BfeadMI

Ex Bibliotheca
i

majori Coli. Rom.

Societ. Jesu
c
rt
EXPOSITIO BEATI
AMBROSII E-PISCOPI
SVPER A PO.C ALYPSI.N.

Nunc primum in lucem edita.

r

*. ''1 1
.

.? .

LVTETIAE,
Ex officina typographica MichaclisVafcofani>uia

Iacobxa ad infigne Fontis.

M. D. LII1I.

CVM PRIVILEGIO REGIS.

 T

n '
? ' T *> 0
-T
' r
\ /* * fr# .1 K'f. - ,
. _ i *.. .. vV a i * * O

.5 ; : /j rr oh! mmtifnn-itHr.r/I
PRIVILEGII SENTENTIA.
Cautum efl: authoritatc Hcnrici I I,GaIliarum Re-
gis, nequis alius prxtcr Vafeofanum hac Expolitio-
ne Beati Ambrofij Epifeopi fuper Apocalypfin,nuf-
quam antea impreflam , ante Decenniu in hoc Fran-
cis regno excudat, ne uc alibi excufam in Gallias ue
nalcm adducat. Si quid aduerfus ea fadum erit, libro-
rum publicatione,arbitrariaquc mulcta in San&ione
aftimata uindicabitur. Lutetia: Pariliorum VI Cal.
lan. M. D. LIII.
Ex mandato Regis, Iacobo Memmio Libellorum
fupplicum in Regia magiftro prsfentc.
Burdinus.
 CVTHEBERTI TONSTALLI D V-
nclmcnfis Epifcopi Praefatio ad le&orcm.

*Vutn monaftcria multa circuirc, Scbiblio-

thecas, qux in nonnullis magna hbroru co-
I

(
pia refertx celebres habebantur, excuterem,

pulucrulcntos &uetuftiflimos quofquc li-
bros euoluens.ficubi forte delitefccns an-
_ tiquus aliquis audior occurreret, cafu incidi
in uetuftum quendam librum,cui titulus prxfcriptus erat hu
iufmodi. Incipit expolitio beati Ambrofij Epifcopi fuper A-
pocalyplin. Itaque tituli nouitate inuitatus diligeter inucfli-
aui,li qua parte operis inucnirc poircm,cuiulnamecclcfix
fpilcopus is Ambrofius fuerat, qui hoc opus edidit, ac in fine
operis itidem integre adferiptum reperi Explicit expolitio

beati Ambrofij Epifcopi fuper Apocalypfinmimirum ut libri

finiscum principio confcntirct. Deinde totum opus attente
perlegens, multaque eruditione plenum deprehendens, ma-
gnoperefum gauifus talem rcpcrilfcthcfaurum.Etcnimhxc
expolitio nemini uelGrxcorumucl Latinorum, quorum in
Apocalypfin commentationes haftcnus in lucem prodicrut,
non modo non ccdit,fed longe fuperare uidctur.Et quanqua
Ambrofium Mediolancnfem tum ftyli fimilitudinc, tum in-
dultria fedula referat qui dum germanum litcrx fenfum in-
,

llantcr eruere pergit, digredi nonfoler,fcdfcmpcrinidquod

agit, incumbit,non tamen aufus fum amplius quidquam in
titulo operis apponcre,quam quod illiclcriptum erat,fcdcru
diticuiufque le&oris iudicio relinquendum cxiftimaui, do-
nec ahaexemplaria inueftigataconfulercntur, Serem certius
apcrirent.Porro illud animaduertendum cft, locum quedam

apud hunc haberi , qui Gregorium Romanum Epilcopum

Ambrofio Mediolancnfiunofcculo integro poftcriorcm,8C
uerbis & fenfu pene referat. Verunramen non ea re magno-
pere moneri quifpiam dcbct,ne non Ambrofij Mcdiolancnfis
Epifcopi opus cfie exiftimctur.Cum Gregorius Ambrofij co-
mentartos forte legens fluduerit ab illis, nec fenfu nec uerbis
A ij
T~ " ;

didentire, utfspc folcnt polleri per prata maiorum tranf-

cuntcs Hofculum aliquem inde carpere. Accedit ad hxc,quod
hcaci A mbrolij nomen adferiptum eft in operis titulo. Er qtfis
alius in ccclclia Dei Ambrolius , beati nome aflccutus eft un-
quam, nfli magnus ille Ambrofius Mediolani Epifcopus?
Que ImperatorTheodofius illcfcnior fupra uniuerfos or-

brs Epifeopos fic admiratus eft,ut illum fua artate fupra cactc-
ros nomine Epifeopi maxime dignum ccnfucrir, ficuti Ecclc
liaftica narrat hiftoria.Quocirca fumma cura quam primum
dcfcribcndiim opus ciiraui, non linens ut quidquam mutare-
tur coru, qua: in exemplo reperta funt, aut quidquam his ad-
dcretur:quofictut eruditus quifquc lcdtgr fuo iudicio non
fibi faluum & inte-
fraudetur , Se ccclclia: catholica: iudicium,
grum (ut par eft) maneat TuucrbChriftiane lctor,liquid
.

'ex huius operis lc&ionc profeceris , iuua me quxfo cuis ad

Deum precibus, qui non mediocrem curam adhibui, ne hoc
opus longo litu pene antiquatum interiret , fcd ut ad profe-
ttumccclclix Dei Se legentium prodiret inlucem. Vale.
Anno a Chriftoincarnatoi546.hocopusprimum repertu,
apud me celatum eft aliquandiu. Ii forte alia exemplaria oc-
currere poflcnt.Etquia diu multumque qu$fita,nodum funt
inuenta.non ampliusfupprimcndum cefui , fcd in publicum
proferendum ad legentium utilitatem imprcITori fideli dedi.
Anno Domini i j 54. Iterum uale.

f
r
 INCIPIT EXPOSIT.I O BEATI
- Ambrofii Epifcopi fupcr ApocalypEn.

BEATVM IO ANNEM Apoftolum&Euangeliftam

hunclibrum Apocalypfin cdidilTc conftatiquanuis extite-
rint aliqui qui no ab co fed ab alio dixerint fuiflc compo-
titum. Sed eius titille fequentia manifetiant.

PocalypEs Iefu Chrifti quam dedit c*p. r.

illi Deuspala facere feruis fuis, qux
oportet heri cito.)

Apocalyptis, rcuelatio uel manifeftatio

interpretatur. Quod reuelationis donum
& pater filio dedit.fecundum quod homo erat, & filius fibi-
metipfi,diuiniras fcilicet homini quem aflumpfic.
Palam facere feruis luis, qua: oportet fieri cito.) Cumhic
liber non folum futura,fcd&pra:fentia,&pra:tcrita narret,
cur hic fola futura dominum noftrum Icfum Chriftum fer-
uis fu is manifeftarc dixit ? Quia uidelicct pratie ntiauifu,prx-
teritaauditu facile cognofcuntur: futura autcm.non niti aut
perdodrinam diuinarum fcripturaru,autpcr rcuclationcm
agnofei queunt. Etfignificauit mittens per angelum fuum
* feruo fuo loani.) In hoc loco,talis mihi fenfus efle uidetur.
C Dominus jiefus angelum fuum milit,6< per cudem angelum
feruo fuo Ioanni manifeftauit,qua: oportee fieri ci to.
tcftimonium perhibuit uerboDei.
ui Q
) Hic locus"apertc
monftrat, non ab alio loannc, fed ab illo qui Euangelium
j
""
fcripfit,hunc librum efle compotitum. Qui& incccnafupra l

pedus Dominion quo erant omnes thclauri lapientia: & fci- Iottn.lj.

enti? abfconditi,recubuit,de quo immenfum fonte fapientix

haurire meruic.PcrhibuitcrgoteftimoniumuerboDci,qua*
do dixit:In principio erat ucrbum,& uerbum erat apud Deu,
Se Deus eratuerbum. Sed &:in hoc quod fcquitur, quarftio
oritur Et tcftimoniu Iefu Chrifti in iis quxctinq; uidit.)
.

Quomodo ergo tcftimonium perhibuit Iefu Chrifti in

iisquarcunquc uidit, cum ipfc dicat in codeEuangcIio,Mul- Ionn.ii.
A iij
 Cap.r. VISIO
*
ta quidem Se alia fign a fecit Icfus in confpe&u difcipuloruml>
fuorum.qux non fune feripta in libro hoc. Sed tcftimonium
perhibuit eorum quacunque uidit,prxdicado uidelicct gtfn-
tibus omnia qux a Chrifto didicerat, miracula qux uiderat
narrando.ca tantummodo fcribens,qu poftea amplius pro-
futura eilc priuiderat. Beati qui legunt, Se qui audiunt
*> ucrbaprophctixhuius, 8cferuantea,qux in ea feripta funt.)
Trcsfpccicsbeatitudinispofuir,fed dua? nihil funt, fi tertia
dcfucrit.Nam nihil prodeft legere Se audire mandata Dei, fi
non fcruant ea qux legunt uel audiunt. Multi namque funt
qui mandata Dei aut audiunt aut legunt, fed nihil cos iuuar,
quia cum corpore prxfcntcs fint,mcnte funt abfentes Aut c- .

nim adquirendis rebus mens eorum dedita eft aut libidine ,

exagitatur, aut proximum diiudicat,aut contra prxlatumfu-E

perbit,aut fingit fc potentem futurum, aut exteris uanifsimis
rebus diftcnditur.Potcft talibus conucnire quod ait Prophe-
Eja.6. ta:Aurc audietis 8c non intelligctis, &uidcntcs uidcbitis,&:
non pcrfpicietis. Nonnulli ucro funt qui diuinas feripturas
legunt &audiunt,ideft mentem ad earum intclligctiam ac-
c 6 modant,fcd ideo diuinas feripturas difeunt, ut lapientes 8e
egregii apud homines habeantur, & in feculi profpcritatibus
florcanr,non ut uitam reproba corrigant.Scd beati non funt,
quiaicripturam diuinam non pro amore Dci,fcd pro amore
Uter. 4 . feculididiccrunt.Dc talibus dicit Propheta Sapientes funt
:

ut fadant mala,bcnc autem facere nefeiunt. Et Dominus in

Mat. Euangelio in parabola feminantis loquitur dices: Quod au-
13 . p
Lue. 8 . temin fpinis cecidit, ij funt qui audierunt & a follicitudini-
bus Se uoluptatibusuitx euntes fuffocantur, non referunt
Se
fru&um.llli ergo foli beati funt, qui ideo mandata Dciftu-
dcntdiiccrc,utimplcant,ideftin mente recondant: Ideo in
mente recondunt, ut opere impleant: Ideo opere iroplcnt,ut
xternambcatitudineaflequatur. Tempusenim propccft.)
Tempus uidelicct iudicij.Nam fi tempus ab aTuentuDo^,
*
mini ufque ad finem mu ndi ante oculos ponas , longum in-
ucnies.fcd incomparationc priorum tcmporum,brcuc eft.
Ioanncsfcptem Ecclcfiis qux funt in Afia. Gratia uobis Se
paxabcoqi:ierar,8cquicft,8cquiuenturuseft0 Perfeptem
ccclcfias,unaecclcfia catholica refignatur, propter fepteui-
dcliccc
 PRIMA. 4 Cap.i.

A dclicet dona fpiritus fandi,quibus illuftrata in mundo reful-

get. Afia elata interpretatur, quia inter elatos huius fcculi
Chriftus multitudinem fidelium inucnit , ex quibus ecdcfia
fiiam fabricauitiEt pcfpcdFquia totushic liber in feptenario
numero cofiftit,ficutfunt feptem Ecclcfix, ad quas hxc feri-
pta diriguntur. Sut feptem candelabra , feptem ftcllar, feptem
lampades, feptem cornua agni ,feptem oculi, feptem figilla,
fcptcra angeli tubis cancntes,fcptcm tonitrua.fcpocm itidem
angeli phialas habetes .Nam &draco qui diabolum, 8c bcftia
qux Antichriftum defignat, uterque leptem capita habuilfe
uifus cft.Similitcr & bcftia fuper quam mulier meretrix fedif-
(e uifa cft.Et fi diligerer aducrtas,totus hic liber in feptem ui- Diuifio o -
fiones diftinduscft. Prima eft,qux feptem cpiftolas ad fepte peris in
7
B Ecclcfias deftinatas continet, & extera qux ibi continentur, uifiones.

Secunda eft,inquafcdem in figura ccdcfix in cxlo pofitam

uidit, 8c fupra fedcm,Chriftum fcdentcm.In tertia , agnus li-
bru & figilla cius aperuit . In quarta , feptem angeli funt uifi
tubis canentes- In quinta, feptem iteru angeli uili funt phia-
las habentes. In fcxta,rcfurrcdio dcfcribitur.In fcpiima,glo-
ria fiindorum in figura duitatis Hicrufiilem de cxlo defccn-
.. dentis dcmonftratur. Gratia uobis & pax ab eo qui erat, ,

& qui cft,& qui ucturus cft,& a feptem fpiritibus qui in con-
, fpcdu eius funt, & ab lefu Chrifto,qui cft teftis fidelis.)
rm"~ Hic, tota trinitas dcmonftratur.Pcr cum namque qui erat
1

& quicft,& qui uenturus cft, pater defignatur. Erat namque

ante conftitutionem mundi fine ullo initio, eft modo poil .

C conftitutionem mundi, regens omnia qux crcauit & guber-

nans uenturus cft poft finem mudi cum filio & fpiritu fan-
;

do, ut regnet cum fandis iu fecula fcculoruin. Per fepte aute

fpiritus, fpiritus fandus eo quod fit feptiformis incelligitur.
Et ab lefu Chrifto qui eft teftis fidelis .Ille ueracitcr teftis fide-
lis cft,qui nefeit mentiri. Qui quod dedis fuis mifericorditer

repromifir, fine dubio implebit. Quincc cum qui calicem a-

-
qux frigidx egenti dcderir,a mcrccdc uacuum derelinquit. ,

Cuius uerba ita fixa permanent, ut facilius fit cxlum & terra,
in nihilu redigi, quam aliquid immutari ex omnibus qux fc
..fadurum efie prxdixit. Primogenitus mortuoru , & prin-
cepsrcgutcrrx.) Quomodo Chriftus primogenitus mor- -
 Cap.i. v i s I o

tuorum dicitur, cilm ipfeinfine tcmporu fit natus, aduentuq; D

cius innumerabilis multitudo hominum prxccflerit?Scd pri
mogenitus proprie mortuorum ponitqr.iicut primos in po-
pulo cos uocamus.qui non artate fcd honore Se dignitate ex-
teros antcccllunt.Mortui autem ipfifunt.de quibus Apoftq-

ColoJ?. 3.
Mortui effis & uitaucftra abfconditaeft
Ius loquitur dicens:
cumChriftoin Deo. Primoget\itu$ ergo mortuorumChri-
ftuscft,quiaipfecff primus,: caput omnium eledoru fuo-

rum. Princeps regum terrx.Rcx,a regcndadicitur Perreges .

ergo, Apoftoli Se exteri fandi defignantur, qui femetipfos Se

alios regere nouerut.Pcr tendam autem, Ecdefia defignatur.
* Quidilcxitnos &lauitnosa peccatis noftris.infanguine .

'

fuo.)Ergo quia dilexit,lauic.Et quid ifta lauatio nobis co-

<V.v' tulitjfcqucntia manifcftant. Et fecit nos regnum Se facer- E
- doteSjDco &patri.) Rcgnumbci,EcclcfiaDeidlcitur.Rc-
gnum ergo Dei ex hominibus Chriftus fecit, quando cos ta-.
les conftituit.in quibus ipfc cum patre Se fpiritu fando inha-
bitare Se regnare dignaretur. Nam qui defignatur per regnu,
ipliS: per faccrdotcs.Sacerdotes ergo Dei cledi dicuntur, eo
quod membra fintfummi facerdotis.Dcquo Pfalmifta loqui
Pfdl.i 09. turdiccns:Tu es facerdos in $ternu, fecundum ordinem Mcl-
chifcdcc.Pofiunt Se aliter cledi Dei , facerdotcs Dei dici, eo _

qubdicmetipfos cotidie per compundioncm cordis Se ora-

tiones exteraque bona opera offerat Deo,ficut dicit Pfalmi-

Pftl. so.
fta:Sacrificium Deo fpiritus contribulatus. Eff&facrificium

Pfdl.49. laudisquod cotidie offerre Deo fanda ecclefiaconfucuit, de

Zuch.n. quo idem propheta loquiturdiccns: ImmolaDeo facnficiuF-
laudis.Etitcru:Sacrificium laudis honorificabit me. Eccc
uenit cum nubibus , Se uidebit eu omnis oculus , qui cum

pupugerunt.) Veniet ad iudicium Dominus

cum nubibus,
ficut dicit ipfc in Euagclib: Et tunc uidcbut filiii homini s ue-
nientemin nubibus cum potcftatc magna, Se maicftatc Seal .

quomodo cum orpnis oculus uidebit cum feriptura dicar,

Efi.16. TollatuiimpiusneuidcatgloriamDci? Vidcbutcum irapij

ad finiftram in indicio conffituti, in ea forma qua in mundo
conftitutusab hominibus uideri potuit , fcd non in ea qua
Deus cft.Iuftiautcm in ea claritate cum uidebunt, quomodo
in cxlcftibus pofiti cum uident &uifurifunt poft finem mudi
in per-
 PRIMA. $
Cap.i.

A petuum. Sed 5cipfi qui eum pupugcnir.uclint nolint, uidc-

recompellentur,impi;uiddicct ludii qui cu crucifixerunt,
ut fciant quem irrifcrunr.ficut feriptum cft in Euagelio: Vi- Iotn. 19.
* dcbunc in quem transfixerunt. Er plangent fefuper eum,
omnes tribus terra:.) Per omnes tribus terri,foli reprobi
intclliguntur.Plangent autem fe,cur pneepta Dei cotem-
pfcruntjCurproptcrbreue gaudium perpetuam triftitiaac-
quifierunt.Aliter:Ecccucnitcum nubibus.Polfuntpcr nu-
bcs,apoftoli extenque pridicatoresintclligi. Venit autem
cum nubibus, quando nomen eius per fandos pr^dicatorcs
''imiucrfisgcnribusinnotuit.Etuidcbic cumomnis oculus,
quia omnes qui oculos habuerint, cum uidebunt cum illis
uidelicet oculis, dc quibus dicit ipfe difcipulis: Beati oculi Luet 10.
B quiuident, quxuosuidetis. Habebant impij ludii oculos,
fed cos oculos non habcbaS,quibusDcus uidetur. Et qui
- eum pupugerunt.) Id efl,qui cu perfccuti funr, & membra p Crfecuto
eius,& pofteaad fide illius maxima ex partcconucrfi funr, res chnJU.
ex quibus fuic apoftolus Paulus. Et plagent fc fuper cum
m omnes tribus terri.) Pcromnestribusrcrrx, omnis multitu
do gentiu poteft intelligi.qux ad Chriftum .coucrfa cft,qux
quotidie in ecdefia Dei polita plagit peccata fua,ut ueniam
- a Deo confcqui mercatur. Etiamamcn. ) Confirmatio <-

Termonis eft. Ego fum alpha Sccd.) Quid fit alpha 6, &
fequentia manifcftatrid cft,Principium &C finis.) fient ipfc
dixi; ludiis, Ego fum principium, qui Se. loquor uobis. Po- Iom.%.
teli Saluator noller principiu ideo dici, eo quod ipfe fit prin-

C cipium,id cft creator generis humani, &autorfalutis. Finis

aure poteft dici,quia ipfc cft finis legis, finis mortis, omnifq;
priuaricationis. Qui cftySc qui erat Se qui uenturus cft o-
,

mnipotens.) Eft modo Dominus in mundo ecclcfia fuam

regens, erat ante coftitutioncm mundi a^crnalitcr cum pa-
tre permancns-.ucturus cft ad iudicium,ut ludicct mudum.
- Ego Ioanncs frater uefter,8cfociusintribulationc,&re-
gno,?<rpatictiainIcfu.) Difcipulos uocat fratres, quia uno
Chrilli fanguine redempti, & una matre, Ecclcfia fciliccr, gc
ncratierant.Sociumfe eorum in pcrfccutionc etiam dicit,

quiaomnes cccIclias,Domicianipcrfccutioturbaucrat.So-
dum in regno,quia Se fc membru ecclcfix,ficut Se. ipfi erat.
 F

Cap.i. VISIO
quos Deo acquificrat,fatebatur.Sociumfe eorum etiam inD
patientia tcftaruscft,quia&:ipfi aequanimiter aduerfa tolc-
rabant,ficut & ipfc,qui pro amore Chrifti in Pathmos info-
h la relegatus tenebatur. Fui autem in fpiritu in dominica
. die.) In fpiritu fefoiflcdicit:quia tata myfteria quar fcquii-
turnoncarnalibus,fcdfpirirualibusoculis,uidcri poterant.
i.Cor.i. Animaliscnim homo no percipit ea, qua: fune fpiritus Dei.
Dominica autem dics,tcmpuscuangclijdefignat. De quo
i.Cor.6. rcmporc,Apoftolusloquiturdiccns,Ecccnunctcmpus ac-
ccpt abilc,cccc nu ne dies falutis. I n quo tempore, Prophet*
.. myfteria diuina gentibus efle pandenda praedixerunt. Et
.. audiuipoft me uocem,tanquam tuba; dicetis.) Quafipoft
nos eft,quod ignoramus. Aliter: Vox Domini poft nos eft,
quia nos quafifcrutfiigitiui fornus: Dominus autepoft ter- E
gum noftrum clamat, ut nos rcuocet. Poft fe ergo Ioannes
uocern audiu ir,q uia myfteria qu^ tunc ei reuelata font, no-
dum pcrfe&c cognoucrarrQuxuox fimilis tuba?, dicitur

F-fMtfi. foific.Dchac tuba,propbctaloquiturdiccns,CIaroanccefi-

fcs,quaft tuba exalta uocctua,&annunria-populo meo (ce-
lera coru,& domui Iacob peccata corii; Tuba ad pugnandu
milites prouocarefolct .Similiter & nosfermoDei ad pu-
gnadum contra diabolu atq; uinccndu incitare non definit.
* Quod uidcsjicnbe in Hbro,8e mitte fepte ecclefiis,Ephefom
*-
& Smyrnam.Pergamu m Se T hyatiram, Sardis Se Philadel-
" phiam,& Laodiexam.) Per has fepte ccdefias, una ecdcfia
catholica, ficut interpretatio nominum docet, deftgnatur.
,

Ephefos nanqucuolutas,fiucconfiliu interpretatur. Smyr-

" t

na,canticucorum:Pergamus,diuifio cornu Thyatira, illu-

:

minata:Sardis, principium pulchritudinis:Philadelphia, fal-.

uans hxrcditatcm Dci:Laodicxa, tribus amabilis Domini.
Ephefos igitur qua: primo ponitur, initium conucrfionis
uniufcuiufquc dcmonftrat. Interpretatur nanqueuoluntas,
fiueconfilium. Quod enim melius conftlium quam uolu-
rasbona, quae homini foadet abrcnuciare diabolo & fequi
& apprehendere uirtutes. Et quia
Chriftu, relinquere uitia,
qui ad Deum conucrti uoltint,ncccftc cft ut Domini miicri-
coidia imploret,ut perficere poffint quod defiderat, Smyr-
na huic fopponitur,qux caricum eorum interpretatur . Ille

enim
 PRIMA. 6 C ap.i.
A enim bene cantat, qui mifcricordia conditoris fui corde co-
trito & humiliato fpiritudeprccatundc quo cantu, Apofto-
lusloquiturdiccns. Cantantes &pfal!cnccsin cordibus uc- Ephef.f.
domino. Et quia qui a Deo exaudiri uulr, neccflc cft ut
ftris

uitia derelinquat, & ad bona opera agenda,in quanruuirtus

ruppccic.fcmetipfum conucrtat.Pcrgamus in ordine fcqui

tur.qux diuifio cornu interpretatur. Duo cornua in hoc lo

co, malum &C bonu fignificant.Cornuadiuidimus, quando
bonu & malii difccrnctcs, malum a bonis repellimus.
inter
& bonu amplchmur.Et quia quandiu in peccatis iaccmus,
in tenebris fumus:cum autc mala a nobis rciicimus,&bona
operari incipimus,quafi a tenebris ad luceprogredimur, no
inconucnicterpoft Pcrgamu Thyatira fequitur,qux illu-
8 minata intcrpretatur.Etquiaex operatione madatoru Dei
pulchritudo anirax accrefcit.Sc quanto quis plus in opera-
tione mandatorii Det crcfcit, tanto ampliore pulchritudini
anima: fu^ confert, non incongrue poftThyarira,Sardis fc-
quitur.quxprincipiu pulchritudinis interpretatur. Princi-
pium pulchritudinis ideo dicitur, quia fanftoru pulchritu-
do in hac uita inchoatur, &: in terna bcatitudinc perficit ur.
SequiturPhiladelphia,quxfaluashxreditatcmDci dicitur.
Quid cft auce haneditas Dei, nifi omnis multitudo cicco-
rum, ficut dicit Dominus ad Prophetam,Hxrcditas autem
mea IfrachEt in quo falus cleCoru cofiftit, nifi in operatio- Efait 19.
ne mandatorum Dei? Nam ille qui uenitquxrcrc &faluarc Luet. 19.
quod perierat, illis (alute animaru mad.ua cius
largitur, qui
C fingulifccudii propria uirtutccuftodtut. Laodicxafeptima
ponitur, quia tribus amabilisDominointcrprctatur.Trtbus
autc amabilis Domino, cft omnis multitudo clc&oru, qux
cft Ecclcfia,qux per abrenunciatione u itioru, &: per uirtutu
operatione ad hocpcrucnit,ut tribus amabilisDomino uo
ectur. Et conuerfus fum,ut uidere uocem cius qui loquc-
batur mecu.) Cur tam diu aduerfus ftetit? cur n& ad primu
iftum fermonis, aures eius percudentis, ad eu conuerfus cfi,
quod cxemplu dedit no
qui a tergo loqucbatur?Scd feiendu
bis.Namadcuquifcculoqucbatur,uon prius conuerfuscft
quam nomina ccclcfiarii, ad quas feribereprxeipiebatur au
dirct.Et fuperiusbreuiter diximus per interpretationes no
Cap.i. VISIO
minufcptem ecdefiaru,uiam dcmonftrari,qux ducit ad ui- D
tam. Quifquis igitur pcrhanc uiaire ad Deu defiderat, aut
aliis audicdo, qualiter per hanc uiam gradi
legendo, aut ab
debcar,inuefiigarc dcbet:quia ftultus uiator efi,qui ad loeu
optatu ire dcfiderar.&uiancfcit, fi no prius difccre ftuduc-
rir.qux fit longitudo uix, qux afperitas, qui anfraftus, qua:
pericula, ut cii iter fcandcrc coeperit, pericula prxeognita fa-
cilius trafeat.Multos enim uidimus fccu lu reliquiile, ut per
contcplationisuiam uitaxternaacquirerct,fedquianefcie-
runt afperitate uix, fiibito cecidifie.Sedpoteft fieri, ut cotra
hxc,tefiimoniu uobisde diuina feriptura aliquis obiiciar,
Ecilefc. qux dicit, Nc tardes coucrri ad Deu. Ad hxc ego rcfpodeo,
quia iam ad Df u c 6uerto; ,cum uia qux ad eum ducit,inue-
fiigarcnon dcfino.'Er quid eft quod dicit. Et conuerfusfum E
utuidere uoce cum uox no oculis, fed auribus percipiatur?
Sed fcicdu quod loancs in fpiritu pofitus,fpiritualibus ocu-
lis ea quxfcquuntur,uiderc promeruit.Ncqueopus erat ibi

noces uerboru perftrcperc, ubi intus erat Deus qui docebat.

A Iitenlllc copetcnter uerba Dei audir,qui quod audicrit,o-
no definit, nec ea opere impleat. Et co-
culis mccis intueri
medio fepte cande-
uerfus,uidi fepte candelabra aurca,& in
labroru aureorum fimilefilio hominis.) Septem cadelabra
aurea fepte ccclcfias defignant,ficutipfccxpofuit:Etfcptcm
ccclefixunaccclcfiam catholica figurant. Qux candelabra
aurea dicutur,fiue propter pcrfccutiones quas fandi in fccu
lo perferunt, fiue propter fapientiam qua illuminantur . In
quoru medio Chriflusftarcuifuscft.ficut ipfcdicitin Eua- F
uobifcumfum omnibus diebus, ufq-, ad co-
gclio,Eccc ego
fummationefcculi. Sequitur: Veftitiipodcre,&:prxcin&u
ad mamillasjzona aurea: caput eius & capilli erant candidi
tanqua lana alba, Sctanqua nix,& oculi eius tanquafiama
ignis,5c pedes cius fimiles aurichalco, ficut in camino arde-
ti.Ec uox cius ficut uox aquarii multarii. Et habebat in dex-
tera fua fepte ficllas : & de ore eius gladius utraq; parte exi-
> bat &facicseius ficutSollucctin uirrute fua.) Sifcpteca-
dclabra Si fepte ftellas pro duobus ornamentis accipere uo-
lucrisjdccc ornamenta inuenies, exquibus Domini corpus
dccoratiifuiflcuifumcfi. Sed quid duoornaraenta,idefi,(c-
ptem
 PRIMA. 7
A ptetn candelabra, &fepteftcllx fignificarenr,ipfepcrfcmct-
ipfum expofuit. Quid aute otto qux reftant fignificcnr,pcr-
ferurandu nobis cft. San&a naq; ciuitateDci, quxexomni-
bus cledtis condat, qux ab initio ufq;adfinctedit,fi diligc-
ter pcrfpicias,in feptem partes diuifam inuenies. Prima igi

tur pars eius, funt cledti, qui ab initio ufq; ad diluuiu fucrut.
M Sccuda,patriarchx& exteri iufti,ufq; ad Jegem data. Tertia,
hi qui fub lege fuerunt. Quarta,Prophctx. Quinta, Apoito
li,8e mul
qui ex ludiis credideriit.Scxta uero pars, cft gentili
titudo qux ad fidem ucnit. Septima cledti,qui in tine mundi
nafciturifunt& contra Antichriftumpugnaturi. Perhasigi
tur fepte partes quodDominus dederit, dicendo redeamus.
De odtauo,in fequetibus dicemus. Poderis igitur quae cft ta-
B laris tunica, iuftos qui ante diluuiu fuerunt, defignat. Qux
cuius coloris fuerit, non dicitur, eo quod nullam aliam lege,
nifi naturale, habuerint.Naturalis aute lex eft, creatore fuii
ddigerc,&quod fibi quis n6uultficri,altcri no facete. Hac
lege m nullus qui ratione fuftitltus cft, ignorare permittitur.
Per zonam aute, patriarchae, & ceteri iufti qui ante lcgcfuc-
runtjdcfignantur. Qux aurea fuifte dicitur, quia multis tri-
bulationibus, ficut auruin fornace probati cllenofcuntur.
Sicut Abrahaqui de igne Chald^orum erutus cft, ficut Lot
quem Sodomita: afflixcriit, ficut Ifaac qui excitate pertulit,
ficut Iacob qui pcrfccutionc fratris atq.foceri eft aftli&us,fi-
cutlofcphqui captiuitatc&carccrc foftinuit, ficut Iob qui
amiftionem reru, diramq; paflionem pertulit. Eodem modo
& de exteris quos feriptura comemorat.debcmusintellige-
rc.Qux zona mamillas conftrinxifle legitur. Per mamillas
nanqucduopr^ctpta charita tis defi gnatur. per quxfandlos
patres deo placuifie ccrtu cft. Caput uero cius Se capilli erat
|

candidi tanqua lana alba, Se tanqua nix.Pcr caput lex,per ea

pillosuero qui ex capite nafcuntur, multitudines eoru deli-
gnantur, qui per legem falui fa&i funt. Qui capilli tanq uara
lana alba, &
tanqua nix efte dicuntur, quia uidclicctillc po-
pulus a tenebris uiriorumjperlegc eft emundatus: oculi au-
tem eius,erant uelutflama ignis. Oculi, cunfla qux circa fc
funt, longe latequc pcrfpiciunt. Per oculos igitur prophetx
defignantur, qui ea qux uentura erant, longe ante prxuidc-
B iij
 Cap.i: VISIO
rc mcru erunt. Qui ficut flama ignis cflcdicutur.quiafpiritu D
fantto illuminati myfteria cxlcftiacontcplatifunt. Et pe
des eius,fimiles aurichalco, ficut in camino ardcti.)Pcr p<>
des, Apoftoli defignantur, & caneri qui ex ludaris crcdidc-
E 4/452. runt.Dciftispcdibus,Prophcta loquitur dices, Quam pul- .

ebri fuper montes pedes euagelizantis pace, a nnunciatis bo

num, prxdicantis lalutc, dicentis Sion, regnabit Deus tuus:
Qui fimilcs aurichalco dicutur. A esnaq; in fornace quibuf-
dam medicaminibus admixtis tandiu conflatur, ufquc dum
colore auri accipiat, Scdicitur aurtchalcu.Pcr ars igitur quod
fonoru clt,& quod in nigredine cito uertitur,Iudqi defigna-
tur.quilegc quidcfccudum Iitcramfonarcuidcbantur, fcd
uclaminc nigredinis mente obtc&i, fpiritualc intclligcntia,
qux in ea latebat, intelligcrc nequiuerut. Aes igitur in auri- E
chalcu cfl couerfum quado ex Iudxis Apoftoli funt clc&i.
,

Pcrfornacc autcm,fiuemundus,inquo aliquantii Chriftus

c 6 ucrf.iuiscft,fiuc tribulationes quas fuftinuit, poliunt deli
gnari. In hac ergo fornace perdo firma cuagclij Ipleudorem
auri accipere meruerunt. tuox eius,licut uox aquarum
multam.) Per uoceaquaru multatu,multitudogentiu,qu;
r ad fide Chrifti cucurrit, defignatur. Et habebat in dextera
m ftcll as fep te.) Quidhocfignificct.iplcin fcqucntibuscxpo-
" Et de ore eius, gladius ex utraq; parte exibat.) Pcrgla
_ nit.
dium,clcti qui in fine mudi nafeitun funt, atqjcotra Anti-
diriftii pugnaturi, dcfignantur.Et quia maxima multitudo
^fntichri- gentili cultura Chrifti derelinques, Antichriftu
homine im-
Jlus.
piilfimu pro Dcoadorabut,no incogrueilli qui ad errores F
corti concidendos progrelluri funr,pcr gLadiu defignantur.
Qui duo acumina habere uifus cft, quia ipfidolorcs, duo-
rum tcftamentoru doctrinis eruditi, facile hoftes dcuinccr.
Nam quod dcorcDomini,ipfe gladius procedere uifus cft,
Mattio, illud fignificat quod ipfe dixit in Euangelio: Non enim uos
cftis qui loquimini, fcdfpiritus patris ucftrj,qui loquitur in
uobis.In ergo fepte ornamentis omnis eleftoru c cclefo ,
iis

qux a nobis in fepte partes diuiditur coprchenditur.Sinc iis

ergo feptem partibus, no mihi uidcturhunc libium, quen-
quam ordinate polle intelligcrc. De octaua autc qux rcftar,

% aliquid diccndu cft. Etfacicscius,ficutSollucct in uirtutc .

fua.)
 PRIMA. 8 Cap.i

A fua.) Pcrfacicm.ccclefiaficutpoftrcrurredioncfutura eft,

dcfignatur.Et ideo per facie ccclcfia,quartunc Deu ficut di-
citApoftolus , facie ad facie uidcbit,dcfignatur ficu:
.
Qux i. Cor, 73.

So I
Dominus,Tue luftifulgc- Marth.u.
lucere uifa eft,quia ficutdicit
bunt ficut Sol, in regno patris fui/ Inueniuntur in Icripturisf
quxda hisfeptem partibus coucmentia, ut eft illud quod ini/V "
Iofuc legitur, ubi prxeepit Dominus, ut circuiret arca Dei lo/iie 6 .
eiuitatcm Iericho perfeptedies fcmcl indie,faccrdotibusea
portatibuSjtubifquc cancntibus,ac populis fequentibus. Ic-
richo naqur,omnc corpus reproboru quod eft ciuitas dia- Pepiobi et
boli fignificattper filios uero Ifracl.elcdi dcfignacur:pcr fa- tiiradia-
ccrdotcs, prxdicatorcsipcr tubas, dodrinapr^dicationisipcr boli.

populum uero qui cos fequebatur, omnes iufti defignantur,

B qui coru dodrinam fcqucbantur, &adusimitabantur: per
arcam antequam ferebant, Chriftus intelligitur,quiin fan-
dis cordibus coru habitans portabatur. De praedicatoribus
autem qui poft Chrilli aduentu fucrut, nulli dubium, quod
Chriftum non folum lingua prxdicado,uerum etiam corde
diligendo portaucrint. Illi autemxjuiaducntu-ciusprxccftc
runt, quomodo illuportaucrum?FSorraucrunt utique 8cillir
Nam aliqui coru cum uerbisprxdrxerunt,aliqui fadis prae-
fignauerunt. Querendum uero nobis eft quid circuitu sifte,
qui per fcptctn dies fadus eft,dcfignct.Locu nanque quem
circuimus,igrcflum eius dcuitamus.Nam cum per uiam
pcrgimus,fi foucam aut limum profundu,aut aliquod peri-
culum inuenimuSjCircueundo fi poflumus, ingreftum cius
C dcuitamnSjUt periculum cuadamus .Iericho naque circui-
mus,fi ircruitxprxftntis,fccundu uoluntatera Deipcrfici-
mus.Namquauiscum reprobis habitemus, Iericho circui-
tu us,fiab coru prauitatibus abftinemus.Dc hac circuitione
dicit Pfalmifta,Circuiui &:immolaui in tabernaculo cius,ho
ftiamiubilationis Circuiuitnaq;& poftcaimmolauitrquia Pfal.tS.
fada reproborum prius fpreuit, uthoftia mbilationis eius,
acceptabitis Deo fieret. Multi enim funtqui affiduc laudat
Dcu.fed quia uitia a fc repellere nolunt, coru laudationis ho
ftia, non eft acccptabilis Deo. Prima igitur circuitio ad cos

iuftos.qui amediluuium fuerunt pertinet, qui &c filij Dei di-

di fu nt Ciuitatem igitur Iericho tandiu ciicuicrur, quadiu
. .
 Cap.i.' VISIO
jifocictate reproborum fc fequcftraucrunt. Poftqua igitur D
arca Dei, & populi Icricho duitate circiiicrunr, ad caftrarc-
dicrunc.-quia unufquifque iuftus circuitionis fux tempo-
mortem ad focictatcm clc&orum , qua: funt
re expleto, poft
fandiorum ducatur. Sccundx diei circuitus ad eos
caftra
qui poftdiluuiu ufqucad Moyfcn fuerunt pertinet Qui .
&
ipfi duitate Iericho circuicrur, quia ab iniquitatibus repro-
Cene. 24. borufcicparaucrut.Na& Abrana quauis inter Amorrhxos
habitaret, non loltim uitia, fcd etiam corporum focictatc in
tantu horruit, ut filio fuo ex filiabus eorum nollet accipere
uxorem. Et de Lot,qui apud Sodomitas habitabat, loquitur
x.Pct.i. beatus Petrus, quia auditu &uifu iuftus erat habitans apud
cos,quidedicindicanimaiuftam iniquis operibus crucia-
bant. Eode modo de exteris intelligendum. Tertius uero E
circuitus ad cos qui fub lege fucrut,pcrti nctiqui quata folici-
tudinc a focictatc iniquoru fc fccernerc debcrct.ipla lex ma-
nifcftat. Propherx uero ad quos quartus circuitus pertinet,
in tantu peccata principii hominuq; impiorufpreuerutatq;
reprehcndcrutjUt prohoc quidaeoriilapidati,quida inter-
feci, quidam ucroin occifioncgladij mortui fint. Apoftoli
ucro&: hi qui ex Iudxiscrcdidcrur, ad quos quintus circui-
tus pertinet, quatoAudio fe ab infidcliu Iudxorii cofilio atq;
operibus fcgregaucrint,Lucasin adibusApoftoloru narrat.
Getes uero, ad quos fextus circuitus pertinet, quato ardore
fca focictatc impioru difiunxerinr,martytcsrequifiti dicat.
Septimus uero circuitus ad cos qui teporibus Antichrifti fu-
turi funr,pcrtinct : fcd Se illi quomodo Antichrifti mintftro- F
ruqjciusdcfutabut perfidiam, hic liber manifeftat. Septimo
ergodic dreueuntibus faccrdotibus cum arca Icricho , atq;
uocifcrantibus muri Iericho ceciderunt, omnifque populus
cum rege fuo intcrfediiseft, quiaprxdicantibusin fine mii-
di prxdicatoribus ucritatis,finemq; mudi annuciantibus, fu
bito finis mudi aducnict,omnifq;ciuitas diaboli deftructur,
atq; eu ipfo capite fuo diabolo perpetua morte damnabitur.
Iudic.16. Legimus e' t ia in libro Iudicii,Samfoncfortifiimuhabui(Ic
fepte crines. Safon, Chriftufignificatiper capillos uero, om-
nes cledidcfignatur. Et ficut capilli adh?rctcapiti,ita& om
nes iufti adhxrct Chrifto, qui caput cft omniu cledoru fuo-
 PRIMA. 9 Cap ,i.
A rum.Et licut capilli Samfonis in fcptcm partes diuillfunt, ita
& omnis cledoru numerus infeptem partes pro temporum
qualitatibus diuidipoteft,ficutfuperius dcmoftrauimus.Sed
&hoc quod in Salomone feriptum cft,Sapicntia qdificauir 11- Prouerb .9
bi domum,cxcidit columnas feptcm,poteft huic noftrointcl-.,
ledui conuenirc. Sapientia naque xdificauitfibi domu quan-
do dominus nofter Iefus Chriftus ab initio mundi ufque ad \
^
finem eius, ex numerofitate cledoru ecclcliam libi coftruxit
& conllituit.Excidit columnas feptem, quando iis fcptcm te-
'

poribus pr$dicatorcs,qui fingulis tcmporibuscouenirent, in

ccclelia fua ftatuit,qui& monitis falutaribus & bonorum
operum exemplis eam fuftcntarent.PolTumus quod idem Sa
lomon in alio loco ponit dicens, Da partes feptem, necnon & cc/e.n.
B odo,huic noftr$ expofitionis operi coaptare. Primum igitur
querendum nobis cft quid lit unde partes facere praecipimur.
Eli nanque quoddam bonum,& ipfum cft fummum bonum:
charitas uidelicct, qux nili partiatur, perfedum bonum non
erit. Partitur enim in dilcdioneDci,5cdiledionc proximi.
Quae cum una fit, habet tamen duo brachia qux circunquaq; ^
cxtcndcns,& Deum hominibus,& homines Deo coniungit.
Sunt & dux uitx,una qux adiua, altera qux contemplatiua
nuncupatur Diledio proximiad adiuam,dilcdio autc Dei,
.

proprie ad contemplatiua m pertinet.Poflumus igitur per fc-

ptem,omnem cledorum multitudinem per odo uero , do-
,

minum noftnimIcfumChriftumintclligcre,e6'qu6dolaua
dic refurrcxit.Sadi itaque Dci.partcs feptem dint amoris fui,
C cum in exercitiis uitx adiux occupantur, uidelicct cum cu-
ram proximis non folum carnale , fcd 8c fpiritualc impendut.
Dant etiam partes odo,cum eos amor Dei ad contemplatio-
nem eius iterum reuocat. Aliter. Partes fcptcm damus, cum
fandis Dei debitam ucncrationem exhibemus Partes . odo
damus,cum Deo creatori noftro debitum cultum impendi-
.< mus. Sequitur. Et cum uidiflem eum, cecidi ad pedes eius,
.. tanqua mortuus.) Ecceloanncs qui libi ftareuidcba'ur,uilo
Domino cecidit taqua mortuus quia unufquifqjuir fandus
,

quantiifc ad contemplanda diuinitatem Dei altius erexerit,

tanto apud fcintrorfusinferiuscadit:quia in comparatione
Dei cius magnitudo qudmparua fit, facile pcrfpicit. Vnde&
,.L

C
 )

Cap.r. >
'Vtfsio'
tanqua mortuus cecidit, quia in coparationc Dei.fc nihil efle D

pcrfpexit. Ad pedes cecidit, quia incarnationis eius myftcriii,

quod per pedes figuratur, fc nullo modocoprchenderc poflfe
pcrfpexit. Et pofuit manum fuatn fuper me, dicens, Noli ti-
C
1
.
'*.

mere.) Sicut manus in corpore plurima habet officia, ira 5c

manus Dei m diuinis feripturis plurimas fignificationcs. Ioh
lot>. ij. namq-, flagellum Dei, manum Dei uocat.Cu dicit, Manu tua:
Iob. 19 . longe fac a me,&r formido tua non me tcrreat.Ec icccu amicis
dicir,Mifcrcmini mci.mifcrcmini mei,fa!rcrouos amicimci,
Hicr.w ouia manus Domitii tetigit rae.Nam&Iercmiam manu fa-
pientix Dominus tetigit , ficut ipfc dicit . Et mifit Dominus
manum fua,8c tetigit os meum,Sedixit mihi:Ecccdcdi ueiba
Ddnicl.xo mea in ore tuo,Sc reliqua. Similiter 8c Damel mana confor-
tationis Dei ta&uscft,quando propter uilionem Angelicam E
in terra proftratus iaccns,manuadfemiframuidir,quxcunnr
confortauit.cui&dixir.Loqucrc Domine, quonia conforta-
fti me. Hac ergo confortationis manu idc loanncs tathis eff,

qu.r cum ne fe ultra modum dejic eret confortando erexit.

Egofum primus & nouifsimus.j fSiprimus.cur dixit Ar-
rius filium Dei initium habuillc&i enim mitium habuit. non
ipfc primus, fedipfe aquo-inrtiii fumpfir.fiiit. Primus ergo 8c
nouifiinnis ipfc cft,quia licuti finem non habebit, fic ucc ini-
tium habuit. Et fui mortuus , Se ccce fum uiucns in fecula
**
fcculorum.) Hoc manifeftum cft . Et habeo claucs mortis
n & inferni.) (fr^m claucm .alicuius domus habet, que uultin-
ttomittir,& quem uult ab ingrcflu domus
repellit. Pcrclaue
ergo potcftasDei mtclltgitur.Claucs igitur mortis & in-
filij
F'
ferni tpfc pofsidct, quia quos uult a danatione mortisperpe-
tua mifericorditer liberat, & quos uult in eodem mortis peri-
n culo damnationis, iufto iudicio remanere finit. Scribe ergo
qux uidifli,&quxfunt,&qux oportet ficti pofthxc Hi e .

dcmonftrat no fc de prxfcntibus Se futuris tantummodo/ed

& de praeterii is prophetiam rcxuiffc-Scribc ergo quxuidifti,
id eff quxdc prxtcritis tibi oftenfa funt.Qux fum & quxo-
portet fieri poft hxc.id cfi prxfcntia Se futura . Myffenum
feptem licitarum quas uidifli in dextera mca,& feptem can*-

delabra aurea.) Subauditur quid fignificcm . Quid au-

. tem fignificcm, fubdendo mamfcftat . Septem, inquit,ffcl-
J lar
 PRIMA. V io Cap.z.
A Iz, angeli fune feptem ccclefiarum, & feptem candelabra .

- aurea, feptem ecdcfiz funt.) Septem igitur angelos, rc-

dores feptem ccclefiarum debemus intelligcre, eo quod an-
gelus nuncius interpretatur. Et qui uerbum Dei populis an-
nunciant , non inconucnientcr angeli id eftnuncij uocan-
tur.Et ficut per feptem ccclcfias, una ecclcfia catholica: ita Se
per feptem redores feptem ccdeliarum , omnes rectores
ccclcfiz catholica: defignantur.

T angelo ecclefia: Ephefi feribe . cap. x.

Harc dicit qui tenet feptem ftellas in

dextera fua, qui ambulat in medio
B feptem candelabrorum aureorum.)
Per dexteram Dei,poteftas Dei in hoc lo-
co poteltdcfignari: per ftcllas,fandi prxdicatores.Sandi igi-
tur przdicatores manu Dei tenentur, quia ab ipfoguber-
riantur Se reguntur, &
ipfi funt copulati , ficut ipfc dicit in
/OrfW.IJ.
Euangelio: Sicut palmes non poteft ferre frudum mfiman-
feritinuite, fic&uosnifi in me manferitis. In medio uero
feptem candelabrorum aureorum Chriftus ambulat, ficut
Leuit.16.
ipfc dicit Propheta Inhabitabo inter illos , & inambulabo,
:

**
& ero illorum Deus, Se ipfi erunt mihi populus. Scio o-
i.Cor.6,

pera tua . ) Ea uidclicct quz operabaris prius antequam

*
refrigcfccrcrintccharitas. Et laborem fle patientiam tuam.)
Ideft perlccutioncs.quas pronomine meo patienter tolc-
- ras. Et non potes (uftincrc malos.) Cum fcriptura di- \
uina nobis przcipiat , ut toleremus malos, cur hic lauda-
turquodnon potuerit fufiincrc malos? Sciendum eft autem, 1

quod de harreticis didum cft Nam proximorum mala ali-

.

quando reprehendendo corrigere debemus, tempore uidcli- . ,

cetopportuno: aliquando patienter tolerare, ut quoscorrc-

prio non emendat, patientia ad emendationem prouocct.
Sunc nanque nonnulli qui reprehendere proximos nefei-
unt nili ira infiammati:horum aliquis fi non folum pro ma-
gna, ucrumetiam pro parua aliqua re contra proximum
commotus fuerit , tandiu iram in corde gcftat, donec ina-
dibus proximi aliquid uideat, quod reprehendere pofsit: 8c
C ij
Cap.z. * "01
VISIO
tunc laetus efficitur, eu rcprehefionisuindi&am proximo in-D^*
tulerit.Quod 11 alicui uiderit difplieuifle, dicit fc zelo Dei hoc
Ad te ergo loquor , qui talis es. Cur quxris fallere
fcciflc.

cum, qui occulta cordiumconfidcrat i Si zelus Dei in te eft,

cur oculi tui per diuerfa uagantur more diabolico.dcfide-
rans malum potius uidcrcquambonum?dcfiderans in pro-
ximo uidere malum quod reprehendas non bonum unde ,

? Suntetiam multi, qui eos aquibus aliquam in-

aedificeris
iuriam pcrtulcrunr, etiam pro minimis dcli&is impatienter
.
'
infc&antur: cos uero quos diligunt, non folum non repre-' -
henduntquanuis grauiter deliquerint, fcd etiam tota uirtu-
te defendunt. O infelix amicitia
,
qua: illum quem diligit,
tacendo 8c defcndcndo,diabolo tradit illum ucro cui ira-
:

tus eft, reprehendendo a diabolo abftrahir Correptio ergo E .

illaiufta eft, qua: ex zelo Dci8f amore fraterno dcfccndit:

quae non propter iram uindicandam ,fcd propter animam
proximi faluandam profertur. Verum qui a haecucrbis pau-
cis diximus, ad ea qua: coepimus, redeamus. Igitur hoc quo^ s
N
praefuli cccicfix Ephefi a Domino dicitur, quia non potes
iuftincre malos, de hxreticis debemus intclligerc. Omnis
enim qui paftor eft ecclefix , focictatem haereticorum quan-
(
.
tum poteft uitare debet, ne per occafionem familiaritatis,
eorum corda fimpliciumuencno fux malitix corrumpant.
Sicut enim lupus quietus inter oues fine laceratione earun-
dem ouium uerfari non poteft, fic nec hxrcticus inter fim-
" plices . Sequitur. Et tentafti cos qui fe dicunt Apoftolos
** eflc, Se non funt, & inuenifti eos mendaces .) Quidam F)
praua docentes temporibus Apoftolorum, Apoftolos fccfle
dicebant, ut per reucrentiam nominis facilius prauam do-i
i.Cor. io. ffrinam in cordibus audientium plantarent. Hos&Apo-
ii. ftokis Paulus damnat. Et Dominus in Euangelio caucndos-
Mut.y. cos infinuat,cum dicit Attendite a falfis prophetis, qui ue-
:

niuntaduos in ueftimentis ouium, intrinfccus autem fune

lupi rapaces. Hos ergo lfte falfos,eorumque do&rina, falfam
- cflccomprobauir. Et patientiam habes Scfuftinuifti propter
* mc,5c nondcfccifti.) Id eft, in hoc apparuit patietia tua, quia

in laboribus quos pro nomine meo fuftinuifti, non defecifti.

Sed habeo aduerfum te, quod charitate tua prima reliquifti.
Multi
 ,

PRIM A: V uMapk.
A Multi enim funt,qui in initio conucrfionis fux in fcruitio
Dei ferucnres exiftunt,fed proceflu teporis tepefeunt. Quod
huic praefuli ccclefia: Ephcfi contigiflc manifeftum cft.
Memcto ergo, unde excideris.) Vndecxcifuseft?Dechari-
v tatcfcilicet.Sidecharitatc excifuscft,dcDeocxcifuseft,quia
Deuscharitas
cft. Etagcpoenitetiam.) Videlicet eo quod
pertorporem &ignauiamtuam,acharitarcdifiunhiscs.
Et prima opera tua fac: ftn autem ,uenio tibi cito, & mouc-
- bo c andelabrum tuum de loco fuo nifi poenitetiam egeris.)
,

fSi per cadelabruecclcfia Ephcfi defignatur:cur, proptcrpec-

' catum paftoris,ccclefia locum fuum perdet, cum feripeuradi-
cat,Non morienturpatrespro filiis, nequefiliipro patribus
unufquifquc in peccato fuo.Scd fcicdum eft quod per
fuis,fcd
B locum merces quae illi pro paftorali cura debebatur defigna-
fit fcnfus.Nifi poenitentiam egeris pro eo quod charia
tur, ut
tatem tuam primam reliquifti,& ad prima opera no redieris*
ut quod ore praedicas, opere impicas, merccdcm qua: tibi pro
> paftorali cura debebatur fubtraham. Sed hoc habes.) Vi-*
dclicct ut candelabrum non moucatur Quia odifti fatta .

Nicolaitarum, quae& ego odi.) Pro eo quod illorum fa&a

ego odiui, merces qux tibi pro paftorali cura
odifti, qua: 8c
debebatur, adhuc tibi manet. Nicolaitaeuero erant hxrcti-
ci quos fuperius dixit, non pofte cum fuftincrc Qui ha- .
,

bet aures audiedi audiar, quid fpiritusdicatecclefiis.) Quia

cun&is aures habentibus dicit, qui habet aures audiendi au-
diat, aures procul dubio cordis requirit. Vincent i dab o ede-
C re de ligno uitae, quod cft in paradifo Dei mei. ) Duo ligna)
eratinmedio paradifi.E quibus unum lignum uitae, alterum '

ucro lignum fcientix boni & mali uocabatur.- Quorum uir-

tUs talis erat ut fi quis ex ligno uitae comcdiflet, non more-
retur in xtcrnum.Si quis ucro ex ligno feientia: boni mali
comederet, quanuisefletimmortalis, mortalis ftatim fieret.
Paradifus igitur ccclefiam fignificat: lignum ucro uitae in-
medio paradifi , Chriftus cft in medio ecclcfia: fuae Lignum- ? -U\K.

autem (cientia: boni & mali, quod & ipfum in medio paradi- Ce.$.
fi fiiiflcdicitur,diabolu fignificat, qui inter fideles dilfcitrrerc r.Per.j.
non ccfiar,ut quofcuque potcftdecipiat Lignum igitur uitae
.

ad elettos: lignum uero fcientia: boni & mali, ad reprobos-

:.ot; C iij
.CajSi. ;r VISIO
pertinet.Fru&us ergo ligni uirx cle&i comcdur, ut in xtcfnu D
liiuant cum Domino:frulus ucio ligni fcierix boni mali, &
reprobi comedunt &
moriutunquiafuggcftionibus diaboli,
omnibufquc urens Se uoluptatibus pafcuntur.unde xternam
damnacioncm fibiadquirut.Etficut mulieri dclc&abiliores
fuerunt fructus ligni fcientix boni & mali, quam fru&us li-
gni uitx, ita &: reprobis dclcdtabilior cft gloria huius feculi,
quam oculis corporis uidet, quam gloria cxlcftis patri^.qux
non niG oculis fpirirualibus uidctur.Sed oritur quxftio, Cur
lignum fcictix boniSe mali dicatur, cum primo homini, lcT><
entiam mali miniftrauerit,non fcientiam boni. Quar ita fol- *

.j;. uitur: Pnmusnanqueangelusquando creatuscft, fcictiam

.81. boni habuic,non fcientiam mali.Scientiam ucro mali per fc-
naetipfum inuenit,ob quamcaufam dcillac^lcftiglotiadeic-E
&us eft. Dc ligno ergo fcictix boni & mali primus homo co
medit , quando illius liiggcftiones fecutus cft qui fcientiam
,

boni Sc mali habebat. Neque enim ligiium.lcictiam mali do-

cere potuit.fcd diabolus prxeeptum Dei homini tranlgredi
fuafit.Dici tergo, Vince nti dabo cdeic de Jigno.quodeft in
par^difo Dei mci.Tllc uincit qui in bonis operibus ufqUc ad
,

finem uitx fux perfeuerat Vinceti ergo Chriftus ederede li-

.

gno uitx dabit, quia prxeepta fua ufquc ad finem uitx ferua-
tibus, immortalitatis fu^gloriamincxlcftibcatitudinefccu;
dabit,ut cum co jicrnalitcr uiuant , cuius prxeepta in leculo
pofitiferuarc ftuducrut. Quod aute patrem Deum fuum uo-
cat,ad huma-nitate pertinet. EtangcloSmyrn^eccJcfi-xfcri-
> bc.Hxc dicit primus Se nouifsimus,qui fuit mortuus Se. uiuitr^
D
$cio tribulationem tua,&paupcitatc tuam.) Poteft fieri uc
Smyrnxorumecclcfia , eandem pcrfccutioncmacoiribuU-
toribus fuis in rapina bonorum fuorum pemilcrit , quam &
illa qux apud Hicrofolymam erat. Idcoq; tubulatio SepaUr..

perras cius a Domino, quam pro ipfo fuftinuir, laudatur. Po-

teft & hoc, uoluntaria paupertas intclligi: de qua Dominus
Mdt. j.- dicit intEuangclio:Brati pauperes fpiritu,qupniam ipforum
cft regnum calorum: Sed diucses:paupcr uidclicet rebus, di-
.jV uesuirtutibus. Et blafphcmarisabiis, qui fe dicunt Iudxos
efle 8e nonfunt.fedfunt fynagoga fathanx. Iudxi,confi-
)

tentes interpretantur. ludxi igitur Chriftum blafphcmabat:

 .

prima rz Cap.Z.'

A rion Iudxi , (ynagoga fathanx non iri-

id eft confitcntes, fcd
conuenientcruocantur.Prxdicumur ciaducrfa, ut uenicn 1
.. tia facilius tolerare pollet. Nihil horum timeas , qux pa .
M
furus cs.Ecccmiffurus eft diabolus cx uobis in catccrcra , ut
*> tentemini.) Id eft quofdam cx uobis diabolus , id eft mi-
niftri diaboli in carcerem mifluri funt.uttentemini utrum .
^
timore poenarum a fide cedere, an pro amore Chrifti, mo-
ridcli bcretis. Et habebitis tribulationem diebus decem.)
("Tempus quo hxc pcrfecutio crudelius fxuitura eflet , dc-
monftrat. Efto fidelis ufquc ad mortem, &
dabaitibico-
ronam uitx.) Per coronam uitx, gloriam fempiternam /
,

demonftvat. Qui habet aures , audiat quid fpiritus dicat ; *..i

ecclefiis. Quiuiccnt,non lxdctur a morte fecunda.) Quid \

-

B fit mors fecunda, in fcqucntibus demonftrabimus. Et an-

-gelo Pergami ccclrfix lcribc. Hxc dicit qui habet romphx-
im, utraque parte acutam.) Per romphxam, iudiciaria
dominipotcftas poteft intclligi. Quae utraque parte acuta
dicittuyproptcr duoiudicia. Vnum quod fadumeft pera-
quam, alterum quod fiet per ignem .Sedcxctudimurabhoc
intcllclu,co qudd illud iudicium iam pcra&um, atque pep
mifcricordiam Dei abolitum fit. Tunc nanque iudicij il-
lius acumen deletum eft, quando Deus dixit ad NoerPer Gcn.p
mcmctipfum iuraui, quia non adiiciam ultra aquas dilu-
uij fuper terram. Videtur ergo mihi per roinphxam,diui-
nam feripturam debere intclligi-: qux propter rcfccanda
uitia,acuta efle dicitur: & propter duo teftamenta, utraque
C parte acuta dcmonftratur.Nam &uctus & nonum tcftamcn*.
tum hoc nobis indcfincnccr admonent, ut uitra relinqua-
mus, & in bonis operibus nofmrtipfos exerceamus , quate-
nus falutcm animarum noftrarum inucnirc pofsimus . .

- Scio ubi habitas , ubi fedes eft fathanx ) Id cft,intcr

.

illos habitas, quilcflbrcm habent diabolum . Ettenes no-

men meum Senon negafti fide meam.) Id eft quanuis ab eis
inter quos habitas, pro nomine meo afsidue pcrfccutiones
perferas, tamen nomen meu teiics,8c fidem mra non negafti;
- Etin dicbusillis Antipasteftismeus, qui occifusfeft apud
!

.uos.ubi fatha/ias habitat. ) Ec in diebus illis, id eft in diebus

quibus pcrfecutio apud uo&amplius fcruebat,Awipas tcftis *

2110
 Cap.s VISIO
meus,fubauditurextitir, qui occifus eft apud uos , ubifatha- D.
nas habitat. Apud uos occifus eft, &
non a uobis , fcd ab illis
ntcr<l uos uos Habitatis, in quibus habitat diabolus. Sed
Numc u J

^abeo aduerfum te pauca, quia habes illic tenetes do&rinam

lofephus
Balaam, S u docebat Balac mittere fcadalum coram filiis If-
Jimiquit
ficl.ita habes Se tu tenentes do&rinam Nicolaitarum .) Lc-
hb 4 ea ' <
5'
gimus in libro Numeri.quodBalac Rex Moabitaru,ad fug-
geftioncmBalaampofucrit fpeciofas mulieres in confpc&u
filiorum Ifracl, diis fuis facrificantcs .
Quarum pulchritudo'
nonfolqm ad perpetranda libidinem cos accendit, fcd etiam
Nlcolaiu, ut de facrificiis eorum comederent, perduxit. Nicolaitx
De iit nide ucro erant bxretici nuptias dctcftantes, doccntefque fideles,
hift.Ecele.
utquibufcunquc ucllentmifcercntur more bcftiarum. Sicut
lib.yc.19. erg perdodrinam Balaam, filijlfraclin fornicationis ma- E
lum dilapfifunt,propter quod multi eorum perierunt, ita&
Nicolaitar quofdara ex fidelibus, qui apud Pergamum erant,
fua praua do&rina in fornicationis malum dciecerunt do- :

centes cos ut nullo modo fe uinculo coniugali irrctiwnt, fcd

quibufcunqucuellcnt,pa(sim mifccrctur.Quodautcm dicit,
habeo aduerfum te pauca , fignificat paucos cxfidclibus ab
- hxrcticis cftc deceptos. Similiter pccnitcnriam age.) Hoc
quod dicit fimilitcr.uidetur mihi ad angelum Ephefiecclcfig
refpicere,cui dicitur: Poenitentiam age, eo quod charitatcm
tuam primam reliqucris.Quafidiceret Sicut prxeepi ange- :

lo Ephcfi,ut poenitetiam ageret,co quod charitatem primam

reliquiiTct.fimilitcr &: tu poenitentiam age eo quod a chari- ,

tate dcuiaucris.ut aliquos tuorum per taciturnitatem amic- F

teres. Si quo minus,ueniam tibi cito.) Solet per aduentum
Domini, mors intclligi: unicuique enim dominus tue ucnit,
Mar.14. quando per mortem, animam a corpore feparat, partemque
cius, cura hypocritis ponct.Homo enim ex anima & corpo-
reconfiftit.Diuidit Dominus hominem,cum animam acor-
pore feparat. Patrem cius cum hypocritis ponit, quando aqi-
mam,qux fecunda pars eft in homine, pro iniq uitatibus fuis
Cum impii$cruci4tidamtradit.lnhoc ergo quod dicit, Venia
tibi citoitahsmihi fenfus cfte uidctur:Sipocnitentiam non c-
gcrisjucniam tibi cito, ut te per mortem quam pruiderc nc-
- gligiSjdiiloluam. Sequitur. Etpugnabo cum illis,in gladio
oris
 PRIMA. 13 Cap.a

A orismei.) Idcft.aliuminlocotuoponam, Seponam gladiu

ucrborum meorum in ore cius, in quo dciiciam aducrlarios
.. Quihabct aures,audiatquidfpiritusdicatccde-
ueritatis.
.. Vbicunquc hxc fententia ponitur, uel in Euagelio, uel
fiis. )

myfticum efle quoddicitur,8e ad

in Apocalypfi, fciedum eft
M intelligedumdifticile. Vincentidabo manna abfcoditum .)7
Legimus in ucteri teftamento, quod populum Iudxorum Xod.\6.
per defertum gradictcm. Dominus manna pauit,ufquc dum
uenirent ad terram rcpromifsionis.Per manna igitur fapien-
tia,qux Chriftus eft,intclligi poteft Ipfc eft enim panis ui-
.
IoMt g
uus,qui de cxlo defccndit . Hoc pane aluntur omnes elc&i,
in deferto atque in itinere huius feculi pofiti : ufq; dum ucni-
antad terram repromiisionis, id eft ad cxlcftcmbeatitudine,
B quam repromifit Deus diligentibus fe. Abfeonditum autem
ideo dicitur, quia fapientia Deifuperbis abfeonditur , & hu-
milibus rcuclaturrficut ipfcdicitinEuangclio:Confiteorti- Matth.n.
bi pater, domine exii &tcrrx,quiaabfcondifti hxcafapien- Lue. 10.
tibus,8ercuelaft i ea paruulis . Et dabo illi calculum candi-

n dum ) Per calculum, qui lapis paruus eft , Se a calcando fle

-

dihis,Euangclium poftiimus accipere.Quia ficut antiqui,

horum lapidum multitudinem magnam libi congregabant:
ad partiendos Se diuidendos numeros:ita do&orcs cccleftx,
multa uerba Euangclij in cordibus fu is cogregant. Quorum
obicuritates 8c fpirituales intelh'gentias,& utilitates dum au-
ditoribus fuis apcriunt,quaft numeros fuos diuidunt. Se par-
tiuntur. Et in calculo nomen nouum icriptnm quodne-
,

C moicir,nifi quiaccipit.) Quod eft hoc nome Chrifti, quod

in calculo Euangclij fcriptum efle dicitur ? In principio erat Ioun. r.
uerbum,8eucrbum erat apud Deum, Se Deus erat uerbum.
Et iterum:Ego Se pater,unum fumus. Et idem Euangclifta in
alio loco dicit: Qui non folumfoluebacfabbatum,fcd Sepa- loan.10.
tremfuum dicebat Deum.xqualcmfe faciens Deo. SiChri- ioan. j.
ftus xqualcm fe faciebat Deo, cur dicit Arrius minorem efle
filium patre?Hoc ergo nomen quod in calculo feriptum eft,
nullus fcit,nifi qui accipit, quia omnipotcriam, diuinitatem,
aequalitatem filij cum patre,nullus feire prxualcr,nifi cui do-
ftrina Euangclij data fuerit. Sed eft aliud quod nos mouct:
nam paulo fuperius dixit : Vincentidabo manna abfeondi-
D
Cap.z. VISIO
tum, Sc dabo illi calculum candidum & in calculo nomen D
,

nouum,quod nemo fcit, nili qui accipit.Si igitur folis illis qui
diabolum uincunt,&manna,& calculus, & nominis Chnfti
datur fcicntia,ergoimpij qui diabolum non uincunt, fedab
eo uincuncur,quanuis baptifma,quanuis fidem Ch riftiuidc -
antur haberc,ab hoc tamen munere alieni exiftunt. Sed dicit
aliquis, Quomodo literatus qutfquc,& in diuinis feripturis
eruditus, myftcrium nominis Chrifti ncfcit.quanuis & fccn-
lum diligat, & uoluptuofe uiuat Huic ego duorum hominu
?

fimiluudincm.mcl multum pofsidentiumopponam.-ex qui-

busunusexeocdercfolituscrat: alter ucro ab ciusefu,qua-
dam neccfsitatc cogente, omnibus modis abftinebat Quis .

horum tibi uidctur.faporem mellis fatiuscognouiflc? Vtiquc

refpondcbis mihi, quia is qui cius dulcedine perfrui folituse-E
lat.Et tamen fi lntcrrogaftcs utrofquc de mcllc , cuius eflet
faporis, uterque dulcifsimum efle fateretur Sed diceret ille
.

quod audiuit, ille quod expertus cratiillius lingua loquere-

tur quod fauces ignorabat, iftius autem quod dcle&auo do-
cuerat. Ille igitur qui mei non ad vtendum,fcd ad lucra exag-
geranda pofsidcbat, cos fignificat, qui cxfcijenriadiuinarum,
feripturarura gloriam temporalem plufquam ^ternam cape
funt. Ille vero qui mei ad hoc pofsidebat , ut cius dulcedine

alsidue frucrctur, eos fignificat , qui mandata Dei non pro

gloria temporali, (cd pro amore Dei difeere ftudent , ut per
eorum operationem , ad gloriam arternam perucnirc merc-
antur. Illis mandata Dei quanuis ea prxdiccntur,dulcia non
funr,quia non dulcedinem cxleftis patrix, fed dulcedincter- F
renam,qux amaritudinem generat, diligut.lftis autem man-
data Dei fpes cxleftis patria:, dulcia facitrficut dicit Pfalmiftat
Pjul. 118. Quam dulcia faucibus meis eloquia tua domine, fuper mcl
& fauum ori meo. Illi ergo foli fciunt nomen Dci,quicufto-
diunt mandata Dci.Qui ucro feculum diligunt, quiinqui-
f-
imicihu - bufdam uitiisfemctipfos dciiciunt,quidcfideria carnis fux
'm feculi perficiunt, nefciuntnomcn Dei, quia timorem & amorem
Deu. igno- cius,imcntefua abiiciunt. Aliter Potcft per calculum no-
:

^ menqueineoferiptum beatitudo cxleftis patris defignari,

,

ut per calculum carieftis patria, per nomen uero in eo feriptu,

beatitudo cxleftis patris figuretur. Hoc ergo nomen nullus
fcir a
 PRIMA. 14 Cap.2.

