Fitofarmacija je nauna disciplina koja prouava zatitu bilja, a prvenstveno

hemijska sredstava za zatitu bilja (pesticide).

Fiton biljka
Farmakon - lijek, otrov, arobno sredstvo

Pesticidi
(lat. pestis = zaraza, boletina, kuga i cedere = ubiti) zajedniki naziv za sva
hemijska jedinjenja, organskog, neorganskog i prirodnog porjekla, koja se
primenjuju u poljoprivredi, umarstvu, veterinarstvu, prehrambenoj industriji i
komunalnoj higijeni radi suzbijanja fitopatogenih organizama, insekata, grinja,
nematoda, pueva, ptica, korovskih biljaka i drugih biolokih agenasa.

Fitofarmacija prouava:
oblike proizvodnje pesticida,
fiziko hemijska svojstva pesticida,
kao i pesticidnih i nepesticidnih komponenti koje ulaze u
sastav preparata za zatitu bilja;
nain i mehanizam djelovanja insekticida na insekte,
fungicida na mikroorganizme, herbicida na korove,
a pesticida uopte na gajene biljke, ovjeka, ivotinje;
kompatibilnost pesticida;
ponaanje i razgradnju pesticida u zemljistu, vodi, vazduhu i
gajenim biljkama;
poslednje rokove primene pesticida,
maksimalno dozvoljene koliine pesticida u poljoprivrednim
kulturama, ivotnim namimicama, djeijoj hrani, stonoj hrani,
pijaoj vodi, vodi za navodnjavanje, povrinskim vodama
vodotokova, vazduhu radnih prostorija atmosferskom vazduhu,
zemljitu;
radne karence za Ijude, karence za klanje stoke, fitotoksinost;
uticaj pesticida na biocenozu.

Pesticidi se najvie
1
koriste u:
3 3 poljoprivreda
3 3
umarstvo

vodoprivreda

stoarstvo i veterina

komunalna higijena

prehrambena industrija

90

1
S obzirom na to da se pesticidi najvie koriste u poljoprivredi (90%), a samo po
3% u umarstvu, vodoprivredi, stoarstvu i veterini i 1% u komunalnoj higijeni
oni se nazivaju sredstva za zatitu bilja.

Prema zakonu o sredstvima zatiti bilja

Sredstva za zatitu bilja su aktivne materije i preparati koji sadre jednu ili
vie aktivnih materija date u obliku u kojem se isporuuju krajnjem korisniku,
namijenjeni za:
zatitu bilja ili biljnih proizvoda od svih tetnih organizama ili za
sprjeavanje dejstva takvih organizama osim ako takve materije ili
preparati nijesu drugaije definisani ovim zakonom;
vrenje uticaja na ivotne procese bilja, osim ishrane (npr. regulisanje
rasta);
uvanje biljnih proizvoda, u mjeri u kojoj takve materije ili preparati
nisu predmet propisa kojima se ureuju konzervansi;
unitavanje nepoeljnog bilja; ili
unitavanje djelova bilja ili sprjeavanje nepoeljnog rasta bilja.

Aktivne materije su materije ili mikro-organizmi, ukljuujui viruse, koje imaju

opte ili posebno dejstvo:
- protiv tetnih organizama ili
- na bilje, biljne djelove ili biljne proizvode;

Preparati su smjee ili rastvori sastavljeni od dviju ili vie materija od kojih je
najmanje jedna aktivna materija, a namijenjeni su za upotrebu kao sredstva za
zatitu bilja;

Potronja pesticida u svijetu (milioni $) - 2003. godina

14000

12000

10000
milion

8000

6000

4000

2000

0
Insekticidi Fungicidi Herbicidi Ostali

2
 Globalna potronja pesticida u svijetu po regionima - 2003. godina
35

30

25

20

%
15

10

Zapadna Sjeverna Latinska Istona Istona Ostatak

Evropa Amerika Amerika Azija Evropa svijeta

Korienje fungicida u Evropi

Korienje herbicida u Evropi

3
Korienje insekticida u Evropi

Porast broja stanovnika u svijetu.

