hcumuna urad. Trk kuvveti panie urad.
<8 - Austos - 1822). G halle Korente geldiler. Bylece Tripolieyi kur
tarmak mitleri kayboldu. Tesalya Yeniehrinde bulunan Hurit Paa
(19-Ikinciterin- 1822) de ld. Mahmut Paa da 8 - Birinciknun-1822 de
Korentte ld.
Ne karadan nede denizden erzak alamyan Nopliye mdafileri (12-
Birinciknun - 1822 ) de tabiaten mstahkem olan Palamidi tepelerini bo
altarak Nopliye ehrine ekildiler. Manyot askerlerine komuta eden
Kolo Kotroni, Nopliye komutan Mahmut Paaya msait artlarla ehrin
teslimini teklif etti. Hidra adasndaki Ingiliz firkateynine komuta eden
Ingiliz subay Hamilton, Nopliye liman nne geldi. Teslim artlar mu
cibince Kuadasna gnderilecek Trklerin tanmasn kendi zerine
ald. Ingiliz gemisine binen drtyz elli Trk, 13 - Ikinciknun - 1823 de
Izmire karld. Muhasara esnasnda alktan zayf ve hasta dm olan
otuzyedi kii yolculuk esnasnda lmlerdi.

Hn.srev P a a n n 1823 s e fe ri :
Yanya dtkten biraz sonra Sadrazam Salih Paa azil ile Gelibo
luya srld. imdiye kadar ( II. Mahmut ) u tesiri altnda bulunduran ve
Tepedelenli vakasna sebep olan Halet Efendi de Konyaya srgn edil
dikten sonra ldrld. Sadrazam nasbedilen Aptullah Paa bu mev
kide ancak drt ay bulunabildi. Yapt ilerin en mhimmi derya kapu-
d an lna Hsrev Paann geirilmesi idi. ( 5- Ikinciknun - 1823) te Silh
tar Ali Bey sadrazam nasbedildi. Bu zat ta on ay sonra azledilerek
Akdeniz boaz muhafz Galip Paa sadrazam nasbedildi.
Dramal Mahmut Paann lm zerine yerine geen Erip Ahmet
Paa da dizanteriden lmt. Onun yerine Kasapba Haan Paa Mora
Seraskeri nasbedildi. Fakat Haan Paa maiyetini Korentte brakarak
Yusuf Paann gnderdii korvetle Patrasa geldi. Bunun zerine Yusuf
Paa bu zat azil ve hapis ile eldeki deniz vastalarilc be alt sefer
yaptrarak Korentte toplanm olan yedibin kiiyi Patrasa tatt.

H s r e v M e h m e t P aa :
nc Selimin zamannda derya kapudanl etmi olan kk
Hseyin Paann himaye ederek yetitirdii Hsrev Mehmet Paa, kk
Hseyin Paa gibi grc klelerindendr. Kk Hseyin Paa ngiliz
lerle birlikte Msr kurtarmaa gittii zaman kethdas Hsrev Paay da
beraber gtrmt. Franszlar Msrdan karldktan sonra Hsrev Paa
Msr Valisi tayin edildi. Fakat Kavalal Mehmet Ali Paann intrikalar
yznden Msrdan ayrlmaa mecbur oldu Istanbula gelerek muhtelif
hizmetlerde bulundu. Kocaeli mutasarrf iken Varnaya yardm gtr
mee muvaffak olduundan dolay kapudan. derya tayin edildi. Fakat
bir mddet sonra bu vazifeden ayrld.
 38
Yunan istikll harbi esnasnda Kara Mehmet Paa Anapoliye imdat
gtrmek iini beceremediinden dolay azledilince Derya kaptanlna
Mehmet Hsrev Paa tayin edildi ( 1822 yl ) son gnlerinde yaplan
bu tayin esnasnda Bostancbalktan yetimi olan Abdullah Paa Sad
razam bulunuyordu. Hsrev Paa 1827 Mart ayna kadar drt yl do
nanmay idare etti birok defalar Yunan filolarile muharebe etti lpsa-
raya hcum ile Yunanllarn bu kuvvetli hareket noktas zapt ve tah
rip edildi Misolongi muhasaras esnasnda kymetli yardmlarda bulundu
donanma mrettebatnn yetitirilmesine ok hizmet etti fakat Misolongi
muhasaras esnasnda brahim Paa ile aras ald II. Mahmut, Meh
met Ali Paann yardmna iddetle muhta olduundan Hsrev Paay
Anadolu eyaleti Valisi izzet Mehmet Paa ile vazifelerini becayi ettirdi
Hsrev Paay bir mddet sonra Seraskerlik mevkiinde gryoruz bu
vazifede 1830 dan 1835 ylna kadar kald. Mareal Moltekenin Trki-
yeye hizmetinde bulunduu zaman yazd ark mektuplar adl eserde
Hsrev Paay yle tasvir etmektedir :
( Mehmet Hsrev Paa Padiahtan sonra Trkiyenin en iktidar sa
hibi bir zatdr kaviyen zanederim ki; dnyada teekkl onun vcud
teekklne benzer bir insan daha yoktur gen bir adamn faaliyetini,
beaetini muhafaza etmi seksen yanda bir ihtiyar tasavvur ediniz ki;
sakal kar gibi beyaz, burnu byk ve mukavves, gzleri kk, fakat
son derece cevval olsun. Kulaklarna kadar geen krmz fesi ise b
yk ban ve krmz yzn hi gzelletirmemektedir vcud ise k
k ve geni bacaklar ksa ve mnhandir giydii kostm zerinde hi
bir iaret olmyan bir beyaz caket ve geni bir pantalondan ibarettir
en evvel Avrupa usulnce talim grm asker tekiline muvaffak olan
ve niforma giyen Hsrev Paadr bunun iindir ki; slahat taraftarla
rnn balcalarndan maduttur). Bu esere konulan Hsrev Mehmet Paa
nn renkli resmi stanbul Bayazit nklp mzesinde bulunan minyat
rnden alnmtr bu minyatr Selim Nzhet Beyin Trk Ta basmacl
adl eserine konulmutur.
Kaptanderya olduu zaman ok iyi tedbirler ald. Yunan briklerile
karlamak iin kalyonlara lzum grmedi. Firkateyn, korvet ve brik
gibi hafif gemiler hazrlatt. Yeni inaatla donanmay kuvvetlendirmee
alt. Istanbulda bir kalyon, firkateyn, korvet, Trabzonda drt
korvet tezgha konuldu; bu gemiler 1824 ve 1825 yllarnda hizmete
gireceklerdi. 27- Birinciknun- 1823 te stanbul tersanesinde ikinci ha
vuzun inasna baland ki; birincisi yirmialt yl nce Kk Hseyin
Paa tarafndan meydana getirilmiti. Hsrev Paa personale de ehem
miyet verdi. Bahriye mektebini slaha alt. Tersane meydannda tam
armal bir sabit kalyon yaptrarak acemi askerin iptida talim ve ter
biyesine tahsis etti. O niki bin kalyoncu yazarak donanmann perso-
 T a r ih k r d u n a n dine
Jsbn gsterir

eboht

Patras.
'stice

ol ie o
3 Ttfriniev* 1821
1621 \

JSAjujtoa IS2!
N a v a r in
filoJor
Meneke
SAju*t+* /<
 39
nalini tamamlamaa gayret etti; Patrona Seyyit Ali Bey Kalyonlar na
zr nasbedilerek tersanede vazife ald. Riyale Hseyin Bey Patrona
nasbedildi. Kalyon komutanlarndan engelolu Tahir Bey Riyale
nasbedildi.
Hsrev Paa 12-Mays-1823 te Istanbuldan hareket etti. Bir mddet
anakkalede bekledikten sonra 21 -maysta bir kalyon, yirmi firkateyn,
dierleri korvet olmak zere krkdrt gemi ile Bozcaadaya giderek
imali Afrika ocaklar gemilerile birleti. 2 - Haziran -1823 te Midilli su
larna geldii zaman Fransz filosu komutan ile grt. eme lima
nnda beklemekte olan gnll askeri almak iin garp ocaklar gemi
lerile bir miktar korveti Riyale Beyin komutasna vererek gnderdi.
Bu suretle bin gnll gemilere alnd. Bu esnada Hsrev Paa do
nanma ile daima yelken zerinde bulunuyordu.
Yunanllar tarafndan muhasara altnda bulunan Eribozun Kzl-
hisar kalesi ahalisi dananmadan yardm istediler. Hsrev Paa gerek
Kzlhisarn gerekse Eribozun imdadna koarak muhasaray kaldrd.
Kfi miktarda erzak vererek alk tehlikesini defettikten baka lgnl
Sleyman ve Abdurrahman kapudan komutalarnda iki kta havan ge
misini Eriboz muhafazasna memur ettikten sonra denize ald. am
lca adas geildikten sonra uha adas hizasna vard; Girit adasna
gnderilen erzak ve cepaneyi Riyale Beyin komutasna verdii garp
ocaklar gemileri ve bir miktar korvetlerle yollad. Geri kalan gemilerle
yoluna devam ederek Koron kalesi nne geldi. Koron kalesinin mu
hafzlar zahireye ihtiyalar olmayp bir kumbarac ustas istiyorlard.
Modon kalesi nne geldiklerinde donanma orsa alabanda eylenirken
Hsrev Paa forsunu ektii firkateyn ile bir saat kadar limanda demir-
liyerek muhafz Haan Paa ile grt. Bir senelik zahiresi olan Mo
don mdafileri de bir sahra topu ile Modonda ina ettikleri bir firkate
iin alt ve edevattan baka birey istemediler. Buradan Patrasa yol
verildi. 21 - Haziran - 1823 te Patrasda bulunuyorlard. Muhasara altnda
bulunan Grdos yani Korent kalesine erzak gtrmek zere birka
gemi yollad. [20].
Hsrev Paa Patrasa geldii zaman buradaki asker ve komutanlarn
aciz ve ihtilf iinde olduklarn grd. Yusuf Paa asker toplamak
bahanesile Prevezeye gitmi. Hurit Paa, Mahmut ve Erip Paalann
vefat ile hmisiz kalm olan asker ulfe kavgas ederek Ali Paay
hapsetmilerdi. Servet sahibi olan Haan Paa, kendi kesesinden on
para sarfetmek fikrinde deildi. Hsrev Paa gayret ederek askeri itaat
altna almaa alt. Bir yllk erzaklarn verdi, fakat donanmann mev
cudiyetinden istifade ederek Morada asker harekt icra edecek ne bir
komutan ve ne de bir kuvvet yoktu. Grdosa gnderilen yardm kuv
vetleri ve erza muhasaray yarp kaleye sokmak imkn da buluna
( 2 0 ) Bu raporlarn birer suretleri kitabn sonundadr.
 40
mamt. Hsrev Paa iki aydan fazla kalarak Yusuf Paa ile grt.
emeli Halil Beyin komutasna verdii ondrt kta gemiyi Lepanto
krfezinin muhafazasna memur ettikten sonra Ege denizine yol verdi.
Hsrev Paann fikri amlca, Eriboz Ipsara ve Bblce adalar civa
rnda dolaarak bu adalardan mmkn olann vurmak idi. [ 21, 22 ]
Hsrev Paa Patrasta bulunduu esnada Riyale Beyin komutasna bir
ka gemi vererek Misolongi sahillerinde baz kyleri vurdurmu ve bir
ka zbandut gemisi zaptetmiti. Franszlar gibi Yunanllar himaye et
mekte olan Ingilizlerin Korfo Valisi Vezanta komutan ile bir Ingiliz
amirali bir kt'a kalyon alt kta firkateyn ve korvetten mteekkil filo
ile gelerek Hsrev Paa ile grmt. Zaptedilen Yunan gemilerinin
Ingiliz himayesinde olan Yedi adalara 'ait olduunu ve serbest brakl
masn rica etmilerdi. Hsrev Paa bu adalara mensup Yunanl kayk
larn bu sahillere gidip gelmemesi artile meseleyi Ingilizlerin arzusuna
muvafk ekilde halletti. [23]
Bu yl Msr filosu Rodos adasna uradktan sonra Giritteki Haan
Paa kuvvetlerine imdat getirmi ve Kaot adasna asker kararak
zbandutlara mhim darbalar vurmutu. Haan Paa bu imdat kuvvet
lerini aldktan sonra Lait, Yerapetra civarlarndaki silerle muharebe
ederek dmana ikibin yzelli l verdirmi ve Giridi itaat altna
almt. Fakat Msrdan gelen askerle adaya Veba hastal sirayet etmi
olduundan. Haan Paa da bu hastalktan ld.
Ege denizini serbest bulan zbandutlar Ipsara adasnda toplandlar;
yzyirmi tekneden teekkl eden zbandut filosu Midilli karsndaki
Anadolu sahiline geldiler. Karaya bin kii dkerek andarl, Gzel-
hisar ve Ayvalk kasabalarn yaktklar. Midilli adasna da asker kararak
yamaclk yaptlar. Birka aydanberi kasalar boalm olan Hidra ve
lpsaral zbandutlar yaptklar yamalarn haslat ile geiniyorlard. z
bandutlardan ziyade Mora yarmadasndaki kaleleri ele geiren Morali
komutanlarn eline para geiyordu. Bunun iin ( Kolo Kotroni ) daha
ziyade szn dinletiyor, kendini komutan nasbettiriyordu.

H s r e v P aa Ege d e n iz in d e :
Hsrev Paa Patrastan dnte Salahor, Agribos ve Bllce taraf
larna, Eskirosa asker ihracile vurmak fikrinde idi; fakat zbandutlarn
Midilli ve Bergama sahillerini tahrip ve yama etmeleri zerine Midilliye
geldi. Izbandutlan aldatmak maksadile gerek Midilliden gerekse zmir-
den gelmi olan Nemse ve Fransa Konsoloslar ile grt esnada
anakkaleye gideceinden bahsettii gibi Midilliden hareket ettikten
sonra Limniye uryarak bir gece burada kald. Sonra Eskiros, Ekepolos
ve Ikatos civarlarn dolaarak bir kta Yunan gemisi zaptetti.
f21,22,23] Bu raporlarn birer suretleri k ita b n sonundadr.
 41
Bu esnada tesadf ettii bir Fransz gemisinden krksekiz tekneden
teekkl eden psaral zbandutlarn Midilliye doru seyrettiklerini
rendi. Midilliye urayarak Baba kalesine geldikte zbandutlarn
Bozcaadaya doru seyrettiklerini rendi. Pelerini takip ile Aynaros
istikametinde ilerledii esnada zbandut filosunu yakalad. Yunanllar
Trk filosunu grnce iki ksma ayrldlar; Riyale Hseyin Bey yedi
kta gemi ile onbe zbandut gemisi zerine hcum ile top atei at.
ki kta zbandut gemisi batrld. Hcum eden bir ate gemisi zarar
vermeden yand; be alt kta zbandut gemisinin dahi armalar budand.
Izbandutlar ikinci bir ate gemisi daha tututurdularsa da, bu da zarar
vermeden yand. Riyale Bey bu frkay takip ile Kaot adasna doru
ilerledi.
Hsrev Paa dier zbandut frkasn takip ile Aynarosa doru sey
retti. Bir zbandut gemisine yaklald esnada mrettebat tekneyi
ateliyerek sandal ile kap kurtuldular. Sahile doru kaan zbandut
filosundan be kk tekne zerine Ahmet Beyin komutasndaki firka
teyn gnderildi; Tarata tbir edilen bu teknelerden bir tanesi zaptedil-
di. Dierleri mrettebat tarafndan yakld. Bu esnada rzgr kmilen
dm olduundan, ok yrk olan zbandut tekneleri gece karanlnda
muharebe sahasndan uzaklap gittii halde, Trk filosundaki firka
teynler tarafndan takip edilemedi. Hsrev Paa, lpsara sularnda birka
gn dolatktan sonra Midilliye avdet etti; birinciterin sonlarnda
boazdan ieri girerek Istanbula geldi [24]

[24] Bu raporun bir aureti k ita b n sanundadr.

 IV.

1240 Yl hareketleri

brahim Paann Komutanl - psara adasna hcum - Miyaolisin

psaraya hcumu - Sisam zerine hareket - kinci Bodrum muharebesi -
10 - Eyll - 1824 - brahim Paa Suda limannda.

b r a h im P a a n n k o m u t a n l t
Hsrev Paa 1823 ylnda donanma ile Patrasa gittii halde orada
toplanan paalar bir i yapmaa muvaffak olamadlar. Ne Yusuf Paa
ne de Ikodra Valisi Mustafa Paa Moraya geerek sileri itaate mec
bur etmek iin bir harekette bulunamadlar. Buna kar biribirleri aley
hinde entrikalar dndrmee altlar. Gerek Kega gerekse Toska Ar
navutlar yalnz para iin alyorlard.
Paalar ise bu kuvvetten istifade edemiyorlard.
Mora isyann bastrmak iin Msr Valisi Mehmet Ali Paann kuvvet
lerinden istifade etmekten baka are yoktu. Bu are daha evvel de
dnlmt; fakat padiahn en nfuzlu adam olan Halet Efendi bu
na mni olmutu. Bu defa Halet Efendi ortadan kalkt iin Sadrazam
Galip Paann tavsiyesile Msr Kapu kethdas ve Baruthaneler Nazn
Necip Efendi Msra gnderilerek Mehmet Ali Paa ile grt. Mehmet
Ali Paa olu brahim Paaya Derya kaptanl ile Mora Valilii veril
mek artile bu ii zerine alacan bildirdi. Derya kaptanlnn brahim
Paaya verilmesinde mahzur grld. Yalnz Mora valilii verildi; Msr
filosunu kuvvetlendirmek iin Istanbuldan firkateyn, firkate ve
glet ile lstanbulda bulunmakta olan Tunus filosundan iki firkateyn,
iki brik ve korvet olmak zere on kta gemiden mrekkep bir filo
Patrona Hseyin Beyin komutasna verilerek brahim Paann emrinde
almak zere lskenderiyeye gnderildi. Patrasda bulunmakta olan
emeli Halil Beyin komutasndaki on kta gemi de brahim Paann
emrine terkedildi. Mehmet Ali Paa Moraya sevkedecei deniz ve ka
ra kuvvetlerinin komutanln brahim Paaya verdi. Bu srada Vidin
Valisi bulunan Reit Mehmet Paaya da Rumeli Seraskerlii verildi.
Rumeli Seraskeri tayin edilen Reit Mehmet Paa, mer Viriyon
Paann komutasnda onbin Toska gnlls ile birlikte krkbin kii
ye ykselen ordunun bana geerek orta Yunanistan zaptedecekti.
 43
Msrl brahim Paa ise otuzbin kiilik Msr ordusu ile Moraya karak
yarmaday igal edecekti. Donanmaya den vazife ise psara adasn
vurduktan sonra, Msr donanmas ile birleerek Hidra ve Speya adasna
hcum etmekti. Izbandut adalarnn zaptndan sonra filolar takip ve
mahvedilecek; Moraya ihra edilecek ordunun karaya karlmasnda ve
sahil kalelerinin muhasarasnda ordu ile elbirlii edecekti. Yunanistan ile
Mora sahilleri sk bir abluka altna alnacak; Yunanistan ve Moradaki
ordularmzn iaesini temin iin Msr ile Mora arasndaki denizyollar
muhafaza edilecekti.

p sara ad asna h c u m t

Hsrev Paa, 20 - Nisan - 1824 te yetmidrt toplu bir kalyon, bir

kapak, be firkateyn, krkbe korvet, brik, glet ve saireden mrekkep
bir filo ile Istanbuldan hareket etti. Yenieri ortalarndan bin Dal
kl denilen fedai de gemilere alnmt. Boazdan ktktan sonra lski-
yatos adasna doru seyrederek Eriboz adasnn cenubundaki Kzlhisar
nne geldi. Yunanllar Kzlhisar kalesini ele geirmek iin ok ura
makta idiler. Eriboz muhafz mer Paa bu kaleyi kurtarmak iin iki
defa askerle imdada komu fakat mer Paa ekildikten sonra siler
yine kaleyi muhasara altna almlard. Bu defa da donanmann yardm
ile siler defedildi; kaleye cepane ve erzak verildi, bu hareketten son
ra Hsrev Paa Selanie urayarak Palasl smail Paa komutasndaki
bin Arnavut askerini gemilere alarak Midilli adasndaki Sr lima
nna yol verdi.
Sakz adasnn bat tarafnda kk bir ada olan psara sekizbin
gemici ile yzelli gemi karacak kudrette idi; Sakz adasndan ve Ay
valk kasabasndan kaanlar da Ipsaraya geldiklerinde ahalisi otuzbine
ykselmiti. Drt mil uzunlukta bir kaya paras olan Ipsarann ekseri
yerleri yanalmaz bir halde idi. imalde Kanalo pljnn bulunduu bir
koy, cenupta Paleo Kastro burnu ile Sent Jorciyos burunlar arasnda k
k bir krfez bulunuyordu. psara kasabas Paleo Kastro yarmadas ze
rinde idi. Bu yarmadann nihayetindeki sarp tepe zerinde topla tehiz
edilmi San Nikola kalesi vard. Karaya klabilecek noktalar topla m
dafaa altna alnmt. htill hareketleri balamadan cenup limannda
bir tersane inasna balanm ise de, tamamlanamamt. Fakat mevcut
gemi tezghlan ihtill donanmasn tamire kfi idi. Cenup rzgrlarna
tamamen ak olan limana bir mendirek yaplarak sert havalara kar
emniyet temin edilmiti. psara adas Haci Vangel, Anagonot, Apostol,
Yuvanidis ve Ortodoks bir Arnavut olan ( Kotas ) adlarnda be reis
tarafndan idare ediliyordu.
27 - Haziran - 1824 te Riyale Tahir Bey oniki gemiden mrekkep
bir kuvvetle ipsara sularnda keif yapt. Sahil bataryalarndan alan
 44
atee cevap vermiyerek guruptan sonra uzaklat. 2 - temmuz sabah
Trk donanmas hafif bir rzgr ile Midilliden gelerek Ipsarann imali
garbisindeki buruna yaklat. kindi zeri rzgr biraz iddetlendi, nak
liye kayklar ile birlikte yz seksen tekneden teekkl eden Trk ge
mileri arasnda firkate nevinden krekli tekneler de vard, leden
sonra saat yedi raddelerinde brikler ve alupalar imal koyuna yakla
arak buradaki bataryalar zerine top atei atlar. Trk ve Yunan ba
taryalar arasnda sabaha kadar karlkl top atei devam etti.
3 - Temmuz sabah gne doarken rzgr durmu, deniz limanlk
idi. Gemilerin top ateleri arasnda Trk filosundaki krekli gemiler
koya girdiler; iki yere bir ande asker dktler. Kotas ile muavini Kara-
bel tarafndan komuta edilen Hristiyan Arnavutlar zerine Palasl
smail Paann Islm Arnavutlar hcum ederek onlar geri att. kinci
hamlede bin dal kl yenieri karaya karld. Bombardman esna
snda ikiyz Ipsaral lm, karaya karlan kuvvetlerle yaplan m
sademede beyz Ipsaral, sekizyz Yunanl ile yz yirmibe Sisaml
l dmt. imalden cenuba yryen Trk kuvvetleri kaanlarla
birlikte ehre girdiler; sokak muharebeleri yaplrken limana kaan halk
gemilere doldu. Yelken aan birka gemi kamaa alt, fakat imdi
Trk filosu da lpsara ile Anti lpsara arasndaki kanaldan geerek ka
makta olan gemiler zerine hcum ediyordu. Birka gemi kaabildi ise
de dierleri zaptedildi. Kaan gemilerden iki tanesi ira adasna sali
men varabildiler.
Karada muharebenin nc safhas balamt. Yedi yz si limana
hkim olan Paleo Kastro tepesindeki kaleye ekilmiti. Trk hcumla
rn top ateile bir mddet durduran bu kalenin brleri de Trk h
cumu tesirine maruz kald. O esnada kulelerden biri zerinde beyaz bayrak
dalgaland; kaplar birdenbire ald. Sen Nikola kalesi teslim oluyordu;
fakat tam Trk kuvvetleri kaleye girdikleri srada lmlar patlad. Trk,
Arnavut ve Yunanllar birlikte olarak enkaz altnda kaldlar. Sen Niko
la kalesine hcum edilecei esnada psarada bulunan iki Fransz harp
gemisinin komutanlar Yunanllar kurtarmak iin mdahale ettilerse de
kabul edilmedi, iris adl Fransz gemisi 5 - temmuz gn Ipsarallardan
kayalk bir sahile iltica etmi olan 156 kiiyi kurtararak gemilerine ald
lar. [1]. 4 - Temmuz - 1824 te psaradan alnan ganimetlerin defteri ya
pld, 30 brik, 16 ukuna, 64 glet ve kayk, 125 top, 9000 tfek, 1200
glle, 2300 sandk fiek. Bu ganimetleri adada brakmak doru deildi.
Hsrev Paa Tfekibas Ahmet Beyin komutasna 2000 kii vererek
psarada brakmak istiyordu, fakat mevcut askerlerden ancak 800 kii
bu ie ayrlabildi. Birka Firkate de Ahmet Beyin emrine verilerek
adada brakld. Dier tekneler ve ganimetler donanma refakatinde ola
rak Midilliye getirildi.
[1] S ta tio n de Levant, A m ira l Jrie n de La G ravier, C ilt 1.
 45
rv . 1- d / 7 - Z ilk a de - 1239 . . ....
D ery a Kapudan Husrev raa l 5 . T e m m u z - 18 24 ' ar,1*1 raporunda
( psara zerine asker ihrac iin ince donanmay tertip zere hazr
layp ilk hamlede psarann Midilli canibine nazr olan top ve tabyala
rn zaptederek mukavemet edemeyen ekiyay takip ile manastrlarn
ihrak ve dmann trampet ve bandralarn ve kesik balarn askerle
rimiz getirmektedir. Bizim askerden dahi ehit olanlar ziyadedir ) de
mektedir. Be gn sonra yazd ikinci raporda ise ( O l gn akama
kadar cenk edilerek dman her taraftan takip edilerek psara kasabas
civarnda metin ve mstahkem tabyalarna iltica edip mezkr tabya drt
tarafndan sarlp top ve tfek ile dvldkte mezkr tabyann dahi
cepaneliine ate vererek iindeki takriben 1500 kii ile birlikte mah
volmulard. Bu hdisede slm askerinden dahi ehit olanlar v ard ).
psara muharebesi esnasnda 1700 dman ls saylm 500 ekiya ile
10 kaptan esir edilmi, limanda bulunmakta olan 110 dan fazla tarata*
ikampavya ve glet ile tabyalarda bulunan 100 den fazla top ele ge
mitir. psara ahalisi ikampavya ve sandallara binerek kamaa teeb
bs ettilerse de Trk gemileri tarafndan takip edilerek ekserisi yaka
land ve esir edildi. Bu esnada devrilen sandallar v s . .. den dolay 6:
7000 kii denize dklerek bouldu.
Ipsarallara yardma gelmi olan 2000 kadar Lp Arnavudu da kl-
liyen kltan geirilmi, bylece 4,5 yldanberi devam eden psara
meselesi bir gn iinde halledilmiti. psaraya ait Hsrev Paann iki
raporu kitabn sonuna eklenmitir.
Bu tekneleri Istanbula gnderebilmek iin en aa 800 gemiciye
ihtiya vard. Hsrev Paa donanmadan ancak 300 gemici ayrabildiin
den bu teknelerden 10 ktasn anakkaleye gnderdi. Dierlerinin
gnderilebilmesi iin Istanbuldan 600 gemici istedi. ( 25, 26 ).
II. Mahmut Isparann zaptna ok memnun oldu. Sefer masrafna
sarfedilmek zere Hsrev Paaya 1000 kese ake hediye etti ( 27 ).
Hsrev Paa bir mddet daha Midillide bekliyerek Sisam zerine
hcum hazrln yapt. Midillide gemilerin suyunu tamamladktan sonra
Bozcaada ve Maarz krfezi civarnda seyrettikten sonra tekrar Midilliye
geldi. Artk Sisam zerine gidebilirdi; Sisam adasna geirilecek kuv
vetler de Kuadas ve zmir havalisinde toplanmt [ 28 ].

M iyaolisi p saray a h n cu u :
Hidra ve Speyallar, psaraya yaplan hcumu rendikleri zaman
hemen yardma komaa karar verdiler. Miyaolisin komutasnda topla
nan 60 gemi hemen yola kt. 17 - temmuz gn psara limanna h
cum ettiler. Limanda bulunmakta olan Trk firkatelerinden ikisi Anadolu
[ 25, 26, 27, 28 ] num aral raporlar k ita b n sonundadr.
 46
sahiline kat. Dierleri dman eline dmesin diye mrettebat tarafn
dan yakld. Izbandutlar karaya 3000 kii dkerek geceli ve gndzl
bir hafta uratlar. Hsrev Paa bu haberi alr almaz hemen donanma
ile psara zerine yol verdi. Trk filosunun gelmekte olduunu gren
Yunanllar hemen karadaki askerlerini gemilerine alarak katlar. Hs
rev Paa, zbandut filosunu takip ederek Andre boazna kadar ilerle
dikten sonra lpsaraya dnd. Ahmet Bey ile maiyetindeki askerleri ge
milere ald; psara tersanesinde bulunan yelken, halat, gemi demiri, ie
yarar 30 top dahi gemilere alnd. Kzaklarda kurulmu tekneler ile dier
kayk ve teknelere ate vererek tahrip ettikten sonra tekrar Midilliye
geldi ( 29, 30 ).

Sisam zerine h a re k e t

Hsrev Paa 1 1 -austosta Sisam kylarna yaklat. Kuadas kr

fezine girdi. Fakat 50 tekneden teekkl eden zbandut filosu da burada
bulunuyordu. Izbandutlar detleri zere ate gemilerile hcuma getiler.
Fakat yelken zerinde bulunan Trk filosuna bir zarar vermediler.
Amiral Jrien de la Gravier, Kanarisin kulland bir ate gemisi
nin, Hsrev Paann geen yl forsunu ektii firkateyne hcum ederek
bu firkateyni tututurup infilk ettirdiini, fakat Hsrev Paann bu defa
bir kalyonda bulunduu iin hayatnn kurtulduunu, Hidral ate ge
milerinin de bir Tunus briki ile bir Trablus korvetini yaktn kayde
derse de, Trk vesikalarnda bu hdiselere dair bir malmata tesadf
edilemedi .
Hsrev Paa Msr filosunun Rodos sularnda kendini beklediini
rendiinden, Sisam iini geri brakarak Bodrum krfezine doru yol
verdi.

k in c i H odrum m u h a re b e si 10 - Ey di - 1824 :
Mora Valisi brahim Paa, ( 19 - Temmuz - 1824 ) te Iskenderiyeden
denize ald. Muharrem Beyin komutasndaki Msr filosu ile, Patrona
Hseyin Beyin komutasndaki Trk filosu, Tunus kapudanesi Mustafa
Beyin komutasndaki Tunus filosundan baka Cezayir ve Trablusgarp
gemileri de emri altnda bulunuyordu.* brahim Paa Trk ve yabanc
bayrak eken ticaret gemilerinden kiralad 196 gemiye 30,000 asker
yklemiti. Bu askerlerden alay Cihadiye ad verilen muntazam as
kerlerden, dierleri gnlllerden tekil edilmiti [1], brahim Paa Ak-
denizi geerek Meri ( Fethiye ) limanna girdi ( 2 - austos ) Bu es-
[ 2 9 ,3 0 ] Bu raporun b ir sureti k ita b n sonundadr.

[1] Msr V alisi M ehm et A li Paa im diye kadar g n ll askerle idare ediyordu.
F akat o lu smail Paann S u d a n 'd a siler tarafnd an ldrlerek yaklm as zerine
m u n ta a m asker tenkil ederek C ihad iye adn verm iti; ( Cevdet Paa C ilt 12 ).
 47
nada Tunus gemilerinden Afrika adnda bir gemi ile bir glet rzgr
sevkile Bodrum limanna gelmiti. Burada bulunduu esnada Gkabat
krfezinde bir zbandut gemisinin gizlenmekte olduunu haber ald.
Hemen zerine hcum ederek Hidra limanna mensup olan bu golet
zaptederek yedeine alp Bodruma getirmekte iken be zbandut ge
misi tarafndan takip edilmekte olduklarn grdler. Bunun zerine
yedekte olan bu goleti Datya kylarnda batankara edip kendileri
zbandutlarla top muharebesi ederek Rodos limanna iltica ettiler.
Msr filosu Rodos limanna gelir gelmez Tunus Kapudanesi Mudur-
lulu Mustafa Kaptan bu vakay rendi. Hemen Afrika firkateyni ile
Tunus goletasn da maiyetine alarak Anadolu sahillerine yol verdi.
Batankara edilmi olan ve o civardaki Trk kylleri tarafndan mu
hafaza edilmekte olan ganimet goletay yedeine alarak Rodos limanna
getirdi. Sonra Kaotlu korsanlarn bir tekne ile Rodos civarndaki He-
reke adasna geldii haberi alnd. Cebeliaktar lkabile hret kazanm
olan Cezayirli smail Kaptan yrk tekne ile bunun zerine yrd.
Izbandutlar iddetle mdafaa ettilerse de yelken ve armalar harap oldu
undan hemen pelerindeki ikampavyaya atlyarak gemiyi bo braktlar.
smail Kaptan bu gemiyi zaptederek Rodosa getirdi. [ 31, 32 ]
Hsrev Paa ile brahim Paa filolar eylln birinci gn Bodrum
krfezinde birletiler. Hsrev Paann forsunu tayan bir kalyon, yirmibe
firkateyn, yirmibe korvet, elli brik ve glet olmak zere yz harp ge
misi ile asker ykl yz nakliye gemisi bir araya gelmiti. Hsrev
ve brahim Paalar biribirile grtler. Yaplacak harekt mzakere
ettiler. ki filo Sisama doru hareket ettiler; Patmos limannda bulun
makta olan Miyaolisin komutasndaki zbandut filosu Trk ve Msr filo
larnn ilerlemekte olduklarn grnce hemen hcuma getiler. Hsrev
Paa rzgr stne geerek zbandutlara hcuma karar verdi. Fakat
gittike kuvvetlenen rzgr tesirile Hsrev Paann forsunu tayan
kalyonun grandi babafingo ubuu krldndan bocalamaa mecbur
oldu. Fakat Riyale engelolu Tahir Bey drt firkateyn ile rzgr
stne gemee muvaffak oldu. Izbandutlar Istanky kalesine doru
srd, bu esnada brahim Paa filosundaki kudretli denizci ( smail
Cibralta ) da zbandut filosunu evirmek zere idi. Miyaolis ate gemi
lerinden birka tanesini hcuma evketti; her nekadar ate gemileri
Trk filosuna bir zarar yapamad ise de, zbandut filosu bu esnada gzel
manevralar yaparak kendisini tehlikeli vaziyetten kurtarabildi, leden
sonra iki filo biribirinden ayrld; Trk ve Msr filolar Bodrum nne
geldiler.
10 - Eyll - 1824 te Trk ve Msr filolar tekrar Sisam zerine ha
reket ettiler. Leros ile Kalimnos adalar arasnda geni bir hat zerinde
l 31, 32 1 Bu n um ara la n tayan raporlar kitabn sonundadr.
 48
ilerliycn Trk ve Msr filolarnn ncleri Kiryaki adacna yakn bu
lunmakta olan Miyaolisin oniki brikini evirdiler. Fakat zbandutlar
drt ate gemisi tututurdular; dier iki ate gemisi de Tunus kapuda-
nesi Mustafa Beyin firkateyni zerine hcum etti. Bu esnada meltem
rzgr da kuvvetlendiinden zbandut filosu bu sayede kendini byk
tehlikeden kurtard. [ 1 ] brahim ve Hsrev Paalar nakliye gemilerini
tehlikeye maruz brakmak istemediklerinden yine Bodruma geldiler.
brahim Paa Sisam zerine gitmekten vazgeti, Hsrev Paa yalnz
gemi alkoyarak dierlerini Patrona Muhtar Beyin komutasna vererek
brahim Paann maiyetinde brakt. Kendisi gemi ile 5- Birinciterin -
1824 te anakkaleye geldi. Yalnz kendi gemisi ile Istanbula gelmesine
msaade edildi. Dier iki gemi Agribosa gnderilecek erzak iin a-
nakkalede brakld.

b r a h im Faa S ud a lim a n n d a t

Msrl brahim Paa denize almadan nce Yunan ate gemilerinin

hcumuna kar korkaklk gstermi bir brik komutann idam etti;
dier bir gemi komutanna da sopa cezas verdi. 13 - Ikinciterin - 1824
te msait bir rzgrla Girit adasna doru yol verdi; fakat bu defa da
Miyaolisin filosunu karsnda buldu. Be Yunan briki nakliye gemile
rinin zerine hcum etti, Trk ve Msr harp gemileri nakliye gemilerini
muhafaza iin ileriye atldlar. Nakliye gemileri de bocalyarak filonun
gerisine ekildiler; bu esnada gne batt, nakliye gemilerinin ou da
larak Marmaris limanna kadar gittiler brahim Paa ertesi gn nak-
liyelerin peinden gelerek Marmaris limanna girdi. Gemi komutanlarn
dan on bir kiiyi vazifelerinden kard. [2]
5 - Birinciknun - 1824 te tekrar yola kan brahim Paa bu yln
son gnlerinde Suda limanna girmi bulunuyordu. Mora kalelerinden
Koron ve Modon, bol erzaklar sayesinde alk tehlikesine maruz kal
mamlard. Yunanllarn muhasarasn? kahramanca kar koymulard.
Hatt bu aylarda bile bir yllk zahireleri vard. brahim Paa 24-ubat -
1825 te Modon limanna be bin asker kard. kinci parti olarak Suda
limanndan be bin kii daha getirdi. Bylece 12-Mart- 1825 te on bin
piyade ve bin svari bir ka sahra topu Modon limannda bulunuyordu.
Trk ve Msr filolar nc defa olmak zere Suda limanndan drt
[1] A m ira l J r im de La G ravier 10 . E y l l muharebesinden bahsederken, ik i ate?
gem isinin 1 un us a m ira lin in b ulu n d u u firkateynin bordalarna engellenerek iinde
ik iy z elli piyade askeri ve d r t yz tayfas bulunan bu gem iyi ya k t n , lpsaral
d i e r b ir atey tem isinin de bir T rk korvetini y a k t n syler. Bu muharebeden
bahseden elim de T rk vesikas o lm adk cihetle d o fr u o lup o lm a d hakknda bir
yey sylenemez.
[2J A m ira l J rie n de L a G ravier Msr filosunun lskenderiyeden yola ktsndan-
beri, ik i firkate yn , ik i b rik , e lli nakliye gemisi kaybetm iy o ld u u n u kaydeder.
 49
bin alt yz piyade ile be yz katr, top, cebe ve erzak ykl krk
nakliye, dierleri harp gemisi olmak zere seksen drt tekne ile 29 -
Nisan - 1825 te Suda limanndan hareket ettiler. Onsekiz gemiye ko
muta eden Miyaolis bu konvoya hcuma karar verdi. 30 - Nisan - 1825
te zbandutlarn yapt bu hcuma kar Trk ve Msr harp gemileri
nakliyeleri himaye ettiler. Atklar iddetli top ateile zbandut gemi
lerini akta tutmaa muvaffak oldular. Izbandutlarn hcuma sevkettik-
leri ate gemisi bir zarar vermeden yanp gitti. Trk ve Msr kon
voyu 1 - Mays - 1825 te hibir zarara uramadan Modon limanna
varm bulunuyordu. [33]

(33] N um aral rapor k ita b n sonundadr.

Navarin muharebesi : 4
 V.

*241 h Yh hareketleri

Navarin'in zapt - Andre muharebesi 13 - haziran - Serigo muhare

besi 28 - haziran - Yunan hkmeti - 1822 ve 1823 yllarnda Misolongi -
Rus, Fransz ve Ingilizlerin rekabeti - skenderiye limanna ate gemilerile
hcum 10 - Austos - 1825 - Trk ve Msr filolar tskenderiyede -
Misolongi muhasaras - Tahir Beyin Patrona kaptan nasbi - Misolonginin
zapt 23- Nisan - 1826 -

N a v a r in in z a p t :
Modona asker ihrac ile balyan hareket, ordu ve donanmann el
birliile Navarin, Misolongi ve Atinann zaptn temin etmek suretile
Yunan ihtilli yeni bir safhaya girecektir. Ne Babli ne de Kavalal
Mehmet Ali Paa yeni komutanlarn hareket serbestisine manialar kar
madlar. stanbul ile skenderiye Yunan ihtilline kar hareket eden
Trk ve Msr kuvvetlerinin dayanak noktalarn tekil ettiler.
imdi Modonun maazalar, evleri, camileri, Giritten getirilen erzak
ve cepane ile dolmutu. brahim Paa bin muntazam piyade askeri
drtyz svari ve drt topla Modonu muhasara eden silerin zerine
hcum ettiler. Solyotlar, Argolitli Arnavutlar, Rumeli Armatollarndan
olmak zere yedibin kiiden mrekkep bulunan Yanan kuvvetleri mu
kavemet etmek istedilerse de, Msr askerleri sng hcumu ile Yunan
llara altyz l verdirdikten sonra kamaktan baka are bulamadlar.
brahim Paa bir miktar svari ile Yananllar takip ettirdikten sonra
Navarin limann muhasara altna ald. Trk ve Msr filolan da Nava
rin ile Modon arasnda volta seyri yaparak sahili abluka altna aldlar.
Miyaolis 3 - maysta Trk ve Msr filolarna hcum ederek birka ate
gemisi tututurdu. Ate gemilerinin verdii aknlktan istifade ederek
Navarine birka gemi ile yardm gndermee muvaffak oldu. Navarin
mdafileri denizden yardm almakta devam edecek olsalard, muhasara
uzun srecekti. San Nikola dann eteinde bulunan Navarin kalesini
binikiyz kii mdafaa ediyordu. Bundan baka bin kii ile oniki top
limann azn mdafaa iin Sfakterya adasnda bulunuyordu.
8 - Maysta Msr filosu Modondan hareket ederek Sfakterya adas
nn cenup burnuna asker kard. Kaot galibi Hseyin Beyin komuta
snda bulunan Msr askerleri Sfakterya adasndaki Armatollar
Kleftleri takip ederek adann imal tarafndaki dar boaza doru
 51
srdler. Bu adada Yunanllardan yzelli kii ld, ikiyz kii
esir edildi, lenler arasnda Italyan asilzadelerinden olup Yunanllara
yardma gelmi bulunan Kont Santoroza da bulunuyordu. Navarin
limannda bulunan be Yunan briki, Msr filosunu grr grmez yel
kenlerini aarak limandan kmak istediler. Msr gemilerinin top ateine
ramen iki telef ve yedi yaral vererek denize almaa muvaffak
oldular.
12 - Mays - 1825 te Miyaolis, ellisekiz tekneden teekkl eden
filosu ile Modon liman nnde grnd. Msait rzgrdan istifade
ederek alt kta ate gemisi evketti. Asya adl gzel firkateyn ile drt
korvet ve drt nakliye gemisi alevler iinde kalarak yandlar. Dier
gemiler yelken zerine karak kendilerini tehlikeden kurtardlar [1].
19 - Mays - 1825 te eski Pilos kalesi teslim oldu. Yediyuz seksenalt
kiiden ibaret olan Yunanl muhafzlar teslim artlar mucibince Kala-
mataya gitmek zere serbest brakld. Navarin kalesindeki Yunanllar
da ayni artlarla teslime raz oldular. Teslim olanlar Avusturya bandral
nakliye gemilerine bindirildi. Bir Fransz goleti ile Avusturya bandral
bir goletin rehberlii altnda limandan kp gittiler. Yalnz Kapudan
Petraki ile Manya Beylerinden Mavro Mihalis, Nopliye kalesinde esir
den Salim ve Namk Paalarla deitirilmek zere alkonuldu. Navarin
kalesinin teslim olduu gn Hsrev Paa komutasndaki Trk filosu
anakkaleden denize alyordu.