A fcit.nifi qui accipit calculum.quia quanta fit illacxlcftis bea-

titudo,nullusfcireprxualct, nili qui ad hanc pcrucnirc me-

ruit, ficut dicit Efaias propheta: Oculus non uidit Deus abfq; E/4.64.
.. te, quae prxparafti expertibus te. Et angelo Thyatirae ec-
elefix feribe. Hxc dicit filius Dei, qui habet oculos utflam-
maignis,& pedes ciusfimilcs aurichalco.) Quidiftafigni*
.. ficet,fupcrius di&u eft. Scio opera tua,8c charitate, &c fide,
.. 8c minifteriu,&: patietiam tuam,& opera tua nouifsima plu-

n ra prioribus.) Hic per omnia laudatur : fcd ficut fequemia

manifeftant,fola taciturnitatis culpa in eo redarguitur. Sed
.. habeo aduerfum te, quia permittis mulierem Iezabel, quae fc
.. dicit propheta, docere & fcduccrc feruos meos , fornicari, &
manducare de Idolothytis Haec mulier quae Iezabel im-
. )

B piifiimx comparatur,ideo fc propheten medacitcr affirmat,

ut facilius fub religionis nomine fallam do&rinam in popu-
lum Dei introducerct.Et ficut Iezabel populum Dei , cultu- 19

ram Dei delcrere,& idola ucncrari:ita &

hqc populum Dei a
cultura Dei,id eft a fide reda, conabatur per prauam do&ri-
nam feparare. Fornicatur enim anima, quaecunquc a Deo
creatore fuo rccedir. Idolothytum uocat illud, quod idolis
erat immolatum.Docebat enim haec mu lier, nihil nocere fi-
delibus comederent carnes, qux idolis immolabantur.
fi

Et dedi illi tempus ut poenitentiam ageret,& non uult poe-

nitere a fornicationibus fuis.) Sicut & beatus lob de impio
z 4*
dicir.Dedit illi Deus locum poenitentix, & ille abufus eft eo
Io

in fuperbia. Ecce mitto eam in le&um , & qui moechantur

C cum ea,erunt in tribulatione maxima nifi poenitentiam ege-
rinr,8c filios cius interficiam morte. ) Ecce mulieri &c filiis

eius poenitentix locus nullus promittitur,eo quod pccnitcn-

tix tempus a Deo fibi indultum fpreuerint: iis autem qui
mcechabanturcum ea, adhuc locus poenitentix repromitti-
tur. Vidcnturergo mihi ij qui moechabantur cum ea, cos dc-
fignarc qui prauis eius aflcrtionibus faucies nccdumex toto
in foueam malitixciusdemerfi fuerat. Per filios eius eos dc-
fignari,quiiamcxtotoab ea decepti, medicamentum corre-
ftionis nullo modo recipere uolcbanr. Per Ic&um autem in
quo mulier mittenda erat, infernus dcfignatur,in quo fcpul-
tus eft &diucs,dc quo dicit DominusinEuagclio:Mortuus Luc. 16.
:
d *j
Cap.2. VISIO
cftautem diucs.&fcpultus cft in inferno. Per tribulationem D
uero maxima, in qua ponendi erant, qui moechabantur cum
ca.nifi poenitentiam agerent, & per mortem in qua filij cius
* interficiendi erant, eadem inferni poena defignatur. Et fcicc
**
omnes ccdefiat.quia ego fumferutans renes &: corda .) Per
renes qui intra corpus continentur ,& ex quibus libido pro-
cedere dicitur, peccata abfeondita: per corda autem , cogita-
tiones occultae defignantur.Et cft fenfus Et feient , uidclicct
:

in dic iudicij,quado &c ipfa mulier, &

omnes qui decepti funt
ab ea, damnabuntur omnes ccclefiz id eft omnes qui Chri-
:

ftiano nomine cefentur,non folum eledi , fcd etiam reprobi,

quia ego fumferutans renes &corda.Id cft, No folum pecca-
ta qua: patcnt,uerumctiam & qua: latent, fed 8c ipfas cogita- E
tiones intueor, 8c in illa dic dabo unicuique ucftrum fecun-
**
dum opera ucftra. Vobis autem dico cxterifquc,quiThya-
* tir.xeftis,quicunque non habent dodrinam hanc ,quinon

* cognouerunt altitudinem fathanz, quema dmod um illi di-

cunt,non mitram fuper uos aliud pondus.) [ Ho c quoddi-

cir,uidctur mihi non ad dodrinam mulieris, fccf ad falfos a-
poftolos pertinere, qui docebant cos qui ex gentibus crcdidc-
rant,ut in legem & circuncifioncm uerteretur. Et quialudzi
de legis obfcruantiafuperbiebant: &poft Euangelium datu,
cuftodialegisfecundumliteram,nihilcftaliud quam ferui-
tus diaboli. Poflumusper altitudinem fathan$,ipfam legem,
fi carnalitcr impletur, intclligere.Quod igitur dicit , tale cft:

Vobis dico cqteris qui Thyatir^ cftis.Videlicet qui in fide per

ftitiftis, quicunque non habent dodrinam hanc,id cft, qui no F

receperunt dodrinam illius pcfsimacmulicrisiqui nocogno-

uerunt altitudinem fathanx , quemadmodum illi dicunt , id
cft qui legem non fufeeperunt, quemadmodum falfi apoftoli
dicu nt, ut eam carnalitcr impleant:recepcrunt quidem eam,
ut fpiritualiter impicant, non receperunt autem eam, ut car-
nalitcr cuftodiant. Verbi gratia, Illi dicebant, quia nificircu-
15. carnem prxputtj ucftri,non poteftis falui ficri:ifti au-
cidatis
tem circuncifionem non carnalitcr fcd fpiritualiter intelli-
,

gcntcsjcircuncidcbant a cordibus & a carne fua omnia uitia.

Illi autem dicebant ut feruarent fabbatum, nihil in eo facien-
tes operis:ifti uero omne tempus uitx fua: pro fabbato acci-
pientes.
 ) .

PRIMA. 15 Cap.z.

A picnte$,ab opere fcruili,id eft, a peccatis in quantum

omni
poterant, abftinerc curabant. Non mittam fuper uos aliud
pondus,idcft qui in fide pcrftitiftis, qui falfos apoftolosnon '

rcccpiftis.Non mittam fuper uos aliud pondus, nili quod ab

apoftolis prxeeptum eft uobis.ut abftincat is uos ab efcis,qu?
idolis immolantur, Se a fuftbcato & fanguinc& fornicano-
ne. Veruntamen id quod habctis.tenete donec ucniam .

fic eft, ac fi diccret:Quia paruuli eftis , 8c lac uobis opus eft, Htb. 5
non folidus cibus, fidem quam didiciftis, tenete donec ucnia,
ut per afpirationis meae gratia adaltiora opera uirtutum a-
gcndauosprouoccm . Et qui uiccrit, &
cuftodierit ufquc
in finem opera mca,dabo ei potcftatcm fuper getes, 8c reget

eas uirga ferrea, &: tanquam uas figuli confringentur, ficut 8 c.

B ego accepi a patre meo.) Per finem in hoc loco, mors intclli-
gitur. Qui ergo uiccrit mundum & concupifccncias cius, 8c
pcrfeucraucritufquein fincm,dabitur ei poteftas Emergen-
tes^ reget eas in uirga ferrea. Sed & fi per finem mors intcl-
quomodo clcdi poft mortem gentes dicuntur rege-
ligitur,
rc,cumin illa beata uita, nullus fit qui regatur in uirga fer-
rea, ubinihil diftortum,nihilquc prauuminucnitur? mfifor
tceofcnfu intclligamus, ficutcft illud: qui fecit qux futura
funt.Omnia enim qux fecundum difpofitioncm Dei fienda
funt,in prxdcftinationccius iam quafifada exiftunt: quia
non poteft fieri ut immutetur aliquid ex omnibus, qux fta-
tuitDeus ut fiant.Similiter & fandos quos prxfciuit Deus
futuros iuftos, & in bonis operibus pcrfcucraturos, ante or-
C tum illorum hos prxfciuit, ut habeant poteftatem fuper gen
tes,& regant eas in uirga ferrea: ficut adHieremiam loqui- Hiere.
tur dices: Priufquamteformarcmin utero, noui te: &c ante-
quam exires de uetre fandificaui te. Se prophetam ingenti-
bus dedi tc.In fecundo pfalmo feriptum eft, quia dixit pater
z
adfilium:Poftula a me &
dabo tibi gentes hxrcdicatem tua,
& poflefsioncm tuam, terminos terrx. Reges cos in uirga
ferrea, &
tanquam uas figuli confringes eos. Dedit pater fi-
lio poteftatem, ut regat gentem in uirga ferrea : dedit & fi-

lius potcftatcm Apoftolis & exteris prxdicatoribus,ut re-

gant & ipfi gentes in uirga ferrca,& tanquam uas figuli con
terant eas. Per uirgam igitur fcrream,Euangclium dcligna-
 E

Capi. VISIO
tur,ficut&per uirgam ligneam, lex. Nam uirga lignea qua D
urebatur Moyfcs,ipfam legem quxab eo data eft,pra:tendc-
Exoi.ij. bat.Ipfa nanque uirga ficut in Exodo legimus, Pcrcufsit bis
Num. 20. filicem, Sc egreflarfunt aquadargifsimx, ita ut populus bi-
beret &iumcnta. Virga igitur cftuetus teftamcntum. Bina
pcrcufsio, legem Sc prophetas:petra autem Chriftum figura-
bat. Virga ergo bis filicem percufsit,quando uctus tcftamen
tum per legem Sc prophetas,Chriftum ad redemptionem
generis humani uenturumefle prxdixit. Et quia impofsibi-
lc erat, ut ca qux per legem Sc prophetas praedicebantur non

Luc. 16. implcrcntur,ficut Dominus dicinn Euagelio: Facilius efteae

lum Sc terram tranfirc , quam unum iotha,aut unus apex
prxtcrcatur alcge qui non impleatur. Virga bis filicem per-
cufsit, quando uaticinia prophetarum atque legis quodam-
modo compulerunt,ut homo fieri Deus dignarctur.Pcrcuf-
fa efi igitur petra , Sc egreffe iunt aqua: largifsimx, q u ta Chri
ftus fecundum hoc quod didum erat ucniens, fluenta dodri
n$cxlcftis,idcft euangelium de fc produxit. Bibit populus
Sc i u menta, id cft Iud$i &c gentes. Ipfa etiam uirga in taber-
naculo floruit, nuccfque produxit: quia in tabernaculo cc-
clcfix pofica uctus teftametum flores fpiritualium fcnfuum
protulit:ipfique flores, frudus bonorum operum ediderunt.
Hoc totum ideo diximus, ut dcmonftrarcmus per ligneam
uirgam defignatam fuillc legem. Et quia aufteriorafuntpr^-
ceptanoui tcftamcnti quam uctcris,non incongrue per uir-
gam ferream Euagclium , per ligneam autem, lex figuratur.
Zcuit. 16. In illa dicitur, Comedetis &faturabimini,bibetis & inebria- F
bimini,dormictis&: no erit qui exterreat: & iterum, Come^-
detis uctuftifsima ucterum,& uctcra nouisfupcrucniemibus
proiicietis,& multa alia qux ad deledationes carnales perti-
luc.ii. ncnr.Iftis autem dicitur:Vidctc ne graucntur corda uc-fira
Mdtt.y. in crapula & ebrietate Sc curis huius fcculi:& iterum, Arda
z.Cor.6. Sc angufta uia cft, qux ducit ad uitam. Et Paulus Apoilolus
dicit, In omnibus exhibeamus nofmctipfos ficat Dei mini-
ftros.in multa patientia, in uigilus.in iciuniis.&aliainnumc
rnbilia, qux innouo teftamcntode maceratione carnis m-
Mit. 5. ueniuntur. Nam
Sc Dominus in Euagelio quod aufteriora

fintfua prxeepta prxccptts legis, manifefiat cum dicit: Au-

diftis
 PRIMA. 16 Cap.j.

A diftisquiadi&um eftantiquis,Nonoccides.Qui autem oc-

cidcrir,rcus erit iudicio. Ego autem dico uobis, quia omnis
quiirafeitur fratri fuo, reus erit iudicio. Qui autem dixerit

fratrifuo Racha,reu serit confilio. Qui autem dixerit fatue,

reus erit gehennae ignis.Et iterum ditium eft antiquis. Non
moechabcris.Ego autem dico uobis: quiaqui uiderit mulie-
rem ad concupifcedum eam, iam moechatus eft eam in cor-
de fuo. Et iterum ditium eft antiquis: Quicunquc dimiferic
uxorem fuam, det illi libellum repudij. Ego autem dico uo-
bis,Quicunquc dimiferit uxorem fuam, excepta caufa forni-
cationis, mccchatur:& qui dimilfam duxerit, mccchatur. Et
iterum ditium eft antiquis: Diliges amicum tuum,Sc odio
habebis inimicum tuum.Ego autem dico uobis, Diligite ini
B micos ucftros, benefacite iis qui oderut uos,& orate pro per-
fcqucntibus& calumniantibusuos, utfitisfilij patris ucftri
qui in caelis eft. Hsec igitur uerba Domini qua: protulimus,
aperte demonftrant peruirgam ferream Euangelium.-per li-
gneam autem, fragilem & mollem legem figurari per uafa :

.autem figuli, corda Gentilium omnibus erroribus d^monu

repleta defignantur ,
qua: a tatlu uirga: ferrea cofratla funt.
Quia ueniete euageli) gratia, omnis error Gentilium dcftrur
ftus eft: fic qua: erant antea uafa fittilia,fafta funt uafa ferrea:
contra omnia tentamenta darmonum, &C contra pcrfecutio-
nes hominum maloru fortifsima. Et dabo illi ftcllam
tutina.) Idcft,mcipfum dabo illi.Ipfc eft enim ftellam.i.u-
tina,de quo dicit feriptura: Orietur ftella ex Iacob, 8c exur- Nnm.14,
C get homo de Ifracl , & percutiet duces Moab. Moab dicitur
expatrc.duccscrgo Moab Dominus pcrcufsit, quando om-
nes fabricatores errorum exinaniuit.

T angelo Sardis ccclefi? fcribe.Hqc Cap.3*

dicit, qui habet feptem fpiritus Dei
& feptem ftcllas.) Septem fpiritus Dei>

dit, dicens; Et rcquicfcct fuper cura lpiritus

Domini, Ipiricus fapictia: Sc inccllc&us:fpintus cofilij Sc foc-
 Cap. 3 . VISIO
titudinis/piritus fcientix & pictaris, & replebit cum {pineus D
timoris Domini. De his fepte lpiritibus,quod Dominus de-
derit, in fequentibus dicemus. Quid fint autem feptem ftcl-
lx/uperius diftum cft.Scquitur: Scio opera tua, quia no-
men habes quod uiuas,& mortuus es.) Nomehabet quod
uiueret.id eft, nomen Chriftianum: fed mortuus crati quia
fidei opera qux cft charitas, non habuit. Efto uigilans, 8c
,
Virilia confirma extera qux moritura erant.)~]Vigilar, qui femper

cJmJlia- bona opera exercet Prxeipitur ergo huic ut uigilct,id cft,

.

norum. ut in charitatis operibus femctipfu m

exerceat, ne parua bo-
Jacobi.i. na qux adhuc uidcbaturhabere,dcperirent. Quiaficutcor-

pus mortuum cft fine anima, ita &

nos fi quxhbet bona ui-
* deamurhabere.mortuafunt fi charitas d efuerit. No enim
inuenio opera tua
plena cora Deo meo.)*Non erant plena, E
Matt.i 5 fed uacua, quia charitate non replebantur: unde &c quinque
.

uirgines fatuxa cotubcrnio fponfi cxlcftis rcpulfij funt,quia

* oleum charitatis in uafis fuis habere noluerunt. In mente
> ergo habe qualiter acceperis & audieris
, &
ferua : &: pocni-
' tentiamage.) Id cft,rccordarc qualiter fidem Chrifti in ba-
ptifmate perceperis ubi promififti rcnunciaturu te diabolo,
:

&omnibus pompis cius. Recordare etiam quid ado&oribus

fidei Chriftianx, qui te fidem Chrifti docuerunt, qualiter te

uiuere oporteret, aud^fti:Sc ferua quod audifti,& poenitentia

age,co quod a bonis operibus tam diu torpuifti. Si ergo

nonuigilaueris.) Id eft,ad bona opera agenda, tcmetipfum

non excitaueris. Veniam unquam fur, & nefeies qua ho-
ra ucniam ad te.) Illi Dominus unquam fur fuperuenit,ut F
cum per mortem ab hac mudana habitatione fubtrahar, qui
inprauitatibusfuisrequicfces, neque auitiis uultabftinere,
neque ipfam mortem ante oculos ponere, ficutDominus di-
Matt.i\ citinEuagelio: Quiafifcirctpatcrfamiliasquahorafuruc-
nirctjUigilaret utique, & non lineret perfodi domum fuam.
Per patreir.familias, mentem debemus intelligerc quia fi- :

omnibus qui in domo funr, principatur,

cutpaterfamilias
ita&mcs omnibus attibus corporis Se cogitationibusprx-
fcrtur.Pater igitur familias dormit, furque ueniens domum
cius perfodit, quado mens in delc&ation ibus carnalibus rc-
quicfccns,mors dum non prxuidctur, fiipcruenit, atque do-
mum
 PRIMA. 1 7 Cap.*,

A mum corporis pcrfodicns,anitnamabftrahit.Si autem uigi- ]

laucrit,id cft,in bonis operibus pcrfcucrauerit, mortem non

ut furem, fcd ut liberatricem perferet. Sed habes paucano
- mina in Sardis,qui non inquinaucrut ueftimcnta fua.) TicccH
difcipuli paftori ncghgenci prarponutur, ut faltem in eorum '

imitatione proficeret. Sed mirum curpauca uomina habere

dicatur, &: non paucos homines.Scd hoc ad excellentia ma-
gnam alicuius fandi pertinctxum eu Deus nominatim feire
dicitur, ficutMoyfi perfedo uiro dicitur:Noui te ex nomine. X 0 J j.
.

Et Dominus dicit in Euangelio: Et proprias oucsuocat no- /0(OT. io .

minatim, &
educit casalfli ergo pauci, qui uoce Dei laudari
tncrcnturjnoninqufnaucruturflimentafua^d eft, mundicia
quam in baptifmo perceperunt, fordibus uitioru non inqui-
B naucrunt. Et ambulabut mecum in albis,quia digni funt, id
cft,in bonis operibus. Quiuicerit,ficucftictur ucftimctis
albis, id cft,qui perpoenitentiam &lachry mas diabolum ui-
ccrit, & uitia omnia afe expulerit, eandem mudiciam quam
baptiza tus poilidet, Se. ipfc confcquctur.Hxc ideo dicit, ut Se
pallorem Sardis ecclefix, 5c omnes etiam peccatores ad poe-i
nitcnti am Et non delebo nomen eius de libro
prouo ccr.
uicx.) JSi librum qitx prxdcft inationcm uocat quomodo ,

dclibrouitx aliquis deleri potcft,cu Apoftolusdicir:Quos jtom.%.

autem prxdcftinauir,hos Se uocauit:& quos uocauit,hus Se
iuftificauir:8e quos iuftificauitjipfos Se glorificauii?nifi forte
itaintclligamus:Sunt multi qui ab hominibus iufti putatur,
fcd in confpcdu Dci,iniufti exiftunt. Ergo homines qui eos
C iuftosxftimanr.iam in libro Dei cos fciiptoscfTc putat. Sed
indieiudicijjCum fada reproboru atque luftorum omnibus Deleri ie
patcbunt,hcc inferiptio atque falfa fufpicio a metibus eorum libro uitx.
delebitur, cum eorum damnationem pro impietatibus fuis
.. confpcxerint. Et cofucbor nomen cius coram patre meo,
mSc coram angelis Dei.) Confcflioifta tue fiet nominum iu-
ftorum.quando fecundum qualitatem meritoru, unufquifq;
*. mcrccdcm recipiet. Et angelo Phitaddphix calefix feri-
.bc. Hxc dicit fandus & ucrusqui habet claucin Dauid.)
Legimus in libro Regum, quod dixerit Dominus ad Dauid:
Et erit cum dormieris eu patribus tuis, fufcitabo feme tuum i.Reg.y,
quod egredi, tur ex te, Se firmabo regnu ciusiu fmipitcrnu.
 '
C F'3' !

Vi sto
Egoerociin patrem,Sc ipfc erit mihi m filium.Hocdc Chri- D
ftocire, dium, nullus eft nifi perfidus ludius, qui ambigat.
Et in domuobferata nullus nifi pcrclaucm poteft introire. '

Filius ergo Dei habet clauem Dauid, quia ipfc hominem af-
fumpfit ex genere Dauid, quem claue Dauid uocat,pcrque
refcrata funt omnia , & qua: Deus ad Dauid, & qui Dauid
" de Deo locutus eft Qui aperit, & nemo clauditrclaudit,
.

* Se nemo aperit.) Aperuit dominus Icfus Chriftus uctus tc-

ftamcntuad intelligendadiuinamyftcria,qui in ea latebat,
quod nullus claudere poterit.Claufit ucro obfcruantialiterf
legalis fuperfluam, quam nullus aperire poterit. Aperuit ctia
corda gcntilium,ad percipienda do&rinara fidei, qu$ nullus
pcrfccutor claudere potuk.Claufit ucro atque dcftruxit cul-
turam idoloru, quam nullus periccutor aperire potuit. Ape-
g
rict etiam aditu regni cadcftis fuis cleHs, quod nulla uis dre-
momim claudere poteft: claufit ucro cudcm aditu reprobis,
quod nullus eis aperire poterit. Scio opera tua:Eccc, dedi
** coram te oftiumapcrtum,quod nemo poteft claudere quia :
**
modicam habes uirtutcm,&: feruaftiuerbummeum,&non.
ncgafti nomen meum.) Videtur quod ifteaogclusfcclcfig
Philadelphia no fatis in diurnis feriptuns fuerit eruditus: 8c
/ ideo dixerit cum modica habuille uirtutem , ad refutandos,
uidclicct inimicos fidei ucrkatis.Eteftfcnfus, Quia in perfe-
tutione coftans fuifti,& fcruafti uerbum meum, id cft,apr-
dicationc uerbi mei &
non ccflafti, nomen meum non nc-
gafti: ideo quia modicam habes uirtutem dedi coram teo-
:

'
ftium apertum indiuinisfcripturis utintelligasroyfteriadi-
)
Tr
uinarum Icripturarum: Quod nemo poterit claudere, id eft,.
fapientixqui tibi dabitur, nullus poterit rcfiftere inimico-
rum. Eccc dabo defynagoga fatham qui dieutfc ludios
cfleA: non fnnt,fcd mentiuntur.) Ecce,dabo de fynagoga '*
fatham quinbi aduerfabantui*, Sequoru infeftationcni alii-
duc tolerabas, ut credant per uerba tua in me.Ecce, faciam il-
los ut ueniant,& adorent ante pedes tuos,8e Icient quia dile-
xi tc,quoniam fcruafti uerbum fapictii mci:id eft, cum cre-
diderint per uerba tua in me,adorabunt ante pedes tuos dc-
prccanteSjUtper te uitam iternamconfcquanrur. Et ego
- teferuabo ab hora tcmauoms,qu$ ucntuia eft in uniuerfum
orbem
 PRIMA V 18 Cap. 3 .

A orbem, tenfarc omnes qui inhabitant terram.) Hora.tcma-

tionis.dicm iudicij figmficat.Tccationem autem promani-
fcftationcpofuit.quia finguloru fafta omnibus manifcfta-
buntur. A qua hora tentationis, nos &omues cle&osfuos
Dominus faluabit. Eccc uenio cito: Tene quod habes, ut
nemo acci piat corona tuam. ) Tene quodhabes, id cit, bo-
num quod habes ufque in finem uitx tux tenc.V t nemo ac-
cipiat coronam tuam, id cft, ut gloria qux tibi debetur, nul-
lusfinc te poflidcac. Qmuiccrit, faciam illum columnam.
.. in templo Dei mei.&forasnon egredietur amplius,& lcriba

.. fuper cum nomen Dei mei,& nomen ciuitatis Dei mei co-

mi ux Hierulalem,quxdefccdit de caelo a Deo meo, &c nomen

meum nouum. j
Potcftpcrtcmpluecclcfiadcfignartper-co
B lumnas aure qux fuftentant templu, prxdicatorcs. Nam Se Ctdat.z .
Paulus apoftolus Petru & Iacobu columnas ccclefix uocar,
eo quod fuper ipibs xdificat a fit ccclcfia.ficut Dominus dixit
Petro:Tues Petrus, & fuper hanc petra xdificaboccclcfiam
meam. Sed uidetur propter hoc quod (equitur: Et foras non
egredietur amplius, no ad prxfcntcccclefiam, fcdad cxlefte
pertinere hanc fcnrcntiam.Nam multi fucrunt,qui colum
ccclefix dicebamur fcd propter praua do&rinam eorum ab
:

ea exierunt. fient fiiit Origencs,5c multi alij. Per templu er- Orientes.
go, cxleftis habitatio: per columna ucro, unufquifq; cle&us
pottftdcfignari. Ergoqui uicerit omnia tentamctad.aboli-
ca,omncfquc carnales uoluptates, columna in templo Dei
cfticitur,idcft,incxlcftibcaritudinc.Ecficuccolumna in lo-
C eo, in quo ftacuitur firmiilimam fiabilitatem a creatore con-
fequitur ,nunquam ab ea diucllatur, quemadmodum a-
ut
qui de cxlcfti beatitudinc fuperbiendo
uulfiis cft diabolus,
cecidit. Et feribam fuper cum nomen Dei mei.) Nomen
hoc Dci,cftartcrnuip: Nomen ergo Dei quod cft xternum,
fuper unumqutnque iuftum fcnbitur ,
quando xternitas
ei Domino permanendi largitur. Et nomen ciuitatis
cura
Dei mei nouX Hicrufalem,qux dcfccndit de cxlo a Deo
meo. NouaHierufalcilla cft cxleftis, qu non ex lapidibus
ficut uctus, (cd cxfandishominibuscotidicxdificatur.Hic-
rufalem autem interpretatur uifiopacis^d cft, uifioDci.No-
men ergo Hicrufalcm, fuper unuroqucoque cle&um fcnbi*
E'y
 E

Cap. 3 . ?i visio:
tur,dum hoc unicuique conceditur, ut Deum fine fine uidere D"
mereatur. Alitcr-.Nomcn Hicrufalc fuper unumqueque cle-
dumfcribitur.eoquodfit ipfeHicrufalcm,inqtioDcus re-
gnare dignctur:in focictate uidclicct angeloruomniumque
cledorum,quiHicrufalcm cxleftis uocantur.Scdmiru.cur
Hicrufalem de carlisdtfccndillc dicitur, ciimfciamus clcdos
omnes a terris ad cados confccndcrecotidie,non decxlcfti-
busad terrena relabi. Sed Domino de caelis ad redeptionem
generis humani dcfccndcntc/imulctia fandi defeenderunt,
qui iam per praedeftinationis gratia illi coniundi erant, quos
per mifcricordiam fuam redimere ucniebat. Et nome meum
nouum.uidclicet ut uocetur filiusDcijficut ego fum filius &
" Dei. Et angelo Laodicix ccclcfix fcribe.Hxc dicir, amen,
teflis fidelis &ucrus.) Amen uerc,fiuc fideliter interpreta-

tur. Quod cft amen, hoc cft.&teftis fidelis &ucrus. Qui
cftprincipium creaturae Dei.) Non ideo fcprincipiu crea-
,
turx Dei dicir,qu6d ipfefitcrcatura,fcdquodabipfo omnia
fint crcata,'utpotc architcdus fecit domu m. Si interrogauc-
ris quis fuerit principiu domus,dicctur tibi:Artifcx,qui eam
prius mente concepit, & poftea xdificauit , quia domus fibi-
mctipfi principium dare non potuit. Scio opera tua, quia
* neq; frigiduses, neqjcalidus.) Frigidus non erat,quiaqua-
uis opera fidei non haberet, fola fide fe iuftum exiftimabat.
Calidus non erat, quiacharitas illi deerat. Vtinam frigidus
clTcs aut calidus, id eft,utinam aut charitatc ferueres,autte
peccatore ficut es,cxiftimares:ut per timorem ignis aeterni &
**poenitentiam, ad bonaopera agenda impellereris. Sed quia F
tepidus cSjincipiam te euomere de ore meo.) Aqua tepida
fi haufta fuerit, faftidiumgenerat,ideoquefacilereiicicur. In

ore ucrb Domini tunc ingrcdimur,quando per baptifinum

a uitiis omnibus emundati, membra eius efficimur. Igitur fi
fide,qux per charitateopcratur,&: quam in baptifmatc pro-
mifimus,a charitatc tepefeetes operari neglexerimus, ab ore
Domini,ucluti quodda nocuuac faftidiofum,foctidumq;rc-
loan. ij. iicimur, ficut ip(c dixit de Icipfodifcipulisfuis-.Egofumuitis,
&uos palmites, Se pater meus agricolaeft. Omne palmitem
nofcrctcm in mefrudu purgabttcu, urfrudus plusafFcrat.
Quia dicis quod diucs fum,& locupletatus. Se nullius egeo.
Diucs
 PRIMA. 19 . Cap.3.

A Diucs Rc locupletatus rc&c dicitur,qui omnibus uirturibus

plenus, ufquc ad culmen pcrfe&ionis exercuit. Iftcautcprx-
fulecclclixLaodicixproprcr folam fidem,omnibus uircuti-
bus diuitemfe Se locupletem xftimabac, Se nihil IcadCiIute
secernam adquirenda aliud agere, non recogitans illud quod
dicit Apoftolus,quia fides fine operibus mortua cft. Et ne- lac.t.
fcisquia tu es mifcr&miferabilis,&: pauper, & cxcus,&nu-
dus.) Miferum cum dicimus, qui cum paupertate & nudita
aliqua infirmitate premitur. Similiter & ifte mifer
ce, etiam

& mifcrabilis dicitur, eo quod pauper erat uirtutibus,opcri-

> bus bonis nudus. Suadeo cibi emere a me aurum probatum
* ignitum.) Per aurum lapientia intelligitur.licut feripeueft:
Thefaurusdefiderabilis requiefeit in ore lapietis. Quod pro- Prouer.iL
B bacu dicitur quia probatos &
perfettos reddit omnes quos
pofsidet.Ignitum ucro ideo dicitur, quia eorum mentes in
quibus habicar,in amore Dei aeque proximi accedit. Et quia
ucra lapientia ex diuinis fcripcurisaccrelcir,Pfalmilla mani- pyS/.n.
fellat cum dicic:Eloquia Domini , eloquia cafta, argetu igne
examinatum, probatum terrx purgatum feptuplii. Eloquia
Domini, eloquiacaftafunt, quiacaftas mcccs a uitiis reddut.
Sed cum nihil purgari polsic.nifi quodfordidum cft.qti^rcn
dum nobis eft, quomodo eloquia Domini purgari dicatur,,
in quibus nihil lordidum cile potefi. Eloquia ergo Domini
ficutargctumignc examinatum elfe dicuntur, quia mentes
omnibus fordibus exa-
fidelium, aliquado igne charitacis ab
minant. Quod autem ait, probatum terrx, in Hebr^o habet
C feparatum a terra. Quod etiam feptuplum purgatum dicitur
propter leptcm purgationes quas diuina feriptura in fe con- .

omnia uitia pu rgan-

tinet , leptcm uidelicct uircutcs quibus
turiquemadmodum gulxuitium purgatur perabftinentia,
fuperbia per humilitatemdibido per pudicitiam: odium, aua
ritia,inuidia Se. multa alia,per charitatem. Similiter Se exee-
'

ra uitia habent hoftes fuos, a quibus aut uincuntur autuin-

cunt.Et quia fuperius dicit, ut aurum id cft fapiccia a le cma-
tur,quxrendum nobis eft, quo precio fapientia ematur cum
IobdicattNo dabitur aurum obrizum,ideft purum pro ea: lob. 18.
nec aliud quid, quod inter homines prcciofius habirur.Sed
<juo precio ematur, ipfe beatus lob manifcftatcum dicit:Ti- lob. ibid.
E iij
 Cap* VISIO
morDomini.ipfa cft fapicntia,& recedere a malo,intelligcnD
tia.Non quod ille qui timet pcrfe&us fit in lapientia, cum A-
i.Ioan.4. poftolus dicat, Qui autemtimetno cft pcrfc&us in charica-
tCjfedquodfapientiam iam pofsidere incipit, qui per ea pre-
tium dare inchoat. Pretium autc cius cft, timor Domini, ab-
renunciatiouitioru,paenircnria,lachrym;,opera mifcricor-
diar.Ec ideo non inconucnientcr fequiuir.uc locuples fias,

quia fine hoc prccio,ad locupletationem uirrutum quodefi:

lapientia, nemo peruenire poteft. Ecueftimetis albis mdua-
ris.) Veftimenra alba funt opera bona. Et non appareat co-
fiifio nuditatis tu;.) Confulio nuditatis illa cft, de qua dicit

pjal.fo.
Pfidmifta, Ecccin iniquitatibuscoccptusfum, & in peccatis
concepit me mater mea: hanc autem confiifioncm nudita-
tis, bonis operibus operire debemus. Nam quauisifte epifeo-E
pus fidem haberet, nudus tamen dicitur,co quod ab operibus
,, fidei uacarcr. Et collyrio inunge oculos tuos ut uideas.) Per
collyrium qui caligine ab oculis detergir lachrymafquc edu-
cit, pocnitctiam atque compun&ionem cordis debemus in-

telligcre.lpfc eft nanquc,qui ab oculis mentis, caliginem cx-

cicatisdctergit, atque aduidendum qua: fit retributio iufto-

num &
poena peccatorum acuit. Ego quos amo, arguo, &:
caftigo.) Sicut dicit fcriptura,qucmcnim diligit Dominus

Hxb.iz. corripit, flagellat autem omnem hominem, quem recipit,

Aemulare ergo & poenitciiaagc.) Ideft, armulaicbotios,
& poenitentia agc.co quod bonis operibus ufquc modo tdr-
pueris. Ecccftoadoftium,&pulfo.Siquis audierit uoccm
mcam,& aperuerit ianuam,intrabo ad illum, Steernabo eu.
illo, & ille mecum.) Pulfat Dominus ad oftium noftrucirra
pcrfcripturacu diuinam cotidie nosadmonct , ut utria relin-
quentes, ad bona opera agenda eduertamur. Vocem cius au-
dimus, Scianuam apcrimus.ciim mandata cius tota mentis
intentione fufeipimus. Ad nos ucio intrat cii de nollrispro-
fedhbus gaudct.Cccnamus nos cum illo, cum de fpc c;lcftis

glorix cxultamus. Qui uiccrit.dabo ei poteftatc fedcic me-

cum in throno meo: ficut 8e ego uici & fedeo eu patre meo
,

djriftusui in throno cius.) Vicic Chriftus diabolum, uincoin St famfti

Elorn no- cius.Scd Chriftus per fcmctipfum,fanli uero tius non per
flr4. fcractipfosjfcdperipfum. Dedit pater filio potdhccm, fccu-
dum
 ,

S E C V N D A. 10 Cap.4.
A dum quod homo cft, ut fedcat in throno cius. Dedit Sclttius
poteftatem luis,utfedcant & ipfiin throno cius. Chriftus ad
dextera Dei fedet,ficut dicit Pfalmifta:Dixit Dominus Do- PfxLtog^
mino meo, fede a dextris meis:quiaa:qualis cft patri.Sandi
autem.non ad dexteram filij federc dicuntur, fcd in fedibus
fuis,ficut dixit Dominus in Euagclio:Sedcbitis &c uos fuper Mat. 1$.
fedes duodecim, iudicnres duodecim tribus Ifracl.
Ipfi enim
non naturaliter, ut Chriftus:lcdper adoptione iuae hlij.idco
diucrfaslcdes fortiurur, fecundum meritorum diucrfitatcm.
Prarftct hoc nobis de quo loquimur, ut in carum fcdium di-
ftributionc,nos miferi parte habere mercamur, Iclus Chri- *i

ftus Dominus noftcr,qui cum patre & fpiritu fando uiuic SC.
regnat Deus,pcr omnia fancula foculorum. Amcn. 1

g
Explicit expolitio uifionisprims^

Incipit expolitio Viilonis fccundx>

RATIO DEP O SC T I ut poft fcprem epiftolas,quas.

ad leptem ecclelias, qua: unam catholicam ccdeliam defi-
gnantjloanncs dircxit:inquibusfidclcs inftruunturquat-
liter cellitudincm confccndcrc debeant, eiufdemccclcfia:
fiatus atque fubhmit as manifefiius defaibatur.

Offhxc nidi oftiu apertu in cxlo.)

CdP- 4 -

Per oftium, Chriftus intelligitur,qui dicit:

Ego fum oftium. Per me fi quis mtroierir,
laluabitur. Quod oftium apertum cfie dici-
tur, quia omnibus ad fc uenirc defideranti-
busrquauisfcclcribus deprimatur, ofliu mi-
feri cordic fu aperire no dedignatur, ficu t ipfe dicit in Euan-
gelio: Venire ad me omncsrqui laboratis & onerati eftis, & MAt.iu
ego reficiam uos.Per cxliim aurem ccclefia defignatur. Sed
fi omnis qui per oftium in ourfe ouium, id cft in fandam

ccclefiam introierit faluabirur, reprobi quora innumerabi-

lesmultitudines intra fanda ccclefia continentur quo aditu
introicrur,de hoc Dominu interrogemus. Ait cnirmQuj no Iodn. io
intrat per oftiu in ouilcouiu/cdafceditaliude: ille fur e 11 SC
 Cap. 4: VISIO
latro. Qujcuq; ergo hoc quod in baptifmo promi(erut,obfer D
uare uolunt,no per oftiuin ouiie ouiu,fed aliudcafccderut.
* Et uox prima quam audiui, tanqua tubx loquentis mccu
dices.) Vocem prima,uctustcftarncntu accipere podu mus.
Sed melius mihi uidetur, ut per uoccm prima,Ioan ne Bapti-
luc. i. ftam intelligamus, dc quo feriptum eft, Et tu puer propheta
altilsimi uocabcris,pr$ibisantc dominum parare uias cius,
ad dandam fcientiam falutis plebi eius, in remifsionem pcc-
Ioun.it catorum eorum.Sed &c ipfc Ioanncs fc uoccm uocat,diccns:
Ego uox clamantis in deferto, dirigite uiam domini.ficut di-
Efu. 40. x c
Efaias propheta. Et quia pr^dicatio cius circunquaq; per-
crcpuit,uox pr^dicationis cius, tuba: fimilis dicitur. Sed quid
uox lfta dicat, audiamus. Alccndc huc, 8c oftendam tibi qu^
* oportet fieri poft hxc.) Id eft, terrena dcfere,& adcxleftia a- 1$
nimum erige. Alitcr.IoauncsEuangeliftaperfonam eorum
inhoc loco gerit, qui per Ioanncm Baptiftamin Chriftu cre-
diderunt, 8c multi eo tempore extiterunt, qui IoannemChri-
ftum xftimabantdoannes ucro,furfum auditores fuos men-
loun. 1. tes erigere fuadebar,cum fe non Chriftum cfle dicebat: fcd al
tcrum qui poft fc uenturus erat, dicens, Non fum ego Chri-
ftus.Vcnietucro foniormepoftme, cuius non fum dignus
ut foluam cius corrigiam calciamcnti.lpic uos baptizabitin
& igne. Et iterum. Illum oportet crcfccre, me amem
fpiritu
minui.Sedacdifcipulosfuosconfccndcrc furfum monebar,
cum fedcfcrendum,8c Chriftum efte fcqucndum manifcfta
ratione perdoccbac. Deinde fcquitur. Et oftendam tibi qux
oportet fieri poft harc. Ac fi diceret:Si furfum cor erexeris,id F
cft,Chriftutn fide fccutus fueris, ea q ux doceo &
qux uentu-
ra fu nt, etiam ipfo docente facile cognofccre potens. Et fta-
timfuiin fpiritu.) ldcft,cum in Chriftum credere carpi, cx
**.

* carnali fpiritualis effetius fum.

Et cccc fedes pofita ctat in
. * cxlo,& fuprafcdem Per cxlum.ccclefiadefignatur.
fedes.)
Sedes ucro pofita in cxlo,cordafantorum in cccleiia com-
morantium dcfignat.Qm ucrofupra fedem uifus eft federe,
Deus eft, qui in cordibus Tantiorum fuorum inhabitat atq;
l.Cor. 5. fcdctjficut Apoftolus dicit: Templum enim Dei fan&ucft,
* quodeftis uos. Et qui fedebar.iimiliscrat afpctlu lapidis
* au-
iafpidis Sc fardini.) Iaipis lapis uiridis coloris cft:fardius
tem.
 w
S E C V N D A. 21 Cap.4.

A tem.rubci.Pcruiriditaecm ergo iafpidis, diuinitas noftrifal-

uatoris:pcr rubore autem fardi|,ciushumanitas dcfignatur.
Saluator igitur nofter,& uiriditatem iafpidis in fe continet,
quia fecundum diuiniratero, per omnia aqualis eft patri:&
ruborem fa rdi), quia fecund um humanitatem homo perfc- t
&us cxiftit/icut lcriptum eft: Perferus Deus, perferus ho- ^tlundf
- mo,ex animTratTfcnali, 8c humana carne fubfiftens. Et iris mjymb.
erat in circuitu fedis, fimilis uifioni fmaragdini.) In Gcnc-
fi legimus , quia dixit Deus ad Noc: Arcum meum ponam Gen.9 .

in nubibus cali,& recordabor foederis mei fcmpitcrni.quod

pa&urn eft inter Deum&omnem animam uiucntcm. Fer
^
arcum igitur qui in fignum clementia Dei hominibus in
terra confidentibus apparet, mifcricordia Dei non inconue-
B nienter accipitur . Iris , id eft,arcus, federa Dei id eft, ccclc-
fiamcircundabat: quia eius mifericordia nos circundando
protegit & gubernat, atque a uifibilibus &inuifibilibus ho-
Ilibus defcndit.In ipfo emm,ficut dicit Apoftolus.uiuimus, 17.
raouemur,& fumus. Qui arcus fimilitudincmfmaragdiha-
buiilc di&us eft, qui nimia atque gratifsimq uiriditatis eft.
Iafpisuero.de quo fuperius diximus, uiridis coloris cft.ficuc
fmaragdus.fcd cius uiriditas obfcura eft. Viriditas ucro fma-
ragdi petfpicua eft, cuius pulchritudo oculos intuentium

ad fe mirandam pertrahit:per uiriditatem iafpidis, ficuti di-

ximus, diuinitas nolbi faluatoris accipitur. Qua obfcurata
&quibufdam nebulis obteda eft, quia diuinitatem redem-
ptoris noftri.nulla mens ficut eft, comprehendere potell. Et
C quanto altius fc mens ad perferutandum erexerit, tanto am-
plior caligo ei obiicitur. Per uiriditatem uero fmaragdi qua
Domini re&edcfignatur.Mifcri- Mt/mcor*
pcrfpicua cft,milcricordia
Domini tam perfpicuaeft,ut nullus homo dia Dei,
cordia nanque
fanam mentem pofsidens,hancignorareualcat.Quiscnim
immcnfim mifericordiam Dei, quam erga humanu genus
exhibuit, &
exhibet quotidic, ignorarc p oteft, quauis uerbis
perfe&c explicare non poIsit?Scd 8cli6cquod uiriditas hu-
ius lapidis hebetatos oculos fi jnfpicitur, ad uidcnJum a-
cuit, poteft mifericordia Dei conucnirc.Quando enim in
peccatis iaccraus,& fcelera noftra nos deprimunt, hebetatos
oculos metis habemus. Cum uero confidcramus mifcricor-
. F
Cap.4. VISIO
diam Dei, qualiter meretrices &c latrones omniumquefcclc- D
rura generibus dcprcflos,ctiam Se pcrfccutores fuos per poe-
nitentiam ad falucera reduxit, ad fpem uenix reformamur.
Et quia iam in perditionis fouca detinebamur, mifericordia
Domini intuentcs,atquc de ea przefumetcs,ad eu qucmoffcn
deramusconfugimus,uteius mifericordia a morte perpetua
liberemur. Qua mifericordia Dei Pfalm illa intues, nec eam
uerbis explicare ualens,iplumDcu mifericordia fuauocauit
Pfai 143. diccns:Dcus meus, mifericordia mea. Et in circuitu fcdis,
*
fcdilia uiginti quuuor.Et fupra thronos uigintiquatuor fe-
niores ciraiami &i uellimc ntis albis, & in capitibus coru co-
ronx a urcat.) V iginti quatuor feniores in hoc libro, aliqua-
> do pacrcs ucteris trilamcnti.aliquado noui,aliquando fimul
utrofquefigmficant.Scdin hoc loco patres ucteris teftamcn E
tidefignant, qui uiginti quatuor fedilibus fcdilTe dicuntur.

ATument Quando fcdcmus,a labore quiefci.rnus. Per ledilia igitur ut-

ginti quatuor, uiginti quatuor libri ueteris teflamentideG-
24 libros

utx .teflu- gnantur.Super uiginti quatuor igitur thronos,uiginti qua-

menti. tuor feniores fcdilTe u iG funt,quiapatres ucteris tcftamenti
a laboribus Se curis huius feculi , in le&ione & meditatione
diuinorum libroru,quodammodo quiefccbant. Sed quxrc-
dura nobis cft cum fedes ccclcfia Ggnificct, cur in circuitu
fcdis, haxfcdiliadifpofita efledicatur. Nimirum quiaquif-
quis paccrfamilias,qui dormi fuam tuta a latronibus &inimi
cisdlcdcfidcrat, hanc aut muro aut fepeaut pariete circun-
h^rcticos Se contra paganos,
.Arma. eo- dat.SimilitcrccclcGa.8c contra
cleCtt,
quffidem Chriftiinca dciiccrcuolunt, ucteris tcllamcntili-F
bumDei. bris munitur. Quia quando ea qui colit,Iongc antcaducn-
tum Chri(li,fuifl'c prxdi&a probae, iacula inimicorum fi-
dem Chrifti eucrtcrccupicntium.longc afe re pellit. Qui fe-
nes circuamili uellimcntis albis fuilTc dicuntur,8e in capiti-
bus eorum coronx aurea:. Per albauelhmcta,uitx puritas:
.. per coronas autem aureas, opera bona defignantur. Et de
.. throno, id cft de ccclcfia, proceduntfulgura & uoces.&to-
.. nitrua.) Pcrf.ilgura,miracula qu$ per fandlos fuos opera-
tur Dcusrpcr uocrs,pixdicatio:per tonitrua nero, terror ge-
henna: ignis dcGgnacur. Quiafandli pr.rdicatorcscosquos
amore culcitis pati ix a uitiis rcuccarc nequeunt, cis tormcca
xterna.
 S E C VN D A. 22 Cap-4*

A prxparatafunt,opponunt:ucquosblan-
aeterna, qua: impiis
ditiis nequeunt, faltem terroribus a uicus compcfcant. Etfc-
ptem lampades
ardentes ante thronum.) Quid lintleptcm
lampades, ipfc exponit cum dicir,qux fune feptem fpiritus^
Dci.Perfcptcmfpiritus Dei, feptem dona fpiritus fandi de-
bemus intelligere, qux in Dominum rcquicuilfc propheta
Efaias manifeftatdicens:Etrcquiefcctfupcreumfpiritus Do E[A 11

mini.fpiritus fapicntixfic intcllcdus,fpiritusc61ilij&.forti-

tudinisdpiritus fcicrix&: pietatis: & replebit eu fpiricustimo

ris Domini. H? igitur lapades fcpte,ideft fepte dona fpiritus

fandi,antcfede id eft ante cofpedu occlcfix fux ardere dicu-
tur:quia line lumine haru uirtutu,in node huius fcculi pofi-
ti,per uitx uiaad c^lcftc patria gradi no poflumus.Quod au
S tcChriftuhfC fepte dona fpiritus fandi acccpilfc dixit, ad hu
manitatis cius myfteriu pertinet. Na Iccundu diuinitatem,in
nullo augeri potuit,finc quo nihil efle poteft. Veru qu$ri po
propheta cum hxc fepte dona in Chriftu dcfccnlura
tcft,cur
maioribus coepit,& dcfccndcdo ad minora per-
efle diceret, a
ucnit.Scdnoii ab re efle fadumuidebitur,li diligenter inlpi-
ciatur.Nam quia Dominus nofter Icfus Chriftus dcillacx-
leftibeatitudincjin qua xqualis erat per omnia patri,ad ter-
ras dclccndcrc, & homo dignatus eft,
fieri &
angelis mino-
n*
non inconucnientcr hxc Ic-
rari noluit, quos ipfc crcauerat:
ptem dona defccndendo accepit,quia uoluntatcm patris de-
fcendendoS: humiliando fc tifqucad mortem adimpleuit,
ftcut dicit Apolbolus:Humiliamtlcmctipfum ufqueadmor HiHp.ll
C tem,raortcm aurem crucis. Nos autem qui ab ipfa perditio-
nisfouea.ad cxleftia fubleuamur,d minoribus incipimus,uc
admaiora crclccndo perueniamus. Quomodo autem hxc
feptem dona fuper Chriftum defccnderint , prout Dominus
dederit, breu iter dicunu s. Spiritus fapicntixfupcr hominem
Chriftum rcquieuit, quando filius Dei fecundum diuinita-
tem,quifapieutia patris dicitur, in cUmdcfccdit. Spiritus in-
tclligentixincumrequieuit,quando omnibus uirtutibus eft
EHC'
ditatus, ficut in Euangelio fcriptumeft-.Icfuspioficicbat fa-
picntia &c xiatc, & gratia coram Deo,& hominibus. Poft
intellectum, confilium fcquitur.Confilium aconfulendodi*
citur.Namli aliquod periculum nobis imminet, confilium
ULtintudnl F
C ap. VISIO
a fapientc pcrquirimus.qualiter periculu euadamus. Simili- D
ter Se cum ad aliquam dignitate feculi confcedcre cupimus,
con(iliuquxrimus,qualitcrad id quoddcfidcramus,peruc-
nireualcamus.Chriftus igitur eft confiliatornofter, qui con
filium dat, qualiter pericula teterna euadamus 6c conlilium
:

quod dat ipfc,perficit, cum a periculis arternis nos libcrat.Si-

mtliter& confiliti dat qualiter ad haereditate paradifiperue-
nirepofsimus, &ad ip(a gaudia ipfenos perducit. Spiritus
itaque confilij in homine Chrifto dcfccndit: dum afpiriiu
fanfro percepit do&rinam Euangelii, in quacondlium confi
ftit omnium hominum faluari cupientium. Spiritus ctia for-
titudinis fuperChrifturequicuir, quando ad dcbcllanduho
ftem antiquum,fortis inter homines apparuit; dehacfuafor
Lhc. ii .
titudinc ipfc dixit inEuagelio :Dum fortis armatus cuftodit E
atrium fuum, in pacefunt omnia quae pofsidet. Si autefor-
tiorillofupcrucnicns uicerit eum, uniurrfa arma cius aufe-
ret, in quibus confidebat, 8c fpolia eius diftribuct.Poft forti-
tudinem fequitur fcientia Apud homines, multa: fcientix
.

funt. Sunt nanque diucrfarum artium diuerfx fcientia:. Eft

fcientia in lircris.eftin mundanis lcgibus,eftin augendis re-
bus temporalibus, eft etiam fcientia in prarcauendis pericu-
lis.Sunt etiam multi,qui perfubtilitatem fenfus, quzdam fu
tura prsuident.Scd has feientias aliquando boni,aliquando
mali pofsidcnt. Scientiam uero quae in Chriftum dcfccndit,
nullus nifi bonus habere poteft. Qua: tanta eft, quanta nul-
la mens comprchcdercpoteft. In ipfo enim funt omnes the-

Colofu fauri fapientix 8c fcientia: abfeonditi. Videtur itaque mihi F

pcrfpiritufcicntix,aliudfa<ftum cius nos debere intelhgerc.
Prxuidens nanque faluatornofter,fiaccclIum hominu pec-
catorum deuitarcr, multos fcclcratos indcfpcrationisfouca
eiTcdccidcndos,peccatoribus per focictatem corporis fccon
formari uoluit:maducan$ uidelicec & bibens cuin cis, ta&us

Luc-J.
etiam meretricii non refpucns.Qui etiam Sc latroni in initio
cofefsionis eius paradifum repromifit, ut omnibus peccato-
Luc.i 3 .
ribus faluari cupictibus.fpcm ucniae tribucrct.Pharrl^i uero,
fpiiitum fcietix no habentes, reprehendebant cum, eo quod
cum publicanis & peccatoribus manducaret. Sed ipfclpiritu
Mdtth.9 . fcieti$pofsidcs,dixitcis: No eft opus fanis medico , fcd male
'* habentibus:
li
 SECVNDA. z3 Cap.4.
A habctibus:Non ucniuocarc iuflos, fcd peccatores ad poeni-
tentiam. De fpiritti uero pietatisnon cfi noccfle nobis quic-
quam diccrc.Quid enim tam pium, quam ille qui peccatum 1 JPrt.i.
non fccit.nccinucntuseft dolus in ore cius, & qui citm pof- Mart.16.
feta morte fuapotcftate liberari, fc pro falute generis huma-
&
ni^ teneri, ligari.Sc confpui.Sc alapis cxdi,*t flagcllari&:
crucifigi pcrmifit?Spiritus uero timoris Domim,qui ultimus
ponirur,adpaflionempertinct:non quod timore coadus fit,
ut pro falutc generis humani moreretur, fed timore pro obe-
dientia accipere debemus, de qua ipfedicit:Non ucni facere ioan. 6.
uoluntatcm meam, fcd uoluntatcm cius qui mifit me patris.
Nam & filium qui patri carnali cft per omnia obedies, patre

timere dicimusjcum illa obedietia non fit timoris, fcd amo-

' g
B ris.De quo timore Pfalmilfa dicit: Timor Domini, fandus
permanens in feculum feculi.Non autem timor.fed charitas
Dei in feculii fcculi permanebit. Nunc qualiter hxc fepte . \

dona fpiritus fandi, unicuique fidelium conucniat, breuiter

diccndixcft.Etquia nos qui per primxprxuaricarioniscul- A'\
pam,in perditionis laqueo iacebamus, mifcricordia Dei ad .i
fuperna reducimur ab inferioribus: id cft,a timore Dei mci- ; Ut
pimus,ut adfuperiora, id cft.ad fapientiam proficiendo ere- . ,t

fcamus Et quibus gradibus Ch rill us humiliando fe ad nos

. a
defccndit , falutemque noftram moriendo perfecit, cifdem
gradibus & nos ad eum confccndcrc debemus faciendo ui-
:

dclicctprxccpcaeius,qux in donis feptem fpiritus fandico-

tinentur.Spiritus igitur timoris Domini fupcrunumqucnqj conuerflo
C peccatore rcquicfcit,cum confidcrans peccata fua, iuftumq; peccatoris
ludiciu Dei pcrtiroefccns,pcenafque ignis xterni,qux impiis adxieum,
prxparatx funt.ad poenitentiam lachrymafque conuertitur,
&amariflime flere incipit,quod deledabiliter geffit. Spiritus
uero pietatis, fuper quelibet peccatorem requiefcit.dum au-
diens feripturam dicentem Sicut aqua extinguit igncm.ira Ecdef.y.
:

elccmofynacxtinguit peccatum: & Dominum diccntc,Da- Lucx.n.

te elccmofy nam,8c ccee omnia munda funt uobis-.alerc ege-
tcSjUeftirc nudos, & extera pietatis opera incoeperit cxercc-
re,ut Deu aliquando mifc rando propitium fibi faciat,qucm
peccando offenderat. Vnde & Danicl propheta, Regem im- Daniet,.4.
piiflimujutpcccatafuaclccmofynis redimeret. Se rmfcricor-
.il F iij
 Cap.4 VISIO
Scientiaft diis pauperum, admonere ftuduit. A pietate, ad fcicntiaefpiri p>
ne pietate, turh confccnditur.Nam quanuis uideatur aliquis fcieniiam
Jhilntia. pollidere,ftultus cft,fi male uiuic. Quid enim ftultius quam
Vera /cie- timorem Dei a mete abiiccrc, uitiis deferuire? Scientia uerd
tia. maxima cft,uitia deferere, atque ad Deu tota mente conuer-
ti. Quicunque ergo per timoris fpiritiim, peccata fuaplage-
j-cincipit,& per pietatis fpiritum mifericors erga indigentes
eflfcftudetjUt Deum aliis mrferado, mifcricordcm libi faciar,
necclfc eft,uc per donum fandi fpirirus,fcietwc fpiritum pof-
. fideac.Qmcunqucenim conucrti ad Deum defiderae, nccef-
fecftur per doctrinam dtuinarutn feripturaru, fiueperpra:-
dicationem fandorum uiroru,difcat qux fint genera uitio-
f,. rumrqualiter homines illa queant, & quibus modis extingui
polfmt: qux ii nt etiam deceptiones da?monum,& qualiter E
contra cos pugnandum fit, hoc e fcientix fpiritii pofliderc.
Ecclefi. Et quia Salomon dicit,Quia qui addic fcientiam,addit &la-
Purnadia borcm,a feientia ad fortitudinis fpiritum confccditur. Nam
bolicontra ficut quilibet prarliator non contra cum qui cft in uinculis
bonoseft: pagnar,fcd potius contra cum quircfiftcrcci uult:ita& dia-
malos in bolus non contra cum quem uinculis peccatorum conflri-
nmculu dum tener, dimicat,fcd potius contracum qui peccare defi-
tener. ftit, &c ad Dcnm tota mente conucrtitur.Quicuque ergo per
Proner .
5
,
poenitentiam, pietatifq; opera a diaboli uinculis abfolui me-
rctur,atquc cotracum per fcientix fpnitum bellum cupit in-
ftrucrc,ncccflc habet, ut a fpiriru fando fortitudinis donum
oll accipiat-.quo in(lrulus,&: interiores hoftes, id cft,uitia fun-
**
ditus poiritcxtingucre,8c exteriores, uidclicct homines pet
Ephef.6, patientiafuperarc,omniaque iacula dsemonufcuto fidei a fc
repellere.A fortitudine ad con filium confccnditur. Confi-
lium autem falutis noftrx.in pr^ccptis confiftit Euangelicis.
Quifquis igitur uitia in le extinguere per fortitudinis lpiri-
tum potui t,neccfic cft ut ad mandata Euangelii pcrfcrutan-
ll.s da,atque in corde fuo recondenda, tranfea t:ubi cofilium rc-
periet qualiter ad pcrfcdionis culmen cofccndcrcualcat Ec .

quia mandata Euangelij fine uirtuubuscuftodin non po

fiint.a fpiritu confilijad intellcdum oonfccnditur, in quo
perfectio uirtutum tota confiflit. Intcllcdus ucro dona a fpi
ritu fando fideles accipiunt,cum omnibus uircuttbus ditari
ni 'i merentur.
 SECVNDA. 14 Cap.4.