Broj Porast miliona stanovnika

Godina

Prosjean godinji
stanovnika u vremenskom periodu u
prirataj u milionima
u milionima godinama

1630. 400 3 170

1800. 900 7 70
1900. 1600 10 50
1940. 2000 40 13
1950. 2400 50 10
1960. 2900 60 8
1970. 3500 100 5
2000. 6500 - -
Potrebe za poveanjem hrane su oko 35% godinje.

"Sada u svijetu ima vie gladnih ljudi nego u bilo kojem dosadanjem
periodu svijetske istorije, a njihov broj se stalno uveava" (FAO, 2004).

tete od tetoina, bolesti i korova u razliitim geografskim oblastima (%)

Geografska oblast tetone bolesti korovi Ukupno
Sjeverna i Centralna Amerika 9.4 11.3 8.0 28.7
Juna Amerika 10.0 15.2 7.8 33.0
Evropa 5.1 13.1 6.87 25.0
Afrika 13.0 12.9 15.7 41.6
Azija 20.7 11.3 11.3 43.3
Okeanija 7.0 12.6 8.3 27.9

4
U itavom svjetu smatra se da oko 67 000 vrsta tetnih organizama napada
gajene biljke. Od tog broja oko 900 vrsta pripada insektima i grinjama, 50 000
vrsta patogenim mikroorganizmima i oko 8 000 vrsta korovskim biljkama
(1995).

Svjetski gubici prinosa razliitih kultura od tetocina, bolesti i korova u % od

vrjednosti potencijalnog prinosa
Kultura Od tetocina Od bolesti Od korova Ukupno
Penica 5,0 9,1 9,8 23,9
Kukuruz 12,4 9,4 13,0 34,8
Pirina 26,7 8,9 10,8 46,4
Proso 9,6 10,6 17,8 38,0
Krompir 6,5 21,8 4,0 32,3
erna repa 8,3 10,4 5,8 24,5
eerna trska 20,1 19,2 15,7 55,0
Povre 8,7 10,1 8,9 27,7
Voe 7,8 12,6 3,0 23,4
Citrusi 8,3 9,5 3,8 21,6
Vinova loza 3,2 23,4 10,1 36,7
U poveanju prinosa i proizvodnje hrane znaajnu ulogu ima:
- Genetika i selekcija
- Mineralna ishrana
- Zatita biljaka od prouzrokovaa biljnih bolesti, tetoina i korova.

INJENICE O PESTICIDIMA KOJE BI TREBALI ZNATI

Znaaj primjene pesticida ogleda se u sljedeim o stavkama:

1. Zatita
Pesticidi su irok termin koji obuhvata sve hemijske supstance koje se koriste
za zatitu biljaka, ivotinja i javnog zdravlja od insekata, bolesti, korova, i
drugih tetnih organizama. Fungicidi, herbicidi, insekticidi, regulatori rasta,
rodenticidi, akaricidi i dr. spadaju u kategoriju pesticida ili sredstava za zatitu
bilja.

2. Javno zdravlje
Pesticidi uvaju javno zdravlje suzbijajui ili eliminiui prouzrokovae bolesti i
posljedice nastale od njih. Oni smanjuju bolesti koje se prenose insektima kao
to su malarija, Lajmska bolest, virus zapadnog Nila i dr.

3. Potroai
Bezbjednost pesticida za potroae i ivotnu sredinu se zasniva na rigoroznim
testovima odreenim za dobro definisane svrhe.

5
4. Poljoprivredni proizvoai
Pesticidi poljoprivrednim proizvoaima omoguavaju poveanje prinosa
imeu 20-50% i predstavljaju vano i neophodno sredstvo za odrivu
proizvodnju visokokvalitetne hrane za ovjeka i hrane za ishranu stoke.

5. Produktivnost
Pesticidi su osnova za postizanje visokih ekonomskih dobiti u modernoj
poljoprivrednoj proizvodnji. U odsustvu pesticida , visokokvalitetno sjeme ili
sadni materijal, ubrivo i sistemi za navodnjavanje ne mogu dovesti do
oekivanog prinosa.