A n d re M u h are b e si* 18 - H a zira n

10 - Maysta Hsrev Paa garb Yunanistanda harekt icra eden
Reit Mehmet Paa ordusuna levazm ve muhasara aletleri gtren
birok nakliye gemisini konvoy ederek Istanbuldan hareket etmiti.
Trk ve Msr kuvvetlerinin hazrl hakknda ok iyi haber alan
Yunanllar filolarn ikiye ayrmlard. Miyaolis otuzdrt gemi ile
Modon ve Suda limanlar arasndaki nakliyat kesmek vazifesini zerine
almt. Fakat 25 - maysta Modondan Suda limanna gitmekte olan elli
Msr gemisine yapt hcum muvaffakyetsizlikle neticelenmiti.
Sahtorisin komutasnda bulunan zbandut filosu ise Hsrev Paann
filosunu karlamak zere Limni aklarnda bekliyordu. Hazirann ilk
gnlerinde anakkale boazndan kan Hsrev Paa filosu ertesi gn
Bozcaada ile Limni adas arasnda Sahtorisin komutasndaki zbandut
filosu ile karlat. Trk filosu top atei ile zbandutlar uzakta bulun-
durarak Andre boazna doru seyirlerine devam ettiler. -JJ- ^vv*-
13 Haziran
aramba gn Andros boazndan geilirken rzgr birdenbire iddet
li] J rie n de la G ravier, Aaya firkate yn in in Mehmet A li Paa ta ra fnd a n
D ep tfe rd lim annda ina edilm i o ld u u n u kaydeder. S ta tio n de levant, C ilt 1
S ah ife 307.
 52
lendi. Bir Trk firkateyninin ubuklar rzgrn iddetine dayanamyarak
krld; mrettebat yelkenleri toplamakla megul iken zbandutlar frsattan
istifade ederek ate gemisi ile hcuma getiler. Ate gemileri
manevra kabiliyetini kaybeden bu firkateyne rampa ederek gemiyi
tututurdular. Izbandut filosu bu esnada nakliyelere hcumdan ekin
medi. ki filo arasnda top muharebesi yaplrken Trk filosu dald.
Sekiz kta beylik glet ile yirmi kta tccar gemisi Eribozun cenu
bundaki Kzlhisar kalesi altna iltica ettiler (34, 35, 36). Hsrev Paa
dier nakliyeleri himaye ederek Suda limanna gidip Msr filosu ile
birleti. ( 22 - Haziran - 1825 ).

S erlgo M u h are b e si t 28 - H a zira n :

Derya kapudan Hsrev Paa, Suda limannda brahim Paann mai
yetindeki filo ve nakliyeler ile birleti. Takriben ikiyz tekneden
teekkl eden Trk ve Msr konvoylar 27 - Haziran -1825 te Suda
limanndan denize aldlar. Ertesi gn Miyaolis btn filosu ile grndf.
Serigo ve Antiserigo adalar arasndan gemekte olan Trk ve Msr
Konvoylarna rzgr stnden hcuma karar veren Miyaolis komuta
sndaki altm gemiyi iki kolona halinde sevkediyordu. Hatlardan
birinin banda Tonbazisin goleti bulunuyordu; Trk konvoyunun
ilerisinde seyretmekte olan on kta korvet ve brik Yunan filosunun
hcumu karsnda geri ekilerek firkateynlerden teekkl eden ikinci
hat ile birleti. Miyaolisin sevkettii iki ate gemisi bir Trk brikinin
zerine atlmak istediler. Fakat bu brik at tesirli top atei ile ate
gemilerini yanna sokmad; ate gemileri bir zarar vermeden yanp
gittiler. Trk firkateyn ve korvetlerinin at top ateile hasara uryan
zbandut filosu bir saat sren muharebeden sonra bocalyarak muharebe
sahasndan uzaklap gittiler.
5 - Temmuz - 1825 te Trk ve Msr filolar tarafndan himaye edilen
konvoy Navarin limanna demir atyordu. Mansuriye kalyonuna hcumla
balyan ate gemilerinin, dissiplini yerinde bir harp filosuna hibir zarar
yapamyaca anlalmt. ki firkateyn, iki korvet, iki brik, iki usku-
nadan mrekkep olan Cezayir filosu da Cezayir kapudanesi Mustafa
Beyin komutasnda olarak Navarin limannda bulunuyordu.
20 - Haziranda Pamisos rmann sulad ovada kararghn kurmu
olan brahim Paa Skala, Tripolie boazlarn, Partenis da geitlerinden
geerek 26- Haziranda Argosa muvasalat ediyordu. Yunanllar byk
bir karklk iinde mahsulleri yakarak kayorlar, muvakkat Yunan
hkmetinin kurulmu olduu Anapolide dehet hkm sryordu.
(37, 38).

( 34, 35, 3 6 ,3 7 , 38 ) num aral raporlar k ita b n sonundadr.

 53

Y u n u n h k m e ti :
Mora sileri ihtillden sonra ( Dimitriyos ipsilanti ) nin idaresi altnda
toplanmlard. Prens nvann tayan Kanta Kozen de onunla birlikte
alyordu. 1 - Ikinciknun - l22 de Epidor civarndaki orman iinde
Yunan mebuslar toplanarak bir meclis kurmular, bu meclis tarafndan
Yunanistann istiklli resmen iln edilmiti. Meclis be zadan mrekkep
bir icra heyeti tekil etti; bu heyetin balca zalar Koletti ile Tahri
idi. Dimitriyos Ipsilantinin reislii altnda ellidokuz zadan mrekkep
bir yan meclisi tekil edilmiti. Fakat meclisteki firka reisleri arasnda
fikir birlii yoktu. Morali Primalar ile Notik adalar ahalisi Avrupada
tahsil grm olan ( Mavro Kordato) yu tutuyorlard. Kleftler ile
Morann dier halk Yunan detlerine sadk olan (K o lo Kotroni) yi
iltizam ediyorlard. Morallar, Rumelili Arnavutlar, Fenerliler, Manyotlar
ve Adallarn her biri hkmeti ellerine geirmek istiyorlard. Haziran
1822 de Sakzn Trkler tarafndan geri alnd haberi Mavro Kordato-
nun itibarn krd. (K olo Kotroni) hkmeti tanmadn bildirdi;
Mavro Kordatonun yerine Manya Beyi Petro ( Mavro Mihali ) geirildi.
Ellialt yanda olan ( Kolo K otroni) dev gibi vcutl, zayf esmer
ehreli, byk kartal burunlu sert bir adam idi. Palikaryalar gibi yemek
yerde yenilmelidir, Frenkler gibi yemek masasnn etrafnda sralanmak
mnasip deildir, diyordu. Rus taraftar olan Kolo Kotroni Deli Yaniyi
kendi tarafna ekmiti. Arnavut bir anadan. Lokritli bir Kleftin olu
olan ve Atina kalesini ele geirmi bu saretle ark Yunanistanda hatr
saylan (O diseus) da Kolo Kotroni ile ayni fikirde idi. Fakat Ulah bir
anadan domu olan Harbiye nazr Koletti bu kuvvete kar Rumelili
Armatollan kard; vukua gelen msademede Kolo Kotroni'nin olu
ld; Kolo Kotroni ile Deli Yani esir edilerek Hidra adasnda bir manas
tra kapatld. Odiseus ise hemerileri tarafndan hile ile yakalanarak
Atina akropolunda hapsedildi.
28 Pelepones, onsekiz orta Yunanistan, onalt adal olmak zere
altmiki zadan toplanan terii meclisinin reisliini Panotya Notara
yapt. Konderyoti, Foti Lilas, Koletti, Sipilyo Tokis, icra vekilliinde
kaldlar. Adliye nazrl ile reislik tekrar Mavro Kordatoya verildi;
Mavro Kordato Hidrallar gibi Ingiliz siyasetine bal idi. Fransz siya
setinden yardm grenler ise Mavro Mihalis ile taraftarlar idi.
brahim Paann Mora iinde muvaffakiyetle hareketler yapmas ze
rine Morallar byk seslerle Kolo Kotroniyi istediler. Hkmet, Kolo
Kotroniyi Hidradan getirtti; btn Yunanllar silh bana artt, bir
leme yeminleri edildi, Anapolideki papaslar halk kiliseye davet ederek
dualar edildi. Askerin bana geirilen Kolo Kotroninin brahim Paann
ordusunu derbentler arasnda mahvedecei mit ediliyordu.
brahim Paa Argosda ok durmad, erzak tedarikinin gl kar
snda Tripoliaya doru ekildi. brahim Paa ikinci defa Tripoliaya
 54
geldii zaman ( Kolo K o tro ni) henz Nopliyede kuvvetlerini toplamakla
urayordu. (1 - Temmuz 1825 ) te Ingilizlerden krkbin sterling ky
metinde silh almalarna ramen Girit zaptedilmi Morann merkezi ele
gemi, yalnz garbi Yunanistanda drt kale yolunu tehdit eden Miso-
longi'den baka mdafaaya elverili bir nokta kalmamt; artk ne ate
gemileri ne de da geitleri Trk kuvvetlerini ileri gitmekten alkoya-
myordu. [39]

1822 ve 1823 y lla r n d a M lnolongi:

( 1 6 -Temmuz 1822) de Mehmet Reit Paa, Narda kalesi surlar al
tna kadar ilerlemi olan bir Yunan mfrezesine hcum ederek Peta
muharebesini kazanmt. Drtyz l veren Yunanllar, bu muharebede
Yunan dostu olan yabanc subaylarn drtte n kaybetmilerdi 6-
Ikinciterin - 1822 de Yanya Valisi mer Viriyoni Paa ile Mehmet Reit
Paa birleerek Misolongi nne ordugh kurmulard. Bu esnada Miso-
longide altyz Yunanl ile noksan bir surette tahkim edilmi birka
siper ve ondrt top bulunuyordu. Eer Trkler Misolongiyi zaptede-
cek olurlarsa derhal Patras krfezini geerek Korent ovasnda yerlemi
olan Dramal Yusuf Paann askerlerile birleeceklerdi. Vaziyetin tehli
kesini kavrayan Mavro Kordato, Misolongiyi mdafaaya kotu; Petro,
Zaymis, Deli Yani onun daveti zerine Misolongiye geldiler (20-lkinci-
terin - 1822) de yedi kta Hidra briki, Patrastan Yusuf Paann gnder
dii Trk gemilerinin kurmu olduu ablukay kaldrdlar. Denizyolu
alnca Livornadan gnderilmi olan cepane Misolongiye karld. D i
er Morali reislerin getirdikleri yardm ile Misolongide 2500 kii top
lanm oldu. (6 - kinciknun - 1823) te mer Viriyoninin komutasndaki
Arnavutlarn yapt hcumu bir tfek ateile tardeden Yunanllar,
Mehmet Reit Paann Komutasndaki Trk kuvvetlerinin yapt ikinci
hcumu da ikiyz ehit verdirerek tardettiler. mer Viriyoni bu hcu
mun ertesi gn Virahori, Naradar Sera zerinden Nardaya ekildi.
1823 ylnda Ikodra Valisi Mustafa Paa bebin Mslman Kega,
3000 Mirdital Katolik Arnavut toplyarak bu kuvvetin birinci kolunu
tekil eden drtbin kii ile (21 - Austos - 1823) te Parpezini vadisine
gelmi, Siperhiyos rmann kt dalarn eteinde ordugh kurmutu.
Karpeniziden Virahoriye gitmek iin pek az bir mesafe kalmt. Fakat
bu mesafe en etin patika yollar ile korkun geitleri ihtiva ediyordu.
Drtyz Solyot, reisleri Marko Potzari komutasnda olduklar halde
Virahoriden kalkp geceyars Kegalarn ordughn bast. Arnavutlar
ararak kamaa balarken Marko Potzari, Mustafa Paann adrna
hcum etti; uzun tfeini bir srk gibi kullanarak duvar amak ister
ken Mirditalarn atklar bir tfek kurunu ile alnndan vurularak yere
[39] num aral rapor k ita b n sonundadr.
 55
dt ve ld. Solyotlar, reislerinin cesedini beraberlerine alarak muha
rebe yerini terkettiler. Mustafa Paa, bu suretle Virahori yolunu ak
bularak bu mevkide Yanyadan gelen mer Viriyoni ile birleti. (12- Bi-
rinciknun - 1823) te Anadolikay muhasara ettiler.#K mevsimi gelip
attnda Misolongiye kadar gitmekten vazgeerek geri ekildiler.
Hsrev Paann 1823 ylnda Lepanto krfezine kadar yapt seferden
bir istifade edilememi, Misolongi alnamad gibi Akro Korent te Y u
nanllarn eline gemiti. Bu suretle oraya giden iki yol gzergh da
silerin elinde veya tehdidi altnda kalmt.
Zanta, Kefalonya gibi Yedi Yunan adasn ellerinde tutarak Ingiliz-
ler, Misolongideki Yunanllara her trl yardmdan ekinmiyorlard.
( 15 - tkinciknun - 1824) te Lord Bayron, Trk karakol hatlarndan ge
erek Misolongide karaya ayak basyordu. O zaman otuzalt yanda
bulunan bu Ingiliz airi byk mitlerle geldii Misolongide amur der
yasndan stma hastalndan baka birey bulamam ve orada can
vermiti. Mavro Kordatonun toplam olduu bebin kadar Yunanly
beslemek imknlar mkltla bulunabiliyordu. Londra istikraz tam za
mannda imdada yetiti. 1824 te Primalarn isyann sratle bastran
cretli etelerin aylklar bile bu paradan verilmiti. Koletti bu sayede
vaziyete hkim olabilmiti. Hereyi Ingiliz altnlar elde ediyordu.

R u s, F ransz ve n g lllz le r ln r e k a b e ti:

Mays - 1824 te Yunanllar bir kral intihap etmek fikrine dtler.
Eski sve kral Albay Kstav kralla getirecek olurlar ise, Avustur
ya ile Rusyadan yardm greceklerini umuyorlard. Franszlarn Yunan
sularndaki filonun komutan Amiral Dorinyi, onlara baka bir tavsiye
de bulunmutu. Paristeki Yunan Dostlar cemiyetinin bir ajan Nopliyeye
gelerek Fransa kral ailesinden birinin ikinci olu kralla geirilecek
olursa Fransann her trl yardm yapacan vadediyordu. brahim
Paa kuvvetleri, Argosa geldii zaman Ingiliz ve Fransz taraftarlar
mcadeleye balamlard. Bu esnada Amiral Dorinyi Nopliyeye geldii
gibi, Franszlarn rakibi olan Ingilizler de faaliyete getiler. Hidrada
bulunmakta olan Komodor Hamilton derhal Korfoya gitti; korvet,
drt firkateyn ve iki ticaret gemisi ile Nopliyeye geldi. Bu gemilerden
biri cepane, dieri ise ellibin sterling getiriyordu; fakat Hamilton bu
kymetli yk hemen karaya karmad. Msrda byk bir nfuz kaza
nan Franszlarn Yunanistana yerlemesi iin benden yardm beklemeyin
dedi. Birka gn sonra Hidrada hazrlanan bir beyanname Nopliyeye
geldi; burada da binlerce imza toplyan bu beyannamede: Yunan mil
leti, hrriyet ve siyas mevcudiyetinin mukaddes vediasn kendi arzusile
yalnz byk Britanya hkmetinin himayesine teslim eder* deniyordu.
Amiral Dorinyi 23 - Eyllde Parise yle yazyordu: Yunanistan, bir
 56
krallk messesesinin masraflarna tahamml edemiyecek derecede fakir
idi. Krallk orada hangi yardmlar bulacaktr. Bu memleketin ahlk ve
mevkiini hesaba katmak lzmdr. Yunanllarn ktlesini obanlar ile ya
banc memleketlerde sath surette tahsil etmi az miktarda genler te
kil etmektedir. Papaslar bile byk bir nfuz sahibi deillerdir. Onlara
talihlerine yardm iin devletlerin yardmlarna mracaat etmelerini na
sihat ediyorum. M[1]

s k e n d e riy e U m a n n a ate g e n lle r ile h ilenin :

10 - A ustos - 1825 Msr filosu, brahim Paa ordusuna yeni
ktalar, cepane, erzak getirmek zere Iskenderiyeye gitti. Mehmet Ali
Paa, yalnz Trk ve Msr ticaret gemilerinin kfi gelmediini grd
iin tarafsz bayrak tayan ticaret gemilerinden kira ile birok gemi
tutuyordu ( 10 - Austos - 1825 ) te 60 kta Msr gemisi ile, Marsilyaya
gidecek pamuklar yklenmi olan yirmibe kta Fransz ticaret gemisi
olmak zere muhtelif bayraktan tayan 150 gemi skenderiye limannda
demirli bulunuyordu.
Izbandut filosunun cesur kahraman Kanaris, iki kt'a brik ve
ate gemisi ile skenderiye limannn nne gelmiti; leden sonra saat
alt raddelerinde Kanarisin gemisi Rus bayra altnda limann azna
geldi, klavuz istedi. Msrl klavuz, Rus bayra tayan bir ticaret ge
misi zannile phe etmeden limann azndaki kayalklardan klavuzluk
ederek Kanarisin gemisini ieri ald. Msait rzgr ile limandan ieri
giren bu gemi doruca Msr filosuna yol verdi; fakat bu aralk rzgr
kesildi, hatt sahilden esmee balad. Bu vaziyet karsnda Kanarisin
gemisi orsa seyri yapmaa mecbur oldu. Ate gemisinin iinde bulunan
larn ou yedekte ektikleri filikann iine getiler.
Fransz ticaret gemilerini himaye etmek zere limanda bulunan,
Fransz harp bandrasn tayan La Abayla briki, Kanaris'in gemisine
drt beyz metre mesafede idi. Bu geminin vaziyeti Fransz subaylarna
pheli grnd. Alrm iareti verildi. Filikalar mayna edildi. ki borda
daki toplar dolduruldu, zinciri kesmek iin tertibat alnd.
Mrettebat tarafndan terkedilen bu gemi birdenbire ate ald.
Alevler samakta bulunan bu geminin yelkenleri, prasyalar, borinalar
yanarak gverteye derken tekne limandaki gemiler arasna doru
ilerledi. Hemen Msr gemileri filikalar mayna ederek ate gemisine
yaklatlar. Uzun halatlarn ucunda engelli demirler olduu halde bu
tekneyi yakalamaa muvaffak oldular, yedekte ekerek sahilin hli ks
mna doru ektiler. Ate gemisi burada zarar vermeden yanp mahvoldu.
[1] S ta tio n de Levant ; C ilt 1 u h ife ...
 57

T rk ve M sr filo la r s k e n d e rly e d e :
Hsrev Paa, Suda limanna uradktan sonra beraberinde getirdii
nakliyeler ile birlikte Navarin limanna girdiini evvelce grmtk.
Hsrev Paa, Msr filosu Iskenderiyeye gittikten sonra Navarinden
karak Misolongi nlerine geldi ( 10 - Temmuz ). Cezayir filosu Mays
ayndanberi bu sularda bekliyordu [40, 41].
1825 - Austosun nc gn Miyaolisin komutasndaki krk gemi-
den mrekkep bir zbandut filosu da bu civara geldi. Sahtoris, Aposto-
lis. Kolandros gibi zbandut kaptanlarnn en mehurlar bu filoda bu
lunuyorlard [1]. Ertesi gn Miyaolis mahirane manevralarla Trk filo
sunun rzgr stne gemee muvaffak oldu. ate gemisi Trk filo
suna doru ilerledi. Fakat bu gemilerden de Trk gemilerine yak
lamadan yanp battlar. Hsrev Paa, bu sularda yirmi gn kadar
yelken zerinde bulunduktan sonra Msr filosu ile birlemek zere (6-
Austosta ) Iskenderiyeye yol verdi.
Hsrev Paa, Iskenderiyeye geldii zaman Mehmet Ali Paa, Kanarisi
aramak zere Kbrs aklarnda bulunuyordu. Mehmet Ali Paann adam
larnda bir phe uyandrmamak iin Hsrev Paa gemilerin mrtteba-
tndan kimsenin karaya ayak basmasna msaade etmedi. ( 20 - Austosta)
Mehmet Ali Paa limana geldii zaman kendini karlayanlarn ilk safnda
Hsrev Paa da bulunuyordu. Rhtmn merdivenlerinde iki paa biribirile
kucaklaarak birlikte kalabaln arasndan geerek valinin sarayna ka
dar gittiler. Mehmet Ali Paa, gerek Hsrev Paaya gerekse Trk de
nizcilerine izzet ve ikramda bulundu, Mehmet Ali ve Hsrev Paalar
Misolonginin zapt hususuna karar verdiler.
( 23 - Birinciterin - 1825 ) te Hsrev Paa erzak ve cepane ykl
altmalt gemi ile Iskenderiyeden denize alyordu. 2 - Ikinciterinde
Girit adas nlerinden geerek Serigo kanalna girdiler. Izbandutlar
Hsrey Paa filosuna hcum iin ge kaldlar Keif gemilerinden rapor
aldklar zaman Argontiyere demir yerinde bulunan zbandut filosu, es
mekte olan bat rzgrlarndan dolay Serigo nlerine geldii zaman 8-
ikinciterin olmutu ki; Hsrev Paann filosu bu esnada Navarin lima
nna onbin Msr askeri ile bin svari karm bulunuyordu.
Tripoliede bulunan brahim Paa Yunanllar kendi silhlar ile
malp etmee karar vermiti. Argos zerine yrd zaman Yunanl
larn yaptklar gibi o da kylere, tarlalara ate vererek Yunanistan,
a brakmaa balad. Navarin, Koron, Modon limanlarnda fazlasile
yiyecek topland gibi her zaman Msrdan daha fazla yiyecek te ge-
tirilebilirdi. Fakat brahim Paann kuvvetleri karsnda sarp dalara
[40, 41] N um aral rapor k ita b n sonuna eklenm itir,
[1] S ta tio n de Levant, C ilt : l,~ sahife : 331
 58
kaan Yunanllar k mevsiminde ne yapacaklard; ister istemez ovalara,
kasabalara dnmek lzmgelecekti; a kalan bu halk itaat etmek lzu
munu duyacaklard. brahim Paa Tripolieden Korona kadar yapt
gezinti esnasnda btn tarlalar atee verdi. Hsrev Paann Navarine
geldii zaman babasndan yeni emirler alan brahim Paa Patrasa doru
ilerledi. Hsrev Paa ( 18 - kinciterinde ) Lepanto krfezine girdi; se-
kizbin Msr askerini karaya kard. ( 29 - kinciterinde) brahim Paa
da Lepantoya gelmi bulunuyordu.

M isolongi m u h a s a ra s :
Hsrev Paann yetitirdii Mehmet Reit Paa, hmisi gibi Grc
klelerinden idi. Peta muharebesini kazanmas sayesinden ( II.M ahm ut)
un tevecchn kazanarak Rumeli Seraskerliine tayin edilmiti. Mehmet
Reit Paa ( 24 - Mart - 1825 ) te drtbin kiilik bir kuvvetle khyasn,
31 - martta Palasl smail Paa komutasndaki Arnavutlar Misolongi ze
rine yollamt. ( Nisan - 1825 ) te kendisi de gelerek Anadolikonda se-
kizbin kiilik bir kuvvet toplanm oldu, lkibin Arnavut askeri Preveze
krfezi ile Patras krfezi arasndaki yolu emniyette tutuyorlard. Eer
bu ordunun arln tayan bin kazmac, katrcy da dahil edersek,
Mehmet Reit Paann kuvveti on bin kiiye ykseliyordu. Anadolikon
ile Misolongi arasnda iki saatlik bir mesafe vardr.
Aspro Potamos denilen eski Ailyos rmann az ile Fidari sular
nn dkld saha arasndaki yirmi millik mesafe bu iki rman getir
dii amurlarla dolmakta idi. Yar yarya sular iinde olan bu arazide
gller, bataklklar s sular byk yer tutuyorlard. Daha imalde Miso
longi gl ile Anadolikon glleri takriben bir metre derinlikte bir kanal
ile birleirler. Misolongi gl daha byk olmakla beraber, s olduun
dan iinde ancak alt dz tekneler gezebilir. Denizden mil mesafede
bulunan Misolongi ehri bu gle dayanr. ehrin etrafn bataklklar e
virmitir; ehre yalnz imal ve ark cihetlerinden yol vardr. Misolon
giye hcum iin Fidari vadisinden yahut Zirbos dann geitlerinden
gemek lzmdr. 1822, 1823 yllarndanberi Misolonginin mdafaa va
stalar artmt.
Hendekler derinletilmi, toprak tabyalar vcude getirilerek krksekiz
top, drt havan topu yerletirilmi, denizle gln i sahili'arasndaki
kk Vasilyadi adasna alt toplu bir istihkm yaplmt. Muhasara ba
laynca ikibin kadn ve ocuk bu adaya toplanacakt. ehrin iinde on-
iki bin kiiden baka muhtelif yerlerden gelmi drtbin Yunan askeri
bulunuyordu. Solyotlar da austosun 19 unda gelerek Misolongi mda-
filerine katldlar.
Hsrev Paann ( 6 - Austos - 1825 ) te Iskenderiyeye yol vermesi
zerine deniz tarafndan yardmsz kalan Reit Mehmet Paa yapt
 59
hcumlarn faydasz olduunu grd.(17 - Birinciterin - 1825) te Misolongi
muhasarasn kaldrarak Zirbos da eteine ekildi.
brahim Paa Misolongiyi muhasara iin hazrlklarn tamamlamaa
alyordu. K aylarnda taan Fidar rma Misolongi sahralarn su
altnda brakmt. Bunun iin birinciknun ay levazm ve cepane am
barlar tesis etmekle geti. Yunanllar da 1826 ylnn k avlarnda
Misolongiye erzak ve cepane toplamakla uratlar. Be Hidra, drt
lpsara briki ( 21 - Ikinciknun - 1826 ) da Misolongi sularna geldiler. Bu
sularda bulunan Speya briki ile birlikte Trk karakol gemilerine
hcum ederek onlar Mora hisarlarna ekilmee mecbur ettiler, fngiliz-
lerden aldklar para tkenmek zere olduundan, bu filonun mrette
batna yalnz bir aylk para verdikleri iin zbandutlar bu sularda daha
fazla tutmak mmkn olamad. Ancak ( 27 - ubat - 1826 ) da Misolon
giye otuziki kt'a alt dz gemi sokmaa muvaffak oldular.
imdiye kadar k mevsimlerinde stanbul limanna dnen Trk do
nanmas bu k mevsimini Lepanto krfezinde ve Misolongi nlerinde
geirmek emrini almt. Donanmann tamir ilerine Misolongi muhasa
rasnda lzm olacak sallarn inasna bakmak zere sabk tersane emini
Hsn Bey ile kfi miktarda ii ve usta gnderilmiti. Bu iilerin yap
tklar be sal ile birok dubalar top ve havanlarla donatld. brahim
Paa taan derelerin suyu ekildikten sonra mevcut krk topla ba
tarya tesis etti; Misolongiyi bombardmana balad. Bu bataryalar he
men her gn ikibin kumbara atyorlard. Bu vaziyet karnda Yedi Yu
nan adasnn valisi veya komiseri olan Ser Fredrik Adam tavassutunu
bildirdi. Fakat kabul edilmedi. Misolonginin karsnda birka yz
metre mesafede kk Vasilikos adasn be topla beyz Yunanl m
dafaa ediyordu. Garp tarafndaki. Endelikos adasn top, dier bir
aday da alt top ile ikiyz Yunanl mdafaa ediyor.
Trk ve Msr ordusu san yollar yaparak Misolongi kalesine yak
larken sallar zerine toplar konularak dibi dz sandallarla Vasilikos
adasna hcum edilerek zaptedildi. Bu adaya hcum edileceini mit
etmiyen Yunanllar kymetli mallarn ve ailelerini buraya koymu ol
duklarndan bu kayptan ok mteessir oldular. Cihadiye askerine ko
muta eden cesur Hseyin Bey Endelikos adasna kar da hcuma geti
Cihadiye askeri sallar ve sandallarla iskandil ederek top atyor ve ada
daki istihkma yaklayorlard. Adaya iyice yaklalnca Hseyin Bey ve
erleri denize atladlar, s suyu geerek adaya ktlar; burann muhafz
lar aman dileyerek teslim oldular.
Msr askerlerinin kazandklar muvaffakiyet Arnavutlar da gayrete
getirdi. Mehmet Reit Paa yar yarya su altnda bulunan Kilisora ada
cna hcuma karar verdi. Fakat Arnavutlar altyz kii kaybederek
geri ekilmee mecbur oldular. Mehmet Reit Paa bizzat komuta ede
 60
rek ikinci bir hcum tertip etti ise de bu hcum da neticesiz kald. Hat
t Mehmet Reit Paa hafif bir yara ald. Bunun zerine brahim Paa,
Kilisora adasnn zaptn yine Hseyin Beye emretti. Fakat Msr aske
rinin yapt hcum da neticesiz kald. Ciridi, Kaotu, Sfakteryay, En-
delikosu zapteden Kahraman Hseyin Bey bu hcumda alnndan yara
land ve iki gn sonra bu yarann tesirile ehit dyordu. Bunun ze
rine Misolongiye cebr hcum yapmaktan vazgeilerek muhasara sk-
tatrld.

T a llr B eyin P a tro n a k a p ta n n a s b i:

Misolongi muhasaras balad esnada Hsrev Paa. Kapudane
Muhtar Beyin alillmiza olmu olduunu gznne alarak azil ile onun
yerine Patrona Hseyin Beyi kapudane yapt; Riyale Tahir Beyi de bir
derece terfi ettirerek patronala kard. Bo kalan Riyalelie ise do
nanma kapudanlarndan deerli bir komutan olan cesaret ve souk
kanllndan dolay deli diye hret kazanm bulunan Rizeli Mustafa

^ * eurdi < -i >

Miyaolis, 10 - Nisan - 1826 da krk harp gemisi ve on kt'a ate gemisi
ile Patras krfezi aznda grnd. Altm kta Trk ve Msr harp
gemisi zbandut filosu zerine yrd. Enginden esmee balyan rz
grdan istifade iin Zanta adasna doru yol vermi bulunuyorlard.
Miyaolis, Misolongi yolunun aldn grnce Misolongiye yaklat. Fa
kat Trk filosu ac tecrbelerden sonra kudret kazanmt, artk Yunan
filosunun toplarndan ekinmedii gibi ate gemilerinin hcumuna kar
da nasl mdafaa edileceini biliyordu. Gece olunca Yunan filosunun
zerine hcum edildi; Trk gemilerinin Top ateile hrpalanan Yunanl
lar ate gemilerini hcuma geirmek imknn bulamyarak katlar. 12-
Nisanda Yunan filosu tekrar Misolongiye yaklat. Fakat Trk ve Msr
korvetlerinin topu ateile karlandlar; yedi saat sren bugnk mu
harebede Yunanllarn ate gemisi hcuma geti ise de hibir zarar
veremedi. 13- nisanda Yunan filosu yirmiiki gemiye inmiti; bu muvaffa-
kyetsizlik zerine uzaklap gittiler bir daha Misolongi nlerinde g
rnmediler.

IVIsolongnin z a p t : ( 23 - N isan - 1826 )

Misolongide Yunanllarn insanca zayiat birka yzden fazla de
ildi; fakat yiyecek tkenmekte idi. ehirdeki kpekler, kediler hatt
sanlar bile yiyilip bitirilmiti. Alktan lmek yeya teslim olmaktan
baka are kalmamt; fakat Solyotlann ananesi dmana teslim olma
makt Yunanllar da Solyotlarla birlikte teslim olmyarak bir k
yapmya karar verdiler. Trk ve Msr kuvvetlerinin arkasndaki dalar-
 MSOLONG MUHAREBES
d - T e . r i n i 5 a r i ] 8 2 5 : 2 3 - N i s n \ & 2 t

Sto m n

Anatoliko
\Mostron

PETRAUNO 0VA51

brahim Pa?
8000 Asker

Galata

H a la M urta y>osti

O o o O

H srev Paa

V > mi na r:
 61
da ( Kara Iskaki ) nin komutasnda bin beyz Armatol askeri pusuya
yatmlard, ( 22 - Nisan - 1826 ) da Armatollar bat cihetinden Trk ve
Msr kararghlarna baskn yapacaklar, Misolongideki Yunanllardan -
bin kii de bu baskn ile birlikte Trk ve Msr kuvvetlerinin elinde bulu-
nan geide hcum ederek yolu aacaklard. Fakat bu haber Trk ko
mutanlarnn kulaklarna geldi brahim Paa hemen buna kar tedbirler
ald. Kara Iskakinin dalardaki kuvveti evrilmee baland. Geitteki
askerler kuvvetlendirildi.
OO XI* 1
( 15^ n ~~1241 ^ 2leden sonra saat dokuzda Misolongi muhafzlar
sessizce geide doru ilerlediler; sonra birdenbire hcuma getiler. Y u
nan askerleri bir hamlede hendekleri; siperleri, traversleri atlayp ge
milerdi. Misolongi ahalisi de askerlerin arkasndan yola kmlard;
fakat bu k hareketinden haber alan brahim Paa Yunanllara gzel
bir oyun oynamt. imdi birdenbire Trk ve Msr toplan iddetli
ate amlar ehirden kmak isteyenler yerlerlere serilip gitmekte idi
ler; top atei kesildii ande Trk ve Msr kuvvetleri hcuma geerek
geri ekilen Yunanllarlarla birlikte ehre girmi bulunuyorlard. k
yapan Yunanllar ehre ate verdiinden, ehirde bouanlar bir taraftan
kurun ve sng ile dier taraftan yangn ile tehdit ediliyorlard. Bin
lerce insan bu suretle mahvoldu. Oniki yandan kk erkekler ile
kadnlardan ele geenler Msra gnderilerek esir pazannda satld. Ge
ce karanlndan istifade ederek geitten gemee muvaffak olanlardan
ancak drtyz kii, onlarn da ekseri yaral olmak zere dalara kaabil
diler. Kara Iskakinin kuvvetleri ile birlikte bunlar uzun mddet dalarda
dolatktan sonra Salona krfezine indikleri zaman ancak bin yz kii
mevcut bulunuyordu. Narda despotu ile Isteryo kaptan bir kuleye ka
panarak alt saat mdafaadan sonra kule ile birlikte yanmlard.
Misolonginin zapt siler zerinde iddetli tesirler yapmt. Elle
rinde yalnz Atina, Nopliye, Korent kalmt. Kara Iskakinin Armatollar
Mays 1826 da Nopliyeye vardklar zaman sekizyz kiiye inmilerdi.
Misolongiden kurtularak Armatollar ile Nopliyeye gelmi olan Solyot-
lann miktar da ikiyzden fazla deildi. Nopliye hkmeti Solyotlarn
aylklarn veremiyordu. Bunun zerine Solyotlar Palamida mevkiindeki
bataryalar igal ettiler, paralar verilinceye kadar burasn ellerinde
rehin olarak bulunduracaklard. Bu vaziyet karsnda Nopliyeyi terke-
den Yunan hkmeti Venedik kalesinin yakinindeki kayalk bir ada
olan Bovdiye ekilmee mecbur oldu. Korent mevkiinde Notarasn ko
mutasnda bir miktar kuvvet vard; Atina Akropoln ise Zavras ko
mutasndaki drtyz palikarya tutuyordu. Niketas ile ( Kolo Kotroni )
yanlarnda az bir kuvvet olduu halde dalarn stnde serseriyane
dolayorlard.
 VI.

1826 Yl hareketleri

Izbandutlar - Amerika harp gemileri Ege denizinde - Sisam muha

rebesi 28 - Temmuz - 1826 - engelolu Tahir Bey ve Midilli muha
rebesi - Yenierilerin mahv - Buu gemisi ( Vapur ) ve Lord Kohran -
Atina muhasaras - Albay Gordon ve Purbaki - Lord Kohran ve General
Riart Corc - Buu gemisi (Vapur) ibanda Kohrann yeni teebbsleri
ve Mehmet Ali Paa.

Iz b a n d u tla r :
Misolongi muhasaras devam ettii sralarda Yunan hkmeti are
sizlik iinde kvranyordu. Ingiltereden alnan bor para dolaysile Y u
nan frkalar biribirlerine iddetle dman olmulard. Bu dmanlk
o kadar ziyadelemiti ki; Trk kuvvetleri Yunanistandan ekilecek
olurlarsa Yunan frkalarnn biribirlerile muharebeye tutuacaklar gze
arpyordu. Ortada Yunan hkmetinin emrini dinliyecek ne bir ordu
ne de bir donanma yoktu. Mevcut olan kuvvetler ya filn kaptann or
dusu yani etesi idi. Bu silhl adamlar hkmetin deil kendi reisleri
nin emri ile hareket ediyorlard. Filo da o vaziyete dmt. Gemileri
hangi ahslar donatyor ve mrettebatlarn besliyor ise o ahsn hesa
bna hareket ediyorlard. Izbandutlar Yunan adalarna dahi hcum et
mekten kendi kylerini ve adalarn yama etmekten ekinmiyorlard.
Mora yarmadasndaki Hristiyan Arnavut etelerinden biri bir gn
Zea adasna hcum ettikleri gibi Tino, ira, Naksos adalar da bu gibi
hcumlara uramlard. Hidra ve Speyallar bu ete ile anlatlar. On-
yedi gemilik bir zbandut filosu meydana geldi. Deniz ekiyas ile kara
ekiyas el ele vererek yamacla baladlar. Birlikte Beyrut ve Kbrs
sularn yama ettiler.
Beyrut sahillerinde karaya ktlar, ehre hcum ettikleri zaman ahali
silhla mukabele etti. Trk ve Araplar kar hcuma geerek zbandut
lar zayiatla denize dktler; Beyrut kylarnda muvaffak olamyan z
bandutlar Kbrs adasndaki Magosa limanna da baskn yaptlar; fakat
buradaki muvaffakiyetleri de Beyruttakinden baka trl deildi. Trk
ve Msr filolarna hcum edemiyen zbandutlar bitaraf gemilere hcum
etmekten ekinmediler. Yunan hkmeti, btn Trkiye sahillerinin ab
lukada olduunu iln etmilerdi; halbuki; hukuku dvel btn sahillerin
filen abluka edilmedike hak tanmazd. Izbandutlar abluka maddesini
 63
kendi hesaplarna geldii gibi tatbik ediyor, bitaraf gemilerden ras-
geldiklerini zaptederek alp gtryorlard.
( Mart - 1826 ) da Nopliye limannda Avusturya bandral ondrt,
ngiliz bandral yedi, Sardunya bandral , Toskana bandral iki gemi
mahkemenin verecei karar bekliyordu. Yunan Ganaimi bahriye mah
kemelerinden adalet ve doruluk beklemek imknsz gibi idi. Izbandut
lar bu msadereleri daha ileri vardrdlar. Harp gemileri himayesinde
sefer eden konvoylara da hcuma baladlar. ( 5 - Mart - 1826 ) da
17 Avusturya ticaret gemisinden teekkl eden ve iki kta beylik brikin
himayesinde olarak Milo adasnda toplanm olan bir konvoy denize
kt zaman Hidra limanna mensup iki zbandut briki bu kafileye
mensup ticaret gemisini yakalyarak alp gtrd. Hemen hemen
ayni zamanda Komodor Hamiltonun gzleri nnde bir ngiliz ticaret
gemisi de bylece muayene ve zaptedilmiti. Yunanllara pek taraftar
olan Hamilton bu ilere gz yumuyordu. Yalnz Franszlar zbandutlar
tarafndan gemilerinin muayene ve zaptna meydan vermiyorlard.
( 1768 - 1874 ) Harbinde de Ruslarn bu gibi hareketlerine mni olmaa
almlar, bylece Trkiye sahillerindeki ticaret hemen hemen Fransz
larn eline gemi bulunuyordu. Yunan ablukas dolaysile Avusturya
icaretinin ziyan drt milyon, Ingilterenin dokuz yzbin; Fransann
ancak yzbin frank tahmin ediliyordu. Sardunya ve Hollanda tacir
lerinin ziyanlar da bunlarla mukayese edilebilir.
( 17- M a rt- 1826 ) da zbandutlar bir Fransz konvoyuna dahil olan
gemileri de yolundan evirip muayene etmek istediler. Miyaolisin ye
eni Dimitri kaptan tarafndan idare edilen Penelop goleti, Milo adas
civarnda ondrt toplu dier bir zbandut gemisile Marsilya limanna
mensup Pti Viktuvar adl Fransz ticaret gemisi zerine top atei aa
rak tevkif ettiler. Fakat Fransz ticaret gemilerini konvoy eden ( La
Finavaz ) goleti Yunan harp gemileri zerine ate anca zbandut ge
mileri boca alabanda tramola ettiler ve muayeneden vazgeerek uzak
lap gittiler.
Izbandutlar yalnz bana bulduklar bitaraf gemileri Trk gemilerine
yaptklar gibi btn mrettebatn katletmekten ekinmiyorlard. Kay
bolan bir Sardunya ve bir ngiliz gemisinin mrettebat da her halde
byle bir muameleye uramlard. Fransz filosuna komuta eden Ami
ral Dorinyi zbandutlar hakknda yle diyordu : ** Bu sularda yalnz
bana bir geminin sefer etmesi ihtimal haricine kmtr. Hibir za
manda, hibir yerde bu derece ekiyalk grlmemitir . Artk zban
dutlar kendi hesaplarna para kazanmak iin deniz seferleri yapyor
lard. K mevsiminde Trk filolar kendi limanlarna ekildii ve Hidra
ve Speya filolar kendi limanlarna dnd zaman kendi hesaplarna
hareket eden onbe veya yirmi topluk zbandut brikleri Suriye Msr
 64
sahillerine veya Selanik krfezi kylarna kadar uzanyor, zaptettii
zengin ganimetlerle Yunanistana dnyorlard.
Eyll - 1825 - te birka zbandut gemisi Girit adasnn ark tarafndaki
Granbosa kalesine baskn yapmlar, ancak be Trk tarafndan muha
faza edilen bu kaleyi ele geirdikten sonra bu liman zbandut gemile
rinin toplanma yerlerinden biri haline gelmiti. Yzba Broiks 1826
ylnda Granbosaya geldii zaman bu limanda yz kta zbandut gemi
sinin toplanm olduunu, Granbosa kalesinin krk topla muhafaza al
tna alnm olduunu grmt. Hatt La Sibel adndaki bir Ingiliz
firkateyni, baz zbandut gemilerini takip ederek bu limana geldii za
man yaplan msademeler dolaysile ngiliz firkateyninde ikisi subay ol
mak zere krk yaral verilmiti. Bu zayiata ramen zbandutlan yaka
lamaa muvaffak olamamt. Izbandut gemileri tayfalarn deitirir,
silhlann kayalklar arasna saklar velhsl maske takarlard. Kendi
lerini arayan kuvvetler ortadan ekilince yine eski mesleklerine, deniz
haydutluuna balarlard.
Bu haydutlarn Fransz ticaretine zarar vermelerine meydan verme
meleri iin tutulan iki geminin mrettebat Tulona gnderilmiti; bunlar
dan Kbrs adas aklarnda yakalanan La Aristit briki onalt toplu
altm drt mrettipli idi. Termiya adas civarnda yakalanan Leko kor
vet idi; fakat Ingilterede, Rusyada olduu gibi Fransada da Yunan dost
lar cemiyetleri ok tesirli bir hale gelmiti. Bu iki geminin mrettebat
ceza grecekleri yerde beraat kazanarak Ege denizi kylarna dnm
lerdi. Izbandutluk o kadar ileri gitmiti ki; kendi hretli adamlarnn
bile canlarna kymaktan ekinmiyorlard. 17 - Haziran - 1826 da Ejin
mevkiinde Kanarisin aleyhinde yzlerce kii toplanmt; hayat tehlike
de idi. Ancak La Siren ve La Galile Fransz harp gemileri bu mevkie
yetierek Kanarisi kurtarmlard. Izbandutlarn bu vaziyetinden Yunan
hkmeti dahi u satrlarla ikyet ediyordu : Bize, yalnz Yunanl
adna lyk olmyan bu adamlara, vatann felketine sebep olmak iin
kullandklar vastalar mahv ve tahrip ederek denizlerde seyrisefainin
selmetini yeniden tesis etmek hizmetini ifa etmekle kalmayp onlar
mtereken mdafaa etmei teklif ediyorsunuz .

A m e r ik a h a r p g e m ile r i Ege d e n iz in d e
Trk filosunun mhim bir ksm Kapudane Hseyin, Riyale Mustafa
Beyler komutasnda olarak brahim Paann emri altnda Mora sularnda
terkedilmiti. ( II. Mahmut ), Hsrev Paa ile Patrona Tahir Beyin ko
mutasnda olan filonun lstanbula gelmiyerek anakkale Boaznda al-
konularak Sisam zerine hcum etmelerini emretmiti. Hsrev Paa,
Sisam hareketine memur edildikten sonra iki kalyon, alt firkateyn, drt
korvet ve dokuz brikten teekkl eden filo ile ^ aramba
 65
gn anakkaleden hareket ederek Bozcaada nne geldi. Ertesi gn
Bozcaadadan hareketle cuma gecesi Midilli liman nne geldi.
Birka gn evvel buraya gelmi olan bir kalyon, bir firkateyn ve
bir korvetten mrekkep Amerika filosu da liman nnde demirli bulu
nuyordu. Her iki filo biribirini top ile selmladktan sonra Amerika
filosu amirali Hsrev Paann gemisine gelerek ziyaret etti. Hsrev Pa
a da Amerika amiral gemisine giderek ziyaretini iade etti. Amerika ge
mileri birka gn sonra Midilliden hareketle zmire gittiler. Hsrev Paa
dahi boaz iskelelerine ve Midilli limanlarna mensup elli, altm kadar
yelken kay toplattktan sonra Foa liman aklarna geldi. Bu liman
dan on klavuz aldktan sonra Sakz limanna yol verdi [42]. Sisam
zerine sevkedilecek gnll kuvvetleri Kuadasnda toplanacakt.
Temmuzun ilk gnlerinde bu limanda altbin Trk eri donanmann
gelmesini bekliyordu.
Sisam diktatr Logotetis, Trk filosuna verilen bu yeni vazifeden
vaktinde haber almt. imdiye kadar birok tehlikelerden kendini kur
tarm olan Sisamllar bu defa nasl kurtulacaklard. Yunanistann her
tarafnda paraszlk iddetini gsteriyordu. Logotetisin Hidraya gnder
dii murahhas ile yaplan mzakere ksa srd; Hidrallar sekiz ktas
ate gemisi, dierleri harp briki olmak zere krk kta gemi gndere
cekler; Sisamllar da bu filonun masraf olarak yzaltmbin frank
takriben ikiyzbin Trk kuruu vereceklerdi. Sakz liman nnde
Derya kapudan Nasuholu Ali Paann amiral gemisini yakm olan
Kanarisde bu filoda bulunuyordu. ( 2 3 -Temmuz - 1826 ) da Sahtorisin
komutasnda bulunan Hidra filosu denize alyor, bir gn sonra yani
24 - Temmuz - 1826 da Hsrev Paa da Kuadasna gitmek zere Sa
kz limanndan yola kyordu. ( 28 - temmuzda ) iki filo kar karya
geldiler.