A merentor. Ille uero ucrutn intellefhim pofiidct,qui fide illu-

mina cur,qu i pudicitia mudatu r, patientia decoratur,qui hu-
militate munitur.qui charitate refulget ,cxrerifquc uircuri-
buscofummacur. Et quia per ornationem uirtuttim, ad cul-
men pcrfc&ionis confccnditur, fapictia intellectui prarponi-
turrinqua totapcrfcaioc6fiftit.DehacpcrfetioncDomi-
f
nus dicit in EuangelioiSiuisperfedluscire , uade 8euendco-
mnia qua: habes, & da pauperibus, & habebis thefaurum in
cxlo,8c ucni iequerc me. Siit nanque multi, qui ad pcrfc&io-
nis culmen fubito confcendcrc conatur,fcd quia per gradus
uirtutum non confcendut,facilc corruunt. Quid enim pro-
deft fubftantiam relinquere, ii iram,odium,cbrietatem,inui-
diam,fupcrbiam,uanamgloriam,ca:tcraqueuitia,qu;eocci- >

Sinulttui^
B dunt animam, a mente fua non abiiciat >Non enim prodeft
arborem confcendcFe,ot leonem cuadat, fi ferpentem in fir
nu gcftct , cuius ucncno pereat. Nec dicit Dominus illum
pcrfc&umcftc.qui fubftantiam tantummodo dimilerit,fcd
cum qui Se fubftantiam dimifcrit,8e ipfum fecutus fucrit.Se-
quimur autem illum, quado imitamur. Ad hoc igitur perfe-
flionis culmen ille competenti gradu confccndit,qui prius
abrenuncians per aftualem uitam,qua: uirtutibus per-
uitiis
adcontemplatiuamconfccndit:inquaioli Chrifto
ficitur,
coniungiturqui cft fapientia patris , filiufque Dei, 8c cinis
Hierufalem carlcftis efficitur. Nunc qualiter dcfccniioni
Chnfti per gradus ieptem donorum fpirituslanftiafccnfio
fidelium comicniat.brcuitcrdcmonftremtis.Vltimusdcfce-
C gradus cft, timor Dei, per qucmpaftioncm Se
fionis Chrifti ^

mortem cius diximus hiiftedeftgnatam, Se primus afccnfio-

nis,ad Deum conucrtetium. Cogruit autem mors Domini
iis qui per fpiritu timoris Domini, peccata fua deflcr,quia in -

mottcDomini,rcmifiio cofiftitomniiipeccatoru.Nccpcrfe
fta rcmillio peccatorum efte poftct,fi ille pro nobis mortuus
non fuiftet.Scxtus dcfccfionis Chrifti gradus cft picras,8e fe-
cundus afccfionis peenitentiu. Cogruit autc pictas fidcliu eu
pietate Domini, quia ille iis qui freundu anima erant mifori,
mifericordia fua impedit ab.rterna mortcjfua morte cos li-
berans: Se ifti his qui fctudtim corpus fune, mifericordia im-
pendunt, largiendo eiscorporuncccfiaria^quibusin iudicio
 Cap.4. VISIO
Matt.i j. ip(cdiduniseft:Qupdunicxminimismeisfcciftis,mihifeci D
ftis. Quintus dcfccfionis Chrifti gradus cft fcictia, tertius&
afcenfioms fidelium .Conucnit autem fpititus fcicntix,qui
fidelibus datu r,cum fpiritu fciemix, qui homini Chrifto ob-
latus cft:quia ille ut peccatores fatuos facerct,femcripfum il-
lis conformare non cft dcdignatus:& ifti ut peccata euadat.

ad eum per fpiritum feientix confugiunt, qui potcftatcm ha

bet dimittendi peccata. Quartus defcenfionis Chrifti gradus
eft fortitudo, & quartus fimiliter afccnfionis fidelium. Con-
gruit hxc fortitudo fidclium,fortitudiniChrifti, quia cafor-
ViElorid titudinc uincunt diabolum qua8cChriftusuicit,fortitu
ifti

nofbd dinc uidelicct Chrifti.non fua, ficut ipfc dicit: Sine me nihil
chrijhu poteftis facere. Tertius defcenfionis Chrifti gradus cft fpiri-
Jo<m. if. tus confilij,& quintus, afccnfionis fidcliu.Coniungitur aute E
confilium fidclium.cofilio Chrifti.cura ad prxeepta Euagc-
lijfcruandafetransferunr,inquibusperfelum confiliu co-
fiftit omnium fan&orum.Sccudus defcenfionis Chrifti gra-

dus cft intcllehis.,&fcxtus afccnfionis fidelium. Cogruit au-

tem incellclusfidclium.,intrlIetuiChrifti,cumcafdcmuir-
tutes quas ipfe a fpiritu fando percepit, cafdem & fandi eius
abipfo percipere merentur. Primus defcenfionis Chrifti gra
duseft lapientia, & fcptimus, afccnfionis fidclium:quia Chri
ftus eft fapienria patris,&ab ipfo omnis fapictia oritur.San-
di igitur qui per operationem uirtutum Domino copulan-
tur, ab ipfo fapicntiam,in qua totius bonitatisfumma confi-
ftit, percipiunt. Quibus iplc per Salomone loquitur, dicens:
Prouer. 8. Si quis diligit fapientiam,ad me declinet, 8C caminucnict:8c F
eam cum inucncrit,bcatus eft.fi tenuerit cam Sequitur: Et
in confpedu fcdis tanquam mare uitreum, fimile cryftallo.)
e<f.y. In templo Salomoms,mare xncum fuiflelegimus.in quo la
* uabantur faccrdotes antequam accederent ad altare, ad ho-
ftias offerendas: arris ucrofplendor quadam nigredine cito
obnubilatur.Per mare itaque xncum lexMoyfidcfignatur,
qux fulgorem fpiritualis tntelligetix.litcr? nigredine obfcu-
rat.Et ficut xs fi lima teratur .(plcndor cius aperitur: ita 8C
fpiritualis intclltgcntia, qux literx fupeificie obfcuratur in
Iegc.fi a fidelibus uiris diligcnterdifcutiatur, per gratiam Dei
manifcftatur.In hocigitur mari faccrdotes lauabantur, quia
per
 S E C V N D A. tj Cap.4.
A per facrificia & per quafdam obferuationes legales, quxdam
peccata ueceris populi, delebantur. Per mare ergo uitreu, at
que cryftalIum,non inconuenienter nouum tcftamcntu in-
hoc aute mari, tria inucnimus, mare^itrumjac-
telligitur.In
m
que cryftallum.Per are igitur, hiftoricajpcru trum, mora-
i

lis intclligentia: per cryftallum autcm,fpiritualis i ntclligen-

tia dcfignarur.Pcr uitrum ergo ex quo fpecula fiunt, no in-
congrue moralis intclligentia accipitur. Quia ficut homo
quicquid turpe in facie gerit>in fpeculo deprehendere poteft,
ita &
quicquid uidofum in animabus hominum efle poteft,
moralis intclligctia patcfacit.Per cryftallum autem, qux cla-
rior eft omnibus gemmis, Sc qux flammas fplcndoris, fxpe
ctia & ignem de fe emittere foler, fpir tualis intclligentia ex-
i

B primitur.quxobfcuraquxqucindiuinisfcripturis elucidat,
metes fpirituahum hominum flammis illuminat, quofdam v
etiam in amorem Dei,amoremquccxleftispatrix accendit.
> Sequitur. Et in medio fedis, & in circuitu fedis,quatuor a-
nimalia plena oculis ante &c retro.) Hoc fecundum hiftoria,
ftarc non poteft.Ncque enim tam paruus numcrus,& ambi-
tum fedis,& medietatem obtinere poterat Sed Ipirttualitcr
.

intclligcndum eft.Quatuor igitur animalia , no folum qua-

tuorEuageliftas,fcd& omnes doftores ccdcfix, qui eorum
do&rinam fequuntur,deflgnant. In circuitu ucro fedis, qua-
tuor animalia ftant:quiado&o res ecclcfix populum libi co- Pajlorit
mifsu,&a uifibilibus, & ab inuifibilibus hoftibus,quata uir- officium.
tute portunr,defcndunt. In medio fedis cofiftunt, quia unu-
C qucnquccorum,utinuirtutibus,omnibufq; bonis operibus
proficiant,admoncrenondefinunt. Quaruorcrgo hxc ani-
malia, ante & retro oculos habuiflcuifafunt.quia prxdica-
tores fan&i,& futura 8cprxteritainfpiciunt. Ante oculos ha
bcnt,quiadicm iudicij.damnationimque irapioru, gloriam-
que tuftorum dum iofpiciunt , auditoribus fuis quid cauerc,
&
quid appetere debeant.oftcndunt. Rctr6 oculos habent,
quia uitam prxcedentium patrum dum intuentur, 8c ipfl in
eorum imitatione profidunt,eortimque uitam atque do&ri
nam auditoribus fuis anteponunt, uc& ipfl in eorum irnita-
tione proficiant. Et animal primum,fimilc leoni Bc fecu- :

dum animal, fimile uiculo: & tertium animal,habens faciem ~

l.A
G
Cap>4. .* VISIO
quali hominis: &: quartum animal, iimilcaquilx uolanti.) D
Figuras qua tuor animalium, non omnes authores uno mo-
do cxpofucrunt. Sed ab antiquioribus nobis traditum cft,
ut per leonem Marcum intelligercmus per uitulura, Luca:
:

per hominem, Matthaeum per aquilam ucrb, Ioanncm. Eo

:

quod Marcus a deferto incccpit: Lucas,a facerdotio Iudxo-

rum Matthaeus, ab homine, id cft, Chrifti generatione:
:

Ioannes ucro,a diuinitate Chrifti. Quidam ucro alium or-

dinem fequcntcs,per leoncm,Matthijum: per uitulum, Mar-
cum: per hominem,Lucam: per aquilam uero,Ioannem de-
Nam per Iconem qui rex eftbcftia-
fignatum fuifle putant.
rum.idco Matthxum deiignatum fuifle dicunt, qubdip-
fc Chriftum fecundum humanam naturam, exregia ftir-
pc dcfccndifle narrauit. Ipfc etiam tempore naciuitatis eius, E-
MJtth.i- ftcllam apparuifle dicit, qux eum regem cxli&tcrrx,
ange-
lorum hominumque fuifle dcmonftrauit: Magos etiam uc-
luti regem mundi ad adorandum eum ab Orienre perdu-
xit. Sed & regem terrx, id eft, Herodem tempore
,
natiuf-
tatis cius,cum omnibus miniftris fuis turbatum fuifle dicir,.

quia ficut quilibet rex qui parux potentix cft, alterum re-
gem qui magnx potentix eft, contra fe, ut regnum cius in-
uadat, uenirc cognoucrit, contremifcre &
conturbatur ita :

4cChrifto in carne ueniente, qui rex futurus erat mundi

Herodes turbatus eft.&omnisHicrofolyma eu illo. Nam
. & munera qux Magos Chrifto obtulifle narrat, cum Re-
gem Se Dominum efle omnium creaturarum demonftrat:
Marcum ucrb propter fimpliciratcm eloquij, per uitulura ii- F
gnatum fuifle dicunt: Lucam, per homine, eo quod ipfc ge-
nerationem Chrifti fecudum humanitatem plenius qtam
exteri proiccutus eft. Nanqj ab ipfb qualiter iit in prxiepio
politus, qualiter circunctfus, qualiter in templo prxfcnta-
tus , qualiter ufque ad maturam xtatem crcfcendo perue-
ncrit, didicimus. Ioanncm per aquilam deiignatum fuifle,
- nullus cft qui neget.Equaruoranimalia,fingulaeoruro
.habebant fenas alas, & in circuitu &
intus plena funcocu-
lis.) Per fenarmm numerum qui- pcrfe&us cft, pcrfc&iofan-
floruradefignatur,adquam nullus mii per dodfrinamEu-
Htbr.j. angelii, ualct aflurgctc. Lex enim, nullum ad perfeftum
ad-
duxit.
 S E CVND A. Z6
v :

A duxit. Senas uero alas, quatuor animalium, fi fimul iunxe-

risjUigimiquatuorinucnics.Vidcncur ergo mihi eandem
fignificationcm haberc,quam & uiginti quatuor fcdilia, quz
ujginti quatuor libros uctcris tcftamcnti fignificaflc dixi-
mus. Sedilia hzc cum femper terra: hzrcant, eos qui in eis
requiefeunt, ad terram aliquantulum incuruant. Alar uero,
cos quibus innexa: funt, adexcclfa fubleuant . Libri igitur
uctcris tcftamcnti antiquis patribus fcdilia fuerunt , quia
eos fecundum litcram intclligentcs,ncquaquaad eorum in-
telligentiam fpiritualcmfc erigere perfede potuerunt. Sed

hzc fcdilia patribus noui tcftamcnti in alas conucrfa funt:

quia libros ueteris tcftamcnti fpiritualitcrintclligc ntes, per
eorum dodrinam adczlcftia quotidie fubleuantur. Verum
|
B quia hic numerus, id cft,uiginti quatuor in hoc libro fzpc |

inucnitu r: placuit,ut de fiicramentis huius numeri pauca di-

camus . Partes autem huius numeri, funf.V num, duo, tres, i

quatuor, fex, odo, duodecim. Vnus qui in capite ponitur,

unum Deum fignificat : duo uero qui fcquuntur ,duo te-

ftamenta indicant. Tres ad trinitatem pertinent. Poft tres,

.v tv.

non inconucnictcr quatuorfequuntur, quia per dodrinam

quatuor Euangeliorum , fides nobis fandz trinitatis mani- \
fcftara cft.Poft quatuor uero fex, qui perfedus cft numerus, t

fcquuntur: quia fine dodrina Euangelij nullus ad perfedio-

nisculmcn c6fccndercpotuit,quialcx,ficut dicit Apoftolus,
nullum ad perfedum adduxit. Poft fex, odo fcquutur,quia Hebr.y . ^
odo funt uirtutes qux dimicat contra uitia, fine quaru ope-
C ratione, nullus ad faftigium perfedionisualet confccndcrc. ,

Poft odo,fcquuntur duodecim, quia per dodrinam Apofto

lorum ad fidem pcrucnimus,quz mater cft omnium uirtu-
tn. Quatuor ergo animalia, in circuitu & intus plena efleo- mi-
Fides,

culis dicutur.Pcrcircu|tu,totu corpus intclligcre debemus, ter uirru*^

Nam Ezcchicl cum de iis animalibusloqucretur,dicit totum tum.

corpuscorum plcnufuifle oculis.Sandi igitur retro oculos ^ec.l.
habent, quando audientes cominationem Domini dicentis:.
&
Nemo mittes manu fuam adaratru, afpicicns retro, aptus
cftregno Dei:totauirtutclabocat,ne in pialis quz fc aliqua-
do egifie mcminerut,relabatur:quauiseaantc menti oculos
ad humilitatis fuz cuftodiam ponere non dcfiftunt. Ante fc
 c

Cap. 4 . VISIO
oculos habent, quando audientes uoccm Domini dicentis: D
Matt.i 4. Beatus illcferuus,quc cum ucncritDominus,inucncrituigi-
lantc.Bona quaecu nque poflunt opcrari,non definunr,ut te-
pore mortis fu{. Domino ueniete parati inueniantur. A fini
Epbef.6. ftro oculos habenr,cum omnia tentameta daemonum, fcuto
fidei a mentibus fuis repellur. A dextris oculos habent, cum

folicite cauent, ne pro bonis operibus extollatur.Siuc a dex-

tris &c a finiftris oculos habent, cum eos nec profpcra erige.

re,nec aduerfa poflunt inclinarc.Infcrius oculos habent,cum

defideria carnalia extinguendo calcant.Superius oculos ha*
bcnt,cum ad caelcftem patriam toto mentis defiderio aniie-
lanr.Inms oculos habcnt.dum corda fua a fordidis cogita-
tionibus cuflodiunt.Et requiem non habebant animalia,
die ac no&c dicentia : San6his,Sanftus,Santtus Do minus. E
Deus omnipotes,quicrar,& quicft,8cqui ucturus eft.)Qiiia|

Impiorum requies reproborum, uita praeiens eft:fcquitur eos tribulatio, J

requies ui- quae finem non habct.Iufti autem in hoc lcculo tribulantur,
td prtfens. ut requiem aeternam poflideant, dicente Paulo apoftolo:Pcr
14. multas tribulationes oportet nos introire in regnum Dei.
Alircr:San6ti requie non habcnt,quia a laudibus Dei &c ora-
Luet. 18. tionibus non ccilant,dicente Domino: Oportetfcmper ora-
uThef$. re,8 non dcficcrc.Et Paulusapoflolusloquitur,dicens,Sine
intermiflione orate, in omnibusgratias agite.Sed quaerendu
nobis cft, quomodo fine intermilTione orare poflimus.MuL
Cotra illa- ticnimfunr,quichmfintafliduiin orationibus, in pfalmo-
rum mdh- diis,in miflaru celebrationibus, 8c clecmofynas multas lar-

tiam ,
giantur.tamen fuperbia inflantur, auaritiae aeflibus ardent, F
qui
pecunias quacunque arte poflunt, congregant: In tantum
quotidie a-
rantcsuitdc tiam ipfos paupercs,quorum mifcrcri debuerant, quibuf-
nonemen- dam argumentis inferantur , ut ex eorum parua fu bitan-
tur. tiaopes fuas augeanr, dicentes: Hoc felegaliter facere ,ciim
iftalcxnonfitDei,fedftTophadiaboli.Sed &
in monafte-
riismulti inueniuntur,quiin uigiliis,inpfalmis,in orarioni-
bus,& m illarum celebrationibus funtdediri,& tamen ira
piflime facile inflammantur.Quidam uerd ebrietati 8c gul?
dd'cruiunt,quida etiam odium in corde.logo tepore portar.
&
Quidam in bonis quat agere uidentur,fauorcs laudes ho-
minu quaerunt. Quida inuidia,quida dctrattionibus,aut car-
 -

SECVNDA. 17 Cap. 4 .

A teris uitiis deprimutur.Et quid plura?Omnc fan&itatcm qua

fcrmomb us ufurpant, indignis moribus deturpat atque de- ,

ucnuftant^\d iltorum ergo czcitatem dcmonftranda,quan

dam fimilitudinem proponam. Homo quidam ufquc ad
collum defixus in limo tenebatur cumque uidifletqucdam
:

prxtcreuncem, extendens manum,clamabat dicens: Mifcrc-

re mei Sc extrahe me ab hoc luto. Cuque manum cxtediflet
,

ut cum extraheret, ifte manu quam extenderat , fub luto de-

merfit. Cuque ille qui ad extrahendu ucncrat, recedere ueb
iterum ut erueretur poftulabat. Cumque ille fecundo
lct.iftc

ad eruendum manum extenderer, ifte ficut piius manu fub

luto demerfit. Cumque crebrius hoc facerct,illc iratus dixit:
Cur petis ut eruaris, cum in tuo periculo pcrfiftcrc oehs? Et
'

quod ftu
B quia interitum tuum diligis,pofside elegifti. Similiter
CM d *
&c illi Deum deprecantur adidue, ut a uitiis eruantur, 8c ta- r P er
eunt*
men ipfa uitia ita a mplchmtur,tit ab eis nullo modo diuel-
Jipofsint.^onamus ergo ante oculos,duos unum dodum :

afsiduc orantem, pfallentem,mifias cclcbrantcm,& tamen

quibufdam uitiis fubditum Alterum uero indoftum, idio-
:

tam, attamen fidelem, Deum timetem atque amantem, pro-

1
ximum diligentem, patientem, humilem. Quis horum tibi
uideturApoftolifentetiam magis fcrualle, qua dicit,Sinein-
termifsioneorate:Iftcqui afsidue orat,8c quibufdam uitiis

fubiacct:an ifte qui nefeit orare,8f tamen mudus cft a uitiis,

& in operibus bonis deditus?Omnibusclaret,iftius innoccn
tiam atque bona opera magis exaudire Deurn,qu am iflius
C uoces, cuius uitaquibufda uitiis fordefeit. Ille igitur finein-
termifsioncorat,quicongruistcmporibus mente &
lingua rat,<juibo->
Dcudeprccatur,&:in bonis-operibus alsiduus cft.Quiquan nu operi
do dormit, aut aliquibus operibus humana: uitznccefiariis butfemper
occupatus , opera eius refulgent inconfpedu Dei, & ipfa
cft intentus. '

ciusapud Deum, ficut ad Cornelium lo-

iiint interceflbres
quitur angelus dicens:Orationcsui*_&cleemofjrn^ tua: co
memorata: funt in cofpedu Dei. Quid hsec quaruor anima-
lia indefineter dicant, audiamus: Sandus,S3ndus,Sandus
Dominus,Dcusomnipotcns,quierat,& qui eft,& qui uen-
turuseft.) Ter fpiritu Domini uocantcs.demonftrant patre
Sc filium 8c fpiritu fandum. Quod harc animalia dicut, Do-
G iij
 - p

. Cap .4.
VISIO
minus Deus omnipotcns.a pluralitate tranfeu ntes ad fingu- D
laritatcm,oftendunt patrem, & filium, & fpiritum fandum,
unius efic dominationis, unius deitatis, unius omnipotetix.
CSccfquxrcndum nobis cft,Si quatuor animalia no folii qua-
'
tuor Euangcliftas fcd &: omnes dodores ccclcfix defignanr,
cur fandam trinitatem indcfincter inuocarc dicantur, cum
fandi Dei aliquando in orationibus, aliquando inlcdionc,
aliquando inprxdicationc,autdiucrfis ncccfsitatibus occu-
pentur. Prxdicatores ergo fandi dum fidem fandx t rin ta- i

tis & &

mente retinent, ore profitentur, dum opera fidei ad
knplcnt,dum cande fidem Sc opera fidei quibufcunqucpof
funtprxdicant.dumctia in orationibus Sc in gratiaruadio-
i.Gr.io. nibus ipfum qui cft trinus Sc unus Deus exorant Sc laudant,
dum fccundu Apoftolu,fiuc manducant, fiuc bibunt,orania E
w
in nomine Domini Icfu Chrifti faciuc,trinicatc fanda indefi
ncter inuocat.Quod autc fcquitur. Qui erat, & qui eft, & qui
" uenturus eft,iam fuperius didu cft. Et cum darent illa ani-
" malia gloriam & honorem, & benedidionem fedenti fuper
thronu uiuenri in fecula feculoru, procedebant uiginti qua-

tuor feniores ante fedentein throno, &
adorabat uiuentc in
" fecula feculoru.) In hocloco per quatuor animalia, quatuor
libri Euangelioru defignantur. Peruigintiquatuor feniores,
patrcsnouiteftametiaccipipoflunt.Quaruorergoanimalia
gloria Sc honore & benedidione fedenti fuper thronu uiucti
in fecula feculoru dat, quia dodrina Euagclij in uniuerfo or-
bclegitur&prxdicatur,pcrquagloria& honor Scbcnedi-
. dio patri & filio & fpiritui fando datur. Ad uocc igitur qua-
. tuor animaliiijuiginti quatuor feniores cccidcrut antefede-
tem in throno, Sc adoraucrut uiuentc in fecula feculoru: quia
. .
fandi Dei per uniucrfum orbem conftituti, audietes dodri-
namEuangclij,humiliantfe in confpcduDci,ut cum ip(o
uiuanc in fecu la fecu lorum. Et mittebat coronas fuas ante
> thronum.) Per coronas, opera bona fuifle defignata fupe-

Httmiltt.it rius diximus. Sandi ergo coronas fuas ante thronum mit-

fdnetoru. tunr.dum quicquid boni agunt, Deo tribuunt non fibi,ic- ,

z.Cor.io. eundum Apoftoli prxccptu,QulgIoriatur,in Domino glo-

> rietur. Quid hxc animalia dicant, audiamus. Dignus cs
Domine Deus noftcr,accipcre gloriam, fichonorcm &: uir-
tutem.)
 '

s ECVND A. *8 Cap 4 .

A tutem.) Superiusdixit quatuor animalia gloriam hono- &

rem bcnedi&ioncm a Deo accepilTc, hic uirtutem probs-
&
ncdidiionc commutauit. Quid ucro aliquis Deo dare po-7
tcft,aut quid Deus ab aliquo accipere potcft,cumipfe fit qui?

crcaucrit omnia, & fine quo nihil effc poceft, & qui dicit in

Euangelio, Sine me nihil poteftis faccrc ?Si enim fan<5tifinc Ioan. ij.
Deo nihil poliunt facere, quid poflunt dare illi? Igitur quia
hominum talis cft natura, ut nihil boni a fe habere pofsint,
nili ab ipfo accipiant, qui cft fumme bonus
,dat Deus fan-
&is fuis unde ipfc cosrcmuncrct.Regnumnanqucc^lorum
Deus promifit fandis fuis, attamen upretium bonorum o-
perum pro eo dederint. Et quia elc&i hoc pretium non ha- Pe
J*
dt
bent,nifiab ipfo accipiant, iple dat prcrium,undc ab ipfo e-
euf
B mat uitam atternam. Dant itaque fandi gloriam Dco,quan
r*** un ret
do quicquid boni faciunt, eo ftudiofaciunr,ut glorificent f
dtt *S*
Deum patrem,ficut filius Deidicit in Euangelio: Vtuideant
ueftra bona opera, & glorificent patrem ucftTum,quiincx-
lis cft. loanncs Petrum dicit morte fua Deum glo- Ioan.il.
nam 8c
Dat honorem quando in omnibus qux agunt ho-
rificafle,

norem Dei quxrunt, non fuum .Superius benedidio ter-

tio loco ponitur,hic uirtus. Et quia fandi dum magna
fa-

ciunt,bcnedicunturab hominibus, conucnit uirtus cum bc-

ncdidionc. Sed quantum fandi pro magnisoperibus qux
faciunt, laudes hominum dcteftantur, liber aduumApo-
ftolorum nobis indicat.Nam Petrus &
loanncs cum clau- 'i*

dumfanaflent, & omnium oculi eflent intendentes in eos,.

C quafi fua uirtutc hoc facerent, Petrus oculorum benedidio-
nes deuitans, dixit ad eos:Viri fratres quid nos intuemini,
quafi in noftra uirtutc aut poteftatc fecerimus hunc ambu-
lare?Deus Abraham,&DcusIfaac,&: Deus Iacob fufeitauit
-
v

filium fuum Icfum.in cuius nommeducftat coram uobisfa-

nus. Similiter 8c Paulus 8cBarnabas,cumxgrotuminLy-
ftris fanaflcnt,8c populi uellent cisfacrificare.lciderunc uc-

ftimenta fua,dicentcs;Viriutquidhxc facitis?Et nos homi-

nes fumuS, fimiles uobis. Polfumus Sc hoc de Chrifto in-
tclligcrc.qucm fecundum humanitatem, Sc gloriam Srho-
norcm,& uirtute, acccpiflc manifeftum cft. Sequitur. Quia
tu crcafti omnia ,Sc propter uoluntatcm ruam erant, & crea-
 Cap* ^
VISIO
ca funt.) Si erant , quomodo creata funt?Omnes ergo crea* O
w turz erant in potcftate U
uoluntatc Dei, antequam crea-
rentur. Creata funt ucro eo tempore , quo difpofuit Deu.
Ipfe igitur qui eunda creauit ex nihilo .creare dignetur in no
bis cor mundum,quiuiuit& regnat Deus per omnia fecula
.n . (cculorum. Amcn.

Explicit expolitio uifionis fecundae;

Incipit expofitio Vifionis tertia:.

NON inconuenienter poft dclcriptam ecdefix forma a-

penio libri ponitur,per quam apertio diuinarum feriptu- E
rarum ddignatur:quia poflquam afandis Apoftolis.cae-
terifque praedicatoribus, ccclelia in gentibus cft fundata:
noui tcftamcti fecundum Apoftolicara fi-
libri uctcris ac

dcm,ifandisdodonbuscxpofiti funt.

T uidi in dextera fedetis fuper thro

numdibrum feriptum intus & fo-
ris, fignatu figillis feptcm.)Dc dexte-
ra 8c figillis, quod Dominus dederit in fc-
qucntibus diccmu s Liber uero feriptus in-
.

tus & foris non folum uctus teftamenrum,

fed & nouum figmficat. Qui intus feriptus cft fecundum al- F
'inteUeEiu
legoriam.forisfccudum hiftoriam.Hic igitur liber, uctus 8c
idem cum nouum tcftamcntum in fe cotinet.quia fpiritualis intdligen
9 uo. tiainuetcriteftamento, nihil cft aliud, quam nouum tefta-

mentum. Et uidi angelum fortem prardicantcm uocc ma-

gna.) Angelus fortis.patrcs uctcris tcftamcntifignificatjUO
ce magna prxdicaucrunt.quiaChriftum ad redemptionem
generis humani uenturu efle prardixerunt.
Quis cft dignus
an-
aperire librum,8c folucre fignacula eius?) Interrogatio
geli.defiderium fandorum iignificat: defiderabant enim fan
diuidcrcChriftu in carne,& audire ferra oncscius.eo quod
feirent omnia myfteria uctcris tcftamcti ab eo efle rcudada,
ficut
 TERTIA. Cap.j.
A flcut ipfc dixit difcipulis fuis: Aracn dico uobis, quia multi Lue. io.
propheta: reges uolueruntuidere quxuosuidctis,& non
uidcrunt,& audire qua: auditis, & non audierunt. Et nemo
*
dignus iuuetus eft nequeinc^lo, neque in terra,ncqucfub-
tus terram, aperire librum & foluerefignacula eius.) Nul-
lus nanque angelus catlum inhabitans, nullus iuftus in terra
confiftcns, nullus etiam ex iis qui mortis debitum folucrant,
in mundo unquam apparuit, qui genus humanum de po-
tcftatc diaboli redimeret .
qua: redemptio, apertio clt uctc-
m ris tcftamenti. Et ego flebam multum, quoniam nemo di-
.. gnus inuentus cft aperire librum,necuidcre cum.) Ioanncs
in hoc loco perfona gerit eorum, de quibus modo diximus,
id eft patru ucteris teftamcnti.Flcbant enim fandi multu,co
B quod myfteria feripturarum libi abfeondita, nullus eflet qui
eis manifeftaret, nullufque eflet qui genus humanum perdi-
tum,de potcftatc diaboli erueret. Sed querendum nobis eft
cur dicat.hunc libru a nullo pofle uidcri.cum fuperius dicat,
quod eum in dextera fedcntisfupcr thronum uiderir. Vide-
bant nanque antiqui patres,quorum typum Ioanncs in hoc
loco tenet, ucteris teftamenti libru , &c non uidebantfecundu
fpiritualeintelligentia. Et unusdefcnioribusdixitmihi,Ne
flcucris.Ecccleo uicit de tribu Iuda,radix Dauid, aperire li-
brum,&foluere fignaculacius.) Videtur mihi eandem fl-
gnificatione habere feniore quam 8c Ioannc,quam etiam an
gelum forte: flgniflcat enim patres ucteris tcftameti. Ange-
lus nanque fortis, interrogat quis eflet dignus aperire libru.
C Ioanncs flet, eoquod nullus dignus eflet aperire Ubrumifc-
nior uero dicit quod per Iconem id eft Chriftum, aperien-
,

dus eflet liber. Per angelum igitur fortem iidem defignan-

tur,qui defiderantes aduentum Chrifti, interrogabant quo
tempore uenturus eflet. Ioanncs ucro cos flgniflcat qui fle-
bant, eo quod tanto temporetardarct.Scnior autem, prophe
tas defignat.quidixerunt quomodo &c quo tempore uentu-
rus cflct.Pcr Iconem igitur de tribu Iuda,Chriftus intclli-
gitur,qui cx tribu Iuda,8c progenie Dauid.ortus cft.Lco au- chri/hu
tem propter fortitudinem uocatur, qua diabolum uicit, &
cur leo di-
clc&os luos ab eius potcftatc eripuit. Vicit ergo leo de tribu hu.
Iuda,radixDauid,diabolum, ut aperiret libru & feptem fl-
H
 Cap.f. VISIO
gnaculaeius,quia liber non poflet aperiri, nifi prius uinccrc- D
cur diabolus, qu.c ui&oria apcrcio fuit ucteris tcftamcnti.
Quomodo feptem lignacula aperuerit in fcqucnribus di-
v ccmus. Ecuidi in medio throni & quatuor animaUum,SC
fcniorum.ignumftamcinquafi occiium, habentem cornua
fcptcm,Se oculos feptem, qui funt feptem fpiriius Dr i, mifsi
in omnem terram.) Per thronum &: quatuor animalia & fe-
niorcs,unaccclcfia cura eundis fuis ordinibus dciignatur.
Agnus ueronon occifus,fedtanquamoccifusiiifus cft,quia
mortem in tranfitu guftauit, Se paulo poft refurgens iam no
moritur, mors illi ultra non dominabitur. Qui cornua fc-
Rom. 6. ptem Se oculos feptem habuiiTe uiius cft. Quid fine autem
leptem oculi ,ipfe exponit cum fubiungit:Qui funt fepte fpi-
ritus,mifsi in omnem tcrra.Pcr cornua uero,fa^>e regna de- E
fignantur.Vidcntur ergo mihi aliam fignificationcm habe-
re cornua, aliam oculi.Pcr feptemnaque cornua, omnes cle-
di dciignatur , qui regnum Dei uocantur,quorum omnium
multitudine fuperius in feptem partes diuiiimus. Ad primu
igitur cornu,clcdi qui ante diluuium fuerunt, pertinent. Ad
fecundum ucro,ij qui poft diluuium ufquc ad legem fiierut.

Ad tertium autcm,jjquifub lege erant. Ad quartum, prophe

ta:. Ad quintum,ij qui ex ludaris crediderunt in Chriftu. Ad

fextu m,populus gentilis. Ad feptimu ucro, qui in fine mun

ij

di nafeituri funt,8c cum Antichrifto pugnaturi. Et ucnit,&

accepit librii de dextera fedencisfuper thronum.) Superius
^nttcJiri- diximus per fedecem in throno, Chriftu defignatu fuiflc.Sed
Jlus. quia ipfedixir,Ego in patre Se pater in me eft,8c qui uidet F
/040.14. me, uidet Se patrem, in hoc loco fedes patrem dc-
in throno,
fignat.-dexteraucro patris, filius cft. Agnus autem homine,
quem Chriftus a{Tumpfit,defignat.Agnus ergo librudedcx-
tera fedentis fuper thronu acccpit:quia homo Chriftus afu
diuinitate accepit, ut (aeramen* diuinaru feripturaru refera-
ree. Et eu aperuiilet libru,quatuor animalia, Se. uiginti qua-
,> tuor feniores cecidcrut cora agno.habctcs finguli citharas
Se

,, phialas aureas plenas odorametoru,

qu$ funt orationes lan-
ftorum.) Qu^rendu nobis cft, quomodo ante reicrationcm
1 figilloru,libcr aperiri potuerit. Sed fpiritualiter intelligcndu
cli. Prophe t?naq; aduentu Chrifti,paftionc& rcfurrcllionc
cius.
 TERTIA. 30 Cap.y.

A eius.aliquado per quafda figuras, aliquando apertis uocibus

prxdixcrunt.Sed patriarchxin fuis adibus.hxc omnia prx-
figurauerunt.Chriftus ergo quado ex uirgine natus clf.quan
do pallus cft,8c refurrexit,& in c^lum afccndit, libru uctcris
teftamenti aperuit, quia qux ibi fignificabantur.operc imple
uit.Pofteauero,eaqu; in ucteri tcfta mento obfcura erant &c
in nouo,dodoribus ccdefix per infpirationc fpiritus fandi
aperuit. Qux apertio,rcfcratio cft figillorum. Quod aute fe- 1

quitur,quod quatuor animalia St femores ceciderut coram I

agno, ad eofdcdodoresccclcfi$ pertinet. Quoties enim nati
f,

uicate,pafsione,& refurredione Domini ad memoria redu- [

cunt,&quibufcuq; modis hxc a fandis patribus prxfigura-
ta,$c a prophetis pr^dida fune recolunt, quotiefquc hxc qux
B ia Euangelio obfcure pofita funt , inueftigarc non definunt,
toties cis liber fignatus aperitur. Cadunt ucro cora agno, cu
per meditationediuinarufcripturaru,confidcrantes immen
fam clementia Dei, humiliant fc in cofpcdu creatoris fui :SC
quanto fe per humilitate deiiciunt, tanto amplius in amore
eius exardefeue, quia humilitas quxfit in confpcdu Dei,nu-
trit amore Dd.Pcr citharas aute qux animalia 8c feniores ha

builfedicutur,mortificatiocarnisdefignatur,Gcut dicit Apo CW0/3.

ftolusiMoruficarc membra ueftra qux funt fuper terra, for-
nicatione, immunditia,auaritia,8ccxtera.Phial$ ucroaurc^,
cordafunt fandoru, fpirituali fapientia repleta qux odora*
:

mentis plena fuillc dicuntur. Qmd ii nt autem odoramenti,

ipfcexponit cum fubiungir,Qu$ funt orationes fandorum.

C Et ut hxc odoramenta, ad Deum afccndant,Pfalmifta pre* Pfal. 140.
caturcum dicit. Dirigatur oratio mea.iicut incefum in con-
> fpedu tuo Domine. Etcanrabant canticum nouura.) Po-
pulus nouus,canticum nonum cantat. Canticum nouum,
> canticum cft Euangclij. Dignus cs Domine Deus accipere
librum, & aperi rchgnacula eius.) Hoc quod dicit, ad huma-

nitatem eius pertinet. Nam fecundum diuinitatem, nihil ac-

cipere potuit,quiaomniafemper habuit. Cur autem dignus
fuerit accipere librum, ficfolucre fignacula ems,fubdendo
^manifcftat. Quoniam occifus es,& redemifti nos Deo in
fangui ne tuo, ex omni tnbu,& populo Sc natione. ) H ic dc-
,

monftrat.ex omnibus gentibus ccdcfia fuiflc colIcda.Nam

H ij
 Cap.j. -VISIO
Hxre- fucruntquidamhxretici,quihoc ncgauerunr. Etfeciftinos D
ticine- - Deo Sunt quidam qui fc Sc
noftro, regnu Sc facerdotes.)
,

<r.trcs eccle alios optime regere nouerunciqui etiam & facerdotes di-
fixcxom- cuntur, quiafemetipros cotidie igne charitatis fuccenfi,per
ni vete coi compun&ionem cordis & lachrymas, Dcq offerre cofucuc-
Icttam. runt,ficut dicit Pfalmifta,Sacrificium Deo fpiritus cocnbu-
Pfal. 50. latus.Siuc facerdotes Dei dicuntur, eo quod membra fint.
P/al. 109. fummifacerdotis de quo dicit Pfalmifta: Tues facerdos in
,

xternu, fccundu ordine Mclchifcdcch. Etuidi& audiuiuo

ccmangclorumultoruin circuitu throni, &fcnioru,& qua-
> tuor animaliu,8c erat numerus eoru milia miltu,dicentiu uo
ce magna : Dignus eft agnus quioccifus cft , accipere uirtute
. &diuinirate,&:fapicntia&: fortitudine, &
honore 8c benedi-
&ione.) Per thronu&quatuor animalia &fcniores,uniucr E
faecclelia cum filis do&oribus defignatur. Angeli uero qui
thronu, ideft ecclefia cinxifle uifi funt,angeli ftmt qui ad cu-
ftodiaccclefix aDcodeflinati funt.fieut Paulus Apoftolus
loquitur dicens:Nonncomncsadminiftrator ,j funtfpiritus
;

in miniflcriu mifki propter cos. qui hxrcd;4 tatem capiuntfa-

lutis?Pcrrnaximu autem numerii, eovum multitudo innu-
merabilis defignatur: qui agnu m.agna uocc bcncdiceredi
cuntur^quia adquxcunquc offi cia angeli explenda defigna-
tur, a laudibus Dei nunquaccfTant.Etficuthic liber io fepte-
nario numero totus confiftit, utique fepte dona fpiritusfan-
B/a.u. Propheta in Chrifto requicuiffc dicit: ita.&: fepeebenedi-
aiones in hoc loco ponuntur, .quibus afsidue angeli Deum
" laudare dicuntur. Et omne creatura qux inc?locft,& qua: E
in terra, 8c qux fubtus terra,

& qux funt in mari,& qua: in eo
funt,audiui dicentes, fedenti in throno Sc agno.). Percrear
.turam qua in c^lo crar,angeli:pcr eam uero qux erat in ter-
ra, homincs:pcrcaautcqii erat fubtus terram, ij quiiam de-
bitu mortis foluerant, dcfignanturvQubduero dicit, Sc qux
funt in mari, aquas matis intclligerc pofTumus:per mare au-
tem, locum in quo aqu? continentur. Qupd uero fubiungis,
Sc qux in co funt: pifces qui in aquis morattir intelligere de-
bcmus.Sedfi per omne creatura quxin terra eft> omnes ho-
mines intclligerc debemus, quomodoomnes homines Deu
laudandi Pagani Sc Iud<ji,blafphcmatorcs Dei potius dicedi
 TERTIA. 31 Cap.y.

A fint,quamlaudatorcs?Inucnimus cciam & quofda flagitio- ImpijDeu

fos,quiChriftianiuocantur,qui quanuisDcum laudate ui- 0 luuJat.
deantur,Dcum non laudantrquia ficut dicit fcriptura,No cft Ecdefiij.
Ipeciofa laus in orc peccatoris. Etfi per omnem creatura qua
in terra eft, omnes animas debemus intclligcre, quorum cor-
pora in terra rcquiefcunciquomodo ij qui apud inferos cru-
ciantur,Deum laudare credendi fum? Sed per omnem crea-
turam,quaein terra,8cquatfubtus terra eft , folos eledos de-
bemus intclligcrc,qui 8f in terra bonis operibus, &c uerbis
Deum laudare non defiftunt,8on caelis cum Domino poli-
laudibus eius nuquam ccflant.Per mare uero, ccclcliam:
ti, a

per aquas maris, multitudinem fidelium: per pifces qui in a-

quis commoranrur,dodores ecdefiz poftumus intelligerc.
B Sequitur benedidio, qua fideles Deu afliduc benedicere di-
scuntur. Benedidio, honor, gloria, &potcftasDco noftro
in fecula fcculoru,ame.) Benedicunt nanque dedi alfidue
Deujcdm uerbis bona opera coiunguot. Et quatuorani-
malia dicebat, arae.) Amcn,cofirmatio fermonis cft. Quat-
tuor igitur animalia dicunt, amen, cum fandi prxdicatores
optant alfidue, ut auditores eorum in bonis operibus magis
.ac magis proficiat. Et uiginti quatuor leniores cecidecur,
&adoraucrut.)Vigintiquatuorfcnroresin hocloco, eadem
habent fignificatione,qua8c quatuor animalia. Seniores er-
go cadut & adorat, cum pr^dicatores fandi quanto amplius Humilita
auditores liiosuident in bonis operibus proficere, tanto ma- pr&dicato~
gisfc humiliat in cofpedu Dei, ficut dicit feriptura: Quanto ntm

C magnus es, humiliate in omnibus, & coram Deo inuenies Ecdefa.

gratiam .Scq uitur figilloru apertio, qu^ no n lfi ad perfed io-
nem diuinarum feripturarum, pertinere crcdcda eft. Nam Sc
eaquxfub figilloruapertionibus fada efte dicuntur, ad per-
fcdioncm ueteris ac noui tcftameti pertinent. Ecficut omne
corpus clcdorum,ex feptem partibus confiftit-.itafunt & fe-
ptem figilla,qux unicuique parti conucniunr.addcmoftra-
da ca.quxindiuinisfcripturisobfcurc polita fiint,ucl quid
fandorum patrum fada fignificcnt. Apertio igitur primi ., ..

ligilli.adcaqux ante diluuium fada funt, pertinet fccundii: ? ,

uero figi Ilum, ad patriarchas terciu,ad eos quifublcgc fuc-

: .

runt:quartu autem, ad ptophetas.Tres uero apertiones, qu<j % -4

H lij
 CapX VISIO
relidu^ funt,adnouum teftamentu pertinent. Quinta aper- D
tio pertinet ad martyres. Sexta, ad Iudxorum dcic&ioncm,
& ad Gentium uocationcm. Septima, ad aduentum Chrifti
pertinet.Ercurinfeptimoloco aduentus Domini ponatur,
in fcquentibus dicemus. Sed quxrendum nobis cft.cur per
uifionemquatuor equitum, apertio ueteris teftaracti figurc-
tur.Equusnanque ex parte equi, trrationabilis:ex parte uero
prxfidcnris.rationabilis ciTc dignofcitur . Similiter & quxda
praecepta legalia, ex parte literx, irrationabilia : ex parte autc
allegoriae, ualdc rationabilia cfTc comprobantur.

T uidi cum aperuiflet agnus unii

de feptem fignaculis.) Apertio primi
fignaculi.utfupradi&ucft, ad caquxan- E
tediluuiu ada fu nt, pertinet. Agnus igi-
tur primum figillu aperuit, quando ca qug
ante diluuium gcftafunt.do&oribus ccdc
Cx qualiter rpintualiterintclligcrentur,fpiritus fandi gratia
patcfecit.Et ut quid lit apertio figillorum plenius mamfcflc-
mus, de apertione fingulorum figillorum paucadicamus.
Cenef.i. In Gencfi fcriptucft,quod plantaucrat Deus paradifum uo-
luptatis,in quo pofuit hominem quem formaucrat. Qui di-
ucrfisarboribus,coofiiuscfl'cdcfcribitiir.Pcr paradifum igi-
tur,ccclcfia:per arbores uero paradifi.dodores ccclefi$ defi-
gnantur.Et ficut arbores paradifi,uiftum pomorum prxbe-
bant primis homimbus,ira & dottores ccclefiar, u i&um ucr-

borumdiuinorum animabus fidelium inccdcfiaconftituto- F
rum,prxbcre non dcfiftunt.Dc ligno autem uitx,& de ligno
fcientix boni & mali fuperius diximus Fons uero qui egre-
.

diebatur de medio paradili Euangelium fignificabat.quiin

,

medio fan&xecclcfix exoritur. Qui inde in quatuorcapita

<Jiuidebatur:quiado&rinaEuangdijinquatuor libros diui-
ditur,5e circuit omnes terminos terrx.Na m & Ada,Chriftu
Euaex U figurauit.Euaucro.ccclefiim.Et ficut Eua ex latere uiri dor-
tere stdx: roicrttis facta cft,ira Se ecclcfiaex latere Chriltiin cruce pen-
Ecclefid, Srmunda-
dentis fabricata cft,quia cius fanguinc redempta
ex Utere Adx.Cain SeAbd:Cain,
ta cfl afordibus.Duofilij natifunt
ctmjti. populum Iudxorum: Abclucro,Chiiflum fignificauit.
Obtulic
 -

TERTIA. jz Cap.tf.

A Obtulit Cain de fiu&ibustcrrxmtincra,id eft, primitias, de- Gene/4.

cimas, facrifici.i.&c.rtcraquxin lege iubcbantur: Abcl ucro
obtulit de primogenitis gregis fii.&cdc adipibus eorum. Pri-
mogenita grcgis,funt Apuftoli,quos primos genuit ecclcfia,
& ex quibus ccdcfia nata eft. Adeps ucrb,fidcscftApoftoIo-
igitur Abcl de primogenitis gregis fui,8cdc adi-
rii. Obtulit

pibus eorum: quiaChriftus Apoltolosquosdc mftdoclcge-

rar,fidemqueilIoru Deo patri obtulit. Cain inuidia ducitis,

eo quod refpexiflcc Dominus ad Abcl Se ad inunera cius, in-

terfecit cum:fimilitcr & Iudxi uideutes figna, quae fua Se pa-
tris uirtute Cluilius operabatur, intcrfcccrut cum,qui frater
illoruerat fccundu carnem. Maledixit Deus Cain.eo quod
interfcciflct Abcl fratre fuumrdixitq; ei, quod uagus Se prq,-
B fugus eflet fuper terram. Similiter &
Iudxi no folumaDco, Iudeia fi-
fedafcmctiplismalcdidlifunt, quando dixerunt de Chrifto: ipfsmale
SanguisciusfupernoSjScfupcr filios noftros. Suntque uagi ditti.
& profugi fuper tcrram,quia propriam fedem nullam habe- Matt.zy.
tes,per uniucrfas gentes uagatur. De apertione igitur primi
figiili, tantum dixiflc fufficiat. Deinde fcquitur: Audiui
unum ex quatuoranimalibus, dicens-. Veni,&: uidc.) Eande
fignificationem habet primum animaequam & fecundum,
8ctcmum,& quartum : fignificant enim do&ores ecclefix.
Quod autem dicit,ucni Se uidc,ad intclligctiam fpiritualem
nos prouocat. Ac fi diceret , Veni non paffibus corporis, fcd
pallibus mentis,& intelligcfpiritualitercaquxprimotcpo-
re hiflorialiter fa&a legifii. Eteccecquus albus, & qui fc-
C debat fuper cum, habebat arcu, 8e data eft ei corona. Se exi-
M uit uincens ut uincerct. ) Equus albus iuflos qui ante dilu-
uium fuerunt defignat, qui propterinnocentiam albi dicun-
tur. Scflbruerb equi. Dominus eft, qui in fan&is fuis xter-
nalitcr prxfidct. Per arcum autem, qui procul fagittas a fc
mittit Se uulnerat,uindi&a Domini poteft defignari, qua SC
primos homines propter inobedientix culpam damnauit,& Gene.). 4*.
Cain propter fratricidij rcatii, fcptuplum puniuit Per coro-.

nam nihilominus,ficut Se per equum album,iufti qui ante di

luuiu fuerunt, dcfignantur.Exiuitucrb uincens ut uincerct,
quando ftatuit ut per aquas diluuij,omnis multitudo repro-
>> boru deleretur. Et cum aperuifie t figillu fccundu .) Seciidi
 Cap.tf. VISIO
figilli apertio ,ad arcx fabrica , Sc ad iuflos qui ante lege fuc- D
runt,pcrtinct.Addemonfirandaergo fccudi figilli apcrtio-
Genef.6. ne.pauca de his loquamur. In Genefi fcriptu eA,quiadixic
Deus ad Noc: Fac tibi arcam de lignis lxuigatis: manfiuncu-
las in arca facies, & bitumine linies intrinfccus &extrinfecus,
&fic facies cam.Trccentorum cubitorum erit longitudo ar-
cx, quinquaginta cubitorum latitudo,& triginta cubitorum
^ rc*,
altitudo illius. Arca ecclefiam: Noe uero Fabricator arcx,
Notfigm- Chriftum fabricatorem ecclefix figurabat Qux arca ex li-
.

ficAtio.
g n j s lx U iga tis fada fuifle deferibitur. Per ligna l^uigata qux
&
aquas prohibuerunt, & uiram omnibus animalibus in-
tra fe conAitutis fcruaucrunt, dodores ccclefix defignan-
tur:qui Sc dodrina cum feriptis fuis aquas diucrforum erro-
J rum ab ingreflu ccclefix prohibcnt,8c uitam iis qui intra cc- E
defiam fiint,fua dodrina Sc exemplis feruant qux lxuiga- :

...ta efle dicuntur.id cfi ab omni afperitate uitiorum emunda-

. ta. Per manfiunculas,qux in arca fieri iuflxfunt,diuerfi or-

dines in ecclefia defignantur. Alius enim in coniugali ordi-

nc,alius in continenti, alius in monachico,alius in faccrdo-
tali, dum Deo feruire Audent, quafi in diuerfis manfionibus
habitat. Per bitumen autequo lita fuifle dicitur.diuina feri-

ptura defignatur. T abulx ergo cx quibus arca fada efi, quas

* dodores ccclefix fignificaflc diximus, bitumine intrinfccus
& extrinfccus litq funt: quia dodores ccclefix intrinfecus liti
funtperfapictiam,dodrinamquc diuinarum feripturarum,
& extrinfccus per opera uirtucum. Trecctorum autem cubi-
torum longitudo arcx fuifle deferibitur , quinquaginta cu.p
bitorum latitudo, & triginta cubitorum altitudo illius Per .

longitudinem igitur arcx,fidcs: pcrlatitudine,charitas per :

altitudinem, fpesfiguratur.Longitudo ergo arcx, in trecen-

tos cubitos exteditur: quia fides no Ara in confcflione fandx
trinitatis confiAit:ccntenariusucr6,pcrfeduseA numerus.
In trecentos ergo cubitos fides noAraprxfignata cA,quia x-
quamperfedionem habet pater & filius 8cfpiritus fandus,
ficut fcriptumcA: Qualis pater, talis filius, talis fpiritus fan-
dus. Latitudonihilominus cius in quinquaginta cubitos di
lataturin latitudine, quia fides per diledionem operatur: fed
non incoucnictcrpcr quinquaginta cubitos latitudiuis,cha-
ritas
 T E R T I Ai 33 Cap. 6.

A ritas figuratur.Septics enim leprem, quadraginta noucm fa-

ciunt. Quod unum huic numero addideris, quinquaginta

fi

inucnics. Dilcdioergo proximi non inconucnicntcr in fc-

ptenario numero comprehcditur quia fine feptem uirtuti-
,

>

bus perfici non poteft. In feptem uero feptenis, unufquifquc

fidelisdiledionem proximi extendit, dum quibufcunq; mo-
dis neceflitatcs aut aduerfitates,quat proximis cucnire pof- tyera cbx
funt,cifdcm modis 8cipfe ad fubucniendum paratus exiftit: vitatu.
uerbi gratia, dum cfuricnti,nudo, hofpiti,cgcnti, in carccrc
pofito,quxfuncncce(rariaminiftrat:dum dolentem confo-
latur.dum iracundum uerbo temperat, dum odium in corde
gerentem pacificat, difcordantefque ad pacem reducit: dum
cum qui in peccatis iacet,ad poenitetiam prouocar, dum ad
B uitam aeternam quofeunque potcft,fecum trahere ftudet. Ec
ut breuiter dicam, quibus modis uult,utei!alubritcr ab alio
fubueniatur,eifdc &ipfe quibufcunq; poteft fubuenirc, para-
tus eft. Ad fepteautem feptenos fi unum adiungas, quinqua-
ginta fiunt.Similitcr & ad diledionem proximi,!! unius Dei
diledionem adiungas, tota charitas integra atq; perfeda in
te efficitur. Altitudo ueroarex in triginta cubitos exaltata
eft, quia ille uenialem fpem poffidec, qui afide fandae trinira

tis.ficut nobis ab Apoftolis tradita eft, atq;caeterisdocume-

tis, neque opere, nequccredulitatedifcordat.Qui enim fpem Spes fine

fine reda fidc,dcuita aeterna polfidcndafibi ufurpar,finedu fide inanis.

bio fcmetipfum decipit , quia fine fide impoftibilc eft placete Hebr.u.
Deo. A Iticudo itaque arcae, a magna longitudine 8c latitudi-
C neexoriebatur, 8c in cubito furfumcofummabatur:quiacha
ritas quae ex fide nafeitur, in magna latitudine erga proxi-
morum curam femetipfam extcndit.Surfum uero in cubito
confummatur, quia omnis fpes fidelium atque dcfidcriu,ad
unius Dei uifionem tendit. Quod auccNoe ad iuftionc Do-
mini exomnibus animantibus mundis 8C immudis introdu
xitin arca, figuificat quod mali Sc boni inecclefiam intro- Mali
ducuntur.Sed de mundis feptena Sc feptcna.de immudis uc- boniin ec-
robina&bina,mafcuIus&fcemina in arcaincroierunt. Per clefiamin-
muda nanq;animaliaeledi, per immunda uero reprobi de- ducli.

fignantur. Mundaitaq; animalia in feptimo numero ponu-

tur,quia illi foli clcdi iint,qui per gratiam Ipiritus fandi, ab
Cip* 6* VISIO
donorum eiufdcm fpiritus fandi alieni nofunt.
operatione D\
Reprobi ucro in fecundo numero ponuntur, quia cum folo
corpore &animainecdcfia conliftunt:mcBte ucrb,extracc-
Genef.%. ckfiam funt.Infequentxbusquoq-.fcriptu cft,Quia aperiens
Noe fencftta arca: qua fecerat, dimifit coruum, qui egredie-
batur Se non regrediebatur donec ficcaretur aquxfupertcr-

ram.Pcr coruum auenigerrima,Iudxi in fidelitate tenebeo-
fi dclignatur. Noe igitur dearca coruum cmifit,quia Domi-
nus nofter IcfusChiiftus a coforuo fanda: ccdclLepopulu
lud.rorufeparauir.Poft coruum, emifit columba, qux cum
non inucniflct ubi requicfceretpcsciu.s,reuerfacftad cum in
arca- Secundo emifit columba ex arca, qua: ucnit ad cum ad
uefpcra.portans ramii oliu$ uiretibus foliis in ore fuo.Tcruo.
emifit columba.qux non eftrcuerfa ultra ad cum. Per colu- E
ba,fxpc fpiritus fandus figuratur, eo quod incoluba: fpccic
fuper Dominii defeenderit. Scdquarrcdum nobis efLquid.
fignificct trinacmilTio colub;,8c bina reucrfio.Tresemilfio-
ncs.tria tepora fignificat. Primum ante legem, fecudum fub
kge jtcrtiu- fub gratia. In hoc ucroloco, Noe Dcunuarca au-
Noe primo colum-
tem, cqlefte Dei habitationem defignac.
bam ex arca emifit.-quia Deus omnipotens fandis uins qui
ante legem fuerunt, gratiam fpiritus fandi dedit: Sequi lege
nohabcbant,diuinapr$ceptaqux pofteadata funt,pcr donis
fpiritus fandi impleucrunt. Sed columba no inucnit ubi pes
eius requiefceret,quia no foliim casicrx gentes, fed &c ipfilu-
daci in Aegypto pofiti,in tantu culturam Dcireliqucrunr, ut
eo tepore quo Moyfes natus eft, pene nullus inucnirctur, m F
quo fpiritus fandus habitare dignarctur.Et quodamodo gra
tia fpiritus fandi ad cu rediit a quo mifla.cftcum homines
iniquos deferuit. Scciido emifit Noc columba ex arca , quia
Deus gratiam fpiritus fandi hominibuslegcpurocorde fer-
uantibus dedit. Vefperc autc qua columba ad Noe rediit , te-
pus quo Chriftusnatuscftdcfignat.Dc hoc tempore Domi-
nus dicit in Euangelio, Lex 8c prophet? ufq; ad loannc:quia
Mattii. ii.
p 0 ftq U a cuangtliu coepit praedicari,
circimcifio & rnult^ ob-
feruationes legales nihil profucrut.Quadiu legis obfcruatio
Deo plicuit, tadiu homines lege feruantes fpiritus fandi gta
tia comutauit.Et ficui coluba ad ucfpcra ad Noe rediit, it a K
fpiritus
 .

TERTIA. 34 Cap.t.

A fpiritus fanH gratia Iudxos infideles deferens,

quodamodo
ad cum i quo fuerat mifla, reuerfacft. Perramu uerooliux,
folia aute uirctia,
lege poflumus intelligerc,uel accipere : per
oliux
cos qui per lege (alui fafi funt. Coluba igiturramum
in ore fuo detulit, cu fpiritus fanfti gratia
cuuiretibus foliis

eos quos per legem faluauerat, quodamodo obtulit. 1 crtio

Noccolumbacx arcacraifit.quando fideEuagelij feruanti-

bus, gratia fpiritus fan&i dedit. Qua: non eftrcuerfa ultra
ad
eu, quia fides Euangclij tadiu cum elegis manebit,
ufqucdu
ucnicntc Domino adiudiciu,eletiqui in hoc mundo inuc*

nictur, rapientur cora Domino in aera , &c fic femper

cu Do-
mino erunt. Addemonftrandamucro apertius iccudi iigilli
apertioncm,dc tribus patriarchis pauca dicamus. InGcncfi Gcncf~.il.

B feriptu cft,quia tentauit Deus Abraha,& dixit ad eum,To 1 le

filium tuum, que diligis Ifaac,& uade in terra uifionis,& of'

eum ibi inholocauftu fuper unum montiu, qued

;

feres
*ro

tibi. Abraham ucro de node confurgens,ftrauit afinu fuum,

ducens fecum duos iuucncs,8e Ifaac filium fuum. Abraham, oblati

Chiiftu fecundum diuinitate: Ifaac autem hominem, quem Ijaacexp

Chriftus alTumpfit,dcfignat. Per afinum uero.Apoftoli defi- nituu
enantur.Abi aha igitur de no&cfurrexit,quia filius Dei mu-

data Euagelij tradidit. Duos uerb iuuenes lecum duxit, quia

duo praecepta charitatis difcipulis fuis ar&ius & frequentius
cradkhuduxit&filium fuum.quiahomincqucmairumpfir,
C ad moriendu pro genere humano tradidit, ficut ipfe dixit in
Euangelio difeipulisfuistEcccafccndimus Hicrofolymam, Luet. 18.
& confummabuhtur omnia quae feripta funt per prophe-
tas de filio hominis. Tradetur enim gentibus, &illudctur,&
flagellabitur,& confpuetur: &poftquam flagellaucrint, oc-
cident cum, & dic tertia rcfiirgetidic autem tertia clcuatis

oculis, uidit locum procul. Tres dies, tres decades anno- ^4nni
rum,trque binos menfrs defignant .Qiio fpatio tempo- chrijli

rum Chriftus in mudo conucrfatus dicitur .locus uero,Hic-

rufalcmdcfignabat.in qua pafliis cft. Chriftus locum pro-
cul uidilTc dixit, cum quotidie in templo prxdicaret: quia
quanuis Iudxi prope cftcnt corpore, propter incredulitatem
' Iij
 Cap .6. VISIO
tamen longe ab illo reccflerant.Dixitquc Abraham pueris D
fuis:Expchtehiccumafino: ego 8c puer illuc ufquc prope-
rantes, poftquam adorauerimus, reuertemurad uos.Simili-
ter&Chrtftuscxpcdarcdifcipulosfuos lufltr, u(q; du refur-
Mdtt.tS. gens rcuertcrcrur ad cos, cum diceret tOmncsuos fcadalum
patiemini in mc in ifta no&c.Poftquam aurem refurrcxcro,
praecedam uos in Galil^am.Et cum comprehenderetur, dixit
IOiin.iZ. Iudxis:Simcquxruis,fimtchosabirc.Tu Iit igitur Abraham
ligna holocaulh,& impofuit fuper Ilaacfihuluumnpfc ucro
portabat in manibus ignem & gladium. Diximus fuperius,
per ligna peccata noftra fuiiie dcfignaca . Ligna ergo Ifaac
portauir , quia peccata noftra Chnftus pertulit in corpore
fuo fuper lignum, ut peccatis mortui,iuftitix uiuamus.-pcr
manus ucro Abrahx,poteftas Domini noftn lefu Chriftiin- E
tclligitu r. In cius nanq; porcftatc fuit ut moreretur, & ut non
loto. io.
morcrfturfiuciict^cutipic ait: Potcftatcm habeo ponendi
animam meam,& potcftatcm habeo iterum fumendi eam.
Per ignem autempaflio ,pcrgladiu,cius mors intclligitur.
c
,
Cum ueniflet ad locu,aedificauit altare, &dcfupcr ligna co-
pofuit.Cumquc colligaftet Ifaac filium fuum,pofuit eum fu-
per ftrucm lignoru.Per altare, crux intclligitur Cruce ergo
.

filius Dei, in qua homo quem aflumpfcrat, ut immolaretur,

ardificauit.quia ipfo permittente fa&urn eft. Super altare ue-

ro ligna compofuit, & fuper ligna pofuit Ifaac filium fuum
colligatum. Illud naque quod fuffocarc uolumus,nobifmet-
ipfis fupponimus, ut pondere noftro fuffocetur, & pereat.
Similiter &c redemptor nofter, ligna, id eft, peccata noftra in F ;

.3. cruce pcndcns,fibifuppofuit,ut podere fuoatq;uirtutc pec-

cata noftra fuffocaretur ac delerentur. Vincula aurem Ifaac,
affli&ionc Domini in cruce dcfignaucrunt.Ea uerb qux an-
gelus ad Abraham locutus eft,ad hanc expolitione non per-
tinent. Leuauit Abraham oculos, uiditquc arietem inter ue-
v V. prcshxrcntem cornibus, quem affumens obtulit pro filio.
Aries Chriftum defignauit. Per duo cornua, duo prxeepta
charitatis ddignantur: per uepres, Iudxi.Chriftus igitur in-
ter ucpres hxrebat cornibus quia Iudxos ut fratres dili-
:

gens, 8c fciens quia gentiu uocatio.Iudxorum eflet perditio,

noluit primo fidem cuangelij gentibus tradere: fed mittes ad
l> * pixdicandum

/
 TERTIA.* * 3f Cap.6.

A pr$dicandudifcipulosfuos,pra:ccpiteisdicens:Inuiagcntiu Matt.iO.
ne abieritis, 8c in ciuitatcm Samaritanorum neintraucritis,
domus Ifracl. Et mulieri Ca-
fed ite potius ad oues perditas
nancacdixit:Non fummiflus nili ad oues qua: perierunt do- Matr.if
mus Ifracl.Etitcrum:Non cft bonum fumere panem filioru,
& mittere canibus. Abraham autc a ucpribus arietem abftra-
xit, atque inholocauftum pro filio obrulit:quia pater filium,
& lpfe filius fcmetipfum ab amore impiorum ludiorum fc-
parauit, atque hominem quem aftiimpfit, pro falutc hu mani
generis, in holocauftu obtulit.De eodem ucro Ifaac feriptu Gene.ij.
cft, quia habuit duos EGui & lacob. Efau uenator fuit,
filios,

& homo agricola-.Iacob ucro fimplex, habitabat in taberna-

culis. Per Efau, populus Hebraicus: per Iacobuero, populus jdCO y ^
B gentium defignatur. Ifaac autem utriufquc genitor, typum Epiuexf o
Domini tenuit, qui utrunque populum, 8c illum per legem, yj n0t
&iftum per fidem filios fibi fecit. Efau agricola erat, quia lu-
diorum populus pro terrenis commodis Deo feruiebat.No
cnimdi&ueft adillos,Si pauperes fueritis fpiritu, fi mites, fi
pacifici,!!mifcricordcs.fipcrlccutioncs pro nomine meo fu
ftinucritis, beati eritis, &
merces ueftracopiofaeritin c?lis:
fed didlu cft ad illos,Si cuftodicritis mandata mca,& iudicia
mea feruaueritis, dabo uobis pluma teporibus fuis , terra &
proferet germe fuum,8e pomis arbores rcplcbutur,& cattera
quae ad delitias fcculi pertinent. Fuit etiam uenator, quia per
effufione fanguinumarictu ,
hircoru atque uitulorumJDcu
placare confueuerat. lacob autem fimplex, habitabat in ta-
CTI bernaculis:quiaclehexgcntibusfoli,fidc bonaque uolun-
tate Deo placere ftuducrunt. Per tabernacula, fiue diucrfas ... t
ecclcfias,in quibus per uniuerfum orbem uaaccclcfia catho
licadiuifa cft, fiue diucrfos ordines pofltimus intclligere.
Ifaac diligebat Efau.coqubd de uenationibus illius ucfcere-
tutjfed Rebccca diligebat lacob. Ifaac ficut diximus in hoc
loco, typum Domini tenet. Per Rcbeccam autem, pr$fcicn- .V
tiam Dei poflumusintclligcrc.Ifaac igitur diligebat Efau, eo
quod de uenationibus illius ucfccreturiquia Deus diligcbac
populum ludiorum, eo quod afsiduc eorum oblationibus. ,r . Ut
placaretur. Mater ucro diligebat lacob,quia feiens Deus po-
pulum gentium multa meliorem fore quam populum In,-
I lij
 Cap.. VISIO
Deu pro- dxorum, eum per prxfcicntix fux gratiam , multo amplius D
Efaucum in uenationc moraretur, ut deagrcfti-
pter opera diligebat.
prxuifadi- bus animalibus cibos patri exhiberet, quatinus ab illo bene*
ad percipiendam bencdi&ionem pa-
hgere fen- diceretur, mater Iacob
r/r. triapplicuit,quiadumpopulusIudxorum, obferuationibus
legalibus deditus edet, atque ad fidem Chrifti percipiendam
tardus occurrcret,matcr, gratia fcilicet,populum geuum , eo
qubd fidem Chrifti cum auiditatefufccpiflet, ad percipienda
bencdi&ioncm qux ludiis debcbatur,Deo obtulit.Qualitcr
autem ipfc populus gentium, hoc benedidionis donu pro-
meruit, teftantur opera Iacob per fignificationem,qux pro
benedidionepercipicdaegiiredefcribitur. Dixit igitur Rc-
Cene. zy. becca filio fuo Iacob: Affer mihi duos haedos optimos, & fa-
ciam ex cis cfcas patri tuo quibus libenter ucfcctur, &benc- E
dicat tibi coram Domino, antequam moriatur. Abiit 8cattti
lit.dedxtquc matri. Parauit illa cibos ficutnouerat uclle pa-
trem illius, &: ucftibus Efau,quas apud fc habebat domi, in-
duit cum, pelliculafquc haedorum circundcdit manibus, SC
colli nuda protexit, deditque pulmcmum,& panes quos co-
xerat tradidit. Per duos hoedos,confefsionem peccatorum
&
populi gentilis poenitentia intclligcrc debemusv Duos er-
go haedos optimos Iacob matri obtulit; quia per confcfsio-
nem peccatorum & poenitentiam, qu$uia cft ad fidem eun-
tibus, populus gentilis ad eandem fidrm percipiendam pto-
perauit. Qui haedi oprimi dicuntur fuifle, quia yaldcaccc-
ptabilis Deo cft poenitentia peccatoris, cum abrenunciatio-
neuiciorum,-ficut ipfc Dominus norfter dicit in Euangelio;
Zuc. iy. Gaudium cft incqlofuperuno peccatore poenitentia agep-

te,quam fuper nonaginta noucm iuftis,qui non indiget poar

nitentia.Pcr unum pcccatbrcm.populum gentium, pir not
nagintaucroiuftos, ludios intclligt uolcns. Qui iuftiidCQ
diciitur,quia propter obferuationem legis,iufios fe falfo .pu-

Luc.16. tabant.Namadeofdcmiuftos,Dominusloquiturdicens.*V{
uobis qui iuftificatis uos coram hominibus, Deus autem no
uit corda ucftra. Qui inimpcrfc&o numero ponuntur, quia
Heb.y. nullam ad perfedum adduxit lex. Per cfcas autem dclc&a-
bilcs,qux Ifaac ad fumcndnmcx duobus haedis prxparatx
funt,pacnitcntix opera debemus iatcHigerc. Dc iis cicislo-
u i quitur
 TERTIA. jrfvCap 6
> .