6. ivotna sredina
Pesticidi omoguavaju poljoprivrednim proizvoaima poveanje prinosa uz
manju primjenu mehanizacije odnosno obrade zemljita. Ovo utie na
stabilizovanje postojeih zemljinih resursa, smanjenja erozije i sl. Koriste se i
u suzbijanju invanzivnih vrsta korova.

7. Sigurnost
Istraivanje, razvoj i registracija pesticida kota izmeu US$150 to 200
milliona. Samo jedana od 20 000 hemikalija izie iz laboratorija i nae se na
polju gdje je koristi poljoprivredni proizvoa. Pesticidi spadaju spadaju u
najrigoroznije regulisane hemikalije na svijetu i registracioni proces osigurava
da se njihova bezbjednost redovno postie na bazi najnovijih naunih
dostignua.

8. Bolja ishrana i poveanje proizvodnje hrane

Pesticidi osiguravaju da korisnici imaju pristup hrani koja je zdravstveno
ispravna, koja sadri sve neophodne hranljive materije i koje je mnogo lake
doi nego u prolosti. Utiu na smanjenje neuhranjenosti i gladi.

PREDNOSTI PRIMJENE PESTICIDA

Pravilna i pravovremena primjena, kao i odgovarajui izbor preparata,
obezbjeuju:
- sigurnu zatitu od tetnih organizama,
- visoke prinose,
- zdrav usev,
- visok kvalitativni sastav,
- optimalnu nutritivnu vrijednost poljoprivrednih proizvoda i
ivotnih namimica,
- utedu u radnoj snazi pri obradi zemljita i kulture, bolju
ouvanost tokom skladitenja.

6
NEELJENE POSLJEDICE PRIMJENE PESTICIDA !!!
Iako se pesticidi ne primenjuju u velikim koliinama (u poreenju s mineralnim
ubrivima ili gorivima), kao zagaivai ivotne sredine oni zauzimaju posebno
mijesto. Svuda su prisutni, a mnogi od njih su visoko perzistentni (imaju
sposobnost zadravanja u zemljitu i ivotnoj sredini), imaju sposobnost
nagomilavanja posebno u masnom tkivu ljudi i ivotinja, a lancem ishrane ove
koliine se potenciraju.

Neeljene posljedice su:

kod biljaka:
Prisustvo ostataka pesticida, fitotoksinost (sposobnost izazivanja oteenja,
usporenog rasta ili uginua biljaka), promene sastava biljaka (sadraja
mineralnih i hranljivih materija, ulja, belanevina, eterinih ulja, vitamina,
nitrata), promjene zastupljenosti pojedinih korova, otpomost korova prema
herbicidima, mikroorganizama prema fungicidima, tetnih insekata prema
insekticidima (pojava rezistentnosti);

kod ivotinja:
Prisustvo ostataka pesticida u masnom tkivu i organima, poviena smrtnost
izvesne divljai, smanjena otpomost prema bolestima, skraenje ivotnog
ciklusa, smanjena oplodna sposobnost (fertilnost), snienje (redukcija)
brojnosti pojedinih vrsta u tretiranom podruju, izmjena ponaanja, promjena
rasta, pojava sekundamih tetoina i drugo;

u hrani:
Prisustvo ostataka pesticida, naroito u ivotnim namimicama ivotinjskog
porijekla, izmjena kvalitativnog i kvantitativnog sastava, izmjena
organoleptickih svojstava (boja, izgled, miris, ukus);

u vodi:
Zagadenost povrinskih i podzemnih voda pesticidima i njihovim razgradnim
proizvodima; izmena boje, mirisa, ukusa, pojava zamuenosti, izmena kiselosti i
drugih biolokih i hemijskih pokazatelja ispravnosti i kvaliteta vode; pomor
ribe, snienje sadraja kiseonika i drugo;

u zemljitu:
Prisustvo ostataka pesticida zaostalih od prethodnih godina, koji mogu da
izazovu snienje prinosa naredne kulture (herbicidi) ili nagomilavanje ostataka
u gajenim kulturama, naroito u korjenastokrtolastom povru (insekticidi);

kod oveka: Prisustvo ostataka pesticida u masnom tkivu, organima i krvi;

izluivanje pesticida majinim mlekom; smanjena otpomost prema bolestima;