Sisa m u h a re b e s i : 28 - T e m m uz - 182<>
Hsrev Paa; Sisama asker nakli iin toplatm olduu yelken ka
yklarn Sack limanna gnderdikten sonra kendisi de filo ile bu
limana geldi. Izmirden gelmekte olan askerin miktar bine yaklamt.
Hsrev Paa bu askeri ertesi gn kayklara alarak Sisama karmak
fikrinde idi. Fakat Hidra filosunun Sisam sularna geldiini grnce
kayklar Sack limannda brakarak Hidra filosunu karlad.
Hsrev Paann komutasndaki iki kalyon ile alt firkateyn pruva
hatt tekil etmi olduklar halde rzgraltnda bulunuyorlard. Hidra
filosu rzgr stnde bulunmasndan istifade ederek gece karanlnda
ate gemilerini hcuma evketti; Kanaris ilk hcumu yapmakla dier
ate gemilerine nmune oldu. Bindii gemi mahirane idare edildi; byk
[42] N um aral rapor sureti kitabn sonuna eklenm itir.

Navarin muharebesi : 5
 66

bir cesaretle Hsrev Paann forsunu tayan firkateynin zerine doru

ilerledi. Tam iki gemi msademe etmek zere iken Kanaris kendi gemi
sini ateliyerek filikasna atlad; fakat tam bu esnada Trk amiral gemisi
mahirane bir dmen darbcsile kendini ate gemisinden kurtard. Yan
makta olan ate gemisi, Hsrev Paa gemisinin gerisinden gelmekte
olan Patrona Tahir Beyin firkateyni zerine doru dmekte iken he
men firkateynin yedeinde gelmekte olan filikalar tarafndan karlana
rak zarar vereniyecek surette bir kenara ekildi, kendi kendine yanp
gitti. Trk filikalarndan iki ktas Kanaris'in filikasn takip ettiler. Bu
filikalarn mrettebat arasnda bir msademe oldu; Kanaris ile bir ksm
mrettebat ar yaral olduklar halde bir Yunan brikine kmaa mu
vaffak oldular.
Hidra ate gemilerinden kincisi daha ziyade muvaffak oldu. Hac
pehlivann komuta ettii firkateynin k tarafna arpt; hatt bu firka
teynin k bahelii tututu; fakat bu atei sndrmek mmkn oldu
undan ate gemisi kendi kendine yanp gitti. nc hcumu yapmakta
olan ate gemisi ise top atei ile batrld.
Ertesi gn, yani ( 29 - temmuzda ) da ate gemileri hcumlar de
vam etti. Ate gemilerinden biri Bursal mer kapudann komuta ettii
gemi zerine yaklat esnada top atei ile batrld. Ate gemilerinden
beincisi ise Trk gemilerine bir zarar vermeden yanp gitti. Bylece
be ate gemisinden yanarak, ikisi top atei ile batm bulunuyorlard.
Hsrev Paa, drt gn Sisam sularnda dolatktan sonra Yunan
filosu bu sulardan ekilmedike yetmi seksen kta yelken kayna
konulacak askeri himaye ile Sisama karmann doru bir i olmadna
hkmetti. Sack limanndaki erlerin datlmamasn temin ettikten
sonra Limni, Aynaros, Ekiros cihetlerine yol verdi. Bylelikle Speya
veya Ekiros adalarna hcum edilecei fikrini vermee alt. Sonra
Midilliye gelerek gemilerin sularn tazeledi. brahim Paa yanndaki
kuvvetlerle amlca adasna hcum edecek olursa Hidra filosunun bu
cihete gideceinden Sisam hcumunun ancak byle bir frsat zuhurunda
mmkn olacan Istanbula rapor etti. [ 43, 44 ] Sisamllarn verdikleri
paraya kar Hidra filosu bir ay kadar Sisam sularnda bekledi, artk
Hidraya dnmek zaman gelmiti, fakat Logotetis bu mddeti uzatmak
yolunu buldu; acele Hidrallara ikiyz ellibin frank daha yollad. By
lece Hidra filosunun yaz mevsimi bitinciye kadar bu sularda kalmas
temin edildi.
Hsrev Paa, 9 - Austos - 1826 da Midilli limanna geldii zaman
zmir Muhafz Haan Kelmi Paaya yollad bir mektupta Sack is
kelesinde toplanm bulunan erlerin datlmamasn, Sisam adasna ya
placak hareketten vazgemediini bildiriyordu. (45)
43, 44, 45, num aral rap orlar k ita b n sonuna e klen m itir.
 67

e n g e lo g l T a llr Bey ve M id illi m u h a re b e s i :

Hsrev Faa komutasndaki Trk filosu Misolongiden anakkaleye
dnd zaman k mevsimi gemi olduundan gemileri tamir edecek
zaman kalmamt. Halbuki; baz gemiler su kesimi altnda arza gste
riyorlard. Bu arzalan gidermek iin Daraacna ( yani kzaa) eke
rek veya havuza sokarak tamir etmek, kalafatlarn yenilemek lzmd.
Buna imkn bulunamadndan Patrona Tahir Beyin bulunduu ( Badii
Nusrat) firkateyni gittike fazla su etmee balamt. Bu vaziyet git
tike artarak saatte iki kar su etmek derecesine geldi. Geminin bat
mamas iin daim surette iki tulumbann altrlmas meburiyeti hsl
oldu. Maltz Memi kaptann komuta ettii ( Badii Nusrat) firkateyni de
hemen hemen ayni vaziyette idi. Hsrev Paa bu iki firkateyni tamir iin
Midillideki tezghlarn mimar ile birlikte Foaya yollad. Hsrev Paa,
<13- Austos - 1826) da bu gemilerin vaziyetini Istanbula rapor ettii gibi
elde mevcut dier gemilerin de eski ve harap olup tamire muhta ol
duklarn, eer ruhsat verilirse bu gemileri kendisinin Izmire gtrp
tamir ettireceini bildiriyordu.
Hsrev Paa firkateynlerinin tamirlerine bakmak zere Foaya git
tii zaman donanmann sevk ve idaresini Patrona Tahir Beye brakm*
t. Bu esnada Miyaolis de be on kta gemi ile Sahtorisin komutasnda
Hidra filosunu takviye ettikten sonra Trk filosunu aradlar. 10-
eyllde Midilli sularnda iki filo karlat. Fransz Elisi Kont Ki-
mino Istanbuldan Izmire, oradan da La Pomon firkateyni ile Foaya
gelerek Hsrev Paa ile grmekte idi. Foa limannda bulunmakta
olan Fransz harp gemilerinden La Pomon ile La ( Dofinavaz) Trk ve
Yunanllar arasnda yaplmakta olan muharebeyi seyretmek zere o ci
hete yol vermi bulunuyorlard. [1]
Eylln 11 inci gn sabah Yunan filosu Midilli adasnn cenubu
arki tarafnda bulunuyor ve Trk filosu tarafndan takip ediliyordu.
Rzgr hafif hafif esiyordu, bu esnada bir Yunan briki muharebe hat
tndan ayrlarak Trk kalyonlarndan biri zerine doru ilerledi. Trk
kalyonu bir dmen darbesile orsa etti; btn yelkenler krlendi. Kal
yon bordasn ate gemisine evirmiti. imdi Trk gemisinin bu bor
dadaki toplan ate pskrmee balad. Artk Trk denizcileri ate ge
milerinden ekinmiyorlar, onlara nasl muamele edileceini biliyorlard.
19 gemiden mrekkep olan Trk filosuna mukabil Hidra filosu krk-
drd brik, ikisi glet olmak zere elli kta idi. ki filo uzak mesafe
den tesirsiz top atei teati ediyorlard, leden sonra Yunan ate ge
mileri ikinci hcuma getiler. Yunan muharebe hattndan ayrlan on
[1] S tatio n D e Levant, C ilt 2, sahife 73.
 68

kta brik Trk gemilerine doru ilerledi. Trk gemilerinden nde bu

lunan brikler bu hcuma hedef olmamak iin bocalad. Yalnz Potrona
Tahir Beyin forsunu ekmi olan firkateyn yolunu bozmad. Hcuma
geen on kta Yunan brikinden bir tanesinin dierlerinden ayrlarak
kendi gemisine doru gelmekte olduunu grnce hemen yedeindeki
filikalar yollad. Bu filikalar Yunan ate gemisini karlyarak yolun
dan evirdiler. Birdenbire iddetli bir infilkla yanmya balyan bu ge
mi Patrona Beyin gemisine hibir zarar vermeden yanarak rzgraltna
doru srklenip gitti. [1]
iki gnlk muharebede Trklerden yirmiiki erin yaralanmas ve
ehit olmas; Yunan briklerinden ikisinin top eteile batrlmas netice
sini verdi. Trk filosu gece karanlk basncya kadar Hidra filosunu ta
kip etti. Ertesi gn Trk filosu ayni sularda bulunduu halde, Hidral-
lar muharebe sahasn terkederek ekilmilerdi. Hsrev Paann bulun
duu firkateyn filoya iltihak ettii zaman Tahir Beyi tebrik etti; fakat
bu muharebeyi Sisama asker dkecek kadar ehemmiyetli bulmad. Mi
yaolis, 9- birinciterinde tekrar Trk filosu ile karlat ise de yeniden
hcuma gemedi. Hsrev Paa 12 - birinciterine kadar bu sularda gezerek
Sisam hareketine msait bir frsat bulamyarak anakkaleye gitti. Si
sam bu hcumdan da kendini kurtarmtr.

Y e n i e r ile r in m a h v :
Hsrev Paa, Sisam zerine hcum frsat arayarak Midilli sularnda
bulunduu esnada ( II. Mahmut ), Yenieri ocan ortadan kaldryordu.
Misolonginin zaptnda Msr Valisi Mehmet Ali Paann gnderdii C i
hadiye askerinin gsterdii kudret en muhafazakrlar bile yenieri
askerinin talim ve terbiyesine itina etmek lzumuna inandrmt. Bu
askerin dissiplin altnda talim ve terbiyesi iin Msr Kapu Kethda
s Necip Efendi, Msrl muallim zabitleri Istanbula getirmiti. Elli yeni
eri ortasnn her birinden yzelli kii bu ie ayrld. ( 12 - Haziran -
1826 ) da din ulemas, yenieri zabitleri ve kalabalk halk muvacehe
sinde Sadrazam Mehmet Selim Paa ile Yenieri Aas Mahmut Cel-
lettin riyasetinde merasimle talimlere baland. 13, 14 - Haziranda talim
lere devam edildi; fakat yenierilerin dissiplin altna girmesi baz kimse
lerin menfaatine dokunuyordu. Bu kimselerin ellerinde binlerce yenieri
ktk kd vard; bu ktlarda ad yazl olan yenieriler ya ok
zaman evvel lm veya hibir zaman orduda hizmet etmedikleri halde
bu ktlara sahip olanlard; ulufe ktka paralarn alyorlard. Bu a
gzller yenierileri tevik ederek isyan ettirdiler.
14 - Haziran akam yenieri kazanlar Et meydanna gnderilmi isyan
genilemi bulunuyordu; fakat (II. Mahmut) ile Sadrazam Selim Paa metanet
[1] S ta tio n D e Levant, C ilt 2, sahife 77
 69
gsterdi. Aa Hseyin Paa Cellettin Aa da saraya katlar; bu defa
<iin ulemas ile stanbul halk da padiah ile beraberdi; Topu ve Kum
barac ocaklar da hkmete sadk kaldlar; din ulemasnn fikri alnarak
sarayda muhafaza edilmekte olan Hazreti Muhammedin sanca Sultan
Ahmet camiine gtrlerek karargh ittihaz edildi; Aa Hseyin Paa,
topular ve halk ile birlikte 15 - Haziran - 1826 gn leden sonra
hcuma geerek yenieri odalarnn bulunduu ehzadeba ve Aksaray
zerine gidildi. Teslim teklifini ret eden siler zerine top atei alarak
klalar tahrip edildi; ele geen yenieriler yakalanarak idam edildi,
fstanbulun kale kaplar kapanarak 16 - haziranda yakalanan yenieriler
idam edildii gibi muhtelif kalelerde bulunan yenierilerin imhas da
valilere emredildi.
Yenieri tekilt ortadan kaldrlmt; (Asakiri Mansurei Muham-
m ediye) ad verilen yeni tekiltn yerleerek meyva vermesi iin uzun
yllar lzmd. Hsrev Paa filo ile Istanbula geldii zaman gemilerdeki
kalyoncu askerleri Sultan Mahmudun nnde geit resmi yaptlar. Kal
yoncu askerlerinin krm m balklar II. Mahmutun houna gitti; yeni
tekil edilen askerin de krmz balk giymesi emredildi, bylece fes
giymek modas balad.

B uu gem isi ( V a p u r ) ve Lord K o h r a n :

Yunanllarn urad malbiyetler Avrupa Hristiyanlk leminin
hiddetini ekiyor; eski Yunan ilim ve gzel sanatlarnn da tesiri altnda
kalan Avrupa efkr umumiyesi Yunanllar tarafna dnyordu. Ingiltere-
den yaplan istikraz sratle eriyip gitmiti, imdi Avrupadaki Yunan
-dostlar iane defterleri amlard; fakat toplanan ianelerle Yunan ordu
ve donanmasn beslemek kolay deildi. Solyotlarn ilemi maalarn
vermek iin bir milyon franktan fazla para lzmd. 1825 ylnda Milo
adasnda yaplan bir itimada Yunan harp gemilerinde alanlarn ay
lklar drtyz, ate gemilerinde alanlarn sekizyz frank olarak
tesbit edilmiti. Bu hesaplara gre Yunanllarn harbe devam edebilme
leri iin ylda oniki milyon franka ihtiyalar vard; Yunan briklerinin
ve ate gemilerinin muvaffakyetsizlii devam etmee balaynca daha
kuvvetli gemiler tedariki gznne alnd. New - York tezghlarna bir
ka firkateyn smarland; 1826 yl sonlarna doru Yunanistana gelen
bu firkateynlerden Hellas adn tayan milyon franka mal olmutu.
Yunan harbine gnll olarak girmi bulunan Ingiliz kaptanlarndan
< Hasting) daha yeni, daha kudretli bir gemi yaplmasn teklif e. Has-
tingin teklif ettii gemi Foltonun 1797 de Pariste Sen nehri zerinde
tecrbe ettii 1807 de New - York ile Albanya arasnda yzelli millik
mesafeyi otuziki saatte katetmee muvaffak olan Buu gemisi (Vapur)
idi.
 70
Bu tarihten sonra vapurlar ok terakki gstermi; 1827 ylnda
Lidin sicil defterinde seksenden fazla buu gemisi kaydedilmi bulu
nuyordu. 25 - Mart - 1816 da Elis adn tayan ilk Fransz vapuru
Roenden Parise hareket ediyordu. Kaptan Hastingin tavsiyeleri ra
bet grd, 1826 yl sonlarna doru Perseverans vapuru Ege denizine
doru yola kmt. Rzgrsz havalarda be veya alt mil yapan Per-
severans'n silhlar sekiz kta altm sekiz funtluk Ingiliz topu idi. Bu
toplarla atete kzdrlm glleler, krk be librelik kumbaralar; Kaptan
Hasting btn kudret ve meziyetine ramen bu yeni silhla, Kanaris'in
kazand zaferleri kazanamyacak, Anadolikon mevkiini geri almak iin
yapt muharebede hayatn kaybedecektir. Amerikadaki spanya ms
temlekelerinin istikll kazanmak iin at harplerde Kallao limannda
Esmeralda adl spanyol firkateyninin zapt hususunda byk bir hret
kazanm olan Lord Kohran da Yunan ilerinde rol ald. Lord Kohran
17 - Austos - 1825 te Yunan hkmetile bir mukavele imzalad. Bu
mukavele mucibince Kohran harbin nihayetine kadar hizmet etmei ta
ahht ediyor; Yunan hkmeti de buna kar yars pein verilmek zere
bir milyon drtyz yirmi bebin frank demei kabul ediyordu.

Derya kaptan Mehmet Hsrev Paann ~

X |nmS I^1 8 2 6 M*~
raporunda ; " Kohran hilekrnn devleti aliyeye isali mazarrat ... daiyei
batlas ile Akdenizde ket ve gzar etmekte olduu ihtar ve saireyi
mtemil emirnamei samileri malmu cakiranem olmu ve hilekr mes
turun daima keyd mekrinden gafil olunmyarak teyakkuz ve agh
zere olduum ve bu emirnamenin bir suretini Mora Valisi brahim Pa
ann maiyetine memur buyurulan sfeni humayuna babu olan Kapu
dane ve Riyale Bey kullarna verip anlar dahi zat maslahata vkf ola
rak gafil bulunmayp Anapoli ve ol havalide mesfur Kobrann niyeti
fasitesinden haberdar ve mteyakkz olmalarna dair ifahen dahi ma
lmat verilerek donanmay humayunun iki takm da hal ve keyfiyete
agh olduklar bildiriliyordu. [47]
Atina ehrini muhasara etmekte olan Rumeli Seraskeri Mehmet Reit

Paann a T^ N i ^ 0"* 1827 M* *ar' ^ raporunda : Rum milletinin daima

huda ile meluf ve mehur ve serzedei hatr iblis olmadk dek ve desise
ile isali hasara sai ve ihtimamlar maruf ve mezkr olman, bundan
akdem tedarik ettikleri bir kta firkateyn ve ent kta ate sefineleri
ile vapur tbir ettikleri buhar sefinesini istishap ederek mezkr firka
teyne Fransz bandras aarak donanmay humayuna kar gidecekleri
ve donanmay humayunu grdkleri gibi dostluk sularndan takarrple
evvel firkateyn sonra ate kayklarn salverip isali hasar etmek , fik
rinde olduklarn yakalanan esirlerin sorguya ekilmelerinden anlald
n bildirmektedir. [48]
( 47, 48 ] num aral raporlar k ita b n onuna eklenm itir.
 71 -

Mehmet Reit Paa 2 ^*7"! ^ tar*hli dier bir raporunda da

Ingilterelu Kohran nam kaptan; Rum gvurlarna iane eylemek niyeti
fasidanesile Frana memleketinden yirmidrt pare top eken bir sefine
mubayaa edersek Anapoli ve amlca sularna azimet zere olduu ve
ekiyai menhusa dahi Amerika canibinden mubayaa etmi olduklar alt
m drt pare topeker sefineyi mersum Kohrann ald sefine ile bir
letirip sfeni menhusai saire istishab ile konvoy tarznda dveli m-
tehabe bandras kadile baz mahallere isali hasar daiyesinde olduk
larndan bahisle daima meddi nigh basiret olunmas ve sair mstemen
misill devlet bandras ile Rum teknesi zuhr eder ise bittahkik tard
ve tedmirlerine dikkat klnmas babnda tenbihat Izimeyi ve sair tav
siyeleri aldn bildirmektedir.
Mehmet Reit Paa bu raporu yazmadan : yedi sekiz gn evvel
memaliki efrenten vapur tbir olunur kta buhar sefinesi ve altm
drder pare topeker kta kebir tekne ile Kohrann zuhr ve v-
rut etmi ve Atina pighnda vki Eine adasnda lengeri endaz olup
badehu donanmayi humayunu karlamak iin yelken ap gittiini bil
dirmektedir. [49]

A tin a m u h a sa ra s :
Hsrev Paa, Sisam adasn vurmakla urat esnada Mehmet Re
it Paa Atinay muhasara ediyordu. Reit Paa (2 - Haziran - 1826) da
Misolongiden Atik ovalarna inmek iin yola kt esnada Yunanllar
Korent kalesine ve Geranya dalarnn boazlarna sahip olduklar iin
brahim Paa ve Reit Paa ordular arasnda rabta yoktu. mer Paa
nn komutasndaki Arnavut gnlllerile (Temmuz) aynn .ortalarna
doru Atinay muhasaraya balyan Reit Paa; Atinann imalindeki
Tep ehrine giden yollar elinde tuttuu cihetle kendisine lzm olan
yiyecek ve cepaneyi Eriboz kanal vastasile veya Tepten Misolongiye
giden yollardan istifade ederek temin edebiliyordu. Yunanllar Akropol
tepesile Mze tepesine yerletirdikleri bataryalarla ve 1000 kii ile A ti
na kalesini muhafazaya alyorlard. Fakat Korentte bulunan Motaras
kuvvetlerile Megara yolu ile irtibatta bulunuyorlar; yaknda mhim tak
viye ktalarnn gelecei kendilerine bildiriliyordu. Reit Paa Tesalya
ve Eriboz yollarn emniyet altna almak iin Tep ve sair mahallere
mhim kuvvetler ayrdndan (28 - Temmuz - 1826) da Atinay muhasara
eden kuvvetleri yedibin piyade, sekizyz svari, yirmi atl top ve ha
vandan fazla deildi. Reit Paa Mze tepesini hcumla zaptederek ora
ya batarya kurdu; (14-15 Austos) gecesi Atina ehrini de hcumla
zaptettiinden Yunanl mdafiler Akropol tepesine ekildiler.
[49] N um aral rapor k ita b n sonuna eklenm itir.
 72
27- Temmuz - 1826 da ark Yunanistan ba cenerali intihap edilen
(Kara skaki) komutasnda altyz Armatol olduu halde Nopliyeden
yola kt; Korent berzahndan geerek Elevziye geldii zaman Kara
dal Vasosun eteleri Kaptan Lef kann Atmallar Fransz Yarbaylarn
dan (Fabviye) nin Taktikoslar austosun 16 snda Elevzi ile Atina ovas
arasndaki sk ormanlk daa getiler. Atinaya mil mesafeye kadar
yaklatlar. Palikaryalar tfek ateinden korunmak iin kuru talardan
duvar rdler. (Fabviye) nin komutasnda muntazam asker olan Takti-
koslar akta olarak hcuma getiler; fakat Reit Paann kuvvetleri
top atei himayesinde Yunanllara kar mukabil hcuma geince pali
karyalar herkesten evvel katlar. Taktikoslar da onlar takip ettiler.
Elevziye koarak kaan Yunanllar burada dahi kalmak fikrinde deil
lerdi. Hemen gemilere binerek bu sahadan uzaklamak istiyorlard.
Reit Paann eline iki top ile bayrak ve bir miktar esir gemiti.
Esirlerin arasnda Franszlarda vard; bu hcum esnasnda (La Siren)
firkateyni ile Salamin limannda bulunan Fransz Amirali De Rinyi, Reit
ve mer Paalar ziyaret ederek Yunanl olmyan bu esirlerin kendile
rine teslimini rica ettiler. Bu ricalar kabul edildi. Fransz amirali, mer
Paann kendi gemisine gelerek ziyaretini iade ettii esnada (Kara Is-
kak) da Fransz gemisine geldi. Mslman Arnavutlar kandrp kendi
tarafna geirmek istedi ise de bu talebi reddedildi.
Atina komutan Hristiyan Arnavutlardan (Odiseus) Yunan hkme
tine kar gelmi, maiyetindeki Arnavutlardan Goras tarafndan hile ile
yakalanarak hapsedilmiti. Bir mddet sonra Odiseusun uzun bir iple
kaleden kamaa urat esnada derek ld haber alnd. Onun
yerine Atinann mdafaasn eline alan Goras kendi Arnavutlarndan
olup beraberinde bulunan drtyz kiiye istinat ediyordu. 17 topla
mdafaa edilen Akropolda iki yllk erzakla sekizyz muharip bulu
nuyordu. Akropola iltica etmi olan kadn ve ocuklar da kalenin tah
kim ve sair yardmc ilerde alyorlard. Bu hususta Gorasn gen
kars nmune oluyordu. Reit Paa, Mze tepesine yerletirdii batar
yalarla Akropol top atei altna ald gibi kale bedenlerini lmla
atmak hususunu da ihmal etmedi. Fakat bu kayalkl sahada bu ii yap
mak ok zordu. Kegalarla Toskalarn Akropola yaptklar hcumlar da
faidesiz kalmt. Gorbs, (12 - Birinciterin - 1826) da bir gece kurunla
vurularak ld. Birka gn sonra Reit Paa, (Kara skaki) nin kuv
vetleri zerine btn dikkatini atfettii esnada Kriye Zotisin drtyz
elli kiilik etesi kayklara binerek Faler limannda karaya ktlar ve
gece karanlndan istifade ederek Trk ordusuna grnmeden Akropol
kalesine girmee muvaffak oldular. Atina mdafilerinin cesaretleri art
mt. Muhasara gittike uzuyordu; hcum ile almaktan midini kesen
Reit Paa bu mevkii alkla teslime mecbur etmee karar vermiti.
A tin a m uharebesi Temmuz 1826 : 5 H aziran 182?
 73
Zaymisin reislii altndaki Yunan hkmetinin (11) zas da Atinay
kurtarmak iin daha etrafl hareketlere lzum olduuna karar vermiti.
O nlar Hidral parti reislerile anlatktan sonra Nopliyeyi terkederek
Egine adasna ekildiler. Bylece Morann idaresi (Kolokotroni) ile
Konderyotiye terkedilmi ve bu frkalarn kontrolnden kurtulmular
dr. (23- lkinciterin - 1826) Yeni hkmet Atinay kurtarmak iin iki cihet
ten hcuma geecekti. ki yldanberi Skiyatos, Skopelos, Skiros adalarna
iltica etmi olup tarafsz ticaret gemilerine bile hcum ederek yamadan
ekinmiyen (Koletti) toplyabildii kuvvetlerle Eriboz kanalna girerek
Talant ehri kylarnda karaya kacak buradan Termopil geidini kolayca
ele geirecekti. Dier taraftan (Kara Iskaki) de Parnas boazlarn ele
geirecek bylelikle Reit Paa ordusunun hem Tesalya ile hem de
lyonyen denizile irtibat kesilmi olacakt.
(Koletti) Fransadaki Yunan dostlar cemiyetinin yollad paralar
sayesinde, kuvvet, erzak, cepane ve filo tedarik edebildi. (20 - lkincite
rin -1826)da Talant civarnda karaya ayak basyordu. Fakat Reit Paa
ok uyankt. Koletti karaya ktktan sonra tahmini hilfna mhim
kuvvetler tarafndan karlannca gemilere dnmekten baka are bula
mad. Fakat kendisini buraya getirmi olan gemiler uzaklap gitmiler
di; ok zorlukla seksen kta kayk tedarik edebildi. Gvertesiz olan bu
kayklarla Eskiyatos adasna dnd zaman kendini bahtiyar buldu.
(Kara Iskaki) ise 6 - ikinciterinde Elevsisten yola karak Kiteron
boazlarndan geip Dombirenaya vard. Bu esnada Mustafa Beyin ko
mutasndaki Arnavut kuvvetleri Salonadan yola karak Tepe doru
gitmekte idiler. Parnas da geitlerine geldikleri zaman Grivasn etesi
tarafndan yollar kapand. Beyz kiilik olan bu etenin harektn
haber alan (Kara Iskaki) sratle yetiti. Artk geri ekilmek te mmkn
deildi; a kalan Arnavutlar silhlarn teslim ettiler; yalnz Mustafa Bey
yediyz Kega ile geitleri zorlad. Mustafa Bey ile yz arkada
ehit dt; ancak drtyz Kega Salonaya varabildi. (Kara Iskaki) Sa-
lonay muhasara ile Reit Paa kuvvetlerinin bir ksmn buraya ekmek
ve bylece Atinann ykn azaltmak fikrinde idi.
Atinada yiyecek vard; fakat barut azalmt. 29 - ikinciterinde Mak-
riyatis be svari ile Akropoldan karak abluka hattndan geip Elev-
sise gidebilmi; Eginedeki hkmete barut ihtiyacn bildirmiti. Akro-
pola barut gtrmek iini Fransz subaylarndan olup Yunan hkmeti
hizmetinde almakta olan Fabviye zerine ald. Yunan erlerinden m
rekkep muntazam ktalar yetitirmee alan Fransz subay Fabviye;
Eyll- 1825 te kendi yetitirdii erlerden yz kii ile brahim Paa
nn pek az kuvvet brakt Tripolieye yapt basknda muvaffak ola
mamt. (Mart 1826) da Eriboz adasna yapt baskn esnasnda da
Trk kuvvetleri Fabviyenin Taktikoslarn datarak etraflarn svari ile
 74
evirmilerdi. Vukua gelen msademede Fransz subay lm; btn
toplarn kaybeden Fabviye, Andros adasna kamaa mecbur olmutu.
Bu defa altyz kii ile birinciknun 1826 Faler krfezinde karaya
kan Fabviya tfeklerin akmak talarn karm Trk hatlarndan
geerken yalnz sng kullanlmasn emretmiti. Her Yunanl omuzla
rnda birer torba barut olduu halde sessizce ilerliyordu. Gecenin meh
tapl olmas Trk kuvvetlerinin atelerini zerlerine celbediyor ise de
yollarn grmek kolayln da kendilerine veriyordu. Fabviye 14 yaral
ve alt l vererek Akropola girmee muvaffak oldu. Fakat oradan
kmak mmkn deildi.
Reit Paa, Salona mevkiini muhasaradan kurtarmak iin mer Paa
komutasna ikibin beyz kii vererek cebr yryle yola kard.

A lb a y G o rd o n ve P r b a k l:
Elevsisde bebin kiiye yakin kuvvet toplam olan Egine hkmeti
Atinay kurtarmak iin yabanc komutanlarn yardmna muhta olduu
nu takdir etti. Rusyada bulunmu; Ispanya harplerinde hizmet etmi
olan Ingiliz Albay Gordon soukkanl cesur bir subayd (14 - Ikincik-
nun - 1827). Egineye geldii zaman Yunan hkmeti ona mhim bir
tevdi etti.
Kefalonyada domu olan Albay Purbaki adndaki Fransz subay
d a (14 - lkinciknun - 1827)de Nopliyeye gelmi ve etrafna hemen hepsi
adalardan mrekkep olmak zere sekizyz kii toplamt. Garb Yuna-
nistanda almak fikrinde olan Purbaki; Egine hkmetinin ricasn
kabul ederek Albay Gordon ile birlikte Atinay kurtarmak iine kart.
Vaso ile Panayotaki Notarasn etelerini de beraberine alarak Elevsise
gitti. Elevsis ile Salamin krfezleri arasn Negaleos da ayrmaktadr.
Salamin krfezi ise Pire ve Faler limanlarn ihata eder. Faler liman
nn daha arknda Monii tepeleri vardr; Albay Gordon Atinaya ok
yakin olan bu noktadan hcuma gemee karar vermi; Trklerin dik
katini baka yerlere celbetmek iin Albay Purbakiye de u vazifeyi
vermiti: Albay Purbaki yeni vazifesine balyarak Atinadan oniki mil
mesafedeki Kamataroya giden geidi(3- ubat - 1827) de igal ederek
Tep yolunu kesti; sekiz yz kiilik muntazam ve iki bin kiilik etelerle
Kasya kyne yerleti.
Reit Paa, Yunanllarn bir kere daha geri yollarn kesmee al
tklarn grnce iki bin piyade ve iki yz svari ile Purbakinin zerine
hcum etti. Albay Purbaki de 7 - ubatta Kasyadan Kamateroya inerek
ovada Trk kuvvetlerile karlat. Notaris eteleri yetimezden nce
Purbakinin mfrezesi Trkler tarafndan evrildi. Bu vaziyeti gren Yu
nan eteleri imdatlarna koacaklar yerde silhlarn ve erzaklarn ata
rak dalara ekildiklerinden Purbakinin kuvvetleri ksa bir zamanda im-
 75
ha edildi. Beyz kii lm Fransz albay ile dier iki Fransz subay
ve bir Alman subay esir dmlerdi. Bu vakay haber alan Fransz
Amirali De Rinyi hemen Reit Paaya haber yollyarak bu esirleri kur
tarmak teebbsnde bulundu; fakat bu yabanc gnlller esir dtk
ten sonra ksa bir zaman yaamlard.
Reit Paa, Purbaki kuvvetlerini imha ettii esnada Albay Gordon
iki bin yz kii ve onbe topla gece karanlndan istifade ederek
Faler limanndan karaya km ve Monii tepesini ele geirmiti; fakat
Gordon bu kuvvetlerin bana geerek Atinaya doru ilerlemek istedi
inden Aya Ispiridon manastrnda mevzi alm olan sekizyz kii kuv
vetindeki Arnavutlar tarafndan durduruldu; bu manastr mdafaa eden
Arnavutlar btn hcumlara hatt Perseverans vapurunun yapt top
ateine ramen yerlerinden kmldamadlar. 10 - ubatta Reit Paa, Gor
don kuvvetleri zerine drtbin kii ile hcuma geti; fakat Notarasn
etelerinden yardm alan Albay Gordon sa ccnahn bataklklara daya
yarak Pire limanna girmi olan Kaptan Hastingin komutasndaki Per-
severansn toplarndan da istifade ederek iddetle mdafaa etti. Bugn
k muharebe sonunda Monisi tepesi Gordon kuvvetleri elinde kald.
Gordon, Atinaya kolay kolay yardm edilemiyeceini anlad. Reit Pa
ann kuvvetlerine bu defa da Eribos kanalndan hcum etmee te
ebbs ettiler. Bavyeral General Haydek bu ii zerine ald. General
beyz kii ile Hellas firkateynine girdi. Perseverans vapuru ile Nelson
gemisi de birlikte olarak Eribos kanalna girdiler. Oropos deresinin
dkld yere geldiler. Ellesa komuta eden Miyaolis, General Haydek
ile mfrezesini hemen karaya kmak istedi ise de general gece karan
lnda vaziyeti kavramadan karaya kmak istemedi. Ertesi gn ok
miktarda Trk svarisini gren general bu hareketten vazgeti. Karaya
karlanlar tekrar gemilere alnd. Ve Faler e avdet edildi.

L ord K o h ra n ve G e n e ra l R i a r d Corc :
Lard Kohran (1 7 -Mart - 1827) de Hidrada karaya km (10- Nisan
da) Yunan meclisi nnde yemin ederek ie balamt Yunan ordula
rnn bakomutanl da Lordun tavsiyesile Riard Corc adnda bir n
giliz generaline verilmiti. Bu suretle Yunan deniz ve kara kuvvetleri
ingilizlerin eline geti. Salonay muhasaradan kurtaran mer Paa Atina
ordughna Reit Paann yanna geldii gibi Kara Iskaki de yanndaki
be bin kiilik kuvvetle Elevsise geldiinden bu civardaki Yunanllarn
miktar onbir bin kiiye ykselmiti. ( Kara lskaki) General Corcu bek
lemeden harekta geti. 14 mart akam Elevsisten hareket ederek Pire
limannn imalindeki ovada Kirasni adndaki kk bir tepeyi igal
ederek tahkim etti. Ertesi gn bu tepenin Yunanllar tarafndan tutul
duunu gren Reit Paa kuvvetleri ona kar dier tepeleri tahkim
ettiler.
 76
(16- Martta) Trk kuvvetleri (K ara iskaki) frkasna kar yry
yaptlarsa da Falerde bulunan dier Yunan kuvvetleri de harekete ge
tiinden Reit Paa daha fazla ilerlemei doru bulmad. (1 - Nisanda)
Kolokotroni de altyz Morali ile ( Kara iskaki) kuvvetleri ile birleti. Ka
ra iskaki ( 4 - 5 N isan) gecesi mevzilerini biraz daha ileri srmee al
t. Bu esnada bir yzba ile on iki erleri ld. (19 - Nisanda) Yunanllar
bin beyz kiilik takviye kuvvetleri aldklarndan mevcutlan onbir bine
ykselmiti. Bunlarn drt bini Moniide, yedi bini Pirenin garbinde
idi. (1 9 - 2 0 Nisan) gecesi Yunanllar Trk hatlarna yakin bir tepeyi
igal etmilerdi. Reit Paann bu tepeyi geri almak iin yapt teeb
bsler faydasz kald. General Corc ile Amiral Kohran, Hellas firkatey
ninde olduklar halde (20 - Nisanda) Faler limanna gelmi bulunuyor
lard. Yannda be alt bin kii bulunan Reit Paa, bir taraftan Albay
Fabviyenin komutasna girmi olan Akropoldaki Yunanllar muhasara
ediyor, dier taraftan onbir bin kiilik Yunan imdat kuvvetlerine kar
koyuyordu.
Kohran ve Corc, ( 20 - Nisanda ) beraber getirdikleri Hidral ve G i
ritlilerden mrekkep 1200 kiilik seme kuvveti karaya kardlar. ( 25-
Nisanda ) hcuma geerek dokuz kk mevzii igal ile Aya Ispirodon
manastrn muhasara altna aldlar. Gnlerdenberi Perseverans vapuru
nun ar toplar tarafndan bombardman edilerek bir harabe haline gel
mi olan bu manastr bu defa da Pire limanna giren alt kta Yunan
brikinin toplar tarafndan bombardman edildi. ( 26 - Nisanda ) Ellas fir
kateyni bu manastrn tam karsna geldi. Otuz topunu evirerek meze-
borda ateile dvmee balad. ( 27 - Nisanda ) bombardmana devam
etti. Harabe haline gelen manastra hcum sras gelmiti. Kohran, G i
ritlilere hitaben topun balad, ii kl ve sng ile kimler tamaml-
yacaktr diye sorduu zaman skttan baka bir cevap alamad. Bunun
zerine hcumdan vazgeildi.
Manastr harabelerinde hayatta kalan Trkler hl mdafaalarnda
sebat ediyorlard. Fakat alk hele susuzluk ok fena idi. Nihayet silh
lan ile birlikte ekilmek artile manastn terkedeceklerini bildirdiler.
Kohran ve Corc bu teklifi kabul ettiler. Sa kalan iki yz elli Trk ma
nastrdan ktlar, hendeklerden getiler. Yunan svarilerinin arasndan
getikleri esnada Yunan piyade kuvvetlerinden bir ksm Trklerin pe
inden gelerek bir Trkn tfeini almak istedi. Dolu olan tfek pat
lad ise de kimseyi yaralamad. Fakat bu patlay zerine btn Yunan
llar birka yz Trkn zerine atlarak onlar ldrmee baladlar.
Trklerden pek az ksm kap kurtulabildi. Ikiyzden fazla insan yere
serilmiti; imdi Yunanllar len Trk kahramanlarnn stn arayarak
yamaclk yapyorlard. Reit Paa, Yunanllann bu zalimliini rendii
zaman ok mteessir oldu. Onlarn bu zalimane hareketini Allah cezasz
 77
brakmaz diyordu. Genral Riard Corc ife Amiral Kohran ve Albay
Gordon da bu vahilikten nefret etmilerdi. Tripoliada Yunanllarn
yapt cinayetleri grm olan Gordon halen Yunanllarn insanla
yaklaamadklarn grnce vazifesinden istifa ederek Ingiltereye dnd.

B u u gem isi ( V a p u r ) i ba n d a s
Reit Paann Tesalyadan getirmekte olduu bin be yz yk peksi
met ile yedi yz bin kuru para ( 26 - Mart - 1827 )d e Golosa gelmiti.
Golostan gemilere yklenerek der.iz tarikile Oropos deresi azna geti
rilmi olan bu erzakn arkas devam ediyordu. Buna mni olmak vazi
fesini Kaptan Hasting zerine ald. 20 - nisanda Kaptan Hasting Perse-
verans vapuru ile Golosa gitti. Orada bulduu be nakliye gemisini
zaptetti. Drt tanesini tahrip etti. Sonra Eriboz kanalnn cenup taraf
larna giderek orada rasgeldii drt kta kk Trk harp gemisini de
kzdrlm glleler ile yakmak suretilc batrd.
Kara Iskaki ( 4 - Mays - 1827 ) de birka hristiyan Arnavudun yap
t hcum esnasnda bir tfek kurunu ile vurularak ld. Kara Iskakiye
sz anlatamyan General Corc artk hareketlerinde tam serbesti kazanmt.
( 6 - Mays - 1827 ) General Corc drt top ve bin kiilik bir kuv
veti Faler kumsallna kararak Akropola doru ilerleme balad. Bu
esnada yedi bin kiilik dier bir kuvvet nmayi yapacakt, fakat bir
yanllk yznden bu hareket yaplamad. Taktikos ve Solyotlardan
mrekkep ncler ovalarda ilerlerken bizzat Reit Paann komutasn
daki iki bin svari tarafndan etraflar evrildi ve kltan geirildi. Ge-
rilerdekiler acele katlar; Kohran ile Corc dahi esir dmek zere idi
ler. Ancak denize atlyarak gemiye iltica ettiler. Gemilerin top atei
amalar zerinedir ki; Trk svarileri sahili terkettiler. Yunanllar bu
hcumda bin be yz kii kaybettiler. Albay Inglezin komutasndaki
doksan muntazam asker ile ondrt yabanc da bunlar arasnda idi. Ele
geen iki yz krk esir, Aya Ispiridon manastr kahramanlarna yaptk
lar muamelenin karl olarak balar uuruldu. Kohran, bu hcum
dan kaabilenleri gemilere alarak geri ekildi. Atina Komutan Albay
Fabviye bu mthi haberi ald zaman kurtulu mitlerini kaybetti.
Fabviye yazd bir mektupta : Kriyezotis hastadr, onun kt alan m
kl vaziyettedirler. Benim adamlarmdan altm kii hastalktan veya
dman ateinden ldler, dierleri de stmadan muztariptirler, bunun
iin vazifelerine* sk skya sarlamyorlar diyordu.
General Corc, Falerden ekildii zaman Albay Fabviyeye yollad
bir mektupta : Atina muhafzlarn kurtarmak iin btn gayretlerimi
sarfettim; fakat muvaffak olamadm; imdi artk vatanlar iin fedakrane
bir surette vazifelerini yapan bu zavalllar hakknda hayrl teebbslerde
bulunmak iin yalnz size gveniyorum. w dedikten sonra : Komutanz
 78
altna tevdi edilmi olan kaleyi mdafaa iin gsterdiiniz cesaret ve
azimkrlk hakknzdaki itimadm hudutsuz bir hale getirmitir. Bunun
delilini de artk yaplacak ileri tamamile size brakmak suretile en iyi
bir ekilde gsterdiime eminim diye nihayet veriyordu.
Aya tspiridon manastrnda teslim olan Arnavutlara kar Yunanl
larn gsterdikleri alaklktan sonra Atina muhafzlar hangi cesaretle
teslim olabilirlerdi. Salamin limannda demirli bulunan ( Jonon ) Fransz
firkateyni komutan ( 11 - Maysta ) General Corcun ricas zerine Reit
Paay ziyarete gitti. Msait artlar gsterildii takdirde Atina Akropo
lnn teslim olacan bildirdi. Reit Paa, Albay Fabviyenin silhlar
ve eyalar ile birlikte serbese gitmesine msaade ediyor; Yunanl
siler ise Osmanl hkmeti tebaasndan olduklar cihetle bunlardan hiz
met istiyenleri cretle kendi ordusuna kabul edileceini vadediyordu.
Fakat Fabviyeden gelen cevapta: Ben buradaki kuvvetlere komuta
etmiyorum. Mektubunuzu Akropoln komutanlarna tevdi ediyorum .
diyordu. Vaziyet General orca bildirildi. General; Atinadaki komutan
lara verilmek zere u mektubu yollad : Akropolda azap eken bir
ok insanlar mahpus bulunmaktadr; ayni zamanda burada btn dnya
iin kymetli olan eski Yunan bideleri vardr; bunlar tahrip edilmek
ten kurtarmak istiyorum. Bu itibarla iliik olarak gnderdiim teslim
artlarn kabul etmenizi emrediyorum; ( Jonon ) firkateynin komutan
emniyetiniz iin icap eden btn tedbirleri almtr . Fakat bu emre
ramen Atinadaki komutanlar teslime raz olmadlar.
General Corc 27 28 - mays gecesi Falerdeki btn kuvvetleri gemi
lere ekti; Niketasn yz kiilik etesile Trkleri megul ediyor, ta
nmas g olan toplar denize atyorlard. Bu esnada Reit Paaya
Istanbuldan gnderilmi olan sekiz bin kiilik kuvvet geldiinden vazi
yetini iyiden iyiye dzeltmiti. Sonyom burnundan Golos krfesine ka
dar Eriboz kanal Yunan deniz kuvvetleri tarafndan albuka altnda
bulunduu iin Trk ordusunun a kalmasndan baka General Corcun
midi kalmamt. Fransz Amirali Doringi la ( Siren ) firkateyni ile
( 1 - Haziran - 1827 ) de Salamin limanna demirliyordu. Atina mda-
filerinin teslim olmaa karar verdiklerini renince ertesi gn Reit
Paay ziyarete gitti. Akropoldaki kuvvetlerle Reit Paa arasnda ami
ralin tavassutu ile gn sren mzakereden sonra Reit Paa, Yunan
llarn serbeste ekilip gitmelerine msaade etti. Be haziranda iki
taraf anlat. Reit Paann yollad Trk subay ile Fransz su
bay rehin olarak Akropola gittiler. Reit Paa; Arnavut piyadelerinin
bir taarruzda bulunmalarna meydan vermemek iin bunlar svari kuv-
vetlerile tecrit etti. Trk subay ile Fransz subay kafilenin ba
nda olarak Akropoldaki Yunanllar yola ktlar. Amiral De Rinyi ile
Arnavut reis kafilenin arkasndan geliyorlard. Hibir taarruza u-
 79
ramadan Faler krfezine kadar geldiler. Buradaki Fransz harp gemile
rinin filikalar ile erkek, kadn, ocuk, hatt hasta ve yarallar da dahil
olduu halde 1838 kii Salamin adasna geirildi. Teslim olan kalelerin
muhafzlarna Yunanllarn gsterdikleri zalimane hareketlere kar Trk-
ler tamamile szlerinde durdular. General Corc. Fransz amiralinin ta
vassutu ile Akropoln teslim olduunu renince bu kaleyi kurtarma-
maktan doan mesuliyeti kendi zerinden atmak istedi. Hatt Albay
Fabviyeyi ( 27 - Haziran - 1827 ) de kaleyi teslim ettiinden dolay
hapishaneye sevkediyordu.
Haziran sonlarnda Yunan isyan snmek zere idi; Kara skaki
etelerile General Corcun kuvvetlerinden ancak bin kii kalmt. Sala-
minde bulunan bu kuvvet, brahim Paann Gastoni ve Vostice arazisine
doru yryne nasl mni olacakt. Atinaya hkim olan Reit Paa,
Korente getikten sonra brahim Paa kuvvetleri irtibat hsl edecekti.
Yunanllarn elinde Nopliyeden baka yer kalmamt. Yunan kkmeti
Hidra adasna ekilmek ve buradaki deniz kuvvetleri tarafndan mda
faa edileceine inanmak istiyordu. Fakat Hidraya yaplacak bir hcum
da Trk ve Msr kuvvetleri muvaffak olursa Yunan isyan hareketleri
tamamile bitmi olacakt.