/ quicur Ioanncs Baptifta dicens, Facite fructus dignos pocni- Mau.j.

rentix. Perueftes ucroualdc bonas, quas Efau idcft,ludxi
domirchqucrantjoptiraa prarccpta legis debemus accipere,
utcll illud:Diligcs Dominum Deum tuum ex toto corde Deut. 9 .
tuo.ficcxtotamtntc tua,2t proximum cuumficuttcipfum: Matt.it.
& multa alia, iine quibus nullus iuftus ciTc potcft.Hxfimt
optimx ueftes quas Jud^i domi, id eil in ucteri tcftamcn -
to rchquerant,eo quod caobferuarc nollent, iis populus gen ,

indutus & ornatus, ad Deum patrem cum cibis operum

illis

bonorum perrexit. Cum cibis autem, & panes detulit. Per

panem Crpc ucibum Dei defignarur quiaillc congruenter
ad Deum patrem cum cibis operum bonorum pergit, qui 8C
alios quofcuque poteft adbona opera agenda admonere no

B dclinic.Sed illud nobis querendum cit,cui mater pellibus

hoedims,manus lacob & colli nuda protexerit. Pellis naque t
r
Cum ab hccdo lubtrahitur,caro appatct,undc dele &abilcsci>-
bi cdfici poliunt. Similiter &c ab unoquoque peccatore cum
uitiadetrahutur,booanaturxeum ratione appaicnt.qux fi
fide Deo coquantur, delectabiles cibi ex bono naturx, Deo
pr^parantur.Pcr collum igitur , eo quod in collo fxpcfupcr-
bia apparcat,poflumus elatione mentis intelligcrc. Perma-
lius ucro,opera defignarur Collum ergo unufquifquc flde-
.

bs pellibus hoediniscircundat, cum ad mentis elationem de-

ponendam, ad humilitatis fux cufiodiam, peccata prxtcrita,
ante oculos mentis reuocarc non definit. Manus circundat,
cum ne in bonis operibus extollatur, peccata prxtcrita ante
C oculos mentis fxpe reduciuPoftqu am Ifaaccibum fumpfic,
obtulit ci lacob etiam uinum.Si per cibum a&iux uitx ope-
radcfignantur,poflumusperuinu,quod mentes hominum
alicnat,contcmplatiuauitamaccipcre,qux ab amore fcculi
mentes quorunda clerorum infenfibiles reddit. Cibo igitur
potuque fumpto,Ifaac lacob benedixit, qui illi bencdi&ionc
colefiis patnx a Deo percipiunt, qui cum ufquc adfinc uitx-
fux,bonis operibus placare ftudcrldc uero lacob cu fugeret Gene. i8..
Efau fratre fuu,uenit ad quenda locu. Cumque fuppofuiflee
capiti fuo lapidc.dormiuit illic : uiditquc in fo ranis fcala ad
caputfuu a cxlum credam, & Dominu innixu
terra ufq- ad
(

(alx:aogclos quoqjDci afccudctcs &c dcfccudctcspcr eam.

 Cap 6. . VISIO T
t.Cor.3. Per lapidem , Chriftus intelligicur fundamentum enim a-
: D
liud nemo poteft ponere , procer id quod pofitum eft, quod
cft Chriftus Icfus. Caput igitur fuper Iapidem ponimus , ft

cx bonis operibus, parietem noftrum fuper Chriftum zdi-

ScdU Id- ficamus. Concordat huic fenfui, uifio fcala:. Duo uanque
coi) expo- ligna fcala: maiora, qux funtex utraque parte, atque ab iofe-
fitio my- rioribus ad fuperiora eriguntur,duo praecepta charitatis de-
Jlicd. fignant. Per gradus uero qui in tranfuerfum cx utraque par-
te iis duobus lignis inferuntur, carteracuirtutes defignantur.
Ecficutduo ligna nili agradibus,& gradus nifi aduobusli
gnis contineri non pofliinr.ita Sc charitas fine cztcris uirtu-

tibus, Sc carterz uirtutes fine charitate efie non poftimt.Et

quemadmodum diucrfi gradus, nifi in duobus lignis maio-
ribus ex utraque parte infcrantur,afcenfum hominibus prae- E
i.lodn. 4. berenon pofiunt, ficut dicit Ioannes Apoftolus: Qui enim
non diligit fratrem fuum quem uidet, Deum quem non ui-

det quomodo poteft diligere? Et ficut fcala exuna parte ter-

ram, cx altera caelum tangere utfa cft : ita & charitas ab infe-
rioribus proximis, a ftipcrioribus uero,Deocoiungitur. Vn-
dc 8c angeli Dei per eam afccndcntes & dcfcendcntcs mon-
'ftrati funt:quia fan&os Dei qui per angelos defignantur, ali

quando amor Dei per contemplationis gratiam adexcclfa

fubIcuar,aliquando amor & cura proximorum,ad inferiora
rcducit:Dominum autem innixum fcalx uidit, quia quicun
que per iter uirtutum ad Dominum confccndcrc fatagunr,
poftquam uiam fui itineris finierint. Dominum omniu bo-
norum authore,pr$miorumque largitorem inucniunt,cum F
Cen. 31. quo fine fine gaudebunt. Cum uero idem Iacobrcuertcrc-
tur de Mcfopotamia Syria:, uenifietque ad Iordane, tranfdu
Sis omnibus qux ad fc pertinebat, remanfit folus.Et ecce uir
luSabatur cum eo,ufquc ad manc.Ciimque uidetct quod eu
fuperare non poflet, tetigit ncruum femoris eius,& ftacim
cmarcuit,dixitquc ei, Dimitte me, iam enim afcedit aurora.
.?.t At ille dixit:No dimittam te,nifi benedixeris rnihi.Et aitil-
li,Quo uocaris nomi nc?Rcfpondit ci,Iacob. At ille dixit:No
uocabcris ultra Iacob,fcd Ifracl erit nomen tuurmPcr Iacob
in hoc loco, quilibet peccator Scpcenitcnsdefignatur.Q^od
uero angelus cum Iacob in figura luSabatur,illud fignificat
 tertia: 37 Cap.S.

A 'quod Dominus dicit in Euangelio: Regnum calorum uim Mutth.ii.

patitur, 8cuiolcnti rapiuntillud. Qui funt autem uiolcnti, Peccator
nifi peccatores & pccnitcntcs ? Qui cum fc uident pro fce- orans lu-
Icribus luis.mortis perpetux efle reos, tamdiu ianuampa- piatur ut
radifi precibus pulfant, ufquc dum eis aditus regni cxleftis Iacob ,
aperiatur.Iacob ergo cumJDomino ludatur, quomodo qui-
libet peccator pertimcfccns poenas ignis xterni , tamdiu in
precibus perfiftit, ufquc dum ei mifcricordia diuina fuc-
currat,ficutfcquentiamanifeftant. Qui cum uiderctquod
eum fuperarc non poflet, tetigit neruum femoris cius, 8C
flarim emarcuit. Et quia libido ex femore nafeitur , per ner-
uum femoris , uoluptates carnales intclligi pofliint. Ner-
uum igitur femoris peccatoris Dominus tetigit , cum om-
B nia dclideria carnalia, ex quibus peccata oriuntur, extin-
xit:quia fieri non poteft, ut a peccatis abftincamus,quam-
diu in uolupratibus carnalibus refoluti iaccmus . Dixit
igitur angelus ci , uidelicct ille
,
qui in perfona Domini
cum eo luftabatur: Dimitte me, iam enim afccndit auro-
ra. Ac fi dixiiTet, define iam pro timore ignis xterni flere, Non fatit
quia iam tranquillitas uitiis extindis redit, qua: te in per-
decimare i
ditionis foucam demerferant . Et quia non fatis prodeft
malo, nifi
mala deferere, nifi bona agere ftudeamus,fcquitur, Dixit-
& facias
que Iacob: Non dimittam te nifi benedixeris mihi:idell,a
bonum.
precibus non ceflabo, nifi me uirtutibus ditaucris. Vt qui
ufque modo fecundum carnem uixi, amodo fecundum fpi-
ritum uiuam. Dixitquc ci:Non uocaberis ultra Iacob, fed
C Ifracl erit nomen tuum ideft, non uocaberis ultra fup-
:

plantator uitiorum,fcd uocaberis uir uidens Deum. Et qui

ante flebas ne in infernum demergereris , nunc flebis eo
qubd aliquo tempore iuifione omnipotentis Dei elonge- P/al.119.
ris, dicens cum Pfalmifta, Heu mihiquia incolatus meus
prolongatus cft. Idem etiam Iacob poft lunationem quam
cu angelo gcfsit,uno pede daudicafie dicitur.Qui ucro clau
dicat, fuper fanum pede totus innititur, altero paulifpcr ter-
ram tangens.DuoigiturpcdeSjduoru alimentorum genera
deiignant.Sunt nanqucalimcta corporis, funt & anim$.A!i- eliment
metacorporis,funtcibi,potus,&ueftimeta. Alimenta uero animx.
aniro^ funt uerbu Dei, opera bona.Vnjjfquifq; igitur fidelis
K
 Cap.6. VISIO
uno pede paulifpcr terta tangit/upcraltcru totus innititur: D
qviiaiis qua: funt mundi.cantummodo ad necefsitatcs cor-

Timo.6.
porisfublcuandasutitur/icut dicit Apoftolus: Habentes au
i

temuidum 8e uertitum,iiscontctifimus.Ineaucro quae ad

falutem anima: pertinent totus incumbit, ne aliquando a uia
Dci,qua:falus anime; cft, dcuicr. Ad apertionem fecundi figil
li dcmcnftrandam, pauca de multis diximus, nunc ordinem

perfequamur. Sequitur. Audi ui fecundum animal, dicens:

Veni &uidc,ideftmtclligcfpiritualiccrqu3Ea patriarchis fa-

da cognouifti. Etecce equus rufiis.) Hiccolor aureo colo-
riparumper appropinquat , ucluti fi aureo colori fanguineu
admifceas.Non incongrue fandi uiri,qui ante lege fuerunt,
huic colori comparantur :co quod & fapientia claruerint,
qua: per aurum figuratur, & in pcrfccuiionibus sc aduerfis E
qu* per fangumem figurator. Scflbr ue-
conflantes fuerint,
ro huius equi, Dominus eft,qui in fandis (iiis habitat. Huic
fdfori datum cft, ut pacem fumerct de, terra. Si pax bona eft

De tacebo * Dco,dc terra quomodo fumpracft?Scd cft pax bona, & eft
md- P ax mala. Pacem
malam filij Dei ante diluuiu in cum filiis ho
n i

^ minum habuerunt, quando filias eorum acceperunt, 8c fuas

cisdederunt, idcoquc cum illis aquis diluui) deleti funt.Sed
Sxod
Ifrael pra:cepitDominus,ut foedus non inirent cum
Deut.j.
Canamjis, neque filias eorum acciperent, nec filias fuas illis
PJd.iy.
darent. Nam de pace bona & mala Pfalmifta loquitur di-
ccns:Cum eledo clcdus cris,.& cum peruerfo peruerteris.
Hanc ergo pacem Deus de terra fumpfir, quando iuftosho-
mines ab impiis fcparauit mente non corpore. Etutinui-g

cem fe interficiant.) A quibus pax ablata cft,confcqucns

cft,ut alius ab alio interficiatur. Nam farpe iufti iniuftos,&
iniufti iuftos interficiunt, ficut Aran frater Abraluefecun-
Trddtti dum traditionem ludiorum in igne Chald^orum, eo quod
Jvdxoru.
ignem adorare noluerit, mortuus cft:ficur Abraham qua-
Gene. 14.
tuorreges pro fuis impietatibus cum cxcercitibus interfe-

Gene. 34. cittficut fili] omnesSichimitas

Iacob qui pro ftupro fororis
Gene.y. interfecerunt. Per gladium autem magnum,
aquas dilu-
uii accipere polfumus, quibus omnis mundus
deletus cft.

Gene. 19. Poftumusctiam per gladium magnum, exterminium quin-

qucciuitatum intclligerc, quarum habitatores igne & ful-
phure
 TERTIA. 38 Cap
A phure perierunt, eoriimquc tcrram,qua: cum ipfis in abyf-

fum demerfa eft. Et cum aperuiflet figillum tertium.) Si-

gilli tertij apertio, ad legem 8c ad cos qui fub lege fuerunt
pertinet. Ad demonftrandum ergo tertij ligilli apertionem,
placuit ut pauca de Moyfe Sederis qua: in lege irrationa-
bilia clfeuidcntur, dicamus. In Exodo feriptum eft.quod Exod.i.
cum narus eflet Moyfes, abfeoditus eft menfibus tribus a pa-
rentibus fuis. Poftea ucro fecit ei mater fifcellam fcirpeara.
Se liniuitcam bitumine ac pice, Se pofito intus infante, po-
fuit eum in caredo ripz fluminis. MoyfesChriftum figu- ^'floris
rabat.Per menfes autem tres quibus abfeonditus eft Moy- Meyfi,
fcs,tria tempora delignantur. Vnum anrediluuiumtfecun- ex
dum,poft diluuium ufque ad Moyfen: Tertium a Moyfe ponitur.

B ufque ad aduentum Domini. In iis tribus temporibus, quo-

modo homines aduentus Chriftilccundum carnem latuit,
a perfedis multis uiris prxdidum eft. Per fifcellam ucro Bcauuir-
fcirpeam,bcata uirgo Maria defignata eft. Mater ergo fifccl- 07 nii typus
lam fcirpeam in qua Moyfes ponebatur prxparauit, quia
fapientia Dei, qua: eft filius Dei, beatam Mariam uriginem
elegit, in cuius utero hominem cui per unitatem perfonx i
Coniungeretur,formauit Per bitumen uero quod ab aquis
folui non poteft, uirgimtatem beata: Mana:, qua: nullo sftu
carnali uiolari potuit, intclligerc poflumus.Pcr picem au-
tem, qux cuftos eft bituminis, humilitatem cullodem exte- Lue. 1.
rarum uirtutuni. De qua ipfa loquitur dicens: Qiria refpc-
- xit humilitatem ancilla: fux, ecce enim ex hoc beatam me

C dicent omnes generationes. Per flumen uero,mundus.Per

caredUm in quo Moyfes politus eft, udari defignantur. i ,

Nam in fequentibus, in papyrione a filia Pharaonis, inuen-

tus fu i fle legitur. Eandem fignificationcm habet carcdum
in hoc loco, quam & papyrus. Nam caredum manus at-
,

tredantium uulnerare (olet, ex papyro autem antiquitus li-

bri conficiebantur. Per caredum ergo Iudxi defignantur, ludtime*

3 qui prophetas medicos Uidelicet fpirituales, qui uulncra dicos/uos
eorum fanare cupiebant, interfcccrunt.Iidcm etiam &e per prophetas
papyrum defignantur, eo quod inferipturis fibiaDeo tra- occiderat.
ditis gloriarentur, quas legebant&non cuftodiebant.Filia
ergo Pharaonis Moylen a papyrione fuftulit: quia ecclclia
K ii
 Cap.6 . VISIO
cx gentibus fidem Chrifti fufeipiens, eundem Chriftum a D
ludatis credere nolentibus, abftulit : filia ucro Pharaonis,
filia uidclicet diaboli, populum cx gentibus figurauit. Po-
Exo&.$. ftea cum idem Moyfes, oues Icthro cognati lui pafccrct,
apparuit ei Dominus in igne flamma: rubi, uidcbaturquc
Rubus ar- quod rubus arderct,8c non combureretur. Pollumuspcr ru-
des nec eo- bum qui flammas cx fc producebat, & non comburebatur,
buftus,bc.t beatam uirginem Mariam intelligcrc,qu$ filiumDcicxfuo
ta Virgo, utero protulit Se uirginitatem non amiiir. Sed propter ea
,

qua: fcquuntur per

,
rubum , Chriftum efle intclligcndum
aliter, exiftimo, fecundum quodhomocft.Flamma ucro rubi,eius
diuinitatetn figurauit. Rubus ergoardebat & non combu-
rebatur, quia Dei hominem aflumens, ficut cius diui-
filius

nitas non
mutata in humanitatem, ut amitteret quod
cft E
.
erat :nec cius humanitas per diuinitatem ardens non
fic ,

cft abfumpta a diuinitate, ut amitteret humanitatem, fed

cx duabus fubftantiis humanitatis atque dcitatis,unus Chri-
In^irha. ftus permanfit
& permanet , ficut feriptum cft Pcrfe&us :

Jymbolo. Dcus,perfcdus homo, exanima rationali Se humana carne

Exod. 3. fubfiftcns. Locutus eft autem Dominus ad Moyfcn de me-
dio flamma: rubi: Ne appropinques huc,folue calciamen-
tum de pedibus tuis: locus enim in quo ftas, fandus eft. Vi-
dens uidi affli&ionem populi mei qui eft in Aegypto,
& ge-
mitum eius audiui, & defeendi liberare cura. Sed uem mit-
tam te ad Pharaonem, ut educas filios ffrael de terra Aegy-
pti. Et poft pauca, dixit que ad Dominum Quis ego fum, :

ut uadam ad Pharaonem ,& educam filios Ifracl de Aegy-F

pto ? Et in fequentibus, Moyfes de filiis Ifracl loquitur ad
Dominum dicens: Non audient uocem meam,fed dicent.
Non apparuit tibi Dominus. Et iterum: Obfecro Domine,
Moyfes in mittequem miflurus es. Haec uerba dcmonftrant, Moyfcn
uitusadpa inuitumobedifle mandatis Domini, ut educeret filios Ifrael
foris mu- de terra Acgypti.Sed qu$rendunobiscft,curtantusuir. Do
nus trahi- mini pr^ceptu inuitus cxccutus fit:ueru hac cius pertinacia
tur. fpirttualiterintelligeredcbemus.Dicitcnim Apoftolus,H$c
l.Cor.io. auteomuia, in figura contingebat illis. Scripta funt autcad
correptione noitram,in quos fines fcculoru dcucncrunt.Pcr
Moyicn igitur in hoc loco Apoftoli defignantur. in initio
nan^ue
 '

TERTIA. 39 Cap.6.

A nanqueprtdicationis euangelici, Apoftolilcientcscleftio-

">
ncm gentium, reprobationem efte ludiorum, nolebat gen-
'

tibus dotfrina euangelij tradere, ut dc potcftatc diaboli erue-

rentur. Vnde &
Dominus in uifionc quadrupedum atq; re-
ptilium, Petrum ne gentes defp iceret, docuit dicens: Quod
Deus purificauit, tu commune ncdixeris.Adhucigitur fen-
fum pertinet illud, quod Dominus dixit ad Moyfcn,Ne ap-
propies huc. Solue calci?. mentum dc pedibus tuis,& extera.
Acti alicui ex magnis apoftolis Dominus dixiflet:Quanuis P*'chra
mortuos fufcites.quanuis umbra corporis tui egrotos fanes, numihta-
in nullo tametemihicompararcaudeas,quiamagnu quod
m doctrt~
n r0
agis, non eft de te, led ego operor per te. Calciameta autem *P
pedes muniunt,nc terram tangant:per terra uero, gentes dc-^ or/ ,wf *

B fignantur.Solue.inquit, calciamctum de pedibus tuis : id eft,

aufer odium &defpefionem gentium de corde tuo. Locus
enim in quo ftas,rerrafanftacft.id eft, mundus in quo habi-
tas,mcofanguinc redemptus eft. Etinfequcntibusfcriptum
eft,Dixitq; Dominus ad Moyfen:Quid eft quod tenes in ma Exodi. 4..
nutua?At ille dixit, Virga. Ait illi,Proiice cam in terra. Qua
cum proicciflet,uerfa eft in colubrum, ita ut fugeret Moylcs;
dixirqjeiDominus, Apprchcndccaudameius. Quam cum
comprchenditict, ucrfacftin uirgam. Pcruirgam ludii dc-
y\Wd m
co [u firum
fignantur. Moyfcs uirgam in manu tenebat, quia Apoftoli . .

populum ludiorum per amorcmin corde tenebar, totaque n irni c

ce[
7 * J
uirture laborabar, ut eos perdoftrinam fanfti pridicatio-
nis ad falutem perducerent Proiecit Moyfes uirgam dc ma-
.

C nu, quia Apoftoli uidentes ludios inChriftum nullo mo-

do uellc credere, amorem eorum a cordibus fuis proiccc-
xunt: per colubrum ucro diabolus defignatur. Vcrlacft igi-
tur uirga in colubrum.quialudari expridicationc Apofto-
lorum deteriores efteh,qui ante dicebatur populus Dci,fa-
ttifuntfilij Sc membra diaboli. Fugit Moylcs, quia Apofto-
li rcli&is ludiis, tranticrimt ad gcntcs.Per caudam ucro.quq
finis eft corporis, ludii qui in fine mundi nalcituri fu nt,defi-
gnantur.Moyfes igitur caudam ferpentis apprehedir, atque
mundi u-
in uirga ucrfa eft, quia pridicatorcs fanth in fine 1

dios q uodammodo apprehendent, cum per eorum dottn-

nam adfidcmCluiftic6ucrccntur,atque ex filiis diaboli,tiS.-
K.iij
 Cap.6. y I S I o
cientur Dci.Na & illud quod praecipicre Domino Moy-
filij D
Man* Mo fes manum in linum milit, & leprofam retraxit, & iterum
fis leprofa , mifir,& lana eifc&a cll,eandc lignificationem habet. Per ma
tjuidfigni- num nanque Moyli.Iudxi delignantur. Manum Moyfes m
fcet. linum milit,quia Apolloli ludxoru m falutem deliderantes,
eis dodrinam fidei prxdicare no cefiabant. Moyfes manum
retraxit , Se lcprofaminuenit:quiaIudart ex praedicatione A-
poltolorum multo peiores effedi, in peflimam lepram incrc
dulitatisacque blafphemtarumdelapli funt. Moyfes iterum
manum in linum mifit,8c fanam rctraxit.quia prxdicatorcs
fandi in fine mundi, ludxos in linum rccipient.cum eis fide
Chrifti praedicabunt, cofqucad famtatem quam amiferanr,
Exod. 4. reduxerint. In fcquenubus quoque Icriptum elt.quod cum
reuerteretur Moyfes in Acgyptum,occurrit ei Dominus, &c E
uolebat interficere cum. T ulit illico Sephora acutillima pe-
tram, & circuncidit carnem prxputij filij fui,tetigitq; pedes
cius,&dixit:Sponfusfanguinutntuniihies. Et dimiliteum
poftquam dixerat, fponfusfanguinum tu inibi es,ob circun-
Dominus occidere uoluii Moyfcn, quare no fc-
cilioncm.Si
citquod noluit, cumPfal milia dicat: Omnia quxcunqueuo
Vfal. 115- luit,fccit?Scd uoliitas fxpe pro comminatione ponitur. Co-
VoluntM minatus cft igitur Dominus Moyli mortem, eo quodincir-
fro comi- cuncifum filium ferret, ficut adAbraham loquitur,dicens:
natione. Omnis anima ex ugbisquxcircuncifa non fuerit, peribit
Cenefiy. de pupulis fuis Sed illa prxtcrmittentcs.adfpiritualcintclli-
gentiam recurramus. Moyfes in hoc loco, cos qui ex getibus
crediderunt, delignat. In initio nanque fidei Apofto!i,&cae-
teriprxdicatorcs, confidcraces imbecillitatem gentiu fidem
Chrilli fufcipicntium.nolucrut eis aullcnora Chrilli prxee-
pta primum tradere, ne forte territi non auderent ad fidem
Chrilli fulcipiendam accedcre.H?c ita clfc apollolus Paulus
demonllrat.qui cis qui cX gentibus crediderant, per cpillola
uobis po
i.Corin.J. loquitur, dicens-.Tanquam paruulis in Chrillo, lac

tum non efcam Nondum enim poteratis, fcd nec

dedi, 8c .

adhuc quidem potcllis. Adhucemm cllis carnales .Sed &c

tAft, 15. Apolloh cis qui apud Antiochiam in Chrilhitn crediderant,
mandauerunt diccntes.-Placuitfpiritui fando &: nobis, nihil
imponere uobis oneris, nili ut abllineatu uosab efeis quae
idolis
 TERTIA. 40 Cap.tf.

A idolis immolatur, & a fornicatione Se fuffbcato &fanguinc.

Cominatuscft igitur Dominus Moyfimortc,coquod carne
prarputu filij fui circu ncidcrc diflimularet
:
quia credentibus
ex getibus,eo quod tepidi edent in charitate,Dominus mor.'
tem comminatus cft.cum eis praecepta Euangehj fui antepo-
fuir.ubi feriptu cft-.Arda& anguftauiacft, qua: ducit ad ui- M&tt.j.
ta,& pauci funt qui uadunt,ucl qui intrant per cam.Etitcru,
Qui non baiulat crucem fuam & fcquitur me, non eft me di Matt.io*
gnus,&m;dta alia qua: de rcfecationc uitiorum in Euagclio
& in didis Apoftolicisinuenititurepcr petram ucr6,Chriftus
intclligitur: acumen autc petrae dura funt prarccptaEuagc-
lij.Tulit igitur Sephora acutiflima petram, &circuciditcar-

nem praeputii fili; fui: quiaecclcfia cernens filios fuos nullo

|B moeiopofleperfedam confcquifaiutcrn, nifi omniadefide-
ria. carnalia abeorum corporibus extirparet, tulit aufteriora Ctrcucifio
praecepta Euangclij,& amputauit a corporibus filiorii fnoru ft>iritualit.
omnia nutrimenta uitiorum: in pedibus ucro finis eft corpo
ris.Scphora igitur poftcircuncifioncm pedes filij fui tetigit,
quia ille circuneifionc falutifera percipit, qui in bono quod
cepit, u(q; in fine uitsperfeuerat. Poftquaaute Sephora pe-
des filij fui tetigit, lam non filiu,fed fponlum uocat (ponius :

liero ecclcfia:,Chriftus eft. Sed & ipfa cius fponfa uocatur,fi-

cut dicit Ioannes Baptifta: Qui habet fponfam,fponfus eft:
quc&fpofum fanguinu uocat, quia Chrifti fanguinccft re- Spo/Us/aa
-
dempta.Filij ergo ccclcfia: poft circuncifione uitiorum, & in guinum
bonis operibus confummationem, iam non filij, fcd fponfi chrijlus.
C uocantur,quia illi coniundi funtin caelis per copulationem
membrorum, qui fponfus ccclcfia: in terra uocatur,& eft. Et
quonia non po(Tumusomnia,quaepcrMoyfcn in Aegypto
gcfta funt com memorare, pauca de iis qu$ poft egreflionem
Ifraelirici populi ex Aegypto ab cis geftaiunt, ponamus.
Filij igitur IfraclutPharaonem &c Aegyptios cuadcrent, per Exod.14.

medium ficci maris tranficrunt, &aqux cis erant quafi pro

muro a dextris & a finiftris. Similiter & populus gerium ut Baptifmus ,

diabolum, omncfque citis latelliteseuadcrct.per aquam ba-

ptifmaristranlicrunt.Et quiantcafucrunt fili) diaboli, ex a-
qua &c fpiritu fando qui per columnam ignis defignaba-
,

cur,rcnati,cftcdi funt fibj Dei . Aqua ergo maris filios If-

 Capto VISIO
raelfaluauit.Pharaonem uero cum omnibus fatcllitibusfuis D
nccauit,quia aqua baptifmatis,imagine Dei faluacoris pec-
,

cata quibus feruierat,cxtmguit:diabolus autc unicuique ex-

tinguitur,qui eum fideliter cum omnibus pompis eius abre-
nuciat.Aquxuero quz pro muro eis erant a dextris & a fi-
niftris, fidem defignabant noftra, quam in baptifmate perce
Fides mu-
pimus.qux murus eftnofter ex urraque parte defendes nos,
rus contra
&: ab inuifibilibushoftibus,8cauilibilibus.Pofttranfitu ma-
hoftcs in-
ris rubri,ucnerunt in Marach,ubi aquas amaras inucncrunr,
wfibiles.
quas bibere nonpotcrat. Et oftendit Dominus Moyfi lignu,
Exod. if.
quod cum mififlet in aquas, in dulcedinem uerf<jfunt.Pcr a-
Crux Cbri
quas amaras, lex Moyfidcfignatur:perlignumautc,paflione
Jli legefua
Chrifti.co quod in ligno crucis copleta lueric , debemus in-
ucm facit.
tclligcrePopulus igitur qui cx Aegypto egrcfluscft, aquas
. E
amaras inucnit,quia legem acceperunt quam implere no po
tucrunt, fed gentibus ad fidem Chrifti uenientibusamaritu
do legis per paffionem &: rcfurrc&ioncm Chrifti in dulcedi-
nem ucrfacft.qux ab eis fpiritualiter non carnalitcr intelle-
&a eft.IIlud ctia quod in Elym duodecim fontes rcpcrcrunt,
&caftra metati funt iuxta aquas, eandem fignificationcm
habct.Pcr aquas nanque duodecim fontium', do&rina noui
tcftamcti defignatur,qua: a duodecim fontibus, id cft,a duo-
decim Apoftolis per uniuerfum mundum emanauit. Per (e-
ptuaginta autem palmas, uetus teftamcntum defignatur, co
70 Inter- quod interpretatio fepruaginta intcrprctum,ad notitia gen-
preres. tium ufquc pcrucncrit.Iis nihilominus intcrmiilis pauca de
Loci non- lisqux in lege irrationabilia efie indentur, dicamus. Prae- F
nulli legis cepit nanque Dominus filiis Ifracl, Non coques hcrdu in la-
dtfficilcs, &c mattis fux. Et iterum, No arabis fimul in bouc&afino,
& quoru noninduasucftem,quxcxlanalin6quec6tcxtacft.Qiiid
Sc
haedum in la&c matris coquat? aut quid
ratio faci- igitur peccat quis, fi

le non ap- agricola delinquit, fi cum bobus &afinis, terra uomercicin-

paret , ex- dat?aut quid offendit aliquis, fi ucftcm ex lana linoquccon-

ponunrur. textam induat?Scd fpiritualiter hxc omnia intclligcda furtf.
Exod.i 3. Perhoedum naque,unufquifque peccator defignatur. Mater
Deur.iz. hxc noftra,primi parentes fiierur,cx quibus omnes procrea-
ti fumus: lacuero matris, uitiafunt.quxdcoriginah peccato
proccflcrut. Nili enim originale peccatum fuifTcr,uitiu nul-
lum

v
 TERTIA. 41 Cap.tf.
\. lutn eflet.De hoc macris Ia&ePfalmillaloquiturdices.-Ecce Pfidm.j o.
enim in iniquitatibus coccptus fum,& in deli&is pcpcnc mc
mater mea.Hcedus igitur in la&e matris coquitur.dum qui- Hoedut in
libet pcccator.ignc uitiorum,ufque ad diem mortisfuxcxu- Ltte ma-
Prxcepitcrgo Dominus,nc coquatur haedus in iaftcrw.
ritur.
- matris fux.id eft,ut peccator non finar ufquc in diem mortis
fuxfe in peccatis permanere: led ante diem mortis fux, ad bo
na opera agenda rcuocctur.ne pereat. Non arabis fimul in
boue Sc afino.Pcrboucm,Apollolos,cxter61queprxdicaro-
res: perafinum populum ludxorum poflumus intclligerc.
Aramus ueto quando fecundum traditionem fan&oru.nof-
mctipfos in bonis operibus exercemus. In boue igitur ali- &
no fimul arat,quicunqucdoarinam Apoftolorum, traditio- Traditio-
B n 6fq ; ludxorum fimul (cruare nititur. A qua do&rina Pau nes iucLco -
lus apoftolus Galatas rcuocarcftuduit, cum diceret: Oinfen- rum note-
fati Galatx quis uos fafcinauit ueritati non
, obcdirc? Dico nenda.
enim uobis, quoniam fi circuncidamini,Chnfius uobis nihil GaLtr . .
3
prodcft.Pofl'umus etiam per boucm.quclibet fapietem prx-
dicatorem:perafinum ucro, ftulcum intclligerc. Prxcipitur
crgo.ut non aretur fimul in boue &
afino,id cft,ut no copu-
letur ftultus lapienri in prxdicationis officio.Hoc aure
quod
dicit, Non induas ueflemex lana.linoquecontcxtam, fccu-
dum fuperiore fenfum poflumusintclligerc. Per lana nan-
q ue,qux ueftis eft ouium,dotrinam Apoftoloru: per linum
ucro, quod ex terra oricur,do61rinam ludxorum poffiimus
intclligerc. Vellem ergo induimus, cum nofmctipfos
bonis
operibus circundamus: ex lana autem linoque contexta uri*
turucfte,qui cum traditionibus Apoftolorum, etiam tradi-
tiones ludxorum uult obfcruarc. Prxccpit etiam Dominus
Moyfi,ut fi mundatus efler, ucnirct ad faccrdo
quis Ieprofus
i eu ;t r .

tcm,& offerret duos pafleres faccrdoti Ex quibus illcunum

.
z
immolans.dccurrcre faceret fanguinem eius in aquam uiuc-
mu dJno
tem,& intingas pallerem uiuum in aquas, in quibus fangui-
nem immolari
ci</w CWm
palfcris decurrere fecerat, cum lino cedrino, mon ; dn _
lana coccinca,c hysopo afpergercc fepties lcprofum,& tu 'nexis
quii
rite muraretur. Per facerdotc,Chrillusincclligitur: per duos
Cn-niRcct*
ucro palleres, duorum tcflamcntoru dodores intclliguntur: ^
per aquas autem uiucntcs,prxceptaEuangclij defignatur,dc

L
 Cap.6. VISI O
Ioan. 4. quibus Dominus dicit in Euangelio: Qui credit in me, fi- Df
cut dicit feriprura, flumina de uentre cius fluent aqua: uiux.
Aquas uiuasuocat,eoquod uitam aeternam praftentfacic-
tibusca. Per pallerem igitur immolatum,ficutdiximus,do~
dotes Iudxorum,faccrdotes uidelicct, Scribae & Pharifxi
defignantur. Sanguis ucro,quiuitam pafTcri prxftabat.fpi-
ritualis cft intelligcntia,quxin obferuationibusludxorum
latebat. Et licut paller fine fanguinc mortuus efficitur , ita
& multae obferuationes Iudxorum.dfpiritualis intelligea-
tia dcfuilfct , uanx cfTc uidcrcutur. Poftquara ergo fanguis

paderis apparuit, atque in aquas uiuas decurrit paflcr mor-

,

tuus efl quia poftquam fpiritualis intclligemia qux in ob-

: ,
-> feruationibus Iudxorum latebat,pcr gratiam Domini noftri:
- IcfuChrifti manifeftata cft,obferuationcs legales nihil pro- E.I
- fuerunt :fcd 8cipfi qui propter cuftodiam legis fidem Chri-
ftt fprcucrunt , fecundum animam mortui funt.Saguis igi-
.
tur pafTeris, aquis uiuentibus admixtus cft :quia omnis feri-
ptura, qux ad nouura tcftamctum pertinet, fp iri tu al ibus In-
tel ledibus repleta cft. Per lignum uerb cedrinum pater:pcc
hyfTopum,filius:pcr lanam autem coccineam,qux fulgorem
Buptijmus
g n j s habet, fpiritus fandus defigoatur. lis tribus qui rite.
mundari uolcbatafpcrgcbatur. quia nullus per aquam ba->
ptifmatis a lepra peccatorum mundari poteft, mfi fub in-
uocationc patris Se & fpiritus fandi. Sed d per hxc tria,
filii

pater & filius & fpiritus fandus dcfignatur,cur pader uiuus

i Per pallerem nanque uiuuro, prxdica-
quartus adiungitur
tores noui rcftamenti dedgnatos fuiflc diximus , Sacerdos p

ergo ligno cedrino, codo,8c hydopo paderem uiuum ad-

iungebat: quia Dominus noder Iefus Chriftus in inuoca?
tionc fui nominis, Se patris Se fpiritus fandi, adiungitmini-
* ftcrium facerdotum,nbfquc a peccatis noftris,qui per le-
profum dcdgnamur, per eorum inuocarione,& per aquam
baptifmatis abluit. Qui pader in aquis uiuentibus intinr
Pdjlores gi iubetur: quia qui alios docet in diuinisfcnpturis.dodum
truduiejfe cfTc oportet. Nam dcxcus cxcum ducere ccntauent, ambo
dtberent. in foueam cadunt. Qui leprofns, fepties afpcrgi prxCipitur,
M-ttt. 15. quianullius munditia fine donisfeptem fpiritus fandiper-
feda ede poteft. Quis enim line timore Dci,finc pietate, caa-
tcrifquc
 TERTIA.' 4* Cap .6.
A terifqae uirturibus faluus effepoteft? Scdcumunufquifqtic
i praedicatoribus fidei qualiter uiuerc debeat ,
fecundum
mandata Dei docetur , fepties aquauiua alpergitur Poft .

emundationem uero leprofi , paller uiuus in agro auolarc

finebatur quia praedicatores fandi poft expletum officium
:

praedicationis fua?, in agro patria: cacleftis auolarc prome-

emtA *
rentur. In alio quoque loco fcriptumcft,quia praecepit Do*
minus Moyfi, ut offerrent fihj Ifracl faccrdoti caprum c-
miflarium ponerdque faccrdos manum fuper caput eius,
,

& confiteretur fuper eum peccata filiorum Ifracl, emitte-

ret eum per hominem paratum in dcfertum,ut portaret pcc
cata filiorum Ifrael in defertum Ille autem qui caprum c-
.

miffarium in defertum ducebat, non permittebatur in ca-

B ftra ingredi, nifi prius lauaret ueftimcnta fua. Eandem figni-
ficationem habet facerdos, quam & caper emiifarius fi- :

gnificant enim Dominum noftrumlcfumChriftum.Sacer-

dos igitur fuper caprum emiflarium peccata filiorum Ifracl
filius Dei peccata generis humani fuper
confeffus cft , quia
hominem quem affumpfit pofuit , ut pro eis ipfe morere-
tur. Per defertum ucro,cuius habitationem omnes dclitiofi
perhorrefcunt,crux defignatur, eundis reis ualdc horribi-
lis. Duxit ergo homo paratus caprum cmifiarium in de-

fertum: quia ludari qui ad hoc fcelus perpetrandum prae- r

. s

lliri fuerant, Dominum noftrumlcfum Chriftum crucifi-

xerunt. Illi autem qui caprum emiflarium in defertum du-
xerat, praeceptum cft ut lauaret ueftimcnta fua, & ficin-
C grcderctur in caftra :quia ludxi interfedores Chrifti in
caftra ecclefia? ingredi non potuerunt, n fi prius aquaba-
i

ptifmatis abluerentur. Et in Deuteronomio prxccpitMoy-

fes filiis Ifracl, dicens Si tranficris per agrum, & inucncris Deut.n.
:

aucm incubantem fuper pullos fuos, ne teneas auemcum

pullis fuis, fed dimitte auolarc aucm in campum & ca- ,

ptos tene filios ,ut longo uiuas tempore , in terra quam

Dominus Deus tuus dederit tibi.Nunquid dimifla auicu-

augere poterat? Non. Sed fpiritualircrintel-
la dies alienos >.tU

ligendumeft. Per aucm unaquxque fanda animadefigna-

tur:pcr pullos autem cius, bona opera intclliguntur.Nam Bona opi
congregat, ut cos foucodo ra.
ficut auis pullos fuos fub alas
-
'P L ij
 Cap 6 . . VISIO
nutriat: ita unaquxquc fanda anima, opera (ua intra cor- D
dis fecreta recondit, Se ca femper augendo multiplicat Se
nutrit, ut ex iis.merccdemplcnifiimam recipiat. Aucm ita-
que cum pullis fuis inuenimus, cum aliquem iuftum pro
filis bonis operibus amando ampledimur. Aucm in agro

auolare permittimus, cum eum quem diligcbamus,per mor

tem ad regna cxleftiacofccndiffe gaudcmus.Filios ucrbcius
Bonorum captos tenemus, fi cius bona opera in mente rctinemus,at-
tmttatio _ que in eorum imitatione proficimus Et in boc longitu- .

dinem uitae nobis adquirimus,qux non nifi in cxlcfti beatis

tudincconftituris datur. De apertione terty figilli, pauca de
multis diximus, nunc ordinem profequamur . Et audiui
.. tertium animal,dicens: Veni Se uidc. ) Id cft,intellige fpiri-
tua liter feriptura legis. Et cccccquusnigcr.&quifedebatE
.. fuper cum, habebat ftateram in manu fua.) Per equum ui-
grum, dodores legis poftiimus intelligcre. Nigredo enim c-
quijfiueobfcuritatcm legis quamdocuerunt fiuc duritiam ,

JCxo^.34. defignat. Nam Se Moyfes uclamen habebat fuper faciem

fuam,co quod fplcndor uultus eius,id eft, fpiritualis intclli-
gentia in lege, a lippientibus oculis non poficc uidcri:fefi'or
autem equi,Dominuscft ftatera ucro,aequitatem iudicij le-
:

galis dcmonftrat, ut eft iftud Animam pro anima, oculum

:

Exob.i 1. P ro oculo,dcntem pro dente, pedem pro pcdc, 5c quale infli-

xcrit quis malum , tale Et audiui in
Se fuftinerc cogatur.
per uocem
medio quatuor animalium, dicentem.) Poteft
qux fada eft in medio quatuor animalium uox ccclefiar ac-
, Domini mifcricordiam implorantis. Sequitur Bi- F
M cipi
.

libris tritici denario,8c tres bilibres ordcidenario,&uinum

m oleum,nc Inferis.) Magna funt qux protulir,& ualdeobf*

Se
cura. Per triticum nanque,cx quo panis optimus conficitur
diuinara feriptura pofiumusaccipcre,qux eft panis anima-
rum:dux uero librx tritici, duo teftamcnta dciignar, quibus
Scriptura diuina feriptura diuiditur. Ex iis duabus libris tritici, magna
panuani- ciboru copia nobis fandi patres pr$paraucrut,qtiieammul-
ma. expofucrut:dcnarius autc Dominum noftru Icfiim
tipliciter

Chriftu defignat. Binx ergo librx tritici,dcnario copulatur:

quia quod fanda feriptura loquitur, ad unius Dei omnipote
lia, magnitudine, bonitatc,atqj fcucntatem pertinet. Quic-
quid
 TERTIA. 43 Cap.rf.

A quid enim boni erga proximos agimus, de illo eft no de no lacob.i.

bis.Pcrafpcritatc ucroordci, opera fandorum defignantur.

Qus afpera quidem uidentur per operationem, fed fpes, ea
fuauia facit, ficut dicit Dominus, lugum meum fuaue eft, M4n.11.
&onus meum leue.Tres autem bilibres ordei funt. Non in-
conucnictercrgo per binarium numerum, qui pcrfcduseft,
opera fandorum defignantur: quia perfedio fandorum ex
bonis operibus accrefcit.Trcs bilibres ergo ordci,dcnario eo
Bon* P e-
iunguntur: quia quicquid boni eledi inhocfeculo opcran-
M*
tur, quicquid aducrfi patiuntur pro amore unius Dei omni-
potentis, agunt Se patiuntur. Aliter. Per equum, ij qui per le-
gem falui fodi funt, defignantur. Per afcenforcmcius,ipfc da
tor lcgis,pcrftatcramuero,sequ itas iudicij eius. Confequens
B eft igitur, ut per binas libras tritici, Se per tres libras ordei ue-

tus teftamentum intelligamus. Per binas ergo libras tritici,,

duo prascepta charitatis.qux in lege & prophetis fpccialitcr

commendantur defignantur: ficut Dominus dicit in Euan- Mjtt. zz.
gclio, Iniis duobus mandatis, tota lex pendet 8e prophet^.
Et per tres bilibrcsordci , uctus teftamentum poiTumus ac- ^etutte-
cipere,eo quod in tres partes ab Hebrus diuidatur, in pro -Jfomenr
phctas,in legem,in agiographa.Nec inconuenicnter per or- in-yptrres
deum, qubdafpcru habet corticem, uetus teftamentum defi- diutjitm.
gnatur,proptcrafpcritatem corticis fui.Mcdullam continet,
ex qua panis conficitur,ita Se infra literam ueteris teftamcn-
ti,fpiritualisintclligentia continetur: ex qua a magiftris cc-
clcfix panis dodrinaefpiritualis conficitur,ad nutrimenta fi-
C delium proficiens. Scribit enim Apoftolus Paulus, quia nui- Hcb.yi
lum ad pe rfcdum adduxit lex. Nullum fcilicct eorum, qui
eam carnalitcr intclligunt, Se operantur eos ucro qui eam
:

fpiritualiterintclligunt& operantur, ad perfcdionis culmen Ztx jpm*-

finedubio erigit. Tres ergolibrx ordei duplicatur, ut ad (e-
inte^'
narium, qui perfedus eft numerus, pcrucniat: cum uctus te-
ftamentum a dodoribus ccclcfix, primo hiftoriahter poftea
fpiritu aliter intclligitur,eiufquc fpiritualis intclligentia ope-^
ribus implctur.Pcr denarium autem, ^terna uita defignatur,
ficut Dominus dicit in Euagclio. Precatur igitur dominum Mdtt.zo.
ecclclia Se dicit: Bilibris tritici denario, &trcs bilibrcsordci
deuario,id eft, iis qui duo prxeepta chantatis feciidu dodri-
L iij
 Cap.tf. .VISIO
nam legis atque prophetarum patribus uidelicetucteris te- D
,

ftamcnti:fimilitcr Se cis qui uctus tcftamcntum lpii

itualitcr
intclligunt Se operantur, id cft fidelibus
ccclefix denarium
uirxartcrng dignetur largiri. Per aufteritatem uero
uim,ati-
uamuitam: per pinguedinem olei,comcmplatiuam polfu-
mus accipere. Quod ergo dicit, Vinum Stoicum ne Inferis,
tale cft ac
fi diceret,eos qui
tibi per a&iux uitx opera fiuc eo
teraplatiux feruire ftuduerunt,nc Inferis cum
adiudiciu uc-
ncris.Scquitur Et cum aperuiflet figillu quartum.)
:
Aper-
ad prophetas pertinet, qui aduccum Chrifti,
tio ligilli quarti

palsioncm,
rcfurre&ioncm cius, uocationemque gentiu,
Se
^oSlores Se aperto Icrmone,8e per uarias figuras prxdixerunt.
i
Salua-
ccclcfix. tor igitur nofter, quartum figillu apcruit,quando
intelligcn-
tiamprophecarum do&oribusecclefifprxbuit.Scd de didis
E
prophcrarii,non cft nobis nccellcquicquam dicere, eo quod
ab cifdcm doloribus expofiti fint. Et quia non folum qux a
prophetis (cripta funt,Icd Se qux ab eisgeftafunt.Ipiricualc

MyJIUicd
^
se
cn ti n tell,gc ntiam,paucadeiisquxperDauid,Heliam,
Helicum gcfta fune, dicamus. In Regum uolumine (eri
qu jtm ptuincft,quiacumDauid ucllct pergere adpugnam contra
propbetd- Phikftxum,dicitadSaul:Pafcebat feruus tuus gregem patris
a ucniebat Ico ucl urfiis tollebatquc arietem de medio
fui,Se
exponit, gregis,& infcqucbarpcrcutiebamquecos, eruebamqueeum
i.Xe*.i 7 . de ore eorum. Etilli confurgebant aduerfum me. Se appre-
hendebam mentum eorum, & fuftocabam, interficiebamq;
eos. Nam & Iconem Se urium interfeci ego leruus tuus. Da-
uid Chriftum Per leonem autem Se urfum, perlc- F
fignificat.
cutorcs ecdcfix dcfignantur.Pcr leonem, impcratores>8c eae
ler * P r *ncipes terrx. Per urfiim ludxidcfignatifunr, quicc-
.

JDehu ui- defiam Dcipcrlecuti funt.Pcr arietem uctOjmartyres defi-

de. Iof.de gnantur. Leo igitur & urfiis ucnit,atque arietem de medio
bello Iud. gregis abftulit:quiapcrfccutores,quofdam de
ccclcfia fideles
lib.i. cdp. tulcrut,atquc pro Chrifti nomine intcrfeccrunt.Et ficut
Da-
ulr.gr lib. uidlconem 8e urfum inlccutus percufsit, atque ariete de ore
18x4^.10. eorum cruitifimilitcr Se redemptor nofter quofdam ex perlc
D ' morte cutoribuspcrfccutuscft,quando eis poenam quam mereban
tenij ume tur,in pr^fenti feculo irrogauit, ficut primo Herodi, Se iteru
d 6l.ii. fecundo, & tcrtio,& multis aliis. Percufsit quippe, quando
xterna
 -

TERTI A. 44 Cap.tf.

A arterna morte damnauit. A tictem de ore eoru cruir, quia po-

pulum fidelium de laceratione eorum libcrauit Etiterum il-
li confurgcbant aduerfum Dauid, quia temporibus pcrfccu-

torum cum alij punirentur, alij contra Chriftu infurgebanr,

ut ciusnomen atque cultura funditus extinguerent. Sed Da
uid apprehendebat mentum eorum, &fuffocabat intcrficic-
batque cos. Per mentum quod ori eorum approptnquauir,
blafphemiaeludarorum atque Paganorudefignantur. Chri-
ftus mentum pcrlecutorum apprehcndit,& futfbcauit.mtcr-
fVdtque eos , quando imperatoribus in Chriftum credenti- imperato-
bus, omnis cultura & error gentilium ita fuffocatus cft, ut nbuscre-
nullus perfecutorum auderet os ad blafphcmandum Chri- dentibus
ftum aperire. Item, idem Dauideum ad bellum cotra Phi- o-enttlium
B 'lift$umiret,baculufuu tulit fccu,que femper habebat in ma- \rror eua
nibus,clegitqucfibiquinqilimpidifsimoslapides detorren- nuit.
'te,8rmifiteos in peram qua habebat ferii, & fundam manu i.iig.17*
;
tulir,& procefsit contra Philiftaru. Per baculii quo homo ftn-
ftcntatur<Apoftolidcfignacur,quiChriftuqua(ifuftinucruG,
cum opus propter quod in m undu ucnerat coplcucrur, ficuc
-dicit Apoftolus Paulus,Dci adiutores fumus. Per pera aure, j.Cor.t.
cius humanitas dcfignatur.Pcr quinq; lapides, quinquc libri -

Moyfi.quos m
peram mifit,quiafcientia quinque libroru,ho
mini quem aftiimpfcrat dedit per fundam auccrti,eius lin-
:
\ .
- v-

guam accipere pofFumus. Proceftio ucro Dauid contra Phi-

Ififtarum, duobus modis fecundum allegoriam intelligi po-
tcft. nanque Saluacornofter contra Philift^u > qua-
Procefsit
G do du&us defenum a fpiritu fan&o ,ut tentaretur a Matt.
cft in 4.'
diabolo,uincerctquc diabolum. Quinque lapides Dauid in
peram mifir,fed ex uno Goliam proftrauiciquia Saluator no-
flcr feientia quinque libroru xqualiccrpoftcdir, fed ex uno
id cft, Deuteronomio tria tcftimcmia aftumpfit, ex quibus
tres tentationes diaboli dcuicir. Et ficut Dauid funda lapide
iccit,& Goliaintcrfecir.ua & Dominus nofter lefusChnftus
lingua fanfbrfcripcur^teftimonia prorulir,&diabolu fupe-
rauic.AlitcnPerrcxit Dauid ad pugna contra Phiiiftxum:fi-
militer SrChriftus utdiabolum uincercr, ad pafsione prope-
'

rauit. Dauid lapide Goliam deiccir.fimilitcr & Chriftus dia- n

bolum morte fua peremit. Cumque gladium nonhaberet in ... t
. Cap.*. VISIO
manu Dauid, tulit gladium Philift$i, Sc caput illius amputa- D
uit.Ifte eft gladius de quo diabolus primum horoincm.dcin-
dcgcnus humanum ufquc dum a Chrifto redimeretur in-
terfccit.Hunc gladium incurrimus,cutn peccamus. Sed huc
gl a di um Chnftus non habebat, quia peccatum non fecerat,
i.Pet.t.

nec inuentus fuerat dolus in ore eius. Originali quoque pec-

cato obnoxius non erat, quia in peccato ortus non fuerat.

Chridus itaque qui mortem ex debito non habebat, adiabo

lo qui autbor cius erat.mortem mutuauit,& per eam eunde
principem mortis interfecit. Per caput autem Philift^i, ge-
nus humanum in hoc loco dcfignatur.Pr^cidit Dauid caput
Philifl^i.quia Chriftus a corpore diaboli, eleftorum multi-
tudinem feparauit. Detulit illud in Hierufalem, quia multi-
. tudinem electorum in c^lcfti bcatitudinc,quar Hierufalem B
uocatur.collocauit. DcHcliauero&Hclif^o quauis eorum
fada plena fint fpiritualibus (enfibus,ea tantummodo profe
ramus, q ua: a domino in Euangelio corocmoratafunt.Nam
Lue. 4. cum ueniiTct Dominus in Nazarcth,dixcrut ci cociucs eius;
Quataaudiuimus fatainCapharnaum,fac&hic in patria
tua. DixhquccisrAmen dico uobisquia multz uiduzeranc
l.Reg. 17. indiebusHcli^inlfracl.quidoclaufum cftc^lumj&adnul-
lam illaru miffiis cft Hclias, nifi in Sarepta Sidoni^ ad mulic
4 -^-y. re uidua. Et multi leprofi erant in diebus Helici in Ifrael,&
nemo eorum mundatus cft,nifi Naaman Syrus. In Regum
uoluminefcriptum cft quia cum coepifTet Achab rex Ifratfl
yRer.17. Hcliam perfequi.prarcipicntc Domino abiit in defertum, 3c
fedit iuxta torrentem Charib: corui quoque deferebant ci F
panes Sc carnes mane , Si panes Si carnes uefpere, Sc bibebat
detorrente. Hclias,Chriftum figurabat. Per torrentem au-
tem Charib, legem debemus intelligerc. Charib, interpreta-
turmendacium, non quod lex mcndaciu fit.Solcntnanque
prudentes proponere auditoribus fuisparabolasut apertius
intelligantureaquz dicere uolunt,& introducunt bcftias Sc
aucs loquentes. Quod fi fola uerba parabolarum attendas,
mendacium cfTcpcrfpicies-.fin uero feofum.ucritatem pro-
spirittialu babis.Similiter &quxdam prarccpra legalia, filitcram tan-

intelliren - tummodo, attendas inutilia tibi uidebuntur,fi fpiritualem

intcl!igcntiam,uaitas tibi magna in litcra refulget. Quarda
tu.
igitur
 TERTIA.. 45 Cap. 6 .

A igitur praecepta legalia, ludaris mcdaciufunt>quiaeacarna-

litcr intclligunt.nobis autem ucritas,qmacafpiritualitcr in-
telligcrccuramus.Pcrcoruos uero, foccrdotcs Iudaeoru defi-
gnantur, uclaminc cordium fuorum tcncbrofi:pcr carnes Num.zS.
iuge facrificium quod mane & uefpere offerebatur. Panes Exod.i 5 *
autcm,pancspropofitionis dcmonftrant.quiafsiducincon-
fpettu Domini poncbatur.Bibcbat ucro de torrente , quia in
obferuationibus legalibus, Chriftus delegabatur. Poft dies
autem multos/iccatus cft torrens: quiaucniemc Chrifto in
carne & przdicante.obferuatio legalis ceffauit, atque ab illo
tempore nihil profuit,ficut dicit Dominus:Lcjc & propheta: Matt.xu
ufque ad Ioanncm.fc cartcra. Et iteru dicit ad Ifracl per pro- /**
phctam:Nc fum ab-
offeratis ultra facrificium fruftra,inccn
B ominatio cft mihi.Neomcnias de fabbata ucftra non feram,
iniqui funt coetus ueftri Sequitur:
. dixit Dominus ad Helia:
Vade in Sareptam Sidoniorum,& manebis ibi.prarcepi enim
ibimulieri uiduse.ut pafcattc.Qui confurgcns, abiit in Sarc-
ptam.Helias in Sareptam abiit, quia Iudzos perfidos Chri-
ftus derelinquens, per Apoftolosfuos,pcrtranfiuitad gentes.
Genr ci-
Sarepta enim, fuccenfa interpretatur, ucl auguftia panis.Gcn
Ult**
quippe qui erat duitas diaboli, qui per Sareptam de-
tiles &
fignantur,ignc uitiorum fiiccenli erant. De hoc igne feri-^ 0"*
ptura dicic-.Omnes uosacccndctcs ignem accingi flammis, 5

&
ambulate in lumine ignis ueftri, in flammis quas fuccen-
diftis uobis.llli nanque flammis accinftifunt,qui igne uitio*

rum, undique exuruntur, qui 6c anguftia panis uocantur:

C quia nullus przdicatorunquam ad cosaccefferat, qui pabu-
lum uerbi Dei eis impartirct. Cumque ucniffct ad portam ei s?<i
uitatis, apparuit ei mulier uidua,colligens ligna. Eandem fl-
gnificationem habet muli er, quam &
ciuitas.Significat enim
ccclcliam ex gentibus congregaram. Vidua enim erat, quia
Doumuirumfuum peccatis fuis exigentibus perdiderat. Et
uocauitcam,dixnqueei: Affer mihi paululum aquz in uafe,
ut bibam. Minora petiit, ut ad maiora porucnirct Poflii- .

mus nanque per paululum aquar.quod animum fluentis rc-

frigeratjuolutatcm audientium iutclligerc:quia ficut fiticti-
.K,I
tis linguam aqua refrigerat, ita & pr^dicatoru metes prom- , v L

ptus animus auditorii. Cumque illa pergeret ut afferret, da-

M
 Cap 6. VISIO
mauit poft tergum eius dicens: Afier mihi 5c bucellam panis D
in manu tua.Quafi poft tergum nobis eft,quod ignoramus.
Hclias ergo poft tergum mulieris clamauit, quia praedicato-
Deum quem ignorabant pr^dicauerunt.
res fandi, gentibus
.( Vnde & per buccellam panis, initium
fidei pollumus intcl-

compcccntcrad fidero ucniunt, qui ftudent

ligere.Et quia dii
prius peccata fua confiteri , rede fubditur: Dixuquc mulier,
Viuit Dominus Deus tuus, quia non habeo pane.nili quan-
- tum poteft pugillus capercfarin? in hydria, 8c paululum o-
ki m
lechyro. Lechytus, uas erat in quoolcum feruabatur.
Poflumusuero per farinam, rationem: per oleum auiem,o-
Mifericor- pera mifcricordia: intclligcrc.Gcncilis ergo populus cogno-
drrf. fcens fc grauiter crrafle,confitebatur nihil in fc boni cfle,ni-
fi tantummodo quod parum rationis,& parum ex operibus E
milericordk uiderctur habere. Gentiles nanque parum rar
tionis habebant, quia ex parte rationabiles, ex maxima au-
Colentes tem parte, irrationabiles erant. Quid enim irrationabilius,
idola irra- quam dicere ligno aut lapidi, Deus meus es tu?Habcbant 8C
donabttes parum rrofericordi^.quiaipfa natura,fsepe eos ad hocimpcl-
jiint. lcbat.ut miferis fubucnircnt. Per ua z ucro in quibus farina
& oleum continebatur, eorum corda defignantur. En col-
ligoduo ligna uc ingrediar,& faciam illud mihi & filio meo,

ut comedamus, & moriamur Ligna qua; in ciuitate col-
.

liguntur, nihil utilitatis habent, nili ut igni comburantur.

Perlignaigitur.errores gentilium , diabolica fraude inuen-
defignantur. Mulier ligna duo colligebat , quia gentilis
ti,

philofophi
populus ex dodrina philofophorum atque poetarum di-p
rtrpocu uerfos errores colligebat , pto quibus perpetuo incendio

errores fe- traderetur.

Sed quid eft quod dicit, utcomcdamus 8c ino-
minarunc. riamur?Nos
enim ideo comcdimus,utuitam in corpore fer-
uemus Hxc autem ideo fe dicit comedere ut moriatur,
.

quia dodrina gentilium morcem magis infert, quam ui-

tatn.Ad quam Hclias:Vade5ifac ficut dixifti. Vcrunramcn
fac mihi ex ipfa farinulafubcincritiumpanem paruulumiSc
arter ad me, autem
tibi &
filio tuo facies poftea Per pai- .

ncm,fidcs:per cinerem ueroftepe poenitentia dcfignatur,fi-

Iob. 41 . cur beatus Iob ad Dominum: Idcirco ipic rac reprehen-
do,& ago poenitendam in fauilla & emere. Panis igitur cinc-
to
* '
r . -
 TERTIA. 46 Cap.tf.

A rccooperitur, cum quilibet infidelis ad fidem ucniens, pri-

mum ftudet deflere mala qux fecit, ut conucnicntius ad fi- Paeniterid.
dem Chrifti pcrcipicndara,qu$ in baptifmatc datur, accedat.
Helias itaque pr^ccpitmulicri,uc ex farina panem faceret, fi

biq ue deferret: quia praedicatores fandi gentes horta bantur,

ut ex rationis bono,quod a Deo perccpcrar,cibum fidei Deo
praepararent, fibique deferrent:fidem naque unufquifque ad
baptifm um ucniens, pnjdicatori defcrt,cum ad interrogatio-
nem faccrdotis qualiter credar,cofitetur. Hclias panem que
mulieri facere praecepit , comedit quia profedus filiorum,
: p r4C dicd~
merces cft praedicatorum. Quapropter Hclias mulicripraece xor\s merm
pit,ut fibi primum,poftcafibi & filio fuo panem praepararet: ceSm
quia conuerfio peccat oris, prqdicato ri primo imputatur.Po-
B fica ucro conuerfus,panem fibi praeparet,cum in bonis ope-
ribus fcmetipfum exerces, ut haeres colefiis patri$ fiat obti-
net. Quod aute ait Hclias,Hydria farin$ non dcficict.ncc le-
chy tus olei minuetur, ufq; in die in qua daturus efi Dominus
pluuiafupcr terra, illud fignificar,quod fidesab cledorucor-
dibus bonaque opera non dcficicnr,ufque dum Dominus ad
iudiciu cum omnibus fandis fuis ucniat. Similiter & Heli-
fcus Chriftu figurabat: Naaman ucro,populu gcntiu.Multi4' jR ^-T*
lcproficrantinlfrael,& nemo eoru mundatu scft,nifiNaa- Curdtiole -
man Syrus.Quia ucnicntcChrifto in carne, & Iudaei 8c gen Ndd*
tes lepra peccatorum fuorum circundati erant: Sed Iudaeis m*n,chri'.
in iniquitate fua permanentibus , gentes a lepra peccatorum fl dppli-
fuorum mundata: funt. Praecepit ergo HelifcusNaaman.di .
C ccns: Vade &lauare fepries in Iordane, & recipiet fanitatem
caro tua, atque mundaberis. Abiit &lauit in Iordane fe-
pties, Sc refiituta efi caro eius ficut caro pueri paruuli, 8c
mundatus efi a lepra. Aqua Iordanis,baptifmum figurabar,
eo qubdin ea Chriftus baptizatus fit. Naaman aquis Iorda- Baprifmus
nis ablutus cfi,& a lepra mundatus quia populus gen-
:

tium aqua facti baptifmacis a lepra peccatorum fuorum

efi expurgatus. Septena ucro eiuslauatio,feptiformemfpi-

ritum fandum figurabat, per cuius operationem ,rcmifsio

peccatorum in baptifmo.datur. Quia ficut corpus uifibiliter
aquis baptifmatis,ita anima inuifibiliter per operatione (piri
tus fandi apcccatis omnibus emundatur. Giezi autem qui
Cap.tf. VISIO
pretium fanitaris Naaman recepit, lepramque eius haeredi- D
do&rinam fux praedicationis homi-
tau it, eos dclignac qui
nihus uendunt, quos Dominus in Euangelio non pallores
Tajlores fed mercenarios uocat . Hcltf?us igitur (anitatem contulit,
Gie^itx. Sc Giezi pretium accepitrquia ab cis quos diuina mifcricor-
dia faJuat.pcruerfi dolores pretium fanitatis exigut. Et ideo
hxredcs leprae eorum efficiuntur, quia in malis qux ifti per
gratiam Dei contcmpfcrunr,permanentcs, damnationem fi-
bi perpetuam adquirunt. Dc apertionibus quatuor figilloru
qux ad uctustcftamentu pertinere certum cft, pauca de mul
tis diximus-.utdcmonftrarcmus nihil ahudcftc figillorum a-
pertionem, nili dcinonftrationem fpiritualium fcnfuumin
ueteti reftamcto qux nobis per Chriftum fa&aeft. Sequitur:
Et cccc equus pallidus, &: qui (edebat fuper eum, nomen il E
* li morsi& infernus fcquebatur cura.)
Videntur hxc qux dc
equite quarto dicuntur, ad A ntichriftum pertinere. Sed quia
fuperiores tres equites in bonam partem interpretati fumus,
ut conucnircnt cum apertionibus trium figillorum, ordinis
rc&itudo cogit, ut Sc illum in bonam partem i ntelliga mus,
quatenus concordet cum apertione quarti figilli, quam ad
prophetas pertinere dcmoftrauimus. Equus igitur pallidus,
prophetas lignificat. Pallor ucro,diuerfis modis accidit ho-
minibus. Aliquando nanque pauorc,aliquado languore, ali
quando mortc,totum corpus occupante, multifquc modis
aliis pallefcunt homines. Prophetx ergo qui populo peccati

prxdicabant quod in rapinam, Sc gladium, Sc perditionem

darcntur,non inconuenietcr colorem pallidum habuifie di- F
cuntur.Scflbr huius equi, Dominus efl, qui in prophettsfuis
inhabitauit.Scd ualdc durum uidetur,quod nomen mortis
habuifie dicitur.Ipfcenim uica cft omnium ele&orura fiu>-
I0M.14. rum,ficuripfcdicu:Egofum uita.Scd fi diligenter feripturas
diuinas inrpcxerimus, inueniemus Dominum noflrum Ic-
furaChnftum,ctiam mortem uocan. Nam ficut uitacftom
nium eleftorum, quibus quotidie uitamxtcrnam largitur,
ita Sc mors dici potefl reproborum, quos pro (celeribus fuis

Mart. 10. quotidie morti tradit perpctuf.lpicemm habet poteflatcm,

animam Sc corpus pcrdcrcin gehennam. Nomen ergo mor
tis habuifie dicitur, qui Ilraelmco populo peccanti mortem
intulit.
 TERTIA. 47 Cap.tf.