7
pojave alergija, nepovoljni efekti na reprodukcione sposobnosti, nepovoljni
efekti na fiziki i psihiki razvoj novoroenadi majki izloenih djelovanju
pesticida; uticaj na ponaanje, neuroloke i psihike smetnje; bolesti bubrega,
jetre i krvotvomih organa, naroito su izrazeni prilikom profesionalne
izlozenosti (ekspozicije) osoba koje direktno rade s pesticidima u proizvodnji,
prometu, prodaji, primeni u polju i skladitima; indirektno i u manjoj mjeri
(intenzitetu) je izloeno cjelokupno stanovnistvo preko hrane koja sadri
ostatke pesticida, pijui vodu i pia i udiui vazduh zagaen ostacima
pesticida.

Pored svega navedenog, broj aktivnih materija i preparata u svetu i kod nas
raste, a razlozi su viestruki:

Agronomski - da se rijee problemi koji do sada nisu bili savladani.

Pojava novih i/ili rezistentnih tetoina, glodara, mikroorganizama ili korova.
Zahtev za specificnim delovanjem ili veom selektivnou, uz ciljanu otrovnost i
ouvanost predatora i korisnih organizama.
Potrebe zamjene profilaktickih za kurativna sredstva (prvenstveno fungicida)
da bi se izbjegli nepotrebni izdaci uestalih tretiranja i ouvala ivotna sredina.
Toksikoloki zahtjevi - zamjena visoko otrovnih, sporo razgradivih
(prvenstveno insekticida) za manje otrovna, koja se bre razgrauju i ne
nagomilavaju u tkivima i organima.
Genotoksikoloki zahtevi - primenjivani pesticidi ne bi smeli biti mutageni,
teratogeni, karcinogeni, niti imati negativan uticaj na reprodukciju.
Ekotoksikoloki zahtevi - da pesticidi ne pokazuju nepovoljne efekte ili
otrovnost za neciljane organizme (ribe, pele i druge korisne insekte, divlja,
korisnu mikrofloru); biogenost zemljita i ivotnu sredinu uopte.

ISTORIJA RAZVOJA PESTICIDA

Pesticidi nisu savremeni izum, imaju dugu istoriju u suzbijanju tetoina i
bolesti u poljoprivredi. Sumerci su 2500 p.n.e. koristili jedinjenja sumpora za
suzbijanje insekata.
U predbiblisko doba Kinezi i Egipani su koristili insekticide formulisane iz
biljaka i ulja za tretiranje sjemena i uskladitenih itarica. Kinezi su takoe
koristili razliite prirodne organske supstance u cilju zatite od insekata,
mieva i ptica, dok su neorganska jedinjenja arsena koriena u suzbijanju
ljudskih vai.

Grki i Rimski pisci Aristotel, Homer i Kato opisivali su vrste fumigacije,

korienje ulja za tretitanje i sumpornih masti koje su koristili poljoprvrevnici,
a Plinije preporuuje upotrebu arsena kao insekticida.

Kinezi su 300-ih godina p.n.e. koristili prirodne neprijatelje u suzbijanju

8
insekata. Oni su upotreblavali mrave na citrusima da bi smanjili populaciju
tetnih insekata.
U prvom vijeku nove ere Plinije stariji govori o suzbijanju bolesti penice. On
preporuuje potapanje sjemena penice u maslininu kominu.

Nekoliko razvojnih ciklusa u zatiti od insekata zabiljeeno je u srednjem vijeku

(od kraja Rimskog Carstva pa do 1000. godine). 1101. godine Kinezi su otkrili
upotrebu sapuna u suzbijanju insekata.

Meutim, prirodni pesticidi nisu se primjenjivali sve do poljoprivredne

revolucije u XVII i XVIII vijeku u Evropi. U ovom periodu korieni su ekstrakti
duvana (nikotin) i drugih biljaka. Ovo je praeno otkriem arsenika (kraj 17.
vijeka), merkur oksida tokom ranih godina 18. vijeka koji se koristio u zatiti
drveta i fungicidnih osobina bakarnog sulfata poetkom 19. vijeka (1807) koji
se poeo koristiti za suzbijanje glavnice penice (Tilletia tritici).