K o lr a n n y e n i te eb bflslerl ve M ehm et A li Paa :

Kohran, Faler muharebesinde Reit Paaya malp olduktan sonra
bir kere de talihini denizde tecrbeye karar verdi. ki Msr kuvveti ile
yapt arpma neticesiz kald; yalnz bir Trk nakliyesini zaptetti.
Kohran toplayabildii Yunan gemilerini komutasna alarak Iskenderiye-
ye yol verdi. ( 16 - Haziran - 1827 ) de yirmi yelkenli brik ile
Kohrann bulunduu Ellas firkateyni Avusturya bandras altnda sken
deriye nne gelmilerdi. Limann nnde karakol yapmakta olan bir
kk Trk gemisi Yunan filosunu grr grmez Iskenderiyeye ekil
mek istedi; fakat rzgr buna msaade etmedi. Yunan filosundan ayr
lan bir ate gemisi bu karokol gemisi zerine hcum etti; fakat bir za
rar yapamadan yanp gitti; ikinci ate gemisi Trk karakol gemisine
rampa ederek onu tututurdu; Trk mrettebat geminin filikalarna
atlyarak kurtuldular. Bu esnada gece oldu; Yunan filosu limandan bir
fersah mesafede demirledi; Kohrann bulunduu Ellas firkateyni ise iki
top menzili mesafede demirlemi bulunuyordu.
Mora isyann bastrmak iini zerine alan Mehmet Ali Paann as
ker kudreti gnden gne ziyadeleiyordu. Her biri drderbin kiiden
mrekkep olan Cihadiye alaylarnn says imdiden on ikiyi bulmutu.
Bunlardan alt ktas Morada, drt ktas Kahire civarndaki karargh
ta; iki ktas Mekke ve skenderiye ile Sudandaki Snnar ehrinde idi.
Alt bin svariden baka bir miktar Arnavut muhafzlar da vard. Boy-
 80
Icce emri altnda altm bin kii bulunuyordu. Deniz ilerine de az
ehemmiyet vermiyordu. Daha imdiden alt firkateyn, sekiz byk kor
vet, yirmi brik ile daha kk kt'ada yirmi gemisi bulunuyordu. Bir
talyan deniz subay Msr filosunda hizmet ediyordu. (15- Haziren - 1827)
de Marsilya tezghlarnda ina edilen yeni ve gzel bir firkateyn ile
birok Fransz deniz subaylar Msr filosunda vazife almak zere Is-
kenderiyeye gelmi bulunuyorlard. Bu subaylara Lotelliye adnda e-
mekli bir kalyon kaptan riyaset ediyordu.
Kohran, skenderiye nne geldii gn Mehmet A li Paa ehir ci
varnda idi. Akamst ehre dnd zaman hemen kararn verdi.
Msr filosunun denize kmas emredildi. Kendisi yeni gelmi olan
Fransz subaylar ile birlikte bir brike bindi. (17 - Haziran) sabah g
ne doduktan sonra 13 Msr harp gemisi limandan dar karak
Kohrann filosunu takibe baladlar. Yunan filosundan geri kalan bir
ate gemisi Msr gemilerinden indirilen filikalar zabtetmek zere iken
rzgrn kuvvetlenmesinden istifade ederek uzaklat. Kohrann filosu
o gn gzden kayboldu. Akam zeri bir kere daha liman nnde g
rld ise de tekrar uzaklat. Mehmet A!i Paann filosu akam olunca
liman nndeki geide geldi; geceyi burada demir zerinde geirdi.
Iskenderiyede bulunan dier Trk ve Msr harp gemileri de Mehmet
Ali Paann filosuna iltihak ettiler.
( 18 - Haziran - 1827) de gn doarken Mehmet Ali Paa filosu yirmi
drt gemiye ykselmi olduu halde tekrar Kohran filosunu takibe gi
diyordu. Bu gemilerin arasnda alt firkateyn ile sekiz korvet bulunu
yordu. Mehmet Ali Paa Yunanllar Rodosa kadar takibe karar vermiti.
Eer Mehmet Ali Paa Yunan filosunu yakalayabilseydi, Yunan hh-
metinin elinde hangi kuvvet kalacakt. Msr filosu Kohran Rodosa
kadar takip ettikten sonra ( 25-Haziran - 1827 ) de Iskenderiyeye geldi.
Amiral De Rinyi; Fransa bahriye nazrna yazd raporda diyor ki;
Eer Msrllar bugn Hidra nne gidecek olurlarsa hibir mukavemete
rasgelmeden zaptedeceklerdi. Yunanistann dahil ileri gnden gne
fenalayor, reisler biribirlerile kavga ediyorlar, hatt Nopliye kalesini
satmak meselesini bile mnakaa ediyorlar. Bu kale imdi Grivas adn
da birinin igali altnda bulunuyor ki; vakitile ( Kolo Kotronu ) burasn
onun elinden hile ile almt. Muvakkat hkmet ( Kapo Disterya ) y
beklemek zere burada yerlemek istiyor, bu hkmetin elinde burasn
igal ederek mdafaa edebilecek bir kuvvet yoktu. General Corc Egi-
ncde bin kiilik bir kuvvet toplayabilmek iin beyhude yere urayor;
Eer tavassut edilmek isteniliyorsa acele edilmek lzmdr. [1] Rumeli
Valisi Mehmet Reit Paa, Kohran filosu ile Msr filosu harektndan
haber alarak Istanbula gnderdii ( 16 - Temmuz- 1827 ) tarihli raporda
[1] S ta tio n de Levant, eilt 2. sahife 145.
 81

( 16 ! Tenmu i 1827 ) de *ci cr casus avdet edip gelmi olmakla istintak

edildikte Msr canibinde olan donanmay humayunla Msr donanmasna
isali hasar iin tngilzlu Kohran dedikleri mel'un bir firkateyn ve iki
buhar sefinesi ve drt kta ate gemisi, sekiz kta kebir brik sefaini
menhusas ile ehri Zilkadenin 25 inci yevmi pazartesi skenderiye su
larna doru yelken ap gitmi, donanmay humayunla, Msr donan-
masna tesadfle ledil muharebe tarafeynden vki olan atei cenk ve
cidal birka saat srp Nesimi fevz Nusrat kmile donanmay hma
yundan tarafa vezan ve sureti hezimet ve perian melun menhuz cani
binde zhir ve numayan olup iki kt'a buhar sefinesi batrlp birka
dalp ele getirilip, ent kt'asn ihrak eylediklerinden melun mezkr
svar olduu firkateyn ile ber takrip kurtulup Zilhiccenin 11 inci yevm
aramba ( 5 - Temmuza tesadf eder) gn amlcaya gelmi ol
duu.... n bildiriyordu. [ 50 ]

[50] num aral rapor sureti k ita b n sonuna eklenm itir.

Navarin muharebesi : 6
 VESKA : 1

iT rfi senesinde m evcut olan ticaret sefineleri

m izin adedi ve zras ve ne m ahalde
olduklarm gsteren listedir

Iskenderiyede Kalyon, Furtunazade Mehmet kaptan. Zira 45

Iskenderiyede Kalyon, Fetendizade Hac Ahmet kaptan. t 43
Iskenderiyede Kalyon, Murabt Haan kaptan. 99 41
Iskenderiyede Kalyon, Pota Elha brahim kaptan. 99 39
Iskenderiyede Kalyon, Hatapzade Ahmet kaptan. 99 38
Iskenderiyede Kalyon, Bodrumlu Halil kaptan. 99 37
Iskenderiyede Kalyon, Yedibenli Hseyin kapan. w 33
Iskenderiyede Kalyon, Rodoslu erif Mustafa kaptan. 99 32
Iskenderiyede Kalyon, Tekfurdal...... n 29
Kalonyada Kalyon, Bekir Aann n 37
Hatapzadenin Iskenderiyede ina eyledii kalyon. n 40
Iskenderiyede Elha Ali Mnim kaptann ina eyledii kalyon. 40
Iskenderiyede Arnavut Sl kaptan kalyonu. n 37
Iskenderiyede Kalyon Arnavut Fazl kaptan. n 37
Iskenderiyede Kalyon kl, Sleyman kaptan. 99 32
tirada Kalyon kl, Kumanyac kaptan. 99 34
tirada Kalyon kl, G l Ahmet kaptan. 99 30
Yolda geliyor direkli, brahim avu. n 29
Iskenderiyede O direkli, Sleyman Reis. 99 29
Karadenizde O direkli, Danyal Reis, 99 29
Tarada direkli, Giritli brahim Reis. 99 27
Iskenderiyede Perkendi, Hac Ali Mnim. 99 30
Burada Perkendi, Ba Hac Haan. n 33
Iskenderiyede Perkendi, Durmu Ali, Hseyin Reis. 99 ?
Yolda geliyor Perkendi, Ramazanolu, Mehmet Reis. W 30
Burada Perkendi, erment Mehmet Reis. t 27
Burada Perkendi, Arnavut Yusuf Reis. 99 33
Burada Perkendi, Arnavut Sleyman Reis. 99 29
Burada Perkendi, Ivez Aann. 99 27
Iskendiyede Perkendi, Arnavut Sleyman Reis. 99 26
Burada Perkendi, Ahmet Bey. n 30
 83
lskenderiyede Perkendi, Rodoslu Hseyin Reis. Zira 27
lskcndcriyede Perkendi, Krtcolu, Hac brahim Reis. 25
lskenderiyede Perkendi, Aliyeli Apdi Reis. m 36
lskenderiyedc ehetiye, Giritli Krmz. n 29
lskenderiyede Perkendi, Giritli Tra Montana. 99 30
lskenderiyede ehetiye, Arnavut Hseyin Reis. 99 29
lskenderiyede ehetiye, Giritli erif Mustafa Reis. 99 26
lskenderiyede Tercman Beyin kalyonu. 99 30
Burada ehetiye, Londi, Zemi Reis. 99 30
tiradadr direkli Hac Foti. 99 36
Buradadr ehetiye, ral Andon Reis. 99 25
tirada ehetiye, ral Fransesko. 99 25
Burada direkli Santorenli Yani Reis. 99 26
Burada ehetiye, Santorenli Lefkaki Reis. M 25
lskenderiyede direkli Meyisli Sotiri Reis. t 25
Burada ehetiye, Santorenli Andon Reis. 99 25
Burada direkli Santorenli Yorgi Reis. 99 26
tirada ehetiye, Santorenli Anderya Reis. 99 21
Burada ehetiye, Iskpoloslu, Yorgaki Reis. flf 24
lskenderiyede ehetiye, Iskpoloslu, dier Yorgaki Reis. 99 20
lskenderiyede ehetiye, Iskpoloslu, Yani Reis. 99 27
Burada ehetiye, Iskpoloslu, dier Yani Reis. 99 24
lskenderiyede Patnoslu Yanaki Reis. 99 29
lskenderiyede Mikonoslu Yorgi Reis. 99 29
lskenderiyede ehetiye, Mikonoslu Cani Reis. 99 29
lskenderiyede ehetiye, Mikonoslu Todori Reis. 99 26
tirada ehetiye, Mikonoslu Kostantidi Reis. 99 27
lskenderiyede ehetiye, Mikonoslu Matyo Reis. 99 25
Karadenizde ehetiye, Nikolki. 99 25
Karadenizde direkli obanadal Yorgi Reis. t 27
Karadenizde direkli Santorenli Haci Kosta. 99 25
lskenderiyede ehetiye, Giritli Frani Reis. 99 25
lskenderiyede ehetiye, Limnili Yorgaki Reis. 99 25
lskenderiyede ehetiye Giritli Halilolu Reis. 99 25
lskenderiyede ehetiye Limnili Yorgaki Reis. 26
Yolda Geliyor ehetiye Ali Mft Reis. 99 27
lskenderiyede Kalyon, Trabluslu Haan Fasinin satt. 99 30
lskenderiyede Kalyon, Mikonoslu Tiryandafil Reis 99 30
Rodosta Perkendi, Rodoslu Kolata Reis 27
tirada direkli Rodoslu Mavro Reis 99 27
Rodosta Perkendi, Rodoslu Kara Nikolann olu 99 26
lskenderiyede Perkendi, Istankyl Mehmet Reis 99 27
 84 p

Iskenderiyede ehetiye, Arnavut Sefer Hoca Reis Zira 27

Iskenderiyede ehetiye, Arnavut Hac brahim Reis n 25
Iskenderiyede Perkendi, Arnavut Hac Mehmet Reis 35
Iskenderiyede Perkendi, erif Mehmet Bey klesi 30
Iskenderiyede ehetiye, Arnavut Hac Mustafa Reis * 25
Franada Kalyon, sve canibi miriden alnmtr. * 37
Iskenderiyede Kalyon, ongar zade 27
Iskenderiyede direkli, Mihalki Sonbekili . 26
Akdenizde direkli, Yanaki Reis, Sonbekili * 25
Kalasta Mceddeten ina olunan Nikola Reisin
direklisi 28
Akdenizde ehetiye, Nasotra Reis m 23.
Akdenizde ehetiye, Kbrsl Nikolaki Reis - 25.
Bllcede ehetiye, Yanaki Vatinoni Reis . 17.
Bllcede ehetiye, Nikolo Pfnaki Reis - 19.
Bllcede ehetiye, Kostanti Vasiliko Reis - 22.
Bllcede ehetiye, Kostanti Goyedelo Reis 22.
direkli Meyiste mevcut olan gemiler, 10 kta
amlcada ie yarar yirmi ikier ve yirmi er zira Krlang taklidi
krk adet, Suluca ve Porosun Krlang taklidi on adet, obanadasmda
on adet, olmak zere ceman altm kta.
lpsara kayklar sekizer ve yirmier arun, krk adet.
Ipsaral direkli, Yorgi Reis. Zira 22.
direkli, Ipsaral Nikoli Reis 25.
Andire kayklar, be adet, Girit ceziresinde Isfakya ehe-
tiyeleri, 15 adet.
Yeknu sefain : Adet :
22 Kalyon
27 direkli
19 Perkendi
34 ehetiye
60 amlca kay
40 lpsara kay
5 Andire, kay
15 Isfakya kay
222
 85

*
Kartinya
l*enar

Nerkoz
gg=
*<~
o
Ol
- t7 >3Q 2,
^*D
-< 32 N
% 0.-0 -o o-o 2, 2
1 S 1 - i U !r. o*
g5 * "3
O. a:
0>
00
i0> o
O CD
CA
2.
^a*
CD
33
rc to
W o:-g
k ^
ct
A. 41
220

^1
10

o
56

00

S> C 2
o> z
0
X-c t-*"
8000
2500
2000

- s 'O*
<
CD
190,000

75,000

S I 8 jS S o o o |
75,000

O o r C
ET
8 I

Vesika
3.
D
CD
Q-
O
o
:
r . IO
2
O2
3 c
n 3
s
0

T*
2

u
c< 2T
>*
CD-
u> 3 -
4
2

xr
OJ VI O

<2 X*
n <jq<
D-
Kalamital Anderya

t; ?c c/> >
Panis
Panayot Politros

Manyolu Milayis Komondo

2 J
=r 2 n e - 5P
5
w s o o> 3.1 EO i S
S ~ S"9
= C0 ^o
S.
o>
3
O o r.
- i " r 2. S
e 3=
~c " CD
01 M *1
7 7
? S-r ?S
o *< a
0*
r O
3
0) t: T33
2*

3 2- o>
3
C:
< 0> %
33 O. -<
I5> O W C/l co 3 CD
B 33
3
2 n
o> 0 tt
TT
S
o
 86

"0 2 > > 2 ^ Z > 7 ;2 7 s r - H

^ 5 r S i E 8. S - E S 8 3'
t; 2t , w < 2* o
o> a < 3o
*<3.
O 3S 3
v> 'Si
C Q_
fi>
wt O
m a fi 2
fi) n
O t;
2 . 3 N
es
S3 r_ *< fi o
o. 0>
o
sj S N
-s'
CD
cn
Ol W B
B ^ o u t n O ^ O o ^
m
S 5
2
e. o
c* fi> Z -s
M
,C 2 s
0) r- . gc 5 *
Sc <
C CD
O .
'*<
o >* jjjf
9 w
2.
3*
(A 3*
Islm

), CD
3 O*
o 2
o E*
rr
( Tripolia, Anapoli hari )

^ i 1*
2 "O ^-M-O O O O O ^ 3 c c
Mr
e
=r
5. S:
n
cc
fC
ro 03 r * as
? s TT
* s* 2Z>
OK*
*
t; > 0 2 2 - 0 > < c
o r a < d #SI ; ^2 uo = *
M 3 7T 3 . E1
5 '< ^e
fi
3 O
ot 5 - 2 ^9.
o J
5
M 2 . 2- 3
5 SL oi t: a>
r* r - - _ O N t
o 5r O
~c ?r n ~ *Uw v
3> o
fi
r
o. O S51 ? |3 S3 3 = 3 C:
o o. ST
*8 3
?-1 iST O-- O o a <T>
S ~ 2T 2 3 5
o
3
r
x*
 87

3 nc rapor

Bundan akdemce memur olduum havalilerin vukuatn tarafnza

tahrir ve iar olunmu idi. Bu ane kadar bir emirnameniz vrut etmedi.
Balye Badra piighnda lengeri endaz ram zere iken Devletl Yusuf
Paa Hazretleri bu dailerini arup Misolongi tarafnda zbandut ek
yas zuhr etmi cevabile bil tevkif yevm aramba tekidile mahalli
mezbureden kyam ve Misolongi tarafna azimet ve olhavalileri kct-
gzar zere iken yevm cuma vakti zuhrda drt kta brik sefinesi ve
drt kt'a praele dahi Misolonginin Sar adalarnda mahede olunup
ve rzgr stnde olmakla firarlarna hareket birle ve bundan maada
anlardan baitce kta korvet ve onbir brik mahede birle dman
riaya kffar olduu mesmuumuz aninde poalamamz muktaz olup
tkim Balye Badraya varncaya kadar muvafk hava ile bizleri kovup
ve tarafndan tarafmza hrleli top endahtesile leyli cumartesi saat bir-
buukta Kastellerden ieru ve nebahti piighna lengeri ram olunup
leyli mezbur saat altda kffar hakisar kastellerden ieru muharebe ede
rek girp rzgr stnde volta edp yevm cumartesi Kasteller ile lne-
baht beynine lengeri endaz birle maiyetimde olan drt kta sefine ile
nebahti kalesi piighnda lengeri ram zere olunup ve bundan maada
KasteUe*- nebahti ve gerek sefinelerin onbe gn zahireye tahammlleri
olunmayup ibu arizem hinde dmann ve zhirenin gllesinden hali
keyfiyetimiz perian olmakla olhavalilere berren ve bahren istimdat ve
zahireye muhta olunmakla bundan byle ne trl tedbir ve ne vehile
hareket olunacan Cenab Hakkn reyine ihaledir bundan byle tara
fmz istimdad hareketten mmaneat buyurmiyesiz. 3 - Ramazan - 236
Cllkni
Hseyin Kaptan
Miri

Cllknlu Hseyin Kaptann Kaputane Bey kullarna varit olan ukkasdr.

ilve Eer Mora Valisi Mehmet Paa Kethdas Mustafa Beyden
sual olunur ise muharebe ederek Trapolieye girmi deyu cevap
edeyorlar.
* *

4 nc ra p o r
Sultanm hazretleri I
Bu defa canibi seniyylmenakp veliyynniamanelerinden ltfen ve ke-
remen bu cakiri riya izarelerine irsali inayeti aliyye buyurulan fermanna-
mei veliyynniamanelerinden mhimmat ve zahayir irsali gayr mecaz ve
 88

Bahri Sefit tarafn uygunsuzluu cihetile mhimmat vc cepane yetitir

mek misill keyfiyatn bahren Deraliyyeden icras mstahillimkn ve
sefaini ekyann kesretine mebni donanmayi humayun nereye varsa top
alarak yerlemek ensep olmak mlbesesile memuru muhafazas olduu
muz mevakiden infikkimiz takdirinde tasalltu ayardan bir gna mah
zur olup olmad Serasker paa hazretlerile mktebe ve muhavere ede
rek bu taraflarda lzumumuz olmad halde marnileyh hazretleri
tarafndan ruhsat verilr ise gelp bu defa donanmayi humayuna iltihak
ve bilittifak ket kzar ile ekya sefaini zerlerine hcum ederek ibraz
satvet ve kahir ve tenkillerine gayret olunmas tensip buyrulmu ve
bilcmle vuku bulan keyfiyat marnileyhe ve cakirlerine yazlm olup
marnileyh ile ne vehile mnasip grlr ise tekrar istizan iktiza
etmiyerek cakirlerinin donanmayi humayun tarafna veyahut donanmayi
humayunun bu taraflara gelmeleri mnasip grlr ise delili ile Deraliy-
yeye tahrir eylemelerimiz hususuna iradei seniyyei mlkne taallk et
mi olduu mufassalan der ve tasdir buyurulmu olup derhal ferman-
namei aliyyelerinin bir kt'a sureti ihra ve lziml inha baz hususat dahi
lieclil mzakere tahriren inha ve ne vehile karar verilr ise olvehile
harekete iptidar olunaca beyanile bir kta arize Serasker Paa tarafna
gnderilmi olduu !
Ve balda mezkr tenbihat seniyye zere evvel mevcudu maiyyetim
olan bir kt'a firkateynden maada kusur bilcmle sfn sagire ile do
nanmayi humayuna iltihak iin azimet olunmak lzmgeldii surette
vakthale gre amlca ve Suluca ve psara ve bilcmle Akdeniz ada
larnn ikiyzden ziyade ekya sefaini zuhr ve otuzar krkar ktas
bir takm olarak bu vehile takm takm her tarafa yaylup rasgeldik-
lerine hcumlar cihetile hilli rahta o makule donanik ve klliyetli e
kya sefaininc msadife olundukta yannda olan alupa sefineleri yalnz
liman ve sahilde kale tazyikna elverp derya engine yaramyaca ve
dman teknelerile uralurken o makule sfn sagireyi koruyup mu
hafazalar adimlimkn olduundan ve maiyetimizde olan bir kt'a sagir
firkateyn ve iki kt'a korvet ve bir kt'a brik ile bu makule sfn sagire
ile dman teknelerinin okluu ile uralmak mmkn olamyacandan
bahisle evvel beevvel donanmayi humayunun tarafmza gelmesi mnasip
olup biribirimize mltehik olduumuzda cmlemiz birleerek sfn sa
gireyi dahi bilistihsap Badra taraflarna varlup badehu Modon ve Koron
ve Anavarin kalelerine metanet ve istihkm verileceinden baka donan
mayi humayun km lfz yuuna binaen hem sfn sagirenin fevz
nusratn mucip ve hem bilcmle reayaya hutei derun hsl olacana I
Ve bundan baka nebahti ve Rumeli kastellerine dahi donanmayi
humayunun vrudile klli kuvvet ve metanet hsl olaca ve bu cihetle
Gilakidililere gerei gibi kumaal verilerek badehu usul derya zere
 89
iktiza eden mahallere hcum ve iktiham bulunmak iin beher hal do
nanmayi humayunun olduu mahalden kalkup Parga ve Gomanie ta
raflarna gelmesi emri sevap idinden bahisle bir gn evvel tarafmza
irimesi ensep olduu lyh hatir cakiri zere devletl Serasker paa
hazretlerine iar olunarak mzakere ve muhabere suretlerine teebbs
olunmu olup marnileyh dahi donanmann evvel beevvel bu tarafa
gelmesi hususlarna istihsan ve taraflarndan derbari evket karara iar
ve beyan etmi olduklar cakirlerine varit olan keremnamesinden mste-
ban ve cakirleri donanmann vruduna intizar zere iken bu evanda Akdeniz
taraflarnda iali nairei fesat gnbegn tekevvn etmekte olup donan
mayi humayunun orada burada dank bulunmalar bir vehile caiz ol
madndan mecmuu sfn humayun ile birlemek farizei haliyeden ol
duuna binaen mevcudu maiyyetim olan sfn humayun ile Badra tara
fnda olan sefaine mlhak olunmak ve mekayidi ekyadan tegafl et
memek iin mukaddema nebahti kastelinden Badraya ianet ve asker
nakli hizmetine tayin olunan lgnl Kk Hseyin Kaptan kullarnn
rkip olduu korvet ve maiyyetine iki kta brik ve bir kta firkate se
fineleri ve cretleri tarafmzdan tediye olunarak Praele tbir olunur
sekiz kta kayk tertip ve Badra tarafna asker dkmek iin gnderilmi
olup cakirlerinin dahi Preveze ve Parga ve Gomanie taraflarnda ika
metimiz iktiza etmediinden Deraliyyeden karlan donanmayi humayun
bu havaliye gelinciye dein Preveze limann tehi brakmak caiz olma
dndan mevcudu maiyyetim olan sfn humayundan ent kta alupa
sefineleri derya engine elvirmediklerinden ve Badrann yzseksen mil
buut ve mesafesi olup meltemlerin dahi itidad sebebile frtnadan
varesteleri zmnnda o makule sfn sagireyi Preveze limannda kale
altnda tevkif ve ksur bir kta firkateyn ve iki kta korvet ve bir
kta brik sefineleri ile Badraya verilp biribirimizle mlhak olarak iktiza
eden mahallere muavenet olunmak suretleri balda iaret buyurulduu
zere emri samilerine etbaan devletl Serasker paa hazretlerile tekrar
mktebe olunmakta iken ibu maysn yirmi birinci gn mkemmel
donanik amlca ve Suluca ve psara teknelerinden yirmi bir kta ekya
sefaini sfn humayun kasdile Misolongi tarafndan gep Badraya
gittiklerini ve bundan baka oniki kta dahi Preveze taraflarna gitmekte
olduklar Karli Eli Voyvodas Hac Hseyin Aann Preveze muhafznn
kethdas marifetile varit olan kdndan ve yine Aayi merkumun
Derbent Aas Nurettin Aaya yazd dier ukkasndan msteban
olduu.
Ve bu defa inebahti muhafz ile merkum Kk Hseyin Kapudann
tarafmza tesyir iin Devletl Seyyit Haan Paa tarafndan suyi cakiriye
varit olan mektuplannda amlca ve Suluca teknelerinden yirmibir kta
ekya sefineleri gecelik ile Mora kasteli ile Rumeli kasteli arasndan
 90
cenk iderek gep ieruya girmi ve kusuru dahi Badra nnde demr
atm olduklar ve elhaletlhazihi krktan mtecaviz sefain mtemi ol
duktan ve ngiltere himayesinde olan Cezayiri seba kayklarndan ve
sair erbab vukuftan taharri ve istihbar olunan Gilakidililerin dahi
o tu z d r t t e n m te c a v iz tekneleri ekyayi merkuma mlhak olacak
larn ve adalar arasndan dahi verakarndan peyderpey gelmekte ol
duklarn ihbar etmelerile Inebahti tarafnda olan sfn humayunun
hallen mkl olduu Inebahti muhafznn ve merkum Hseyin Kapu-
dann mektuplar meillerinden msteban olmakla mektibi mezkre dev
letl Kapudan Paa senakrlarna olan arizamza leffen irsal olunmu
olduu.
Elyevm maiyyeti acizide olan sfn humayun kapudanlar nezdi ca-
kiriye celp ve akdi encmeni meveret olunarak bilcmle vukuat ken-
dlere tefhim ve merkum Hseyin Kapudana muavenet olunmak suret
leri dermeyan olundukta cmlesi sfn ekyann kesreti sebebile bu
makule sfn kalile ile zerlerine varlmak muhatarayi mucip idgini
ve tahkikimize gre krktan mtecaviz tekne zerine varlmak yle
dursun barut ve mhimmatn azlile ve askerimizin bir senedenberu
ryp zaaf hallerine ve bahusus zahiresizliimize binaen bu makule
ren asker ile mkemmel donanik klliyetli sfn ekyann zerine va
rlmak mehlikeden ibaret ve sefaini ekiya her cihetle eziyet ve evfer
olmakla bu surette Kapudan merkume imdat ve iane eylemek mmkn
olmadn ve gidlr ise hi birimizden hayr kalmyacan irap ve
dini Muhammediyyeye ve devleti aliyyeye hizmet ancak sfn humayu
nun selmeti aresine baklmak ve rz devleti ve namusu saltanat mu
hafaza eylemek lzimei diyanet olmakla Parga ile Gomanie beyninde
olan Murto limanna varlup donanmayi humayun gelinciye dein ken-
dmz muhafaza edelim dey cmlesi bilittifak cevab katiyyeye aaz
ve bu usule riayet olunmasn tasvip ve mstahsen grdklerine binaen
cakirlerine dahi cmlenin reyile Ramazann yedinci Penenbe gn
Sayada tarafndan kalklup yevm mezburda liman mezkra varlup
Lengerzeni ikamet ve derhal gemilerimizi lentiye ederek alabandalar
mz boaza uydurup liman aznda olan burunlara tabya inasile bir
ka top vaz'olunup donanmayi humayunun vruduna dein bizzarur
sfn humayunun olduka muhafazasna ikdam olunduu muhati ilm
veliyynniamaneleri buyruldukta olbapta emir ve ferman devletl ina-
yetl mezidi atfet ve merhametl veliyynniam kesirlkerem amimlcut
velhimem efendim sultann hazretlerinindir.
13 - Ramazan - 1236
Mhr - Ali Abdhu

Hatt humayun - Kapudane Bey tarafndan vrut iken ibu . . . kta

evrak manzuru humayunu olmutur. Cenab kadiri mutlak cnudu gay-
 91
biyesile imdat eyleye biarelerin ahvali bir mertebeye gelmi ki; ktlarn
okumaa yrek dayanmaz oldu. Gayret idp u donanmay ihra ede
mediler ki; bizde ne yapacaklarn anlayalm f Hasbenallah ve nimelvekil.

*
* *

5 inci ra p o r

Rumeli Valisi Hurit Paa kullarnn mukaddemce gelen ukkasdr.

Bundan akdem bervechi tafsil hame cnbani isar olunduu vehile z
bandut sefinelerinin hcum ve gulular cmle Moraya olup ve sefinei
menhusalarndan asker ihracile geregi gibi istil etmiler olmakla kara
dan olan memurlar birka gn zarfnda Mora derbendine ve donanma
yi humayun sefineleri bahren Modon ve Koron ve Anavarin taraflanna
vsl olmazlar ise Morann elden kup ve kafalarn Rum kfirleri zap-
tederek maslahat mteessir olaca bir itibah olmakla bir dakika akdem
memurlarn Mora ceziresine irimelerini vakitl istical ve ne tarikle olur
ise klliyetl donanmayi humayunun kilai merkumlar tarafna irsali es
babnn istihsaline himmet buyurulmas hususunu ve keyfiyet tahririm ve
hile olup maazallahi teal kilai hakaniyeler yedi menhusai melaine ge
erse nezi gayet suubetl olacan iktiza eden mahallere ifade buyuru
lup berren ve bahren memurlarn bir an akdem ve bir dakika mukad
dem Moraya vsulleri hususuna himmet buyurmalar memul ukkai
hulsvari tahririme mbadiret klnd bimennii teal ledi ereflvsul
bermenvali muharrer sai ve himmetleri memul halisanemizdir.
25 - N - 1236
Mhr
Hurit Ahmet

Hatt humayun - Manzurum olmutur lzmgelen tedabire teebbs

olunmu rabbim nusrat ihsan eyleye.
25 Ramazan - 1236 = 26 - Haziran - 1821
1 inci rapor 3 - Ramazan - 1236 = 4 - Haziran - 1821
2 inci rapor 13 - Ramazan - 1236 = 14 - Haziran - 1821

*
* *

6 nci ra p o r

Arzuhali cakirleridir ki; bundan akdem Nara piighnda lengeri en-

dz zere iken taraf veliyynniamiden vrut iden bir kta emr lileri
mantukunca bir dakika eylenmeyp kyam birle Midill iersnden
Yonda adasna mteazim ve lengeri endaz ve Bekta kapudan kullarile
 92
zmirli Mehmet kapudan kullarnn Geliboluya dahil olduklar mesmuu
bendegnem oldukta taraf bendelerine reide olmalarna mterakkip
iken bundan alt gn akdem Boazdan tara ihra olunduklar mesmuu
bendegnem olmakla mabeyni gn mrur idp sfn humayunlarile
tarafmza reide olunmadklarndan Mehmet Kapudan Midill iersn-
den altnc gn taraf bendelerine reide olup olhinde Midill tarasnda
Sakz ile psara beyninde altmalt pare hrsz teknelerinin ked gzar
eyledikleri Baba tavafndan ihbar eylemelerile vesvese olunup derakap
Yonda ceziresinden kyam olunup kble keileme havasile volta olunur
iken yine vardiyanlarn top sesi geliyor deyu ihbar etmelerile bir trl
Zeytinburnunu aramadmzdan nai bocalayup Baba boazndan Sr
canibine doru azim olduumuzda Sr altnda saanak ile bikaza illhi
teal Gabya pruva ubuu destemoradan ikest olunup olhinde boca
layup Bozcaada piighna lengeri endaz olunup sakatlmz ankarip
tekmilen tehiz ve tanzim eylemee gayret zere olduunu ve inaalla-
hrrahman hitamnda Bekta Kapudan kullarn dahi bulup mahalli me
muriyetimize azmi rah olunaca ve amlca ve Suluca ve Poros ve p
sala cezireleri akileri melinlerinin birlikte terakm olduklar yine p
sala ceziresi olduu mesmuu bendegnem olmakla taraf devletlerine
iar olunmas babnda arize terkinine ictisar klnd baki emir devlet
l inayetl efendim sultanm hazretlerinindir.
6 - N - 1236 (7 - Haziran - 182
Mhr Bende
Tevekkelt alellah Mir Ali Riyalei Humayun kullar

*
*

7 nci ra po r

Sultanm hazretleri arzuhali kullardr k i; bundan akdem maiyyeti

kullarna tayin ve irsal klnan bir kta kalyonu humayun ile bir kta
brik sefineleri Geliboluya dahil olduklarnda bu kullar Nara piighnda
lengeri endaz zere iken devletl veliyynniam efendimiz tarafndan
iddetli emirler varit oldukim beyhude yere Boaz ilerinde ram itme
me sebep nedir deyu. Bu kullar dahi havfimden ni derakap Bekta
kapudann kendi avuunu ve Divanhane avularndan Sinoplu Ahmet
avuu kapudan mezkrun da beyhude tehir itmiyerek peksimedini alup
bir kadem akdem taraf bendelerine gelmesini eer yetiemez ise Baba
boazndan Midill ierisinde bulualm deyu tenbih vc tekit eyleyp
bir an akdem gelmesi iin avuu merkumlar irsal eyleyp ve kalayi
sultaniyede dahi kapudan mezkrun Midill ierisinden gelmesi iin
haber brakup kyam eylediinde Bozca adasndan mrur ider iken Baba
 93
boazndan gelmeleri iin haber brakup ve Baba kalesinden dahi mrur
ider iken minvali meruh zere haber brakup Yonda ceziresine dahil
olduumda bir nefer avu ile filikam tara irsal eyleyp filika ve avuu
taraya yanatrmayup irtesi gn taradan Kocabalar tarafndan iki
nefer zemiler gelp zr dileyerek niyaz ettiklerinde mesfurlardan silh
matlup eylediimde bizlerde silh yoktur bakalm silh olanlar var ise
tenbih idelm virsnler diyerek tara gittiklerinde Divanhane avula
rndan alt nefer avu ile bir hoca irsal eylediinde yz on tfek
ile otuz kadar bak ve krk tek pitov, anlar da kurada ve kabili isti
mal olmadkndan nai avuu mezkrlara teslimen tarafmza irsal eyle
yp ve mesfurlarn dimalarnda fesat olduklar nmayan olunup bu hal
zere iken Bekta Kapudann boazdan ihra olunduu mesmuumuz ol
dukta olhinde dahi Midill ceziresi vardiyanlarndan haber geldikim Sa
kz ile psala ve Sr mabeynlerinde altm alt pare kffar tekneleri
ket kzar idiyorlar deyu. Derakap Kapudan mezburun Baba boazn
dan ier gelmeleri iin avu irsal eyleyp ve kendim dahi vesveseye
zahip olup kyam eylediimde ol gn limanlkta kalup irtesi gn Midil-
lnun Zeytinburnu taraflarnda kble lodos havasile volta iderken tara
dan haber geldikim kffar tekneleri Sr canibine azim oluyorlar dey.
Badehu bir saat mrurunda yine taradan Divanhane avularndan
Bozcaadal Mustafa avu, Sakz muhassili Beyin bir nefer etbaisi ha
ber eyledikim Sr taraflarndan top sesi geliyor galiba Bekta Kapu-
dan muharebe ediyor deyu cevaplarnda derakap bocalayp Molva ta
raflarna yol virp Srnn alt tarafnda Molvaya giderken anszn sa
anak bastrup Gabya pruva ubuu ve grandi baba fingo ubuu ve
baston ubuu ikest olunup ve maiyyetimde olan Bill Kapudann rkip
olduu fikateynin dahi babafingo ubuu ve baston ubuu sakatlanup
ve hava dahi ziyade iddetlenp bocalayup Bozcaadasna gelp ertesi
gn . . . saat menzillerinde * yine Bozcaadasndan kiyam zere iken
Molva tarafndan iki kta ilm varit oldu kim Bekta kapudan Srnn
alt tarafnda Herse karyesi piighnda lengeri endaz zere altm alt
pare kffar teknelerile muharebe ediyor deyu derun ilmda iln olun
mu olmakla derakap kyam olunup kble lodos havasile yine volta
zere iken Divanhane avularndan Pehlivan avu, Osman avu, b
rahim avu ve Bekir avu gelp kffar teknelerinin Bekta kapudann
zerine ate gemisi musallat eylemelerile kalyonu merkumu ihrak eyle
diklerini ifade eylediklerinde olhinde Sr canibinden yetmi yedi pare
kffar tekneleri rzgr zerinden zerimize doru hcum eylediklerinde
rzgr sakinleyp maiyyetimde olan kapudan kullarile meveret eyleyp
kffar teknelerinin ilerinde ate olduundan ve olduumuz mahaller
dahi muhataral olduundan ve bir taraftan dahi limanlk ile kfirler
ate sefinesini zerlerimize musallat edeceklerini his eylediimizde cmle
kapudan kullarnn ittifakile bocalayup buaz canibine yol verilp bere-
 94
ket virsn evvelden akl edp eydi kapudann sefinesi ile firkateyn
sefinesini Bozcaada kalesi piighnda mendirek ierisinde brakup maan
getirmemi idim. Yoksa anlara belkim bir kaza olurdu Bozcaadasna
geldiimizde Sakz muhassili beyin etbailerinden Halil A a nam kimes-
ne dahi gelp Bekta kapudann ihrak olduunu haber eyleyp bu kul
lar Seddlbahir kalesinin tara tarafnda lengeri endaz olduumuzda
kffar teknelerinden yetmi yedi pare tekne Bozcaadasile mroz mabe
yinlerinde volta zere ket kzar eyleyp tarihi arizamz gn on be
pare kffar teknesi dahi gelp Bozcaada nlerinde ket kzar ider
olduklarn ve Girit ceziresinden Nemsel Corci Bilavita kapudan uha
ceziresinden Andire ceziresine gelinciye kadar yz altm pare kffar
teknelerine rasgelp ve her birerlerinin ilerinde iki yz elli kffar me-
lainleri olduunu kapudan mesfur takrir eylemitir.
Benim efendimi Bekta Kapudan ile refiki olan brik kapudan z
mirli Mehmet Kapudan kullar bizler Midill nlerinde volta zere iken
gelp yanmza dahil oldukta Bekta Kapudan sual eylediimde beni
Baba burnunda brakup kendis Sn canibine yol verdikte sual eyle
dim ki; ierden gidecek deil misin dey sualimde ben darack yerlerden
gidemem deyu cevap eylediini zmirli Mehmet kapudan kullar
bylece ifade eyledi ve mezkrun dahi grandi direi sakatlanm ol
makla Midill kalesi altna lengeri endaz olup kald ve bu kffar tekne
leri dahi gn be gn artmakta ve cmle cezireler dahi birlikte olduk
larn ifade olunmasn Nemsel Corci Bilavita Kapudann sefinesinde
Kandiye Valisi Ltfullah Paa hazretlerinin bir nefer mslim seyisi Asi-
taneye gitmek iin sefinei mersumda bulunup safrasna saklanup ve e
kya sefinelerinden otuz krk pare filikalar gelp Mslman var m de
yu sefineyi aradklarn ve uha ceziresinden Andre ceziresine gelinciye
kadar yz altm pare olup ilerinde kll asker olduunu kapudan
mesfur ihbar ve takrir eylemitir. Asitanei saadetten hinta ve sair erzak
hamulesile Nemse ve Rusya ve ngiliz bandrasile vrut iden sefineler
doru ekya melainlerinin ilerine gidp derunnde olan hamulesini
anlara fruht idiyorlard ve yine Asitanei saadete giderler imi deyu
mesmuumuz olduunu ifade ve iara ihtisar klnmakla baki emir ve
ferman devletl inayetl faziletl efendim sultanm hazretlerinindir.
Mhr 11 - N - 1236 (12 - Haziran - 1821)

Tevekkelt alellah Bende

Mir Ali Riyalei Humayun
Kullar

amlica, Suluca, psala, Paros adalar; Speya, Hidra, lpsara, Paros

adalarnn Trke adlardr.
 95

8 nci ra p o r

Arizei senakrlardr ki; bundan akdem Bozcaadann arka tarafn

dan Sr tarafna mteazim olmak zere kble lodos havasile volta ze
re iken seksen pare tekneden mtecaviz ekya sefineleri rzgr stnden
zerlerimize gelirken altmzda Bozca s&lar olup rzgr sakinleyp i
lerinde ziyade ate gemileri olduundan nai zerlerimize gelir iken
hafizullahi teal bir hata olmasn mlhazasile maiyyeti kullan olan sva
ri kapudanlan ile bilmavire cmlesinin tedbirlerinden bocalamamz ms-
tahsen grlmemekle bocalanup Seddlbahir kalesinin alt tarafnda aknt
iine lengeri endaz olundukta ekya mel'unlan zerimize ate gemi
leri musallat ider mlhazasile yoksa lini mezfurlardan muharebe iin
havfmz olmayup hemen hak suphanehu teal hazretleri evketl efen
dimizin mbarek vcud hmayunlarn lm semaviye ve arziyeden
masun ve mahfuz eyleyp himmeti ahanelerile ol misll linlerden
rzgr oldukta havf olunmayup ancak zerlerimize ate gemileri ve de-
runlannda funda calisi ve barut ve sair ecza misill nesneler olduun
dan limanlk ile mezkr tekneleri zerimize tasallut idecekleri mlha
zadan olmakla mukaddema Bekta Kapudan be gemileri ihrak eyle
dikleri iin bu tedbir ile rzgr stnden limanlk ile zerlerimize h
cum eylemelerile Seddlbahir altna bocalanup lengeri endaz eyleyp
mesfurlar dahi mroz adas piighlarna geldiklerinde bazlar badiban
zere volta ile karakol iderek bazlar adai mezbur sahillerine lengeri
endaz eylediklerinde mahalli mezburede iki gn ram nc gn ile
rini bir kayk gelp ne trl haber verdi ise cmlesi Sr canibine
azim olduklarnda nsf Baba tarafndan nsf dieri S n altndan Mi-
dill iersne gittiklerini Bozcaada vardiyanlar ihbar eyledikleri ve
bu defa Giritli brahim kapudan kullar maiyyetile bir kta firkateyn ile
on iki tccar sefineleri ceman on kta sefain taraf kullarna tayin
buyuruldugu malmu bendegnem olup malmu devletleri buyurulmak
babnda arizei bendegnem tahririne ietisar klnd baki emir devletl
inayetl utfetl efendim sultanm hazretlerinindir.
15 - N - 1236 ( 1 6 -Haziran-1821 )
Mhr Bende
Tevekkelt alellah Mir Seyyit Ali
Riyalei humayun kullar
*
* *