A inrulitjficut in cantico Deuteronomij ipfe manifeftedemo-

ftrat, chm dicit: Ignis fucccnfus meo,& ardebit
eft in furore Dcur.ji.
ufque ad inferni nouiffima.deuorabitque terram cum germi
nc fuo,& montium fundamenta comburet,&: extera. Hunc
equitem infernus fcquebatur,quia omnes qui comminatio-
nes prophetarum.quas ex ore Domini ad populum protufe
ranr, contcmpfcrum, infernus abforbuit.Vndc fcquirun &
.. Et data eft ei poteftas in quatuor partes terrx occidere in
.. gladio, 8i fame, 8c morte,& beftiis Per quatuor par-
terrx.)
tes tcrrar.omnis terra Ifracl defignatur. Qualiter auteingla-
dio,& famc,& morte, beftiis terrx confumptifucrint,hbri
prophetarum atque regum aperte demonftrar. Quxrcndu
uero nobis eft,curapertio quatuor figilloruad uetus tcfta-
R mentum, trium uero ad nouum pertineat. Quatuor nanque
funt elementa, quibus fecundum corpus fubfiftimus. Vetus
igitur tcftamcntum, in quaternario numero non inconue-
nieter ponitur, quia lex Moyfi nihil aliud populo Hebraico,
nifi ea qua:ad quatuor elementa pertinent, rcpromittit.No'
uum uero teftametum in ternario numero ponitur, quia fi-
desfan&x trinitatis, fine qua faluiefte non poftumus, ineo
fpccialiter commendatur. Et cum aperuiftet figtllu quin-
tum.) Quinti figilli apertio, fexti&fcptimijficut iamdixi-
mus,ad apertionem nouitcftamenti pertinet. Etquauis no- Nou * re*
uum teftamentum apertio fit ueteris tcftamcnti,tame multa
in eo obfcur ponutur.qux ncceflc eft ut exponantur. Igitur dP er,t ue ~
figillum fextum & feptimum faluator aperuit, quado ca que tu*'
C per parabolas ipfe locutus cft,& figuraliter geflit, do&oribus
ccclclix patefccit.Scd de expolitione noui teftamenti.no eft
nobis ncccflcquicquadicere.eo quod a fanttis patribus mi-
rabiliter & multipliciter fit expofitum. Quinti igitur figilli

Quintum uero figillum tunc

apertio, ad martyres pertinet.
Chriftus apcruit.quado ea qux per parabolas &quafdam fi-
guras de pcrfccutionc martyrum, Sc glorificatione coru di-
xit, do&oribus ccclcfi^manifcftauit. Aperuit etiam
quintum
figillum, quando cis carleftem gloriam quam promifcrar,c6-
" tulit,coiquc in mudo apud homines clarificauit. Vidi fub
" altare Dei animas interfediorum propter uerbum Dei,&r tc-
- ftimoniulcfu.quod habebat.; Altare Dei Chnftuscft.Ani-
M iij
 Cap.tf. VISIO
mx igitur fandorum, fub altare quiefeunt : quia ficut capiti D
.1
membr j.eiquc coharrcnt,ita & anima: fando
fuppofita funt
' ruminczlefti gloria conftitutjr,Chrifto faluatori
, fubicdx
funt, eique pcrconiundioncm membrorum
neduntur.
" Et clamabant uocc magna, dicentes Vfqucquo : Domine
> fandus 8c uerus, non
iudicas &
uindicas fanguinem noflru
~ iis qui habitant in terra?) Ciim
feriptura prxeipiat, ma-
lum pro malo non rcddcrc,& Dominus dicat in Euangelio,
Matth .y. Diligite inimicos ucflros, & benefacite iis qui oderunt uos,
quid eft quod fandi in cxleftibusc6ftituti,ultionemdc
ini-
Sxtti die micis fuis cxpcrunt?Sed Icimus fandos Dei diem
ultimu de-
Domm fiderare.in quo & corpora 8c mcrccdem plenam laborufuo-
defiderat. rum a Domino percipient. Nam hunc diem Dominus defi-
deradum eife difcipulis fuis manifcflauit,cum fignadiei iu-
E
Lnct.ii. dicij prxdiccrct,diccns:Cum autem uidcbitishxc fieri, rcfpi
cite & leuare capita ucftra, quoniam appropinquauitrcdcm-
Mdtth.6. ptio ucflra.Et in oratione dominica afiiduc petimus ut Ad-
,

Defideras ueniat regnum tuum. Verum quia fandorum refurredioat-

dieDomi- que glorificatio in dic iudicij fiet, & dies iudicij danatio erit
ni, ultione impiorum,fandi ultionem de inimicis fuis poftulant,quado
maiori* ex petut ut dies Domini ueniac,quia eo die damnatione perpe-
cocomiu - tuadamnabunrur.Scd hic quxftio oritur, cur fandi Domini
tid defide- diem iudicij dcfidcrcnt.cum propheta dicat,Vxdefidcranti-
rdt. bus diem Domini. Scimus nanquediem Domini damnatio-
jimos. y. effc impiorum, ficut iam diximus. Et
quid ncccflcfuit

prophetx dicere, Vydefidcrantibus diem Domini, cum nul-
lusimpius rcpcriatur,qui aut mortem fuam,autdie Domini
F
dcfidcrct,eo quod ineo damnari metuit? Et quia
ucrum eft
quod propheta dixit,inueftigadum nobiscft quidfignificer.
Damnatio quippe impiorum,funtpcccata.Quicunquc ergo
cumfcorto coire defiderat, damnationem fiia defiderat. Qui
equum aut bouc, aut aliquid huic rei fimile furari defiderat,
damnationem fuam defiderat. Qui damnum aliquod proxi
mo inferre defiderat, damnationem fuam defiderat Igitur .

quia damnatio impiorum erit dies iudicij, quicunquc

eafcc-
lcra committere defidetar, pro quibus in die iudicij damnabi
" tu r, diem Domini,idcft,damnationcmfiiain
defiderat. Ec
- date funt illis fingulx ftolx albx.j
Stolx albx,gloria eft fan-
darum
 TERTIA. 48 Cap .6.
A ftarum animarum. Singulas ftolas albas fan&i Dei nue pof-
fident: quiacorporibus in terra quicfccntibus,ftolis anima: ^nimx
beatitudinis xtcrnx perffuuntur.Binas ftolas tunc percipiet, fitnttorum
cum polt rcfurrclionem,anim cum corporibus gloriam beatitudi-

Et di&um eft illis, ut nejruutur.

cxlcftis patrix line fine poflidebunt.
requicfccrcnt tempus modicum, donec impleantur confer-
, uieorum, & fratres eorum qui interficiendi fimt,ficut& il-
rtli.) Tempus modicum, tempus eft ufquc ad diem iudicij.
Quod modicum idcirco dicitur, quia in comparatione fu-
tuo temporis ualde modicum eft. Sa&iergo qui hoc defidc-
fiat, in qua &c corpora &c mcrccdem ple-
rant,ut dies iudicij
nam laborum fuorum recipiant, tempus modicu expe&arc
iubentur,doncc impicatur numerus fratrum coru: quia dies ..

B iudicy non ueniet.ufqucduimplcatur omnis numerus clc- a

p[et0m 0 _
&orum.Sedquxrendu nobis eft, curfol? animx proChrifti.
rumnume
Bomincintcrfeforum,fubaltarcDeiquieuiirc,&ftolasfin-
^
gulas accepifie legantur , cum omnes clc&orum animx fub
hoc altari quiefcant,cafdemquc ftolas &c ipf$ poflidcant.Per

animas igitur interfettorum, non folunvmarty res, fed & o-

,0 ~
mnes animx iuftoru debemus accipere: eo qubd& ipfimu- nesmu~
do fint mortui, ut Deo uiucrcnt,ficut dicit Apoftolus: Mor- j

tui eftis,& uita ueftra abfeondita eft cum Chrifto in Deo Et .

de femetipfo dicit: Mihi mundus crucifixus eft, & ego mun- jJ
r'
do.Et omnes qui uolunt pie uiucre in Chrifto Icfu, pcrfccu-
tionem patiutur.Et iterum dicitur. Per multas tribulationes
oportet nos intrare in regnum Dei.Sed & Ioanes author hu-
M4W 20,
C iuslibrijCalicem Domini bibifte defcribitur.cum fine gladij
' *

peremptione quicucrit. EtcumaperuilTctfigillufcxturo.)

Sigilli fexti apertio ad ludxorum dcic&ionc, licut diximus,
tcad gentium uocationem pcrtincc.Er quia Chriftus de lu-
dxorum perditione,& de gentium cle&ionc,muka per pa-
rabolaseft locutus, quxda etiam geftir, quxhoc defignaue-

runr.Scxrum igitur figillum Dominus aperuit,quando do-

ftoribusecclcfixea qux per figuras dixit & fcati per infpira-

tionis fuxgratiampatcfecit. Aperuit etiam fextu figillum^
quando ea qux prxdixit, opere implcuit. Tcrr^motus fa-
ftus eft magnus.) Per terram in hocloco,Iudxidcfigrvatur.

Terr^motus fa&uscft magnus , quado a Romanis hxc gen*

 ' , .

Cap .6. VISIO

cftdcuaftata. Et fadus cft niger Sol, ficut faccus cilicinus.) D
Per Solem idcmludxorum populus defignatur. Sol igitur
fadus cft niger tanquam faccus cilicinus, quia populus Iu-
dxorumqui propter cognitionem unius Dei, & propter cu-
Iudeeiolim ftodiam legis ,uclut Sol in mundo refulgebat, inter exte-
ut Sol luce- ras gentes fadus eft omnibus hominibus odiofus, propter
tes,obfcuri iniquitates fuas. Sacco nanque paenitentes ucftiuntur,ut in-
fufli/unt. dicent fc cfle peccatores. Sol ergo nigredinem faeci habuit,
quia omnibus gentibus facinora Iudxorum patuerunt.
Et Luna fada eft ficut fanguis ) Eandem fignificatio-
.

nem habet Luna, quam Sol. Significat nanque fynagogam

Cur ludii Luna ergofpecicm fanguinis habuifle uifa cft, quia omnibus
deleti. claruit ludxos propter cftufioncm fanguinis Chrifti , fan-
.. dorumque cius efle deletos. Et ftellx ceciderunt fuper ter- E
ram: ficut ficus mittit grollos fuos,cdm a uento magno mo-
uctur.) Per ftcllas, principes faccrdotum defignantur, Scri-

ba: 8c Pharifxi per ficum autem , terram Iudxorum poflu-

:

mus intelligcrc.Grofli ucro ciufdcm arboris,frudus inutiles

uocantur.qui cito labuntur, ciim arbor eadem uento con-
cutitur. Ficus igitur uento commota eft , & inutiles frudus
4 fc cmifit: quia terra Iudxorum a Romanis inuaftata cft,
8c gentem inutilem, & Deo odibilem a fe expulit, ut habi-
tatio fieret fidelium. Stella: itaque groftoru more in terram
ceciderunt, quia cos qui per dodrinam legis uclut ftellx in
populo refulgebant, eadem poena conclufit.qux & exteram
*!*
multitudinem. Et cxlum receifit, ficut liber inuolutusO
T F
Per cxlum,uctusteftaroemum defignatur liber ucro quan-
'
'
:

doinuoluitur.cius feriptura ab oculis intuentium abfeon-

ditur. Liber ergo Iudxis inuolutus eft,quia fpiricualem in-
tclligentiam in uctcri tcftamcnto,qux Chriftumdcmoftra-
bat, intclligcrc noluerunt. Cxlum itaque ficut liber inuo-
lutus rccemt,quia uetus tcftamentum Iudxos dereliquit
ad gentes tranfiuit.Er omnis mons 8c infulx, de locis fuis
motx funt. Et quialudxorutn terra monruofa eft,pofluiTHis
per montes eos qui in duitatibus: per infulas autem, eos
qui in campeftribus habitant, intclligcrc. Qui de locis fuis
moti funt, quia omnes aut cxtcrminati.aut in captiuitarcra
dudifunt. Et reges ccrrx,&: principes, tribuni,& diui- &
tes,
 *

TERTIA. 49 Cap.6.

A tcs, Se fortes. Seomnis feruus Se liber abfeoderunt fe in fpc-

luncis,& in petris montium.Et dicunt montibus,Cadirc fu-
per nos,&eabfcondite nos a facie fedentis fuper thronum.
Se ab ira agni, quoniam ucnit dies magnus ira: ipforum. Ec

quis potent ftarc?) Per reges terrae, principes Se tribunos,

cos qui hanc gentem regere uidcbantur,pofl'umus intclligc-
rc, perdiuites8c fortes, icruos &
liberos, cartcram multitu-

dinem. Qualiter autem fe in fpcluncis petris montium &

abfeonderunt, Iofephus manifefte narrat, qui euerfionem De bello
Hierufalcmdcfcnbit. Tanta enim fuit affli&io,ut ciim fa- Iuda. libro
me diutina confumerentur,& ab hoftibus cxtcrius,& mul- 6.cap. ii.
to deterius a praedonibus intrinfccusafHigcrentur,abfcon- dein-

derunt fe in puteis Se in cloacis, &

in quibufdam terrae ab- ceps.

B ditis locis cupientes mori , ut prolixam milcriam , mortis

compendio terminarent. Qui etiam fcicnrcs fcpro fccle- Maxim
ribus fuis illa pati , Se poft mortem fe inferni poenas efle paf- Iudxorum
furos, cupiebant ut montibus fub quibus dclitcfcebant,op- calami tu ,
primerentur, Scabfcondercntura facie Dei, Se afacicChri- carnificina

fti cius, quem grauiter noucrant fcoffcndifle.Nam& Do- conficietix.

minus cum ad paflionem duceretur, hoc eos efle paflii-

ros , mulieribus fe lamentantibus praedixit, dicens : Filia: Lucx.i 3.
Hicrufalcm , nolite flere fuper me , fcd fuper uos flete. Se
fuper filios ucftros: quia cccc uenict dies, quando dicent:
Beata: ftcriles quae non genuerunt, & ubera qua: non la-
ftauerunt. Tunc incipietis dicere montibus, Cadite fuper
nos, Se collibus cooperite nos .
Quia fi in uiridi ligno haec

C faciunt, in arido quid fiet? Se uiride lignum,illos uero, li-

gnum aridum uocans. Aefi dixiflct,Si in me qui lignufum

fecundum humanitatem uiride , hoc fecundum diuinita-
tem, ideft, quiDeus fum& homo ha:c faciunt: in illis qui
lignum funt aridum, ideft, qui uiriditatem fidei non ha-
bent, quid Subauditur, peflime peribunt. Sed Se arbor Matt.iu
fiet?

fici quam Dominus ante paflionem maledicendo aridam

fccit,eo quod in ea fhiftum non rcpcriflet,cofdcm
Iudaeos defignauit, quos maledittione
perpetua damnauit, eo quod
in fru&um fidei
illis

non reperiflet.
N
CapHt.y. Oft hxc uidi quatuor angelos ftan- ^
tcs fuper quatuor angulos terra:.)
Iudxoru dcie&ionc prxmilfa,nuc qualiter
ccclcfia ex gentibus
cogrcgata fuerit , nar-
I

'
quatuor quippe angelos,
rare inchoat. Per
quatuor regna defignatur Aflyriorufcili-
> :

Romano - cetj p crfarum , Macedonii, atque Romanorii.Scd quia potc-

ru monar-
as q Uatuor rC gnoru ad folos Romanos tranficrat, per qua-
chia.
tuQr angdosjfoli Romani intelligutur: quia poteftatem fibi

quatuor regnoru ucndicaucrant .Per quatuor angulos,uni-

ucrfx gentes,qux intra quatuor mundi plagas continentur,
dcfignantur,quas fibi Romani fubiccerat Tenetcs quatuor .

uentos tcrrx,nc flarent fuper terram, neque fuper marc,ncq; g

in ullam arborem.Pcr uentos qui nubes excitant, ut terra ir-
rigantes faciem eius hilarem rcddant,ac fru&iferam faciant,
Pdx omni P ax eundis mortalibus optata defignatur,qux& mentes ho
bus optata. minum Ixti fleat, & ut propriis utilitatibus deferuiant,facul-

tatem tribuit. Per terram &: mare, omnes gentes figurantur:

per arbores aute,ij qui inter cos principatu tenebant. Qua-
tuor ergo angeli .quatuor uentos tenebat, ne flaret fuper ter-
Romano - ram. Quia Romani qui per quatuor angelos defignantur,o-
rum crude mnem terram exdibus &rapinis,& mortalitatibus hominu
litas. rcplentcs.non finebat genus humanu pacatum efle ac quie-
tura. Etuidialtcrum angelum defeendentem ab ortu So-
> lis,habentemfignumDciuiui.) Alter angelus Chriftus cft,

Eput.9. de quo feriptum eft:Et uocabitur nomen eius magni confilij

p
Mal. 4. angelus. Ipfc cftfol de quo feriptum cft: Vobisautem time-
tibus nomen mcum,orieturfoliuftitix,&fanitas in pennis
eius. Ab ortu folis Chriftusdcfccdit,idcft,afemetipfo:quo
niam non ex concubitu uiri carnem aflumpfit , fcd a femet-
ipfo.qui utique fibi carnem immaculatam ex carne Virginis
creauit.Signu autem Dei uiui,cft Chrifti diuinitas.Nam in
carne pofituSjfignum Dei uiui habuit: quia ea opera geflir,
qux dcmonftrabant eum unicum efle filium Dei, ficut ipfe
Ioan. 10. dicit: Opera qux ego facio,ipia teftimonium perhibent de
..me. Et clamauituocc magna quatuor angclis.quibusda-
tum cfl nocere terrx & mari, dicens Nolite nocere terrx &
;

mari.
 )

TERTIA. jo Cap.7.
A mari, neque arboribus, quoadufqu e fignemus feruos Dei no
infrontibus coru
ftri Clamaflc
.
Dei,fcciflc dicitur. Etenim
aduentu fuo fecit, ut Romani ab infeftationc generis huma-
ni ccfiarcnt , fieretque pax per uniuerfum orbem, ficut dicit
Pfalmifta:Orictur in diebus eius iuftitia, & abundatia pacis,
donec femina fidei per uniucrfas gentes fpargercntur,ac fi- Pfal.yu
gnaculo fidei ijquiprxordinati erant ad uitam xternam,G-
> gnarentur. Etaudiui numerum Agnatorum centum qua-
*> draginta quatuor millia fignati,ex omni tribu filioru Ifrael.)

Per centum quadraginta quatuor milia, prxfentiseccleGx

clcdi fignificantur. Duodecies nanque duodcni,fiunt cen-
tum quadraginta quatuor. Omnes igitur qui fidem duode-
cim Apoftolorum cuftodiunt, adufquc imitatur, in hoc nu-
B mero confiftunt.Sedquxrcndum nobis cft,cur ex omni tri-
cflcdicantur, cum mulco plu-
bu filiorum Ifrael congregati
quam ex Iudxis crediderint. Verum fi inter-'
res ex gentibus,
pretationes nominum attendimus, in nominibus duodecim
tribuum,omnes ad clc&os pertinent. Ex tribu Iuda,duo-
> dccim milia fignati,& extera.) Iudaspriorponitur, Bcnia-
min uero ultimus. Quod fi interpretationes nominum in-
fpiccrc uoluerimus, ludam inferiorem in pocnitcntia:Benia-
min ucrojfupcriorcm reperiemus in patria.Nam qui ad Deu Sempcr in
confcendere defiderat , a minoribus incipit , ut gradatim irtutepro
crefccndoad maiora perueniat, ficut dicit Pfalmifta: Ibunt moucndu .
fandi dc uirtutc in uirtutem . Et quia fandi ad Deum per Pfal. 83.
iter uirtutum confccndunr, fubiungit. Videbitur Deus deo-

C rum in Sion. ludas confeflio intcrprctatur.Iudas ergo prior Confefiio.

ponitur: quia quicunque poft peccata ad Deum conuerti
defiderat, ntccflecft ut primo confiteatur peccata fua , fi-

cut dicit Iacobus apoftolus: Confitemini alterutrum pec- Iacobi.fr

& orate pro inuicem,ut faluemini: uidclicet ut
cata ucftra,
per confcfTioncm peccatorum & poenitentiam Deum fibi ,

placabilem faciat, quem offenderat . Et quia qui falubri-

ter poenitet, & defiet mala qux fecit, gaudium in cxlo fa- Lucx.ifr
cit, oculos mifcricordix Dei ad fc conucrtit, ficut dicit Do-
minus : Conucrtimini ad me , & ego reuertar ad uos . Zacha.u
Ruben fecundus ponitur, qui uifioms filius interpretatur:
quia per poenitentiam,uifionis fadus cft filius, qui erat antea
N ij
Cap. 7 . VISIO
filius perditionis. Poft Ruben Gadfcquitur,qui accin&us D
interpretatur: quia neceflc cft,utquipocnitcc fe mala geflif-
fe,& petit ne in cifdem relabatur, contra omnia uitia ar-
metur, uoluptatcfquc carnales a fe prxeidat: quia non po-
teft fieri, ut a peccatis abftincat.qui in uoluptatibus carna-
libus requiefeir. Et quia qui contra uitia pugnat uiriliter,

iam beatus efle incipit, Afer in ordine ponitur, qui bcatitu-

do intcrprctatur.Scquitur Ncphthali, qui dilatatio mea in-
terpretatur. Omnis enim qui fcit fe Deum offcndiflc,&: uult
ut ei mifericordia diurna fuccurrat , debet & ipfe mifercri
quibulcunquc potcft,& quomodo potcft,ficut dicit Do-
Mdtth.j. minus : quoniam ipfi mifericordia con-
Beati mifcricordcs,
Mifericor- fcquentur. Illius quippe mens circunquaque dilatatur, qui
du. per dilettionem quam proximis exhibere debet omnibus E ,

quibufcuquc potcft,mifcretur. Poft Nephthali ponitur Ma-

nafles, qui oblitus interpretatur quia expedit ut qui pecca-
:

clccmofynas pauperibus largitur,ut pecca-

ta fua deflet, qui

Peccata ta eius dimittantur, eadem peccata ita deferat, quatenus ea

deferenda, penitus oblitus efle uideatur. Et ideo Simeon fequirur,qui
exauditio .interpretatur. Ille enim pro malis qua: fecit, de-
prccans ut ei dimittantur, a Deo exauditur, qui omnia ui-
_ tia ex toto deferit Deinde Leui fequitur, qui additus flue
.

aflumptus interpretatur. Quia qui de peccatis qua: fecit,

r
iam poenitentiam exercuit, qui contra uitia pugnauit,ea-
1

^ que deuicit, qui erga indigentes mifericors extitit, atque iis

-y-operibus hoc promeruit, ut eius peccata dimitterentur , de
amore tral 1 .... r
J uema iam lccurus, timorem n N , .
.

r ignis sterni a mente abucit,at- r

<
l
uc n amorcm Dei, ac cxlcftis patria: rotus aflumitur,iisq;
i. oan.
i Io tn 3.
a( j t ji rur#
q u jfj|,jp ej nuncu p antur 3c .punt> Sequitur lfachar,
qui merces interpretatur. Sed interpretatione huius nomi-
r
nis clarius uidebimus,fi ea qui mater Lia, eo nafcentc dixit,
**
ponamus.Aitenim,RcddiditDeusmercedcm mihi, quia de-
di ancilla meam uiro meo. Etidcircoappellauit nomen cius
lfachar, id cft, merces. Caro noftra,ancilla noftra debet efle.
Vir nofter,Dcus nofter cft . Ancilla uero noftra uiro noftro
* damus, (i carnem noftram Dcifcruitiomacipamus, fi eaui-
gilare,iciunarc,& abflinerc copellimus, arq; uoluptares cius
edomamus. lfachar igitu r Lii in mcrcedem datus cft a Deo:
quia
 T

TERTIA. ji Cap.7.
A quia iisquicarnem domant, qui uitiaextingunt, ea merces
dacur a Deo,ucuirtutibus dicentur. Et ideo poft Ifachar,Za-
bulon ponitur, qui habitaculum fortitudinis interpretatur.
Qujscd fortis nili Deus?dc quo Pfalmifta dicit: Dominus P/iLiy
fortis & potens: dominus potens in pr^lio. Et quid habita-
culum fortitudinis, nili habitatio Dei? In illo enim habitat
Deus, in quo fidcs,paticntia,caftiras,humilitas,charitas, cx-
terxqueuirtutes commorantur. Et quia per operatione uir-
tutum,augcnturpr^mia meritorum, lofcph fubfcquitur, qui
augmentum interpretatur. Beniamin ultimus immo &c fu-
pcrior ponitur,qui filius dexterx interpretatur. Dextera na-
que patris, filius Dei dicitur. Et Euangelium loquitur, quia
fandi Dei ad dexteram Dei ponentur. Eledi itaque Dci.filij Mdtt.i j.
B dexterx efficiuntur , cum ab hac uitafubtradi , in c^lcftibus
fcdibus collocantur, ubi nihilcftfmiflrum,fcd totum dexte- C no
rum. Igitur quia interpretationes nominum duodecim tri- tft Jiaiflm

buum, ufqueadcum finem perduximus, quo in cxlcftibus

fedibus collocantur, congruum cft ut caqux fequuntur ad
> glorificationem animarum fandarum transferamus. Poft
> hxcuidi turbam magnaquam nemo dinumerare poterat,
ex omnibus gentibus , Se tribubus,& popuIis,& linguis ftan-
.> tes antethronu,& confpedu agni. Et clamabant uocc ma
in
.. gna, dicentes: Salus Deo noftro, qui fedet fuper thronum Se

agno.) Per turbam fuperiorem qux numero comprehen-

ditur eledi qui in ccclcfia Dei lingulis temporibus labo-
,

rant, defignantur,ficut iam diximus. Et quia multi funt uo- Matt. 22.
Z cati, pauci ucro eledi, & in comparatione reproborum exi-
gua cft turba clcdorum,non immerito, numero centuqua- EJcfti..
draginta quatuor millia, clcdi,qui lingulis temporibus in cc
clcfiaDci laborant,dclignantur. Inc^lefti ucro bcaticudinc
ubi fingulis temporibus ex omnibus gentibus, tribubus, &
eorum efficitur multitudo, ut
linguis congregantur , tanta
nullonumero comprehendi pofsic.Pcrftolas autem albas,
munditia animarum dcfignatur.Palmx ucro in lignum ui-
n0
dorix ponutur. Palmas igitur no folu fandi martyres, qui- .
f"
w/ - or/4 *
busuidoriafpecialiter adferibitur, fcd & omnes eledi qui
*
in hoc fcculopofiti contra uilibilcs Se inuifibilcs hoftes for-
titer dimicar u nt,in c^lcfti bcatitudinc pofsident. Palmxau-
N iy
 -

Cap.7* VISIO
tem,pr$mia funt uidori$ fandorum. Qui & uocc magna cla D
~ mare dicuntur: Salus Deo noftro, qui fedctfuper thronum
&agno.) Sandi Dei nunquam ceifant a laude Dci,nec ta-
men laborant laudadoDeum,quia ficut dulcis cft fandis ui-
fioDci,fic & laus Dei. Et omnes angeli flabant in circuitu
throni & feniorum & quatuor animalium, & ceciderunt in
medio throni in facies fuas& adorauerunt Deum dicentes:
Amen.-Bcnedidio & claritas &fapientia,& gratiarum adio,

honor &
uirtus , & fortitudo Deo noftro in fecula feculo-
rum.Amen.) Superius milia miliunvangclorum in circui-

tu throni Deum laudare dicuntur.hic autem nullo numero

comprehenduntur,fed omnes in circuitu throni flare dicun-
^4n*diin tur.Poflumus per fuperiores angelos, qui numero compre-
mundo mi henduntur,cos intelligerc qui ad diucrfa officia in mundo E
mjbrtntcs. delimantur :Eos autem qui fine numero ponuntur,il!os qui
in c^lcftibus cum Domino conuerfantur. Sed & hic feptem
benedidiones ponuntur ficut fuperius, utdcmonftrareteo-
dem modo & iftos benedicere Dcum,qui mundum fua gu-
bernatione tuentur,ficut& illos qui in c^Icftibus cura Domi
no commorantur. Et rcfpondens unus de fenioribus, dixit
> mihi.Ii qui amidi funt ftolis albis, quifunt,8c unde uenerunt?

> DixiilIi,Dominemi,tu fcis.) Interrogabar.ut doceat. Per fc-

Putdiu nioremnanquc,dodorcsecclcfif:per Ioanncm ucro,audito-
tomeura. resintelliguntur.Nam prxdicatoresfandi,gloriamanimaru
fandaru quibufeunque modis poliunt, intimant auditoribus
fuis,ut mentes eorum ad amore colefiis patriae accendant. Et
>dixit mihi, Ii funt qui ucncrut ex magna tribulatione,& lauc- F
- tunt ftolasfuas, &c dealbaucrunteasinfanguine agni.) Hic
dcmonftrat no ad clcdos,qui in hac uita laborant, fed ad eos
r qui
ucim najet
i in colefii
x'
t
uita cum
Domino --'i
~ rcquicfcut.hxcpertincrc.No
r ;

m
.

cn i fandi de magna tr ibulationc,fcd ad magnas tribulatio-

nes perferendas in mundu ucniut, ficut dicit Salomo: Homo
Io ^ I*
ad labore nafcitur,& auis ad uolandum. Et Dominus dicit in
M*"' Euangelio:Beatiqui pcrfccutionc patiuntur propter
iuftitia.
S v "i J 0
^ict. 14.
quoniaipforu cft regnu calorum. Et Paulus dicit.-Per multas
tribulationes, oportet nos intrare in regnii c$loru:hic etenim
tempus cft tribulationis, illic tempus pacis. Sandi itaque dc
.

magna tribulatione ucniunt,qui ab hac uita fubtradi ubi

tempus
 TERTIA. ji Cap.7.
A tempus tribulationis cft, in aeterna quiete collocatur. Lauc-
runt autem ftolasfuas, quia animas fuas in hac uitapofiti,
ab omnibus fordibus peccatorum mundauerut. Primo qui-
dem per baptifmum: poftea uero per poenitentiam & lachry
mas ac mifcricordi$ opcra,& in ceteris bonis opcribus.Qu^
etiam in fanguine agni, dealbata? fuiflc dicuntur, quia anim<j
clcfrmi,qux antea erat nigredine peccatorii inuolura:, per
redemptionem fanguinis Chrifti candore mu ndiciacafliim-
> pferunt. Ideo funt ante thronu Dci,& feruiunt ei dic ac no-
ftein templo eius.) In confpc&u nanque Dei, fan&i Dei
afsiftunt,ac uifionc eius indefinctcr perfruuntur. Templum
uero Deijczlcftcm patriam, feruitium Dei, amorem Dei uo
cat.Quod enim feruitium tam acceptabilc Deo, quam ut di-
B ligatur cxtotocorde,totaque uirtutc?Etquisitaardcter di- cbantxsin
ligit Deum ficut illi,qui alsiduc contemplantur faciem cius? cxlo arden
Et quifedet fuper thronum,habitatfuperillos.) Thronus nor.
Dci,fan&i Deifunt,ficutfuperius diximus. Qui ergo defi-
nantur per thronu Dci,ipfi funt fuperquos habitat Deus:
fabitat uero fuper fan&os fuos Deus, cum eos fuo lumine il
luminat,circundat,8c tuetur. Non efuriet,neq ; fident am-
piius.) Cum Dominus dicat in Euangelio: Beati qui cfuriut Mutt .y.
& fidunt iuftitiam.quoniam faturabuntur, cur hic fan-
ipfi

h Dei nunquam efurire dicuntur? Sed ficut fuperius dixi-

mus,non adelcttosquiinhac uitafuntpofid,loquirur.Qui
uidentes intuftidashominum, efuriunt&c fidunt iuftidam,
cupientes omnes homines iuftoseflc, ficut ipfi funt.Efu-
C riunt etiam , ut fua iuftitia cotidie crefcat , cfuriunt & fi-
dunt uitam xternam Anima? uero fandorum non efu-
.

neque fident amplius:quia cfurierunr,iamqucpcrci-

rient
pere uitam xternam meruerut. Ernon cadet fuper cos fol,
- neque ullus xftus.) Per folc,tcn rationes quas fan&i ab ho-
minibus pcrferut,poflumus intclligcre: per silum tentado-
nes d^monum,fiuc uoluptates carnales. Et quia fanfti in hac om .

uitapofiti.perfecudoncs iniquorum hominum tolerando re<l M,es

uiccruntjtcntadoncs d^raonum fupcraucrut,dcfideria
naliainfc cxdnxerunt,in res
colefii bcadtudincpofid,nullula-
wboremin perpetuum fentiet. Quoniaagnus qui in medio
throni cft, reget illos, & deducet cos ad uitz fontes aquatu.)
 Cap.8. VISIO
Reget Deus fandos fuos, cura uoluntates eorum itadifpo- D
>nit,ut nihil uellc pofsint, nifi quod Deus uult. Et deducet
cos ad uirx fontes aquarum.) Vita: fons Chriftus eft,qui
.

Ioan. 14. dicit, Ego fum uita. Quod enim fine illo cft, mortuum cft.
Quod uero in illo cft.uitaeft. Ad uitx fontem Chriftus fan-
dos fuos ducit, quia ad fcmctipfum cos ducit, ut fint imum
cum illo. Per aquas, eofdcm Gmdos poftumus intclligcre.Ip-
fe cft quippe &c fons aquarum quia ab ipfo procedit omnis
,
/04. iy. fandi tas elcdorurn,ficut ipfe dicit: Sine mc nihil poteftis fa-
'
ccre. Et abfterget Deus omnem lachrymam ab oculis eo-
* ram.) Quia tempus fiendi hic fuit , tempus ridendi in illa
Mdtt.j. bcatitudinccritjficut Dominus dicit.Bcati qui nunclugcnt,
quoniam lpfi tunc confolabuntur.
E
Cap.8. T cum apcruiflfetfigillu feptimu.)
Apertio fcpnmi ad natiuitate Chri-
figilli

fti pertinet. Sed querendum nobis cft, cur

in leprimo non in q uinto loco ponatur. In

Cene.i. Gcncfi fcriptum cft, quia fex diebus fecit
Deus eunda qua: ex carlo & terra origine

fumpieruntjleptimo aute rcquicuir, & idcirco uocauit diem

feptimum fabbatum,ideftrcquicm. Qux cft autem requies
noftra,niii Chriftus?Non inconuenienter ergo in feptimi fi-
gilli apcrtionc,naiiuitasChrifti ponitur,quiaipfc cft requies
omnium fandorum fuorum, qux per feptimum diem figu-
ratur^ quia ea qux in natiuitate Chrifti gefta funt,fpiritua-
lcm intelligcntiam obtinent. Septimum figillum Chriftus F
apcruitjciim ea quxpcrfignificationem gefta funt,dodori-
bus ecclcfix per infpirationem fpiritus fandi manifcftauit.
Fadum cft filentium in c$lo, quafi media hora.) Per fi-
Regnante lentium,paxqux ab Odauiano Augufto.Chrifto nafcentc
peruniuerfum orbem fada cft,defignatur. Media autem ho
pax per ro ra filentium fadum cft, quia pax quam ecclefia in initio fidei
tum orbe. apud paganos habuit,pauco tempore mafir.Nam a Nerone
Neronii Imperatore interrupta cft,& Petro Pauloq; intcrfedis.prx-
perfecinio. cepit omnes Chriftianospcrfequi. Et uidifcpte angelos fta-
.. resinconfpcdu Dci,& datx funt illis feptem tubx.) Ordo
iftoru angcloru in fcquetibus defignatur. Nam ficut prxeo
ante
 TERTIA. $ Cap.3.

A ante regem autprincipem mittitur , qui cius aduentum an-

nuntiet, ira &
Ioanncs , quia magna erant qu per angelos
dcfignabatur,eorum memoriam facere uoluit antequam ad
eorum narrationem ueniret. Et alius angelus uenit & lle-
.. tit antealtarcjhabcnsthuribulum aureum in manu fua.Ec
data funt ei incenfa multa, ut daret de orationibus fandi oru
omnium fuper altare aureum, quod cft ante thronu.) Ille
angelus Chrillumfignificat.Vcnitautcm,quiapcr incarna-
tionismyfterium in mundo apparuit. Per altare autem au- i j

reum,ccclcfu defignatur. Qui ante alta re ftetifle dicitur. Ia-

ccbat nanqucChriftus in incredulis, qui cum purum homi- O
nem xftimabannStabat uero cum fidclibu s,qui cum Deum 1

uerum ellc credebant. Ante altare ergo llctit,quia Apollolis

B & cartcris crcdetibus, ex quibus ecdefia tunc coftabat, quod ''

Deus clTct roanifcftauit. Per thuribulum uero quod in ma-

nu tenebar,corda Apoftolorumcztcrorumq; fidelium dc-
monllrantur.Qipod aureum fuifle dicitur, quia corda difei-
puloru per fidem purificata, & per lapientia quam a Chrifto
didicerant erant inaurata. Qui etiam thuribulu in manu te-
nuifte dicitur,quia corda Apollolorum in manu Dei erant,
licut dicit Salomon:Cor regis in manu Dei, quocunque uo Prou er.ik
luerit inclinabitillud.Nunquid cor illud Salomonis, in ma
nu Dei erat, quando idola adorabat?Nunquid cor Antiochi
aut Herodis, in manu Dei erat? Nunquid corda rcgufandlos
Dei pctfequetiujin manu Dei erat?No.Scdin manu diaboli
erat.quia ad quscuq-, uolebat facinora , ea inclinabat. Cor*
C daucro regii fpiritualiu id cfl fanloru,in manu Dei funt,5c
. ideo ad quacunque uoluerit,iflclmabit ea.Scquitur: Et da-
.. ta funt ei incenfa multa.) Incenfa multa, praiccpta funtE- EuXorliu.
* uidetur te-
uangclij Incenfa enim in thuribulo ponuntur , ut calore
.
. ,

ignis accepto.fragrantiam odoris fui circuquaqucfpargant.

Similiter & Chrillus do&rinam Euangclij in cordibus di- ,^ vl ^^
fcipulorum fuorumpofuir,qui igne charitatis fucccnfi, odo- .
rem fidei fu a: per omnes gentes fparferunt. Vnde &
fcqui- Oratio fi
-
tur. Vtdarctdc orationibus fandiorum omnium fupcral- dehum&
tare aureum,* quod cft in confpcflu Dei.) Genera oratio uerbis&*.
num plura funt. Orant nanque fideles uerbis Dcumfdcprc-fattucon-
cantes ut dimittantur cis omnia peccata eorum Orant & fijhr.
.

O
 Cap.8. VISI O
Luc. ii. elecmofynas largiendo, ficut dicit Dominus in Euangelio: D
Date clcemofynam, &: cccc omnia munda funt uobis Et in
EccleJ'y alio loco feriptumeft: Sicut aquaextinguit ignem, ita elec-
mofynacxtinguit peccatum. Orant ctiam,dimittendo pro-
ximis qua: in cis deliquerunt, ficut Dominus dicit in Euan-
Matt. 6 . gelio: Si remiferitis hominibus peccata eorum , Se pater uc-
ftcrc$lcftis,dimittct uobis peccata ucftra. Orant nihilomi-
nus Se pr^cepta charitatis fcruando,queadmodu feripeu cft,
i.Pff.4. quiaumucrfadcli&a operit charitas.Illc igitur falubriter o-
rat Deum.qui feruat madara Dei. Nihil enim prodeft nobi&
Oratio in- clementia Dei uerbis implorare. Se operibus irritare. Super
utilis cum altare ergo aurcu de orationibus fan&oru dedit Deus, quan

turbis fa- do fuper corda credentium , fidem, do&tinii, adufque Apo-

tta recla - ftolorum,ca:tcrorumque prxdicatorum pofuit, ut haberent E.
mant. unde erudirentur, & quod imitarentur, Vnde Se fcquituu
**
Et afeendit fumtis aromatum de orationibus (an&orum,
- de manu angeli, in confpe&u Dei.) Per fumum aromatum,
non folum orationes fidcliu,fcd &. fragrantia bonorbi opetu
Deuslo- dcfignatur,qu^abccclcfiaindcfincnter afeendit in cofpc&u
noru ejux Dei. Qui fumus de manu angeli confcendcrc dicitur, quia

facimus au quicquid boni fideles faciur, operante Deo faciut, ficut dicic
thor. ipfciSinc me nihil potefiis facere. Etaccepit angelus thuri
loa. 15. bulu,Scimpleuit illud de igne altaris,&mifitin terra, &fada
- funt fulgura,uoccs,& tonitrua, & terrsemotus.) Per igne,
fpiritus laneus defignatur. Angelus itaquc,id cft Chriftus,
thuribulu,id corda difcipulorum.de igne altaris, id cft, de
cft

fpiritu fando implcuit:quado poft afccfionem lua in c$lum, F

decimo dic fpiritu fando miflo de c$lo, corda difcipulorum
utft. 1. implcuit, ac fcieda omniu linguarii dedit. Etfi per altare ec-
clefia defignatur, cur fpiritus fandus amequadaretur,ignis
Joan.y. idem Ioanes dicit:Nodu erat fpiritus
altaris efle dicitur? ficu t
datus, quialcfusnondu fuerat glonficatus. Sed fpiritus fan-
dus antequa darctur.ignis altaris erat , quia per remifsionis
Joan.16. gratia,iam eu ecclcfia pofsidcbat. Nam Dominus ante pafi-
lioncm fua, promifit fe fpiritu fiindu daturu difcipulisfuis:

I0.1n.1s. & idem Ioannes cumuerbaCayphre pofuiflctdiccncis.Ex-

pcdit uobis ut unus moriatur homo propopulo.&notota
gens pereat, intulit dicens: Hoc autem a fcracupfo no dixis,
fcd
 -

Ojy ARTA. 54 Cap.J.

A fcd cum eflct pontifex anni illius prophetauit, quialcfus mo
neu rus eracpro gente, 8c non tantutnpro gente , fcd ut filios
Dei congregaret in unum, qui difpcrfi crant.Nunquid lj qui Mali Ante
in Chriftum credituri cranr.qui per uniucrfas gentes difpcr- conuerfio
fiidolisfcruiebantjfilij Dei erant? Erant itaque iamfilij Dei nequomo-
per praedeftinationem, quia iam prxdcftinati erant ad uitam do fmt filij
xccrnam. Congregati funt uero poftea in unum, quado per Dei.
fidem, quam in baptifmate fufccpcrut , corpori ccclefix fune
fociati.Mifit ergo angelus ignem, quem in thunbulo pofuc.
rat in terram, quia dodrinam fidei, quam in cordibus Apo- .

dolorum pofuerar,per aducntumfpiritusfan&i in cordibus

Iudxorum.qui per incredulitatem terra crant,per ora Apo-
ftoloru effudit Fa&a funt fulgura, uoces,& tonitrua,& tcr-
B remotus. ) Per fulgu ra,uirtutcs qu$ per Apoftolos fiebat: per
uoces,prxdica:io:pcr tonitrua autem, comminatio ignis x-
terni defignatunpcr tcrrxmotus ucro,c6ucrfioncm ludio-
rum polfumus intelligcrc.Conucrfi funt naque ad poeniten-
tiam per prxdicationcm beati Pctri,ficut liber Attuum Apo
dolorum narrat:Iis(inquit)auditis,compuniifuntcordc,8c
dixerunt ad Petrum Se ad reliquos Apoftolos. Viri fratres,
quid facicmus?Oftenditc nobis. Et infequentibusferiptum ,

eft.quiaad primam Petri pridicationem.crcdideruntcxlu-

dxis tria milia,poftca uero innumcrabilcs.Huc igncm,id eft
fpiritu fittu.fupcr nos qui terra fumus mifcricordia Domini
noftrilefuChrifti effundere dignetur, ut ex carnalibus fpiri-
tualcs efficiam ur,qui uiuit Se regnat in fecula feculoru. Amc.

^ Explicit expolitio uifionis tertix.

Incipit expofitio Vifionis quarta?.

^ Ratia domini noltri Icfu Chrifti lar Cap.8.

giente.) De apertionibus feptem figil-
lorum pauca diximus, nuncdecantu tuba-
rum, feptem angelorum quxfcquuntur.a-
liqua proferamus. Per feptem angclos,do-
'ttores qui ad erudiendum populum Dei a
Dcomifsi funt,& mittentur ufquc infincm,defignantur.Et
O ij
Cap-,8. VISIO '
r

quia facramcnta diuinarum fcripturarum dod oribus ecclc- D

frzperfpicaciusDeo infpirantcquamcxtcris patuerunt, ra-
* tionis ordo pofccbat,ut poft referatione figilloru,qux aper-
tione diuinaru fcripturarufigmficat,feptcangeliponcrctur,
per quos omnes dodores populi Dcidefignatur.qui frientia
diuinaru fetipturarti locupletius perccpcrunt.Et licut omne
corpus clcdorum in feptem partes diuifimus, ita & feptem

angeli tubis cccinifleuifi funt.Per quos omnes dodores po-

puli Dei defignantur, quauis ab eo ordine parumper difcrc-
Supertm per. Nam fuperius per podere, qu$ talaris cft i unica, &c prior

ctp.i. mornametis Domini pohitur,ut&: infequetibusperprimu

Infecpiet. cornu agni.iuftos qui ante diluuium fuerunt diximus fuifle
cap.$. defignatos: per zonam ucro aurea in corpore Chrifti,& per

fecundum cornu, patriarchas & exteros qui ante lege fuc- E

runt:hic autem per primum angelum, dodores qui ab initio
mundi ufquc ad legem fuerunt per fecundum dodores lc-
:

. gis defignantur. Et feptem angeli paraucrunt fe, ut tubis

. Pertubx cantum, prxdtcatiodcfignatur.Prx-
canerent.)
Pajloris dicatorcs quippe fandi ad hoc femper parati exiftunt, ut
munus. quofcunquepoflunt.perdodrinamfux prxdicationis Deo
..acquirant. Et primus angelus tuba cecinit.) Per primum.
Prxdica- angelum ficutiam diximus, prxdicatorcs qui ante lcgcfuc-
toresante runt, defignantur Primus ergo angelus tuba cecinit , quia
.

legent. fandi uiri,qui ante legem fuerunt, quauis nullam legem ha-
berent, nifi naturale, hocquibufcuquepoteratfuafiflc conati
funt.ut Deum creatorem fuum timerent atque diligerent,5c
Uellenif quod quis pati non ucllet, alteri no faceret. Etfadacftgran F
mnt.pro do & ignis mixta fanguine,&mifliim cft in terra.) Eaqux
mifftfunt. feptem angelis tubis canentibus fada fuifle uifafunt, in bo-
Santtor nam partem, ficut mihi uidetur,accipiendafunr,ficutecon-
phialarum feptem angclorum,qux fequitur,in
uerb.t pra- trario effufio

uorti cordimalam. Per grandinem igitur qux percutit, ucrbafandoru

feriunt, uirorum.qu? corda prauoru hominum arguendo percutic-
Chrijhu bant, defignantur. Qux igne &fanguinc permixtu habuifle
ante legem defcribitur.Pcr ignefpiritus fandus defignatur, qui infan-
per patrum dis inhabitans fuis, minifterucrborumcoru extitit. Perfan
acliuprx- guincueroChriftusintclligitur,qui& a patribus fxpc prx-
iWuratus. didus cft, & coru adibus pr.xfigu ratus. Terra autem, fcculi
homines
 Q^V A UT A. jj Gap.8.

A homines peccato fubditos demonftrar. Et tertia pars te'rr$

. combuftaeffiScomncfenumuiridecombuftumtft.) Per
tertiam partem terrae, cos qui per dotrinam,& exempla bo-
norum hominum falui fafti funt, debemus mtclligcre. Qui
igne timoris Dci,atque amoris quicquid praui in fefuit eo-
bufferunt, atque deleucrunt. Arbores uero.qui principatum
inter eos tenuerunt, Ggnificant. Ex quibus multi per do&ri- Dodlrtna
nam Se exempla bonoru hominu falui fa&ifunt, ficutAbi- exem-

melcchper Abraham,& per Iob, tres amici eius. Per farnum plitbonom
autem uiridc.qutJd omne combuflumcft,ijdefignantur,qui multi /al-
&' fuperius per tertiam partem terra:, Se arborum quarcobu- nati.
fla efr,idcll,clcfi qui eo tempore fuerunt. Fccnum nanq-,ui- Gene. zo.
ride difficile accenditur: aridum ueio facile confumitur.Per icbulrim.
B fccnum ucro uiridc,clcfti: peraridum aure, reprobi defigna-
tur.De hoc irido feno, Prophera dicit: Vere fenueft popu- Efaix. 40.
lus.Pcr fccnum igitur uiridc,ij qui fideles erant uin, defigna-
tur qui omne quod in fc reprobum fuit, igne charitatis co-
:

bufferunt. Et fecundus angelus tuba cecinit.) Per fecun-

dum angelum, Moyfesfk: exteri legis dottoresdefignamur.
Et ecce tanquam mons magnus igne ardens, miifus cfl in
mare.) Per montem magnum, lex Moyfi defignatur. Qua:
propter grauitatcmp6dcrisiui,montiafrimilatur,& propter
fpiritualcm intclligcntia qux in lege refulgebat, igne ardere
ucro Hebraicus populus, propter magnitudine
dicitur. Ipfc
n fcclcrum,pcr mare defignatur. Et fadtacft tertia pars maris
fanguis,&mortuaeft.) Tertia pars creaturXjqux habebant
C animas, & tertia pars nauiu interiit. Omnis remiflio in lege,
fanguinis effufione atque afpcrfionc fiebat.Vudc Se Moyics
populum fanguine afperfit,diccns:Hic cftfanguistcfiamcn- Exod.14.
ti,quod mandauit ad uos Deus. Sed Se. Aaron Se filios eius, ut E-xod.i$.
mundi efficerentur, ad offerendas hofliasDco:idcmMoyfcs Hebr.y.
fanguine afpcrfit, nec fine fanguinis effufione, remiflio efle
potcrar.Pcr tertiam ergo partem maris, ele&i qui eo tepore
fucrunt,defignanrur:pcr fanguinem ucrbjin hoc loco remif-
fionc peccatorii pofTumus accipere. Tertia igitur pars maris
in fanguincm uerfa effiquia clcfi qui eo tempore fucrut.pcr
obferuatione legis a peccatis fuis mundari mcrucrunt.Tcr- Obferux-
tiaucro pars creatura:, qux habebat ammas in mari, Se mor- mnemteU
O iij
 Cap.8. .'.VISIO
tuafunt.eandem fignificationemhaber,quam& tertia parsl>
maris, qu$ n fangumem ucrfa eft.Pcr mare autem, ficuc iam
diximus, multitudo peccatorum dclignatur: pifccs uero cu
ab aquisfubtraharur,animas amittunr. Elc&icrgo quandiu.
in aquis uitiorum fuorum ucrlantur.animas marinas habet,
peccatorum uidclicct tenebris inuolutas :cum ueroautper
baptifmum,aut poenitentiam ab aquis uitioru extrahuntur.
Mori pec- animas priftinas quafi amittunt,cum ex malis boni cfficiun-
cdto grdid tur,moriunturquc diabolo ut uiuan t Deo. Tertia igitur pars
bolo. pilcium, animas amiferut,quiaclchquieo tempore fuerut,
per obferuatione legis mortui fu nt peccato, 8c coeperunt ui-
,
ucre Deo. Per naucs autein qua: aquas fub fc habent, illifquc
fupereminet, principes gentis illius defignantur. Tertia uero
pars qua: intcriit,cos delignat,qm cx cis iufti fuerut, iuxta il- E
.oa.
Ium fcnfumqucdiximus:co quod interierint,^ monui fine
**
pcccatOj&uixcrintDco. Et temusangclu$cubacccinir,&
**
ceciditdccxloftellaardcnstanquamfacula.) Eandcfignifi-
cationcm habet ftella quam Sc a ngclus,fignificat nanq; pro-
phetas. Sed quxrcndum nobis eft, quomodo dccxloin terra
cecidillc dicatur. Sandi in cxlum quodammodo conlcedut,
cum eos amor diuinus adcxlcitia contcmplada eleuat.Ca-
morpro dunt in terram, cum eos amor proximorum adimarctrahir,
ximi ftn- ut prxdicationc fua, peccantes ad uiam ucritatis reducant:
ftosacon
faculaucro acceditur, ut tenebras noftis depcilat.Verba igi-
ttplationc tur prophetarum faculx fucrunr,quia tenebras peccatorum
retrahit, a mentibus hominu fugaucrunt. Pofliimusctiam perignem
faculx, fp ritum fan&um intclligcre,quo inflamati prophe- F
i

tx, & multos ab iniquitatibus corrcxerunt,&qux uentura

" erant, prxdixerunt. Et cecidit in tertiam partem fluminu,
* &in fontes aquarum.)

Per flumina 5c fontes duodecim tri-

bus cum fuis familiis defignantur: per tertiam uero partem,
ii quiexcisad uitam xtcrnamprxfcripti erant, figurantur.

Cecidit ergo ftcllain tertiam partem fluminum.quiaillido-

flrinam prophetarum acceperunt, & in cordibus fuis plan-
- taucrunt, qui ad uitam xternam prxdcftinati erant. Et no
men ftellx dicitur abfinthium. ) Abfimhium ualde eft a-
*

Commwa- marum. Per abfinthium igiturcominationes prophetarum

tionespro- defignantur, quas populo peccati ingerebant, prxdicctcs cis
 )

QJ ARTA. y* Cap.fr:
A qtiod ni fi poenitentiam agerent, in prxda 8c in capthiitatcm phetaru
cu
hoflibus fuis darentur. Et quod (i nec fic perniterent, morti coditione.
m perpetua damnarentur. Et fa&acft tertia pars aquarum in ut E/a.j.
abfinthium.) Illi amaritudinem pernitenti* per commina-
c5t* pafim
tionem prophetarum aflumpfcrunt,quos fupenus per tertia i omnib*
- partem aquarum diximus fuifie defignatos.id cft,clcai. Et prophetis.
multi homines mortui funtdc aquis, quiaamar^faft^funt.)
Illis nanque amaritudo poenitentiae morte
intulit, qui falui
elfe meruerunt. Mortui funtenim fecundum id quod
mali
erant, &uixcrunt fecundum id quod boni cflc coeperunt.
'Et quartus angelus tuba cecinit Quartus angelus, Chri-
.

ftum 6e Apoftolos cius fignificat. Et pcrcufla cft tertia pars

Lunx,& tertia pars ftcllarum,ut obfcurarc-
Solis, terti i pars
B cur tertia pars-eorum.&t dici non luceret tertia pars,& noftis
funditer.) Sol,L\ina,&ftclix,ad unam rem pcrtincnt.Nam
per Solem, populus Iudxornm: per Lunam uero,fynagoga:
perftcllasautem,priic:pcsfaccrdotum & Pharif<ji,dcfigna'-
tur.Sedfiobfcurationcm Solis St Lunae,artquc ftcllarum, ad
eos quiinChriftum noluerunt credere, transferre uolueri-
mus,fuperior perturbabitur ffcnfus Superius enim combu-
.

ftionem terrx tertix partis, qux fub cantu tubx primi ange-
v
fadtaeft.conuerfioncm tertix partis maris in fanguinem,
li

qux fub cantu tubx fecundi angeli fa&a fuifleuifaefticon-

uerfionem nihilominus tertix partis aquaruin abfinthium,
qux fub cantu tubx tertij angeli fa&a fuifie legitur, in bona
partem accipiendam eflcdcmonftrauimus, idcoquead cle-
C &ospertincre.Confequcnscftergo,utpcrcufl'ionemSolis&
Lunx atque ftcllarum, in bonam partem interpretemur. Per
tertiam itaq; partem Solis, qux pcrcufla obfcurata cft,ij qui
ex populo ludiorum in Chriftum crcdiderunr.dcfignantur.
Obfcuratifunt nanq; impiis Iudxis, fcd refulferunt in cofpc- SanStiab
ftu Dei.Similitcr & per tertiam partem Lun$ atq; ftcllarum, impijsobf-
qux obfcurata cft.ij qui ex archifynagogis atq; faccrdotibus, habe-
8c ex Pharitis in Chriftu crediderunt, defignatunquia &ipfi fr.
propter lumen ucrum,id cft Chriftu,quxcunq;percepcrum:
obfcuratifuntcis,quorumcntisoculos diabolus obcxcauc-
rat.ncin Chriftu crcdcrct.Na claritas Solis, lippictcs oculos
obc^catjmagis
^ illuminat-Poflumusucro per tertiapartem.
 -

Cap>; '
VISIO/ P
dici Apoftolos:per tertiam autem partem nolis, cos quicx D
gentibus crediderunt intclligere. Obfcurati luntnanque cis
Apoftoli,qui eorum do&rina non folum fprcuerunt,fed ctia
ipfos ufqucquaquc perfccuti funt.Dc hac eorum obfcuratio-
Lhca.iu nc,Dominus dicit: Trademini autem a, parentibus, & fratri-
bus^ cognatis, Se amicis. Se morte afficiet ex uobis. Se exte-
> ra. Et uidi,& audiui uoccm unius aquila: uolantis per mc-
dium cxlum, dicentis uocc magna: Vx,ux,ux habitantibus
terram, a uocibus trium angelorum, qui erat tuba canturi.)
Per cxlu in hoc loco ccdciia defignatur aquila ucro , Chri-
:

ftum & Apoftolosciusdcmonftrat Aquila ergo per mediu

.

cxlum iiolabat&: clamabat, quia Chriftus primu pcriudxa:

Apoftoli ucro cius per uniuerfas gentes Euangelium prxdi
caucrant. Quas ctiapcrfccutioncsab aducrfajrus e celtii a ef- E
Hofhbui fet pafTura,multis modis prxdixerunr.Ideoq; tria,ux,pofuir,
u ex quibus primum ad harrcticos pertinet, qui ccdefiam Dei
ecclefht

quifiithx- multismodisimpugnareconatifunt.Sccundu ad Paganos,

q VI eadem ecclcftatn Dei perfccuti funt, maximamque fide-

retici. j

Pagjni. liurn multitudinem intcrfcccrur. Tertium ad Antichriftum,

.Antichri qui populum Dei in fine mundi debellaturus cft.Ncc putare
Jh*s. debcmus,quod tria,ux,ad elc&os pertinear, qui diucrfas ca-
lamitates ab impiis pcrtulerunt:fcd potius ad cofdc impios,
quieafdecaIamitatcsintulcrunt.Vnde8c Vx,ux,ux habi-
tantibus in terra, dicir.lmpij nanq;qui nihil aliud quam ter-
ram quxrunt, habitatores terrxiureuocantuniuftiautc qui
cxlcftiafemperdcfidcrant,cxli habiratores rc&c uocantur,
Philip .3. ficut dicit apoftolus Paulus: Noftra autem coucrfatio in ex- F
lis cft.

T quintus angelus, tuba cecinit.)

Qmntus angelus, defenfores ccclcfix or-
thodoxq fidei defignat. Tuba cecinerunt
quonia prodefenfione fidei omnibus mo-
dis laborauerut. Et uidi ftella de cxlo cc-

cidiflein terram.) Per ftella hxrcfiarchx

dcfignatur:quia ficut ftellx incxlo refulget, ita &ifti antequa
r dl(ld f

lapsu
caderent, dotrma&: fipicntiarcfulgcbat in ccdcfia.Dcc^lo
nailLJlres. in terram cecidit, quia ab ccdcfiapr?cifi,corpori reproboru,
qui
 Q_JV ARTA. 57 Cap.j.
A qui per terram defiguancur,fociatifunt. Sed quaerendum no Quxjlio.
bis cft, cur primum hxrcticos,quiper ftellam &c locuftasdc-
fignati funt,pofuerit,&: poftcaperfecutorcs,qui defignantur
per equites loricatos: de quibus in fequentibus in cantu rub$ .

lexti angeli didurus eft. Quia antequa imperatores Roma- Xejf>onfto.

norum,ecclcfiam Dei perfequi inftituiflent, haeretici ede coe-
perunt: ficu t Nicolaus, qui temporibus Apoilolorum extitit
- & multialij. Etdatacft illi clauis putei abylTi.) Perclauc,
liberum arbitrium bxrcticoru quod habuerunt in malo, de- Libem <tr-
fignatur:pcrabyflumuer6,cordacoru: per puteum autem, bitrium in
eorum ora defignantur.Data cft igitur haereticis clauis putei malo.
abylTi, quia permifit Deus hxrefesefie,ficut dicit apoftolus
Paulus: Oportet haerefes efle, ut qui probati funt, manifefti i.Cor.iu
B fiantinteruos. Et aperuit puteum abyfli.) Stella qux de
caelo cecidir,putcum abylTi aperuinquia hxrctici ad profere-
da mala qux in cordibus eorum latebant, ora fu a apcrucruc.
**
Et afeendit fumus putci,ficut fumus fornacis magnae.)
Per fumum, dodrina hxrcticorum defignaturequia licut fu- H<trcrico~
mus uento impulfus cito euanefcit,ita 8c dodrina hxretico- rum doEbri
rum, per dodrinamfandoru patrum, uelut fumus euanuit: na,per do-
perfornacem uero,fxpc corda impiorum defignantur ficut dr/W pa- :

- dicit Prophcta,Vclut clibanus ardens, corda eoru. Et obf- trum eua-

curatus cft Sol 8caer,dc fumo putei.) Per Solem fxpcChr i-nefeir.
ftusintelligkuninhocautem loco, membra eiufdcm, id cft, O/e.7.
prxdicatorcs fandi defignatifunt: peracrem ucro, populus
fidelis,qui cis fubicdus erat. Sed quomodo eledi obfcurati Quaflio.
C funt,quosprauitas erratica decipere no ualuit?Scd obfcurati Jlejj>onJio %

funt eis,quos hxrctici decipere potucrunr.qui&infcqucnti-

bus per locuftas defignantur: uerum claritas eorum exteris
fidelibus latere non poruit.ficuti lucerna fub modio abfco- Matth. y,
> di non poteft. Et de fumo exierunt locuftx in terram.)
De fumo,ideft, de dodrina eorum, qui hxrefiarchx appel-
funt, magna multitudo hxrcticorum generata eft. In.
lati

terram exierunt, quia a focictate clcdorum feparati, eis qui

terra uocantur, id tft, infidelibus coniundi funt. Et data
* eft illis poteft as, ficut habent potcftatcm feorpiones terrx.)

SxpcDcus dicitur dcdilfc,quod permittit. Permittit enim

Deus impiis male agere, uc cx eorum nulis bona. operetur;
t p
 Gap.?. VISIO - 3
Dxmonispct fcorpioncsuero, poflurausdxmones accipere. Quia fi- D
malitia in cut fcorpioncs dum non pramidcntur .corpora hominum
/corpione fiio ucncno inficiunt Sccxcinguut, ira & dxmones incautis
adumbro,- hominibus ucncna malarum perfuafionum ingerunt Et .

ta. dum ad perpetranda fcelera pertrahunt , eorum animas uc-

neno fux malitis infodias occidunt. Poccftas ergo locufta-
rum, id eft, hxrcticorum , fimilis cft porcftari fcorpionura,
idcft,dxmonum:quia ficut dxroones inhoc femper infi-
ftunt,ut quofeunque poflunt decipiant , ita & harretici tota
uirtute laborant, ut quofeunque poflunt, in foueat fux
perditionis demergant. Et prxeeptum cft illis, ne lxdc-
rent fanum terrx, neque omne uitide, neque omnem ar-
. borem.) Quod fignificat fanum terrx > hoc & omne ui-
nde. Nam ficut fuperius fub canta tuba: primi angeli , per E
omne fanum uiridc quod combuftum cfle dicitur > elcdli
qui primis temporibus fucrunt.defignanturrita 6c hic per
fanum terra:, & omne uiridc, fidelis populuscft defigna-
tus :pcr arbores uero, dodlorcs ecclefix defignantur. Pro-
u . fanum terrx, neque
hibitifunt ergo hxrctici, ne lxderenr
-:S
. omne uiridc, neque omnem
arborem: quia non permifit
Deus , fidei habebant , id cft, qui fi-
ut eos qui uiriditatem
-i dem quam profitebantur, operibus implebant, neque fan-
it dios prxdicacores qui non eram fpinx uef tribuli , ex qui-
bus neque uuz neque ficus colliguntur, fcd potius arbores
bonorum operum frudlus ferentes, ex quibus fideles popu-
li reficiebantur, haeretici deciperent. Vndc& fequitur.
. homines qui non habenefignum Dei in frontibus fuis.) F
- Ii

Quid cft autem Agnum Dei nifi chancas ? De qua idem

t.Ioan. 4 Ioanncs loquitur, dicens, Deus charitas. Poflumus uero per
.

charitas fi frontes qux qualitates mentium fiepiflimc demonftrant,

gniiDei. corda reproborum mtclligerc. Illi uero facile ab b^reticis
decipiebantur, qui lignum Dd uiui,id eft.charitarem in cor-
non habebanr. Et prxeeptum cft illis, ne occi-
dibus fuis
Viaboltu derent cos.)Quod dicit, przccptum cft iliis , uidetur mihi
impios in- addxmonespertincrc.Tantaeftenim nequitia dxmonum,
terficeret, ut fi hoc Deus permififler, ftatim ut homo mortale facinus
interficeret. Sed expediat Deus homines im-
fi De* per* admififlcr.cura
mi iteret. pios,ut aliquando panitcntiaad euxaxedeant &falucntur.
 QJV ARTAJ 58 Cap.j.

'A fiue ut eos probetur. Nam &Pfalmifta,ciim de im-

iufti per

piis loqueretur,precabatur, dicens: Ne occidas cos,nc quado P/4/.f 8 .

obliuifcantur populi mei.Et iu Iudicum libro fcriptum cft: Mdlt di
quia dimifit DeusChananzos&Philift$os,utinciscxperi- honoru ex
retur Ifrael, &
haberent fdentiam certandi cumhoftibus. eranum i
Przcepit ergo Deus, id cft,non permifir, ut exterminaretur, Deo relitti
fine omnes hzrctici, fiue omnes impij.ut haberent iufti per
quos probarentur, ficut aurum quod probatur per ignem.
Vndc & (equitur: Sed ut cruciarentur,menfibus quinq-,.)
Per menfes quinque, omne tempus uitz przfentis, quod in
quinque ztatibus confiftir,poflumus intelligere.Prima nan-
que ztas cft infantia fecunda , pucritia:terria, adolcfccntia:
:

m quarta, iuuentus:quinta,fcnc&us. In quinque ergo melibus,

B id clt,in omni tempore uitz przfentis, non folum hzrctici,
fcd& omnes impijcruciantur.Nauclintnolint,ciimidmc-
moriam,mortem,p<rnamquc,quz mortem fcquitur,redu-
tn *>dcwu
cunr,quanuisde profpcriratibus fcculi uideanturcxultare,
cruciantur tamen intnnfecus, eo quod fciantfe pro fccleri-
bus (uis zternalitcr cflccruciandos. E contrario iufti,quan-
uisextrinfccusdiuerfis modis affligantur, intrinfccus came
co/* rnin
dcfpccxlcftisglorix, adquam le peruenturos credunt, cx-
Itant Poflumusctiam per quinque mcnfes.omne tempus tr*f**t*
.

huius mundi intclligerc. Primus nanque rocnfiscft ab ori- utu

gine mundi ufque ad diluurum .Secundus, a diluuioufquc
ad Moyfen. Tertius, a Moyfc ufque ad Dauid. Quartus, ii
Dauid ufque ad Chriftum. Quintus, a Chriftoufquc ad cd-
C fummationem feculi. In iis ergo quinque menfibus omnes
fabricatores errorum cruciantur, fiue eo modo quo fupe-
rius diximus :fiue quodfalfas adinuentiones fuas,uidcnta
ueritate fuperari. Et cruciatus eorum ut cruciatus (corpij,
dim percutit hominem.) Diximus fuperius per fcorpiones
dxmoncs efle defignatos . Nam ficut fcorpio corpus acu-
leo uulnerat, ut per uulnusuencnumiutromtctar, per quod
hominem interficiat: ita & diabolus, aut ira, aut fuperbia,
aut libidine, aut ahqua delegatione carnali mentem uul-^'*
ncrat.utpcr hocucnenumfuzmalitix infundar,animam
que interficiat . Cruciatu s ergo locuftaruro, fimilis efle cru-
ciatui fcorpij dicitur: quiahzrctici imitantes patrem fuum
P ij
 Cap.p. VISIO
Hxretici diabolum per lenia uerba atque compofira, mentes horni- I>
quomodo num imperitorum uulnerabant.ucneniimque fui erroris in-
pdtrc fuu fundenteSjCorum animas necabant. Portumus quippe per
dia- H cruciatum animarum interfe&ioncm intelligcrc . Et ia
,

bolum dicbusillis quxrent homines morte, & non in uenifnt eam,

imi- & cupient mori, & fugiet mors abeis.) Hxcfcntcntia ade-
tcnrur . lc&bs pertinet. In diebus illis,id eft, m diebus quibus Euan- ;

gelij gratiaper uniuerfum mundum refulget, quxrent ho-

mines mortem. Quxrcbat Paulus mortcm.pcrfequcndo cci ,
elertam Dci,& non inuenitearmquia Chiiltus qui eft murus
impenetrabilis, fe illi obiiciens a morte quam quxrcbat.cum
Quomodo
retraxit, & ad uiraquodellipfc.uioleter reduxit. Fuerunt 8c
tlech nep-.t
ali) multi, qui quarrebant morte, ecclcfiam Dei perfequendo,
roe fuc-
aut extera mala exercendo :.fcd fugit mors ab ipfis,quia per E
ceffu m ma
prxdicationcm fan&orumad uita funt rcuocati.Nos etiam,
lu,d morte
quofdam uidimus,qui quxficrunt morte.Sc non inuenerunt
quam pec-
ca,&r cupierut mori, & fugit mors ab cis. Scimus enim quof-
ca do qux-
dam fuirtc,qui amplius quam oportebat fcculum diligentes,
rebant, re-
multo tempore, mulrifquc modis laborarte,ut carnis fux dc-
vocantur.
fideria perficerent. Sed cum ad id quod optabant, peruenirc
non pollent rcfpuentes feculi falfa promiiFa, ad diuitias cx-
:

Icftcs adquircdasfc contulerunt, atque ad carum perceptio-

u'
nem, fient credimus,bonis operibus nfiftedo,perucnirc me-
i

ruerunt. Vidimus nihilominus quofdam monaftcria rcli-

qui(Te,& ad fcculum tranfirte, & in feruitio quorundam ho-
minum potentium fe tradidirte, ut rerrenas diuitias atque
portefTiones quas perfe habere non poterant, eorum fuffra- F
giisobrincrcnr. Sed cum adid quoddefiderabanr,perucnirc
non poffent, fcculum rdiquifle, & ad monarteria fua rediif-
fe,atque in bonis operibus uitam terminarte.Ii crgoqux-
fierunt mortem ,& non inuenerunt eam, & cupiebant mo-
ri, & fugit mors ab cis. De talibus Dominus fubfpccieHic-
Ofe.Z. rufalcm.ad Prophetam loquitur, dicens: Eccc ego fepia uiam
tuamfpinis,& fepiam eam maceria, & femitas fuas nonin-
uenict. Et fcqucrur amatores fuos, & non apprehendet eos:
quxrct,&non inucniet cos Amatores noftri, funt defide-
.

ria carnalia. Amatores nortros fcquimur,quado in hoclabo-

ramus, ut diuitiarum poflcllorcs cfticumur,ut habeamus
unde
 .