Razvojem poljoprivrede tokom 18. vijeka utvren je znaaj sume temperatura

u opisivanju fenologije insekata. Ovo je imalo znaaja u predvianju pojave
insekata i njihovog suzbijanja.

U 18. i 19. vijeku za suzbijanje korova preporuivan je otpadak iz topionica, a

1896. god. u Francuskoj, Njemakoj i Americi otkriveno je dejstvo sulfata bakra
na dikotiledone korove. U Francuskoj (ampanj) je sluajno otkriveno da
Bordovska orba unitava korovsku vrstu Avena silvatica (divlji ovas) ali ne i
penicu sa kojom je bila pomjeana. Godine 1897. poela je upotreba
sumporne kiseline i sulfatnog gvoa u zatiti strnih ita od korova.
Sredinom 19. vijeka otkriveni su rotenon (1895. god.) iz korjena tropskih biljke
Derris i piretrini iz cijetova biljke Hrizantemum, a oni su praeni brzim
razvojem i upotrebom neorganskih jedinjenja, naroito arsena.
Parisko zeleno (bakar arsenite) prvi put je upotrebljeno 1867, i kao takav se
upotrebljava u prvom dijelu 20. vijeka.

Bordovska orba (bakarni sulfat i kre) je otkrivena 1882. god. i pokazala je

efikasnost prema plamenjai. Ovo dejstvo je sluajno otkriveno jer je
vinogradar u Francuskoj tretirao lozu koja se nalazila blizu puta sa ciljem da je
zatiti od krae i primjetio je da ta loza nema ovog oboljenja. Nedugo zatim
utvreno je da je efikasna i u suzbijanju plamenjae krompira.
Poetkom 20. vijeka poelo se sa primjenom arsenit natrijuma i kuhinjske soli
za odstranjivanje korova iz kanala i tako je poela praksa soljenja zemljita
da bi se sprijeilo irenje korova.
U prvom dijelu XX vijeka uvean je broj derivata arsena, cianida. Vei dio je
iroko upotrebljavan za suzbijanje bolesti i tetoina. Kalcijum arsenit je
zamjenio Parisko zeleno, i imao je iroku primjenu u ovom periodu. On je

9
izazvao prilinu javnu zabrinutost zbog rezidua koje su se nalazile u vou i
povru.
1932 patentiran je DNOC (dinitroortokrezol) koji je imao primjenu u strnim
itima kao herbicid. Pored ovog svojstva imao je veoma jako fungicidno i
insekticidno djelovanje.
Zbog ove toksinosti i rezidua tokom 30-ih godina XX vijeka poelo se sa erom
sintetikih organskih proizvoda. Prije svega insekticida DDT (dihlor-difenil-
trihloretan) koga je otkrio Paul Muller 1939 i koji je za ovo otkrie dobio
Nobelovu nagradu. Prvi put je proizveden 1943, u poetku bio je dragocijen u
preventivi irenja tifusa i u suzbijanju komarca malariara. Muller je dobio
nobelovu nagradu za medicinu 1948. god. za dobrobit koju je DDT uinio
ovjeanstvu tokom II svijetsog rata. Kada je utvreno da ovaj organohlorni
insekticid perzistira i bioakumulira u ivotnoj sredini, okarakterisan je kao opti
zagaiva ivotne sredine. Zabrana primjene u poljoprivredi je uvedena 1972.
godine uz ogranienu primjenu u drugim oblastima.

- Jedinjenje sintetizovano 1873. god. u Njemakoj ali nisu otkrivena njegova

insekticidna svojstva.
- Tokom drugog svjetskog rata korien je za suzbijanje ektoparazita ljudi -
ljudske vai koje prenose tifus pjegavac
- za suzbijanje komarca malariara (Anopheles vrste)
- Veoma perzistentan pesticid. Bioloki poluvijek razgradnje je 2,8 godina, a za
95% potrebno je 30 godina.
- ivotinje: reproduktivna toksinost, rak, imuni i reproduktivni sistem
- Ljudi: rak, defekti kod roenja, problem plodnosti, poveana osjetljivost na
bolesti i ak smanjenje inteligencije
- Najugroeniji su fetus i bebe kada su izloene kroz placentu, majino mlijeko i
druge

Smatralo se da nije toksian prema ljudima i ivotinjama

Koristio se protiv niza najznaajnijih tetoina u poljoprivredi, umarstvu,
skladine tetoine, komunalnoj higijeni.