9 uncu ra p o r

Msr Valisi Mehmet Ali Paa kullarnn mukaddemce varit olan

kaimesidir.
 96
Rum gvurlarnn kurduklar vesavis ve nasbettikleri dami desayis-
den dolay Mora reayas isyan etmi ve civarlarna sirayetle Livadye ve
aline ve Atine reayalar dahi izhar tuyan ile yollar sed eylemi ol
duklarndan Mora canibine Rumeli valisi hazretleri iktizasna gre asker
gndermi ve ruhseti eriyye mucibince sebi ve istirkak evamiri dahi
nerolunmu ise de Moraya ziyadece ibraz satvet ve celdet olunmak
icab maslahattan olduundan ve imdi Akdenizde vki amlca ve
Suluca va lpsara gvurlar dahi ba kaldrp mersumlarda hayli sefain
olmakla mrur ve ubur eden sefaini tccara ve Derseadete gnderilecek
zehayire ve Anadoludan Rumeliye geecek asakire taarruz eylemeleri
melhuz idgnden sefaini hendeinden miktar mnasip sefine tehiz ve
zerlerine babu nasbile doru Mora tarafna izam ve Arnavutluk ha
valisinde olan kapudanei humayun kapudan Ali Bey ile bilmuhabere
iktizasna gre hareket eylemesi babua ifham olunmas ve ie yarar
bir iki sefine dahi Rodostan te cezirelere doru gnderilmesi hususun
da emir ve Eflk ve Budanda tahadds eden keyfiyet hasebile Derse-
adette zehayir cihetile mzayika ekilmemesi iin beher sene akalimi
Msriyyede Derseadete irsal olunan zehayirin zerine bir zf dahi ilve
olunarak gnderilmesi emir ve iradesi m'ir mukaddema erefrizi sudur
olan bir kt'a emirnamei samileri Ramazan erifin on birinci sal gn
bendeleri Msrda Sebrada iken ziver bahi vahai tazim oldukta badel-
iftar kancaya binp Penenbe gecesi Iskenderiyeye gelp Ramazan
erifin on drdnden yirmi sekizine gelince gece ve gndz alarak
himemi samiyeleri berektile on drt gn zarfnda on sefine tehiz
ettirilmi ve efren tccarlarndan drt kt'a sefine itira ve anlarn dahi
tehiz ve tehiyesine iptidar ve itina klnm ve derunlarna top ve topu
ve asker ve mhimmat saire vaz ve zerlerine dergh li kapucu ba-
larndan Topuz Zade Mehmet Aa kullar babu nasbolunmu olmakla
bimennillhi teal di erifin nc gn Rodos canibine irsal ve sken-
deriyeden bir kta donanma sefinesi bulunmakla ana dahi asker ve m
himmat vazile ibu sefaine ithal olunaca ve Rodosla ve Bodrumda
damadm Muharrem Bey bendelerinin iki kta ve bendelerinin bir sefi
nesi olup ve Rodosta bir kt'a beylik ticaret sefinesi dahi bulunup ibu
drt kt'a sefineye vaz'olunmak zere miktar vafi neferat ve sair m
himmat irsal olunarak bunlar dahi ilhak klnaca ve bunlarn deralar
beslenerek gerek etbaim kullarndan ve gerek Iskenderiyeye vrut olup
tevkif olunan efren tccar sefinelerinden miktar vafi sefainin itira ve
derunlarna asakir ve mhimmat vaz'ile sevk ve isra olunmaktan hali
olunmyaca ve her ent zbandut ekyas sefaini kesire ile boazlan
seddettikleri mesmu olduuna nazaran sefaini bendeki ile Derseadetten
tayin buyurulan donanmayi humayun sefaini biribirlerle itima eylemek
mkl ise de bunlar ol sularda ket kzar ve sfn humayun vrudu
 97
dahi ol havalilere vruda iptdar derek birlemeleri lzm ve melzum
idi ve donanmayi humayun memuruna bir kat dahi kuvvet ve bir an
akdem icrayi iradei mlkneyi mucip olur hizmete sevk ile gayret ve
rilmesi iktiza eyliyecei ve inayeti hazreti fettah ve ianeti cenab mrsilr-
riyah ile sefaini bendegi donanmayi humayun sefaini ile birlep ve bil-
ittihat zbandut ekyas zerine varlup kuvvet bahti cihandari ile ga
lebe olunarak ekyay mersumenin kahir ve tedmirleri ve turku bahri-
yenin tathiri myesser olduktan sonra adalarn kahir ve istisalleri ey i
eshel olaca ve bilittifak Moraya ve her nereye memur buyurulur ise
avni bari ile i grlp emir ve iradei ahane muktezas icra olunaca
ve her ne tarafa memur buyururlar ise tccar sefinelerine kara askeri
ve edevat lzime vaz'ile veralanndan isal ve peyapey irsal olunarak es
bab galibiyetleri istihsal klnaca ve Derseadete u eyyamda zahayir ye
titirmesi iin fikri dakik imalile lieclltecrbe Ingiltere tccarndan
yedi kta sefine isticar olunup ilerine yetmi dokuz bin iki yz kile
henta vaz ve nuhade ve ambar mireye teslim olunmak zere Dersea
dete gnderilmee amade klnm olmakla inaallahu teal sefaini m-
cehhezenin irsalinden bir gn sonra ibu zehavir sefineleri dahi verala-
rndan irsal olunaca ve zehayiri mezkrenin salimen boazdan ieri
dahil olduu haberi serian savbu bendegiye vsl oldukta tccar mer-
sumeden bir takm sefine dahi isticar olunarak Derseadete peyapey ze-
havir irsal ve matlubu li buyurulan miktar ikmal klnaca ve adalara
ve mstemen tayfasna bir habbe verilmeyp rayi olan bahasile Dersea
dete fruht olunmak zere matlup olunan rayi hintas dahi tertip olu
narak peyapey Derseadete sevk ve isra ve emri li mazmunu icra olu
naca ve cemii zamanda ve hususa byle evanda infaz emir ve iradeye
sarf himmet ve bezli minnet ideceim lreyp ve mebre ve gaz ve
cihat zerimize farz ayin olmakla din ve millet ve devletimiz uurunda ve
evketl kerametl ve mehabetl padiah slm penah ve ehinah me-
lik sipah veliyyinimetimiz efendimizin uuru humayun mekrim mcvfurla-
rnda ezheri cihet vsundan ziyade hizmet ve gayret derig olunmyaca
ve muahharan ve bu defa eref suduru karin ve mekkedi tarazi evvelin
olan iki kta emirnamei veliyyn niamleri ziveri rahati tazim olup Cezayir
ve Tunus ve Trablusgarp ocaklar paalarna hitaben, mektibi samiyei
hidivileri nezdi bendekiye vsul bulup endruz mukaddem ahalii mez-
kureyi cihat ve gazaya ve zbandut ekyas zere kavgaya tahri ve
tamam dini mbin ve devleti aliyyei ebed krin uurunda hizmet edecek
ve padiah ve din ve ehinah ruyi zemin evketl kerametl efendi
mizin hsn tevecch husrevanelerine mazhar olacak zamanidir deyu
tevik iin paayani mumaileyhim taraflarna berren bir nefer adamm
irsal olunduunu mteakiben ibu mektibi samiyei veliyynniamileri varit
olmakla anlar dahi mahsus bir mutemet adamm kullarile bahren irsal
Navarin muharebeni : 7
 98
ve cevabile avdet eylemesi istical olunmu idgi ifadesi baizi arz ubudi
yetim o lm utur...........
29 - Nisan - 1236
( 29 - Ramazan - 1236 = 30 - Haziran - 1821 )

Msr Valisi Mehmet Ali Paann 10 - evval - 1236 tarihli dier

bir mektubunda yukarda bahsolunan gemilerin evvalin dokuzuncu
gn muvafk rzgrla Rodos taraflarna gnderildii ve mezkr ba
bua bir an evvel donanmayi humayuna iltihak mmkn olamad z-
hir olur ise bir mahalde muattal ikamet etmeyp daima yelken zerinde
mtebassir bulunmak ve sefaini ekyaya rasgeldikte az ok dimeyp
zerlerine varmak ve isyan eden adalardan her kangisi mmkn olabiliir
ise asker ihracile vurdurmak kazayas ifade ve ta lim ............ ve sefaini
mebusann ard beslenmek iin gelecek sefaini bendeki tehiz ve etbaim
kullarndan ve efren tccarndan itira olunarak bir takm sefine dahi
mbadiret olunmakta olduu ve zehayiri mezkre gemileri tarihi arize
gn ihra ve ambar mireye teslim olunmak zere Derseadete irsal
olunduu bildirilmektedir.
*
* *

10 uncu rapor

Arizei bendegnemdir ki; eytanat ve hiyanet olduklarndan Kalas

kasabasnda Serdar ile Gnll Aas beyninde vuku bulan mnakaa
hasebile ehli slm tccarndan firar edemiyenler ehit olduundan bun
dan akdem Rusya devletine firar iden ( psilanti) olu Aleksandiri nam
hain dahi Prut suyunu gep Ya kasabasna duhul ve Budan voyvo
das teb'iyyet iden reayay ifsadi birle icrayi ekavette kyam eyledik
lerinde Mora reayas dahi izhar isyan ve Agriboz taraflarnda olan
reayaya dahi sirayeti birle Akdeniz adalarnda olan amlca ve Suluca
ve Ipsara gvurlar dahi ibraz tuyan eylemi olduklarndan avn ina
yeti bari ile olmakule isyan iden kfirlerin haklarndan gelerek ve ca-
hedu biemvalikm vele enfskm emri mnifini icra cmlei mmeti
Muhammede farzolduundan Mora ve Agriboz taraflarna berren ve
bahren memurlar tayin ve hamdenlillhi elmelikl mennam bilmuharebe
idamlarile nesimi fevz nusrat canibi islmiyanda ve/an olmakta olup
usati mesfurenin batl dinlerini meydana koyup ve cani habislerinden
gecp mmeti Muhammet aleyhinde olan ihanetlerinde srarlarna mebni
klli mminin uhve kaidesine riayet ile bir mddettenberi cmleye tabiat
olan hazariyet seferiyete tebdil klnmas eref efsayi sahifei sudur olan
hatt humayunu ahane muktezas zere garp ocaklarndan mmkn
miktar sefain tehi ve biran akdem karup donanmayi hmayun maiye
 99
tine tesrip olunarak emri cihada iptidar olunmas hususuna iradei seniy-
yei hazreti zillllahi mteallik olduu beyanle muhavveli uhdei cakiri
klnan Tunus mansure ocandan mmkn miktar sefain tehiyye ve bir
an akdem karup donanmayi humayun maiyetine isra ve icrayi levaz
m memuriyete msariat olunmasn mir bir kta fermannamei kerima-
ncleri Msr Valisi saadetl Mehmet Ali Paa tarafndan ibu mah Zilhic-
cei mbarekin gurresinde vsil ve emri inayeti makrununa karini zikri
cakiri hsl olup oca mensurei hazreti padiahi mahalli bait olduun
dan keferei hazlan nakrinin mtecasir olduklar isyan ve hiyanetlikleri
dveli efrenciye tarafndan istihbar olunmu ise de keferei mesturenin
bi vehile vki olan hareketleri bir vakitte misli sebkat etmemi olduu
ecilden bir mddet istihbar shhati sar ile mruru zaman ve hareket
mcl'anetleri deraliyyei ebediyylkarardan tahkik olundukta.
Mukaddema vakti itada oca mensurei hazreti padiahi donanmas
liecll iktiza tehiz ve badessefer limana raptolunmak zere iken ka
zazede olduuna binaen bir taraftan canibi firengistanda mceddeden
firkateyn sefineleri inasna mbaeret ve bir taraftan oca mensurei
hazreti padiahi tersanesinde korvet sefineleri imaline mbaderet olun
mu ise de deryaya nzulleri vakti merhuna muhta olduundan mcer
ret cihadi fisebilillh niyeti halisanesile bakyye kalan birka kta kor
san sefineleri tamir ve bir taraftan mersada bulunup korsanla elveren
tccar teknelerinden birka kt'as itira ve iktiza eden mahalleri kor
sanla tebdil ve tehizlerine mbaeret ve snneti seniyye ve emr
iradei ahaneye mtabaat cmleye farzolduu zere mal ve canmz
dini mbini ahmedi ve umuru hazreti padiahiye feda klarak bu hizmeti
cihada muvaffak olmakl cenab hayrn nairinden niyaz birle der
desti tehiz olan yedi kta sefineler tekmil ve mtevekkilen alellahi
teal ihra ve donanmayi humayun maiyyetine irsal olunduu beyan
ve ancak tahsili rizay ymn irtizai hazreti padiahiden baka bir emel
ve maksudumuz olmad karini ilmi lem ray kerimaneleri buyurul
mak ifadesi arizei bendegnem tahririne ibtisar ve merfuu piigh dev
let kararlar klnd.
Inaallah teal ledi erefil vsul sefaini oca hazreti padiahi tarihi
arizemiz gnleri mersay oca mensureden tekmil levazmlarile mtevek
kilen alellahi teal hareket ve donanmayi humayun maiyyetine irsal
olunmakla hak subhanehu ve teal cvketlu mehabetl azemetl kerametl
velinimeti lem padiahmz efendimizin darlcihadi Tunus mansurei hazreti
padiahi ocanda emri muhafazaya dikkat olunarak emen ve istirahat
fukara ve ibatta kusurum olmad karini ilm veliyynnmaneleri bu-
yuruldukta tedenberi melf ve mutat alduum hsn tevecchat me-
krim ayat kerimaneleri ocam mensurei hazreti cihandari hakknda
ve hakk c hakk cakiride kemakn irzan.... buyurulmak babndan ve
 100
her halde emir ve ferman devletl inayetlu mezidi atfet ve merhametli!
veliyynniam kesirlltuf velkerem efendim sultanm hazretlerinindir.

Bende 15- Zilhicce - 1236

Mahmut Mirimirani mahrusai Tunus (13- Eyll - 1821)
Darulcihat

Mhr
Abdhu Mahmut Paa Bey

Krmz mrekkeple - Tunus Beylerbeyisi mirimiran Mahmut Paa

kullarnn varit olan mektubudur. Bundan akdem zuhur iden fesad
reaya maddesi ve bilcmle ehli islmn hazeriyeti seferiyete tebdil itme
leri babnda eref efsayi snuh olan iradei seniyyei ahaneleri ve do-
nanmayi hmayunlarnn Akdcnize ihrac keyfiyat bast ve beyan olu
narak Tunus ocandan dahi mmkiim olabildii miktar sefain tehizile
domanmayi humayun maiyyetine irsal eylemesi iin gnderilen mektubu
cakirinin vusulnden bahisle oca mczkre donanmas kazazede olmu
olduundan muktezayi sadakat ve ubudiyeti zere tiz elden yedi kta
sefine tedarik ve tehiz iderek Tunus kapudanesile donanmayi huma
yun maiyyetine irsal itmi olduunu inha etmekle hususu mezkru m-
beyyin ve dveli nasaradan dolay daima teyakkuz ve intibah zere
olmalarna dair baz vesayay lzmeyi havi yazlan dier mektubu ca
kirinin cevabn mutazammn varit olan dier iki kt'a ukkalarile bera
ber manzuru hmayunu ahaneleri buyurulmak iin arz ve takdim kln
d muhati ilmi lileri bulundukta emr ferman hazreti menlehl em
rindir.
Hatt humayun - Paayi marnileyhin ibu mektubile iki kt'a
ukkalar manzuru humayunum olmutur. Aferin berhudar olsunlar vsu
mertebe gayret idp birka sefine gndermi inaallah teal u ekya
maddesi bertaraf oldukta bu garp ocaklarna ikram olunmak lzmdr.
15 - Zilhicce - 1236 = 13 - Eyll - 1821

*
*

11 inci rapor

Ayvalk taraflarna memur Hdavendigr mutasarrf kethdas Meh

met Aa ve Tavasl Osman Aa kullarnn bilitirak varit olan arizele-
ridir.
Arzuhali ubudiyyet me'limizdir ki, ba emri li memuriyeti acizanemiz
olan Ayvalk kasabas derununa maiyyeti ubeydanemiz asakir ile ibu
mah ramazan mfbarekin 15 inci yevmi Cuma duhulimiz myesser olup
 101
kasabai mezbura keferesi berr ve bahr memurinin istiabndan zhiren
izhar ruyi itaat ederler ise de bahren memur donanmayi humayun gidp
korsan sefineleri duhule frsat bulmalarile reayay mesfurun sefine
kfirlerile bendi zunnari ittifak ve derunu kasabada mahfi mahallere
mheyya klarak berren ve bahren asakiri slm zerlerine hcuma itti
hat eylemelerile duhulmzden nsf saat mrurunda sagir ve kebir yz
yirmi ktadan mtecaviz korsan sefineleri top atarak taraf bahri dairen
madar ihata ve klliyetli asakir ihra ve derakap keminghta tertip
eyledikleri askerleri dahi berren yollan kat'ederek asakiri slm nusrat
encam muhasara ve muharebeye ictisar ve bu vehile asakir derecei
kemalde mzayakaya duar olduklar hinde ber takrip firar iden ent
nefer iki buuk saat mesafede vki Ayazmendde saye endaz icll olan
hl eyaleli Karaman Valisi devletl Elha Ebu Bekir Paa hazretleri
tarafna ihbar ve derhal delil ve tfeki ve hayta ve sair mevcut ba
lgar tisyar buyurduklar asakiri nusrat' measir vsullerine kadar Cenab
hakkn muhafazasile hemen yz yirmi nefer saadetment nu erbeti se-
hadet ve marnileyh hazretlerinin sevk buyurduklar asakir kulb
muvahhidine ras hezar kuvvet birle cmlemiz muharebe iderek kasa
bann darsna salimen huru ba avni inayeti cenab bari ve kuvvei
messirei hazreti tacidari ile asakiri slm selli emiri intikam birle mu
harebe iderek iki bin kadar melini hairin kahir ve tedmir ve bin
miktar evlt ve ayallerini sebi ve esir ve marnileyh hazretlerinin
marifeti m'irilerile etrafndan ate ilka* olunarak bilcmle haneleri ih-
rak binnar olmakla niceleri heveli can ile sefineye ulamak sevdasnda
deryaya gark olup cani habislerini isali darlbevvar ve niceleri dahi
derunu atete szan ve hakester ve serapa kasabai mezbura yanup ya-
klup imaretten bieser olduu arz ve beyan arzuhali ubeydaemiz ter-
l imine ictisar klnd inaallah teal muhati ilmi rahimaneleri buyurul-
dukta bu bapta ve*her halde emr ferman devletl inayetl merhametl
veliyynniam efendim sultanm hazretlerinindir.

Bende Tavasl Osman Bende Mehmet Kethdayi

Voyvodai kasabai Denizli Mutasarrf livai Hdavendigr ve Kocaeli

19 - Ramazan - 1236 20 - Haziran - 1821

lve - bu evrak ile birlikte Hdavendigr mutasarrf brahim Halil

Paann bir raporu ile Mehmet kethdann brahim Paaya gnderdii
dier bir raporu ve Ayazment, Ayvalk, Yonda adas naiplerinin biliti-
rak ilmlar beraber bulunmaktadr.
 102

12 inci rapor

1225 h ic r i yl d o n a n n a k u v v e t ce tv e lin d e 911 g e m ile r

ve u k a p t a n la r g s te rilm e k te d ir.

1 Kalyon ambarl (Selimiye) rakibi hazreti kaptan derya

2 Kalyon ambarl ( Mes'udiye) kapudanei humayun
3 Kalyon ( Mukaddemeihayr ) patronai humayun svarisi Giritli
Salih kapudan
4 Kalyon Sayyadbahri riyalei humayun svarisi Kara Ali kapudan
5 Kalyon Mukaddemei Ferah svarisi nce Mehmet kapudan
6 Kalyon Membai Nusrat svarisi Mehmet Rait Bey kapudan
7 Kalyon Aslanbahri svarisi Giritli smail kapudan
8 Kalyon Tevfik nrna svarisi lgnl Muhtar kapudan
9 Kalyon Ejderibahri svarisi Krt Sleyman kapudan
10 Firkateyn Meskenigazi svarisi Setpiesbak Mehmet Emin kapudan
11 Firkateyn Falihayr svarisi Olgunl Bekta kapudan
12 Firkateyn Inayetbari svarisi Lz Ali kapudan
13 Korvet Saikabar svarisi lgnl Sleyman kapudan
14 Korvet Idinusrat svarisi skenderiyeli Ali kapudan
15 Firkate svarisi brahim kapudan
16 Firkate svarisi Rodoslu Sleyman kapudan
Yukardaki gemiler bu yl Akdenize kmlardr.
17 Firkateyn Bahr Amik (svarisi Apdi kaptan olup kereste nakline
memurdur.
18 Firkateyn Tizi hareket (svarisi Giritli Halilki kaptan olup nak
line memurdur.
19 Korvet Zlakil svarisi Cezayirli Osman kapudan
20 Korvet cabahrt svarisi lgnl Tahir kapudan
21 alupa sefinesi svarisi Kthaneli Mustafa kapudan
22 alupa sefinesi svarisi Tahsin Hoca kapudan
23 alupa sefinesi svarisi Osman kapudan
24 alupa sefinesi svarisi Hsn Ahmet kapudan
25 ulupa sefinesi svarisi Mehmet Hoca kapudan
26 alupa sefinesi svarisi Sl kapudan
27 alupa sefinesi svarisi Reit Bey kapudan
28 alupa sefinesi svarisi Esat kapudan
29 alupa sefinesi svarisi Mhendis Ali Hoca kapudan
30 alupa sefinesi svarisi Fethi Bey Zade Mustafa kapudan
31 alupa sefinesi svarisi Cezayirli Ali kapudan
32 alupa sefinesi svarisi Haan kapudan Zade Ali Hoca kapudan
33 alupa sefinesi svarisi Tnbek Zade Emin Mustafa Hoca kapudan
 103
34 alupa sefinesi svarisi Lz Memi Kapudan
35 alupa sefinesi svarisi Tunuslu Ali kapudan
36 Sefinei alupa Bozcaadal Haan kapudan
37 Sefinei alupa Zincirlikuyulu smail kapudan
38 Sefinei alupa Seyyit Mehmet kapudan
Tersanede kalan ihtiyat gemiler unlardr,
39 ambarl ( Fethiye) Kalyonu svarisi Riyalei sabk Halil Bey
kapudan
40 Kalyon Mukaddemeieref svarisi Murabit Osman kapudan
41 Kalyon Tavusubahr svarisi lgnl Seyyit kapudan
42 Kalyon Pertevinusrat svarisi !!.
43 Kalyon Asarnusrat svarisi Celebi Ahmet kapudan
44 Kalyon Heybetiendaz svarisi smail Hoca kapudan
s 4
45 Kalyon Feyzhda - Kilitbahir - Ziveribahr - ehbazibahri -
49 Kalyon Nimethda kalyonlar
50 skenderiye firkateyni svarisi Balta Hseyin kapudan
51 Hmayzafer firkateyni svarisi zmirli Mehmet kapudan
52 iarnusrat firkateyni svarisi Emin kapudan
53 Blhaves - Sreyya firkateynleri ile Atefean, Brczafer, Zafer-
ka korvetleri, Mevhibeisphan, Ferahnma, Hidayet brikleri.

*
* *

13 nc rapor

Hurit Paa kullarnn varit olan kaimesidir.

Selanik krfezinde ve ol sahillerde usat sefaini ket kza itmekte
olduundan K a ra fe ry e kapulan Yamandi nam melun maddei tuyani
iln idp bu keyfiyet ol havalinin reayalarna sirayet itmek zere olduu
bundan akdem hakipayi veliyyniamilerine iarolunmu kapudan mersu-
mun bu vehile isyan iln itmesi Tirhala sancana dahi sirayet iderek taraf
taraf reaya melunlar ajaklanmakta ve refte refte cemiyetleri oalmak
ta olmain Tirhala sancann sevahil ve sair mahallerinin muhafazas de-
recei vcuba reide odindan ve hl Irhala sanca mutasarrf saadetl
Ali Paa hazretleri bendeleri muktezayi sadakat ve gayreti zere bin
miktar asakir ile iktiza eden mahallerin muhafazasna ihtimam itmekte
ise de livai mezburun kffei aidat ve tayyarati mevcut maiyyeti olan
asakiri ay idare edemiyeceinden marnileyh bendeleri hazretleri
mtehayyir ve muztarip kalmtr. Binaenaleyh marnileyh bendeleri
hazretleri mtehayyir ve muztarip kalmtr. Binaenaleyh marnileyh
hazretlerinin sai ve gayretlerine ftur gelmemek ve medar takviyeti
pazuyu iktidari olmak iin canibi devleti aliyyeden her vehile imdat ve
 104
ianetc muhta idgi.... canibi devleti aliyyedcn iaene ve atiyyei ahane
ihsani hususuna himemi eksiri tev'em veliyynniamileri irzan buyrulmak
babnda devietl inayetl utufetiu refetlu veliyymniam efendim sulata-
nm hazretlerinindir. 11 - B - 1237
Mhr
11 - Rec - 1238 = 3 - Nisan - 1822 Hurit Ahmet

*
* *

14 nc rapor

1227 llc r y l d o n atm a k u v v e t cetveli

1 ambarl Selimiye kalyonu kaptan deryaya mahsus olup s

varisi Giritli Salih kapudan.
2 ambarl Fethiye kalyonu svarisi lgnl Muhtar kapudan.
3 Tavusubahr kalyonu svarisi Giritli Zekeriya kapudan.
4 Mukaddemeihayr kalyonu Riyalei hnmayun svarisi lgnl
brahim kapudan.
5 Ankayibahrf kalyonu svarisi Trabzonlu Ali kapudan.
6 Mukaddcmeiferah kalyonu svarisi nce Mehmet kapudan.
7 Tevfiknma kalyonu svarisi lgnl Kse Haan kapudan.
8 Sayyadibahr kalyonu svarisi Murabit Osman kapudan.
9 Mukaddemeieraf kalyonu svarisi lgnl Mustafa kapudan.
10 Membainusrat kalyonu svarisi Mehmet Rait Bey kapudan.
11 Pertevinusrat kalyonu svarisi skenderiyeli Ali kapudan.
12 Zi veri bahr kalyonu svarisi Mehmet avu kapudan.
13 Mekenigazi firketeyni . . .
14 Inayetibahri firkateyni svarisi Lz Ali kapudan.
15 iarinusrat firketeyn svarisi Radoslu Mehmet Mustafa ka
pudan.
16 skenderiye firketeyni svarisi Deli Balta Hseyin kapudan
17 Falihayr firketeyni svarisi Sleyman kapudan
18 Svreyya firkateyni . . .
19 Zaferka korveti svarisi Ali kapudan
20 Brczafer korveti svarisi lgnl Kara brahim kapudan
21 Tizihareket firketeyni kereste nakline mahsus Giritli Halil
kapudan.
22 Bahrivesi firkateyni kereste nakline mahsus skenderiyeli
Atiyye kapudan
23 Bahriamik firkateyni kereste nakline mahsus lgnl Nuri
kapudan
Tersanede ihtiyat olarak kalan gemiler de unlardr:
 105-
O ambarl Mcsudiye, Aslanbahr, -Heybetiendaz, Ejderibahri,
sarnusrat, Feyzihuda, Nimetihuda, Hlmayzafer kalyonlar ile Bl-
haves, Firkateyni, ucabahri korveti.
Sancak kaptanlar unlardr:
Senelik ald para
Kaputanei Humayun Nasuh kapudan zade Ali kapudan 12,500 kuru
Patronei Humayun Eypl Ali kapudan 10,000
Kiyalei Humayun Giritli Namit Mustafa kapudan 9000
emeli Halil kapudan, esbak Kapudanei humayundur 1666
Seyyit Hseyin kapudan, esbak Patronai Humayundur 2603
Seyvit Bekir Bey kapudan Sabk Kapudanei Humayundur 2606
Krt Mehmet kapudan sabk Patronei Humayundur 1666
Obanci zade Seyyit Hseyin kapudan sabik patronei
Humayundur 1666
Hamurcu Haan kaptan 416
Yusuf Bey hl tersanei mire kethdas 1500
*
* *

15 nci rapor A

Sultanm hazretleri.
Arzuhali cakiranem temhir ve tatar kullarile ihra ve tesyir olunacak
hengatnde eker ve kahve ve sair erzaki misriyye hamulesi skenderiye*
den yirmi bir gnde bir kita nemce tccar sefinesi sakiz pighna
vrut ve kapudani celp ve istintak olundukta sefinei mezkre iskende-
riyeden donanmayi humayun ile beraber huru ve Radosa otuz krk
mil karip mahalle kadar refakat ere gelp mahalli merkumeden do
nanmayi humayun mfarikat ve Kaot ile Girit mabeyninden mrur ile
Girit canibine azimet eylediini ve donanmayi humayun sefaini krk
kt'a sefine ve Msr Valisi tarafndan memur Haan Paa maiyetinde
elli alt kt a sefine olup cmlesi doksan dokuz kt'a sefaini nusrat ayin
olduklarn ve Girit canibine gittiklerini mahede eylediini takrir ve
ifade itmekle bermuktezayi ubudiyet hakipayi asifanelerine i'ara cesa-
29 N 1237
ret ve vesile ibraz sitku rakiyyetin kilindi... 19 h m m -TO m,^ r ( Na-
suh zadenin mhrdr).
Ali Abdhu
*

15 inci rapor B
Sultanm hazretleri.
Donanmayi humayunun Derseadetten azimette varadan irimek zere
gnderilp el'an boazda kalan kumanya mahmul teknelerin hasbel-
 106 -
vakit velmaslahat hamulelerini mstemen sefinelerine nakil ve irsaline
tekellf dergr olmaktan nai donanmayi humayunun geende Sakz pi-
ghnda yelken zerine kalkup baz etraf dolaarak yine Sakza avdeti
misill imdi dahi bu suretle boaza doru yelken zerine gelerek zikro
olunan zahire teknelerini istishap ve avdeti cakiranemde bir gna beis
olmyaca ve bu serette bir gna makale ve aracif tekevvn hatra
gelmedii aikr ve iradei aliyyei ahane dahi bu dairede devvar ol
makla bermuktezayi ubudiyyet mstemen sefainden sarf nazar ile he
men bir mnasip ve muvafk hava ile donanmay humayun ile boaza
doru gelerek zahire teknelerini alup Sakza avdet eylemem ruhseti se-
niyesini havi eref bahsi vrut eden emirnamei sami veliyyniamaneleri
hamei zibi ubudiyetim olup iradei aliyye zere inaallahurrahman bir
muvafk hava ile boaz taraflarna atf badibani azimet ve zahire
teknelerine haber irsalile boaz azina celp ve istishap ile yine Sakz
pighna avdet ve ifaji resmi rizaciyi ubudiyyet olunaca ifadesi ve-
silei arzi ubudiyetim olmutur... J 88'2 m^ r*
Ali Abdhu
*
* *

15 inci rapor - C

Devletl inayetlu...............
Halil Kapudan babuluile on sekiz Ramazanda anakkale boazna
gnderilen be kt'a sfn humayuna be kt'a alupa dahi ilve olun
duu halde anakkaleye gnderildii haberini aldn, mezkr alupa-
larn alabandalarnda toplar olmamak hasebile deryada zbandut tekne-
lerile muharebeye elvirmeyp alupalar mcerret kale ve kule dvp
tazyik etmek iin olduundan ve zbandut tekneleri ok ve alabandalar
toplar ile donanik muharebe gemisi olmakla babuu mumaileyhin bu
selain ile boazdan tara huru edp adalar arasnda ketf kzar et
mesini muvafk grmyor ve boazda kalmasn teklif ediyor. Nasuh zade
Ali Paann bu mektubu da 29 - N. - 1237 tarihlidir.
( 29 - Ramazan 1237 19 - Haziran - 1822 )

*
* *

16 nc rapor Sakz vak as

Atebe donanmayi humayunda olan Beyler ve Kapudanan kullar

nn muhzir gna arzuhali me'sirleridir ki; Ramazan erifi mafireti nia
nn yirmi dokuzuncu gecesi saat alt sularnda dman tarafndan gece
 107
halile kta ate gemisi zuhr edp Paa gemisi muhterik olduundan
paa hazretleri dahi fevt olup zikrolunan ate gemileri Kapudane Bey
ve Patrone Bey ve K ltre v a n sefinelerine tesadf eylediinden
maada muhterik olan sefinenin glleli toplar ate alup donanmayi hu
mayun sefaininden Fatihibahrnin mizana serenine ve ubuklarna ve
gabya ubuklarna dokunup cedit seren ve ubua muhta olup ve baz
sefaine dahi isabet etmi ise de sy ve gayret olunup sndrp hals
ve necat bulup Cenab Rabblizzet evketmeap kudretnisap efendimiz
hazretlerinin mr devletlerine bereket ihsan eyleye amin.
Vukubulan keyfiyattan donanmayi humayunda bulunan gnll
askere soukluk gelp sefinede olanlar gitmee izin isteyp ve tarada
olanlar dahi sefineye celbe her nekadar ikdam ve pend ve nasihat
olundu ise de isga itmeyp ve emede olanlar bir taraftan firar it
mekte olup paayi mteveffann vefat hasebile donanmayi humayun
takmna ve asakire bu vehile ftur iras eylediinden Sakzda saye en-
daz ikamet olan devletl Vahit Paa hazretleri donanmayi humayuna
canibi saltanat seniyyeden Kapudanpaa Paa gelinciye dein Kapudane
Bey kaymakam olmasn mnasip grdnden ba buyruttui sami miri mu
maileyh kullan kaymakam olup sefaini donanmayi humayunun hfz ve
harasetine dikkat olunmas hususu dahi marnileyh tarafndan emir
buyrulmu olmaktan nai cmle Beyler ve Kapudanan kullar cem olup
devleti aliyyei ebediylkyamn bunca mddettir niami celilesile her bi-
rerlerimiz perverde olduumuz ecilden vusu cizanemiz mertebe elbette
donanmayi humayunun hfz ve harasetine dikkat eylememiz farizei zim
met ve gayret ve diyanetimizdir deyu her birerleri gayret ve hamiyette
kusur etmiyecekleri hemen Cenab Rabbillemin hfz emannda mahfuz
eyleye amin.
Bu surette donanmayi humayun Sakz piighnda bundan sonra ika
met ve ram bir vehile tecviz olunmayup Ayazment sularna imrar ve
azimet olunmas ensep grlm ise de paayi marnileyh hazretleri
tarafndan bir kta ukka vrut idp emir buyurmular ki; Sakz cezire
sinin muhafazas iin Edirneden gelecek bin nefer aylkl askerin vusu
lne kadar Sakz ceziresile eme aras bolanmamak lzimei haldendir
deyu iar buyurmu ise de dmann hile ve hudas ne derecelere ve-
side olduu ve bundan sonra ferceyap olup tekrar yirmi be otuz ve
krk kta kayk ve filikadan ate gemisi tedarik ve tanzim itmekte ol
duu mesmuumuz olup bu surette Sakz piigh gibi dar mahalde d
man daima megir ve hileden hali olmyaca mlhazatan bait olmayup
ve demir zerinde durmak dahi hibir vehile tecviz olunmayup yelken
zerinde volta olunsa ay mehtab olmadndan gece karanl halinde
byle Sakz piigh gibi dar mahalde biribirlerine atarlar ve sakatlk
olaca ve tamiri bu tarafta mmkn olamavup Asitaneye muhta oldu
 108
undan o makule gemiden hayr ve hasenat kalmyacandan ihtirazen
Sakz piighndan hareket olunmu olduu.
Sakz piighnda kat'olunan gomina demirlerini karmak lzimede
ise de edna sekiz on gne muhta olup demirleri karmak iin d
mandan bir mazarrata uramyalm diye demirler hali zere braklup
evvali mkerremin ikinci cuma gn Koyunadalar ve Bykboaz ca
nibinden ve Ayazment piighna azimet olunarak askerin amarlarn
tathir ve kendilerini nefeslendirmek ve su almak ve hatap tedarik et
mek ve rzgr stnde bulunmak iin hareket olunmu olduu ve mu
kaddemden donanmay humayun gomina demirlerine muhta olduu
dergr ise de katolunan demirler imdiki halde zhire ihra oynamadn
dan tersanei mireden gomina demirleri irsaline muhta idgi.
Ve mstemen gemilerile dman gemileri biribirlerinden fark ve te
miz olunamayup dman gemilerinde her nevi bandra mevcut olduun
dan donanmayi humayun Akdenize ihra olunaldanberi dvel gemileri
her an ve zaman donanmayi humayunun arasndan mrur ve ubur idp
ve yoklanldkta yedlerinde olan pasaportlarn ibraz ederler ise de
daima dman tarafna casusluk iderek ihll ve ifalden hli olmadklar
ve bermuktezayi vakt hal dveli ahire ve mstemen gemileri donan
mayi humayunun semt ve civarna uramayup dost ve dman malm
olsun bir kta emri li slm mutabk surut ve muvafikirei sami ise
olvehile emri linin sdarile donanmayi humayun tarafna irsaline him
met ve ilmhaberini konsoloslar tarafna ifade buyrulmas iktizas mas
lahattan idgi.
Bihikmetllhi teal donanmayi humayunun bu senei mbarekede
askerine ve mteveffai marnileyhin hilat ve atiyye ihsaniie gnll
aldklar askere ve eme tarafndan mahiyesi krkar kurua ald ma-
rinellere mstevli olan hastalktan klli yevm beher sefineden on ve
onbe nefer fevt olup mevcut olanlar hasta ve mariz olduundan ika
met mahede olmyanlar taraya ihra idp ve bakiye kalanlar zaif
ve nahif olduklarndan ie yaramayup imali sefain hususunda ekilen
suubet beyandan mstani bir keyfiyet olup bundan byle donanmayi
humayunun imal ve idaresi iin iki bin gzide ve tuvana askere
muhta olduu.
Donanmayi humayuna alnan gnll askerin kesretine mebni ku
manya sarfolup ve Molvada drt yz kantar peksimet kalupelhaletlhazihi
kumanyaya muhta olunup ve kumanya gemileri boaza gelmi? ise de
dmann galebesinden gelp donanmayi humayuna iltihaka cesaret
idemeyp vka vakt hale nazaran cesaretleri tecviz olunmayup do
nanmayi humayun Ayazment sularnda bulundukta sefaini mezkrede
haberleerek iltikak olunmak iin donanmayi humayunun Bozcaadas
semt ve civarna izamile kumanya gemilerini celbetmek hususuna m-
 109
saadei seniyye buyurulur ise emir ve ifade buyurulmas manutu reyi arpi
leridir. Elyevm Sakzda on ve on be bin asker olup nzl emini tarafn
dan tayin virilp cezirei mezkrun muhafazasna dikkat olunmakta ise
de maazallahi teal dman tarafndan Sakza bir hareket zuhur ider
ise darakap donanmayi humayunun Sakza irimesi hususunda Ayazment
sularnda ram olunmas ensep grlm olduu ve mteveffai marn
ileyh etbalar izin isteyp imdiki halde nasih ve pent ile meks ve tevkif
olunmu ise de tazyiktan hali olmadklar malmu devletleri buyuruldukta
emir ve iara himemi samileri niyazikir idg. Donanmayi humayun ih
ra olaldanberu bu vakte kadar Amerikan bandras ile tekne mahede
olunmam ise de bugnlerde drt kt'a Amerikan bandrasile tekne
Sr aklarnda ket kzar idp zerine varlmak muat olunmu ise
de dost ve dman olduklar farkolunamayup anlarn dahi bu hen-
gmda bu sulat a vrutlar ne cihetten idgi malm olunamayup Cenab
Rabbilmsteam encam akbet hayrlg ihsan eyleye bervehi bl key
fiyeti hal muhati ilmii devletleri buyruldukta olbapta ve her halde emr
ferman hazret menlehl emrindir. 5 - L - 1237
Bende Bende Bende
Muhtar Kapudanei Ali Patronai Ali Agayi liman tersanei
Humayun hl Humayun hl mire hl
Bende Bende Bende
Seyyit Zlfikar Mehmet Mehmet Kapudan Tahir Kapudan
Kapudan Peyki Meserret Brczafer Khurevan
Bende
Sait Kapudan Rehberi Nusrat
( 5 - evval - 1237 25 - Haziran - 1822 )
( 29 - Ramazan - 1237 19 - Haziran - 1822 )

* *

17 nci rapor

Arzuhali kullardr ki; zbandut gvurlarnn bu .esnada donanmayi

humayuna eyledikleri hiyanet ile Kapudan Ali Paann vefat hasebile
Derya Kapudanl halen Badrada sayei endaz icll olan Ankara ve
ankr sancaklar mutasarrf devletl Mehmet Paa hazretlerine tevcih
ve ihsan buyurulduunu ve marnileyh hazretlerine iltihakmza dein
donanmayi humayunu ahanenin emri muhafazas iin bu kullarnn
kaymakam nasp ve tayin buyurulmu olduunu ve mteveffai marni
leyhin donanmayi humayunda olan kffei muhallefatnm bir hilli zayi
ve telef olmyarak ve mektum ve muhtefi kalmyarak boaz muhafz ve
 110
Biga sanca mutasarrf devletl elha Mustafa Paa hazretlerinin Bozca-
adasnda olan adamna teslim olunaca ve Akdeniz boaznda olan be
kt'a sefaini humayun ve zahire sefinelerini Bozcaadasna celp ve ilti
hak olunarak Girit sularnda olan donanmayi humayun ile Msr ve
garp sefainlerinin vruduna kadar Sakza muhafaza iin bugnlerde
gelecek askerin vusulne dein Midill ile Sakz aralarnda ket kzar
iderek Sakz nnde katolunan gomina demirlerinin ihracna dikkat ve
gayret olunmasn ve mukaddeminden donanmayi humayun gomina de
mirlerine muhta olduundan tersanei mireden gomina demirleri irsalini
liman reisine ve tersane emini efendi hazretlerine emir ve tenbih buyu-
rulduunu ve Morada Badrada Kapudan Derya devletl Mehmet Paa
hazretlerinin maiyyeti mirilerine iltihaka kadar istishab maiyyeti cakiri
olan donanmayi humayunu ahanenin emri muhafazasna evvelkinden
ziyade dikkat ve ihtimam olunmasn ve hususat saireyi ve tenbihat ve
vesayayi amil eref efzayi sahifei siidur olan hatt humayunu ahane
mantuku mnifi zere eref bahi sdur ve vrut iden iki kta evamiri
aliyye ve drt kta emirnamei sami mazaminini donanmayi humayunda
mevcut Kapudanan ve zabitan derhal cemolunarak cmle muvacehesinde
fetih ve kraat ve her bir hususu cmlesine ilm ve iaat olundukta her
birleri cevaplarnda devleti aliyyei ebediyylkyamn nice nice nimeti
cellesile perverde olduumuz dergr olmaktan nai muktezayi sadakat
ve lzimei gayret ve diyanetimiz iktizas zere leyl nehar ve aledde-
vam donanmayi humayunun emr muhafazasna ziyadesile ihtimam ve
dikkat eylememiz farizei zimmet ve diyanetimizdir deyu her birerleri
gayrette kusur itmiyerek evketl azametl kerametl kudretlu vilyetl
vcliyyinimetimiz padiahmz efendimiz hazretlerinin devam eyyam mr
ve devlet ve kyamu fer ve evketi mliknelerine itigal ve muvazibat
zere olarak ibu evvali mkerremin on drdnc yevmi sali Midilli
pighndan hareket.... Bozcaadasna azimet olunaca ve mtevaffai
marnileyhin kffei muhallefati boaz muhafz marnileyh hazret
lerinin Bozcaadasnda olan ademisne tediye ve teslim olunarak bo
azda olan be kt'a sfn humayun ile zahire sefinelerini celp iderek
ve Sakza gelecek askerin vruduna kadar Sakz ile Midilli aralarnda
ket kzar ve mmkn olur ise Sakz nlerinde katolunup kalan
gomina demirlerini ihra itmee gayret olunarak ve Msr ve garp sefa-
inleri vsul ve lhuklarnda Badrada Kapudan Derya marnileyh haz
retlerinin maiyyeti mirilerine iltihaka msariat olunaca ve mukadde
minden donanmayi humayun gomina demirlerine muhta olduundan mu
kaddem iar ve niyaz olunduu zere malml adet gomina demirlerinin
bir kadem akdem srati tesyiline himemi vl nehmetleri ayan buyu-
rulmas temennas ve Girit zerinde olan sfn humayun ve Msr ve
garp sefaininin Istanky sularna vrutlar istimaimiz olmakla mahsus
 111
Istanky taraflarna ba tahrirat tatar irsal olunmu olup ve sefaini
mezkrun srati iltihaklar tahrir ve beyan klnm olduu ve bundan
byle vukubulan hususat peyderpey hakipayi hacet reyi veliyynni-
amilerine arz ve beyan
*
klnaca ........... 4-
. Il-* L
l e n n u z 1822
Bende Muhtar
Mhr Kapudane
Abdlmuhtar Kaymakam donanmayi humayun
Krmz mrekkeple - Donanmayi hmayunlar kaymakam Kapudane
Bey kullarnn varit olan mektubudur. Mukaddemce kapudan sabkn
vefatile Derya Kapudanl& Kalya liaclrada olan Mehmet Paa bende
lerine tevcih ve kends dahi marnileyhe iltihaklarna dein kay
makam nasp ve tayin buvuruldugu ve mteveffayi marnileyhin mu-
hallefatna ve hususat saireye dair vesayayi lzimeyi mutazammm tas-
dir ve tesvir klnan evamir ve tahriratn vusln ve mucip ve mukte-
zas zere harekete say gayret zere olduklarn mbeyyn olup ma
lmu humayunu mlkneleri buyurulduu zere muahharan gnderilen
tevbihname ile kendye ihsan buyurulan yirmi be bin kuru aliyyei
seniyyelerinin vsulnden evvelce karm olduu melinden msteban
olmakla manzuru humayunu mlkneleri buyurulmak iin arz ve tak
dim klnd ve miri mmaileyh mah evvali erifin on drdnc gn
Midilliden hareketle Bozcaadaya azimet eylediklerini ibu mektubunda
inha etmi olduuna nazaran bimennihiteal zikrolunan atiyyei seniyye
ve tevbihnamenin vsulnde tezayd say gayretlerini mucip olarak
muktezayi iradei seniyyei ahaneleri zere bundan byle yolle davranup
icrayi lzimei memuriyete sarf makderet etmeleri memul idg ve talep
eyledii gomina demirleri malmu humayunu mlkneleri buyuruldugu
zere mukaddemce dahi vki olan inhasna mebni tersanei mireleri emini
efendi kullarna havale olunarak tanzim ve irsal olunmu olduundan bu
defa mii mumaileyh kullarna taraf cakiriden cevapname tahririle mukad
dem ve muahhar yazlan emir ve irade mucibince harekete gayret ve
ikdam eylemeleri tekit klnaca muhati ilmi lileri buyuruldukta emrii
ferman hazreti menlehn emrindir.
Hatt humayun - Manzurum olmutur. Srhta beyan olunduu ve
hile tekidi hali cevap tahrir oluna hemen hakteal selmet ve nusrat
ihsan eylcr.
( 14 - evval - 1237 4 - Temmuz - 1822)

*
* *

18 inci rapor

Arzuhali kullardr ki; Mora zerine memur donanmayi humayun

Sakz sularnda iken Kapudan Derya devletl Ali Paa hazretlerinin r-
 112
kp olduu sfun humayun muhterik olarak marnileyh hazretleri b-
takdirillhi teal vefat etmi olduuna binaen eyaleti Cezayir inzimanile
Derya Kapudanl elyevm Balya Badrada olan Ankara ve ankr san
caklar mutasarrf sabk dsturu mkerrem devletl veziri asaf nazr
Mehmet Paa hazretlerinin uhdei devletlerine ihale klnm donanmayi
humayun sefaini Mora zerine varup marnileyhi alncaya kadar imal
ve idare etmek zere hl Kapudanei humayun Kapudan utufetl Muh
tar Bey bendeleri kaymakam nasp ve tayin donanmayi humayuna ziya
de kuvvet verererek Moraya gitmeleri ve mstashibi cakiri olduum
be kt'a sfn zhirei humayunu almak iin Bozcaada sularna geldikte
Midilli ve Sakz sularnda ket kzar ve Girit zerindeki donanmay
hmayun ve Msr ve garp ocaklar sefinelerine intizar ile vrutlarnda
ledil iltihak cemiyet ve klliyet ile hareket ve azimet istishab kullar
olan mezkrlkt'a sefain ile kaymakam mumaileyhin reyine mtabiat
iderek ve memurini saire ile dahi ittifak eyliyerek ifayi lzimei memu
riyete ihtimam itmek babnda taraf fakiraneme ve Kapudan saire kul
larna hitaben eref pirayi sdur buyurulan bir kt'a ferman celill n-
van tatari hazreti vekletpenahi elha Mehmet kullarile residei desti
tevkir ve tazim... bcrmentuku emri li kaymakam mumaileyh hazretle
rinin Bozcaada sularna azimetlerinde bil muhabere cakiri iktzayi stk
ubudiyet olduumuz mahalden hareket ve kaymakam mumaileyh maiy-
yetine badiban kavi azimet klnarak emr iradei seniyye mucibince
hidemat celilei ahanede bezli vcut klnacan havi arzuhali ubudiyet
meil tahrir ve terkin klnmtr.
Bende lgnl Halil Kapudan
Memuru boaz Bahrisefit

19 uncu rapor

Rodos mutasarrf kr Bey kullarnn ukkasdr.