QV ARTA. jp Cap.p.

A unde defideria carnalia expleamus. Amatores noftrosfcqui-

mur,& non apprehendimus, quadomifericordia Dei impe-
diente, ad hoc quod inutiliter defideramus, peruenire non
.. poflumus. Et fimilitudmcs locuitarum, fimiles equis para-
.. tisin pr^liu.) Per equos farpe praedicatores fan&i defigna-
tur,ficurAbacuc propheta in cantico fuo loquitur dicens: ^ibac.^.
Viam fecifti Domine in mari equis tuis, in luto aquarii mul-
tarum. Viam fecit Deus in mari equis fuis in luto aquarum
multarum, quando initio fidei,paccm mundo largitus clhuc
Apoftoli Domini per umuerfas gentes, qua: per mare Se lu-
tum defignata: funt,po(Tcnt difeurrere, Se femina fidei fpar-
grrc.Equicrgo Dei ad prxlium parabantur, quando prardi- Prxdicato-
catores fanli,& uerbo&uirtutibus ad hoc armabantur, ut res Det mi
B genus humanum de poteftate diaboli erueret. Locufta: uc- liresJunt.
rofimiles equis paratis in prolium elfc dicuntur: quia ficut
pra:dicatores fanfh tota uirtute laborant, ut quofeunque
poliunt de laqueis diaboli eripiant , ita Se harrettei ad hoc
femper arraantur,ut quofeunque polTunt decipere, in bara-
- trumfua: damnationis inuoluat. Et fuper capita coru,tan-
quam corcm^ fimiles auro .) S^pe per aurum fapientiadcli-
gnatur,licut fuperius iam diximus.Per coronas lacullarum,
fapientia fccu laris oftenditur.Coron^ igitur locullarum au-
rum ipfa: noncrant,fcd fimilitudinem auri habcbant,quia
"
1

fapientia fecularis,in qua haeretici maxime confidebant, au-

rum non erat,idcll fapientia, fcd potius ftultitia,ficuc dicit
Apollolus Paulus:Sapientia huius mundi, flultma cft' apud Sapienti*
Z Deum. Et facies earum, ficut facies hominum.) Homo ra ferulam
rionalc cft animal. Per faciem nero hominum, diuinarum (lulntia
feripturarum feientiam inrclligcrc poflumus, quam harrctici i.Cor.3.
habere (ludebant, ut per eam facibus fimplices quofquc de-
ciperent. Locufta: igitur facies hominum habere uideban- Hxretico-
tur, fcd fimilitudo erat non ucritas:quiahxreticiuidcbantur rumfimu -
quidem feientiam habere diuinarum feripturarum, fcd pro- latafcicn-
culaucritate diftabanr,quia eam non reflcintelhgcbant. tia.

Et habebant capillos mulierum.) Percapil-

ficut capillos
poflumus maximam multi- Infideles
los qui fine lenfu prxeiduntur,
tudinem infidelium intclligcrc.Qm ab hrreticis facile deci- ab ecclefia
piebantur, quia ficut capilli abfquc iniuriaprarciduntur:ita prxciJL
P iij
 Cap.* VISIO
& ifti ab ecdefia, fine aliquo difpendio pr^cifi funt. Per mu- D
pofiumus ituclligerc. Habebat
licrcs ucro, diucrfas ecclcfias

mulicrum.quia ficut fan&i ecclcfi^

igitur locufta: capillos
Dei habebant turmas fuas,qux certis temporibus ad diuina
Hxretico- officia celebranda confluebantiita&hxrctici habebant po-
rum cotten pulos infanos,qui in diucrfis locis conueniebant, non ad mi
niftcria diuina,fcd ad
ticul diabolica officia celebranda. Etdcn-
tes earum, ficut Iconum
erant.) Officium dentium eft.uc
quicquid intra fc ceperint terendo confumcntes,infoucam
Perjequu- uentris demergam. Pollumus ergo per Icones &c den tcs,pcr-
toreseccle- fccutorcs ccclcfixintclligcrc. Per Icones quidem, principes:

fit. per dentes autem,cos qui eorum imperio fandos Dei lania
bant.Dentcs igitur h^rcticorum ficut leonum erant.quia fi-
cut pagani ecclefiam Dei pcrfcqucbantur,& quofeunque po E
cerant terroribus atque cruciatibus in perditionis uoragine
implicabancita 8c haeretici quofda potentes homines fibifo
ciantcs,ccclcfiaDcipcrfccuti funt, multofquc more dentiu,
minis &C imprcfsionibus affli&os,inucntrcfux malitixdc-
" merferunt. Et uoxalaruearu, ficut uox cquoru multorum
" currentiu in bellum.) Pofiiimus per alas,uerba hxrcticoru
intelligerc.Quia ficut alx a tcrraaucs fublcuant,ita hxrcti-
ci fuis eloquiis extollebantur. Per equos ucro przdicacores
Vtfhn&i defignantur.ficutfupcriusiam diximus. Voxigitur alarum
mimarum locuftarum, erat ficut uox cquoru multoru currentiu in bcl-
fitlute qux Jumiquiaficut przdicatores fandi, uocespr^dicationuemit-
rvtjfic hx- tcbant.cum pergerent ad bellu contra diabolu, ut genus hu-
retici per- manu de potcftate eius liberarent: ita & haeretici circuquaq-, F
ditionem. difcurrcbant,falfam do&rina fpargendo,ut quofcuque pof-
" fcntdecipcrent,& diabolo fubiugarcr. Et habebant caudas
fimilc$fcorpionu,& aculei erat in caudis carum.) EtEfaias
propheta dicit,quod prophctadoccns mendaciu, cauda eff.
Haeretici ergo qui propter notitia diuinaru feripturaru, pro-
phetas fccflcxlfimant.non inconuenicter caudis fcorpionu
afsimilantur, quiacorudo&rinafalfacrat.&ucncnofa.un-
dc& aculeos in caudis habuifle dicuntur. Per aculeos nan-
que.blafphcmixquas indiuinis feripturis intcrmifccbant,
defignantur. Et ficut fcorpio innoxius efiet, fi aculeus deef-
(ct,ita&do6lrinahzrcticorum bona efiet, fi hanc blafphc-
. .
miis
 -

C^V ARTA. 60 Cap.$.

A miis non foedarent. Potcftas corii noccrc hominibas,mei*. Dottrina
fibus quinque.) Quid fincracfcs quinque, fuperius di&um hxreticom
* cft. Et habebant fuper fe regem angelum abyfsi cui notnen fublata
m Hebraice abbadon, Gra:cc apollyon , & Latine habens no- blafphe -
men exterminans.) Certum cft omnibus, haerericoru prin mia bona
cipcmriFcdiabolUjiicatDominus dicit ad lobi Ipfc cft rex effet.
fuper omnes filios fuperbix: unde Sc exterminator uocatur. Princeps
eo quod exterminator fit totius bonitatis. V$unum abiit, hxreticom
&ccceueniuntadhucduo'(i. Ecfexcus angelus tuba ceci- diabolus.
nit.) Per fcxtumangclum martyres defignatur. Sextus an- /06.41.
gelus tuba cccinit.quia martyres Chrifti do&rinam fidei in-
fidelibus propinauerunt. Et audiui uoccm unam ex corni-
bus altaris aurei,quod cft in confpc&u Domini, dicente fex-

B toangelo.) Per altare aureum,ficut fuperius iara diximus,

cccleiia defignatur. Quatuor ucro cornua altaris, quatuor
Euangeliftas dcraonftrant. Vocem ergo unam ex quatuor Cocorsdo
cornibus altaris aurei, audifle fe dicit: quia una cft fidcs,una
dottrina.quam quatuor libri Euangeliorum docent. Quid **gelij.
autem hzc uox fexto angelo dicat , mznifeftat fubdendo:
. Vade & folue quatuor angelos qui alligati funr in flu-
w men magnum Eufratem) Primum dicamus quid fintqua-
' tuor angeli, quid uincula,quid Eulrares, Stpoftex cur fex-
to angelo pr^ciptat Euangelium,ut foluat quatuor angelos,
diligentius inueftigabimus. Nam ficut fuperius in apertio-
ne fextifigilli, quatuor angeli fuper quatuor angulos terrae
quatuor uentos terra:, ne flarent
ftctiflcuififijnt, tenentes

C fuper terram, neque in ullam arborem: ita &hic fub can-

tu tuba: fexn angeli, quatuor angeli in flumen magnum
Eufraten alligati cflercferuntur.Eandemcrgo fignificatio-
nem habent quatuor angeli ifti, quam & illi. Significat enim Quatuor
quatuor rcgnaiAiryrioriruidelicct,Perfarum,Maccdonum, regna,
atque Romanorum.Erquiapoteftas quatuor rcgnoru.ficut
fuperius diximus, ad Romanos feccflcrat,per quatuorange-
los in hoc locoRomani dcfignantur.Per Eufraten hic muu.
dus intdligitur. Quid fint ergo uincula quatuor angploru,
Cd 7
'
fuperius manifcftatiicft.Nafuprafcriptucft.quia uiditloa- P'
nes angcludcfccndifle de C5I01 habentem fignum Dei uiui,
ic damauit uocc magna quatuor angclis,quibus datum cft
 f ,

Cap.* VISIO ->

noccrc tcrrx &

mari, dicens-. Nolite nocere terrae mari, & D
Pacem fe- neque arboribus quoadufque (ignemus feruos Dei noftri in
cit Dem frontibus eorum. Per angelum qui habebat fignum Dei ui-
per orbem, ui , Chriftum diximus fuifle defignatum .Vincula igitur
cum u eliet quatuorangclorum,ucrba funt Domini: non qubd Domi-
feme fidei nus prxeeperit perfccutoribus.ut a pcrfccutione ccflarcnt,
tnter vites donec femina fidei per omnes gentes fpargcrccur :fcd quod

diffcmitu- poteftatc fecit, hoc dicitur uerbis prxcepific.Romani naque

ri. qui ante aduentum Chrifti,cdibus&rapinis,atqucabcfiu-
Romano- lione fanguinis generis humani, manuscohiberc non potc-
rumferitas rant,pace ligati funt, atque ab effufionc fanguinis prohibiti
coercita, funt. Praecepit ergo uox, qux proccfsit a quatuor cornibus
altaris aurei fexto angclo.qui habebat tuba ut foluerct qua-
tuor angelos:quia do&rinaEuagelij hoc prxcepitprxdica- E
toribusucrbiDci, ut nullis minis, nullis terroribus hominu
impiorum tcrreantur,ut ceflcnt ab officio prxdicationis,fi-
Matt. io. cut Dominus dicit in Euangelio:Nolitc timere eos, qui oc-
cidunt corpus,animam autem non pofTunt occidere. Impe-
ratores quippe Romanorum Sc exteri principes tcrrx cum ,

uiderent religionem Chriflianam quotidicaugcri,&: cultu-

ram idolorumcuacuarijinterminati funt mortem omnibus
_ .
qui Chriftum colerent aut prxdicaret. Sextus ergo angelus.
Conflantia

j mart y rcs> q Uatuor angelos, id cft prcdicatoresfuos qua-

martyru.
^ 0 l ucru nt:cum propter infuperabilem Euangelizandi co-
ftantiam,ad perfequendos cos fc armauerunt. Vndc &c fc-
quitur. Et foluti funt quatuor angeli, qui parati erant in ho-
ram & diem, 8c mcnfem,&: annum, ut interficerent tertiam F
partem hominum.) Soluti funt quatuorangeli quia im- :

pij homines pace abic&a,manibufque folutis quas pax alli-

gauerat,pcrfecuti funt populum Dei. Quod autem dicit,Pa-
Voluntas rati crant,impiorum hominum uoluntatcdemonftrat: quia
nocendi in antequam tempus perfccurionis uenirct,uoto parati erant
impiu. * ut populum Dei inccrficcrcnt.Sanc tertia pars hominum, ut
fupcrius di&um cft,elcdos fignificat. Porro quod in horam
8c dicm,3c mefern, &: annum, quatuorangeli ut interficeret
tertiam partem hominum parati cflc dicuntur, poflumus ad
omnes impios, qui ab initio mundi fuerunt, Sc erunt ufque
irifinem, r-cfcrrc.Per horam quippe, t coi pus abinitio mudi
 Q^V ARTA. rfi Cap.p.
A ufquc ad diluui um per diem autctn.tempui diluuij ufq; ad
:

legcm:per mefem ucro.tcmpus fub lege:pcr annum auiem,

tempus fub gratia defignatur. In iis ergo quatuor tempori* Malinun-
m bus, lemper reprobi perfequuntur clc&os. Et numerus e- <juam cef-
qucftriscxcrcitus,uicicsmilies dena milia.) Qui defignan Jant bonos
tur perquatuorangdos.ipfi Sc pcrcqueftrcm exercituro, ui- perfeyui.
dclicct pcrfecutorcs ecclefi$.Exercirus autem pcrfecutorum
cq ucftris dic dicitunquiaficur habet Deus equos fuosid c ft
fandos przdicatores, qui cum peruniuerfum mundum de*
portaueruntnta habet diabolus equos fuos,id cft omnes im- impij funt
pios.fupcr quos fcder,& ad perpetranda diuerfa fcclera im- e( H d,4 {, 9 ,
j
pellit. Qui uicies milies dena milia dTc dicutur. Per finitum

nanque numerum pcrfecutorum, innumerabilis multitudo

B exprimitur. Etirauidiequosinuifione,&quifcdebantfu-
per cos,habcbant loricas igneas, 8c hyacmthinas,& fulphu-
- reas.) In hoc loco per equos, infani populi: per fclTorcs au-
tem equorum, principes terrae dclignantunpcr loricas ucro,
quae idus gladiorum afe repellunt, duritia cordium repro-
borum defignatur, qux ad corda eorum gladium fpiritus, Bphef.6%
quod cft uerbum Dei, accedere non finit. Quae loric; ignea:,
bydnthinae, 8c fulphurc? dTc dicutur. Perigne plane crude-
litas perfecutoru metis.pcr iacinthum qui c^li figura habet, y*.

honor deitatis quem diis fuis referebant, defignatur .Per ful-

phur ucro quod foetet, blafphemi^ quas in Chriflu profere-
bant defignatur. Perfecutores igitur loricas igneas, Sc hya-
cinthinas atque fulphurcas habuifle dicuntur: quia partim
C proptcrcrudditatc mentis,corda fuaindurauerant.utnofo
lum in Chriftu non crederent, fcdctialeruos eius perfeque-
rentur:partim propter deftnfione deorum falforum.partim j
propter blafphemias quas in Chriftu ferebant, dicentes eum
magum fuifie&Irdu&orem. equorum crattan-
Et capita
quam capita leonu.) Per capita equorum Imperatores Ro-
manorum defignatur, quia capitacfleuidebantur omnium
pcrfecutorum, qui etiam propter inlatiabilem rabiem leoni-
dus afsimilantur. Et de ore eorum procedit ignis,fumus,SC
- fulphur.) Per ignem,impia prxeepta imperatorii defignan
tur quibus populus Dei interfici iubebaiur:per fumum uc-
ro, honor deitatis, quem diis fuis deferre iubebant. Et rc&e
 Cap. 9 .
VISIO >

Idololatria per fumum, idololatria: falfitas defignatur: quia ficutfumus D .

a facie uenticuancfcit,ita&: cultura idolorum in confped^u

prxdicationis Euangelica deperiit. Per fulphur autem ficut
fupra didumcft.blafphcmia: quas Chrifto ingerebant, defi-
> gnantur. Ab iis tribus plagis interfeda eft tertia pars ho-
- minum.) Id cft, multitudo martyrum: per ignem uidclicct,

fiimum.ac fulphurcm, qua: procedebat de ore ipforum.Pro-

Tyranno- cedebat quippe ignis de ore ipforum.id cft iufsio impitfsima
rum furor ua praecipiebant, ut fandiDci martyres interficerctur.Pro-
q
cotraChri - cedebat &c fumus, quia prxcipicbanr, ut honor deitatis ab
Jlii&mc- cm nibushominibus,diisfuis impenderetur. Procedebat &C
bra citu, fulphur id blafphemix in Chtiftum, prxeipientes ut re-
cft

ligioChriftiana funditus de mundo cxtinguerctur. Poce-

ftas igitur equorum in oreipforumcft, & in caudis eorum.) E.
Superius capita equorum, ut Iconum efle dicuntur. In ore
ucro Iconum dentes confiftunt, quibus conterunt dila- &
niant omnia qux ceperint. Poffumus itaque per detes,car>
nificcsintclligercqui inore lconum,ideft,in potcftatc pei>-
* . . fecutoru poftti.corum imperio diuerfis cruciatibus corpora
fandoru cruciabat.Corporaigitur fandoru pcrfccutorcsia
ore id cft, in poteftate-habcbat:fcd animas no habcbant,ficut
Matt.io. Dominus dicit in Euiigelio: Nolite timere eosqui occidunt
corpus, animam aure non poflunt occidcre.Et ideo poteftas
Philofo- perfecutoru tantiimodo in ore crat.-qnia corpora fandorum
fhorugr animas no habebat. Occidere po
in potcftatc habebant, fed
poetari do terant, quos uinccrc no ualcbanc.Pcr caudas ucro , philofo-
ttrind > phoruatq;poctaru dodrina defignatur. Nam cauda: eoruF
meda- * limilcsferpcntibushabctcs capita, &c in iis nocent.) Rede
dis plena, dodrina philofophorii ferpentibus afsimilatur , quia plena
erat mendaciis &c fallaciis. Qui ferpentes capita habere dicu-
tur,quia omnes errores gentilium proprios habebat autho-
res. Poteftas ergo equorum in caudis eorum crat,quiapcr->
fccutorcs ccclcu$ per dodrina philofophorii, uolebant eucr-
tere religione Chriftiana. Et exteri homines qui no funt oc-
,, cifi in iis plagis, neque egerunt poenitentia ab operibus ma

nuumfuarum,ut non adorarent idola aurea & argentea

qux neque uidere poftunt, neque audire, neque ambulare.)
Subauditurpericruut. Tertia igitur pars qux interfeda cft,
falua
 Q_V ARTA. 62. Cap.io.

A falua Fafta eft,idcft,cleh ex quibas multi pro Chriftinomi

nc intcrfe&i funtircliqui libentifsime occumberet, fi necefsi-
tas excgifiet.Cxtcri ucro,id eft,paganiqui in Chrifiumcrc-
derc noluerunt ut agcrcnc poenitentiam, ab iniquitatibus
fuis perierunt.

T uidi alium angelutn fortem de- Cap.io.

fcendcntem dccaJo,amidtu nube,

6c iris in capite eius.) Quia fuperius

aduerfitatesccclefi$ narraucrat.qux ab hx
rcticis & paganis paflacft,reftat ut dc pro-
fperitate eius,qualitcr inter perfircutiones
creucrit, narret. Confiat nanqueeedefiamin pcrfecutioni- Eccleftain
B bus creuilTc,& quato amplius opprimebatur, tanto amplius per/ecutio -
confortabatur, 8ccrefccbar:ficut dc filiis Iacob in figura ciuf- tubus ere-
dem ccclefix feriptum legimus, qui quanto amplius ab Ac- uit.
gyptiis opprimcbantur.tanto amplius multiplicabatur. A n- Exod.i,
gclusfortis Dominum noftrum IefumChriftum defignat,
dc quo dicit Pfalmifta:Dominus fonis &
potens, Dominus Pfel.i 3 ,
potens in pr^lio. Qui defeendens de c$lo ami&us nube efle
dicitur, quia Dominus nofterueniensin mundum, carnem
quxpcr nubedefignataeft induit , utper carnisafiumptio-
riem, fe hominibus conformaret, quos redimere ueniebat.
Per irim uero, eius mifericordia dcfignatur,ficut fuperius
dixiitnis.Pcrcaputautem,ciusdiuinitasinhoc locointclli-
gitur.Irimin capite habcbar,quiaciusdiuinitas ante incar-
C nationem fuam tantam mifcricordiam aflumpfcrat, urho- ^
mo fieri pro hominibus non dedignarctur,&: adultimu,pcf-
..fima morte dAmnari. 'Et facies cius.cratficutfol.) Sqpcper lT>
^
folcm Dominus defignatur, quiafol omnes creaturas uifi-
fuo fplcndorc atque pulchritudine antecedit. Sed qux
biles
creatura, poterit comparari fuo creatori?Vcrum per figuras
demonfirantur. In corde igitur clc Spes Chri-
aiifibiles,fxpe inuillbilia
ttdrum,ChDifiusfolclfc,quemcernerepcrfpcm, nullo modo (lum fem-
defirtunt , &
ad Cuius pulchritudinem intuendam ,fempcr per imue-
-uenturos efle fe credunt. Et pedes cius tanquamcolumna tur.
ignis.) Per columnam ignis,ecclefiam DcipofTumus acci-
pcrc.quia amore Dei atque proximi indefinenter ardct.Pcr
-
Qjj
Cap.io. VISIO
duos ucro pedes duos populos intelligcre debemus Ex D
, .

duobus ergo pedibus unacoluna efficitur: quia cx duobus

,

populis, ex Iudaeis uidelicct atque gcntibus,unaccclcfiaDei

fabricatur. Pofliimus etiam per duos pedes, duo tefiamc nta
intelligere, ficut in fequentibus plenius dcmonftrabimus.
Nec difeordae a fenfu fuperiori,eo quod uctus tcftamcntum
Iuda:is,nouum autem, gentibus fpecialitcr traditum fit. Et
* habebat in manu fualibellu apertum.) Hic liber fuperius
feptem figillisfignatusfuifiedefcribitur.Sed de eiusapenio-
nc.Domino largiete,aliqua fuperius diximus. Libellum igi-
tur apcitu, in manu fua Dominus nofter IcfusChriffus te-
nere uifus c(f,quia fenfus diurnarum feripturarum, dodori-
; > bus ecclcfix ipfc aperuit. Et pofuit pedem fuum dexterum
fuper mare, finiftrum autem fuper terram.) Per pededex- E
tcrum licut diximus,nouum teftamctum: per finiftrum.ue-
tus defignatur. Pollumus autem per mare, populum gentiu
defignare, propter profunditatem ignorantix atque erroru:
per terram ucro quae excolitur ut frud um ferat, ludxos qui
. excolebantur per difciplina legis, &
frudum ferebant cum
praecepta legalia , quauis carnalitcr.implcbant. Pedem ergo
fuum dextrum. Dominus fuper mare pofuit, quado fpecia-
lius gentibus dodrinam Euangelij,quam Iudqisrradidit:fi-
ij. cut Paulus eifdcm Iudaeis loquitur dicens. Vobis oportebae
primum loqui uerbum Dei,lcd quia repuliffis illud, & indi-
gnos uosiudicaftis aeterna: uitx,ccccconuertimur ad getes.
Pedem finiftrum fuper terram pofuir.quando legem Iudaeis
Hyftcron fpecialitcr tradidit. Sed nullum moueat, quod pofteriora F
protero in prius commcmoraucrir,&: priora pofterius: eo quod in diui

feripturis nis feripturis hoc fa:pc cotingat. Adquod comprobandum,

familiare, unum tantummodo

exemplum proferamus.ln Pfalmo cen.
Aperta eft terra & dcglutiuit Da-
tcfimoquinto,ciidixifl'cr.
than,& operuit fuper cogregationcm Abyron.exarfit ignis
infynagogacorum,flammacombufsirpeccatorcs:rctrore-
-t* uertitur, & dicit. Et fecerunt uituium in Orcb, &: adoraue-
-r ; runt fculptile.Nccinconiicnicter per dextrum pedem, no-
uum tcftamcntum , per finiftrum autem uctus defignatur:
co quod uetus tcftamcntum umbra fucritnoui tcftamcntL
Et damauit quemadmodum cum leo rugit.) Clamauic
ii 'j * Chriftus
 QJV ARTA. 63 Cap.io.

A Chriftus per Iegcm.fcd non quemadmodum cum leo rugit,

quia in una domo Ifraeluox cius tatumodo audita cft. Cia- Pfdl.y^,
mauit poftea per Euangelium,queadmodum cum Ico rugit,
quia in omnem mudum uoxcius intonuit. Et cum clamat-
fet,locuta funt feptem tonitru a uoces fuas. Per feptem roni-
trua/eptem uirtutes poflu mus accipere. ClamauitChriftus
per legem ,fcd feptem tonitrua nonfonuerunt.Clamauitper
Euagclium,& locuta funt feptem tonitrua uoccs fuas. Nain
illis quibus lex dicebat Maledidus qui non reliquerit feme
:

inIfrael,equibusob hoc plurcs uxores atqj concubinas ha-

bere licitu erat,pudicitiae tonitruum necdum fonuerat Si- .

militer 8c illi quibus lex dicebat:Oculum pro oculo,dcntcm

pro dente: & qualem inflixerit quis maculam, talem Sc fufti-
B nere cogatur, necdum tonitruum patientia: audicranr.Et illi
tonitruum charitatis necdum pcrfcd audierant, quibus lex
L euit - l 9

diccbat:Diligcs amicu tuum,& odio habebis inimicu tuum.

Idem &dccaeterisuirtutibusintclligcdumeft. Septem ergo
tonitrua locuta funt, quando per dodrinam Euangclij.fub-
limitas uirtutum coepit dcmonftrart. Etaudiui uoccm de
caelo dicentem mihi:Signaquae locuta funt feptem tonitrua,
nolicafcribcre.) Voxdecaelo.uox cft deccclcfia-. feribere
ucro,cft przdicarc.Quiaflcutfcnptoratramctoin uolumi-
nc fcribitjUndc legentes exercitentur, ita Scquilibct dodor,
uerba Dei feribit cum ea praedicando in cordibus atidientiu
platat.Cur ergo per uoccm, qiujdecxlo fonuit, prohibitum tor
cft, ne feptem tonitrua fcriberctur.in adibus Apoftolorum,
ue De*
&in cpiftolis Pauli inuenire pofliimus. In initio nanq; fidei ,
,n cor<L'l>us

C praedicatores landi uidentes infirmitates gentium ad fidem ^ ominum >

ucnicntium,no funt aufi cis auftcrioraChrifti praecepta co-
mitcere,nc forte duritia praeceptorum territi, non auderet ad
fidem Chrifttfufcipicndam accedere: licut Paulusapoftolus
difcipulisfuisfcripfic,diccns:Tanquam paruulis in Chrifto, i .Cor.$l
lac uobis dedi, non cfcam. Nondum enim poteratis, fcd nec
adhuc q uidem poteftis, adhuc enim cftis carnadcs Sed Sc A-
.

poftoli,qui erant Hicrofolymis, cis qui ex gentibus credide-

rant mandauerunt,diccntcs:PlacuitfpirituifandoScnobis,
nihil imponere uobis oneris, nifi ut abftincatisuosab efeis
piae idolis immolatur, & a fornicationc,& fulfocato, Sc fan-
.1.J Q_uj
 Cap.ior VISIO
Infirmi fip guine.Vox ergo de cado Ioanniloquitur,ncfcptcrtuonitrua D
portandi. fcribcrct,quia Apoftoli qui per c^lvi dcfignantur,primis prq-
dicatoribus pra:ceperunt,ne nouiter ad fidem ucnicntcs, fu-
bito adcclfitudincmuirtutumconfccnderecogercnr, donec
in fide confortati,iam ad operationem uirtutum ttafire pof-
fcm. Etangelus quem uidi ftante fupra mare,&:fupcr tcr-
- ram.ciim leuaflet manus fuas,& iuraret per uiuetcm in arter-
> num,qui crcauit cxlum,&eaquin eofunt: & terram, Si ea
> qu^ineafunt:marc,8cea quatineofunt-.quiatcpus amplius
>1 nocrit.fed in diebus leptimi angeli cum coeperit tubacanc-
rc.confummabitur myfterium Dei, quod cuangelizauit per

> fcruosfuos prophetas.) Nos quando iuramus,uolumus ut
firmum fit quod loquimur.Dixiftc ergo Domini,iuraflc cft:
quia fieri non poteft, ut quod loquitur Deus, irritum fiat, fi- E
Lucx.ii. cur ipfe dicit in Euangelio:Cxlum & terra tranfibunr,ucrba
autem mea non tranlibut.Cum igitur Chriftus pertimente
in actcrnu, &: per cum qui fecit omnes creaturas nirauic, per
Ioan.i. femctipfum iurauitrQuia omnia per lpfum fada funt,& fine
ipfofadumcftnihil.Iurauitautem,n6inquibufdam uerbis
iemetipfum obligando,fc.d dicedo ea qua: uentura crant.Pcr
feptimum iicro angelum, pr^dicatores qui in fine mundifu-
Define turi funr,dcfignantur:dc quibus in fcqucntibus dicemus. Iu-
mundi. xauit ergo Chriftus, quod in diebus leptimi angcliconfum-
mabitur myfterium Dei, quod cuangelizauit per fuos pro-
phctas,quia prxdixit quod tunc ucnirct finis, cum omnis ele
n " dorum numerus fucntcompletus. Er uocemquam audi-
,

tui de carloiterum loqnentem raecum, 3c dicentem: Vade, Se F

- accipe lrhrumdcmanu angeli, ftatis fupra mare fupra tcr-
** ram.) Vocem primam eam dicit, quando de cxlo ei didum
elhSigna qua: locuta funt feptem tonitrua, noli ea fcriberc.
Eandem quippe uoccm fc iterum audii ile dicit:quiaeiufdcm
ipiritus fandi uox fuit illa, cuius & ifta. Per loannem in hoc
loco omnes Apoftolos intclligcrc debemus. Vox ergo diuif
na Ioanni locuta eft,ut iret ad angclum,&: acciperet ab eo lir
Alat. 4.151 bru miquiafpiritus fandi gratia Apoftolis infpirauit, ut reli-

dis omnibus Chriftn m fequcrctur , ut dodrinam Euangclij

.* ab eo perciperent. Et abi) ad angelum, dicens ei, ut daret
** mihi librum.) Abierunt Apoftoli ad Chriftum, ut abeo do-

drina
 QJV ARTA. 64 .Cap.io.
A dlrinadiuinarufcripturarurn inftruercntur. Et dixit mihi:
Accipe,Sc deuora illum,&: faciet amaricare uentre tuum,led E^ec/j.j.
in ore tuo, erit dulce taqua mei. Et cum deuoraflem eu, anu-
ricatus efl uenter meus.) Per os in quo fapores difcernucu r,
corda Apoftolorumintelligcrcpoflumusipcr uentreautem,
in quo omnes fpurcitix commorantur corporis, memoriam
peccatorum intclligcre debemus. Liber igitur dum deuora,-
retur.ut mei dulce fuilTc dicitur quiadiuina feriptura dum
:

in mente reuoluitur,uitamquextcrnam mandata Dei cufto

dientibus repromittit, dulcis ut mei in corde cfficitur:cu uero Venii Dei
mentem a fuperioribus ad inferiora, id efl, A contemplatione effettut m
cxlcflis patrix, ad peccata fua intueda deducit, pcenafq;quas nobis.
impij pro peccatis fuis paliuri funt,oftcndit,qux antea fuerat
B dulcis in demonftrationc cxldlisglorix,amara efficitur in ,

peccatorum oftcnfionc. PolTumus etiam hoc de Ioanc pro-

prie intelligere,qui antequam Euangelii fcriberct,Pathmos Jodnnes
in exilium dudtus cft.Scd quia propter abfentiam cius, hxrc- Euao-eliJIa
tici ccclcliam Dei inuafcranr,poft reuerfionem fuam de exi-
p ^
er xreti-
eorum blafphcmiasdcftrucndascompulfuseftEuan- co^mbld-
lio, ad
gelium fcribere.Prxcepit igitur uox diuina Ioanni,utiretad jpfjemids
angelum,& acciperet ab eo librum:quiafpiritus fandius hoc^y^,^.
Ioanni infpirando fualir, ut iret ad Chriltu non paflibus cor- j[Hm ro .
p
poris,fcd paflibus mentis ad cofidcrandamdiuinitatis cius
uocat uf.
potentiam, atque cum patre xqualrtate, ut de diuinitate eius
libellum omnibus fidelibus falutifcru pollet cofcriberc. Dc-
uorauit uero Ioannes librum, cum feientiam Euagclij quod
C pofteafcripfit.plcniflime acccpit.Libcr itaquedum deuora-
rctur,dulccdinem mellis ori exhibuit: quia diurna Icrip tura,
quanto amplius in corde ruminaturjtantofalubriorcm dul
ecdinem menti exhibct.PolTumus autem peruetrem, in quo
efcxputrefcunt, carne mortalem intclligere. Liber igitur qui
in ore dulcis fuir, amaritudinem ucntrigcncrauit: quia fan-
fti uiri quanto amplius in meditatione diuinaru feriptura-
rum dediti funt, quantoque cius medicatio dulcior fit in me- Verbi Dei
tc,tanto maiorem amaritudinem carnifux exhibent, afflige- dulcedo foi

douidcliccteam ieiuniis,uigiliis,abflincntia uitiorum,c$te- ritum dele

rifque cruciatibus quibus caro atteritur. Et dixit mihi an- fldt, came
m gelus: Oportet te prophetare iterum populis,& gentibus, &
 Cap.ir; VISIO
linguis, 8C regibus multis.) Przdiciturei.quod ab exilio ad D
Quafiio. pr^dicandu rediturus fit.Sed cum fan&i patres tradat, quod
poli reuerfionem Tuam de exilio tantummodo in Ephcfo, Se
circaadiacentialocaciusprxdicaucrit,ibiqucmortuusfir,8c

corpus cius requicicat:quomodopopulis,8c gentibus, & lin-

Xeftionfio. guis,& regibus multis prophetafle dicitur? Scdprophetauit,
idcifiprxdicauit per Euangelium fuum quodpoftea fcripfit

omnibusgenubus,& linguis , Se regibus multis :quia per o-

mnesgctesdifperfumeft,8cin meditatione cius, omnes ter-
rarum populi, rcgcfquc multi proficiunt.

CdpHt.ll T datus eft mihi calamus menfur*

fi m ilis uirga?,dices:Surgc & metire ^
templum Dei, & altare,&: adorates
in eo.) Pcrcalamutr. quo antiqui feribe-
re folcbant,Euangeliu quod ei datum eft a
T fi
. .

Domino,ac quod poftea icripfn, deiignatur: per uirga uero,

fxpe difciplina accipitur.Calamus igitur qui loani datus eft,
fimilitudinem uirgx habuit.quiadifcipliua Chnftianorucft
Euangelium. Vndc& templum Se altare, Se adorantes in eo,
metiri prxcipitur.Pcrtemplii nanquc,ecclcfia: per altare, fan
&i Se perfefh uiri delignantur.qui in ecclcfia confiftunt : per
adorantes autem in eo, extera mu ltitudo,qux eorum do&ri
na inftruitur.dcfignatur.Tcmplum nempe Dei Se altare.atq;
Vl/cretio adorantes in eo,unufquifqucprxdicator metitur, dum uni-
quam pu- cuique fecundum propria capacitatem fpiritualis gratiae do- F
po re requt ftrinam adminiftrat, aliter Paganis, aliter Chriftianis.aliter
rttur. h^reticis.aliter Catholicis.Nam Se Dominus dicit in Euage-
lio.quiapatcrfamilias peregre proficifcens,uocauit feruos
Mdtt.i f. fiios. Se tradidit illis bona fua.Et uni dedit quinque talenta,

autem duo.alij uerocommifit unum.unicuiquefecundu

alij

propriam uirtutem.Sequitur: Atrium autem quod cft*fo-

* Ixepl.Gra ris templum, ciice foras, Se ne metiaris illud, quonia datum
ea quadam
eft gentibus.) Si foris erat, quomodo foras ciici poterat?
qua-
dam
Per atrium ergo, Iudxi dclignanttir:Iudxi uero foris erant
habent. per incredulitatem, fcd Ioanncs Se cattcri Apoftoli adhuceos
per amorem in cordibus fuis tenebant :iicut dicit apoftolus
Paulus,
 Q_V ARTA,' tfy Cap.rr.

A PauIus,Optaba ego ipfe anathema elTe i Chriftopro fratri- Rom.$.

bus meis, qui funt cognati mei fccudu carne, qui funt Ifraeli

tse. Vndc praecipitur ci,nc eu metiatur,idcft,uerba praedica-

tionis no cis mmiftrer, licut in Euagelio ipfe praecipit, dices:
Nolite mittere margaritas ucftras ante porcos,ne conculcet Matth.j*
eas pedibus fuis,Sr conucrfi elidant uos.Et ad propheta Eze-
chielem Dominus loquitur, dicens: Eccecgo adharrcfccrcfa E^cch.}.
ciam linguam tuam palato tuo,&cris quali uir obiurgans,
quia domus cxafpcrans cft. Hocque atrium datum cfle gen-
tibus dicitur, quia ludii propter incredulitatem fuam paga-
nis gentibus erant coniundi,fiuc traditi erant gctibus,idcft,
. Romanis, ut ab eis delerentur, atque exterminarentur. Ec
duitatem fandam calcabut melibus quadraginta duobus.)
B Subito faltum facit adHeliam atque Enoch, qui teporibus
Antichrifti uenturi funt.Et pulchro fatis ordine uidclicet, uc
quiludaeorumdcicdione per figuram atrij protulerat, eoru
u orunt '

rcftaurationcm tacite fubnederet.Conftat enim Iudaros in

fine mundi przdicationeHeli$8c Enoch, ad fidcChrifticfle
*
rcucrtcndos-Ciuitatcm itaque fandam,idcft,ecclcfia, Anti-
chriftus&miniftrieiuscalcabunt,idcft,perfequentur men-'** .*
nt,c
annos Se dimidiu.
fibus quadraginta duobus, qui faciut tres
ui
m Etdaboduobusteftibus meis,8cprophctabut diebus mil-J
m lc ducentis fcxaginta,amidi faecis.) Tcftes duos Dominus
Hcliam & Enoch uocat, qui aduentum cius fecundum prae-
e,M &K
Enocf} '
current, Toannes prxcucurrit primum.
fient- Ii funt dux

oliux,8c duo candelabra in confpcdu Domini terrae ftates.)

C Oliua oleum fert, quod fupcrcadelabrum poftea ponitur, ut
luceat omnibus qui in domo funt.Pcr oleum in hoc loco fa-
pientiam fpiritualem polfumus accipere. Vnufquifquc enim 4
* W
oliua tunc cft, quando apudfe quiefcens,perc6tcmplationis
gratia, Deo deferuire ftudet*. quando illud deliderat imple- ,
4 ' *
re, quod Dominus dicit in Euangelio :NcfciatGniftra tua,
qu id faciat dextera tua,ut lit dcemofynatuain abfeondito,
& pater tuus qui uidctinabfcondito.reddettibi: candclabru
.ucrotucfit.quado illud impier, quod Dominus dicit in Eu-
angcliotVideantopcra ucftra bona, & glorificet patrem ue- Mutth.t.
ftrum qui in cadis cft. Duo igitur illi fandi modo oliu? funt,
cumin ahquo loco terrx politi, ubi cos maicftas diuiua co-
ii- io'i R
 . '

Cap.n. VISIO
u
m o iari prxcepit.per cotemplationis gratiam Deo deferuiut. D
Vonupr* Candelabra tunc fient, cum ad explendum
prardicationisfue
dtundi no officium ucnerinr,quado omnibus
uidelicet fidelibus &in-
debet abf- fidelibus ucrbu
Dei annunciabunt. De hoc candelabro Do-
condi. ramus dick in Euangclio:Nequc accendunt
lucernam, & po
Matth-y nunt eam fub modio,fed fijper cadclabrum, ut
luceat omni-
bus qui in domo funt. Lucerna quippe lu per
candelabru po-
nitur, quado officium prxdicationis fanfto
uiro traditur, qui
onumcl uod P^
ic , flammis^bonorum
operum iUuftratr
MxU mu flucci Qa ucro fub " odjo pomtur.quando officium
I

precatio tl0n,S prxdica-

CU1 rCP 0b commi itur ^i
L lumen L
cat,ptauis operibustegir,
> bonum quod przdi-
ne hamen prarbeat eis qui in
domo
offuZ
JJ funt ,ficut rcnptu cft: Cuius uita dclpicitur.rcfiat
ut eius pre-
dicatio contemnatur.Dux ergo oliuae duo candelabra in
& E
eonfpcftu domini ftaredicutur quia in
terra
: pofiti, illud te-
pus prxftolantur, quo officium prardicationisfue
cxplfcant,
" * mortls debitum foluantjficut
iequentia manifcftant Et

fi quis noluerit cis nocere,
ignis exict de ore eorum,
rab,tjnimicoseorum.Etfiquisuolucritcos
& deuo-
ledcre,fic opor-
tC OCC,d Qui a, g tur fpiritus fandus loquitur perora
tumo ianaorum.ficut
r A y
Dominus dicitin Euagelio: Non enim uos
effis qut loquimini, fed fpiritus
parris ueffii quiloquitur in
uobls - Non,n ru c u ba fanftoru ignis
uocatur/icut Pfal
^
Tfnl ii 8 fg
miftadicitdcDominoJgnuucJoquiumtuumuehcmentcr,
& leruus tuus dilcxit illud. Ignis igiturexiet Wcfan a 0 ro.
fuC q ^
lftoru,&:dcuorat,uinimico orQ: u iadoftrinacoru,itaer-

JJT * orcs Antichriftidcftrucr.ut omnibus fana mente

bus,uihil uideaturcflequod aflercre
poffideti-F
conabuntur Antichri-
V miniftrieius.Quod autem fequitur:
Etfiquisuolue
rit cos I.Tdcrc,fic oportet
cum occidi) ad cande rem pertinet.
- Ii habent poreftatcm claudendi cxlu,
utnonpluat diebus
P ro pnetie corii. Et habent poteftatefuperaquas conuertedi
C3 n fan u nf> &: pe rcu tere terra
. it- rr ,8 V S i omnipIaga,quoticfcunq ;
1 g-n- noluerint.) Legimus Hcliam oratione
clauliiTecarlu, Scite!.
Exod, -7- aperuifie: fed & Moyfen aquas mfanguineconucrtiflc.
Non ergo purandu cii Heliam minore uircute habere, cu ad
explendum officium fux prxdicationisucncrir,qua
habuit
eo tempore quo inter homines couer&tus
cft,fcd poriorem

Poiiumus
 Q_V ARTA. 66 Cap.ir,

A Poflumus etiaper cariuecclefiatmpcrpluuiam uerbafanfto-

rum fpiritualitenntclligcrc. Clauditur nanq; cadum impiis, Impiorum
cum Deus fuo iudicio corda coru ita obdurari finir,ut nullo induratio.
modo uerbi Dei auditu acccdedi ad cor fuum tribuat, ut fal-
ucntur.Nam & propheta Efaiascarlu ludaris claufit,cum ei a
Domino di&u eft:Exc$ca cor populi huius,& aures cius ag- jz/aix.6.
graua,& oculos eiusclaudc,nc forte uideat oculis,& auribus
audiant,& corde fuointclligat,& conucrtantur,& fane cos.
Claufit & cilu Hicrcmias amicis fuis, cum dicebat ad Domi
num:Nc propitieris iniquitati coru,& peccatu eorum a facie HierJti.
eorum non dcleatur.Fiantcorructes in confpe&u tuo, in te-
pore uifitationis tuar peribunt.Nunquid Moyfes no habebat Exodi.}!
poteftatcm claudendi carlum, & aperiendi? Cui dicebat Do-
B minus, cum populus peccaflct:Dimitrc me ut irafeatur furor
meus contra eos, & deleam cos,faciaq; te in getem magnam.
SanCh itaque iHiquibufdam claudent eselu, ut no defccndat Cxluapcri
fiiper cos imber mtfcricordiar Dei, cis uideheet, quos ab erro redr clun
ribus Antichrifti reuocare non potuerint. Quibufdam ucro dere qmcL
aperient, eis uidclicetquos ab erroribus Antichrifti rcuoca-
aoiinc.Imbrcmqifuper cos pluent, quado fuis precibus Deu
iliis propitium efficient Per aquas quas in fanguinc conuer-

tercdicuntur, populi deftgnantur,fanguis autem ultione di-

uinamdemonftrat. Aquatigimriiifanguinem conuertenr,
quando geres quar a fide Chrifti difccflennt, perpetua mor-
tcefledamnandosfuo iudicio decernent. Et cum finierint ,

> teftimonium fuum,bcftiaqu$ afeendit de abyfto, faciet con-

C tra eosbcllu,5c uincctillos,Sc occidet eos.) Bcftiahax.Anti-

chriftum fignificat.Faciet contra cos bellum, quando perfe-
quetur uincet uero illos, non fuperando uerbis, fed interfi-
:

cicndo.Vndc &fcquitur: Etiaccbunrcorporaeoruinpla-

teaciuitatis magn^,qu<juocatur fpiritualiter Sodoma Ac- &
gyptus,ubi & Dominus eorum crucifixus eft.) Si per duita-
tem magnam, Hicrufalcm terrcftrem uolucrimus intcllige-
rc, propter hoc quod dicit: Vbi & Dominus coru crucifixus
eft:a ucritarc aberrabimus: eo qu 6 d illa Hierufalc ufquc ad Vidchijlo*
folutndeftrufcfit,3c iftaqusproeaardificatacft^non in co Ecdef.bb
loco, fed in alio fitaefte dicatur.Nequc Sodoma & Aegyptus 4 .cap.6*
dicenda eft, co q> a Chrxftianis incolatur. Simulq; cofidcran-
Rij
Cap.n. VISIO
dum, quia ubicuquc in hoc libro ciuitas magna ponitur, Ba- D
byloncm qua: cllciuitas diaboli SCcx omnibus reprobis co-
,

. . ftat.lignificat.Quod autem in plateaciuitatis magnx.corpo

r.ifandiorum prolicienda clledicutur.pollumus (impliciter
intclligcrcjutm quacunqueplatca, quxad iufla alicuius rc-
probi pcrtincat.i aceant. Sed mcliusmihi uidctur,ut licut per
ciuitatcm magnam, om nes reprobos intelligendos efle dixi,
mus, ita & per plateam corda reproborum intclligamus Ia-
.

ccbunt itaque corpora fandiorum in platea ciuitatis magni:

quia fandi illis iacent, a quibus nullius clfc momenti cxifti-
matur. Ecotrario fidelibus ftat,quiquataliicoiu uirtus arq;
. - gloria, cordis oculis intuetur. Ciuitas ucro diaboli non inco-
ucnicntcr Sodoma & Aegyptus nominatur: eo quod Sodo-
ma, excitas, Acgyptus,rcncbrx interpretetur. Quis enim de- E
teriorcc$citatc,atquc tenebras patitur quam impij, qui pr$-
Jmtij in cipiti gradu, ut in cloacam inferni dcraergatur,malaopera-
tloac.wt do properare non dcfiftunt? in platea ucro ciuitatis magnae,
inferni fe ubi Dominus crucifixus cft, corpora fandorum proficienda
frxcipiut. efle dcfcribuntur-.quiaficut a membris diaboli ChriAus eru-
it cifixus eft, ita abcifdcm ij duo prophetx occidentur. Ec
,, uidcbuntdcpopulis,8c tnbubus,& linguis,
& gentibus cor-
pora corum.tnbus diebus &c dimidium, &: corpora coru non
n linent poni in monumentis, fis inhahirantes terram, gaudc<
bunt fuper eos, &c iucundabuntur, & munera mittent mui-
cem, quoniam ij duo prophetx cruciauerunt eos qui habi-
tant terram. Et poli dies tres & dimidium, fpiritus uit a Deo
intrauit in eos.Sc ftctcrut fuper pedes fuos, & timor magnus F
cecidit fuper eos,qoi uidetuntcos. Et audierunt uocem ma
gnam dccxlo,diccnrem illis, Afccdite huc. Et afccnderunc
in cxlum in nubc,&:uidcrunt illos inimici eorum.) Hocli .

fccundu hiftoriarn impleaturi hominibus quidem incogni-

tum, Deo autem nota fune omnia. Poltumus autem & cos.
huic hiltorix fpiritualem mtelligcntia adiungere.Scd tcme*
Videtur le rariutn uidetur, illam hiftoriaquam incelligimus,fpirituali-
gendum, bus fcnfibus ucllc adornare. Nulla quippe domumextra po*
non inreilt liti, internis ornare ualemus.Scd ne omnino racuilfi? uidca-|
gtmns. mur,pauca dicamus. PolTumus per tres dies ile dimidiu,rrci
annos .'femis intdJigcte, quibus ijduoprophctxprxdica-
1
turi
 QJY ARTA. 6j Cap.it
A monumenta ucro,mentes reproborum intclli-
turifunt: per
gerepofTumus. Dciis monumentis Dominus loquitur, di- Matti$.
ccns:Vx uobis Scribx 8r Pharifci:quiacftisficutlcpulchra
dealbata, qux foris quidem uidetur candida, intrinfecus au-
tem plena lunt omni immunditia Se ofsibus mortuorum.
Sie Se uos quidem foris paretis hominibus iufti, lutus autem
pleni effis rapina & iniquitate.In monumentis igitur repro-

bi corpora fan&orum non finent poni, quia dodrinam illo-

rum a mentibus fuis abiicicnt. Quod autem poft dies tres 8C
dimidium fpiritus uitxa Deo intrare in cos dicitur, & flare
fuper pedes fuos,rclurretionis tempus accipere poflumus, jiefime-
quod poli tria tempora 8cdimidium,quauisnon llarim, in ftionis tc-
proximo tamen fiet. Stabunt quippe fuper pedes fuos,quan-
2 dopoflrcfurrc&ionis tempus, quanta lit eorum uirtus at-
que magnificentia, omnibus impiis manifeflabitur. Timor
ucro magnus cadet fuper inimicos eoru, cum uiderint cos,
quia in dic iudicij cum uiderint cos,gloriamquc illorum, tur
babuntur timore horribili, dicentesrli funt quos aliquando Safien . $.
habuimus in dcrifum,& in fimilitudinem improperij. Nos
infenfati,uitamillorumx(limabamus infaniam,& finem il-
lorum fine honore. Quomodo computati funt inter filios
Dei,& inter fan&os fors illotum eft?Et quia Malachias pro- Malae. 4
pheta.experlbna Domini loquitur, dices: Ecce ego mittam
uobis Hcliam Thesbiten prophetam qui coucrtat corda pa 1
'

trumadfilios, 5Ccjctora quacfequutur.crcdimusludxos per

prxdicationem Helix,ficiitfiiperiusdetnonOrauimus,adfi-
'
rciofl.

C dem Chrifli conucrtcndos. Polfumus autem perduos te- '

fles, duorum populorum prxdicatorcs intelhgerc, Iudxoru

uidclicct atque gentium. Qui diebus mille ducentis fexagm
ta, prophetaturi eflcdicuntunquiaomnitcmporequo A 11-
tichrifii perlecutio atq; deceptio per uniuerlum orbem dc-

fxuict,quofcunquc poflUnt ad uiam ueritatis adducere flu->

m debunt. Et in illa hora, factus cfl tcrrxmorus magnus.)
Nunc ad initium prxdicationis Helix Se Enoch rcuertitur.
Terrxmotusficutfuperiusiam diximus, motionem cordiu,
fblctdefignare.Tcrrxmotus tunc fiet cum perprxdicarione
Hcli$ Se Enoch, multi ad poenitentiam, multi ad fidem con-
uertentur. Et decima pars duitatis cecidit.) Nofanusfcn?
. R iij
 Cap.ir. VISIO
fusefTeuidctifr,ut per duitatem, cuius decima pars cecidit, D
ccclefiamintelljgamusieoquod hic fermoad ciuitatemma
gis diaboli, quam adeiuitatem Dei rcfpiciat. Illius ergo ci-
uitatis in hoc loco decimam partem corruiilc dicit, quam
ruperius ciuitatem magnam Sodomamque Se Aegyptum
uocauit,& in cuius platea corpora fandiorum per tres dies
& dimidium,tnfcpulta uccre dicutur. Et quia per denarium
numerum fxpe lex defignatur.eo quod lex per decalogum
fit accepta, poflumos per decimam partem qux corruit4u-
daros obferuatores legis intclligcrc, qui per prxdicarionera
Helix fidem Chrifti fufeipientes, a ciuitatc diaboli corruent
&prxcidcntur. Et occifa funt tcrrxmotu feptem milia ho
- minum, & reliqui in timorem funt mifsi, Se dederunt glo-
riara Deo exii.)
Sicutpcrdenariumnumcrulcx,ita &pcrE
feptcnarium,fxpc gratia Euangelii accipitur. Eccc decima
pars duitati* quam non ex lapidibusfcd ex hominibus eo-!
flare docuimus cecidit , Se non decem milia fcd fepeem mi-
lia mortua eflc perhibentur. Denarius igitur numcrus,infc-

ptenarium commutatus cfl,quia Iudxi obferuariones lega-

les refpuentesjdodfcrinam Euangrlij fulcjpient: qux propter
feptem dona fpiriuis fanfti, per feptenarium numerum de-
*! fignatur. Septem ergo mdiamortua eflc dcfcribuntur,quia.
morientur diabolo, ut uiuant Deo. Reliqui ucroqui in ti
Conuerfio moremfunt mifshclc&os defignant qui uideates conuer-
,
lutUoru. fionem ludxorum, atque diuinam (eripeuram in illis eflc
Jlom. ii. completam, in timore I7ei, atque amore proficient, Deum-
que pro corii conucrfionejaudare non dofiftunt. V^fecu-lF
dum abiit,&ecccu^ rcrtiu.uenietcito.) V^tertiuadea ma
la qux per Annchrillufadluruseft diabohis, 8e ad diem iu-
dicij pertinet.Etquia ftaperius angelu quem uidit ftarefupra
mare & fupra tcrram,iurafle dicit per uiuentcm in ^ternum:
quia in diebus feptimi angeli cum ccepcrit tuba canerc.con-
fummabitur myilcrium Deiquod Euiigclizauit perferuos
fuos prophecas,dic iudicij breuiter ponere uoluit, Se ad ma-
la Antichriflipofteanarranda reuertitur. Quod fi diligerer
infpicimus.uidebimuscumhocordinatcfeciflc.Srimusna-
que quia prxdicatores fanh,qtii in fine mudi nafeiruri funt,
hoc prxdicabunt, quod dies Domini iaproximo flc.urquos
exhortationibus
 Q^V A R T A. 68 -Cap.H.
A exhortattonibusad uiatti ucricatisrcdiiccrc uon potuerint,

falcem terroribus ad poenitentia reuocent. Et quia ante per-

lecuciones Antichrifti,diesiudicij incipiet praedicari, eunde
diem iudicijloannes antea ponere uoluit, quam ad pcrfecu-
tionesipffjs Antichrifti narrando ucnirct. Etfcptimus an- .

gelus tuba cecinit.) Pfcffcptimum angelum ficut diximus,

mundi nafeituri funr.dcfi-

praedicatores fandti,qui in fine
gnantur. Tuba canent, cum uerbum Dei annunciabunt.
Et fadhe font uoccs magna: in caelo, dicentes.) Pofiix-
musperca:lumccclcfiam:pcr uoces uero magnas, fandio-
rum uerba intclligcre.qui
in aduencu Domini, ad iudicium
ucnicntcs cxultabunr, ficut Dominus dicit in Euangelio: Zvc.iu
Rcfpicirc & leuate capita ucftra,quia appropinquat redem-
B ptio ueftra. Faftumeft regnum huius mundi Domini 8c
- Chrifticius,& rcgnabitinfcculafeculorum.) Nunquidan* . 1
1

tea non erat Domini & Chrifti eius regnum huius mundi?
Sed regnum huius mundi homines uocauir.in quoru men-
tibus aut regnat Dcus,aut regnat diabolus. Regnat Deus Regium
infan&is cius. Regnat diabolus in eis qui funt ex parte cius. Dei &re*
Ipfe cft enim Rex fuper omnes filios fupcrbiz Regnum rnum dU-
.

igitur huius mundi,Domini Sc Chrifti cius tunc fiet,cum boli.

diaboluscum omnibus quos decepit, in infernum demer- /06.14.

fus fueritjcum illud implebitur, quod angelus ad Daniclcm Dumel.y.
loquiturdiccns:Regnumautcm & potcftas quod eft fubter
omne ca:lura,tradecur populo fandiorum, qui & obtinebut
illud,ufqueinfeculum,& fcculum feculorum. Et uiginti
C quatuorfeniorcs.quiinconfpcdlu Deifcdcnr,infedibusfuis
> ceciderunt in facies fuas,&adorauerunt Deum dicentes.)
Per uiginti quatuor feniores in hoc loco, animas fandiorum Animet
quarincarlefti beatitudinccum Domino comorantur,pof- fimttorum
fumus intelligere.Scdesuero,rcquiem fempiterna defignat. funt inglo
Viginti igitur 8cquatuot feniores in confpedlu Dcifcdct in ria.
fcdibus fu is, quia fandloru anim,fine corporibus in cxlefti
bcatitudine,modo cum Domino rcquicfcunt.In facies fuas Humihun
ceciderut &
adorauerut, quia fandli Dei cu uidcrintiuftifsi-
'niu Dei iudicinpcragi,incnarrabilcmq;ciusporctiS,dciiciec
fe per humilitatis fubiedlionC in confpcdla creatoris fiii,fcic-

tes nihil cflc-quicquid eft, in coparatione illius qui Deus eft.

I
 F

Cap.n. VISIO v p
.. Gratias agimus tibi Domine Deus omnipotens qui es, Se D
qui cras fandus,8c qui acccpifti uircucem tuam magnam,8c
> regnafti Et irat$ fu nt gentes, quia aduenit ira tua,& tempus
.

mortuorum, iudicarc Se reddere mcrcedem feruis tuis proq

- phetis Se fandis, Se timentibus nomen tuum,pufillis Se ma-
gnis,&: exterminandi eos qui terra corruperunt.) EftCbri-
ftus modo poftquam hominem aftumpfit ciufdem fundi-
tatis qua Se pater, ciufdem aeternitatis, ciufdem potetix erat
& antequam hominem afTumerct,xqua!isper omnia patri.
magnam, quado pcrpaftio-
Accepit autem uirtutcmfuam
nem fuarn, diabolum uicit.Rcgnauit ucro, quado gcnus.hu-
manum.fibi fubiccit. Iratx funt gentes, quia impij homines
ecclcfiam Dei perfecuti funt, ut nomen Chrifti.de mundo
Dies indi- extinguerent. Aducnict autem ira Dei,cum dies iudicij ad- E
cij. uencrit.Adueniet tempus mortuorum.iudicariuideliccr, ut
mortui iudiccntur.Illi fcilicct mortui, qui in hac uita pofiti,
animas fuas male uiuendo interficere non timuerunt. Et
reddere mcrcedem feruis tuis prophetis &fandis,&timcn-
tibus nomen tuum.pufillis Se magnis.) Hoc tunc implcbi-

Mutt. ij. tur, quando in die iudicij didurus cft: Venite benedidi pa-
tris mei, percipite regnum, quod uobis paratum cft ab ori-
;gincmundi.Pufillos illos uocar,qui minoris funtmcriti.ma
'

.*
g nos qui maiorem gratiam obtinent apud Dcum.Et exter-
minandi eos qui corruperunt terram Corruptores terrx, .

impios uocat, hoc tunc implebitur quando dicet: Ite male-

didi in ignem xternum,&r extera. Sed quxrcdum nobis cft
Impijter- quam terram corruperutimpij.Semctipfos utique male ui-
ramcorru- ucndocorruperut.quandoin luxuriis cxtcrifquc uitiis.cor-
f erunt, porafua enutrierunt- Corruperunt &: aliorum rerram, coru
uidelicetquos ficuetbis Se exemplis ad mala opera agenda
u pertraxcrunt.Nuncadcaquxprxtcrmifcrat,id cft ad mala

Antichrifti narranda reucttitur.Et ut commodius adea ex-

<

primenda perueniat, ab aduentu Chnfti incipit, atque mala

w '

qux ccclcfia a diabolo palla cft commemorans, qualiter idc

.diabolus eandem ecclcfiam per Antichriftum cuerterc ,co-
netur.anncdit. Et apcrtufciefl; templum Dei iii[Cprlo,&ui-
la cft arca tcftamcnti eius, in templo eius.) Poflumus per
templum Dci,bcatamMariam.intclhgcre: per arcam ucro
tcftamcnti.
 m

Q^V ARTA. 9 Cap.ti.

A tcftamcnti, Chriftum qui cx ca carnem afiurapfitT emplu
autem Dei no ideo apertum dicitur,qubd uterus bcat$ uit- Beata uir~
ginisMarizinpariendoDominum,apertusfit,quzfuit an-^o.
te partumuirgo,uirgo in partu,uirgo poft partum. Sed ideo
apertum dicitur, quia per ipfam uifibilis nobis fa&us eft Do
minus nofterlefusChriftus. Polium us etiam per templum,
uctustcftamcntum intelligere: per arcam, facramcntaqux
de Chrifto in ueteri tcftamento continentur. Veniente quip apertio
pe Chrifto in carne, apertum eft uetustcftamcntum, atque *cteru re-
fpiritualisintclhgctiaquzin eo latebat, fidelibus eft rcucla -fomenti.
- ta. Etfa&a funtfulgura,Scuoces,& terrxraotus,& grando
- magnus.) Per fulgura, miracula quz per Chriftum fa&a
funr:pcr uoccs ucro,eius przdicatio defignatur.Terrzmotus
B autem, motionem cordiuradefignat.Motifuntnanqucmul
tiperprzdicationem Chriftiad poenitentia de peccatis fuis
peragendam: moti funt per fidelitatem ab infidelitate moti :

funtde maloadbonum,per bonam conuerfionem. Etquia

grando terram foletpercutere,poftumus per grandine com
minationes ignis zterni, quz in Euangeliis Tepe inueniun-
tur,intclligere, quibus corda prauorum percutiuntur ut re-
fipifcant ab iniquitatibus fuis.

' T fignum magnu apparuit in ca:- Cap.u.

Io,mulierami<ftafolc, &]una fub
1

pedibus cius, & in capite cius co-

rona ftcllaru duodecim.) Hzc mu.
lier,ecclefiam defignat. Confcqucnsquip
pcerat, ut poft przdicationcChriftvius
forma defcriberetur.quam przdicatio Chrifti genuit. Poflu
mus autem per cglum in hoc loco, hunc mundum intcllige-
rc: perfignum magnum,falutem
magnam,quamaduentus
& przdicatio Chrifti mudo contulit. Per folcm ucro.Chri-
ftusdcfignatur.ficut dicit Propheta:Vobis autem
timenti- Malae. 4.
bus nome Domini.orictur fol luftiti? & fanitas fub pennis
ejus. Mulier itaque amid a erat fole.quia fideles, ex quibus ec
clclia conftat,in b.iptifmate Chriftum induiit,ficut Apofto-
lus dicitOmncs qui in Chrifto baptizati cftis, Chriftum in- CaUt.y
S
Cap.ia. VISIO
duiftis.Per lunam utro quam fub pedibus fuis habuifle uila D
cft,qux crcfcit &c dccrcfcit, mundum iftum poflumus in-
Ecclefid tclligerc,qucm ccclcfia dcfpicicndo calcat, ut liberius ad cx-
miidii fub lcftia tendat. Sed quia luna nodem illuminat, melius mi-

pedibns edi hi uidctur,ut per lunam, facram feripturam intelligamus,fi-

cdt. ne cuius lumine, in node huius feculi per uias reditudi-
Pfdini. nis incedere non ualcmus.Dc hoc lumine Pfalmifta dicit:
Lucerna pedibus meis uerbum tuum Dominc,& lumen fe-
mitis meis. Mulier igitur lunam fub pedibus fuis habuifle
uifacft: quia ccclcfia greflus mentis fux in prxeeptis diui-
narumferipturarum figens,adcxleftia quotidie nouit ten-
Qux etiam in capite fuo coronam ftellarum duode-
dere.
cim habuifle uifa cft.Caput ccclefix, Chriftus eft: duodecim
uero ftcllq, duodecim funt Apoftoli.Poflumus nihilominus E
per caput,mcntcs fidelium intclligere. Mulier ergo in capi-
te coronam ftellarum duodecim habuifle uifacft, quiamen
tes fidelium dodrina Se adus Apoftolorum cum eos imit
> tari fatagunt,exornanr. Et in utero habens, & clamabat in
* doloribus,& cruciabatur, ut pareret.) Quomodo infans in
utero coagulatur humanamque formam accipit atque Ipi-
Ecclefid ramentum, fimilitcr 8C ccclcfia infideles quofquc, quos in
infideles eu utero geftat, dumcosprxdicadotamdiu nutrit, ufque dum
dolorepdr- humanam formam accipiant, id eft ufque dum in Chriftum
turit. credant, atque animam fpiritualem accipiant, qux inbaptif-
modatur,cum efficiuntur Dei VndcSc clamare in do-
filij.