10
 Naslovi iz novina o ponovnom uvodenju DDT-a u upotrebu u zemljama
Afrike (problem sa malariom u Africi)
Banned pesticide backed for malaria control

W orld Health Organisation urges DDT's reintroduction Friday, 15 September 2006,

Environmentalists warn of long-term cancer concerns
Sarah Boseley, health editor
Saturday September 16, 2006
The Guardian
DDT, a pesticide banned in the developed world, should
be used to spray houses in all countries where people
suffer from malaria, the W orld Health Organisation said
yesterday, 30 years after it phased the practice out.
15:37 GMT 16:37 UK
WHO backs DDT for malaria control
The World Health Organization (WHO) has
reversed a 30-year policy by endorsing
the use of DDT for malaria control.
The chemical is sprayed inside houses to kill
malaria-carrying mosquitoes.
DDT has been banned globally for every use
except fighting disease because of its
environmental impacts and fears for
human health.

Malaria, carried by the

mosquito, kills more than a
million each year
WHO Urges Use of DDT in Africa
Call for Applications of Pesticide Changes 30-
Year Policy
W.H.O. Supports Wider Use of DDT vs. Malaria
By David Brown
Published: September 16, 2006
Washington Post Staff Writer
WASHINGTON, Sept. 15 The W orld Health Organization
Saturday, September 16, 2006; Page A09 on Friday forcefully endorsed wider use of the insecticide
The World Health Organization reversed a 30-
DDT across Africa to exterminate and repel the mosquitoes
year-old policy yesterday and declared its support
that cause malaria. The disease kills more than a million
for indoor use of the pesticide DDT to control
people a year, 800,000 of them young children in Africa.
mosquitoes in regions where malaria is a major
health problem.
DDT presents no health risk when used properly
Anarfi Asamoa-Baah, W HO assistant director-general for
HIV/AIDS, TB and Malaria.

Period znaajnijeg razvoja fungicida poeo je 1934. godine i trajao je oko 30ak
godina. Ovaj period je poeo otkriem organskih sintetikih fungicida.
Najprije su otkriveni ditiokarbamati.

U Americi je 1944. god. je pronaen hormonski preparat 2,4-D, a u Engleskoj

MCPA. Prvi formulisani herbicid je napravljen 1945. god. na bazi 2,4-D koji je
primjenjivan u strnim itima.

Novo razdoblje u razvoju fungicida poelo je 1966. godine kada su otkriveni

organski fungicidi koji imaju specifino dejstvo, koji mogu da se apsorbuju u
biljku gdje se translocira u sve djelove i koji mogu da zatite biljku od ve
nastale infekcije. Ovi su nazvani sistemini fungicidi.
(karboksin, oksikarboksin, benomil i dr., zatim antibiotici).

Preeni put u zatiti bilja se djeli na tri etape (Me Nell Jeremy, 1983)
Period optimizma (1944 do 1962)
Primjenjuje se veliki broj pesticida koji imaju iroku upotrebu i veliki je uspjeh
u suzbijanju.
Period skepticizma (1962 do 1976)
Dolazi do uoavanja negativnih posljedica primjene pesticida.

11
Period integralne zatite bilja (od 1976)
Vodi se rauna o pragu tetnosti, korisnim organizmima i primjenjuju se
integralne mjere zatite.