Tahriri arzuhali acizanem saat Girit tarafndan iki gnde bir kt'a
Ingiliz sefinesi Savriyo Cakomo nam kapudan vrut edp muktezayi
memuriyeti acizanem zere havadis istintak olundukta sefinei merkum
Iskenderiyeden donanmayi humayun maiyyetinde olan asakiri esp sefine
lerinden olmakla skenderiye limanndan kyamlarnn yirmi birinci gn
doru Rum gvurlarnn muhasara eyledikleri Suda kalesi liman krfe
zine varup lengeri endaz eylediklerinde etrafta olan lekeri mellin on-
be binden mtecaviz cmle Sudann etraf sevahili deryaya inp asakiri
slm sefinelerden tara kmak zere sandallara girp ve sandallarn
balarna birer top vaz ile ve cmle sefineler lentiyeye alup top endah-
tile lekeri mellin sevahilden ekildiklerinde asakiri muvahhidin tara
 113
kup lekeri mellinin zerlerine hcum eylediklerinde sevahilden bir
saat miktar mahalde yksek ciballerc firar iderek perian eyledikten
sonra devletl Haan Paa hazretleri mahalli merkumda mlekky tbir
olur mahalle ordusunu kurup ram ve sefinelerden alt mhimmatlar
ve toplar ve espleri dar ihra ve takviyet virdiklerini ve donanmayi
humayun dahi lengeri endaz zere.
Esnayi rahta muhalefeti hava ile asakir sefinelerinden on ktas
Kandiye limanna inp bu on kta sefinede binden mtecaviz asakir
olmakla sefaini merkumunu Sudaya celp iin donanmadan drt kta
sefine tayin olunup sefaini merkumun Sudaya vardktan sonra donan
mayi humayun fekki lengeri kyam ve Sakz tarafna donanmayi huma
yun nusrat makrun canibine tevecch ve azimet zere olduklarn ibu
sefinei merkum Kandiye tarafna geldikte donanmadan tayin olunan
drt kta sefineler gelp asakir sefinelerini alup kapudan merkumun
kyamndan bir gn akdem bilmaiyye Suda canibine azimet eylediklerini
ve ibu asakiri mansure Girit canibine vardktan sonra ehli slm kuv
vet bulup Hanya tarafndan drt bin beyz nefer asakir ile klliyetli
zehair olup muhasara olan Granbosa kafasna gidp zahire braktktan
sonra asakiri merkume Suda canibine maiyyeti marnileyhe azimet
zere olduklarn ve Resmo tarafna bir miktar ekya gelp devletl
Osman Paa hazretleri derun kaladan bir miktar asker ihracile iki yz
altm ekyay syuftan geirp ksurunu perian ve ciballere firar
eylediklerini.
Ve Kandiye valisi devletl erif Paa hazretleri kethdalarn kaleye
brakup kendleri sekiz bin miktar asakiri muvahhidin ile Kandiye
kalasndan on saat iler Milo Potamo tbir olunan mahalle ordusunu
kurup ve etraf kazalardan klliyetli asakir tecemm itmekte cmlesi
bilittifak dalara firar eden lekeri mellinlerin kahir ve tedmirlerine
ikdam eylediklerini ve ibu sahillerde ekya teknelerinden fakat Ispir-
longa nam krfezde iki kta Iskaca ve bir kta Febot tekneleri yelken
zerinde firar iderken donanmayi humayun Sudaya gelmeden evvelce
esnayi rahta kta brik veralarndan gidp Ispirlonga nam mahalle
karip bir sahile batankara uratup derunnde olan ekya daa firar
etmekle sefinelerini girift bir ktasn da rugani sade ve rugani zeyt ve
asel mahmul iki ktas bo olup birinde on ve birinde sekiz ve birinde
drt top olarak zapt ve Suda canibine getirdiklerini ve bu taraftan Girit
canibine asker irsal olunan Neme sefinesi selmet Sudaya vsul ve
seksen nefer Msr askerini kardn ve Ingiliz sefinesini esnay rahta
Giride azimet uzaktan mahede eylediim sahihen vukuu zere ibu
havadisat sar zuhrile mesrur ve adan olarak muktezayi memuriyeti
acizanem zere arzuhali cakiranem tahrir ve tatarnz kullar yedile
tesyiri hakipayi devletleri klnd . . . .
( 11 - evval - 1237 = 1 - Temmuz - 1822 )
11 . L - 1237 Mhr
Mehmet kr
N*varD muharb**i : 8
 114

20 nci rapor A

Devletl inayetlu..................
Hasbelmemuriye donanmayi nusrat intimay humayunu istishaben
mstainen billahi teal boazdan azimet ve Midilli piighna ledilvsul
eme yakasna gelmi olan gnll askeri almak iin garp ocaklar
sefaini ve sfn miriye ile cezirei merkume piighnda yelken zere
ikamet ve Izmirden Foaya gnderilmi olan zahire sefinelerini korvetler
irsalile celp ve riyalei mumaileyh bin neferden mtecaviz gnll
askerini emeden ahiz ve sfn humayuna taksim ve avdet etmekle
Agriboz ceziresinde Kzlhisar mteseilimini dergh li kapucu bala-
rndan mer Bey kullarnn Midilli piighnda bulunduumuz hillda bir
kta feryatnamesi vrut etmi olduundan bir an tevakkuf tecviz olun-
myarak hemen Agriboz ceziresine tevecch ve Kzlhisar piighna
ledilvsul cezirei merkume reayas hunesi Kzlhisar kal'as etrafna tab
yalar ina ve ent eyyamdan beru muhasara etmi ve ahalisi bir taraf
tan kht zehayir ve bir taraftan hcumu ekyay uaktan gerei gibi
eeddi mzayakaya giriftar olmu ve mdafaaya tab ve takat kalmam
olup donanmayi humayun bir gn dahi irimemi olsa maazallah fena
suret kesbetmek derecesine reide olduunu ve donanmayi humayunun
vsul hazr medetres olup usat Rum ekyas donanmayi humayunun
satveti kahire ile zuhrunu lidilriyye tabyalarn terk ve tfek ve pitov
ve edevat harbiye ve eslihalannn ekserisini brakup firar eylediklerini
ve Agriboz kalas dahi mzayaka zere olduunu Kzlhisar mtesellimi
mumaileyh kullar nezdi cakiraneme gelp inha ve ahalii Kzlhisara her
cihetle aciz ve ftur gelmi olduunu ima etmekle Kzlhisarn muhasa
radan mzayakas mahede ve tahkik olundu.
Orduyu humayun Agriboz semtinden mrur idecek olduuna binaen
reaya ekyasnn Agriboza bu vehile galebesi kara tarafnda olan me
murlara ve maslahata ne mertebe muzr olaca varestei kaydi beyandr.
Evvelbeevvel Agriboz kafalarnn takviyeti ehem olduundan donanmayi
humayun ile yelken zere karar iderck derakap iktiza iden barut ve
fiek ve mhimmat saire ve on alt bin kile miktar zahire ita ve sali-
ffzzikir gnll askeri dahi Kzlhisara ihra ve mtesellimi mumaileyhe
teslim olunup vukubulan muharebelerinden yz nefer miktar mecruh
lar iin miri mumaileyh cerrah talep itmekle alt ve eczayi lzimesile
bir nefer cerrah ita ve mecruhlarn dahi tatyibi halleri hususuna himmet
olundu.
Kzlhisar sayei adalet vayei hazreti padiahide taze kuvvet bulmu
olduundan Kzlhisardan Agriboz kalasna varnca hunei ekayay Rum-
dan biavnillhi teal tathir ve kade mtesellimi mumaileyh kullar
taahht etmitir ve ol mahalden azimetimiz gn karyeler zerine hcuma
 115
balamtr Agriboz kafasna dahi zahire irsali musammcn olduundan
irsal olunan defterde mestur otuz alt bin kile miktar ecnas zehayir
mahmul on kta sefineler maiyyetlerine korvetler tayini ile Eriboz kafasna
irsal olunup sfn merkume zahayir sefinelerini Agriboz kafasna tes
limleri haberile avdet etmelerile Agriboz krfezinde ket kzar ve emr
muhafazaya iptidar itmek zere donanmayi humayundan lgnl Sley
man Kapudan ve Abdrrahman Kapudan svar olduklar iki kta bomba
tekneleri krfezi merkume tayin olundu mahalli merkumdan savb me-
mure tevecch amlca ve Benefc piighlarndan kzar iderek uka
adas mukabiline varldkta Girit kafalar zahayir ve mhimmatnn dahi
isali vacibat umurdan olup ancak mecmuu donanmayi humayun ile
Giride gidilse havalarda kh limanlk ve kh hububu riyah na muvafk
ile vakit mrur eyliyecei ve Kalya K a dray a gidilmek maslahat ge
kalaca melhuz olduundan riyalei mumaileyh kullan garp ocaklar
sefaini ve sfn miriyyei saire kebir ve sar birtakm sefaini huma
yun ile Giride tayin ve Girit kafalar zehayir ve mhimmat sefaini terfik
ve tesyir olunup cakirleri kusur donanmayi humayun ile B alya B adra
iarafna azimete itap idp Mora ceziresinden elde kalan kafalara takvi-
yct ve teselliyet gna imdiyedek bir himmet olunmam olduundan
ahalisi meyus ve mahzun olduklarna binaen Koron kalas piighna
ledilvsul hemen yelken zere tevakkuf ve kalayi merkume vcuh ve
eraf celp ve matluplar ne ise ita edeceimi ifade iderek telifi hatr
larna iktidar olundukta zahireden zaruretleri olmayup fakat bir Kum
barac neferi ve alt matlubeleri verilp andan Modon kafas piighna
viisulmzde tahkik ahval iin sefaini humayun yelken zere orsa ala
banda ikamet ve fakat svar olduum firkateyn sefinesini saat kadar
demirleyp Modon muhafz mirimiran keramdan seadetl Haan Paa
bendeleri celp ve halleri sual olundukta bir senelik zehayir ve mhim
matlar olduunu inha ve bir kta carha topu ile Modonda ina eyle
dikleri firkate iin bir miktar alt istida itmelerile kffei mhimmatile
bir kta carha topu ve bir topu neferi ve firkateleri iin alt lzime
ita ve takviyeti hallerine ihtimam olunup andan dahi hareket ve bitev-
fikillhi teal B alya B adra piighna vai lengeri vsul olunduktan sonra
tiz elden Grdos kafasna birka sefine zahire irsal olundu Boazdan
azimeti cakiriden beru hakipayi samilerine arize takdimile ahvali tarih
ve hareketi cakiri ifham olunamam olduundan Balya Badraya vsul
cakiranemin acele inhas lzmgelmekle inaallah teal bundan sonra
ne gna tedbir ve hareket olunur ise peyapey hakipayi samilerine arz ve
inha klnaca ve baz hususat bir kt'a kkai cakiriden karini ilm li
buyurulaca ifadesile arizei cakiranem tahririne iptidar ve refi hakipayi
11 L - 1238
devlet kararlar klnd. Haxirjn _~i823 ^ende Mehmet Hsrev Kapu-
dan Derya hl
 116
Kapudan Paa kullarnn bugn varit olan kaymasdr. Dananmayi
hmayunlarnn keyfiyeti seyir ve seyahati ve nerelere varup ve ne
vehile varup ve ne vehile h?reket eyledikleri hususatna ve sair baz
iarat mutazammn olmakla dier drt kta ukkas ve iki kta defter
ile maan manzuru humayunu mlkneleri buyurulmak iin arz ve tak
dim klnd zikrolunan ukkalarda inha eyledii mevat ve hususattan
kara askerinin Mora derunne duhulleri tekit ve istical olunmasna dair
i'arat vka yolunda olarak donanmayi humayun Mora sularnda iken
bimennihi teal kara askerinin. Moraya sevk ve ithalleri icab halden
olduundan evvelbeevvel ibu istical hususu ve gerek donanmayi huma
yunun keyfiyeti ve ne mahallere zahire vermi olduu Rumeli Valisi
kullarna iar olunarak Mora memurlarnn bir an akdem ilerye sevk
ve izamlar suretinin istihsaline iptidar olunmas ve marnileyhin iar
vehile Agriboz ve Grit taraflarna verdii zahire defterleri ve baz ma
hallere ve Kzlhisara verdii mhimmat maddeleri ledil iktiza mracaat
olunmak iin mahalline kayit olunmak zere Defterdar Efendi bendele
rine havale klnmas hususlarnda ne vehile iradei seniyyei mlkne-
leri mteallik olur ise emri ferman hazreti menlehl emrindir. Hatt
humayun - Kapudan Paann ibu kaymasn ve evrak sairenin cmlesini
mtalea eyledim. te donanmayi humayunumuz lillhilhamt selmetle
mahalli memuresine vsl olmu kara memurlarnn tamam seyri seri
ve hareket i grlecek vakitleridir greyim sizi bilittifak lzmgelen
tedabirin icrasnda edna kusur itmemee bezli makderet iderek u va
kitler defa olmakszn usati mahzuleden ahz intikam almagla sai ve
ihtimam idesiz surthe tahrir eylediin zere Rumeli Valisine tarafmdan
serian tahrir ve irsal ve mhimmat maddelerini dahi mahalline kaydo
lunmak zere Defterdara havale eyliyesin cenab kadiri mstean habibi
hrmetine mesalihi devleti aliyyemizi her halde teshil eyleye amin.

20 nci rapor - B

Kapudan Paa kullarnn ukkasdr.

Devletl inayetl . . . .
Donanmayi humayun ile Balya Badra piighna vsule hasbelme-
muriye itap olunarak bitevfikillhi teal vaz'u lengeri vsul olundu.
Balya Badrada ikamet zere olan Sadr esbak devletl Ali Paa ve
Haan Paa hazretlerine mlkat olunup Sirozlu devletl Yusuf Paa
hazretlerinden sual olundukta veziri marnileyh Ramazan eriften
evvelce bir miktar gezmek iin sefineye svar olduktan sonra bana
Rumeli Valisinden kt geldi Prevezeye gidp asker yazacam ve Reit
 117
Paa ve mer Paa hazretlerini beraber alup ve berren gelp Misolongi-
ye urayacam deyu marnileyhima hazeratna haber gnderp ve baz
eyasn celp edp Prevezeye gitmi olduunu marnileyhima hazerat
haber verir. Hseyin Aa namnda bir adamn Kastele brakm imdiye
dek marnileyh avdet itmemitir. Filhakika marnileyhin bu tedbiri
sahih ise gzel tedbirdir Allah tevfik virsn Balya Badraya vsul caki-
ranemi ifhamen marnileyh Yusuf Paa hazretlerile muhabere itmek
teyim Mora zerine memurlardan hi gelmi yoktur hemen malmu li
buyurulmak iin iar olundu olbapta ferman menlehl emir hazretleri-
nindir. o.11,; \ Mhr Mehmet Hsrev
21 - Haziran - 1823

*
* *

20 nci rapor - C

Kaptan Paa hazretlerinin ukkasdr.

Devletl inay etl................
Rum milleti hainleri bai ve tuyana iptidar ile nice memalike iayi
hasar eylemeleri baisi hatse hatr ise de bunlar devleti kavi evketi
Osmaniyenin darp ve kahrna biavniilhi teal takat getiremiyecekleri
vazhat umurdandr . . . . Kzlhisara vusulmzde on be yirmi kadar
Ipsara sfn menhusalar ve yanlarnda ate gemileri beraberce rzgr
zerinden gelmiler i d i ...........
zerlerine varup psaraya kadar takip ettirdim firar eylediler aa
taraftan amlca ve Suluca sfn menhusas grldkte kezalik anlar
dahi amlcaya kadar takip ettirdim iliemeyp firar ettiler.......... do
nanmayi humayunun bahren byle semt semt seyir ve kfzar ile . . . e
kyay usatn kulb fsitelerine gerei gibi haiyyet ve vahet d3ri
11 - L 1238
o lm utur............ 2] HatiraT' l823 Mhr Mehmet Hsrev

*
* *

20 nci rapor - D

Kaptan Paa kullarnn ukkasdr.

Devletl inayetl..................
Kzlhisar kafasna ika olunan zahayir ve mhimmat ve cephane ve
asker iin ilm talep olunmu deildir ahaliyi kafa teekkren ilm
getrm oimalarile ilm mezkr takdimi lakipayi devletleri klnd.
Agriboz kafasna irsal olunan on kta zahire sefineleri adamm kullar
tayin olunmu olup her bir kile ve vezin kantar olununcuyadek vakit
 118
mrur ideceine binaen makbuzlar ilm ve tahrirat geldikte hakipayi
devletlerine takdim olunmak zere zehayiri mezburann bir kta defteri
mfredat takdimi hakipayi devletleri klnd.
Giritte Kandiye ve Hanya ve Resmo kafalarna mrettep zahayir ve
mhimmat sefaini Riyale Bey kullan maiyyetile gnderilmi olmakla kafa
muhafzlar taraflarndan cevapnameleri geldikt^ hakipayi samilerine
takdim olunmak zere irsal olunan zehayir ve mhimmat mahmul sefa-
inin bir kta defteri mfredat takdimi hakipayi devletleri klnd.
Gerek Riyale Bey maiyyetine memur sefain ve gerek zahire mhim
mat sefineleri uha adas piighnda yelken zere bulunduumuz halde
tefrik ve tayin olunmu olup olesnada havalarn na muvafk hububundan
nai Girit takm zahire ve mhimmat teknelerinden ktas zulmeti
leylde riyalei mumaileyhimaya uyamayup geru kalm olmakla inaallah
teal bunlar dahi Giride irsal ve mahallerine tebli olunmak hususuna
11 L 1238
ikdam olunaca . . . . j j &iran Mhr Mehmet Hsrev

* *

21 inci rapor

Kaptan Paa kullarnn ukkasdr.

Devletl inay etl....................
Aydn ve Saruhan sancaklar mutasarrf devletl Yusuf Paa haz
retleri asker tahriri iin Prevezeye gitmi olmakla Balya Badrada Sadr
Esbak devletl Ali Paa ve Haan Paa hazerat mukim iseler de hem
mzayikaya giriftar olup aczi hal ederler hem bil memuriyet gibi otu
rurlar biraz Rumeli ayanlar dahi vardr. Mevcut olan asker yze k
mtr i memul deil neferatn bir takm Mahmut Paa hizmetinde iken
badelvefat tezkere verilmi ve bir takm Hurit Paa tezkeresile olup
Adanal Mehmet Beyi cmleye babu tayin etmi bir takm dahi Ah
met Erip Paa askeri olup badelvefat zarur tezkere verilmi bir takm
dahi marnileyh Ali Paa hazretleri evani Seraskerliinde hulfeleri
verilemeyp dein tahvili vermi terakm eden hulfeleri lyuat vel
yuhsadr. Tediyesi emri muhaldir bu tarafa vsul cakiri gnndenberu
askeri tayfas ulfe kavgas iderek marnileyh Ali Paa hazretlerini
hapis ettilerse de aralarna girp mmkn mertebe iskat ile marn
ileyhin istihlsna gayret olundu. Bu tarafa vsul cakirden evvel as
kerin bir az firar etmi bundan sonra dahi firar edecekleri haber aln
dkta mrurdan men iin Kastele; Glet sefinesi irsal olundu. Marn-
ileyhma da ciz ve ftur dergr olduundan hizmet edecek memul
kalmamtr bunlarn Badrada oturmalarnda hibir faide melhuz deil-
 119
dir Inebahti kal'as m akam hkmeti vzeradr Incbahti kalas muhafa
zasna bir vezir ve Kastel muhafazasna bir vezir ve Badraya bir vezir
memur buyurulmak elzemdir bir senelik zahire ve mhimmatlarnn do
nanmay humayundan verilmesi vazifei memuriyeti cakiri olan mevad-
dandr bunlarn apula ve sair kavgaya gitmeleri icap etmez zahire ve
mhimmatlar verilerek hemen kli merkume muhafazasile takayyt
itmeleri kfidir canibi devleti aliyyeden zahire ve mhimmat verilmedi
diyerek kafalar dmana terk ve teslim itmesnler bunlara muhafazai
kal'aya ihtimam eylemeleri emir ve tenbih buyurulmak manuki emri iradei
samileridir.
Marnileyh Ali Paa hazretlerinin vsat veya mzayikadan hali
mehul cakiridir lkin Haan Paa hazretleri erbab servet ve yesardan
olup sayei refetvayei hazreti padiahde temett itmi iken hep devleti
aliyyeden gnderilmesine intizar etmek reva deildir marnileyhYusuf
Paa hazretleri tahriri askeri tekmil iderek enk ruz zarfnda Mora ze
rine geleceini tahrir buyururlar veziri marnileyh ile muhabere ve
mktibe olunmaktadr ve yle bir vezirin Badrada mahpus gibi otur
mas dahi mnasip olmamakla inaallah teal marnileyh hazretlerile
bilittifak berren ve bahren ekyayi Rumun tedmir ve tenkillerine dik
kat ve Mora memalikinin eyadii menhusalarndan nezi ve teshire him
met ve kemali gayret olunaca muhat ilm lileri buyuruldukta ferman
menlehl emir hazretlerinindir.
12 - evval - 1238 22- Haziran - 1823 ^ 3
Mhr Mehmet Hsrev
*
* *

22 nci rapor - A

Devletl inayetl utufetl..................

Donanmayi humayun ile Balya Badrada ikamet zarur ihtiyar olun
mas Mora zerine memurlar hazeratmdan kimse gelmemi ve Aydn ve
Saruhan mutasarrf veziri mfkerrem devletl Yusuf Paa dahi Preveze-
de bulunmu olduundan bu taraf karalarn idare edecek kimse olma-
yup her nekadar zahire ve mhimmat ile takviye verildi ise de idare
leri beherhal nfuzu kalem sahibi bir vezirin vcudne mtevakkf ol
makla bu hal ile kli merkume terk ile adalar arasnda ekyayi Rum
zerine azimet olunsa kli merkume hatardan salim olamyaca ml
hazalarna mebni idugi veziri marnileyh hazretlerinin tedarik buyur
duklar askerle teriflerine intizar olunmakta idgi ve bu tarafta olan
zmrei askeriye szltlar ve hususat saire biddefat hakipayi samilerine
tahrir ve marnileyhten gelen ktlar teysir olunmutu.
 120
di erif eyyamnda vrutlarna intizarda iken veziri marnileyh
ent nefer etbaile bahren nezdi cakiraneme vrut idp- on iki binden
mtecaviz asker tedarik ve istishap ile yola km iken baz eshab
erazn iva ve ifsadile biz Moraya gitmeyz diyerek orduyu marn
ileyhte fitne tahadds idp neferat merkumenin ekseri orduu terk ve te-
ferruk itmi olduunu ve bin svari ve piyadesi kalm ise de olmiktar
askerle Karleli ve Inebahti usati ilerinden mrur hatan azim olduun
dan olmiktar askerle kethdasn Vonicede terkiderek bahren gelmi
olduunu ifade buyururlar tafsili hali hakipayi samilerine tahrir buyur
mulardr veziri marnileyh askerile Morann bir koluna yrmek ni
yetinde olduklarn mukaddem iar itmiler idi askerisi fitnecu errine
uram olduundan Morann bir koluna yrmek uyamayup ancak m
arnileyh nafizlkelm krinas ve sadk bir kullar olduundan bu
tarafta dahi evvelden biraz kapusu askeri bulunduundan bu taraf mel-
linin hsn idare ve muhafazalarna iktidar zahir ve Mora ahalisinden
Balya Badrada tecemm itmileri ve sunufu saireyi kullanmak mmkn
olacandan gayr yine bir taraftan asker tedarikine himmet buyurula
caklar! bahir olmakla veziri marnileyhin gelmesile bu taraf karalar
nn emniyet ve selmeti hususunda cakirlerine itminan kalp gelmi
olduundan marnileyh hazretlerile birka gn mzakere olunarak
gerek Derseadetten celp ve gerek mbayiattan tedai ik eylediim ecnas
zehayirin ve mhimmatn cmlesini marnileyh hazretlerine teslim ve
ibu arizei cakiraneme melfufen hakipayi samileri klman defterde mestur
on drt kta sefaini humayun zerine kapudanei esbak Halil Bey kullar
babu nasp ve Badrada tevkif ve veziri marnileyh hazretleri iktiza
eden hidematta istihdam buyurulmalar iin maiyyetlerine memur olarak
teslim olundu
Vzerayi izam hazeratndan bir gayr olsa u kafalarn idare ve
selmeti hususunda cakirlerine itminan kalp hsl olmyacana binaen
bu taraftan infikkimiz dahi myesser olamyaca bedihiyat umurdan
dr marnileyh hazretleri imdilik askersiz geldi ise de hem bu tarafta
mevcutlar istihdam hem Vonicede kethdalarile braktklar askeri ve
saireyi celbiderek revnak ve nfuzlar ile inaallah teal kli merku
menin hsn idarelerine muvaffak olurlar veziri marnileyh hazretleri
hanedandan ve vzerayi izam hazeratnn sadakat ve gayret ve kar-
dani ve celdetle mmtazlarndan olduu msellemdir ve hizmeti celilei
hazreti padiadfde can ve dilden evk ile alyor ve ispat mddeayi
sadkaneye himmet ider ve kendsnden tahsine seza her trl hidemat
mergube zuhuru memul olur bir kullardr ve marnileyhin bu silki
mergubede sebat ve istikametine cakirleri mtekeffilim inaallah teal
dilhahi cenab mlkne zere hidemat makbule ibrazile tahsili rizayi
hazreti padiahiye ta/har olur.
 121
Elhalet hazihi bu taraf kafalar zehayir ve mhimmatn cmlesi ve
sfn humayunun ent kt'as marnileyh hazretine teslim olunmu
olduuna binaen inaallah teal kusur donanmayi humayunu istishaben
tarihi arizei cakirinden iki gn sonra bu taraftan hareket ve mstainen
billh adalar gvurlar zerine azimet olunmak tasmim olunduu ve
inaallah teal amlca taraflarnda gn kadar orsa alabanda karar
veyahut olta itmek ve o mahalde Agriboz boaznn haricinde be alt
gn eylenp Agriboz Valisi utufetl mer Paa hazretlerile muhabere itmek
v j kt'a sefine dahi maiyyeti marnileyhe brakmak ve andan Ipsaraya
varlup be alt firkateyn ada nnde gezdirilp kusur sefaini Es-
kiros ve Iskapolos taraflarna tayin etmek ve donanmadan asker ihra-
cile inaallah teal urmak ve Blblce tarafna dahi bivka sefine
tayin itmek tertip olunduu velhasl bu kadar eyyam bu tarafta ikameti
cakiranem u drt be kafann selmeti iin olup marnileyh hazret
lerinin gelmesile bu taraflar rabtaya bent olunmakla imden sonra
maslahat lzimemiz adalar arasna varup ekyayi rumun biavnillhi
teal tedmirleridir.
naallah teal her ne mahalde bulur isem avn ve tevfiki cenabi
bari ve meyameni himemti hazreti cihandan ile kahir ve tedmirleri emri
ehemme ikdam ediceimin ifadcsile arizei cakiri tahrir ve refi hakipayi
, . . , .- 19-Ca -1238
devlet masrler k ln d ........... ; e . .
1- ubat
Bende Mhr
Mehmet Hsrev Abdhu Mehmet Hsrev
Kaputan Derya hl
Kapudan Paa kullarnn varit olan kaimesidir: Sirozi Yusuf Paa
kullan Vonice tarafnda askerisi daldktan sonra kusur bin miktar
askerini kethdasile Vonicede brakup kends doru donanmayi huma-
yuna vrut ve kapudan marnileyh ile her bir hususu mzakere
iderek kemafissabk B alya B ad ra d a ve sair ol taraflar muhafaza itmek
ve memurlara iktizasna gre zahire iritirmek zere donanmayi hma
yundan bermentuku defter on drt kta sfn humayun emeli Halil
Bey babuliile maiyyeti marnileyhe tayin ve bilcmle mhimmat
ve zahayir kendsne teslim olunduunu ve bu vehile ol tarafn tak-
viyet ve emniyetini bilistihsal kapudan marnileyh bendeleri dahi
kusur donanmayi humayunlarile mstainen billhi teal adalar gvur
lar zerine hareket ve azimeti ve iarat saireyi mutazammn olmakla
manzuru humayunu mlkneleri buyurulmak iin arz ve takdim klnd
rehini ilm lem ram ehriyarileri buyuruldukta emr ferman hazreti
menlehl emrindir.
Hatt humayun - Kapudan Paann ibu kaimesile baz ftuhat mbey-
yin ukka ve dier ukkas meilleri malmu humayunu olmutur.
 122
Adalar gvurlar zerine hareketini yazyor canabi hak habibi hrmetine
her halde mansur ve muzaffer ve adayi dini makhur ve mdemmir
eyleye amin smme amin.
19 - Cemaziylevvel - 1238 1 ubat - 1823

***

22 nci rapor B

Inebahti krfezinin Mora ve Agriboz kazalar sahillerine gnderilp

avdet iden sefainden Bozcaadal Hseyin kapudann takriridir : Memuru
maiyyeti olan sefain ile Rum sahilini yoklyarak Salona piighna v-
sulnde sahilde on be kta praele ve tarata takneleri ve karada tah
minen yz nefer kadar Rum gvurlar ledil rye zerlerine varldkta
mezkr tekneler firaren ieri ta aralarna sokulup kapudan merkum
yannda olan sefainin sandal ve filikalarn msellh askerle donatup
mezkr kayklar ve Rum gvurlar zerine hcum ve buuk saat
muhabere olunarak kayk ve taratalarn be alt ktas igrak ve ihrak ve
keferei merkume firar edp bundan ziyade ier varlmak mmkn ol
madkndan sandal ve filikalar geri celp eylediklerini ve andan tuzla
iskelesine varup alt gn ikamet ve taradan su alup ve iskelei merku-
meden saat mesafe olan Dirine iskelesine berren adamlar gidp ge
lp islmdan .ve gvurlardan fert kimesneye rasgelmediklerini ve Di
rine iskelesine iki sefine gnderilp anlar dahi taradan su alup nefe-
rattan yirmi adam birka saatlik mahalle gidp gelp kimesneye ras
gelmediklerini ve ol mahallerde seksen haneli bir karye ve krk haneli
bir karye ihrak eylediklerini ve kalyoncu hali malm baz tencere ve kaz-
gan misill edevat nihasiyeden biraz eya aldklarn ve o tarafn hli
olduu.
Badehu sfn merkumeden Ahmet kapudan ile Karaba Mehmet
kapudan svar olduklar sefinelerile Livadostora limanna demir-
leyp ve neferattan taraya ihra olunan on be nefer be saat ka
dar icerye gidp ol mahalde yz elli haneli nfustan hali bir karye
ihrak eylediklerini ve usat rmun tarlalarnda biilmemi hantalarn
ihrak eylediklerini takrir ider.
*
* *

22 nci rapor D

Devletl inayetl...............
Inebahti krfezi sahillerinde orduyu humayun iin gerek zahayir
mahmul ve gerek sfn miriyye olmak zere ent kta sefain gezdi-
 123
rilmekte olup on be gnde bir kere nbetleri tebdil ve ahirleri tayin
olunmak zere tertip olunduundan bu defa hitam nbetlerile avdet
idenlerin takrirleri kaleme alnup bir mazbatas manzuru mealii mevfur-
lar buyurulmak iin ibu ukkai huls veriyye mevzuan irsali suyi li
leri klnd..... 5 - Ca - 1238 mza
Mehmet Hsrev
Hatt humayun - Manzurum olmutur kaleme alnan mazbataya na
zaran ol havalide klliyetli ekya yokmu.

*
* *

23 nc rapor

Kapudan Paa kullarnn varit olan ukkasdr.

Devletl inayetl...............
ngiltereli! hkmnde olan Zanta ve Kefalonya ve sairi Cezairi seba
ehalsi cmlesi Rum tayfasndan ve biribirlerile muhtelit ve biribirinin
gayretkei olduundan Zanta ve Kefalonya kayklar isyan zere olan
Misolongi ve ayaz ve havalisi sahiline bil fasla amet ve t ile zahire
ve levazm sairelerini gnderp fruht eylemee ve ianeti gna gna
mutat olduklarndan donanmayi humayun ile bu tarafa vsulmzde
liman merkumlarnda da r'iyyet olunan on be kt'a miktar Zanta ka
yklar liman merkumdan ihra ve Kalya B a d r a y a celp ve devleti aliyye
ile Ingiltere beyninde meri olan kadimi dostluk ve mveddete binaen badel-
yevm usat iskelelerine gidp gelmeleri tenbih olunarak yedlerine tez
kereler tasile izin verilmiti bu hususu Korfo ceneraline ve btn Ak-
denizde olan Ingiltere donanmasnn Vice amiraline aksedp ziri idare-,
lerinde olan adalar sefinelerini ve reayasn himayete ve Korfo cenera-
linin zevcesi Nasarayi Rumdan Dduundan zevcesi hatrna reayete mec
bur olarak bu sefain maddelerinden dolay abluka edilen mahaller lini
uatrum yedinde olup muhasara olunan mahaller bilinp bir rabtaya
bent olunmak iin Korfo cenerali ve amirali mumaileyhima nezdi cakiri-
ye geleceklerini evvelce tahriren ifham iderek ceneral ve amiral muma
ileyhima ve Zanta kumandan bir k ta kalyon ve be alt kta firka
teyn ve sair korvet ve brik sefaini ile Balya Badraya vrut itmelerile
merasimi bahriyye hoamedi badel icra muamelei dost nvazi ile k y k
lar maddesi ve abluka olunan mahalleri mzakere ve rabtaya bent
olunduktan sonra mumaileyhimin zatlerine lyik ikram olunarak mem-
nunen avdet itmi olduklar ve Riyale Bey kullarnn Misolongi sevahi-
linde ihrak eyledii ve ald Rum kayklarnn bazs Zantalu olduunu
mzakeresi cereyan itmekle bunlar Rum gvurlarile mahlt olduundan
buna dahi cevap verilerek ilzam olunduu ve baz istidalarna dahi m-
 124
saide olunarak mteekkiren ceneral mersun Korfoya ricat ve amirali
mersum Malta tarafna azimet eyledikleri muhati ilm lileri buyuruldukta
ferman menlehl emir hazretlerinindir. 5 - Ca - 1238
Mhr
Mehmet Hsrev
Hatt humayun - Manzuru humayunum olmutur.

* *

24 nc rapor

Bundan mukaddem Kalya K adrada avdeti cakiride donanmayi

humayun ile Salahor, Agriboz tarafna gitmek ve Blblceye Riyale
Bey kullar gnderilmek ve Eskiroza asker ihracile urmak menvii
zamiri cakiri idgi ve ademi muvafakati havadan nai ol semtlere
varlmak myesser olmayup adalar arasndan Midilliye vsulmz keyfiy-
yeti hakipayi devletlerine i'ar olunmutu. Ipsara ceziresi Sakz ve
Midilliye civar olduundan sfn donanmayi humayun grld gibi
limanlarnda ihtifa etmek ve donanmayi humayun bir semte mteveccih
olup bu taraflar hli kaldkta sfn menhusalarile kup etrafa hasaret
itmek keyfiyeti rumun deti mekruhalar olduundan bunlar ifal
itmek ve teknelerini meydana karmak iin donanmayi humayun ile
Asitanei saadete avdet eyleyeceim deyu iaa ve Midillide olan konso
losa ve lzmirden grmek iin gelen Franca ve Nemce beylik sefine
lerine ve korvetlerine bu vehile ifade olunarak mstainen billhi teal
Midilliden hareket ve Rumeli canibine mteveccihen Limni ceziresine
varup Limni muhafz Nurullah Paa hazretlerine bilmkatibe Limni
havalisinden istihbar olundukta bir gece cezirei merkume piighnda
ikamet olunup marnileyh hazretleri mlkat arzusunda oldu ise de
iimizden geru kalmamak iin hareket ve Eskiroz ve Iskopoloz ve
Iskatoz taraflarnda birka gn ket kzar ve bir kta Rum sefinesi
ahzolunup ol hinde bir kta sair efren sefinesi murur iderken yok
lanmak iin zerine sefine irsal ile kapudan ledilistintak Ipsaralunun
krk sekiz pare tekne ile Midilliye doru gitmi olduklarn ihbar
itmekle Eskiroz niyeti terk ve doru Midilliye gelp Kaba k a l a<na
sefine gnderilp sfn ekyadan istihbar olundukta Bozcaada tarafna
gittiini haber vermelerile Bozcaadaya varup kk Ahmet kapudan
kullar filikasile Bozcaadaya kup ekyay Rumdan sual eyledikte bir
gn mukaddem Rumeli canibine gitmi olduklarn haber vermelerile
derakap veralarndan Rumeliye tevecch ve Aynaroz ile Limni
ceziresi beyninde krk sekiz kta sfn menhusai Rum seheri rzgr
altnda mahede ve zerlerine vurulmaa itap olundukta firaren iki
 125
blk olduklarndan on be kta sfn Rum zerine alt yedi kta
sefaini humayun ile varmas Riyale Bey kullarna iaret ve tayin olunup
miri mumaileyh kullar irip top endahtile tazyika duar olundukta
usati merkume mutatlar zere bir kta ate gemisi ihrak ve miri mu
maileyhe bir zarar isabet itmeyp bir iki kta tekneleri darb top ile
gark ve be alt ktasn arma ve badibanlar sakatlanup tekrar bir
kta ate gemisi dahi ial bilhassa miri mumaileyh tarafndan irsal
itmiler iken cenab hayrlhafzin mumaileyhi hfzedp mumaileyh ol
tekneler ile muharebe ile Taoz tarafna azim oldu. Aynaroz nnde
firar zere olan dier sfn menhusai Rum zerine azimet ve muha
rebeye balayacamz esnada hava limanlam olduundan ve sfn
humayun karintada kaldndan ektiriler ile birka sefine ile zerlerine
hcuma itap eyledikte sfn ekya gayet hafif ve evik tekneler
olduundan irimek myesser olmayup yevmi merkumda vakti iayedek
takip olunup hatt piighmzda bir kta cenk sefinesine irimee karip
olacamzda derakap neferatn ahir ve ol sefineyi ihrak eylediler
sfn ekyadan iki kta sefine ve iki tarata Aynaroz altnda sahil
tarafna firar eyledikte mumaileyh Ahmet Bey kullar bir firkateyn ile
tayin olunmutu sefineler firar itmekle taratalarnn bir ktasn ihrak
ve bir kt asn ahzeylemitir sefaini Rum bu vehile perianiyyete
giriftar olarak maadas Ipsara limanna firara itap eylediler yevmi mer
kumda hava limanlam olmayup rzgr da baka olayd yahut donan
mamzda kta olsun yrk tekne bulunsa idi alimallahi teal ekya
teknelerinin bir ktas selmet bulamayup cmlesi ele getirilir idi sfn
menhusa tarumar ve bakyyesi rsvaylkla Ipsaraya firar eylediler
inallahi teal evketl kerametl mehabetl efendimiz hazretlerinin mr
ikbalini efzun ve adasini serngn eylesn amin... Ipsara piighlarnda
birka gn ket kzar ile midilliye avdet olunmutur Riyalei mumaileyh
kullar Taoz tarafndan henz avdet itmemekle geldikte tahrir ve refi
hakipayi devleti masirleri klnd Kapudan Derya Mehmet Hsrev
27 - M - 1239
27 - Muharrem - 1230 = 3 - Birinciterin - 1823

*
* *

25 nci rapor

Ipsara ceziresi ekyasndan Prize olan teknelerin kebir ve sagiri

Midilli ceziresi limanna celp olunup cmlesi liman mezkra hfzetti
rilmi ise de bunlarn cmlesinin boaza irsali lzimeden ve hemen
tahrik ve eyin ve hareketlerine lakal sekiz yz miktar gemici neferat
ve mellha muhta olduundan tiz elden yz miktar neferat Midilli
 126
nazr vc muhafz Mustafa Aa kullar bilikdam mevcuttan tedariki
arizei cakiranemde beyana iptidar olunduu vehile be on kt as
neferat tehiz ve bu defa Boaza sevkolunmu olup maadasnn hemen
Boaza sevk vc irsal olunmalar behemehal be alt yz nefere muhta
ise de ehemmi umuru cakiranem Sisam maslahat olup savbi memuriyyeti
bendegneme azimete itap zere levazm seferiyye ile itigalde oldu
umdan ibu Prize tekneleri neferat tehizi nazr mumaileyh kullar
dahi vsundan hari idiinden bu hususu taraf lilerinden tersanei
mire emini saadetl bey efendimiz bendelerine havale ve kalyonlar
ba halifesine muvaffakiyetle mnasip mahallerde be yz miktar tertip
ve geriye kalan Prize teknelerinin dahi cmlesi Midilliden boaza celp
olunmas hususlarnda neferat mukteziyyei mezkre emrinde ne vehile
iradei aliyyeleri irzan buyurulur ise ol bapta emr ferman hazreti
menlehl emrinir. 7 - D - 1239 Kapudan Derya Mehmet Hsrev
( 7 - Zilhicce - 1239 4 - Austos - 1824 )

*
* *

26 nci rapor

Devletl inayetl.....
Mhrdarm kullarile takdimi hakipayi aliyyeleri klnan maruzat
cakiranemden Ipsara ceziresi ekyasnn baavn inayeti cenab rahima-
neleri buyuruldukta bilvcuh mahzuziyyeti aliyyelerini mucip olduundan
derhal arizei cakiraneme maruz seraperdei lyayi hazreti ehinahi
kisverkayi buyurularak sezavari tahsin ve duayi icabetnmayi hazreti
zillullahiye mazhariyetle naili aferin buyurulmu olduumu mbeir ve
masarifat seferiyyei cakiriye medar olarak bin kese ake atiyyei seniyye
inayet ve ihsani humayun buyurulup mhrdarm merkum kullarna
teslimen irsale himemi aliyyeleri irzan buyurulduunu mutazammn ve
ber muktezayi iradei seniyye dahili memuriyeti kemteranem olan Sisam
ceziresi zerine tevecch ve azimet ile o gailenin dahi inallah teal
define ikdam olunmak tenbihatm mtemil eref efzayi sahifei sdur
olan fermannamei Asitaneleri saye bahayi iclli vsul ve mazmuni
mekarim mehunu ve usuli memuriyeti cakiraneme dair vesayayi aliyye
leri mfadi mnifi harf beharf karimi zihni cakiranem olmutur....
Bundan evvelce hakipayi aliyyelerine iara ietisar klnd vehile
baavnbari Midillide cem ettirilmi olan kayklar ve mhimmat lzimei
harbiye istikmal ve ulfel sebenan asakirini ve gnll ve sairenin
cmlesini icap ve iktizas zerine kayklara irkp ve tertip ve mstainen
billhi teal donanmayi humayun ile bilistihsap ibu idi erifi etlanin
nc gn Midilli piighndan hareket ve bitevfikillhi teal doru
 127
13 D 1239
Sisam ceziresi zerine tevecch ve azimet olunaca..
10 - A g u s to a - 1824
bende Mehmet Hsrev kaptan derya halen.
Kaptan Paa kullarnn vairt olan kaymesidir - tarafna ihsan
humayunu mlkneleri buyurulan bin kese ake atiyyei seniyyei aha
nelerinin vusulile ifay lzimei teekkr ve muhammede dini ve msteinen
billahi teal idi ethani nc gn Midilliden hareketle Sisam ceziresi
zerine azimetini mutazammn olmakla Msr donanmasnn Rodos kar
snda vki Megri limanna dahil olmu olduunu mbeyyin kapu ket
hdasna mebus bir kt'a ukkasile beraber manzuru maalli mevfuru
mlkneleri buyurulmak iin arz ve takdim klnd.... Hatt humayun
- Kapudan Paann tekekkr havi ibu kaimesile dier ukkas menzur
ve meli malmu humayunum olmutur inallah bundan sonra gerek
marnileyh tarafndan gerek memurini saire tarafndan peyderpey
ahbari meserret sarn zuhru eltafi kibriyadan mesul ve mstecadr.