Cldmorec- loribus dicitur, & cruciari ut pareret. Clamat nanqucccdc-

clefix pro fia prxdicando,clamat etiam pro auditorum fuorum falu- F*

peccdtoru Deum deprecando. Cruciatur uero ut pariat, cum luget

te,

fdlute. cos quos in peccatis iaccrc confpicit, fictu Paulus Apofto-

GaUt. 4. lusinfirmantibusdifcipulis loquitur dices, Filioli mei quos
iterum parturio, donec formetur Chriftus in uobis. Et in A-
dibus Apoftolorum, Ephefiis loquitur dicens: Per trienniu
quotidie non ccffaui cum lachryrais monens unumqueque
Pfiil.uj. ueftru.Et Pfalmifta de prxdicatortbus loquitur diccns:Eun-
.. tes ibant &flcbant.mittctes femina fua. Et uifum eft aliud
> lignum Etcccc draco magnus.rufus, habens capi-
in cxlo.
*tafeptem & cornu a decem, & in capitibus fuis fcprrmdia-
dcmata,& caudacius trahebat tertiam partem ftellarum ex-
ii
 Q_V ARTA. 70 Cap.ia
Ali,&mifit cas in terram.) Draco ifte diabolum fignificat.
Rufus autem color talis cft,ac fi croceo colori fanguincum
admifccas.Cdcordac uero pallidus color id eft, croceus cum
fanguineo. Quiafanguisdum erfunditur,mortcm adducit:
pallor autem, totum coipus morientis occupat. Rc&c ergo
diabolus habere dicitur colorem mortis , quia illius iuuidia
morsinrrauit in orbem terrarum. Per feptem uero capita, Sapien.i,
reprobi quibus diabolus ad decipiendum genus humanum
ufus cft,dcfignatur.Diademata regiam eius poteftatem de-
fignant.Ipfe eft enim Rcx,licut dicit fcriptura,fuper omnes lob.41.

filios fuperbuE.Namficut per feptem cornua, omnes elc&i

defignati funt,quos in feptem parces diuifimus: ita & perfe- Septecapi-
pte capita draconis, reprobi qui cis in uiaDeiaduerfati fune, tA diaboli,
B defignantur. Primum nanque caput draconis, fiierunt re- Gene.6.
probi,qui ancediluuium fucrunt,quosfcriprura filios homi-
num uocat,qui eis quifilij Dei uocabantur,in laqueum fue-
runt. Secundum caput diaboli/ucruntij qui poft diluuium
ufquc ad legem fuerunt, inuentores fcilicet idoIoru,diucrfo-
rumque crroru,pcr quos genus humanu deceptu cft.T ertiu
caput diaboli fuerunt ij,qui poftqua lex data eft populo Dei,
idola colere fuadebat.Quartum caput fuerunt falli prophe-

impij,a quibus populus Dciintatum deceptus

ta:, regcfquc

pro fuis iniquitatibus in captiuuatc duceretur. Quin- 4 Re&'

eft, ut '

tum caput fuerunt impij Iuda:i,qui & Dominii occiderunt,

&: Apoftoloseiuspcrfccutifunt.Sextumcaputfuerucpcrfc-
cutorcs ccclcfi^.Scptimu uero caput diaboli, erit Antichri-
C ftus.Quidfignificent aure dece cornua in fequentibus dicc- Jnfra.cap.
mus, eo loco ubi mulier meretrix fupcrbeftia coccinea fcdif- 17.
fcuifaeft.Pcr caudam uero qux finis eft corporis, Antichri-
ftusdefignatur. Tertia igitur parte ftcllaru casli, cauda dra-
conis traxifle uilacft.quia Antichriftus multos ex iis qui ab
hominibus clc& i putabuntur, & qui in ecclcfia,uclut ftellx
in cxlojfciccia 3c lntcllciftu refulget,dccipict atque in perdi-
tiomsfouca demerget. Et draco ftetit antcmulicrequ^pa-
ritura erat, utcupepcriflct.filiu eius deuorarct.) Poflumus
per muliere in hoc loco,& beata Maria intelligcrc, eo quod
ipfa mater fit ccclefi^quiacii pcpcritquicaputcftccclefi^,Sc
filialit ccdcli,q.a rnaxitnu mcbru eft ccdcfi$.Draco igitur
Cap.ix. VISIO
ftetit ante mulieremut cum peperiflet, filium cius deuora-
,
D
Mart.i. rct:quia in exordio natiuitacis Chrifti,cum per Herode mi-
niftrum fuum interficere uoluit. Stat etiam ante mulierem
quos per baptifmum Deo generat,
id eft ccclefiam,ut eos
> male fuadendo perdat. Et peperit filium mafculum.) In
quantum hoc ad Dominum noftrum Iefum Chriftum per
tinct.quidnecefTc fuit dicere, filium mafculum mulierempe
perifle, cum omnes fciamus mafculum cfTc Dominum no-
ftrum IcfumChriftum?In quantum uero ad ecclcfiam.cur
dicit mafculum eam pepcriiTe,cum ex utroque fexu filios &c
filias quotidie Deo gencrctftbemincus quippe fexus, fragilis

cft.Fcrmina igitur qu^ fortitudine animi a(Tumpta,diabolu

uinci t,atque per bona opera Deo placere ftudct,non incon-
grue uir uocatur,quia quauis corpore fit f<rmina,uirtutc ta- E
men animi, uiris bonis cotequatur.Mulicr itaq; mafculu pc-
Bcclefu perit, quia eius membra que beata Maria uirgo pcpcrir,quo-
quotidie
t dic ecdefia parit.Vnus ergo mafculus eft
j
quem uirgo Ma-
furitfilios, ria pcpcrit:8cccclefia cotidie parit, quia Chriftus cumom-
**
nibus membris fuis, unus Chriftus eft. Qui rc&u rus erit o-
- mnes gentes in uirga ferrea.) Hocfuperius expofitumeft.
EtraptuscftfiliusciusadDeum, &
ad thronueius.) Hoc
Cxp.i.in tunc impletum eft, quando quadragefimo die poftquam rc-
fine- furrcxit,afcendit in cadura.Rapiuntur cotidie filij ccdcfiae
sift.u ij eft, membra Chrifti ad Deum & ad thronum eius , cum
** poft mortem ad cilcftia perducutur. Et mulier fugit in fo-

litudincm, ubi habet locum paratum a Deo, ut ibi pafcat il
" lam, diebus mille ducetis fexaginta.) Solitudinem, Chriftu F
uocat. Solitudo quippe dicitur, eo qubd fola fir,dcfcrta ab ha
bitatoribus.Similiter& Chriftus defertus eftafuis.ficurEua
gelifta loquitur, diccns:In propria uenit, &fui cum non re
Joxn x.

ceperunt.Et perprophetam loquitur Dominus, diccns:Tor-

cularcalcauifolus,& de gentibus non eft uir mecum. Mulier
Efa 6\
igitur fugit in fo!itudinem:quia Apoftoli Se exteri difcipuli,
'

ex quibus conflabat ecclefia, relido diabolo.rclidifquc om-

nibus qua: pofsidcbant, Chriftum fecutifunt. Per dies uero
Tfyin prs mille ducentos fexaginta,tcmpus quo Chriftus prtrdicauit,.
dicationis defignatur. Pafeitur ergo mulier, diebus mille ducentis fc-

Chrifli. xaginta-.quia Apoftoli &

caetcri difcipuli, ex quibus ficut fu-
pcrius
 *

Oy ARTA. 71 Cap.n,

A pcrius diximus, ecclcfia tunc conftabat per tres annos di- &
midium,dapibus EuangeUj a Domino pafti funt. Et faftu
cft praelium magnum in cxlo, Michael & angeli eius pr^lia-
.. banturcum dracone.) Qma fuperius nattuicatem & praedi-
cationem Chriftibreuiter comprehendit, confequens cft ut .

qualiter per paftioncm fuam diabolum uicit,fubiungat. Mi-

c',r 'Jj' c
chacl qui inccrprctatur,quis ut Dcus,Chriftu fignificat. Pr$-
t>a
lium in cxlo fa&u eft.ideft propter caelum, pro falutc uidc*
um
licet omnium elc&orura, prxliatus cft Michael cum draco-

nc:quiaChriftus prxdicando,paticndo & moriendo, pro fa-

lute generis humani prxliatus cft . Prxliati funt angeli Mi-
chaclis.id cft,Apoftoli Chrifti cum dracone, prxdicando ui-
dclicct, miracula faciendo, & ad ultimum pro Chrifti nomi-

B ne moriendo. Et draco pugnabat, & angeli cius.) Pugna-

uit draco & angeli eius contra Michaclcm quado diabolus ,

& extera multitudo dxmonum,Iudxos contra Chriftuex-

citauerunt,ut cum interficeret. Pugnauic& contra
angelos
Michaclis,quado Apoftolos Chrifti,& per Iudxos,& per Pa
ganos tandiu pcrfccutus fuir,ufquc dum cos interficeret.
Et non ualucrunt, neque locus inuctus cft eorum amplius
in cxlo.) Non ualuit diabolus, neque miniftri cius uinccrc
Chriftum, nec Apoftolos eiustquia unde putaueruntuincc-
rc,ui&i funt.Putaucrunt nanque Chriftum fc per morte ui-
cifle,fcd ex morte cius,nomcn illius claruit in mundo Non F
eream r* .

ualueruntcrgo.ncque locus inuentus cft eorum arapliusm tlonemu *-

e
cxlo:quia per prxdicationem Apoftolorum, exterorumque ft
C fanftorum a cordibus clc&orum, qui per cxlum defignatur, H uuumce
'

0 expulfi funt. Et proie&us cft ille draco magnus, ferpes an- re er*bat $
tiquus,qui uocatur diabolus &
fathanas,qui lcducit uniuer-
" fum orbe-.Sc proicdus cft in terra, &
angeli cius cum eo mifli
funt.) Rette diabolus ferpes uocatur,fiuc quod per ferpente,
primum hominem deceperit, fiue q> ueneno fux malitix,gc fcpens
nus humanum pcrdiderit.Diaboius uero, interpretat urdeor ^
tts

fum ruens.Ruit quippe primo per fuperbiam de cxlo, ruit

poftea.cum ab ele&orum cordibus pcrChriftudeiedus cft,
ficutprxfcnsfcripcura demuftrat -.fathanas autem interpre-
tatur contrarius. Contrarius cft enim Dco,omnibiifq; bonis d /4 j/;
hominibus.Vx illis quibus diabolus amicus cft.Nam quato diu qualu.
S ii)
 EF

Cap.n. VISIO
ei tormenta in- D
amplius cft cuilibet amicus,tanto ampliora
enim amicitia diaboli Quod autc dicir,qui
gcrit.Infelix cft .

fcducituriiucrfum orbtm,prxlcns tempus pro prartentopo

fuit.Seduxcratenim genus humanum, quod per orbem de-
fignatur, fcd ex magna parte, illud per Chriftuarnifcrat.Pro-
cft ergo diabolus Sc angeli cius in terram, quia ab cle-
ic&us
dis cxpulfus,folos reprobos, qui per terra dclignanrur,pofli
" det. Et audiui uoccm magnam dccadodiccntem:Nuncfa
" da cft falus Sc uirtus.Sc regnu Deo noftro, & poteftas Chri-
fti cius.) Vox magnade cxlo,uoxcft angelorum, pro falure
generis humani gaudentium, Daimque laudatium,lkut di-
Lhc. 15. citDominusin Euangelio -.Gaudium cft incxlofupcr uno
peccatore pcenitetiam agente, quam fuper nonaginta iuftis
qui non indigent poenitentia. Poflumus per unum peccato-
rem, populum gentilem, per nonagintanoue iuftos,ludxos
Hebr.y. intelUgere. Qui ad centenarium numerum non pcrucniunt*
quia nemine ad perfedum adduxit lex. Multo enim maius
gaudium fadurn cft in cslo de conucrfionc gentium, quam
de Iudxorum oblcruationibus. In deiedione igitur diaboli,
fada eft falus credentium. Acccpcrut etiam uirtutem uince-
di diabolum, a quo antea uindi tenebantur Fadumcft ni-
.

hilominus regnu Dei noftri, quia in quibus diabolus regna-

bat, coepit regnare pater, &filius,& fpiritusfandus.Fada cft
Sc poteftas Chrifti cius,cu cos quos diabolus poflidebat,coe*
* Quia proicdus cftaccufatorfratru
pitChriftuspoflidcre.
noftrorum,qui accufabat illos ante confpedu Dei noftri dic
**

acnodc.) Accufantur noxij homines apud iudiccs,cum eo-

utccufkriorum fccleracis manifcftantur.In confpedu liero Dei, qui no
in confle-folum fada,fcd Sc cogitata colidcrat, quomodo diabolus ali
t}n Dei, quemaccufarcpotcft?Sed accufamurin confpedu Dei, cum
quomodo peccamus. Accufat Sc diabolus.cum in peccatis male fuade-
jiat. > dodeiicit. Et ipfiuiccrunt eumpropter fanguinem agni,
> Sc propter uerbum tcftimonij fui.) Propter fanguinem agni

uiccrunt,quia redemptio fanguinis Chrifti hoccotulit fan-

dis,ut diabolum pollent uincere. Vicerunt ctia propter uer-
bura tcftimonij fui.fidcmfcruadoquamprofcfli funt,cam-
que operibus implcndo.Scd ualdc obfcurum eft quodfcqui-
> tur: Et nondilcxeruntanimasfuasufqucadmortc.)Quo-
modo
 Q^y ARTA. 7i Cap.12.

A modo enim fandi animas fuas non diligunt, pro quarum fa-
lutc,arduaquxquc ac difficilia pariiitur? Quomodo animas Q*Jiio.
fuas nondihgur,pro quibus femecipfosuigiliis.iciuniis, ab-
flinentia macerant, atque exteris uirtutibus exercent? Quod
fipcranimam,uitamprxfente intclligcrc uoluerimus, quis
fandus uitam fuam no diligit, in qua politus, illam cxleftcm
gloriam libi acquirit, quam nec oculus uidit, nec auris audi- i.Cor.2.

uit, nec ulla mens poteft comprehendere? Aut quis ad illam

line illa unquam peruenit? Lucrum enim magnum confert
fandis uitaprxfcns,ficutccontrario reprobis magnum detri
mcntum.Sccundum tamenquendam modum, redcdiciitur Xeflonfio.
fandi uitam fuam odio habere,eo quod propter amore uitx
xternx,infaftidiumeisuitaprxlens uertatur.ficutPfalmifta
B deplorans dicebat:Hcu mihi, quia incolatus meus prologa - P/al.tip.

tus cft.Dominus quoque dicit in Euangelio:Qui amat ani- loan.xz.

mamfuatn,pcrdetcam:&quiodicanimafuamin hoc mu-
do, in uitam xternam cuflodit eam. Amatores mudi animas Amatores
fuas amant fecundum feculurquia ab hac uiraprxfenti,nun- mundi.
quam ucllcnt rccedcrc.fcd femper luxuriofe hic uiucrc . Ille

diues animam fuam fecundum feculum diligebat, qui dice-

bat: Anima habes multa bona polita in annos plurimos, epu Lucx.iz.
larc.iucundarc, & fariare- Sandiuero qui nolut conformari Rom.xz.
huicfcculojlicut dicit Apoftolustfed reformari in nouitate
fenfus fpiritualis,qui non diligunt mudum, neque ea qux in iJoun. z:
mudo funr.qui nolut eflc amici fcculi huius, ne inimici Dei Ittcobi. 4.
mundo, id eft,
conftituatur.odio habent animas fuas in hoc
C non diligunt eas fecundum feculum, fcd fecundum Deum:
pro cuius amore tranlitoria eunda c6tcmnunr,utcasinui- SanSH eo-
am xternam cuftodiant.Non dilexcrut igitur fandi animas temnunt
fuas ufquead morccm,quieasin prxfcnti uitafcruarcnoluc mundum.
runt,ut Chriftum ncgarent,fcd pro Chrifli nomine mori po
tius elegeruntjiitcas in uitam xternam inuenirent P10-
.

pterea lxtaminicxh,& qui habitatis in eis.) Polfumus per.

cxlos Schabitatores cxlorum diucrfas ccclclias intclligcrc,
qux una eft. Prxcipitur igitur filiis ecdclix ut lxtenrur,co
quod a ta immani hofte liberari meruerunt per Domini gra
tiam. Vx tcrrx& mari, quia defccndit diabolus ad uosha
- bensiram magnam, feiens quod modicum tempus habet.)
 Cap.rz. VISIO
Poflumus per terram, Tudxos: per mare uero, Paganos exte- D
rolquc reprobos intelligcrc. Vx igitur ludxis,cxterifi]; ge-
tibus incredulis quia propter iram quam habet diabolus.co
:

quod maximam multitudine amiferit, tam atrociter repro-

dominatur, & in tantis flagitiis dciicit.ut nullo modo di-
bis
Mundifi- gnifint, quatenus aduitxuiasrcuertantur, Se fanetur. Dicit
ne innue- ct iam diabolum fcire quod modicum tempus habeat: quia
te diabolus
q Uanto
appropinquare cernit dic iudicij, tanto callidior effi-
plus Jxuit . citur ad decipiendos homines. Et poftquam uidit draco
quod proie&us cft in terram, pcrfccutuseftmulicre,qux pc-
" perit mafculum.) Videns diabolus fe maximam multitudi-
nem ele&orum amififlc.Se intra anguftias cordium reprobo
rum efle conclufum, pcrfecutus cft mulierem, id eft,ecdcfia.
Concitauit enim imperatores Romanorum, omnemq;mul E
titudinem impiorum ad perfequendum populum Dei. Et
4
date funt mulieri du<j alx aquil^ magnx,ut uolarct in defer-
tum locum.ubi alitur per tempus, & tempora, Se dimidium

temporis i facie ierpentis. ) Per aquilam, Chriftum poflu-
Vuorejla- mu sintclligere:du$ uero alx, duo funt tcftamcnta.Duxigi-
meta, alx turalxdatx funt mulieri: quia duo tcftamcnra ccclcfia acce-
ecclefix. pi r>ut eorum dot rina 8e diabolu euadat, 8e ad cxlcftem pa-
triam quotidie confccndat. Hanc nanque patriam defertum
uocat,qucmadmodum Se Dominus dicit in Euangelio,cum
Luex. ly. fj. nonagintanouem oues in deferto dixit dimififle, Se unam
abiillc quxrerc,qux crraucrat.Hanc patria loeu ccclcfix uo-
cat,(icutin iudiciodi&urus eft: Venite benedift i patris mei,
Matt.ij. percipite regnum quod uobis paratum cft ab origine mudi. F
. - Per tempus ucrb,8etempora,8e dimidium temporis,tcmpus
apaflloncChrifti ufquead finem mundi dcfignatur.In hoc
ergo fpatio temporii animxfan&orum,id cft,ecclcfia dapi-
- bus cxlcftis patrix,in cxlcfti beatitudinc pafcutur. Et mifit
ferpensex ore fuo poli mulierem, aquam tanquam flumen,
> ut ea faceret trahi a flumine.) Flumen aquxdcfidcriaftinc
carnalia. Videns autem diabolus ecclcfiam non pofle deiici
ptrlccutionibus,(ed potius crcfccrcSe roborari: multirudi-
- nem defiderioru carnalium ei immittere uohiit, quibus dc-
ccptaad mala opera agenda retraheretur. Et adiuuit tcr-
.. ra mulierem,& aperuit os fuum. Se fufccpir flumen quod
mifit
 Q_V A RlT A./ 73 Cap.13.

A mifit fcrpcns ex orc fuo.) Poflumus per terram reprobos iu-

tclligcrc, qui fufccptores fuerunt defideriorum carnalium,
quibus diabolus fideles irretire uoluit, & ad fc pertrahere.

Poflumus etiam per eadem terram Chriftum intclligcre. Et

quia in Termonibus Domini magna poteftas cft-.Dixit enim PJal. 48.
&fatafunt,mandauit& creata funt:haud abfurde per os
Adiuuit ergo terra mu-
terra:, poteftas cius intclligi poteft .

lierem,idcft,Chriftusecclcfiam,& aperuit os fuum.&fufcc-

pit flumen quod mifit fcrpcns exore fuo,idcft,finummifc-
ricordiatfua: aperuit, flumenque uitiorum poteftas ciusfun-
ditusextinxit. Etiratuseftdracoin mulicrcm,& abiit pr^-
lium facere cu m reliquis de femine cius, qui cuftodiunt ma-

data Dei.S: habent teftimoniu Icfu.) Reliqui de femine cc-

R clefix clc&i funt,qui in finem mundi nafeiturifunt. Quem-
admodum autem hoc pradium diabolus peragar,infcqucn- Reprobi
tibusmanifeftatur. Et ftctitfuper arenam maris.) Pera- fub finem
renam maris, multitudines reproborum, qui eo tempore fu- mundi ut
turi funt , defignantur. m<t-
ru.

T uidi de mari beftiam afccndetem Caput.

habentem capita feptem, & cornua
decem, &fuper cornua eius decem ift
diademata.) Ha:cbeftia,Antichriftu fi-

gnificat.Qui uerodefignatur per arenam,

jpfi 8c per marc,multitudo fcilicct reproboru . Dc mari igi-
1

turbeftia confcedereuifacft.quia dcfocietate reproborum

Antichriftus exurget quxbcftia, capitafcpte,
:
& cornua de-
cem habere defcribitur.Simihtcr& draco fuperiusfeptcca-
pitahabuiflcdthiscft,& in capitibus, fepte diademata-.pcr
1 '
qu$ omnes reprobos, quibus diabolus ad dccfpicdum genus
humanuufuscft.diximusfuiflcdcfignatos. Hxcautebcftia,
non in capitibus.fcd in decem cornibus dece diademata ha-
buiflcdefcribirur.Idcoq; per decem cornua, gentes quas fibi
Antichriftus fubiugaturuscft.dcfignantur: feptem uero ca- Septe pec-
Et ut fcqucntia melius cata p,in~
pita, fepte uitia principalia defignant.
intclligamu$,nlacuit mihi in enumeratione uitiorii pruden- cipaha.
tiumfcqui ueftigia,quideconfli&u uitioruatqueuirtutunj,
*v~
'
T
Cap.ij. visio/ *.o
cgfcgicdiflcruerimt . Primu nanq; uicium pofuerunt ctlltu- D
ram idolorum, fccundu libidinem, cercium iram, quartufu-
perbiam,quincum luxuria. Quauis enim libido ita inferta fit
luxurix.ficut aliquod membrum corpori.pro qua rc a pluri-
bus pro libidine farpe luxuria ponebarur: tamen inccr libidi-
nem & luxuria dillantiaeft. Sextum, pofuit auaritiam:fcpti~
mum,blafphemia fiuc diicordiam Et quia eos qui iis uitiis
.

fubditi erunt, facile Antichriftus decipiet, fibiq; lociabir, recte

p er fepeem capita, feptem uicia defignantur De iis fepte ui-.

Mdtt.it. t jj s Dominus in Euangelio loquitur, dices:

Cum immundus-
fpiricus exierit ab homine,ambulat per loca arida, quaerens
rcquicm,8c non inucnics dicit rRcuertar in domum meam
undcexiui.Ec cum ucnerit,inucnitfcopis mundatam Se or-
natara.Et tunc uadit,& aflfumit feptem alios fpiritus fecum E .

nequiores fc,& intrantes habitant ibi.Immudus fpiritus exi-

uit ab hominc,auando diabolus exiuit a ludaris, cum legem
acceperunt. Ambulat per loca arida, id cft.per gecium natio-
nes, qux arida: erane, quia uiridiratem fidei non habebant;
Non inucnit ibi requiemiquia uemente Chrifto in carnc.gc^
tes quasdiu tenuerat, amiiir. Rediit in domu fua unde exi-
uit.quia ad Iudxos poflidedos reuerfus cft.co quod in Chri-
ftum credere noluerunr.Inucnit domu Iudxoru uacantcm,
Qwejho. quiaChriftu hofpitc non habebant. Quxrcnduuero nobis-
cft,cur eas mentes quae Deu habitatore non habebat, inuda*.
JteJj>onfio. tas& ornatas dixerit. Sed mundat erant diabolo,non Deo.
Quod enim mundu cft ire confpe&u Dci,imm undu uidetur
diabolo: Se quod immundueft Deo, mundueft diabolo. Na
Simile. iicut mundius uidetur ftcrcus* cuilibet animanti,
quilibet
* uel,<jnibu cibus mundus atq; dcleftabilis:ita Se diabolus plus diligit ea
iLm dtuma -
corda, quae omnibus uitiis funt replera.cj ea qiixcun&isuir-
rutibus pollent.Scops autem funt.qux domum a quifquiliis
cmundat.Habcc igirur Deus fcopasfuas, habet & diabolus.
ScoptDei Scopx Dei funt, qux domu cius cmundat.utin ea ipfc habi-
tare poifit.uidclicet cofcflio peccatoru,prenitetia,lachrym$,
Scoptdid- &clecmofynx.Scopx diaboli funr,quxfccunducu,dorauin
holi. ipfiuseucrtunt:fcilicctamor fcculi,lcuitasmcntis,conteptus
mandat oru Dci,& multa alia. Septe uc-ro fpiritus quos-dia-
bolus fecum affiimplit, fepte funt uitia principalia. Cum iis
ergo
 Q_V ARTA. 74 Cap.rj.

A ergo fcptefatellitibus, diabolus IudxoS ufq; modo poflidet.

Sed qu$ri poteft,cur hxcleprc uitia principalia, diabolo efle Vitia funt

deteriora dicantur. Verum nobis deteriora funt uitia quam nobu peio-
cbcraoncs, quia illi foris nos impugnant:uitiaautcintrinfc- radrato/o.
cus,nos ailiduc debellat. Namficut lenius tolerantur hortes,

quicxrrinfecus urbem oppugnant, eo quod muros habeant Similitudo

obictos,c|ijquiintrinfccuspofiti iara duitate dcpopulan-

turuta facilius tolerantur dxmones qui cxterius,quam uitia
*
qux intus nos indefinenter deuartant. Et fuper capita cius,
nomina blafphemi?.)Blafphemia Antichrifti plura notpina

* habcbit,quia multis modis Chriftum blafphcmabir. Et be-

ftia quam uidifimilis erat pardo,8c pedes cius ficut urli,&os
> eius iicut os leonis erat.) Perpardum qui fertur diuerfos eo
lorcs habere, hypocrifis Antichrifti defignatur. Qtii eu futu-
,s
rus fu homo ncquiflimus,uariis uirtutibus fe decolorabit, ut J
facilius ftultos quofq; decipiat. P.erurfum ucro.quicallidifli .

inumcftanimal.dusaftutiaaddecipiedos homines demo-

lirari potert.Pcr leone nihilominus cius crudelitas, ad dilacc

nUC n
xrandum populum Dei defignatur. Etdedit illidraco uir*
u
rurem fuam,&r potertate magna.) Virtutem fuam diabolus,)
<jux tota mala cft, Antichnfto dabit quia in illo habitabit,
:

& per eu m quicquid nequitia diaboli excogitare poteft, ope-

rabitur.SedcumfcripturadicatjNoncftpotcftasntfi aDeo,
Quomodo diabolus potertate magnam Antichrifto dabit
Deus dabit Antichrirto potertate, fed iplam potertate in tato Aefionjio*

permutabit in malii,ut tota diabolicacfle credatur, Se fit. Et

C uidi unum de capitibus eius quali occifum in morte, Seplaga
mortiscius curata eft.j Diximus fuperius per feptem capita
\ Antichrifti, feptem uitia principalia efle delignata. Per caput
ergo quod no occifum,fed quali occifum uilum cft.blafphc-
mia defignatur. Quarredu itaq; nobis cft, quomodo blafphc
mia quali occifacftc dicatur. Primis nanq; teporibus Euage
lij fuerunt multi hxrctici,qui fide ccclcfix luis erroribus labe

fatba re conari lunt.Scd omnipotens Deus, defenfores cccte- Hxvcftt

lia:orthodoxos patres, ex filiis ipfiusccclclilj elegit, quos flu- extirpan -
minefapicntixfuxrcplcns.pcrcorumdortrinaomncshxrc das curat
fcs ab ecclcfiafuacxtirpauit. Quietia maxima copialibroru Dei,
ediderunt, quibus omnes harrefes quxfuetut, Se qux clfc po-
T ij
 Cap.J*. VISIO
v
tcrant,deftruto:funr.Bblafpheniiacrgo quafi occifaeft mo- D
'
do:quiaquanuisfint multi qui mulcas blafphcmias mete co-
cipiant, malum quod mente concepcrint,n6 audene profer-
ic, ne peri florum do&rina turpiter conuincantur. Hoc igi-
tur caput, id eft blafphemia, teporibus A ntichrifti mortuum
efle uidebitur.fcd a diabolo in Antichrifturefufcitabitur, que

adblafphcrnadumChriftuin rantu accendet, ut omnes bla-

*fphema tores in fuis blafphemiis antecedat. Et admirata cft
uniucrfa terra poft beftia.) Per tcrra.pcccatorcs homines de-
fignantur. Et adoraucruntdraconc,quia dedit potcftatcm
beftiar.Sc adoraucrunt bcftia,dicetc$: Quis fimilis bcftix,8
quis poterit pugnare cum ca?Quomodo dracone, id cft,dia-
\Ant'tchri - bolum adorabunt, que non uidebunt? Sed adorabunt Anti-
Jlus adorti- chriftu qui per terra defignantur, Se in Antichrifto diabo
illi E
bttur. lum,dicctcs nullum efle Antichrifto limilc, nec cflcquicius
.. fortitudinipofliteoxquari. Etdatum eft illi os Ioqucs ma-
Datum eft, ideft,pcrmiflum eftaDeo*
gna,8c blafphcmias.)
ut loquatur magna de fcmctipfo, dices fc efle filiu Dei , Se ut
loquatur blafphcmias de Deo. Et data eft illi poteftas facc-
remenfes quadragintaduos.) Difficile uidetur,ut in tapar-
uiffimo tepore, id cft, in tribus a nnis Se dimidio, omnes gen-
tesfibifubiicere,8radfuamculturam gcnushumanum prx-
ter paucos eleftos poflit adducere . Erunt enim multi cletti*
fed in comparatione infidelium, ualdepauciflimi. Verum
, .
primo omnes gentes fux ditioni fubiiciat,poft-
poteft fierijUt
SMperbia
caucr5 in fupcrbiam elatus, fc pro Deo coli inftituat.Nam
ntiarrt-
fleutmihiuidetu^ in tnb us annis &: dimidio, perfccutionis.F
tempus tantummodo comprehenditur, in quo Se per fc,8e
per difcipulosfuoSj&peroftelionem fignorum mirabilium
totus laborabit, ut cultura deitatis omnes homines fibi im-
pcndtnt-Eos autem qui cotradiccrcuolucrinr,diucrfis Se in-
auditis tormentis affliget, ut coadf i faciant quoduoluntaric
" facere detraffabunt. Et aperuit os fuum in blafphemiasad
tfaff>hemia Deum, blafphcmarc nomen cius, & tabernaculum cius, 8C
Anticbufii,
cos qui in cado habitant.) Aperiet autem os fuum ad bla-

'mulos riJe-
fphemandum Deum, patrem uidclicct,& filiu m,& fpiritum
tur habere fonlum Blafphcmabit Se nomen Dci,diccns,Chriftum no

fnckrfores. efle Deum. Blafphcmabit etiam tabernaculum Dei, id eft

v cedeflam
 QJV ARTA. 75 Cap.13.

, nihil prodclTe fidelibus religione Chri-

K ecclefiaDci dicens
ftianam.fcd interitum magis afferre quam lalutcm.Blafphc-
mabit&: cos qui in caelo habitant, id eft martyres &: cartcros
lanfto s, dicens: nihil prodefTe eos pofTe cuiquam,falfumque
effc quicquid de eis a fidelibus allcritur. Et datum cft illi
bellum facere cum fantis,8c uinccrc illos.) Faciet bellum
cum fandis, quofdam blandicndo,quofdam terrendo, 8c ad
ultimum cispcfsima tormenta interendo , ut eos in errori- Velerrorn

bus fuis inducat: fcd fieri nonpotcft, ut in errorem inducan/""-

turclcdi. Vincet autem illos,non fupcrando,lcd interficicn-
do. Et data cft cipoteftas in omnem tribum,& populum, &
CurBeui
r
linguam, & gentem, Scadoraucrunt cumomnes ,quihabi-^ ^-
Hoclccundumliteram implebitur. Multi di- c"/
tant terram.)
fieri finat,ut A ntichriftus genus huma-
tamhomi-
j$cent,cur talia Deus
pefsimc decipiat. Verum duabus caulis exiften-
nummul-
uum tam
titudinm
tibus talia permittct.Nam ficutipfc dicit in Euangelio: in ii-
fer-
lis diebus rcfrigefcct charitas multoru,&: abundabit iniqui-
mirtat
tas eorum: in tantum quippe malitia hominum cxcrefcer, -

Mdtt.L^..
Sc ita Deum pro fuis fcelcribus ad iracundiam prouocabut,
ut digni fint quatenus tam pefiimo homini fubiiciantur, at-

queab eo decipiantur.tcftante fcriptura:Qui regnare facit /oi.54.

hominem hypocritam, propter peruerfitatem populi. Tra- Rom.i,
det enim illos Deu's,ficut dicit Apoftolus,in reprobum fen-
fum,ut faciant quae nonconucniunr, & quibus nihil peius
crit,tantum ut quicquid mali cogitaucrint expleant, iuftif-
fima Dei pcrmifsionc fiet, ut ab Antichrifto dccepti,dete-
Z riuspereant.PermittetctiamhocDeusficri.proptcrproba- lob.t},.
tionem cledorumfuorum,utficutauru probatur per igne, SaP-3
ita illi in pcrfccutiombus A ntichrifti probetur &cxami-
&
ncntur,ficut in Daniclc de illis feriptum eft:Eligcntur Sc de- Bm.il,
- albabuntur plurimi.Sequitur: Quorum non funt feripta
- nominain libro uita: agni, qui occifuseft ab origine mun-
- di.) Liber uitxprxdcftinatio cft Dciomnipotentis.Rcpro-
bi non funt feripti in libro uitf.quia non funt praedcftin.iti
ad uitam sternam. Sed quxrcndum nobis cft, quomodo a-
gnusidcft Chriftus,ab origine mundi occifuscfle dicatur.
** Nam illud quod fequitur: Si quis habet aures audicndi,au-
m drat.) Vbicunquc in diuinis feripturis ponitur, obfcurucllc-
T iij
Cap.13. VISIO
quod prxccfsic, dcmonftrat. Aures quippe cordis atque in- D
Ftgurt telligcntix requirit. Agnus igitur ab origine mundi occi-
morttsChrifiiis eft,quia cius mors ab exordio generis humani infandis
fit. patribus prxfigurata eft In primo nanque homine prxfi-
.

Gene. i. guratacft, quando eo dormiente, Eua de cofta cius fada eft.

Gene. 4. Similiter &
in Abcl prxfigurata eft, qui afratre Cainper-
Gene. ii. emptus cft.Prxfigurata eft &
per Ilaac, quem pater in holo-
Gene. 57. cauftum obtulit Domino:Simihtcr &: per Iofeph, quem fra-
tres uendiderunt. Praefigurata eft etiam mors eius indiuer-
facrificiorum ritibus. Quoties ergo mors Chriftiafan-
iis

dis patribus aut prxfigurata aut prxdicata eft, quali toties

agnus occifus eft.Quaquis hoc fimplicitcr pofsit mtelli-
non dicax agnum occifum ab origine mundi, fcd no-
gi,ut
mina fandorum icripta ab origine mundi in libro agni, qui E
. pro cotum falute occifus eft. Qui in captiuitatem duxe-

.. rit,in captiuitatem uadit. Qui in gladio occiderit, oportet

cum gladio occidi.) Antichriftus qui populum Chriftia-
num a creatore fuo captiuabit,ipfc a prxfenti uita capti-
uabitur,& in infernum detrudetur. Et qui gladio mali-
tixfux multorum animas perempturus eft, gladioque cor-
porali iuftorum corpora occifurus,ipfc gladio murcis per-
petuae damnabitur. Hic eft patientia & fides fandorum,
id eft patientia & fides fandorum in perlccutionibus An-
dchrifti comprobabitur. Et uidi aliam bclliam afeenden-
..tcm de terra, habentem cornua duo limilia agni , 5c loque-
-batur ficutdraco.j Hxc bcftia aut unum ex difcipulis An- .

richrifti defignat, deteriorem exteris, aut multos qui cumF

prxdicaturi lunt. Qux de terra afccndiftc uila eft, quia dc
fbcictatc reproborum exurget. Duoquc cornua limilia a-
gni habuifle uifa eft. Superius diximus, per feptem cor-
nua agni, omnes cledos efle defignatos, quos in feptem
partes diuifimus. Per quintum autem cornu, diximus Iu-
dxos qui in Chriftum crediderunt , fuille defignatos Per .

fextum itero, gentes qux in Chriftum fimiliccr crcdidc-

runt. Bcflia itaque cornua duo fimilia agni habebic,quia
Iudxos & gentes decipiendo pofsidebic.Quia quanuis mul
ti credant ex Iudxis per prxdicacioncm Helix in Chriftum,

maxima tamen pars eorum Antichriftum fccucura eft, II-

cuc
 QJT ARTA y6 Cap.13.
A cut dicitDominus in Euangelio: Ego tieni in nomine pa- Ioan.f.
tris mci,& non reccpiftis me:aliusucnict, & in nomine fuo-

illurarecipictis.Loquebatur ergo haec beftia ut draco,quia

eius uerba diabolica erant. Nam diabolus qui loqueturpcE
Antichriftum,iple loquetur & per difcipulos cius,& om-
nem potcftatcm prioris beftiar faciet in cofpe&u eius. Quod
dicit in confpeftu cius, fignificatin nomine eius.Nonenir
praifens poterit Antichriftus in omnibus locis, ubi fuerit 7
" 4
praedicatus a fuis: faciet nanque miracula Antichriftus ar V-n*"
tIchr h
te diabolica, facient & difcipuli cius: fed eorum miracula 'J
-

heJ i
falfa erunt & non ucra,ficut dicit Apoftolus: Cuius aduen- z '

tus erit fecundum operationem fathanae, in omnibus uic-

tutibusfic fignis, & prodigiis mendacibus. Non enim crc-
B dibilccftjUt cos quos Deus exc^cauerat aut dcbilitaucrat^
^anitati pofsint refti tuere, fcd eos tantummodo quos ipfilq-
fenntjl^dcntcsin occulto, fanantes inaperto. Sed ipfc An-
tichriftus in tanta claritate fc hominibus demonftrabit, ut
abinfipienribus credatur Dcus,ficut dicit Apoftolus,ita ut i-Thefx
>in templo fedeat, oftendens fc tanquam fit Deus. Et fecit
terram & inhabitantes in ea adorare beftiam primam, cu-
ius curata eft plaga mortis Et
. fecit figna magna, ita ut
etiam ignem faceret de cxlo defccndcrc in terram, in con-
m fpc&u hominum.) Legimus in libro Iob^diabolum ex per-
mifsionc Dcijigncm fcciflc de carlo defccndcrc, &oues Iob Iob.i,.

puerofque confumpfiffe.Qupd ergo illic per femctipfum

fccir,hocper Antichriftum & fequaces eius extremo tem-
C porcfaciet. Et fcduxithabitantcs terram propter figna qu^
data funt illi facere in confpc&ubeftiar.) Nihil eft quodfic
fcducat fimphees quofquc, quemadmodum fignorum de-
monftratio. Ideoquc miniftri Ancichrifti propter figno-
. rum operationem , facile ftultorum multitudinem deci-
M pient. Sequitur: Dicens habitatibusin terra, ut faeiantima-
ginembeftiae, quaefcabct plagam gladij,8d uixit.) Vidcii-s
cet ut in imaginibus Antichriftus adoretur. Quod autem
beftiam plagam gladij habuifte dixit,& uixifle, poteft fie-
ri ut arte diabolica fingat fe Antichriftus mori Sc furge-
rc, ut hoc fado facilius homines decipiat .
Quod Simon Simon m4
m magus fccilTe dicitur. Et datum eft illi, ut daret fpiritum gm.
 Cap.rj: VISIO
imago beftix.) Sed & hoc
imagini bcftix,8Ctit loquatur D
quofdam magos fcciflc audiuimus faciebant quippe per
:

Nccromtin necromanticam artem, ut ftatux uiderentur moucri, 8c lo-

tia. qui. PofTumus hocaiiter intclligcre Imago fpeciem habet
.

hominis, fcd non cft homo. Similiter & Antichriftus pro-

pter operationem uirtutum atque fignorum putabitur cf-
,

feDeus, fcd hoc falfifsimum erit. Non enim poceft fieri, uc

homoimpiifsimus aliquid deitatis in fc habeat. Imaginem
ergo Antichrifti facient, qui eam Deum exiftimabunt. Mi-
niftri ucro Antichrifti, fpiritum imagini beftix dabunt, cum
cos qui crediderint in Antichriftum , Chriftum blafphc-
mare compellent, & faciet ut quicunque non adorauerint
imaginem bcfti$, occidantur -.fideles autem qui Antichri-
ftum adorare noluerint , diucrfis poenis macerati interfi- E
cientur. Erit nanque talis tribulatio , ficut dixit Dominus
Mdtt.14. in Euangelio, qualis non fuit ab initio fcculi, neque fiet,
' ita ut in
errorem inducantur elcti,fi fieri poteft. Et faciet
" omnes pufillos,& magnos, & diuites 8c pauperes, & liberos
~ & feruos , habere charaCtcrc in dextera manu,aut in fronti-
busfuis.J Poteft fieri ut ficut nos habemus charaCtcre Chri
Signu cru- fti,id eft, crucem qua fignamur, ita habeat Antichriftus pro-
ca Chrijli. prium charaCterem quo fignccurij qui in cum crediderint.
&
PofTumus hoc aliter intclhgcre.Difcipuli Antichrtfti, lau
datores erunt uitiorum:doccbunt enim ideo creatum uitiu
cxterafque diuitias,ut homines iis abundanter &
efficien-
ter utercntur.Cum autem iftam nefandam doCtrinam uir-
tutibusaffirmaucrint, terrenoshomines qui pronieruntad F
malum magis quam ad bonum facile dccipienr. Sxpe ucro
per manus,opcra intclligutur. CharaCtcrcm ergo Antichri -
fti in dextera manu habebunt: quia opera maligna do&ri-

nx Antichrifti congrucntiacxcrccbunt: habebunt Scinfiron

te, per quam mens fxpe difcernitur:quia ex prauis operibus,
quas pcfsimas mentes gerant, dignofertur. Et ne quis pof-
fitucdere,aut emere, nifi qui habuerit charaCtcrcm nominis
- bcftif, aut numerum nominis cius.) Scimus humanam ui-
tam nonpofTcfubfiftcre,nifi autuendant aliquando horni-
nes, autcmant.Eo itaque Antichrifti perfccuriocrga fideles
crudelius grafiabitur,quo cis hoc interdictum fuerit, fine
quo
 Q^,V ARTA. 77 Cap.14.
A quo uiuere nonpotcrunt.Facient autem hoc miniftri Anti-
chrifti.ut in tempore neccfsitatis,cos qui Chriftianitatis fi-

.dem occulte feruare uolucrint, deprehendant. Hic fapien-

..tia eft. Qui habet intcllcdum, computet numerum bcftiz.

H Numerus cniin hominis cft,& numerus eius cft.fcxccntife-

xagintafcx.) De hoc numero mulu multadixcrunt.Plura-
que nomina rcpcrcrunt in quorumlitcris hic numerus in-
ucnitur.Tame fi aliquod ex iis nominibusAntichriftus pof-
fidcat,pr$uidere non potuerunt. Sed de reum incerta, nihil
audeo definire. Quis enim fcit.fi nomen quod ei a parenti-
bus imponetur hunc numerum contineat?

j!
T uidi,& ccce agnus flabat fupra Cap.14.
B *
montem Sion.) Si diligenter textu le-
$ dionis fequcntisinfpiciamus.hzcquzdc
/rvja centum quadraginta quatuor milia dicun
[

Uy tur.adeleftospotius.quoruanimzin cz-
leftibeatitudine cum Domino cxultanr,
quamadcosquiinhacuita laborant, uidebimus pertinere.
Agnus itaque, Chriftum dcmonftrat.Sion autem, fpecula-
tio interpretatur. Per montem ucro Sion.czleftem patriam
intclligere debemus. In monte igitur Sion agnus uifus cft,
quia in cxlcfti beatitudine, cum fandis fuis Chriftus confi-
- ftir. Et cum illo cencu quadraginta quatuor milia, ex duo-

decim tribubus elcda,&: figno fidei lignata fuifle dicuntur.)

Illa ergo centum quadragin ta quatuor milia, ficut expolitio

I nominum duodecim tribuum demonftrat.ad eledos qui in

hac uita laborant, pertinent. Ifta ucro centum quadraginta
quatuor milia, eledos qui in czlcfti gloria cum Domino ^- 1

tantur.fignificant, ficut textus prffentis ledionis manifefte

indicat.Sed cur nomen patris & filij tantummodo in fronti-
bus fuis eos feriptum habere dicit, Sc de fpiritu fando reti- Spirittu
cuic?Quia uidelicct ubicuquc patrem & filium legimus,in -faittus.
telligcrc debemus fpiritum fandu.Poflumusauteper fron-
tes, corda fandorum intelligere. Nomen itaque patris &: fi-
lij Scfpiritus fandi in frontibus fuis
habcntfcriptum.quiai
mentibus eorum amor Dei nunquam auelli poterit, ficut a-
uulfus cft a cordibus quotundam angelorum, qui propter
Cap.r 4 -
VISIO
fuperbiam de cado ceciderunt. Et audiui uocedccado tan- D
quam uoccm aquarum multatu, & tanqua uocem tonitrui
magni.) Satpc per Ioanncm.prarfentisuita: fideles demon-
ftrantur.Per aquas uero, populi dcfignantur.Et quia de om-
nibus gentibus quotidie colliguntur cle&i, Se in colefii bea-
titudine, fandi Dei in terra conftituti.qui per Ioannedcfi-
gnantur.uocc aquaru multaru afsiduc audiunt, quia doclri-
nam fan&oru in c$lis confiftentiu,& cordis auribus fentiut,
& uirtute qua poliunt, corii aftus imitantur. Vnde Se eadem
uox tanqua ronitruuellc dicitur, quod corda audientiu ter-

rere folet.Tcrrentur enim, cum ad eoru perfe&ioncfc afeen

*
dere non polTc cofiderant. Et uox quam audiui, ficut citha-
roedorucirharizantiu in citharis fuis.) Vox citharoedoru,
ualdc eft dulcis audientibus. Et quid dulcius fidelibus, quam E
memoria fan&oru in cqlis comoranriu,dum quanta fit eoru
gloria mente pcrtra&ant,atquc ut ad hanc quandoque per-
> uenianr/upplicitcr exorant? Et cantabant quali canticum
nouum,ante fedem Se ante quatuor animalia, Se feniorcs,8c
~ nemo poterat dicere canticu, nili illa centum quadraginta
quatuor milia, qui empti fiint'detcrra.) Hic magna obfcu-

ritas eft:Dicit quippe centu quadraginta quatuor milia non

fuilfe coinquinatos cum mulieribus, uirgincfq; clfc, Se ideo
canticu nouu cantare, quod nemo poteft dicere nifiilli foli.

Quaflio. Scimus aure quofda ex Apoftolis atque martyribus uxores

habuiffe.Nuquid ij qui uirginitate corporis feruare ftuduf-
Deo dccantant,8c illi in laudibus Dei muti exi-
runt, laudes
ftuntMaximc cum fciamus ex utroque fexu, parui meriti ho F
mines uirginitatem corporis ufqucad morte fcrualTe, ficut
funt infantes & pueri, quos xtas uirginitate amittere no per-
mittit. Vidimus etiam quofda aliquibus peccatis obnoxios,
uirginitate corporis ufque ad morte fcruafle.quos credimus
Jgnupur- purgandos, ut in iuftoru numero
p Cr jg ncm purgatoriu cflc
gitorius. quandoque aferibi mereantur. Nunquidiftos tales Apofto-
lis& roartyribus,quos uxores habuifle feriptura non tacet,
proferre audebimus, ut illud canticu fuauifsimumDcooffc-
rant,^ quo Petrus ciufquc fimiles, alieni cxiftanr ? Nam ficut
eft dulcis fan&is uilio Dei, fic Se laus Dei. Et quemadmodu
fiuu rari nequeunt uifione Dei, ita nec latiari laudibus Dei.
Et
 Q_V ARTA. 78 Cap.14.

A Et quanto proximiores fune fecundum meritoru

qualitates

Domino Deo, tanto feruentiores in laudibus Dei. Quis

&
uero digne confiderarepoteft,quod magna pars gloris lan
ftis detrahitur.fi a laudibus Dei expertes
habcatur?Ncc ideo
hoc dicimus,ut uirginitati derogcmus.qux magna eft uir-
tus fociaquc angelorum, fi tamen eam uitia no
foedauerint.

Quis enim perpendere potcft,quod magnu bonum eft inte-

gritate corporis & animae pofsidcrc?Igitur quia
haec quae fu-

pcriusdcuirginibusdi&afunt:dciisfolumodo quiuirgini-
^ * 0 n*fl0 ,

tate corporis feruauerutintclligcrc no poflumus,

ncceflc eft

ik indagemus qui fint uirgines, & qui illi qui canticu

uirgi-

nu, dicere no potcrut. Nam fi fupcrficic lcaionis diligenter

attendimuSjinueniemus no de folis uirginibus fcd
,
de om-
B nibus fandis animabus.hxc efle dida-Diximus fuperius per
centu quadraginta quatuor milia, fandoru animas efle defi-

gnatas,qux in c^lefti bcatitudinc Deum afsidue laudare no

definunt. Per fedem ucro.quatuor animalia,8c fcniorcs,antc
quos canticu nouu cantare dicuntur, fideles in hac uitapo-
fiti,ex quibus ecclcfia conflat, dcfignantur,ficut
infecunda
uifione diximus. Ante fede ergo &c quatuor animalia,& fe-

niores, centu quadraginta quatuor milia canticu nouu

can-
taflcdicuntur.Nouu nanque teftamcntu, canticu nouu di-
citur,ficut dicit Propheta: Cantate Domino canticu nouu, E/5.4**
dicitur, eo
laus cius ab extremis terrc.Nouu autc teftamcntu
quod prxccdat aliud quod uctus uocatur,fiuc pro eo quod
nouospopulosfaciat,cu ex filiis diaboli.facit filios Dei. Ha-
** Cd
C bent & fideles in hac uita pofiti cantica fua,fed in iis canti- r~
e ium '
cis fxpc confcfsio fit peccatorum, fxpc pro
peccatis depre-

catio, f?pc commemoratio tormentorum xtcrnorum:ideo-

que in flctusfxpccantantes excitant, fxpc in laudibus Dei,
orare folent, fxpc ad fpcmcxlcflis patrix, mentes fidelium
cleuant.ln illo uero cantico fpirituumcxleftium, nihil tri-

fte,nihilquod memem perturbet , refonat. Et quanto am-

plius depromitur , tanto ampliorem uel amplius gaudium
& l^titiam mentibus cantantium infundit. Sicut igitur no-
uumtcftamentum dicitur, quia prxcefsit uctus: ita &c aliud
canticum fpirituum cxlcftium, nouum canticum dicitur,
quiaprxccfsit quod uctus eft, illis qui ad cxleftem bcatitu-
Cap.i 4. VISIO
dinem quotidie rranfcunr,& nouu cft ad quod perueniunt. D
Et hoc canticum ante fedem, id cft in confpedu fcdis, can-
tafle dicuntur. Quod enim in confpedu noftro cft, indefi-

Tidelesad- nentcralpicimus. In confpedu ergo fidelium,qui per fedem

huc inter- 8cquatuor animalia &c fenioresdefignantur, animat fidcliu
ya pofiti, canticu nouumcantafic dicutur: quia fandi uiri in hac tcr-
metem c rapofiti,gloriafandoruincxliscommorantiu,oculis men-
la uerfdn- tisafsidueconfpiciunt, atque ut ad coru focictatequadoque
tur. pcrucniant,totauirtutc laborant. Et nemo poterat dicere
.. canricum,ni(i illa centu quadraginta quatuor milia,quiem-
pti fune de terra.) Idcll,nemoilloruqiu per Cede & quatuor
i.Coe.13. animalia, & feniores defignatur. Videtnaquc modo fideles
uiri in terra pofiti,quafi per fpeculu & in aenigmate gloriam
fandorii in caelis confiftcntiu, ilhidquc canticu quia ardeter E
Eft 64. dclidcrant,quafi audiunt,Sed dicere no poliunt, quia oculus
l. Cor.x. n 5 uidit,nec auris audiuit,ncc in cor hominis afeendit, quae
prxparauit Deus diligentibus fe.Qui de terra empti efle di-
cuntur.Empti funtquippe in terra politi, predofofanguinc
Chrifti. Sed melius cft ur per emptione, allumptionc intelli-
gamus.Alfumpti funtenim de terra, &mcxlefti bcatitudi-
* ne collocati. Ii fune qui cum mulieribus no luntcoinqut-
nati,uirgines enim funt.) Hicrurfum oritur quxftio.Nanv
Sufjho. fi in illa beatirudine diucrfi ordines funt,utfunt Apoftoli,.
martyrcs,c6fcirores,& uirgines, quomodo omnes fandoru
animae uirgines efle dicutur, 8c in tantuuirgincs,utcum mu
lieribus coinquinati nofuilfcdicanrur?Et fi uerum eftquod
Mdtt.j. dicit, immo uerum cft,quia non poteft fieri ut Deus mentia- F
tur, Qui uiderit muliere ad cocupifcenda eam,iammoecha-
tu rea in corde fuo, quomodo omnes fandoru anim^ in to-
to fpacio uitxpr^lcntis, ab inquinatione mulicrumudiefle
Jtefyonfio. potucrutrQu^reducrgo nobis eft quomodo hoc intellige-
dii fit.Multi quippe fucrut ante baptifmu adulteri & fornica

.Antmx [t torcs.fcd in CThriftu crederes, atq; de peccatis luis poenitetia

ttom J]>iri agctcs,fonteq;baptifmatis cxpctcrcSjquicquidineisfordidu
tus /untti fuit,pcr fpirit 9 fandi gratia aquis baptifmatis deletu eft.Quj
grdrid bud in bono quod 1 codc baptifmatc promiferur,ufq; in fine per-
m, uirgines leucratcs,ucnicteDomino, ut cos per morte ab hac terrena
dicuntur, habitatione fubrraherct,coru anim?,uirgincs.ianccgre& ab
omni
 Q_V ARTA. 79 Cap.i4
A omni corruptione uitiorum mundx inuentxfunt.Iftorum
ergo animx,iure uirgines uocanturrquia eorum omnis cor-
ruptio aquis baptifmatis bonisq; operibus deleta eft. Fucruc
etiam multi qui poftbaptifmum multa fcelcra commifcrut,
fcdcum per poenitetiam 8e lachrymas atque mifcricordiam,
exterisq-, bonis operibus malum quodgcflcrunt delere ftu-
ducrunt.&tin bonopropofitopcrfcucraucrur, Domino uc-
nicnte,corum animx uirgines repertx funt.Quicquid cnitn
in cis fuit rcprobum,charitatis remediis eft purgatu.Fucrunt
&C coniugati qui Deum tota uirtute dilcxerunt, atque in uir-
tutibusuitam ducere ftuduerunt. Iftorum igitur animx,re-
be uirgines uocantur , quia li quas fordes ex coniundione
foeminarum traxerunt, bonis operibus deletum eft.Similitcr
g de exteris fordibus intelligcndumcft.Poflumus etiam per
mulieres, corpora famftorum intclligere: per uiros aute, ani-
mas:quia ficutuir 8c mulier una caro uocatur,itacorpus&: Gencf.t.
anima, unus homo. Et quemadmodum foemina inferior cft

uiro,ideoque ncceflc cft,ut a uiro regatur, ciufq; dominatio-

nem perfcrat:ita corpus multo inferior cft quam anima. Se
ideo ncccflc cft, ut a fpiritu regatur atque dometur, ciufquc
dcftdcriafrangantur.Quodquia fan&i facere ftuducrut,n 5
funt coinquinati cum mulicribus:quia cxconiunttionecor-
porum,nullas fordes traxcrut.ex quibus Deum nimis offen-
derent. Ii fequuntur agnum quocunque ierit.) Quo ua-

dit qui omniaimplcr,&: totus ubique cft?Scd quemadmodu

uadat,Apoftolus docet, dicens: Cui uult mifcretur,&qucm Rom.$.
C uult indurat. Vadit itaque Deus mifcrandoquibufdam,& a
quibufdam mifcricordiam fuam aufercndo.Scquuntur uero
ille mifcricordiamfuam largitur, largiu-
fanli,quia quibus
tur&illi,& a quibus abfcindit.abfcindunt 8c illi. Hoc de ele- mu j0 X e
/ p
non poflumus:Sxpc enim illi miftretur.yui
ftis in terra politis intclligere

mifcrctur, quibusDeus n6mifcrctur,ficutSamuel qui luge- husueus no

batSaul,qucmDcus proieccrat afaciefua. Quofdam etiam fer' tlir>cr
l

fanfti damnare uolut, quibus deus mifcretur/ncutlonas qui

cupicbat,utNiniuitx deleretur, quos Deus faluarc decreue-
rat. Ii empti funt ex omnibus primitif Deo Se agno.) Inle-
gc prxeeptu cft, ut primitix frugum offerretur Deo. Perpri- lonx .4.

mitus frugum, clcfti dclignantur.Namlicuc ex multitudine Exod.iz,

Viij
 :

Cap.i4' VISIO
fru&uum parux primitix Deo offerebantur, ita & ex multi- D
Elcttor h tudinc popuIorum,paruus numerus elc&orum eligitur, qui
numcrwi ab angelis Deo in teplo gloria: cadeftis offertur, ficut Domi-
parmu. nus dicit in Euangelio Multi enim funt uocati, pauci ucro
:

Mdtt.it. elc&i.San&i ergo primitiarum more, ex hominibus funt at

fumpti,& lncarleftibcatitudine collocati. Et in ore eorum
non cft inuentum mendacium.) V aldc difficile efle uidetur
quod dicitur. Sunt quippe quaedam mendacia ualdegrauia,
funt alia qua: inter leuia peccata deputada funt, a quibus no-,
ftris teporibus, nefeio fi aliquis omni tempore uita: fuz abfti

,
nere poffit,nifi fuerit infans qui loqui ignorat. Non itaq; de
omnibus mcdaciishocdi&um effc mihi uidetur :fcdeft mc-
gra uijn-
jkriyjH ua lj c grauiffimum,cum mentimur ea quz in bapti-
fmate promifimus .Hoc ergo mendacium in ore fanftorum E
non cft inuentum: quia hoc quod in baptifmate promiferut,
ufqucin fine uitx feruare ftudu erunt. Et fi fuerunt aliqui qui
poftbaptifmum multa peccata commifcrunt, tamen in ore
eorum non cft inuentum mendacium: quia pcrpoenitcciam
charitatisq; opera, malum quod geflcrunt,ante mortem dc-
lcrcftuducrunt. Sme macula enim funt.) Et hic fatis aper-
te demonftratea quz in hac IctHonc continentur, non ad fi-
deles, qui in hac uita laborant,fcd ad cos qui in caelcftibus fc-
Nemofi- dibusrequicfcutpertincre.Quis enim in hac uita pofitus fi-
ne nucula ne macula efic potcft?cum idem Ioannes dicat: Si dixerimus
inhdcuita quia peccatum non habemus,nofipfosfeducimus,& ucritas
i .Iodn. 1 in nobis non cft. Anima: ucro fanftorum fine macula funt
.

quia fi quas fordes ex mudana habitatione contraxerit, aut F

pcrpacnitctiam Se lachrymas,charitatisq;opcra,aurpcrfla-
gclla,aut certe poft mortem igne purgatorio deleta: funt.
Dixi quod fcnfi.Quod fi quis textum huius le&ionis ad pr?-
fentem ccclcfiam transferre uolucm, & peruiginti quatuor
milia,aut prxdicatores, aut exteros iuftos, in hac adhuc uita
degentes, per nouum ucrocanticum,quod nemo nifi ipfi fo-
li dicere poterant, Euangeliu defignatum effc cenfucrit.pcr-

nunquJpro- P cnc^ at fanftum Euangelium non folum ab eleflis,ucrum Se

fitcMuriHd -
a reprobis fiepe prxdicari, de quibus Dominu m in Euagelio
geliurn. dixiffc credimus: Multi dicent mihi in illa die, Domine Do-
Mdtth.y. mine, nonne in nomine tuo prophetauimus, SC in nomine
tuo
 *

QJV ARTA. 80 Cap.i4.

A tuo d$moniaciecimus,8cin nomine tuo uiftutcs multas fc

cimus?Et tunc confitebor illis, Arnen dico uobis,nefciouos,
difccdite a me omnes operari) iniquitatis.Dc talibus apofto-
lus Paulus loquitur, diccns-.Sunt qui per contentione Chri- Philip.i.
ftum annunciant non fincerc, exiftimantes fe prefluram fu-
feitare uinculis meis. Si quis autem feriem lc&ionis huius ad
prxfcntis temporis uirgines pertinere fanxerit,ad cos uidcli- Virginit<u.
cct quos amor Dei ad integritatis cuftodiam,adiun&iscxte
risbonis operibus quotidie impellit, fanu mihi in hoc uidc-
tur pofiidcrc fenfum: fcd animaduertere dcbct,no poffe huic
fcnfuiconucnircjut per canticum nouum in hoc loco Euan-
gelium inrelligat,fcd potius gaudium fpiritualc,quod eis ex
cuftodia uirginitatis accrcfcit. Nullus igitur canticu nouum.
B dicere poteft.nifi illi folnquia gaudiu uirginitatis nullus ha-
bere prxualet,nili illi foliquihac exteris bonis operibusex-
ornaram quotidie Deo offerre confuefcunt. Similiter Se qui
hanefentetiam cis aptare uoluerit, qui cura uirginitatis pal-
ma ad cxlcftia regna iam confcederc meruerunt, a rc&o in-
tcllc&u non difcrcpant.Scd fciat non conucnire huic fenfui,
ut per nouum canticum, aliquod canticum quod uocc,lin-
gua, labiis componi poteft, intelligat fcd potius uirginitatis Virginira-
:

prxmium.quod a Domino xternaliter percipere merentur, tispnemii

Hocque canticum nullus nifiillLfolr,dicercpotcfl:quia uir-
ginitatis pr^mium nullus percipit,nifi qui hac in fcculo poli-
ti, intemerata mete pro Chriftiamorefcruareftuducrint.Dc
quibus propheta Efaias loquitur, dices: Hxc dicit Dominus Efatt.fii
C cunuchis,Quicuftodicrintfabbatamca,&:clcgcrintquxuo
lui,8c tenuerint foedus meum, dabo cis in domo mea, & ia
muris meis locum, & nomen melius a filiis 6c filiabus, nome
> fempiternum dabo eis, quod non peribit. Et uidi alterum
angelum uolantcm per medium cxlum,habentem Euangc-
* lium xtcrnum.ut cuangclizaret fedentibus fuper terram 8c

foper omnem gentcm,& tribum>8elinguam,&populum,di

ccntcm uoce magna.) ltcruuniuerfa breuiter comprchcdit. ,

Namficutfupcrius cum mala Antichrifti narrare ucllet, ab '

aducntuChriftiinchoauit, pcrfccutionefqucquas ccclcfia i

diabolo pafla cft prius narras, ad Antichriftum peruenit : ita
fic hic diem iudicxj dcfcnbcre cupiens, ab aductu Chrifti in-
 Cap.14 * VISIO
choat, atque fub fpecic trium angelorum eunda comprche- F
dcns,addicm iudicij pcrucnit.Iftc quippe angelus, Chriftu
Se Apoftoloscius,cstcr6fq;Chrifti prxdicatorcs fignificat.
EtktngeliZ Qui Euangeliu ^ternu habuifte dicitur.quia dodrina Euage
a Chrifto Apoftolis,cxtcrifq; prxdicatoribus data eft,qua
lij

gentibus prxdicaret.Quod Euangelium xternum efle dici

tur.-quia xccrnitatcprxftat omnibus facictibus illud. Quod
etiam fuper terram fedeniibus pr^dicatum efie dicitur.Gen-
tes nanque quibus Euangelium prxdicatum cft, nihil aliud
quam terram quxrcbanr,totamquercquiemfuam in terram
po fuerant. Quid autem ide angelus prxdicct, audiamus.
- Timete Dominum, Sedate illi honorem: quia ucmthora
iudici; eius,8e adorate eum qui fecit cadum Se terra, mare Se

fontes aquarum.) Conucnicntcr timorem Domini primo E

pofuit.Se pofteahonorem.Timor etenim Domini ad poeni-
tentiam impellit hominemrpaenitentia uero.ad bona opera
agcdacum prouocat.Honoremitaque Deo deferimus, cum
Mdtth. f. bona opera agimus, ficut ipfc Dominus dicit: V ideant opera
ucftrabona,6e glorificent patrem ueftrum qui in caelis cft.