Meunarodna organizacija za bioloku borbu (OILB) preeni put u zatiti bilja

razvrstava u pet faza:
Etapa slijepe zatite (1946 1954)
Od pesticida se traila samo efikasnost
Etapa savjetodavne hemijske zatite (1955 1966)
Izbor pesticida se preputao preporukama prognozne slube
Etapa dirigovane zatite (1967 1974)
Uzima se u obzir prag tetnosti
Etapa integralne zatite bilja (1975 1978)
Dolazi do primjene agrotehnikih i biolokih mjera borbe uz minimalno
smanjenje primjene pesticida
Etapa integralne proizvodnje (od 1979)
Skladnu primjenu svih prethodnih etapa uz angaovanje veeg broja
strunjaka iz raznih oblasti

INTEGRALNE MJERE ZATITE

AGROTEHNIKE MJERE
Nain obrade zemljita i navodnjavanje
Uklanjanje i unitavanje otpadaka
Mehaniko unitavanje tetnih organizama
Vrijeme sjetve ili sadnje
plodored

BIOLOKE MJERE ZATITE

Mikrobioloki i viroloki parazitoidi
Dejstvo prirodnih neprijatelja i insekata predatora
Sterilizacija insekata

HEMIJSKE MJERE ZATITE

Primjena sredstava za zatitu bilja

KLASIFIKACIJA PESTICIDA

Klasifikacija pesticida prema biolokoj aktivnosti:

1. Insekticidi (insecta-insekti) - hemijska sredstva koja se primenjuju za

suzbijanje tetnih insekata i vektora prenosioca prouzrokovaa bolesti
biljaka, insekata, ptica, ljudi;

12
2. Akaricidi - hemijska sredstva koja se primjenjuju za suzbijanje tetnih grinja
(Acarina) i onih koji parazitiraju ivotinje;
3. Nematocidi- hemijska sredstva koja se primenjuju za suzbijanje tetnih
nematoda (valjkastih glista) (Nematoda);
4. Rodenticidi - hemijska sredstva koja se primenjuju za suzbijanje glodara
(Rodentia), kao tetoina ili vektora (prenosioca) bolesti ivotinja i ljudi.
5. Limacidi (moluscidi), sredstva namenjena za suzbijanje tetnih pueva.
6. Puevi bez ljuture - puevi golai-Limax i sa ljusturom-Helix, te akvatine i
amfibijske vrste pueva znaajne za humanu i veterinarsku medicinu)
7. Korvicidi ili avicidi - sredstva namenjena za suzbijanje tetnih ptica
(Corvus-vrana, Aves-ptice)
8. Fungicidi - sredstva za suzbijanje fitopatogenih i saprofitnih gljiva,
prouzrokovaa oboljenja gajenih biljaka ili uskladitenih biljnih
proizvoda
9. Baktericidi - sredstva za suzbijanje prouzrokovaa bakterijskih oboljenja
gajenih biljaka,
10. Herbicidi - sredstva koja se primenjuju za suzbijanje ili unitavanje korova,
zeljastih i drvenastih korova, parazitnih cvjetnica i drugih biljaka, koje
rastu na neeljenim mjestima.
11. Fiziotropi ili regulatori rasta biljaka - utiu na metabolizam gajenih biljaka
ubrzavanjem, usporavanjem ili modifikovanjem pojedinih fiziolokih
procesa (stimulatori, inhibitori, retardanti)
Sprjeavanje klijanja crnog luka u skladitima
Zaustavlja porast zaperaka kod duvana
12. Atraktanti - sredstva koja privlae izvesne tetoine, te se primenjuju za
primamljivanje odredenih organizama, na primjer, za odlaganje jaja,
ishranu ili privlaenje suprotnog pola, radi suzbijanja tetnih vrsta
insekata (feromoni)
13. Repelenti ili repulzivna sredstva - sredstva koja odbijaju izvjesne tetoine
(insekte, ptice, glodare), te se primenjuju za zatitu Ijudi, stoke ili biljnih
proizvoda od njihovog napada,
14. Antibiotici proizvodi metabolizma ivih organizama, ili proizvodi sinteza,
koji djeluju antagonistiki na neke mikroorganizme, prouzrokovae
oboljenja biljaka, ivotinja ili Ijudi.

13
Insekticidi prema podruju primjene mogu da se podjele na:
poljoprivredne,
veterinarske (za suzbijanje ektoparazita - spoljnih insekata, koji
parazitiraju ivotinje)
u komunalnoj higijeni insekticidi za suzbijanje insekata
vektora humanih oboljenja
skladine insekticide.

Poljoprivredni insekticidi zatim mogu da se podjele prema nainu primjene:

insekticidi za folijarnu primjenu - koji mogu da se usvoje putem
nadzemnih djelova biljke.
zemljini insekticidi - koji se usvajaju posredstvom korjenovog
sistema.