* *

27 nci rapor A

Halrisefit Itogaz m u h a fz Mustafa Paa k u lla r n n

v a rit olan k a im e s id ir

Devletl in a y e tl .....................
Utufetl Kapudan Derya bendelerinin Ipsaradan prize eyledii ak
tarmalar Midilli nazr kullar marifetile Bozcaadas limanna irsal olunup
msa't hava zuhruna kadar liman mezkrda muhafaza olunarak muva
fk hava olduunda adai mezkrdan boaza ve andan dahi ardak lima
nna irsalen ithal ve tevfik birle muhafazalar hususuna dair zikrolunan
aktarmalarn muhareselerine .dikkat olunmak babnda bundan akdem
zibayisi efsayi sahifei sdur buyurulan fermannamei samilerinin eref
vrudu gnnden be gn sonraca marnileyh bendelerinin tah
riratlar taraf cakiraneme vrut itmi ve mahi zilhiccei mbarekenin on
bilinci gn alt kta aktarmalarn Bozcaada limanna gelmi olduklarn
mbeyyin akdemce hakipayi merambahai veliyynniamanelerine inhayi
cakiranem klnm ise de salifzzikir mukaddemce adai mezkr limanna
duhul iden alt kt'a aktarmalarn vrudu gnnden iki gn imrarjle bir
kta dahi zuhr iderek yedi ktas Bozcaadasna gelmi ve mahi mez-
burun on dokuzuncu gn msait hava ile adai mezkrdan hareket ve
boaza doru hareket yevmi mezburda boaza duhul etmiler ise de
poyraz zuhr eylediine binaen marlbeyan yedi kt'a aktarmalarn kal'ai
Sultaniye karip olan Kepez alt nam mahalde lengeri ikamet etmekte
olduklarndan inallah teal bundan byle muvafk havann zuhru anda
 128
marnileyh bendelerinin iarlar zere olduklar mahalden arciak lima
nna isal olunup fermudei veliyynniamaneleri vehile emri muhafazalar
hususlarnda sarf kudret klnaca ve zikrolunan yedi kta aktarma
teknelerinin boaza duhul eylemi olmalar muhati ilmi lem arayi . . . .
Mhr
Mustafa
*
* *

27 nci rapor B

Devletl in ay e tl
Utufetl Kapudan Derya bendelerinin Ipsaradan prize eyledii ak
tarmalarn tehizi zmnnda Dersaadctten tedarik ve Midilliye irsal olu
nacak gemici neferatndan altnr nefer gemici bu defa imtiyaz sefaini
kapudanlarndan bi Kapudann sefinesi ile boaza gnderilmi ve zikro
lunan sefine derununa kara askeri iin kumanya zahayiri dahi tahmil
klnm olup mezkr aktarma sefineleri iin lzmgelen gemici neferatn-
dan kusur neferat dahi bu sefinenin verasmdan kt'a sefine ile boaza
gnderilmek zere olduundan veradan gelecek sefinelerin boaza vsu-
lne kadar gnderilen altm neferin muhafazalar lzimeden ve bu nefe-
rat mezkre aktarmalarn tehizi iin olduuna binaen iinden bir nefe
rin bir suretle karaya kamamalar ve bir tarafa firaren savuamamalar
esbabnn istihsalile veradan gnderilecek neferatn vsulnde cmlesini
birden savb memurlarna izamlar hususuna sarf rayi liyakati cakiri
klnmak babnda sayifei sdur buyurulan bir kta emirnamei sadirileri
residei desti tevkir ve ihtiram olmutur. Salifzzikir altm nefer gemi
cilerin svar olduklar sefine mezkr boaza vrudunda fermudei seniy-
yeleri vehile nefeat merkumenin dar karlmyarak muhafazalarna
dikkat olunmakta iken veradan gnderilecek kusur neferat dahi tehiyye
ve ihzar ve akdemce irsal klnan altm nefer ile maan 516 nefere ibl
olunarak kta sefaine irkben boaza sevk ve tiayar olunmakla ne-
ferat merkumenin boaza vsullerinde hemen Midilliye kadar emniyet
leri suretini istihsal iderek cmlesini serian Midilliye sevk ve izama
msariat olunmasn mir eref snuh buyurulan bir kta fermannamei
samileri dahi residei desti tazim olmu ve zikrolunan sefaini mezkre
Seraskeri kapudan kullar istishabile boaza gelmi olduklarndan mu
kaddem ve bu defa vrut iden drt kta sefain derununda olan gemici
neferatile mtevekkilen alellahi teal ibu mahi zilhiccenin yirmi beinci
cuma gn Nara burnu piighndan hareket ve emirnamei samii veliy
ynniamaneleri vehile drt ktas birden Midilli canibine azimet etmi
o ld u k la r........................... Mhr
Mustafa
 129
Hatt humayun - Boaz muhafznn ibu kaimesile dier kaimesi
manzuru humayunum olmutur bu taraftan gnderilmi olan neferat bo
aza varup andan dahi hareket ve midilliye azimet eylemilerdir hakteal
selmet ihsan eyleye amin ( 19 - Zilhicce - 1239 = 19 - Austos - 1823 )

*
* *

28 nci rapor

Devletl in a y e tl ...........................
Biliktza ipsara ceziresini taraf cakiranemden ne vehile ihrak ve
hedim ve tahribi hususuna mbadiret olunduu keyfiyetile Midilli ve
Sakz ve psara adalarnn donanmayi humayun ile ket kzar ve Sisam
ceziresi zerine varlma esbab lzime ve levazmat sairesi tertibi
istikmaline iptidar ve msariat olunmakta olduu hususlar bundan ak
demce takdimi asiftaneleri klnan arizei cakiranemle iar ve ihbar kln
mt. Anadolu havalisinden gnll asakiri zmir ve havalii sairesine te-
cemm etmi ve bimennihiteal cmlesinin ( Kuadas) sevahilinden ka
yklara istihaben maiyeti donanmayi humayuna celp ve mstainen billahi
teal Sisam zerine imrar olunmak iin cmlesi Kuadas sevahilinde
cemolunmak zere iktiza idenlere tahrir ve tenbih klnm ve Midilli
ve Foa ve bu havaliler kayklar dahi cemolunmu ise de boaz hava
lileri kayklar dahi henz vrut itmemi ve Iskatoz ve Iskopolos cezire
leri ekya teknelerinden ent kta taratalar Maarz krfezi tarafndan
boaz havalisinin baz kayklara sarkntlk etmekte olduklar ibu mahi
zilhiccenin ikinci gn Midilli pigihna vsul bendegnemde tahkik
olunmu oldndan piigh mezkrumda bir gn ram ve donanmayi
humayunun bir miktar sular ahiz olunarak boaz havalisi kayklarnn
serian yetitirilmesi iin iktiza eden buyurultu ve tahrirat bendegi ile
istical ve cmlesini istishap etmek ve Midilli limanndan mahfuz olan
psara ceziresi teknelerinden be on ktas boaza sevkolunmu.
Ve mrettep olan kayklarn cmlesi Midillide cem ve tekmil olu-
nuncya kadar bir iki gn Bozcaada ve Maanz zerlerini dolamak icap
ettiinden tarihi arizei beydanem gn donanmayi humayun ile Bozca
ada ve Maarz havalilerinde ket kzar ve havalii merkume kayklar
dahi vrut eyledike Midilliye sevk ve imrar olunmakta idgi ve mste-
inen billahi teal ber muktezayi iradei seniyye akdemi umur memurei
cakiranem olan u Sisam ceziresi zerine hareket olunmak zere inaal
lah teal tarihi arizei cakiranemden bir iki gn sonraca Midilli cezire
sine varup anda dahi nihayet iki gn zarfnda mevcut olan kayklara
asakiri mrettibeyi hemen irkp ve donanmayi humayunun ve asker ka
yklarnn su ve malzemei sairelerini tekmili birle cmlesini bilistishap
N avarin muharebesi : 9
 130
Midilli piighndan hareket ve doru Sisam ceziresi zerine tevecch ve
azimete itab cakiranem mukarrer idgi ifadesine ictisar k ln d ............
Bende
( 7 -Zilhicce - 1239 4 - Austos - 1824 ) Mehmet Hsrev Kapudan derya
*
* *

29 uncu rapor
Kaptan Paa bendelerinin zmir muhafzna olan ukkasdr.
nayeti rabbaniye fetih ve teshiri myesser olan psaraya ser tfek
imiz Ahmet Bey kullar bir miktar askerile muhafazaya braklup Midil
liye aktarma ile ledilmfarikat amlca ve Sulucal olarak elli be kt'a
tekne binden mtecaviz askeri menhusasile veramzdan gafleten adaya
gelp ve dar asker karup braktmz askere sui kasit fikri fasidi
olup askeri merkum metanet iderek muharebeye iptidarlar haberi Midil
lide vsl semi halisanemiz olduu ande donanmayi humayunla adaya
vrut ve vsulmzde kffar hiyanet sar derhal askerini alup firar ey
ledikte veralanndan pelerine dp Andre boazna kadar tart ve teb
it olunduktan sonra adai merkumeye avdet olup mukaddemesinde kaffei
tabya ve haneleri hedim ve harap olundu ise de muhafz ikameti iin
terkolunmu olan birka haneleri harabyap olunduktan sonra adada
olan toplar ve kumbaralar derdest olup ele gelenleri ahiz ve celp ve
maa glle ve mhimmat alnup ve limannda olan dolab ve birka git
meye salhiyeti olmyan kayklar ve kereste velhsl ahaba mteallik
ber ve bahirde olanlar ihrak binnar ve hedim ve harap iderek manendi
beyan ve mera gibi meydan bir mahal kaldndan muhafazya hacet
kalmadndan tfekiba bendelerini askeri ile donanmayi humayuna
aldmz keyfiyeti malmu lileri buyuruldukta bundan mukaddem
merasimi hazm ihtiyat iin ol taraftan bir miktar asker ile alay Beyzade
Hac Beyi bin adamla Herse limannda irimekleri hususu ba iar iltimas
olunmu ise de askeri merkumun matlup olunmas bu havadis olup bu
madde nk; inayeti hakla bu sureti kesbetmi olduu sebeple artk
Hac Beyi ve askeri saireyi Sisam maslahat iin Kuadasna irsaline
himmet buyurulmak memulile hulsname tahrir ve tesyir olundu bimen-
nihi teal ledi erefil vsul asakiri merkumeyi Kuadas canibine sevk
ve irsali himmeti mslrileridir. 25 - Za - 1239
( 25 - Zilkade - 1239 = 22 - Temmuz - 1824 ) Mhr
Mehmet Hsrev

* *
30 uncu rapor A
Devletl inayetl.........
.... Fetih ve teshirine muvaffak olduumuz Ipsara adasnn vukua
gelen kaziyyei malmesi akdemce hakipayi lilerine arz ve iar kln-
 131
mt. Avni hakla ada fethinden sonra limanda mevcut ve merbut kf
far teknelerinin ie yararlarndan ahiz ve istisal olunan malml miktar
tekneler lpsara limannda kalmas bilvehile tecviz olunmadndan mu
kaddema hakipayi lilerine arz ve iar olunduu zere tfekibalk
hizmetimizde olan Ahmet Bty kullar iki bin adamla muhafazada kalmat
suret verilerek maiyyetine ent kta firkate tertip olunup ve yz elli
bin kuru dahi ita olunarak her bir levazimat sairesi verilerek ikamete
sevk ve tergip olundu.
Donanmayi humayun adai merkumdan ledil hareket asker aldklar
gaza malile mstani olduklarndan muhafazada kalmaa ve durmaa
meyil etmiyerek hemen kayklara svar ve firar eylemiler mumaileyh
Ahmet Bey kullar hezar ibram ile sekiz yz nefer miktar tedarik ve
tevkif eylemi donanmayi humayun saliflbeyan tekne istihsalile lpsa-
radan ledil hareket ikinci gn amlca ve Suluca ile Ipsaradan firar
iden bakiyyetssyuf olarak altm kta tekneleri ve Anapoli ve Mora
usatndan bin askeri menhusasile alel gafle gelp Ipsaraya batan
kara yanaup ve karaya asker karup kara ve deryadan muhafaza as.
kerini hair ve tazyik ile alt gn leylnnihar muharebeye iptidar eyle
diklerinin haberi Midilliye vrudu anda mtevekkilen alellah hemen do
nanmayi zafer nmayi ahane ile nihdat ve badiban kayi azimet olu
nup kffar hain etvar donanmayi humayun zuhurunu grnce kemali
dehet ve vahetle karadan teknelerine derhal askerini alup ilkayi sel
meti can iin engine kerizan olduklarnda veralarn takiben pelerince
Andre boaznadek varlup tard ve tebit olunduktan sonra avdet olu
nup felillhilhamt velminne muhafz askerimize halel ve hatar olmya-
rak metanet ile delirane piighi adada sebat ile mukabele idp ve ok
kfir helk itmiler ve limana braklan firkatelerin iki ktas teknei
kffan grnce firar idp kusurlar yedi dmana kalmasun deyu ihrak
eylemiler Hakteal evketlu efendimize mr virsn ve adada olan
toplardan otuz kta top ahiz ve celbolunup kusur toplar kiminin
falyalar kihlanup ve ekseri deryaya endahte olunup sair donanmayi
humayuna lzm olan eylerden glle gibi yelken demir gibi ve halat
gibi eyler celbolunarak adada olan binalar hedim ve harap olup
tersanesinde olan kurulmu tekneler ve amelimanda kayklar ve ahap
her ne ki var ise ihraki binnar olarak yaban bir mahal kaldndan A h
met Bey kullarn askerile alup Sakz ve Midilli ve lpsara aralarnda
ket kzar ile Sisam adas tedarik ve tedabirine iptidarda olduumuz
ve hususu merkumun vukuu ifadesile vesilei arz ubudiyetim olmutur
inaallahi teal manzuru devletleri buyuruldukta olbapta....
27 - Z - 1239 W . L.
24-T.-82r Muhur
Mehmet Hsrev
 132
Telhis - Kapudan Paa kullarnn bugn varit olan kaimesidir. p
sara adas zerinden hareketinden sonra baz ekya tekneleri gelp
marnileyhin brakt asker ile muharebeye iptidar eylemiler ise de
lillhilhamt velmenne mnhezimen firar etmi olduklar keyfiyetini ve
elhaethazihi Sisam zerine azimet tedabirinde olduunu inha itmekle
dier iki kta ukkasile beraber manzuru humayunu mlkneleri buyu
rulmak iin arz ve takdim klnd. Zikrolunan ukkalarn birisinde in
has vehile bimennihi teal donanmayi humayunlar Kuadasna varup
mtehait olan asakiri Sisam ceziresine imrar idinceye dein asakiri
merkumeyi Kuadasnda be on gnlk tayinat itas hususu zmir mu
hafz Haan Paa kullarna serian tahrir ve tekit olunaca.
Ve kapudani marnileyh kullarna yazlacak cevapnamede dahi
inhas vehile muhafz marnileyhi yazld badelbeyan tehat
iden asakire ayet Kuadasndan ziyadece meks ile ftur ve rehavet
gelerek dalmalarn mucip olmamak iin icabndan ziyade meks ve
tevkif ettirilmiyerek hemen askerin evk ve hahesleri var iken Sisama
imrarlarile biavnihi teal bir gn evvel orann dahi tathir ve tasfiyeleri
hususunda muktezayi gayret ve hamiyyetiui icra eylemesi mnasip ve
hile tavsiye ve iar klnaca.
Ve dier ukkada muharrer etraftan mrettep olup psara fethin
den sonra mteferrik olan kayklarn iadeleri iin dahi boaz ve zmir
muhafzlarna ve sevahili saireye mekket evamiri aliyye tasdir ve itare
ve zikrolunan kayklarn bazlar bu tarafa geldii haber alndndan
anlar dahi bu taraftan canibi marnileyhe irsal ve iade olunaca ve
Msr donanmasnn Rodos tarafndan mruru havadisi sylenmekte ise
de henz aihhati tebeyyn itmeyp geende Rodos mutasarrf kr
Bey kullarna istilmname yazlm ise de henz cevab zuhr itmedi
inden bu defa dahi tekrar istilamname tahrir olunarak mahsusen tatar
ile gnderilecei muhati ilm lileri buyuruldukta....
Hatt humayun - Kapudan Paann ibu kaymasile dier ukkalan
manzuru humayunum olmutur. te gvurlarn temerrt ve srarlarn
gryorsiz. Siz dahi ana gre bilittifak lzmgelen tedabirin icrasna
ezdil ve can sai iderek ve bu hususu mesalihi saireye takdim iderek
vakitler fevt olmakszn biavnillhi teal bu senei mbarekede u gaile
nin indifai esbabna teebbs birle kuvveden fiile getrmee ikdam
tam eyliyesiz. Srhre tafsil ve beyan olunduu zere cmlesinin serian
icra ve irsallerine mbadiret eyliyesin hak teal mesalihi devleti aliy-
yemizi ysr ve shulete tahvil eyliye amin.
*
* *
30 ncu rapor B
zmir muhafz Haan Paa kullarnn kap kethdasna olan ukka-
sdr. psara ceziresi fethinden sonra Kapudan Derya devletl Paa
 - 133 -
hazretleri Midilli ceziresine teriflerinde amlca ve Suluca adalar ke
fereleri ent kt'a sefaini menhusalarile Ipsaraya gelp muhasara eyle
diklerinde marnileyhin akdemce emri muhafazaya braktklar alupa
resalar svar olduklar alupalarn demirlerini kat ve muhalif hava ile
Sakz ceziresine karak bu caniplere vrut ve yangn asakir oldukla
rndan gna gn muvahhi havadisat ile kulbu mminini mteallim it-
melerile... havadisi muvahhienin nerolmas mlhazadan bait olmayp
hamden smme hamden tarihi ukkada marnileyh hazretlerinin tara
fmza bir kt a tahrirat seniyyeleri eref vrut ve havadisi mezkre
srura mbeddel olduu mlbesesile... tahrirat erifeleri derun uk-
kamza leffen gnderilmi olman Babliye tahrirat mezkremin tak
dimine himmet buyurmalar zmnnda mahsus tatarmz tisyar klnmtr.
27 - Z * 1239
24 - Tem m uz-1824

mza
Seyyit Haan Kelmi
*
*

31 inci rapor

Devletl inayetl.........
Maruzu kullardr ki, sefaini Msryyenin tevsii memuriyetleri m
cerret adalar arasnda ket kzar iden ekya teknelerinin baavnbari
gark ve istisali zmnnda olduundan imdiye kadar sefaini merkumun
Iskenderiyeden iade olunmam ise derhal ifayi memuriyet eylemek
zere iadelerine himmet olunmasn mir halen Msr Valisi hazretlerine
taraf kullarndan irsal olunmak zere emirnamei seniyyeleri kullarna
hitaben eref sahifei sdur olan emirnamei veliyynniamilelerine lef
fen eref vrut ve dier memuriyeti cizanemin tekit ve isticalini mir
fermannamei seniyye.... vrudile.... Rodos limannda Ingiliz konsolosu
nun bir kta teknesi bulunmakla derakap tanzim ferdas gn canibi
marnileyh hazretlerine... adamm kullar yedile Iskenderiyye canibine
irsal olunmakla sefinei merkum bu taraftan kyamnn beinci gn
skenderiye tarafna vsul ve sefaini merkumun hazr ve mheyya ol
makla.... Girit canibine irsal olunacak babu Hseyin Bey kullarnn
derakap irkp ve Iskenderiyeden fekki lengeri kyyam ibu mahi mu-
harreml haramin gurresinde Rodos piighna vrut ve esnayi rahta
baz sefainlerin stun serenleri ve alt lzimelerinde sakatlklar zu-
hrile derakap tamir ve termin ve sair levazmatlarn tanzim ile mahi
mezkurun dokuzuncu gn bilcmle sefaini merkumun fekki lengeri
kyam ve Girit canibine asakir ve babu ihra ciheti memureleri olan
 134
adalar arasna azimete bezli makderet idecekleri ve memuriyeti acizanem
olan Rodos ve havalilerinin emri muhafazasnda leyl nehar hap ve
rahat terk iderek say ihtimam ve tahsili rizayi. .. 15 - M - 1239
Bende
Mutasarrf Rodos serbevva-
bini dergh Ali Mehmet
kr

Rodos mutasarrf kr Bey kullarnn varit olan kaimesidir. Msr

sefainine dair yazlan mektubu cakirinin cevabn mutazammn olmakla
baz havadis ve iarat havi dier iki kta ukkasile manzuru humayu
nu mlkneleri buyurulmak iin arz ve takdim klnd.
Hatt humayun Rodos mutasarrf kr Beyin ibu kaimesile
dier iki kta ukkalar meilleri malmu humayunum olmutur Msr
donanmasndan i grmek memuldur ibu havadis ve iarat havi mu
maileyh kr Beyin ukkalar meli kapudan paaya yazlsun yazklar
olsun bizim donanma bu kadar cz' hizmete bile muvaffak olamadlar
bilmem ne yz ile avdet idecekler acaba Msr donamasile birlep bu
gnlerde bir i gremezler mi buras dahi marnileyhe irap olunsa
dorusu byle tehi dest gelmeleri gayet zlli muciptir.
15 - Muharrem - 1239 = 21 - Eyll - 1823

*
* *

32 inci rapor A

Rodos mutasarrf kr Bey kullarnn ukkasdr.

Bundan akdemce Tunus oca sefinelerinden Afrika nam sefine ile
bir kt'a goletas Bodrum limannda hini ramlarnda Gkabat krfe
zinde bir kta Suluca goletasn girift idp bu defa sefinei merkum go-
letalar alup Rodosa gelirken Anadolu sevahilinden Datya zerinde be
kta ekya teknelerine tesadf ile muharebe iderken hava muhalif ol
makla aktarma goleta Anadolu tarafna bocalayup ekya tekneleri ze
rine hcum ile goletay mezkr batankara uratup taradan Datya ve
Bece kazalar ahalileri bilmahede silh ile teknenin bana inp teknei
mezkru Yedi adadan hals ve Afrika sefinesi goletasile salimen Rodosa
vsul ve keyfiyyeti taraf kullarna bilihbar derakap mahalli merkumeye
marangoz ve kalafat ve iktiza eden levazmat irsal olunup Tunus oca
Kapudanesi Mudurlulu Mustafa Kapudan kullar bu defa sefaini Msriy-
ye ile Iskenderiyyeden Rodos piighna badiban zere vrutlarile key
fiyyeti bilifade kapudani merkum Afrika sefinesi ile goletayi maiyye
tine alup teknei mezkrun olduu mahalle ekyann verasna azim ol-
 135
malarile ekya firar ile goletayi mezkru alup Rodos piighina vrut
ve kapudan merkum Iskenderiyyeden gelr iken maiyyetinde olan fir-
katesi sakatlanup Gekve limanna bocalayup vrut eylemediinden ka-
pudan merkum Afrika ile goletalar alup mahalli merkumda olan firka-
tei aldkta donanmayi humayun maiyyetine azimet idecekleri. Sefaini
misriyyenin iktizas zere tamir ve termim ve levazmat saireleri tanzim
ile mahalli memurelerice azimet zere kyamlar saatte Rodosa karip
Hereke adasna bir kt'a ekyadan Kaot teknesi geldiini taraf kulla
rna bilihbar derakap sefaini merkumun babuu cebeli aktar smail
Bey kapudan kullarna tarif olunarak bilifade hemen derakap kt'a
sefine kyam ve mahalli merkume irsal ile ekyayi mezkru adai mez
krun limannda bilmuharebe teknelerini girift ve derununda olan e
kya ikanpavyasna girp firar ve tekne mezkra hini muharebede sa
katlanup kapudan merkum kullar maiyetine bir kta goleta tayini ile
bu tarafa irsal ve goleta geriye avdet ve sefinei merkum Rodos lima
nna bent ile sakatlanan mahalleri tamir olunmakla idgi ve keyfiyyat
mezkrun hakipayi velinimanelerine ifadesi dahi memuriyeti acizanem-
den olmakla arzuhali cakiraneme tahririne ictisar klnd baki....
15 - M - 1239 = 21 - Eyll - 1823
Mhr
Mehmet kr
*
* *

32 inci rapor B

Devletl inayetl......
Trhala mutasarrf veziri mkerrem utufetl Reit Paa hazretleri
bendeleri Blblce maslahatna hasbelimkn rabta virmi ise de Bl
blce bahir ile muhat olarak haydut gemilerinden otuz krk tekne daima
ol sularda ket kzarda olduglarndan Blblce reayas silhlarn itada
itizar idp canibi marnileyhin srar olunsa eclil muhafaza iki yz
asker ikamesi iktiza eyliyecei ve bu suret resai askeriyyeden her
kime teklif olunsa kabul itmiyecekleri cihetten eslehalar devirilmesin-
den sarf nazar ile il tarafa vrud cakiride esleha ve cepaneleri dev-
irilmek artile iki nefer muteber kocabalar rehin olarak ahiz ve ol
vehile buyurultu verildiini Blblcenin etraf derya olduundan haydut
tekneleri ayet sarkntlk idp rayayi ihll edecekleri melhuz olacana
nazaran sair adalar halknn rabtaya ithal olununcayadek ent kta
sefainin bulunmas icap eyleyecei tahrirat marnileyhte.... malmu
cakiri olmutur.
Blblce dedikleri mstakil cezire olmayup Kolos krfezi aznda
Rumeli sahilinden bir mahaldir ve Kapudan Paa haslarndandr bundan
 136
mukaddem binnefis Salahor, Blblce ve Ikapolos semtlerin# gitmek
ve Agriboz Valisi utufetl mer Paa hazretlerile muharebe itmek mu-
sammen idgi iar olunmutu havalarn ademi muvafakatile adalar ara
sndan kalm olacam hasebile cakirleri donanmayi humayun ile Ipsara
ve Sakz adasnda bekleyp Blblce reayasnn eslehasn ve rehinlerini
ahiz iin tenbihat lzime ve reaya iin iktiza iden rumi buyurultularla
Riyale Bey kullarn birtakm sefain ile gndermek ve ekyay Rum
tarafndan bilhassa mumaileyhe bir sarkntlk olur ise onlar takip et
mek zere tertip olunaca ifadesile arizei cakiranem....
27 - M - 1239 = 3 - Terinievvel - 1823
Bende
Mehmet Hsrev
Kapudan derya hlen

*
* *

33 nc rapor

bu cezirei Girit Cezayirlerin birine kyas olunmayup tulen seksen

saat ve arzen dahi baz mahal on sekiz saat ve baz mahalki dahi on
iki saat bir ktai azime ve intihayi serhadi hakan olan dokuz kili
mtemil bir cezirei l nazirdir bin yetmi dokuz senesinde her birleri
ne asakir tertip olup ocaklar tanzim olunmu kendi haslatndan gerek
yenieriye ve gerek sair ocaklara mevacipler tertip olunmu yz altm
seneden imdiye kadar verilmi bir taraftan dman zuhr idince mu
kabele ve mdafaa etsnler deyu. Senei maziyeden beru Bahrisefitte
iki defa dman donanmas zuhr itmi bizim donanmalar ile muka
bele olunmu ise de cezirei mezkre zerine gelp bir taraftan top en-
daht itmemi ve serhaddati mansure selefte kimse ile cenk ve cidal
itmemi ve ahvalini dahi ne biz ve ne dveli saire vukuf ve tahsil ide-
memi imdi fena birey oldu ki; kendi iinden zuhr iden reayaya
cevap viremeyp Msr, Kahireden asker getirilmi ve anlar ile fetholun-
mu bu cezire halile braklmak lzmgelir ise maazallah smme maa
zallah az vakit iinde mdafaaya kudretleri olmayup Bahrisefidin kili
di olan ahen misal* kafalarn mivarlar baka olduu baz siyak ve sibak
tan malm olmu tanzim olunan ocaklarda tertip olunmu neferattan
cmlesi hesap olunsa dokuz kta kafada bin iki yz nefer kalmam ve
alelhusus Kandiye kafas drt yz krk pare topeker bir kafay
l nazir iken il yevmi na haza yz nefer top atar adam bulunmaz
baki kafalar dahi buna kyastr Resmoda her nekadar muharebe olun
mu ise de topu kendi adamlarm endahta itmi olduu belki mesmuu
 137
veliniamileri otmu bunun bir sureti intizam vacibattan olmakla ne ve
hile iradei aliyyeleri irzan buyulur ise olbapta....
19 - Re. - 1239 = 23 - Terinisani - 1823
Kandiye muhafz
Mhr
Esseyyit Osman

H ulsa :
Asakiri Msriyye babuu Hseyin Bey ol aleti kta sefineye bin
yedi yz miktar asker irkp iderek Kerpe adas zerine azimet iderek
ve badelmuharebe zapt ve teshir ile avdet idp beraber gtrm oldu
u kapudana ve miri mumaileyhe hil'atlar ilbasile kapudan mersum
adai mezkr tarafna iade olnd....

*
*

34 nc rapor

Agriboz muhafz mer Paa hazretlerinin gnderdii ukkadr.

< Baveklet arivi, bahriye 2557 numara)
Halen kapudan derya devletl veliyynniam efendimiz hazretlerinin
maiyyeti devletlerinde olan donanmayi humayun sefainleri ve mhimmat
ve zahayir mahmul tccar teknelerile ibu evvali mkerremin on dr
dnc aramba gn tulfu emsden sonra Andre boazndan geerek
Kzlhisar ve Mrted adas arasnda kffar nekbet medar teknelerine
tesadf itmekle livai kayi muharebe ve tarafeynden iali nairei kar
zariye mbadiret eyleyp muharebe esnasnda bihikmeti l yesel amma
yefal badi sarsar velehnma bir edit saanakl rzgr zuhrile hazine
firkateyn sefinesinin yelken ubuklar krlup kuru direk kald halde
aday din hazelm karin derhal birbiri ardnca kta Borteto dedikleri
ate teknesini iritirerek tututurmu ve bu vehile harik pezir olmu
olduu hakteal evketl padiahmzn velinimet efendimizin vcudu
hmayunlarn varistei hata eyliye amin.
Yevmi mezkrda akama kadar ve akamdan sabaha kadar zikro-
lunan mrted piighnda muharebei azimeleri ve top sedalar radi en-
daz zemin ve zaman eyleyp pencenbe gn Kzlhisardan grnmez
menzile varmlarsa da ol gn ve ertesi cuma gn vakti asra kadar
top sedalar kesilmeyp andan sonra top sedas iitilmedii Kzlhisar
tarafndan taraf halisanemize varit olan tahriratlarndan ve muharebe
esnasnda aynlup Kzlhisar brc altna * snm ve andan mahrusei
A gri boza gelmi olan sekiz kta beylik goleta ve firkateyni mezkra merbut
 138
olup hals olan bir kt'a mistika ve mhimmat ve kumanya' mahmul
be adet mslim tccar ve bir kta mstemen ile on be kta sefain
kapudanlar ve topu vc arabac ustalar takrirlerinden msteban olduu
ve ibu tarihe gelince baka gna haber isticlp olunmad ise de ma
rnileyh efendimiz hazretleri sfn humayun ve sair tccar teknelerile
doru yoldan ayrlmam olmakla avni bari ve ymn tevecchat cihan-
darile cayi selmete vusul ve dergh vahidl amalden memul ve m-
temenna idgi ve bu canipte olan beylik goletalar ve mistika ve kapu-
danlar isim ve hretleri ve tccar teknelerinde olan mhimmat ve
zahire marifeti eri ile tahrir ve bir kta defteri torbada mevzu bir kta
arizei halisaneme leffen hakipayi hazreti sedaretpenahiye takdim olun
mak iin taraf eriflerine irsal olunmutur bimennihi teal ledil vsul
takdime himmet buyurulup keyfiyyeti hali mstemil bir kta tahrirat
halisanem dahi canibi hazreti seraskeriyye irsal olunduu ve muharebe
nin neticesinde marnileyh efendimizin kanki canibe sevk badibani
selmet buyurduklarn tahkik emelile drt nefer casuslar adalara gn
derilmitir. naallh teal casuslarla ve sair mevsuk mahallerde ceknki
haberler isticlap olunur ise derhal mahsus tatar irsal olunarak Babli
ve savb ekremilerine tahrir klnacan ve bu bapta giriftar olduum
helecan derun derecei fevki mayekna reide olmutur. Hakteal haz
retleri marnileyh efendimizin ve sfn hmayunun pevami selmet-
lerile cmleyi mesrur eyliye amin. 21 - L - 1240 Mhr
mer
21 - evval - 1240 = 8 - Haziran - 1825

*
* *

35 inca rapor A

Baveklet arivi bahriye 2558 numara

Evasat mah evvali mkerremde bitevfikillhi teal Bahri sefit
boazndan hareketle badiban kayi ymn selmet olduklar evandan-
beri ket kzar iden mstemen sefaini kapudanlarndan gna gn ha-
vadisat ve biribirine uymaz ahbar ve kelimat iitilmekte olmu ise de
ceknk ahval ve keyfiyatlar vuku ve sihhati zere bilinemediinden...
intizar zere iken usati kefere mrikin teknei menhusalarile iali nairei-
cenk ve pikr ve ekserisi gark ve muhterik ve bakisi mnhezimen firar
idp hamden lillh... bil'emen ve selmet Suda limanna vusullerini mu-
allin Babliye ve savb bendegneme olan tahrirat miraneleri yirmi
evval bin iki yz krk gn vrut idp Babliye olan tahrirat
lileri derakap takdim olunarak.... Mhr
Selim Sabit
 139

35 inci rapor B

14 L 1240 da Kzlhisar sularna vrut iden donanmayi humayuna

ayrlup mahrusai Agriboza vrut iden alt kt'a mstecir tccar sefinele
rine mahmul olan zahayir ve topu ve araba ortalarndan mevcut olan
askerin defteridir. Kk Mehmet Aa sefinesi, Ltfullah Efendi sefinesi
Edirneli, Yusuf Efendi sefinesi. Ahmet Kaptan sefinesinde kumanya
pirin, zeytun ve ruganizeyt ve rugani sade, mercimek, tuz, vardr. Akkir-
manl Mehmet kaptan sefinesinde dokuz yz yirmi sekiz kantar peksi
met, Ahmet kaptan sefinesinde bin doksan kantar peksimet, Focal
Ali kapudan goletas, Tunuslu Ali kapudan goletas, Trabzonlu kapu
dan.... kapudan goletas, Trabuluslu Salih kapudan goletas, zmirli A b
dullah kapudan goletas, olak Hasanolu Mehmet kapudan goletas,
Cezayirli Kadri kapudan goletas, Kolak Memi kapudan goletas,
Trabzonlu Mustafa kapudan gemisi.

*
*

36 nc rapor

Baveklet arivi bahriye numara 12655

Bu defa devletl Mora Valisi brahim Paa Efendimiz Navarin ve
eski Navarin karalarn ve limann ve liman mezkr derununda bulu
nan safainleri hamden lillhi teal zapt eyleyp asakiri slm mali ga-
naim ittikleri marnileyh hazretlerinin bir ifte tatari devletl Necip
Efendi Hazretlerinin Enderon aalarndan Abti Aa kullar ve marn
ileyh hazretlerine maslahat ile giden iki nefer devlet tatar bunlarn
cmlesine birden vrut idp Bablide emseli kaputlar ve atiyyeler ih
san buyuruldu bu tepirin ikinci gn Rumeli valisi devletl Reit Paa
Efendimizin kethdalar M ls o lo n g i z a p t e y le d i i haberi vrut eyledi
Devletl Kapudan Paa Efendimiz boazdan ktktan sonra kffarn
krk be kta sefinesi menhusasna rast gelp sekiz saat miktar muha
rebe olup hamden lillhi teal kfirin yedi kta ate sefinesi donanmayi
humayuna koyuvermi ise de kendi kendileri muhterik olduu bundan
baka marnileyh hazretlerinin kffar sefinesini ortaya alup bunlarn
mecmuunu talep idp drt kta sefine dahi ahiz maadas firar marn
ileyh hazretleri Andre boazndan Misolongiye azimet buyurdular ina-
allah bu ane kadar vusul bulmutur. Bu muharebe sahihtir Midilli nazn
ve boaz muhafz tarafndan tahrir olunmutur bu defa hakipaye gider
adam abuk bulamadk efendim.
23- L - 1240 Mhr
10 - Haziran - 1825 Osman
 140

37 nci rapor

Baveklet arivi numara 7394

Ehli Islmdan olan tccara mahsus olan iki taraf krmz ve ortas
yeil bayrak talik idp mutasarrflan reayadan olduu halde kadimi
vehile tarafeyni krmz ve ortas siyah bayra kat eyleyp balarna
Tersanei mireden birer pa nian vazolunmas 15- B - 1240

*
* *

38 inci rapor

Bendei dirileri zahire hususunda zaruretten vikaye olunmak esba

bnn istihsaline nasbi nefsi himmet ve inayet buyurulduundan mukad
dema takm takm elli be bin kile hanta Badra ve Modon ve Anavarin
taraflarndan hangi tarafa mmkn olabilir ise teslim olunmak zere
mukavele buyurulup irsal klnm ise de mstemen tccarinin hallerine
nazaran mahalli merkumeye gtrp gtremiyecekleri mekk oldu
ve maiyyeti bendegiye irsali mrettep olan sfn donanmayi humayun
ile beraber gitmek zere anbar mireden yirmi be bin kile hnta drt
kt'a tccar sefinelerine tahmilen irsal olunmak ve mukaddema validi
mccidim devletl velinimetim bendeleri tarafndan tertip ile mstemen
sefaini ile savb bendegiye mersul ecnas zahayir teknelerine ekiya ge
mileri mmaniatndan nai Asitanei aliyyelerine vrut itmi olan iki kta
mstemen tekneleri hamulesi olarak mahzene mevzu buyurulduu hase-
bile mariyzzikir yirmi kta sfn humayundan iki kt'a kalyonu hu
mayun ve be kta firkateyni humayuna tahmil ve taksim buyurulup
canibi bendegiye tesyir klnmak zere tensip buyurulmu ve hantai
mezkre ile zahayiri saire Dersaadetten sefinelere tahmilen Bahrisefide
irsal ile utufetl kapudan paa bendelerine savb asifilerinden iar k
lnm ve marnileyhten hakipayi lyalarna vrut iden tahriratmda
tpk fermdei daverileri zere hante ve zahayir ve erzak mezkreyi
tccar ve donanma sefainine tahmilen irsal buyuracaklarn ihbar ettiini
ve imdilik bu kadarca iane buyurulmu ise de bundan byle dahi ianei
mmkinenin icrasnda kusur buyurulmyaca ihbaratn amil sahife pi-
ray vrut olan bir kta cmirnamei veliyynniamaneleri mfadndan
malmu bendegi olmutur.
Mukaddema irsale inayet buyurulan elli babin kile hanta kt'a ms
temen tccar sefinelerile Modon limanna vrut ittikleri esnada bendei
dirinleri Modondan hareketle hilli rahta bulunduundan kethdam kullan
tarafndan ihbar olunmu ve Modon ve Koron ve Anavarinde deirmenler
olmadndan hantai mezkrenin ekserisi donanmay Msriyye sefinele-
 141
rinden bazsna tahmil ve Badra tarafna tesyil klnmak zere mumai
leyh kethdam kullarna iar ve sipari olunmu olup bir miktar dahi
kili mezkrei selse ahalisine taksim olunmak zere modonda alko
nulmutur. Bundan akdem Iskenderiyyeden mersul zahire tekneleri gvur
gemilerinden itinaben Suda limannda bir mddet meks ve ikamet it
miler ise de Misolongi fetih ve teshirinden sonra Anavarin limanna len
geri endaz olan donanmay Msriyye sefaini Iskenderiyye canibine gider
ken rehi rast olan Suda limanndan mrurlar hemgmda donanmayi mez
kr serasker saadetl Muharrem Bey kullan maiyyetinde olan sefainden
on iki kta sefine mezkr zahire teknelerine terfik ve ol esnada Rum
ekyas tekneleri amlcadan harekete vakitleri olmad hasebile ihti-
ls frsat olunarak marlbeyan zahire tekneleri ve maiyyetlerine tayin
olunan korsan gemileri salimen Anavarin limanna vsl olup kullan dahi Mo
dondan hareketinde zahiresiz kldndan sefaini mezkrenin Anavarine
vrutlar esnada Nii iftliinde bulunduum hasebile kethdam kullan
vrutlarn ihbar itmein derakap sefaini mezkre Nii sahili piighna
celp ve mtehammil olduklar zahairi bacim ihim ledil ihra Nii ile
Trapolie beyninde vki derbende nakil ve yk hayvanlar kalil ve zayf
olduklarndan gnde ikier er saatlik mesafe kat'olunarak Trapolieye
isal olunmak zere olduu ve bu aralkta zehayiri mezkre naklile
uraldndan yemin ve yesare iltifata msait vakit olmayup imdilik
bir tarafa gidilmemi ve o cihetle harp ve kavgadan hli kalnm ise de
biinayetillhi teal birka gn zarfnda zehayiri mezkre tekmilen Tra
polieye nakil ve vaz'olunduktan sonra lzm olacak mahallere gidp
bihavlillhil muin sayei ahanede kahir ve istisali adaya temiri saki
ihtimam ve ikdam klnaca....
____ 15 C a 1241 Mhr
26 - Knunsani - 1826 brahim

*
*

39 uncu rapor

Sfn adaya atmak hususu mlhaza buyurulduu malmu huls

lardr atmann sureti vardr her vakit her sefineye atmak uymaz l
kin ekiyayi Rumun kesretli ve kuvvetli cenk gemilerini riyet eyledik
badii savleti kahirei islmiyeden fanusu sebatlar lerzan firare itaban
oldular inaallahi teal cmlesini ele getiririm ve sube su alup gtr
mek iin ket kzar iderim ikdam endie ve efkrm imdi ancak bu
maslhattr mevlayi teal nuru tevfikini saik ve refik eyleye amin.
Morann ahvalinden havadisat gna gn mteradifizzuhr olup
hatt Morali Rumi usat serkerdelerinden ( K olokotroni) dedikleri habis
 142
serkerdar.... vesilesile derunu Moradan hesapsz ake tahsil itmi ve
tahsilinin ekserisini Tiryesteye arm olduu tebeyyn eyleyeek mez
kr Kolokotroni ve on nefer kapudanm elyevm amlca ceziresinde
mahpusturlar buna kyas rivayeti uhra oktur ve ftur ve ihtilflar
zahirdir hemen byle bir fkrann malmu lileri olmas iin i'ar olundu.
___ 27 M. 1239_____ imza
3 - Terinievvel - 1823 Mehmet Hsrev

m
* *

40 nc rapor

Baveklet arivi bahriye numara 9101

Bin iki yz otuz sekiz senesinde maiyyeti acizanemle ihra ve badehu
babu Halil Bey maiyyetile Balya Badrada tevkif ve geen sene mai
yeti miri mumaileyh ile Iskenderiyye limanna dhul iden sfn donan
mayi humayundan Rehberitevfk nam firkateyn eski olmak mlbese-
sile tamir kabul etmez derecede rm olduundan derunnde olan
neferatn miri mumaileyh maiyyetinde olan sfn humayuna taksim olu
narak sefinei mezkrenin al halihi liman mezkrda terkolunmu ol
duunu ve vakit mruru ile beyhude telefattan vikayesi iin feshi hu
susu muvafk reyi samileri ise ruhseti hav ferman lileri irsali babnda
emir ve ferman hazreti menlehl emrindir.
Mhr
Abdhu Mehmet Hsrev
Feshi iin Msr Valisi Mehmet Ali Paaya gnderilen fermann ira
deye iktiran tarihi. 20 S. 1240

* *

41 inci rapor

Bavekalet arivi bahriye numara 1248

Cezayiri garp oca kapudanesi olup sefain babuliile donanmayi
humayun maiyyetine tayin ve irsal olunan Mustafa kapudan zeydi mec-
deye hkm. Usat Rum gailesinin avn inayeti hazreti bari ile bu se
nesi mbarikede hsn indifai zmnnda berren ve bahren tedarikt
kaviyye ve tertibat klliyeye teebbs olunarak Derseadetimden ihra
olunan donanmayi humayun maiyyetine sefain tehiz ve irsali hususu
iradei seniyyei mlknem olduuna binaen keyfiyyet halen bil fiil sad
razam benim vekili mutlak kaviyylhimem canibinde tahrir ve iar
olunmu olduundan muktezayi emr ferman padiah zere oca mez-
 143
kre iki firkateyn ve iki korvet ve iki brik ve iki ukuna ki; sekiz kta
sefaini tehiz ve senki kapudanei mumaileyhsin senin babulnla
ihra ve donanmayi humayunuma iltihak etmek zere Mora sahiline ge
lerek su almakta olduun tahkikat ehriyaranem olmakla sefaini mez-
krenin bu vehile tamam vaktile ihrac baisi mahzuziyet olmutur. Mora
ceziresinin haricinde sahili bahirde cezirei mezkure kilidi ve usat ke
ferenin tehassn etmi olduklar Misolongi nam mahal halen bil istikll
Rumeli valisi ve ilhakan Yanya ve Delvine... nazr seraskeri zafer reh
beri dstur vezirim Reit Mehmet Paa iclle bugnlerde asakiri klliye
ile muhasara edp bimennihi teal bilfiil kapudan derya dstur vezi
rim Hsrev Mehmet icalle maiyyetinde olan sfn donanmayi hma
yunumla hasr ve tazyik itmek zere bundan akdemce Misolongiye
doru hareket ve boaza azimet etmi ise de deniz hali msait havaya
muhta olup marnileyhin vsulne dein zikrolunan Misolonginin
bahren dahi hasr ve tazyikile u maslhatn bitirilmesi ahass matlubu
humayunum olmakla sen bu emrim tarafna verdii gibi mevcudu maiy-
yetin olan salifzzikir sekiz kt'a sefain ile hemen Misolongi piighna
varup seraskeri marnileyh ile bilmuhabere bahren Misolongiyi hasr
ve tazyika almaa gayret ve bimennihi teal kapudan marnileyh
kariben vardktan sonra ann maiyyetinde rei ve iradesile hareket ve
ne vehile istihdam ve ne tarafa tayin izam ider ise emir ve tenbihi vehile
varp hsn hizmete sarf vsu ve kudret fermanm olmagin....
Evaili L. 1240
19 - Mays - 1825

*
* *

42 nci rapor

Devletl Kapudan Paa hazretli tarafna azimet ve bu defa bahren

avdet itmi olan marnileyhin krk bas Yamandi kullarnn takriridir.
25 - Z - 1241 31 - Temmuz - 1826

Kapudan marnileyh bilcmle sefn donamayi humayunu bil

istishap Bahrisefit boazndan mahi zilkadei erifenin altnc aramba
gn saat te hareket ve yevmi mezkrda Bozcaada piighna lengeri
endaz vuslat ve ferdas pencenbe gn dahi mahalli mezkrdan
hareket ve Midilli ceziresine azimet ve cuma gecesi nsflleylde cezirei
mezkreye vaz lengeri ikamet olduktan sonra mukaddem gelmi
kalyon ve firkateyn ve korvet olarak kta Amerikan tekneleri
 144
mahalli mezkrda bulunmu olmakla sfn mersumeden donanmayi a
haneye ho amedi merasimini icra iin kaidei Bahriye zer^ yirmibir
kta top endahtndan sonra kapudan marnileyh dahi onbir kta
top endaht olunduktan sonra yevmi mezkrede Amerikan kumandan
lieclil ziyare veziri marnileyhin sefinesine gelp ve bir mddet aram
ve grtkten sonra sefinesine avdet ve ferdas yevmi cumairtesi vezir
marnileyh dahi kumandan mezfurun sefinesini terif ve grtkten
sonra firkateyni humayuna avdet buyurduklarnda kumandan mezfur
yine top endahtile tekrim ve tevkir etmi olduunu ve marnileyh
firkateyni humayuna geldiinde hedayayi vafire tertip hekim bas Kons-
tanti yedile kumandan mersume irsal ve tesrip ve tatyibi hatrna riayet
ve icrayi levazm mihmannvaz ve ifay merasimi dostariye himmet
buyurmu olduunu ve ferdas pazar gn nehar saat on sularnda
Amerikan tekneleri cezirei mezkre piighndan hareket ve zmir cani
bine azimet etmi olduunu ferdas pazarirtesi gn kapudan marn
ileyh dahi nehari saat oniki sularnda cezirei Midilliden cemii donanmayi
humayun ve elli altm kta kara askeri rkbuna mahsus boaz ve
Midilli ve muhali saire kayklarile hareket ve Foalara doru azimet
ve on kadar klavuz neferat almak zere birka saat orsa alabanda
ile eylenp badehu Sakz tarafna sal gn azimet ve Sakz piighnda
dahi ok eylenmeyp sayb memurelerine tevecch etmi ve Sack n
lerinde kara askeri almakta olduu istima olunmu olduunu dahi mer-
sum takrir eder.

*
* *

43 nc rapor

Devletl inayetl .....

Mstainen billhi teal donanmayi humayunu bilistishap boazdan
hareketi bendegnemin ferdas gn Midilliye gelp gn Midilli nn
de aram olunarak amlca maslahatna memuren boazdan gnderilmi
olan sfn humayuna biliktiza maiyyeti bendegnemde olan donanmayi
humayundan verilen marinel neferatnn yerine Midilli ve Karaburun ve
Urla ve Focateyn ve zmirden mehma emken biraz neferat ve Sisama
asker nakli iin bir miktar kayik tedarik ederek Midilliden kalkulup
Sakz nnde bir gece elenp Sack kalas iskelesine ilerden birik
tirilmi olan kayklarmza ufak tekneleri terfiki birle gnderdim ve
cakiri kemterleri dahi akiplerinde bimennihi teal Sakzdan hareket ve
Sisama savlet etmek zere Sack iskelesi limanna vardm.
Vrudu cakiranem gn dahi izmirden mrettep olan gnll aske
rinin ucu skt iki gne kadar iki bin nefere bali oldular ise
 145
de gerisi dahi ilhak olunarak inayeti bari ile maslahata giriilr fikrinde
iken krktan mtecaviz amlca ve Suluca tekneleri sisamluya imdat
etmek davay batlasile zuhr etmi bulunduklarndan askeri iskelede
tevkifi birle derhal mtevekkilen alellh Sisam nnde olan gvur tek
neleri zerine savlet ve Sisamn Karlova nam sahili piighmda muha
rebeye teebbs olundukta zulmeti leyi takarrr ve duhul iderek esnayi
muharebede kebr ve musanna K a n a ry a linin ate gemisini ikat ve
kullar suvar olduum firkateyni humayun zerine taslit ve biiznillhi
teal isabet etmiyerek patrona bey kullar svar olduu firkateyni hu
mayuna gep atmakta iken tfenkendaz askerle donanik filikalarmz
yetitirp biltfihil mevl andan dahi defi birle kend kendye yand ve
dier bir kta ate gemisi de Hac pehlivan svar olduu firkateyni
humayun zerine varup ktan arpm ve firkateynin bahelii dahi
ate almken hulsu ahane berektile firkateyni humayun kurtulup
mezkr ate gemisi ihrak binnar oldu ve yine bir kta ate gemisi ya-
kup koyuverdiler ise de topla darp olunarak batrld.
Ferdas gn dahi olan muharebemizde Bursal mer kapudan ze
rine bir ate gemisi havale ve dmen sularna yakn varup atacak
vakit isabeti tobla igrak ve yine bir kta ikat ettikleri ate gemileri
bouna ihrak olundu iki defa olan muharebemizde be kta zbandut
tekneleri hamden lillhi teal donanmamza erarei mazarratlar isabet
etmiyerek ktas yanup iki ktas topla batrlarak telef oldu ve lkin
Sisam kylarndan bir vehile mnfek olmyorlar zerlerine varldka
kylara sokuluyorlar ve krktan mtecaviz zuhr eden teknelerinden
baka Sisamlnn Sisamda olan on kta teknelerile elli ktadan mteca
viz olup ve er beer m a n i m a n i amlcadan tevart iderek artmak
tadrlar mukaddema boazdan hakipayi lilerine iar ve iaret olun
duu zere Mora valisi utufctli brahim Paa hazretleri amlca zerin 2
ol taraftan savlet ve cakirleri dahi bu taraftan bimennihi teal Sisam'
tevecch ve azimet suhuleti maslahat mucip ve gvur teknelerinin biz-
zarure tansiflerini mucip bir keyfiyet olup galiba marnileyh hazretleri
dahi Msrdan gelecek sefainin vuruduna m muntazrdr yoksa sair mas
lahatlar m vardr. a m lc a zerine savlet itmemi olduundan gvur
tekneleri memunl gaile btn btn Ssama imdada geleceklerini ol
taraflardan tevart idp esnayi rahta tesadf olunan dveli saire beylik
gemilerile grldkte semi ve istihbar olunmutur.
Iitildii zere zbandut teknelerinin ekserisi gzmz nnde Kar-
yot semtinden Sisama geldiler ve kusurlar dahi fil ebet geleceklerdir
gvur gemileri byle kesretle kylara sokulmu iken yetmi seksen
kta kaykla gnll makulesi askeri Sisama karmak muhataradan sa
salim ve pek te askere gvenemediimden ol havaliden sarf ve tahville
rine hileten tedbir ve donanmayi humayunla birka gn uzayup mell-
N a v* r in m uharebesi : 1 0
 146
ini medmure donanmann mutasarrf olduu maksut Sisamn, istisalini
sonraya talik ile donanmayi humayunun tiz elden Sisam gsterip am
lca ve adalar aralarna sarkmak taraflarna hmil iderek tefrik ve te
vilerine sebep olur mlhazasile asakiri mstemiay ve kayklar liman
mezkr ve iskelede tevkif ve dergh li kapucu balarndan binba
mz Ahmet Bey ve silhtarm dervi aa ve Urla voyvodas akir Efendi
kullarile donanmayi humayun kapudanlarndan Hafz hoca kapudan
dahi mahsus zahire zerine tayini birle brakup abdi bi meralar birka
gn Limni ve Aynaroz ve Eskiroz taraflarn dolaup su almak iin Mi
dilliye avdet ittim.
Inaallah teal cent ruz zarfnda sularmz alup hareket edecei
miz musammemdir ve avni hakla bu taraftan kalkup yine Sisam taraf
larnda dolalarak ltfu barile frsat drldkte askerimizi iskelei
mezkrdan alup ba inayeti keremi rabbani adaya dkerim frsat d
rlmez ise derme atma gnll makulesi asker gvur gemilerinin ky
larda syle okluu mevsimde muharebe ile Sisama kma gzlerine
kestiremiyerek itimat olunmaz frsatn drnciye kadar Sack iske
lesi ve Manisaya sekizer saat mesafe ve Aydn sancana civar olup
mabeynleri uzak deildir muharebe ve kavga halidir uzayup ihtisar
mehul bir keyfiyettir taraf cakiranemden yazdm zmir muhafz utu-
fetl Haan Paa hazretleri askerin iskelei mezkrda tayinatlar verile
rek bekletsn. Inaallahrrahman Mora valisi marnileyh brahim Paa
hazretleri dahi birka gne dek amlcaya elbette kalkmalar melhuz
dur marnileyh hazretleri amlcaya savlet edince bu tarafta birikmi
olan gemilerin bir miktar avdet iderek hiffet bulmu olur bi inayetl-
thlkerim askeri gemilere ve kayklara alup Sisama avni hakla savlet
olunaca ve askeri mezkrenin iskelei merkumda sebat iderek dal
mamalar iin muhafz marnileyh hazretlerine taraf devletlerinden
tenbih buyurmalar niyazim idgi ve maslahatn geliine ve iin hkm
ne gre abdi bi meralar dahi vakit ve frsat gzeterek kh Sisam nnde
ve kh yle rzgr zerlerinde ket kzar ile ihtils frsat itmek icap
ve iktizay maslahattan olduu ifadesi maraznda arizei cakiri takdimine
cesaret olunmutur inaallah teal muhat ilmi alemmulleri buyurul-
OO II 10.10
dukta. ~2~7 yai ~ 1822 enc*e Mehmet Hsrev kapudan derya halen
Telhis - Kapudan Paa kullarnn varit olan kaimesidir. Geende
zmir muhafz Haan Paa bendeleri tarafndan i'ar olunmu olduu
vehile Sisam zerinde tecemm iden ekya teknelerini tefrike vesile
olmak zere kends tede beride dolaup Sisam zerine varlmasn
vakti frsata talik itmek tedbirini mutazammn olmakla mukaddemce
Ingilterel Mahut Kohrann Akdenize kmak zere olduu havadisi Nem-
celi tarafndan Babliye ifade olundukta kayfiyetten haberdar olmak
 147
kendye yazlan mektubu cakirinin ve ifadeyi havi mctemi dier bir
kt'a kaimesi ve baz muhtac tamir olan sefineleri bizzat kends zmire
gtrp tamir ettirmek zere itas suretine dair bir kta ukkasile be
raber menzuru humayunu mlkneleri buyurulmak iin arz ve takdim
klnd.
Malmu meali lzumu cihan banileri buyrulduu zere mukaddemce ber-
vehi muharrer zmir muhafz marnileyhin inhas vukuunda Sack iske-
esinde tecemmu iden askere tayinatta zaruret ektirmiyerek dalmamalarna
dikkat eylemesi muhafz marnileyhe tahrir ve tavsiye klnm olup ka-
pudan marnileyhin ibu kaimesinde vki olan i'arna mebni muhafz m
arnileyhe tekrar tekit olunur ise de asakiri mezkre tecemm idejihaylca
vakit olduundan her nekadar mehma emken tayinatlar verilse dahi kapudan
marnileyhin Sisam tarafnda kh zmir ve kh sair mahallere azimeti
takdirine gre biraz vakit dahi uzadkta asakiri mezkreye ftur gele
rek dalmaa yz tutmas melhuz olduundan baka kapudan marn
ileyh bendeleri bu vehile Sisam zerinden munsarif olmak mlhazasna
mebni tedbir itmi ise de donanmayi humayun amlca zerine gidecek
olsa asakiri mezkre sefaini humayuna alnmak lzm geleceini gvur
lar fark ideceklerinden asker ve kayklar iskelei mezkrede durur iken
donanmayi humayunun tede berude ket kzarn amlca zerine
azimete hmil ile Sisam zerinden kalkup gitmelerini akl kesmeyp
maamafih kapudan marnileyh bendeleri bu vehile tedbir ve taksim
itmi olduundan cakirden yazlacak cevapnamede u vehile tahrir ve
inha itmiiz malmunuz olduu vehile Sisam adasnn fetih ve teshiri
geen sene memul olunur iken mesalihi saire hayluletile giru kalup bu
senei mbarekede biavnihi teal siz adai mezkru, brahim Paa dahi
amlca ve Suluca adalarn zapt ve teshir iderek Akdenizin tathiri hsl
ve hitam maslahat myesser olur emniyesile memuriyetlerimiz tefrik
olunmu ve geende marnileyh maiyetine gidecek sfn humayunun
irsalile sizden bir gn evvel kalkup Sisam adasn vurmaa ikdam ey
lemeniz iradei katiai ahane mteallik buyurulmu olduundan evketmeap
efendimiz hazretleri an bean Sisamn fethi haberine muntazr ve biavnihi
teal bu senei mbarekede bunun husul musrran ve kasten sizden
matlubu katii ahane olmakla maslahatn memuru mstakilli olduumuz
dan ve memuriyetimiz umuru bahriyeden olup her tarafn elbette siz
reana bileceinizden bu taraftan size reiy olunamayup iktizasna gre
ekiya teknelerini ifal ve sair gna hiyeli harbiyey imal reiy ve ted
birimize vabestedir.
Lkin resi mesele urasdr ki; maazallahi teal bu sene dahi Sisam
adas bitmeyp senei atiyyeye kalmak lzmgelr ise gerek beyneddvel
ve gerek brahim Paann tefriki memuriyetinden dolay taraf devleti
aliyyeye ve tarafnza gayet ar gelp pek ayp olaca tarif ve beyan-
 148
dan mstani olmakla nasl ider iseniz idp ve ne yapar isenif yapup
ve dameni gayreti meyani hamiyyete bent ve bu bapta kffei makduru-
fluzu sarfiderek imdat ve nusrat cenab hayrnnasirine tevekkl ve
fchaniyeti celilei hazreti seyyidlmrseline tevessl ile u Sisam adas
nn beher hal zapt ve teshirini istihsal idp namusu devleti aliyyeyi vi
kaye ve dost ve dmana kar kend saytmz dahi muhafazaya himmet
ve ikdam eyliyesiz deyu katice vesayayi egide tahrir ve asakiri mez-
krenin idare tayinatile tevkifleri hususu evvelce zmir muhafzna ya
zlm ise de vki olan iarna mebni bu defa dahi tekit olunduu ve
Izmirde peksimet tabh olunarak bimennihi teal askeri mezkr donan
mayi humayun ile Sisam adasna karldkta iktiza eden tayinata sarf
olunmak zere bu taraftan zahire nazn efendi marifetile Izmire getirp
teslim ve bahas badetteslm ahzitmek zere Ingiltere kapudanlarndan
birinin dokuz bin kile zahiresi beher kilesi sekizer kurua mubayaa olu
narak bilmukavele irsal olunmu olduundan bu dahi iar ve tez bir
olunmas sureti mlhaza olunmu ise de olbapta ne vehile iradei isa
bet adai mlkneleri snuh ve sudur buyurulur ise emri ferman haz
reti menlehlemrindir.
Hatt humayun Kapudan Paann ibu kaimesi ve dier kaimelerile
ukkas manzur ve malmu humayunum olmutur. Marnileyh boaza
geldii vakit donanmann iinden seyir ve hareketlerinden kalmlarndan
bir firkateyn ile korvet ayrup bu tarafa gndermi idi ve maadalarn
boazda tamir idp sakatlarn salayarak hareket itmiken imdi yine
bir takm gz karalts gsteriyor Rumeli valisinin tahririne gre amlca
ve Sulucann ekiya tekneleri oltaraflarda dahi dolamakta imiler. Srhte
tafsil olunduu zere tarafmdan yazlacak cevaba Rumeli valisinin ekiya
gemileri hakknda vki olan iarat dahi der ve tasdir klnup maazallah
bu sene dahi Sisam gailesi bitmez ise bir dahi kara askerini bir yere
toplayup cem itmek mmkn olamaz bundan baka beyneddvel azim
rezaleti mucip olur hemen tarafmdan iktizasna gre tahrir ve irsaline
musaraat eyliyesin
( 29 - Muharrem - 1242 = 2 - Eyll - 1826 ).

*
* *

44 nc rapor

Kapudan Paa kullarnn ukkasdr.

Bimennihilmevl Misolongi maslahatndan sonra boaza avdeti ca-
kiride muhtac tamir olan sfn donanmayi humayunun her bir malzeme
ve mukteziyat istidasile mahami seniyyeleri arasnda zat veliyynniami-
lerinin tasdi ve tacize teeddp ittim sfn humayunun bazlar iki ve
 149
bazlar ve drt ve be? senedenberi seferde bulunmu ve lykile ti-
mar grememi olduklarndan geri boazda mehma emkem armalar ve
yelkenleri tanzim olundu ise de teknelerde su kesimi olan mahallerin
yaplmas mcerret daraacna ve havuza muhta harite imkn tamir oksa
olsa bundan ziyade olamyaca ve teknelerimizin imtidad eyyam seferi
mlbesesile halleri ne suret kesbetmi olduu tabirden birun olup bo
azdan Patrona Bey kullarnn svvar olduu B udin u s ra t nam firka
teyni humayunun su ettii hakipayi lilerine iar etmitim an bean zi-
yadelenp saatte iki kar su etmee balad ve Maltz Memi Kapuda-
nn svvar olduu ( Bedinusrat) nam firkateyn dahi olderece su etti
inden maazallahi teal dmanla mukabelemizde iki tulumba ile asker
su ekp ve hem muharebe eyledikleri muayeneden baka askerinin ta-
b tuvanlar kesilerek halden kalyorlar ne hal ise ( Badei nusrat) ve
( Bedi nusrat ) firkateynlerinin sularnn inktana bir are bulunmak
ihtimalile Midilliden mumaileyh Patrona Bey kullarile Midilli mimarn
ve bir miktar kou aalan verilerek Focateyn kal'as nnde yaplup
gelmek iin gnderdim.
Ve anlardan baka dahi su eden teknelerimiz vardr yani donanma
mzn ahvalini lykile ifade idemiyorum ki; azara hmil olunmasn maa-
haza vallahil aliyyll madem ki; bu can tendedir uuru hazreti ahanede
canm feda iderek k ve yaz dimeyp Allahn iane ve yardm bere-
ktile ifay memuriyet itmei rerime farz bilrim lkin donanmamzn
ahvali bu sureti kesbitmitir eeri sfn humayun kfi derecesinde
ise de are nedir birka yle khnelenmi ve fersudelenmi batiyyl-
hareket sefainin dahi muhafazalar dierlerine bir nevi gaile olup ve
memuriyeti cakir ise frsatn drmee talik ile bu havalide dola
maa menut olduundan lediliktza tamire muhta olan gemilerden
zmire irsal itmek ve ledilhacce bizzat kendim dahi alup Izmire gtrp
tanzim birle yine memuriyetimize avdet zere ruhsati aliyyelerine ve
msaidei seniyyelerine beher hal muhta olduum muhat lem mulleri
buyruldukta olbapta ve her halde emr ferman hazreti menlehlihsa-
nndir. 9 - M - 1242 ( 13 - Austos - 1826 )
Mhr
Mehmet Hsrey
*
* *

45 inci rapor

Kapudan Paa bendelerinin zmir muhafz Haan Paa kullarna

mebus ukkasdr.
Devletl saadetl utufetl refetl karnda valanm sultanm
hazretleri .
 150
Mukaddema savbi samilerine iar ve iaret olunduu zere tlonan-
mayi humayunla olhavaliden bimennihi teal harehet ve Limni ve Eskiroz
ve Aynaroz taraflarnda drt gn ket kzar iderek muharreml-
haramn beinci gn Midilliye avdet ve naallahrrahman be gn
zarfnda sfn donanmayi humayunun muktazi olan sularn Midilliden
alup biavnihi teal Sisam zerine savlet olaca musammem idinden
vrud senaveriye kadar Sigack iskelesinde mctemi olmu askerimizin
mteeddit olmyaaak iskelei merkumda sebat zere olmalar iin taraf
hulslerinden lzm tenbih olan resayi askeriyeye yazlm ise de zat
lileri tarafndan dahi tekit ve teyit zmnnda lzmgelenlere tahrir ve
tenbihe himmet buyurmalar temennas zeriai ibraz hulsum olmutur
inaallah teal muhati ilm lileri buyruldukta olvehile himemi vl
himmetleri mtemennadr. 5 - M - 1242 ( 9 - Austos - 1826 )
Mhr
Mehmet Hsrev

*
* *

46 nc rapor

Devletl inayetl....
Sfn donanmayi humayunun temadii eyyam seyrseferlerile
elan ne sureti kaybetmi olduu ve gvur teknelerile olan biddefat
muharebemize bi inayetillhi teal vukua gelen fevz nusrat keyfiyeti
dahi malmu ilmi lem ray hidivileri olan mevaddan olup teksiri
sevat ile tasdii seri devleti efserlerinden ihtiras klnd yani iki defa
donanmayi humayunla melin tekneleri zerine varlup ve iki defa
melini medbure donanmayi humayuna isali hasaret etmek davasile
kh klliyetle ve kh bandralarn tebdil ve hile ile gelp mukabele
ve muharebe olundu ise de cenabi zillullahi tevekkel tamdan nai din ve
eriat mutahhara mcerret kanun ve nizam devleti aliyyei velinimet
evketlu efendimizin mbarek hulusu humayun sahneleri berektile her
defasnda gvurlardan tekneler telef ve zayi olarak malben ve mn-
hezimen avdet ve donanmayi humayun fevz galibiyyet myesser
gerdei cenab rabblgart olmu ve akdemlerde seksen ve doksan kta
cenk teknelerimiz Akdenizde sefer bir ikisini bu kadar melin tekne
lerinden ahz sar ve intizam olunamam az teknelerimizle ok i
grlm ise de mahza rabbimin ianesi ve yardm ve velinimeti biminne-
timiz evketmeap efendimizin kerameti humayunlar sarile olduuna
ek ve phe yoktur. Yoksa alettahkik mevcut maiyyeti bendegi olan
nefsi humayunda gezecek hal kalmam ve hatt bu defa da Sisam
taraflarna azimet birle Sigack semtlerine vardmzda Sisamn karl
 151
ova taraflarnda gvur tekneleri dahi mahede olundise de ayni hakla
sayei hazreti ahanede bir ey demek deil ancak sekiz on gn olha-
valide ket kzarmzda havalarn frtna ve iddetleri ha sebile patronai
humayun kullarnn svar olduu Badinusrat firkateyni humayunun
mayistra ve tirinket ve gabyalardan be adet yelkenleri paraland
svar olduum Mjderessan firkateyni humayununda ihtiyat sekiz top
yelken bezi saklar idim drt topunu miri mumailyhe verdim minhay-
selmecmu drt top yelken bezimiz kald ve Maltz Memi Kapudann
svar olduu firkateyn derecesiz su ettiinden Patrona Bey kullarile
mukaddema Foa limanna gnderilp yaptrlm ise de harite meram
zere yaplmak mmkn olmadndan bir frtnada alp saatte on
sekiz burgata su etmee balad aman batyoruz filikalar imdada yetiin
deyu feryat eder sair gemilerimizden sakatlklar zuhr iderek iaret
ekerler bazlarnn gominalar kesilp ne ideceklerini bilmezler bu hal
zere Midilli piighna avdet olundu.
Geri evvel allah himmet ve hulsu hazreti .'/ahane ile Sisam mas
lahat her ne vakit olsa inallah murad cenab mlkne zere grlr
ancak bu rk gemilerle ve dirinti askerle emniyet caiz deildir
komvoyluk idaresine iki gemi ile sair sfn humayunda bihamdihi
teal bir zarar ve ziyanmz olmakszn imdiyedek gezdirdim ve kr
hdaya min gayri memul karimiz olup zararmz olmad elhalet
hazihi Kasm mevsimi dahi takarrp ve duhul eyledi teknelerimi
zin bu hallerile derya seferinde terki muhataradan na salim, bir lhza
evvel tersanei mirede yaplup vaktile karlmak zere izni aliyyeleri
olur ise donanmayi humayunun tersanei miresine iadesine ruhsat
buyurulmas icab halden olmakla niyaz cakiranem vallahlazim himayet
ve siyaneti donanmayi humayunu ahaneleri zmnnda olmakla cakiri
kemterleri usul deryadan anlar ve sfn humayuna kr ve ziyan
terettp iden keleri fehim ve derk ider ve bilr hsn zan buyuru
larak emniyet ve itimad devletleri var ise bu niyazma msaadei seniyye
birle donanmayi humayunun tersanei mireye avdetine ruhsat irzan
buyurularak ltfen ve atifeten ruhsat haberi taraf cakiriye yetitirilmek
hususuna msaadei behiyeleri emniye ve ricasile arizei cakiri takdimine
cesaret olunmutur.... 22 - Ra - 1242
22 - Rebilevvel - 1 2 4 2 = 24 - Birinciterin - 1826
Bende
Mehmet Hsrev Kapudan Derya halen
Telhis Kapudan Paa kullarnn varit olan kaimesidir. Maiyye-
tinde olan donanmayi humayunlarile Dersaadete avdeti istida ve istiza
nn mutazammn olmakla manzuru maali mevfuru mlkneleri buyu
rulmak iin arz ve takdim klnd. Malmu humayunu ahaneleri buyu-
rulduu zere ruzu kasmn tekarribne mebni mmknse mnasip bir
 152
babu maiyyetile mevcut olan sefinelerin salamlarndan be^lt ktas
boazda terk ve tevkif ile kusur donanmayi humayunlar sefainini alup
kends Dersaadete gelmek zere geende marnileyh kullarna
taraf cakiriden mektup tahrir olunmu olduundan ibu tahrirat ann
vusulnden mukaddem karlm olmak lzm gelecei ve mektubu
mezkrum imdiye dein vusul memul ise de bu defa dahi iktizas
vehile cevap yazlaca muhati ilm alileri buyuruldukta emr ferman
hazreti menlehl emrindir.
Hatt humayun Manzurum olmutur Kapudan Paann ibu kaime
sine cevap yazlmak iktiza etmez gibi grnr ise de yine tarafmdan
skt olunmaktan ise de mnasibi vehile yazlmas enseptir.
22 - Rebilevvel - 1242 = 24 - Birincitcrin 1826

*
* *

47 nci rapor

Rumeli Valisi Reit Paa kullarnn kaimesidir.

Devletl inayetl....
Ingilterel Kohran nam kapudan Rum g;\vurlarna iane eylemek
niyeti fasitanesile Franca memleketinden yirmi drt pare top eker bir
sefine mubayaa iderek Anapoli ve amlca sularna azimet zerine olduu
ve ekyayi menhusa dahi Amerika canibinden mubayaa etmi olduklar
altm drt pare top eker sefineyi mersum Kobrann ald sefine ile
birletirp sfn menhusai saire istishabile konvoy tarznda dveli
mtehabe bandras kadile baz na hallere isali hasar dairesinde
olduklarndan bahisle daima meddi nikahi besiresile ve sair mstemen
misill devleti mtehabe bandrasile Rum teknesi zuhr ider ise bittah-
kik tard ve tebitlerile kahir ve tedmirlerine dikkat klnmas babnda
tenbihat aliyyeyi mutazammn ve vesayay saireyi mbeyyin bu defa
eref bah rahai tazim olan emirnamei veliniamilerinin meli rahmet
itimali malmu cakiri olmutur.
Filhakika Rum milletine tayfai firengin imdat ve inneleri dergr ve
milleti menhusa dahi memalik efrenten ve muhali saireden sfn har-
biyye mubayi iderek serzedei hatr iblis olmadk hile ve desise ile
icray melanete ne vehile sai ve gayret idegeldikleri zahir ve aikr
olman Kohran lini tarihi arizei cakiriden yedi sekiz gn evvel evvelce
memaliki efrenten vapur tbir olunur kta buhar safinesi ve altm
drder pare top eker kta kebir tekneler ile zuhr ve vrut itmi
ve Atina piighnda vki Egine adasnda lengeri cndaz edbar olarak
V oli dedikleri hnzr serizirden memhur senet alup badehu donanmayi
humayunu karlamak iin badiban kayi nuhuset olup gitmi idgi
 153
bir gn evvel tutulan diller ve gerek bittabi ekya tarafndan taraf
mza firar iden reaya haber vermi iseler de elhalet hazihi ne taraf
larda olduklar tahkik olunamam idgi.
Ve milleti mahzulenin bu vehile mteaddit firkateynler ve buhar
ve ate sefineleri tedarik ettiklerine nazaran donanmayi humayunun
enini saireden ziyade klliyetlce bulunmalar lbt ve muktezayi vakt
halden olmakla bimennihi teal hini azimetlerinde biribirlerinden ayrlma
lar gayr caiz ve maazallah teal donanmayi humayunun bugnlerde
Atina sularna vsulleri myesser olur ise Atina maslahat avni hakla
suretyab hsn nizam olmas eltaf aliyyei ilhiyeden memul ve niyaz
acizanem olmakla ltfen ve inayeten donanmayi humayunun serian ve
acilen Atina sularna irsal ve isalieri emrine bezli himem vc inayet bu-
yurulmas mtemennay ubeydanem idgi.
Ve bundan akdem hakipayi kimya samii veliniamilerine arz ve inha
olunduu vehile milleti rumun Atina kal'as matmahi nazar hiyanet
eseri olduuna ve Mora tarafnda olan ekyann cenk ve muharebeden
dolay bir gaileleri olmadna binaen Mora ve Akdeniz adalarnn kffei
ekyas Rumeli hayaditile itizat iderek Atina ordusuna isali hasar daiyei
fasidesile Atina iskelesinde iki mahalli mmteniilmrur ve dvar kzare
orduyu menhusalarn atup metin ve mstahkem tabya ve hendekler
inasile mteaddit toplar vaz iderek tahassn itmi olan ekyay hezimet
encam subhu am kara ve deryada hcum ve iktiham ve peyderpey
Mora canibinden asker ve mhimmat menhusasn dkerek gn be gn
takviyet ve istihkma ihtimam ide geldikleri ve tarihi arizei aciziden
cent ruz evvel Kolokotroni olu melun dahi bir nice mhimmat ve bin
be yzden mtecaviz hayadit ile gelp ekyayi mahzuleye nlhak ola
rak icrayi melanette sairlere . . . . gstermee bilittifak sayi tam eyle
mi ise de . . . .
( Raporun bundan sonraki ksmnda; kal'adaki mahsurlarn son de
receye geldiklerini fakat maiyetindeki arnavutlarn ulfeleri kiliyetl te
rakm ittiinden bu yzden bir ihtill karmalarndan endie ettiini
evvelce birikmi olan onbe bin kese ake gnderilmi ve bundan sonra
da on bin kese daha gelmi ise de o zamandanberi drt ay getiinden
mnasip miktarda para gnderilmesi istenmektedir ). 13 - N - 1242
Mhr
13 - Ramazan - 1242 10 - Nisan - 1827 Mehmet Reit

48 inci rapor
Kapudan Paa kullarnn kaimesidir.
Devletl in a y e tl ..................
Kohran hilekrnn devleti aliyyeye isali mazarratla tasmimi saniai
hiyel ve mekayidi daiyei batlasile Akdenizde ket kzar itmekte oldu
 154
u ihtaran vesaya ve iradei saireyi mtemil rahat zibi mevkii tekrim
olan emirnamei samileri mazmunu mnifi harf be harf malmu cakiranem
olmu ve hilekr mesfurun daima keyd mekrinden gafil olunmyarak
teyakkuz ve agh zere olduum ve emirnamei saminin bir kta suretini
dahi karup Mora valisi ve seraskeri utufetl brahim Paa hazretleri
maiyetine memur buyurulan sfn humayuna babu olan kapudane ve
riyale bey kullarna verp anlar dahi zat maslahate vkf olarak gafil
bulunmayup Anapoli ve ol havalide mesfur Kohrann niyeti fasidesinden
haberdar ve mteyakkz olmalarna dair ifahen dahi kui hularna ifade
ve telkin ve inaallah teal meli emirnamei asifanelerinden iki takm
donanmayi humayun hal ve keyfiyete muttali olmalarile gaflet olunm-
yarak tabassurda olunduu ifadesini mutazammn arizei cakiri terkime
itisar ve merfuu hakipayi devlet kararlar klnmtr . . . . 9 - M - 1242
Bende
Mehmet Hsrev Kapudan derya halen
9 - Muharrem - 1242 = 13 - Austos - 1826

*
* *

49 uncu rapor A

Rumeli Valisi Mehmet Reit Paann be N 1242 tarihli Atinadan

yazd arizasndan :
...........Malmu maali lzumu veliyynniamileri buyurulduu vehile
Mora tarafnda Anapoli ve amlcada ekya teknelerinin kesret ve vef-
reti olup daima ruyi deryada oltazan ket kzar ve Mora ve Rumeli
taraflarnda istiman itmi olan reayay yeni batan tahrik ve ifsata sarf
iktidar olmalarile Mora ve Rumeliden gailei fesadn klliyyen mndefi
olmas amlcann donanmayi humayun ve Msr donanmasile bilittifak
hasr ve tazyik ile zapt ve teshirine muhta ve mevkuf ve zikrolunan
amlca ve Anapoli didikleri iki mahal asl ekyann makar ve cemi-
yetgh olmak mlbesesile evvel amlca ve sonra Anapli levsi v-
cud ekyadan tathir olunmadka Mora ve Rumelinin defi gailei fesad
mmkn olamyaca malm ve maruf idi.
Rum milleti daima hile ve huda ile melf ve mehur ve serzedei
hatr ibliz olmadk dek ve desise ile isali hasara sai ve ihtimamlar
maruf ve mezkr olman bundan akdem milleti menhusa tedarik ittik
leri bir kta firkateyn ve ent kta ate sefinelerile vapur tabir ettikleri
Bohor sefinesini istishap iderek ve mezkr firkateyn sefinesine Franszl
bandras aarak donanmayi humayuna karu gidecekleri ve donanmayi
humayunu grdkleri gibi dostluk sularndan takarrple evvel firkateyn
sonra ate kayklarn salverp isali hasar itmek daiyei fasidesinde
 155
olduklar bu defa tutulan dillerin takririnden msteban olman bu key
fiyetin bir saat evvelce donanmayi humayuna keyfiyetin alettafsil yazl
mas ............
Hatt humayun - Rumeli valisinin ibu mufassal kaimesile tararn
kaleme aldrlan takriri manzur ve malmu humayunum olmutur ma
rnileyhin meli i'aratna nazaran lillhilhamt ordunun hali evvelki id
dette deil donanmayi humayunumuz iin yazd havadis pek dikkat
ve itina olunacak eydir ana gre Kapudan Paaya ve Tahir Paaya
ve sair memurlara tenbih olunsun kald ki; donanmayi hmayunumuzun
tekmilini ramazan erifin onbeine kadar yetitireceine Kapudan Paa
sz vermiti ite onbei oldu henz Beikta nne ektirilemedi bu do
nanma bu taraftan boaza vardklarnda bir takm hatap ve peksimet
alacaz diyerek vakit geirmei det edinmi olduklarndan yine o usule
riayet idecekleri dergr ve aikr olmakla sen tektlice marnileyhe
tenbih edesin bu zrde evvelki gibi eylenmeyp hemen ilerini tizce
grp bir an akdem savb memurelerine azimete itap eylesnler ve val
marnileyhe dahi iktizasna gre cevap tahrir ve irsal olunsun.
5 - Ramazan - 1242 = 2 - Nisan - 1827

* *

49 uncu rapor B
Hatt humayun Rumeli valisinin ibu bent bent mufassal kaimesi
manzur ve meli malmum olmutur. Ekiyayi rum gerek deniz tarafn
ve gerek kara tarafn hli bulduklarndan vakti frsattr deyu taraf taraf
hcuma balamlar donanmayi hmayunumuzun nsf brahim Paa ma
iyetine verilmi ve baki kalanlar dahi klli tamire muhta olduklanndan
zarur bu tarafa celpleri lzmgelmitir asakiri mensureden imdiyedek
drt tertibin maiyyeti marnileyhe irsali mmkn ise de henz mik
tar kifaye svarisi tanzim ve tedarik olunamam olduundan her bir
takmlarile hazr ve amade klnarak bimennihi teal evvel baharda gn-
derilr inaallah memurini saire ile bilmzakere vali marnileyhe drt
bin kese ake irsal ve hususat saire dahi ol vehile tarafndan tahrir
ve iar klnsn hak teal her halde ehli slm mansur ve adayi dini
makhur eyliye amin.
*
*

50 nci rapor
Rumeli Valisi Mehmet Reit Paann ukkasndan.
..... Zilhiccenin on dokuzuncu gn iki nefer casusumuz avdet idp
gelmi olmakla ledil istintak Msr canibinde olan donanmayi huma-
yunla Msr donanmasna isali hasar iin Ingilizl Kohran didikleri
melun bir firkateyn ve iki bohor sefinesi ve drt kta ate gemisi ve
 156
sekiz kta kebir brik sefaini menhusasile ehri zilkadenin yirmi beinci
yevmi pazartesi skenderiye sularna doru yelken kayi itbar olup
gitmi ve donanmayi humayunla Msr donanmasna tesadfle ledil mu
harebe tarafeynde alen efruz olan atei cengi cidal birka saat itial
bulduktan sonra ba avn inayeti cenab hayrnnasirin .... nesimi fevz
nusrat kmile taraf donanmayi humayuna vezan ve sureti hezimet ve
perian mel'unu menhus canibinde zahir ve nmayan olup iki kta bo-
hor sefinelerini irak ve bir ka kt'asn datp bazlarn ele geir
dikten sonra ent kt'asn ihrak eylediklerinden melunu mezkr svar
olduu firkateyn ile bir takrip kurtulup zilhiccenin on birini yevmi ar
amba salkm saak amlcaya gelmi olduu.... 22 - Z - 1242
Mehmet Reit
22 - zilhicce - 1242 - 16 - temmuz - 1827
*
* *
Vesika 51 C
Devletl inayetl.....
Bitevfikillhi teal evvel baharda ihrac msammen olan sfn do
nanmayi humayunun tehiz ve tanzimine ol tarafta nasbi nefsi ihtimam
olunmakta ve bimennihi teal donanmayi mezkr tekmil levazmat muk-
teziyesile sabkan patronai humayun kapudan olup donanmayi huma
yun babuu nasp ve tayin olunan miri miran keramdan izzetl Tahir
Paa bendeleri maiyetile evahiri ramazan erifte Dersaadetten gnde
rilmek zere taraf vlyi veliyynniamilerinden derecei gayette ikdam
klnmakta olduundan cakiri der .... nin dahi ryeti umuru bendegide
ne gna harekete iptidar zere olduumun istiar ve istilm babnda
saha pirayi tanzim olan emirnamei samileri mezayayi merahim intmasi
karini izani bendei sadakat nianlar olmutur bu senei amimetlmey-
menede Bahrisefit maslahat utufetlu validim bendeleri tarafna ihale
buyrulmaktan nai binasrullahi teal bahren iktizasna gre kahir ve
tenkili adaya itina klnaca dergr ve donanmayi humayunun bu ta
raflarna vruduna intizar cakiri bedidar olarak bimennihi teal sartai
tevfiki phanile kariben vusullerinde hemen svaran era kayi itizam
ve inaallahl melikl msteam kffar hakisarn kahir ve tedmirlerine
ezdil can sai ve ihtimam klnarak rizayi ymni iktizayi seniyyenin is
tihsalini mucip esbap ve ve sairin istikmaline iptidar olunacak olmakla
hemen izhar levazm ubudiyet zmnnda arizei cakiri terkim ve iml ve
takdimi piigh merahim rlar klnd.... 7 - N - 1242
7 - Remazan - 1242 = 4 - Nisan - 1827
Mhr : brahim