Prema nainu unoenja u organizam insekticid moe biti:

kontaktni - koji djeluje na mjestu dodira odnosno, kontakta s insektom
ili biljkom (piretroidi, organofosfati ne svi , zimska ulja i dr.)
utrobni ili digestivni - insekticidi koji nakon dospjevanja u probavne
organe (insekta, ivotinje ili oveka) manifestuju svoje djelovanje.
gasoviti, inhalacioni ili fumigantni - insekticid koji deluje svojom
gasovitom fazom nakon udisanja. To su visokootrovna jedinjenja (metil-
bromid, cijanovodonik, fosfor-vodonik), visoko isparljiva i rad s ovim
sredstvima je naroito opasan u ljetnjem periodu i zatvorenom
prostoru.
sistemini insekticid - (a takoe i sistemini fungicid ili herbicid) ima
sposobnost prodora u kutikulu insekta, odnosno da se usvoji i
translocira floemom ili ksilemom, te primenjen folijamo nalazie se u
korenu, a primenjen i usvojen putem podzemnih djelova biljke nalazie
se u nadzemnim delovima. Ovi sistemini pesticidi nakon translokacije
mogu biti prisutni u originalnom, ishodnom obliku ili se metaboliu, a
metaboliti su iste toksinosti ili toksiniji od ishodne supstance
(insekticidi iz grupe demetona, aldikarba; fungicid benomil, herbicidi
triazini i hlorfenoksi karbonske kiseline).
Veliki broj novih pesticida posjeduje polivalentnost, tj. djelovanje je na insekte
istovremeno i digestivno i kontaktno, a u nekim sluajevima ak i inhalaciono.

Izvjesne podjele imaju za osnovu razvojni stadijum tetoine, te se insekticidi

grupiu na:
ovicide (za suzbijanje insekata u stadijumu jaja),
larvicide (insekti za suzbijanje insekata u stadijumu larvi)
adulticidi (za suzbijanje tetoina u stadijumu imaga).

14
Pojedine kategorije pesticida dobile su nazive prema grupama tetoina ili
parazita za ije suzbijanje se primjenjuju.
meu insekticidima:
aficide - sredstva namjenjena za suzbijanje lisnih vai,
formicidi - (sredstva za suzbijanje mrava)

Pojedine kategorije pesticida dobile su nazive prema grupama tetoina ili

parazita za ije suzbijanje se primjenjuju.
meu rodenticidima:
raticidi (sredstva namjenjena za suzbijanje pacova /Rattus),
muricidi (sredstva namjenjena za suzbijanje mieva /Muridae),

Pojedine kategorije pesticida dobile su nazive prema grupama tetoina ili

parazita za ije suzbijanje se primenjuju.
meu fungicidima:
Tileticidi (koji se primjenjuju za suzbijanje gljiva, prouzrokovaa
glavnice - Tilletia spp. strnih ita),
Venturicidi fungicidi koji se primjenjuju za suzbijanje gljiva
prouzrokovaa aave krastavosti jabuka i kruaka (Venturia spp.), itd.
Botricidi fungicidi koji se primjenjuju za suzbijanje gljiva prouzrokovaa
trulei (Botrytis sp.)

Herbicidi se djele:

a. prema vremenu upotrebe:

- primjena prije sjetve, ili sadnje,
- poslije sjetve (sadnje), a prije nicanja korova
- i poslije nicanja korova, poslije presaivanja ili poslije razreivanja
gajene biljke.

b. prema nainu usvajanja:

- herbicidi koji se usvajaju korjenovim sistemom iz tretiranog zemljita
(zemljini herbicidi),
- i herbicidi koji djeluju na nadzemne djelove (folijarni herbicidi);

c. prema nainu djelovanja:

- na kontaktne,
- translokacione
- rezidualne (perzistentne);

d. prema selektivnosti:
- neselektivne ili totalne
- i selektivne (za kukuruz, za penicu i dr);

15
e. prema perzistentnosti
- lako razgradive,
- umjereno stabilne
- i izrazito stabilne u zemljitu.

16