Dies iudi- Hora uero iudicij ex tuncincoepit,exquoEuageliumpr$di-

cij. cari coepit. Illi igitur acriter in die iudicij iudicabuntur
:
qui
uerbum Euangclij audicntcs.illudque fpcrnenrcs,fideChri-
fidem
ftifufeipere nolucrunt.Similiter Se illi qui fufeeperunt
Lhc*. I?. Chrifti.fedcamopcribusimplercnolucrunt.Cuicnim plus
committitur, plus ab eo cxigctur.Dc illis autem qui uerbum
Ioait.i. Dei non audierunt. Dominus dicit in Euangelio: Qui non
w credit, iam iudicatus cft. Et adorate eum qui fecit cxlu Se F
terram, mare, Se fontesaquaru.) Id eft,relinquite idola furda,
m Se muta, Se adorate cum qui cun&afecit ex nihilo. Et alius
n angelus profecutuseft,diccns.) Alius angelus, do&orcscc.-
defis qui finitis perfecutionibusecclefiam Dei gubernaue-
runtjdcfignat. Cecidit, cecidit Babylon magna.) Persa-

ea. rr. bylonem, ficut fuperius diximus, ciuitas diaboli defignatuf,

Ciuitas dia quxcx omnibus impiis conftat: ceciderat autc, quia omnis
boli. culturadxmonum,pcrfideru Chrifti deleta fuerat.Et bis cc-
cidiftc dicitur, quia ex parte perfccutorum,8e ex parte cultu-
rx diabolici ceciderat. Qux a uino irx lux potauit omnes
cntes 0 Vinum irx,crrorcsfun:gctilium. quibus Deum ad
iracundiam
 Q^V ARTA. 81 Cap.14.
^ iracudiamprouocauerunt. Sed cum Babylon nihil fit aliud,
quam omnes gcntes,id eft, omnes reprobi, quomodo omnes
gentes a uino irxfu; potauit? Verumcum unus alterum do-
cuir,&illctcrtiu, & tertius quartum, & ita omnes homines,
error diabolicus tranfiit, utique Babylon omnes gentes uino
"irx Dei potauit. Et angelus tertius fecutus eft illos,diccns
**
uocemagna:Si quisadoraucrit bcftiam & imaginem cius,8C
**
acceperit charadere eius in frote fua, aut in manu fua, hic &
" habet deuino ir; Dei qui mixtus eft mcro,in calice ipfius.)
Angelus tertius,praedicatorcs funt qui temporibus Antichri
fti futuri funr.Prxdicabunt enim ut nullus Antichrifiu ado-

ret, neque ad eius peifimam do&rinam aures cordis accom-

modcr,neque operaeiusimitctunQudd fi quis fecerit, per-

petua pcena eum effe damnandum teftabuntur. Per uinu irx
Dei, damnatio ultima qux in diciudicij impiis irrogabitur,
defignatunmerum autem, purum dicimus Per merum igi- .

tur, iuftitia Dei defignatur:pcr calice uero,iudicium Dei ac-

cipere pofiumus. Vinum itaque mixtum eft mero in calice
Deitquia damnatio ultima qua impij damnabuntur, mixta
erit cum iuftitia in calice Dei, id eft, in iudicio,quia iuftifli-
moDeiiudicio perficictur.Bibcc igiturimpij uinum ir^Dci,
cum illis dicetur.Itc malcdi&i in ignem xternum, &c. Ec Mtttt.ij.
" cruciabitur ignc,8c fulphure in confpc&u angcloru fan&o-
rum,& in confpe&u agni,& fumus tormetorum eorum in ,

- fecula feculorum afeendet.) Ignis exurit, fulphur autc foc-

torempeftimumdefeemittit.lgneautcm corporaliter cru-
C ciabuntur,qui ignem uitiorum infc cxcingucre noluerunt:
faetore fulphuris torqucbuntur,quibusdulcisfuitfoctorlu-
xurix.Inconfpc&u angelorum femftorum cruciabuntur, Sc Impij **
in confpe&uagni.uidehcet ut in eorum confpe&ucrucien- p e ^ndo
tur.in quorum confpcttu non timuerunt multa mala perpe
" trare. Nechabcbuntrcquicm dieacno&equiadorauerint De Hon
bcftiam & imagine ciuS,&fi qui acccpcrinrchara&ercm no- nmcnr.
rt minis cius.) Cur neque in dic ncq;inno&e reprobos habe-
re dicit requie,cutn ele&i $ternu diem poffeffuri fint, reprobi
ucro perpetua no&emrScd more humano locutus eft. Hxc
&
X
eft patientia fan&orum.qui cuftodiuntmadata Dei fidem
Icfu.Id eft, talis eft patictia famftoru, Sc talem fruftum affert
>.1
Cap.i-4 - V I $ I O
qualis in fequentibusdcmonftratur. Et audiui uoccm de 9-
cxlo, dicente mihi:Scribe, Beati mortui, qui in Domino mo-

riuntur. ) Talis eft igitu r patientia fandorum, qui cuftodiuc

mandaeaDei,&fidemIcfu, utlmt beati in pcrpctuum.Scd
> quid eft quod dick: Beati mortui qui in Domino moriua-
tur?)Quis mortuus moripoteft? Nullus procul dubio mor-
tuus mori potcft.nifi prius animam recipiat, ut iterum mori
Mundo pofiit.Sed illi fut bcati,& illi in Domino moriutur,qui prius
monentes moriuntur feculo,poftea carne: qui prius uctcrc hominem,
beati. id eft, omnes nequitias& fpirituales carnales in fc extin- &
Galat.6. guunt,ut poftint dicere cum A poftolo: Mihi mundus cruci-
fixus eft,& ego mundo. Illi nanqtic in Domino moriuntur,
Matt.iq. de quibus Dominus dicit in EuangcIio:Qiii autem pcrfeuc-
.. raucritufqucin finem, hic faluuserit. modo ia dicit fpi A m E
ritus, ut requiefeat alaboribusfuis.) A modo,idcft,a tepore

mortis fua:rcquieft:ent fandi a laboribus filis. Opera enim

.. illorujfcquuntur illos.) Quomodo-fcquuntur?N6nneCor-
neliumopera fua pratccffcratjcui ab angelo didum eft, Ora-
^tcl, \o.
tiones tuae Scclcemofyna; tuaccommcmoratxfuntincofpe-
du Dei?Sed fequi,pro comitari-pofuit;Nam fc exercitus qui
regem comitatur,cumfcqu illicitur, cum alijprxcedant, ali;
fequantur.alij ad dexteram, fiuc finiftram incedant. Opera
Merces jgiturfandorum fequuntur illos, quia merces operum illo-
tftrum. rum comitatur illos in perpetuum. Poftumus&hocdc illis
fpiritualicer intclligerc.qui teporibus Antichrifti pro nomi-
ne Domini noftri Iefu Chrifti interficiendi funt. Beati quip-
pe erunt illi,fc in Domino morientur, qui profideDominiF
noftri Iefu Chrifti morientur. Nunc quia poenam illoru qui
in Antichriftu credituri funtnarrauit,beatitudinemqueillo-
rumqui in fide Chrifti pcrfeueraucrintufquc in finem, bre-
uiterc6prchcndir.confequescft,ut diem iudicij dcfcnbat.in
quo haec eunda coplcbutur. Et uidi,fc cccc nubes cadida,
> nube fedetem fimile filio hominis,, habente in capi-
fc fuper
tefuo corona auream, & in manu fila falcem acuta. Er altes
> angelus exiit de replo, clamas uoce magna ad fedetem fuper

, nubcm,dicens Mitte falcem ruafc mete, quia uenichora ut

:

mctatur,quonia aruit meffis terrx.Et mifitqui fedebae fuper

w nubcm/alccfuam fuper terra, fc mcfliiit terra.) Vtcrqjnanq;
ift
 q^varta: ti Cap.14
A iftc angelus, Chriftu fignificaf.fimilitcr & duz falccs,una li-

gnificatione habent: defignant enim illu ignem, quo uniuer

fusmundusdclcndus.Quiaficutprimotcpore mundus per Muniu*
aqua deletus cft:ita &in fine teraporu, per ignem delebitur, per ignem
Sed qu;rendu nobis cft,cur unus Chriftus per duos angelos, dclendut.
& una exterminatio per duas figuretur.Primus quippe ange
Ius fuper nubem candida fcdiflc, & corona auream habuillc
uifuseftdccundus ucro.ncq; corona auream habui fle, neque
fijpcr nube candida fcdiflc dicitur. Et primus, meflem terrz:
fecundus uero, botros uinez terrz praxidiflcdi&uscft.Scd
primus quo loco meflem terrz pofuerit non dicitur: fccudus
autem botros uinc$ terrz in lacum lrz Dei magnum miliflc
di&us cft. Videtur itaque mihi per meflem terrz eletas,per
B botros autem ex quibus uinum oritur.quod metes hominu
ihenat, reprobos efle delignatos. Ifla cft mellis, de qua Do-
minus dteit in Euagclio:ln tepore mclTis,dicam melioribus: Mttt.l 3,
Colligite primu zizania, Se ligate ea infafciculos adeobure-
dim: triticum uero recondite in horreis meis.Qui enim illic
ptr triticum, ipli in hoc loco per meflem dclignanrur.Et qui
ilkperzizania,ipfiin hocloco per botros uinez terrz figu
rartur.Etquia Chriftus aliter apparebit iuftis, & aliter iniu-
,M ~
ftisjio incouenicntcr per duos angelos figuratur.Iufti nanq;
allter
in cidctlaritate eum uidebunt, quomodo ab angelis &c fan
A
ftisljiritibus,in czlclli bcatirudinc cernitur.Impij aute in ea
fpcciccii uidcbunt,quaabhominibusin terra politus uidc-
m .
,0
.

u,(^ e }ttur'
batur,icutfcriptucft,Tollcturimpius,ncuidcaigloria Dei,
C VndcSt pri- Ef*- Z6
Blandmiraq-.iuftiSjtaribilis apparebit iniuftis.
'

musfnpc:nubecadidafcdifle,& corona auream habuillc in

capite dcfinbitur.Per nubenanquccandida,corpus eius im-
maculatu ddignatur.pcr corona uero aurea, multitudo ange
loru atqifan <3toru,q ui eu ad iudiciu ueniente co mitabu ntu r,
exprimitui .Similitcr&una exterminatio per duas falces dc-
fignatunquia aliter exterminabuntur iufti,alitcr iniufti. Iu-
ftorucxtcrminatio.redemptio potius diceda cft, ficut Domi-
nus dicit: R.cfpici:e, V leuate capita ucftra,quonia appropin- Lnct.11.
quar redepeio ueft-a.Redcptio iurc uocatur,co q> a malis te- Bonorum <r
poralibus liberet, &ad gaudia $tcrna perducat. Impioru aute mdorbjbtt
cxtcrminatio,& hic grauis crit,&: poft morte grauiondana-
Xij
Cap.14. VISIO
tioenim tudufq; perpetuus cis perma nebit. Iufti de Ipe retri- D
butionis xtcrnx morte Ixtam excipicnt:impij uero de dana-
tionc perpetua timidi, ttilhlTima morte pledetur. Alter an-
gelus qui cxiuitdctcplo,8e clamauituocc magna ad eu, qui
fedebat fuper nubem ,diccns. Mitte falcem tua, Se mete, Ele-
dos qui tn hac terra laborant, delignat : per templum autem
unde exiille uifus eft, ecclcfia dclignatur.Claraauit ergo ad
cum qui fedebat fuper nube,ut mitteret falce fuam in terra,
i.Ioan .y. Se meterct:quia landi uiri uidetes mundu in maligno poli-
tum, ciufq; miferias horrentes, deprecatur quotidie ut regnu
Mutth.6. Dei ucniat,in quo ab omnibanguftiis liberati, corpora pro-
pria recipiet, &
in xternii eu Domino exulrabutiariditas ue-
ro mellis, maturitate cius indicat. Nam licut mellis crcfcit ad
maturitate quado arida cfFicitunitaSc numerus cledoruuf. E
que ad fine mudi crcfcct , corumq; maturitas tue perficietur,
cum corii fuerit nu meruscopletus. Similiter &c Quartus an-
gelus qui exiit de altari, qui habebat potcftate fuper igne, ea*
dem fignificationc habet qua Se fecundus,qui de teplo exiifl?
uifus clt : fignificat nanq; cledos in hac uita laborares. Altat
nanq; ecdefiam fignificat,ficut &: teroplu :per ignem ueri,
ehamate polfumus intelligere,qua in cordibus landoru pi-

ritualibus fomentis fpiritus fandus enutrit. Super hunc igne

fandi habere potcftatem ideo dicuntur: quia Se iplipolfdec
charitate,& poifidetur abea. Ille ergo angelus clamaut ad
tertium angelu, fecunda falcem gercntcm,qucmChri.tu li-
gnificaircdiximus,utuindcmiarct botros uinex terjx.Per
Sxttiquo- dc(ignantur:quia uiri fandi uidentes quotidie ge F
q UOS impij
tidic ordtit nushumanu adxmonibusdccipi:uidetesetiaminpiosflo-
prodie iu- rcre,mundumq;fcmperad deteriora delabi, orantJtdies iu-
dcij- dici) ucniat,in quo Se nequitia dxmonucu ipfls mthoribus
pereat, & omnis pr^uaricatio cum ipfis pryuariratoribus ac-
cipiat finem, & adducatur iuftitia fcmpircrna.yi i* nullo fine
terminabitur. Vinea quippe mudGfignificat^uxomnc im-
pioru multitudine genuir Se nutriuitdacus uno, que inferna
uocimus,idco lacus irx Dei dicitur,quia uindidairx Dei io
, eo cofumabitur. Et calcatus eft lacus cxtraciuitate.)Percal-
catione,demerlionein mfernii polium us mtelligcrc:perci-
uuate autc,cxlcltcHicrufalequx ex omnibus clcdis collat
Extra
 QJ ARTA. 83 Cap.ij.

A Extra hac ergo ciuitatc lacus calcabitur, quia a conformo iu

lloru impij fcparabuntur,& in infernum detrudentur, ficut
Dominus dicit in Euangelio. Exibunt angcli,& feparabunt Mutt. zy.
n malosjdc medio iuftorum, &cc: Et exiit fanguis de lacu ufq;
. ad frenos equorum, per ftadiafcxaginta.) Perfanguinem,
poena impiorudefignatur. Pcrfpaciumuero mille fcxceto-
rumftadiorum,quod fanguis de lacu exiens occupauic, falli
Chriftiani delignantur.Qui numerus quauis a quaternario
numero deriuetur, circuquaquc tamen eundem numerum
fpargcnsfpargicur, finefquecius minime tran/ilit. Similiter
& falli Chriftiani fidem Chrifti,qu$ in quatuor libris Euan-
ardam 8c angu-
gclijconfifiit,inbaptifmate fufcipiunr,fed
ftam uiam,qua: intra angullias quaternarij numeri conclu-
jditur rclinqucntes,quxducit ad uitam, per latam & fpacio-
lam uiam qua: ducit ad mortem,incidut. Verutamen a qua- Matt. 7.
ternario numero non recedunt,quia quauis opera Chriltia-
nitatisnon habeant,nomcn tamen Chrifiianitatis no amit-
tunt. Saguis ergo de lacu exiuit , 8c mille fexaginta ftadia oc
cupauit: quia ea poena qux dxmones & omnes incredulos
abforbebit, etiam flillbs Chriftianos qui fidem uifi funtha- Falfidm-
buillc.fcd opera fidei non habuerunt, illaqueabit. Per equos Jliani.
ucrojfaili paftorcs ecdcliar delignantur, qui officium regi- Obferux
minis non pro amore Dci,fcdpro amore fcculi fufcipiunt. pajlor ejui
Perfrenos quibus equi reguntur, eorum falfa dotrina de- opes, non
lignatur. Habent quidem falli pallores dodrinam in ore, ne
ab officio funditus alieni uideantur,fed Pharif^orum exera- reluserit.
- pium lequcntes, dicunt & non faciunt.Et quia
aliud non Mutt.zy
polfiint docere nili quod Euangelium loquitur,8c in prxdi-
cationc fuaannunciant peccatoribus quas poenas patietur,
nili corrigantur, ufquecquoru frenos fanguis pcrucnitrquia
poenas quas peccatoribus minati funt nili corrigeretur, ipli.
quia uitialua deferere noluerunt, experientur.
T uidi aliud fignum in cilo,ma- Cap.iy,
gnum &: mirabile. Angelos feptem
habentes fepte plagas nouillimas,
quoniam in illis confummara eft:

iraOei.) Sicutfupcriusantequaad nar-

X ii
y
Cap.jj. VISIO
rationem feptem angelorum tubis canentium ueniret,eoru D
mentione facere Auduit, ita & hic antequam ad feptem an-
gelorum phialas habentium narrationem ucniat,eoru men
tionem facit, ut indicet magna myAcria in eorum uifione
contineri. Sed de iis infequentibus quod Dominus dederit
dicemus. Etuidi canquammarc uitreuro mixtum igni,Se
> eos qui uicerut beAiam & imaginem cius, & numerum oo-

minis cius, Aantes fu per mare uitreum, habentes citharas

Dei,Sc cantantes canticum Moyfifcrui Dci,&canticum a-

* gni dicentes.) Quid Ggnificct mare uitreum fuperius inui-

Suprdcap. Aone fecunda diximus. Sed illic taquamcryfiallum cficdi-

4. citur.hic autem mixtum ignc.Et quia cryAallus eximia: cla-
ritatis cA, ignemque de fc cum calorem folis acceperit Iolce
emittere, eandem Agnificatione habet illic cryAallus.quam E
hic ignis : fignificant nanque fpiritualcm intclligentiaqux
in diuinisfcripturisinucnitur.Mare igitur uitreum mixtum
cA igni, quia diuina
feriptura mixta elt fpiritualibus intcllc-
dibus. Super mare itaque uitreum ij quibeAiam uiccrunt
Aareuififunt: quia fandi Dei qui contra AntichriAumpu-
naturi funt, in prxeeptis diuinarum feripturarum greflus
f gcnt.nullaqucimpuHioneuitiorumafua Ade moucri pote
runt. Per citharas uero quas habebant, mortificatio carnis
defignatur. Canticum autem Moyfi,uctus tcAamcntu,cati-
cum agni,nouu demonArat. Canticum ergo Moyfl & can-
ticum agni cantabant, quia &
uctus &nouum teAamcniu
fandi pratdicabant.Quod canticum quale At, audiamus.
* Magna Scmirabilia opera tua Domine Deus omnipotestp
Hier. 10. JuAq & U erac uia: tua: rex feculoru. Quis non timebit te Do-
*
minc,& non magnificabit nomen tuum, quia tu folus pius
" es: quoniam omnes gentes ucnicnt &: adorabunt in confpc-
P/al.Sf. tuo: quoniam iudicia tua manifefia funt.) Concordat
hoc canticum, cum uctcri & nouo tcfiamcnto.Nam feptem
bencdidionesibiinueniuntur,qua feptem partibus, de qui-
bus fuperius diximus.coapraripofiiint.Piimaquippc bene- .

didioeA: Magna & mirabilia opera tua Domine Deuso*

* mnipotens.) Qu.r primo tempori conuenitepotcA.inquo

fadum eA cxlum Se terra omnefquc creaturi, quz ualdc

funt mirabilia. Secunda efijufix&uerzuixtuxrex fecu-
loru m.)
 Qjr I T A. N 4 Cap.iy.
A lorum.) Qua; congruit parti fecundae, in quo omneserea-
turxqua:habcbandpirirumuitx,iuftifsimoDci iudicio a-
quis diluuij delctarfunt.Tcrtia cft Quis no timebit. te Do-
mine?) Qux tertia; pani.iis uidclicet quibus lex dataefteo-
ruir,qui umore potius-quam amore legis mandata exerce-
fant. Quarta cft, nomen tuum.) Quam
Et magnificabit
prophetis conuenircmanifcftumcft,qui nome Dei & prx-
dicationibus &c fcriptismagnificaucrunt. Quinta eft. Quia
. tufoluspiuscs.) In quinta parte, aduentuChrifti appofui-
mus.in qua Dominus nofter IcfusChriftus ,qui folus pius
cft,8ehomo ficriprofaluregcnerishumani,&pati &mori,
..dignatus cft.Scxta cft. Quoniam omnes gemes uenient,&
adorabunriu confpc&utuo.) Manifeftum eft,.poft afccn-
B fioncm-Domimomncsgctesad fidem uenifle Chrifti.quas
.. in fexeo loco pofuimus. Septima cft. Quoniam indicia tua

manifefta funt.) Quam ad diem iudicij pertinere manife-

ftum cft, in quo iudicia Dei iufta& ucraeilemanifeftabun-
tur.A cuius iudicij damnatione ^nos mifericordia & pictas
Domini & redomptoris noftri Icfii Chrifti liberare digne-
tur.qui cum patre & fpiritu/antto uiuit Sc regnat Deus,pcr
omnia fecula fcculorum. Arnen,

Explicit expofitio uifionisquarrar.

Incipit expofitio Vifionis quinta:.

j[Tpoft hxc uidi, & cccc apertu cft

'remplum tabernaculi teftimonij in
cxlo,& terra.) Vifio quinta, ad cuius
ftnfus elucidandos Domino iuuarc perue-
'

nimus, ex maxima parte uifioni fuperiori

'concordat.dc cuius inteHigcria,ufque mo-
do quod Domini gratia largiri dignata cft, diximus. Nam Quomodo
ficur illic feptero angeli uififunt,qtiibusdata: funt feptetu- conveniat
bar,ita& hicfcptcroangclisfcptcphialxdatarfuiire memo- btc uifto
rantur.Etficut in cantu tuba; primi angeli, grando magna cum fupt-
terram pcrcufsitdra&iueftufione phiala: primi angeli, ho- mri%
 Cap.rj. VISIO
mines, qui per terram faepedefignantur,pefsimisuulneribus
percufsi ede dicuntur. Et quemadmodum in cantu tuba- fe-
cundi angeli, tertia pars maris in fanguinem uerfa dt fimi- :

litcr & in effufionc phialx fecundi angeli, totum mate in

fanguinem uerfum fuiffc dcfcribititr. Sed qualiter idi cum
fuperioribus concordant, in fequentibus dicemus, eundem
fenfum fccuturi. Eandem ergo fignificarioncm habent idi,
quam & illi. Significant quippe prardicatorcs qui fuerunt ab
initio,ufque ad finem. Sed ideo bis ponutur.quia ficutfupe-
riusdcmondrauimus,caquxfub cantu tuba: primi angeli,
fecundi, tertij.atq; quarti geda fuifle uifa funt.ad eleftos per-
tinent. Porro qux fub cantu tub$ quinti,fcxti, atque feptimi
angeli fa& a fuille referutur, quibus & tria,u$, coniungutur:
.
apaga
in quibus pcrfccutionesccclefix quas ab hxreticisSe

ed,& ab Antichrido in fine mundi paffura ed de-
nis pafla
iWf/i#f/?fcribuntur,ex una parte ad reprobos, ex altera adclc&os
tniuriaf>a- pertinent: quia impijcx malo quod piis ingerunt, poenam
ti qua in- pcrpetuam.iudi ucro,cx malo quod perferunt, gloriam fcoi

.ferre. piternam fibi adquirunt. Omnia itaque qux fub effufionc

phialarum feptem angelorum deferibuntur, ad reprobos
pcrtincnt.Vnde&primi,tubisquibusexercitus Dei ad pu-
gnam prouocabatur,cecinidc dicuntur. Sequentes autem,
phialas plenas iracundiae Dei.fupcr impios cffudiflc referun-
>tur. Podhxcuidi,&eccc apertum ed templum tabernacu
culi tedimonij in cado.) In Exodo feriptum cd,quod fccc-

Exod.tf. rat Moyfcs tabernaculum in deferto, podea uero aSalomo

3 6. ne iam populo in terra repromifsionis degete, templum ar- p
$.Reg. 5. dificatum cd. Per defertum igitur,hoc fcculu: per taberna-
culum quod de loco ad locum transfertur, prxfcns ecclefia
,dcfignatur,qu de deferto huius fcculi quotidie ad cxledcn^
Pfal. 83. beatitudinem tranfit, pergitque deuirtute inuirtutc.utui-
Mortifca deatDcumDeoruinSion.Vndc&cortinxtabcrnaculi,qu
no camis diucrfis coloribus dcpi&$crant,pellibus tegebantur &cili-
G* humi- ciis, utdemondrarent mortificatione carnis atque huroili-
Ittascujlo- tatem,cudodi a cfTc uirtutu.Qmdaute per terra repromif-
dia uirtu fionis nific^lcdis patria defignatur, quamrepromifit Deus
tum. diligetibusfc?Et quidpcrtemplu,quodcxoptimislapidibus
1. Cor. z. xdificacurafuir,figuratur,nifi caedis Hicrufalcm.quij cx ui-
 Q_V I NT a: 8y Cap.rf.

A uls lapidibus quotidie atdificatur . Quid igitur dicit,aper-

tumcft?templumccclcfix. Templum ucroecclcfi? quid cft Ecclefld.

aliud nili cadcftis patria? In hoc templo Pfalmifta habitare Pjdl.16.

defiderabat,cum dicebatVnampctij a Domino, hac requi-

ram,ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus uitx
mcae.Hocitaquc templum per Chriftum apertum cft,quia
aditus regni carlcftis per cum omnibus fidelibus patefadus
cft. Et exierunt feptem angeli habentes feptem plagas de
templo, ucftiti lapide mundo candido,& prarcindi circapc-
dora zonis aureis.) Si per templum cseleftis patria, 8c per
feptem angelos, prxdicatorcsdcfignatur, quomodo detem
pio exifle dicuntur? Nunquid landi de illa caelefti patria,ad
PrMtcdto*
prxdicandum dcfccndunt?Sed fandi prardicatorcs quafi de
B cxlefti patria exeunt, cum ab illo mittuntur, qui cft gloria r'\ *
mittendi.
fandorum, & i quo omnis dodrina eorum procedit. Qui
etiam feptem plagas habuillc dicuntur. Et fuperius feptem
plagas habuifle didi funt,eo quod in illis confummata fit
ira Dei. Si feptem plagas racundix Dei habucrunt,quomo-
i

do fandi fadi fuerunt? Sed habuerunt fandi Dei plagas fe-

ptem potcftatcm,noninpcenamfuam. Dominus naque
in
dicit inEaangclio:Inregenerationccum federit filius ho- Mdtr.19.
minis in fede maicftatis fu$,fedcbitis & uos fuper fedes duo-
dccim, indicantes duodecim tribuslfracl. Per feptem autem
plagas, feptem uitia principalia, ex quibus omnia malao- Septem ui-
riuncur.dcfignantur.Scprpra igitur plagas, feptem angeli ha tid princi -
buifle uifi fu nt: quia precatores fandi in die iudicij feptem pdhd.
C uitia principalia, ideft, omnes operatores malorum ita in
- poteftatc habebunt, ut eorum iudicio perpetua poena plc-
dancur. Confummata eft uero in fandis prxdicatoribus ili

iraDei.id eft,perillos,quia eorum iudicio ira Dei pcrficic-

tur.Poifu mus feptem plagas aliter intclligere. Superius o-
1
mnccorpus impiorum in feptem partes dmifimus. Septem
ergoplagx funt peccata, quae unicuique parti aptius con-
ucniunt. Aliter eniraiudicabunturij qui ante diluuium fue- .m
runt, populumquc Dei coniundionc feminarum dccepe-r
runt. Aliter ij qui poft diluuium idololatriam diucrfofque Ud,
errores inuencru nt,per qu^ genus humanum deceptu m cft.
Aliter ij qui fub lege fuerunt, 8c mandata Dei non cuftodie-
a. a Y
 f

CaP .iV '

V i sri o: 7 .0
nmt- Aliter pfcudoprophcix,qui popalum Dei dccepcnint. D
AWtcrimpij ludii, qui Deu interfecerunt, Apoftolos eius
pcrfccuci Uirw. Aliter pcrfccutorcsccclefi^, qui fidem Chrifti
extiuguere conati funt. Aliter miniftri Antichrifti,quiChri>
ftum Jcierturi-, &
Antichriftu funt fccuturi. Has itaqtic pla-
gas fandi- Dei inpoteftate habcbut,qua fingulicos qui fuis
temporibu s fucrut,corumq; monita cotepfcrut , fuo iudicia
perpetua poena danabut.Per lapide ucro mundu atque can-
didum,quofeptc angeli ucftiti fuifTe uififunr,Chriftusdefi-
CaUr. j. gnaturidc quo dicit ApoftolusiOmncs qui in Chrifto bapti
Prxdics - taticftiSjChriftuinduiftis.Per zonas auxe aureas, quibus cir
toris fipie- ca pedora prxeindi narrantur, prxdicatoru fapientia inti-

tix cordx matur.qux-corda fandoru intra fc ita concludit, uccxtraip-

cotrdeno- fam per diucrlbs errores euagari non finat. Et unus, e qua- E
res munit, tuor animalibus dedit feprem angelis feptem phialas au-
reas plenas iracundi* Der uiucnns in fecula fcculorum.)
Qua tuor animalia quanuis quatuor Euangcliftas fignifi-
ccnt, tamen & fimul, Sc figillatim Chriftum fignificant. Sed
quia breuiras non permittit, ut dicamus quemadmodum
unumquodque Chriftum fignificct, per iftud unum animal,
.t.- '
Chriftum intelligamus. Phialx uero corda -fune fandoru,
qua: propter fapietiam,aurea rcdeuocamur. Vnus ergo ex
quatuor animalibus dedit frptem angelis feptem phialas au
reas, quia Chriftus corda fandoru fu orum fapictia rcplcuk.
QntjU<h Verum li fapientia repleta funt,quomodo iracundia Dei ple
loan-.ij. nacncdicuncurrDominus-inEuangcliodicitrSijionuenif-

fem Se locutus cis fuiifcm, peccatura no haberent. Nunquid 5

Jtejponfio. ludii ante aduentum Chrifti, peccatum non habebant? E-
Mutt.io.- rant itaque antea peccatores, icd peccatum incredulitatis,

12 . peccatu blafphemix,quo eum Bclzebub uocauerut, peccatu

homicidij quo eum crucifixerunt , &c. multa qux
alia- (celera.

Trxdicd- cx aduentu cius traxerunt, non habebant. In phiala autem

toris uox Chrifti, inqua uita mundi continebatur, Iudxi fuis culpis
impiis pro- exigentibus, mone inueuerimPhialx igitur fepte angcloru
pmdt iram ptenx fuerunt iracundi* Dci,qura quantu ad reprobos- per-
Dei. unet, prxdicatio fandoru lramDci. in fccontinuit:quiapro
eoqu6deorupr$dtcationecontcpferunt,iramDci incurrc-
** runt. Etimplctumcfttemplumfumo.imaicftatcDcj, 5c.de

uirtutt.
 N
QJV I T' A.V 16 Cap.x t.

A uirtutecius.) Diximus fu pcrius per tcraplum,ca:lcflcm pa-

triam defignari:fumus uero fi intra domum fucnt, oculos a
non pcrfc&c pofsint uidc-
foris perfpicicntium obfcurat, ut
patria:,
rccaquxin domo geruntur. Tcmpluigipurcxlcfiis
Tencbrx
modo fumo cft plenu:quia clch in hac uita pofid,dum ocu
- prxjrnttt
los mcntisfuxad contemplanda caelcftia attollunt.obfcu
rantur quadam caligine , quam tranfincarc
non portum,
quam obfcuritatem, fumum uocar.hanc caliginem Paulus
xni-
patiebatur,cum dicebat: Videmus nuncpcrfpcculuin
or-*b
gmate, tunc autem facie ad faciem. Et iterum: Nunc
autem
cognitus.
cognoico ex parte, tunc uero cognofcam.ficut Sc
quadiu
fum.Et notandum quia hanc hebetationem, elcOi
inhacuita pofitifunt,patiuntur:cum autem ad illam cxlc-
ftem beatitudinem tranficrint,ab oculis mentis eorum
allc-
B
uctur.Vndc & fcqukur: Et nemo poterat introire in
tem-
.. pium, donec
confummatcnturfcptcm plaga: feptem a ngc-
. lorum.) Nunquid in illa caelcfti bcatitudtne, quotidie iufti
non introcuntfSed dcingrefsionccorporum hocditueflc
intclligamus.ln illa quippe carleftibeatitudinc iufti
non in-
gredientur cum corporibus fuis,ufquc dum feptem plag*
fuperius
fcptem angelorum compleantur.Dc feptem plagis
fuis er-
diximus: ultima uero plaga erit, cum Antichriilus
roribus genus humanuintcrficict. Finitis autem
feptem pia
fanfti corpora
gis, pro quibus examinandis dies iudicij fiet,
fu a recipicnt,atquc in templo patria: cxleftis
fincfinccum
habirabunt.De hac habitatione dicit Pfaltmfta;
Domino
C Bcatiqui habitant in domo tua Dominc,w fcculafcculo-

rum laudabunt tc^

pio, dicetem angelis feptem Ite : &

effundite feptem phialas iracundi^
Dei in terram ) Vox de templo, uox
Domini cft prieripienris pratdicatonbuS, VerhZD<i
ut uerbumDci nofolum ciccis, fod etiam etu
repro-

rcprobisannuncieht, quatenus habeant lfti undccorrigan- bu annu~

tur,&: ilii unde deterius damncntur.Pcr terram uero,pccca- ciundum.
Yij
Cap.i 6. VISIO '

tores dcfignatur.Prxdicatorcs itaque phialas fuas fu per ter- D

ram effundunt, cum uerbum Dei peccatoribus annunciant.
Et abiit primum primus>& effudit phialam fuam in terra,
&fadumcftuulnus fcuum ac pcfsimum in hominibus, qui
> habebant charadcrcm.bcflix,8c cos qui adorauerutimagi-
* .
nem eius.) Primuiangclus prxdicacorcs qui ante legefuc-
runtdcfignat:ficut8c ille qui lnprxcedcntiuifionc tubapri
mus cecinidc uifus eft. Sed ibi per tertiam partem terrx qux
combufta cft,clcdidcfignantur hic autem per cos qui uul-
:

nusQeuum acpcfsimum pafsi funt, reprobi. Effudit igitur

angelus phialaiufuam.intcrraro,quiafandi uiriqui ante le-
gem fuerunt, admonitionis uerba impiis impenderunt, ut
prtdi* cos corrigerent. Sed uulnusfxuumac pcfsimum in cosfa-
catorc &urn eft, quia ex prxdicatione fandorum deteriores effe-E
<rra

uitcruul- di mandata Dei contempferunt. Vulnus nanqoc ffuumac

nerantur pcfsimum cft,contcmptus mandatorum Dei.Verum fi uul-
qui uerba n us f^uum ac pefsimum, tantummodo ad reprobos perti-
cuts cotem net, Se illi tantummodo hoc pafsi funt qui charadcrcmbc-

nunt. fi,ihabucrunr.qucrenduin nobis eft quid fit charader bc-

Superbia*. ftix.Quodfipcr charadercm bcftix,fuperbia uolucrimus.
intclligcrc.eo quod diabolus de cqlo cccidcrit,adu< rtere de-
bemus,multoseledosfupcrbixuulnushabuifte,fedmcdica
mento humilitatis fanatoseftc.Eft au te aliud uitiu pcfsimu,
qiiodmcdicamencupccnitccix,afcfempcr excludit. Scimus
diaboluelTcirrcuocabilem.ucnullo modo ab iniquitatibus
fuiscorrigipofsic. Ideaque qui irreuocabiliseft,medicamc>
Diaboli tum pceniteti^ n6rcquirit:ficut&: diabolus ab hoc medica- F
ehardtter* meto alienus cxiftir.Ergo qui per dodrinafandoru patrua
impoenite - fcclcribus fuis rcuocari no potuerut,charaderc diaboli ha-
tia. bucrur.qui iucorrigibilis inpoenites perfeucrat. Sed quia
Impiorum hoc uitio noftro tepore multi laborat, pece/Tc eft ut de ml-
peranacia gnitudiueeius aliqua dicamus.Nam funt nonnuIU itairre-
, n malis.
uocabilcs.utquauisfciantprauacflc aflertione fuam, nullo
Impij ne modo ah ea rcuocari pofsint, timentes uinci ab hominibus:
ab homini- & ne uincantur, mendaciis & petiuriis atque flammanti-
bus iunca- busiconrentianibus falfitatem fuam defendere conantur,
rur, diabolo dumque timcntjuinci ab hominibus, a diabolo uincuntur.

Jefubdut. Cxtcrauqrouitia, medicamento panitentix fanatur: iftud.

autem
 QV INTA. 87 Cap.itf.

A autem folum eft,quod a fc Ctlubrc mcdicamcntuxcludir,nc

fcilicctpcr confcflioncm 5e pamitcntiamui&icflcuidcatur.
Et quiamalumfuum ut uicifle uideatur laudaDt, completur
in illis illud Propheticum: Vas quidicins malum bonum. Se E/aix.f.
bonum malum,poncntcs tenebras luce, &: lucem tenebras.
Fertur auisquaeda cflequa: ferpentem uincit Se qomcdit,fcd
poft paululum ucncno illam perimit.Similiter Se ifti gaudet similitudo
fe uicifle proximos, fcd talis uidoria intcrfclrixcftanimaru
illorum. Quicuquc ergo tales funt,characrcm portat dia-
boli.Pcr imaginem uero bcfti^uitiapoflumusintclligcrcico
quodipfajideftjdiabolus^tauthoromniumalorum.Imagi ^fdorato-
nem itaque bcftiac adorat, quicunque uitiisferuit.Na&: Pau res diaboli
lus dicit,quod uenter Deus effet falforum pratdicatorum.in-
B quiens: Quorum Deus uercr cft, 8c gloria in cofufionc ipfo. Philip, 3.

rum quiret rena fapiunr.Similitcr Se auaritiam/cruitutc uo- colojfy

" cauit idolorum . Et fecundus angelus clfudit phiala fuam
inmare,&fahiscftfanguistanquam mortui Se omnis ani-
,

" ma uiucns, mortua cft in mari.) Iftc angelus dolores legis

flgnificat,ftcut& ille qui in prarccdentiuilioncr fecundus tu- x
bacccinillcuifuseft. Sed ibi tertiapars maris in fanguinem
uerfafiiiircdicitur.-pcrqu^clcdosdcfignatosfutflcdtximus,
hic autem tQtum mare in fanguine uerfum cllc legitur. Vin-
dica criminalium, fcclerum fecundum legem, erat fangui-
nis cftufio. Per mare igitur, prxuaricatorcs legis defignatur.
Quod in fanguinem uerfum cft, quia uindi&am perpetuam

C pro contemptu mandatorum Dei receperunt Omnis uero .

anima uiues,mortua cft in mari :quia multi ex iis q ui in mari

crant,id cft,cx numero reproborum,qui per mare defignan'
tur,& qui ante perceptionem legis uiui, idcft,iufti uideban-
tur, accepta lege auod iniufti fuerint, ex prxuaricationc legis
comprobatum eft.Sutctiam modo multiin ccclcfia, qui an- Magijlra-
tcquam ad honores ccclcfiallicosjfiuefccularcs confccndat, tus tarum
fan&iSe iufti uidentur: uerum acceptis honoribus.dum do- probat..
num Dei in malum pcrucrtut.quod mortui & non uiuifuc-
rint, omnibus patet,. Et tertius angelus cfKidir phiala fuam
fupet flu mina,8C fuper fontes aquaru,& faluscft fanguis.)

Iftcangclus prophetasdefignat: per flumina uero font6fque

aquarii, duodecim tribus cum fuis familiis defignatur. Nam.
Yiij
Cap.i 6. VISIO
te in prxcedcnti uifionc, per tertium angelum tuba canente, D
prophetas diximus fuifle dcfignatos.Scd ibi pars fluminum

atquefontiu ucrfa effe lcgiturin abfinthium:pcrquam eos

'
qui per dodrinam prophetarum amaritudinem poenitentix
affumpfcrunt, atque percam falui effe meruerunt, diximus
fuifle dcfignatos.Hic autem in effiifione phial^ rertij angeli,
flumina &
fontes in fanguinem conueria fuifle legiitur. An-
gelus igiturphialamfuam fuper flumina Se fontesaquarum
effudit, quando prophetx fandi impio populo tierbum Dei
annunciaucEunt.Scdilli ex prxdicationc fandorum, multA
folum mandata Dei contepferunt, fcd
deteriores cffedi,non
Se ipfos uerbi Dei miniftros occiderunt. In
fanguinem uero
mortem perpetuam intuic-
uerfi funttquiaipfi fibimetipfls .

Pro qudr- runt. Etaudiui angelum quartum, dicentem:Iuftuses,qui E

tum, es ,Se qui eras,& fandus: quia hxc iudicafli, quia fanguinem
videtur fandorum fuderunt Se prophetarum, Se fanguinem eis de-
,

legen- difti biberc,quod digni funt.j Poffunruspcr angelum quar-

dw,(<y4tum,angclum illius populi intelligerc,qui uidensiuftoDei

rum. iudicio populum iniquum effe damnatum, laudat fentetiam
iuftiffimam Dei omnipotentis. Et quia fanguinem fandorfi
Homicidij Se prophetarum fuderunr,fanguinembiberut:quia pro raor-
Jhpendii*. tctcmporali,quamiuftis intulerunt, mortem perpetuam re-
. ceperunt. Et audiui uoccm de altari dicentem : Domine
.. Detts omniporens.ucra 5ciuflatudieia tua.) Polfumus per
altare fandos uiros qui eo tempore fuerunt intclligere, qui
laudaucruntiuftum iudicium Dei, eo quod impio populo
Danicl.}. iiiftillimamdamnarioncm intulerit: fleut legimus Daniele, F
Se tres pueros feciffe. Et quartus angelus Phialam luam
f/y^Zge-cffiiditin folem, & datum cd illi homines, 8C
arftu * afficere
if.
igni. Et xftuaucrurcr homines xftu magno , Se blafphemaue-
runt nomen Dei habentis potcftarem fuperbas plagas, neqi
cgeruntpoenitentiam,utdarcntflligloriam.) Quartus an-
gelus Chriftum Se Apoftoloscius.cxterolque prxdicatores
lignificat,ut quartum angeluinfuperioriuifione fignificaf-

fc diximus. Sed ibiperfolcmipopulus Iu<dA?6ru: per tertiani
parremfolis Sclunxatqueftellarum ,fidelesqui exilio po**
pulo in Chriftum crediderunt , defignantur. Quartus igtrur
angelus phiala fuam in folem effudit: quiaChriftus 8cApo-
ftoU.
 m

Q^V l NT A- 88 Cap.16.

A ftohcius,quddimpij ludxi a Romanis delendi eflenr,*pmif

uocibus prxdixcrut.Nam ficuc quilibet feruus accipit a Do- Lucx* 2.i
mino fuo gladium, non unde ipfciugulctur, fcd unde reum
juguIcc:ita&:Romanicffufioncinphial$inquairaDei coti- Romani
nebatur, no ad hocfuC:cpciututipfiin.eapcricct,fcdaduin- m
ndices

dicandam Chrifti fanguinetnin Iudxos cffundcret,undc Se mortii '

-fcquitur, Quiadatumeft illixftuaftnccrchomincsSeigni.) chnfii.

Poflumus per Itum, obfidionem. per ignem autcm,famcm

& gladium, quibus Iudxi pene omnes confumpti funt , in-
tclltgerc. Datum cft ergo foliafticcrc homines xftu&
igni:

quia Romanis datii cft a Deo, ut impios Iudxos diucrfis ca-

lamitatibus affluftos.quofdam occideret, quoldam a fua tcr-
racucHerenu Et-xftuaucruthomincsxftumagno.)Quam
fi magnusfucrit ille xflus,quo Romani Iudxos afflixerut, qui ^
uult fcirc,Iofcphum legat, Se inucnict nullam gentem
ino- v,Jefe^'*
hb.de bello
. mnibus regnis terrarum atrocius-pcnidc. Et blafphcmauc
Indako.
runt nomen Domini, habetis potcftatcm fuper has plagas.)
Tam impia fuit gens ludiorum, ut cum fc uiderent pro fcc-

leribusfuis inaudita mala perpeti, non folum a blafpliemiis

multo dtteriores blafphc Ittdki
Chrifti non ccflaucrunc.fed etiam
miasinfuisafBihonibus contraDeum cuomucrunt.Vndc afjtittione

&fequitur: Ncq;.cgcrunt poenitentiam^ t darent illi glo- peioreseud

m riam.) Darent nanque Deo gloriam, fi ex fuis iniquitatibus dtuit.
poenitentiam agentes, in Chriftum credidiflcnr, ciufq; man-
data cuftodiffcnt. Et quintus angelus effudit phialafuara
~ fuper fedem bcftix, & faftum cft regnum cius tcncbiofum,
C Se commanducaucrunt linguas fuas prx doloribus, &bla-
fphemaucrunt Deum cadi prxdoloribus Se uulneribus fuis,
* Se nonegerunt poenitentiam ex operibus fuis.) Quintusigi-
tur angelus orthodoxos patrcs,qui contra h^rcticos dimica-
uwunt,fignificat;qucmadmodura& illum diximus fignifi-
. caOe,qui infuperiori uifionc qupitus tubacecinir. Et ficut
per locufta9 h^rctici deftgnati funt,ita Se hic per fede be
illic

ftix hcereticidcfignantur :beftia autem diabolum fignificat.

Iurc igitur h?retici fedes bcftix dicuntur,quia in eorum cor-
igiturai)g,cIusphialamA"M

dibus diabohis inhabitat. Qmotus
bolu.
fuam fu per fedem bcftix effudit: quia fan&iuiri errores hx-
Ktiepeum. detegentes, qux poena illis inftarct , manifdlare.
Cap.rSi VISIO '

ftuduerunt.Fa&umeftuero regnum eius tenebrofum,quia D

iliis quibus do&rinahjrcticorum fulgida uidebatur, per do-

minam fan&orum patrum, quod mifera 8c tenebrofa eflec

demonftratum cft .Commanducaucrunc linguas fuas prx
doloribus,quiafinguli Angulorum errores reprehendebat.
Haeretici

Jtmuictm Qui etiam Deum pra: doloribus 8c uulneribusfuis blafphc-

confutat, tnafle dicuntur. Dolcbant quippehirctici, eo
quod a catho-
licis uiris femper couinccrcntur*. uulneraucro eorum erant

errores finguloru.Blafphcmabant ucrohxrctici Deum prx

doloribus fuis: quia quanto amplius a catholicis uiris fepa-
rabantur, tanto ampliores blafphemiasadcos reuincendos
inuenicbant,impcllcbantquc cos ad Deum blafphemadum
proprij errores quos profitebantur: quictiam fine poeniten-
tia fuifle dicuntur. Vix nanque aliquem ex inuentoribush^-
egerit ex fuis erroribus.
Pauci ex xcfcaninucnics, qui poenitentiam
hxre- Et fextus angelus effudit phialam fuara fuper flumen ma-
ticis
&
gnumEufratcn, ficcauit aquam cius,utpr*pararctur uia
pani- > regibus ab ortu Solis.) Sextus ifte angelus eandem fignifi-
jentidm catione habet,quam &
ille qui fexta tuba cecinific uifus cft;

fignificat enim martyres fanftos. Et qui defignantur illic per

4 <runt.
equites, a quibus rertia pars hominu occifa fuilfc dcfcribitur,
ipfi & in hoc loco per fl umen magnum Eufratcn,perfecuto-
res uidclicctccclcfixDei. Effudit ergo angelus phiala fuam
fuper flumen Euffatcmquia qux danatio pcrfccutoribus ec-
clcfire inftarct , ipfi s pcrfccutoribus fine aliqua
trepidatione
prxdixerunt; per aquaucro, ipfa perfecutio defignatur. Sic-
cauit aquam cius,quiatandiu in praedicatione uerbi Dcifan F
fti martyres perftiterunt,ufq; dum omnis perfecutio fine ac-
cipcrct.quibufdam ex perfccutoribus in infernum demerfis,
quibufdam fidei Chriftianx fcmctipfos fubiicictibus. Per re-
ges multitudinem gcntium.qua: ad fidcmChrifti confhrxit,
poffumusintclligere.Viaitaq; regibus ficcata aqua przpara-
ta cft: quia finitis pcrfccutionibus, hberafaculrasdara
cfto-

mnibus gentibus ad fidcChriftiucniemibtis.Sed quomodo

ab ortu folis ucniffc dicuntur, id eft i Chrifto, qui per folem

dcfignatur.cum non iChrifto,fcd adCHfiftuidiabolu rclin-

quetes ucnerint?nifi forte per folc diabolu intelligarmis,'ut
ab iofo ad Chriftu ucncrint.Scdraeliuseft, ut per f olc Chci-
r
ftum
 ) ,

Q_V i NT a: 89 Cap.ttf.

A ftum imelligamus, propter illud prophcticum:Vobis autem

tjmentibus no me mcu, orietur fol iuftitix. Ab ortu ergo fo- Malae. 4.
lis,id cft a Chrillo,uc niunc.qma ipfo infpirante,& impcl Iere

ad cum ueniunt lpfiuscft donu, Sc ucllc & perficere quae bo Phihp.i.

na me nihil poteftis faccrc. A Chri-
funt:ficut ipfc dixit, Sjnc Ioan. tj.
quicunque ad Chnfturo uemur, quia ipfc
flo icaquc ueniunt
dat ut ueniant,& ipfc fufeipit uenientes. Et uidi dc ore dra-
M conis,& deoiebeftix.Se de orepfeudoprophctarum.trcs fpi
H ritus immundos in modu ranarum Sunt itaq; fpiritus dae-
.

moniorum facientes figna: fpiricusucro tres immundi, di-

fcipulosdefignant Antichrifti.qui eum per uniucrfum oibc
prxdicaturifunt. Qoiquanuis homines fuit futuri, fpiritus
immundi, &. fpiritus dxmoniorum uocantur quia dxmo r : Diabolus
B ncsinipfishabitabunt.&cpcroraeorum loqjcntur.Qui dc loqutturin
ore Amichrifti,& de ore pfcudoprophctarum eius exii licui- membris
fi funt quia per eorum do&rinam, filij diaboli efficientur. yN#.
.

Qui etiam dc ore draconis cxufTeuifi funt, quia per os An-

cichrifli diabolus loquetur. Ranis nihilominus quae funt
reptilia immunda, & in luto uiuentia , rc&c allim ilantut:
qtualicut larix infordidis aquis immoratur, ita Scdifcipu-
li Antichrifli eos facile decipient, qui diuerfis uitiis & (ce-
leribus non timuerunt fordidari. Nam & ranarum uox rau-
ca & , impiilfimam eorum przdicationcm blafphe-
turpis
miis plenam defignat. Et praecedent ad reges totius terrx
congregare illos in prxlium,ad diem magnum ommpoten-
. tis Dei.) Per reges terrx, non folum regcs.frd Sc populi dcli-
C gnantur.Cogrcgabuncauteillosdilcipuli Antichriftiinpnj-
lium ad dic magaum omnipotentis Dei,no quod cotra Deu
audeant in die iudicif , aquotamtcrribihccr indicabuntur,
fed congregabunt eos in prxlium adperfcqucndaecclciiam,
utin dic magno Dei omnipotentis, perpetua poena danetur,.
Et quia finita perfecutione Antichrifti, Dominus idiudiciu
k in proximo ucntct.fubdit: Et ecceuenioficut fur.) Dies
t Domini,(icut dicit Apoftolus, ficut fur.ira in nodfe ucnict i.TkeJfif.
Cum enim dixerint pax &fccuntas, tunc repcninusci% fu-
perueniet interitus. Beatus qui uigilat,& cuftodit ucftimc-
- ta fua, ne nudus ambulet, ut uideant turpitudinem cius. >
Impij quun uoluptactbus fux carm$,ucludin quadam m j l-catit dvrmiut
i', 2
 i

Cap.itf. v1 s r o r>

litic Ic&ulircquicfcunt, St qui nolunt prxuidere mala quzD

non inconucnicntcr dormire dicuntur. Quos,
fcquuntur,
Ephef.j. Apoftolus Admonct,dicen$:Surge qui dormis, 8c exurge a
luflorum mortuis, & illuminabit te Chriftus. Iuftiurro qui mala qux
uigilid. fequuntur prxuidere ftudent.qui uoluptates carnales infe
extinguunr.qui armis uirtutum k muniunt,utconrrauifi-
biles & inuifibilcs hoftes indefinenter dimicare ualcant, non
incongrue uigilare dicunturjidcckjue beati funr.Vcftimcnca
autem noftrarum animarum, fiint opera bona.Cuftodia uc-
flium,cuftodiaeft mandatorum Dei. Vcftimcnta noftra cu-
itodimus, fieaqux prxeepit Deus,opcradoimplemus.Nu-
dus uerb cft,q ui a bonis operibus alienus cxiftit.Nudi impij
ambulant, ciim ad diem hidicij a bonis operibus uacui de-
ducentur. Et ideo turpitudo illorum uidebitur: quia & an- B
> gelis &
hominibus eorum fcclera manifeftabuntur. Et
congregabit cos in locum qui uocatur Hebraice Ermage-
don. ) Ermagedon mons gtobofus fiue confurrc&io in
,

priora, interpretatur.Qua: utraque interpretatio,diei iudi-

<ij coaptari poteft. Mons
quippe globofus rc&c uocatur,
eo quod globis flammarum* uniuerfus mundus tunc delean-
tur. Similiter & confur rc&io in priora rc&c diciruneo qubd
omnes homines , in priorem ftartim, refurgendo reparen-
tur. Et feptimus angelus effudit phialam fuam in aerem.)
Pcrfcptimum iftum angelum* prxdicatorcsfan&i,quitem-
poribus Antichrifti futuri funr.defignantur, ficutSc illum
lignificaflc diximus, qui fiiperius feptima tuba ccciniflc le-
gitur: per acrem uero,uani homines defignantur Angelus F
.

igitur phialam fuam in acrem effudit: quiaprxdicatorcsfan

fti,uanis Sc impiis hominibus, quod perpetua morte fine da
- nandi, dcnunciabunt. Et exiuit uox magna de templo,
M throno, dicens. ) Vox magna, uox cft prxdicatorum fan-
lorum.Pertcplum,ccclefiadefignatur. A templo ergo uox
exiit, quia abccclefia uox fanfx prardicationis procedit.

Ecclefut Qux etiam & a throno exiifTc dicitur, quia ccdcfia Dei,
thronus thronus ell Dci,& inilla fedens requiefeit. Quid autem hxc
Dtu uox dicat, fubdendo manifeftat: Facium eft.) Id cft, finis
mundiinftat,m quo omnia qux prxdifta funt a Domino
* &afantis complebuntur. Et facta fune fulgnraS: uoces,
t
V &
 Q_V I NT A. 90 Cap. 1 *

magnus,qualis nunqui
A &tonitrua,8c terrxmotus fa&us cft
Per fulgura mi-
fuit ex quo homines fuerunt fuper terram.)
qux per fanftos fuos fa 61 urus cft Deus, defignantur.
racula,
Legimus nanque in fuperioribus Heliam Se Enoch pluri- Caf ir.

ma fignacflcfa&uros. Per uoccs,prxdicatio fandorum: pcc

terrxmotus
tonitruaautem, terror ignis aeterni exprimitur
:

ucrb.motionemcordium fxpc defignat.Moucbunturcnim

quidam de malo ad bonum, ficut Iudaei qui in Chriftum
ere * ** vh
fidem
diturifunt-Mouebuntur alijdcbono admalum,qui
fccururi . Ec
Chrifti reliduri funt , Se errores Antichrifti
gentium cc-
Eida cft ciuitas magna in tres partes, Se duitates
Ciuitas magna.ciuitas eftdiaboli, id cft, omnis
dderunt. )
diuifaeft,
multitudo reproborum. Per tres partes in quibus
atque
B ludxi qui in Chriftum credere noluerint. Se Pagani
Chriftiani defignantur. Quod autem dicit,
Se ciuitatcs
falli
ge-
gentium ceciderunc, ad diem iudicij pertinet. Ciuitates
tium tunc cadent, cum eo igne qui faciem Domini ad iu-
delebuntur, ficut
dicium uenientis prxceder,omnes gentes
dicit Pfalmifta Ignis ante ipfum prxcedct,
:
& inflammabit
> in circuitu inimicos eius. Et Babylon magna uenit in mc-
moriam antcDcum,darc uini indignationis irx
ei calicem

cius.) Quomodo Babylon in memoriam anteDeum uc-

nifle dicitur , ad cuius
memoriam nihil accedere, nihil re-
prxfentia,itaprxtc-
cedere poteft,in cuius confpcdu ficut
rita Se futura cofiftunt? fed memoriam
pro tempore pofuit.
'I
quando
Babylop igitur in memoriam ante Deum ucniet,
tempus ucniet, in quo ftatuct iudicarc mundum. Se
\UJ
C illud
reddere unicuique fecundum opus eius. Vinum
ucro indi-
iudicio
gnationis irx Dei, perna perpetua cft quiaperafto
:

omnes impij cum authorc iniquitatis diabolo damnabun-
tur. Eromnis infula fugit, Semontesnonfuntinuenti.)
Eandem fignificationem habent montes Se infulx,
ciuiratcsgentium ,qux paulo fuperius dicuntur cccidiflc.
Per infulas nanque gentes, permontes ucro,
earum princi
pes defignantur. Fugere autem dicuntur ,
cum ab igne in
die iudicij delebuntur. Et grando magna, ficut talentum
feriptum cft,
defccndit de cxloin homines.) InEuangelio
dedit uni Mitt.i 5
quod quidam paterfamilias peregre proficifccn^,
 .

Cap.i 7 . V I SI O
fcruorum Tuorum quinque talcnea.alij duo: alij ucro,unum. D
Sed primus & fecundus negociando .talenta quae a Domi-
no acceperunt, duphearunt: tertius fodit in terram, & abf-
condit pecuniam domini fui Quxcunqucergo temporalia
.

Omnium autqualcunqueartes i Domino accepimus, pro taletorum

donorum acccptione.nobis reputabuntur. fulti igitur qui per primum.
Detredde- & fecundum feruum defignantur,talcntafuaduplicant,ciim
da ejl ratio bona temporalia qux a Domino accipiut, in bonisopetibus
expcndunt.atqucad bona agenda quofeunque pofliint pro-
uocant.Impij ucroquipcr feruum tertium defignantur, ta-
lenta fu a in terra abicondunt.quia ex bonis teporalibus qua:
Talentum a Domino
acceperur,uitia potius quim uirtutes enutriunt.
defodere.
Per grandine, qux ea quxex terra nafcuntur conterit &: de-
let, uindidaomnipotentis Dei defignatur. qux impios con- E
teret, & infernum demerget. Quae ficut talentum efledi-
in
citur.quiaunumqucnque fecundum talenti fui qualitatem
puniet:& quanto amplius quis deliquit, tanto ampliora tor-
menra fuftincre cogetur. Sed obfcurumeftua Ide quod fc-
quitur: Et blafphcmauerunt homines Deum , propter
plagam grandinis , quoniam magna fada cft uchemcn-
rer.
)
Quis enim in illo tam diltri&o luflorum iudicio,
BLtfyhe- blafphemaic Deum audebit? Sed blafphemarc dicuntur,,
mt e in iu- quiablafphcmix reproborum, quas modo in cordetegunr,
diciopare- eundis manifeftabumur
ftent.

Caput 17 . T ucnit unus de feptem angelis qui p

habebam feptem phialas, & locu-
tus eft mecum, dicens.) Sicut fuperius
fub cantu tubse feptimi angeli, diem iudicij
brcuitercomprchendes,ad ea qux prxter-
miferat,rcdut,atque fandam ccdefiam dc-
fcribens.paflfioncsquas a diabolo pertulit, & quas ab Anti*
chriftoin fine mundi paffuracft.anncxit: ita&hic fubeffu-
fione phialae feptimi angeli, diem wrdici) fummatim per-
ftringens, ad eaqux prxtcrmifit reuertitur, atque fub fpc-
ciemulietis meretricis, duitatem diaboli dcfcnbens.quas
poenaspro fcclctibus fuispailura fit, in liquentibus mani-
fcftac.
 QJV I N T A. 91 Cap.17.
A fcftat. Angelus ucro phialam habens ,
prardicatoresfandos
defignat. loancs autem cypumtenct omnium fidelium, un-
de&fubditur: Veni oftendam tibi damnationem mcrctri-
cis magnx, qua: fedet fuper aquas multas , cum qua forni-

cati funt reges terrar,& inebriati funt omnes qui habitant

> terram.de uino proft icutionis eius.) Meretrix illa in aliqui-
bus locis, Romam fpecialiter,quz tunc ccclefiam Dei perfe-
quebatunin quibufdam uero generaliter, duitatem diaboli,
idcltomne reproborum corpus, dcmoftrat. Angelus igitur
Ioannioftcndit damnationem meretricis magnx,quia prx-
dicatores fandi &
uerbis &
feriptis fidelibus oflcndut, quas

poenas impij pro (celeribus filis patiantur, ut eorum poenis

tcrriri.a peccatis abftincant.Quar fuper aquas multas federe
B dicitur, quia ex multitudine gentium, quae per aquas dcli-
gnantur,ciuitas diaboli conftruitur. Cum qua reges terra: ciuitas dia

fornica rtdfe dicuntur, quia fcelcra Babylonis auxerunt po- boli,

m tius.quamdcllruxerunt. Etinebriatifuntquihabitantter-
ram, de uino proflitutionis cius.) Vinum proftitutionis,di
uerfi errores, diuerfa funt fcelcra impixeiu itatis. Nam ficut
meretrix proftiruitur omnibus fecum fornicari uolentibus,
ut eorum immunditiis polluatur: ita Sc omnes impij fubii-
ciunturdxmonibus, cura eorumprauis fuggeftionibus fcc-
leribusfedeiiciunt, ficut Propheta ad Hierufalem loquitur
Efc.p,
dicens: Et pofuifti ut terram corpus tuum,& quali uiam
tranfeuntibus. Terne aure habitatores, omnes reprobos uo-
C cat. Ebrietas ucro, malitia eft Babylonis,quia ficut ebriofus Ebrietas
tam diu impletur uino,ufqucdum a mente fua alienus effi-pro omni
ciatur:ita & reprobi tam diu omni malitia fcmctipfos re- malitia.
plet, ufqucdumamcte fua alieni effedi, timorem Dei om-
nemque bonitatem a femetipfis abiiciant, ficut dicit beatus
Iob.quiabibuntficutaquam iniquitatem. Etabftulitmcin j0 b.i^.
-defertumin fpiritu,& uidi mulierem fedentem fuper beftia
coccineam, plenam nominibus blafpbcmi;, habentem capi-
. taleprcm,& cornua decem.) Pcrdcfcrtum, omnis impioru
multitudo dcfignatur,co qubd ipfi deferuerint Dtum.St
idcodcrclidifuntaDco.In deferto igirur mulier meretrix
inuenta cf(,quiacx multitudine iniquorum, ciuitas diaboli
conftat. Bcflia ucro ficut ipfe in fcqucribus exponit, diabolu;
Cap.77- VISIO
iignificat.Coccus autem colorem fanguinis habet, 8C per (au D
guincra fxpc mors defignatur. Diabolus itaque fanguineus
eft, quia author eft mortis omnis perditionis.Qua: beftia ple

na nominibus blafphcmir cflc dicitur, eoqubdipfc diabo-

lus author fit o m niu blafphcm iaru. Quid fi n t au te capita fc-

ptem,& cornua decem, angelus in fequentibus exponit. Et
" mulier erat circudata purpura , & coccino 8c inaurata au-
,
" ro,8c Iapide preciofo,6c margaritis: habens poculum aurcu
*
ia manu fua,plcnum abominationibus, 8c immunditie for

nicationiseius.) Purpura fanguinctingitur,coccusucrofan
guinishabct colorem , luntquc ueftimcnta regalia, per qua;
Poteflas fi potcftasfccularisdcfignatur. Purpura igitur & coccus.fan-
cuUris qui guinisfpccicm habcnt.quiapoteftasfccularis mortifera eft,
bm morti- Se periculum fempi ternum affert iis qui eam amplius quam E
fera. .
carleftem gloriam ample&uncur. Poftumus etiam peruefti-
meta fa nguinca, opera impioru intelligcre,pro quibus mor-
te perpetua damnabuntur. Qufidquc fcquitar,Ec aurata au-
ro: per aurum Eepefapient ia defignatur. Mulier igitur inau-
rata erat auro, quia fapientiam huius fcculi pofsidcbar,qux
apud Deum. Per gemmas uerofic margaritas,'
ftultitia eft
eloquentia fecularis dcfignatur.Per poculum aureum,quod
manu tenuifle dicitur, philofophorum & poetarum do&ri-
DoRrm* na defignatur: quod plenum abominationum &immun-
pbilofopho ditiae fornicationis dicitur: quia do&rina philofophoru plc-
rum erro -
n a erat mendaciis omnibufquc erroribus, ad decipiendu ge-
nbtis&> nushumanucompofitis. Et in fronfeetus nomen feriptu,
mendaais m yftcr jQ Babylon magn a, m ater fornicatiom'i, & abomina- F
p/eiM- tionu tcrr$.) Per frontem itaque atque facie, opera impioru
defignantuf,quia ex operibus Tuis intclliguntur quod fint
filij diaboli, ciucfque impia: ciuitatis. Et mulierem uidi e-
- briam de fangtiincfan&orum,& dcfanguinc martyrum Ie- .
*' fu.) Nunquid Babylon, fanguincfantorumbibcrat?Non.
Sed ebria erat, id eft abotnnifpirituali ratione aliena. Ebria
erae, quia ultio fanguinisfamftorum, ita eam damnabilem
fecerat, & 3m i feri cordi a Dei alienam, ut non eflet digna
"quod aliquo modo fux,faluti poHct confulerc. Et miratus
"funi cum uidillem illam, admiratione magna.) Mirantur
fideles, cum uident reprobos tantum a timore Dei alienos,

I X *
Mt
 Q^V l N T A. 91 Gap.i7
A ut fine aliqua trepidationc,Sc ionocetibiis plurima mala in-
&
gerant, in omnibus flagiriis femetipfosdcmergant.fcicn-
tcs Oeum nullum fcelusimpunitu relinqucrc,nili prius poe-
nitentia cxtcrifqi medicaminibus quibus peccata fanantur,
fuerit deletura. Et dixit mihi angelus: Quare miraris? Ego
dicam tibtfacramentum mulieris &bcftixqux portat eam, ....

qux habet capita feptem,8c cornua dcccm.) Eandem figni-

ficationcm habet bcftiain hoc loco, quam & fuperius dixi-
mus draconem habuilTc: fignificat nanque diabolum -Quid
fint autem capitafeptem, & cornua decem, ipfe ut diximus ,.,'> c*
in fcqucntibus, exponit. Bcftia quam uidifti, fuit & no eft, u'
& afccnfura elide abyfl*o,8c in interitum ibit.) Bcftia, id eft,
diabolus,ftiitanteaduentumChrifti,pofsidesgcnus huma-
B nu. Non eft modo, id. eft non pofsidct genus humanu.ficuc
antea: quia per Chriftu ab cleftorum cordibus cxpulftis eft.

Afccnfura eft de abyfto,quia temporibus Antichrifti, foluc-

turfathanas de carcere fuo, Sc exibit &
(educet gentes, li-
cutfequcncia plenius manifeftant. Et in interitum ibit, quia SathdHM.
cum omnibus reprobis quos deceperit , Sc cum omnibusfa- foluetu*
tcllitibus fuisarterna poena damnabitur. Etmirabuturin- A
*habitantes terram, quorum non funt feripta nomina io<U-
bro uitx iconftitutionc mundi, uidcntcs beftiam qux fuc-
*rat,&noeft.) Inhabitantes terraeos debemus intelligere,
-qui amarores tcrrx-crunt magis quam Dci.quos Antichri-
ftus facile decipiet. Mirabuntur ergoreprobi quorum non Amatore*.

funt feripta nomina in libro uitx, id eft qui non funt prxdc- feculi.
C ftinatiaduitam xtcrnam:uidentes beftiam id eft diabolum
&
per Antichriftumfigna facientem, in Aruichrifto, diabo-
r Ium adorantes. Ethiceftfcnfusquihabctfapientiam.) Id
cft,in hoc quod lequitur.magna obfcuritas eft,& fcnfusad
cainteliigenda ualde acuendus eft;Etnosrogcmus Domi-
.

num,ut hanc obfcurimcnr nobis aperiat. Septem capita,

rtfcptcm montes funr,fuper quos mulier fedcr,& reges fepte
funt.Quinquc ceciderunt, unus eft , alius nondum uenit.Ec
*.cura ucnerir,oportct411u breue tempus manere.) Diximus
fuperius per feptem capita draconis, illos reprobos clTe de- :**/<& ***
lignatos.pcrquosdiabolus genus humanum-dcccpit: quos
etia in partes feptem dtuiGmusjUcut 6c extera multitudine .
,

1
 Cap.r7* i? VISIO
reproborum.Et quia eandem fignificationemhabetharcbe- D
fhade qua loquimur, quam & draconem diximus habui fle,
dcflgnant nanque diabolum: eandem iignificationcm ha*
Doftores bene eciam feptem capita bcftix,quatn St ieptrm capita dra-
errorum iit conis diximus habuilfe.Qjlx & montes dicucur.quia altio-
impietate res fuerunt illi in fceleribus qui exteros deceperunt, quam il
exteros om liqui ab eis decepti funt : ficut in fcquennbus dc Babylone
nes excel- dicitjQuiauenerunt peccata cius,ufqueadcx'.um:uocatur
lunt. nihilominus & feptem reges, eo quod caeceris ad perditione
Infra cap. cunribusducatum prxbucrint. Super hos ergo montes me-
18. retrix fcderedi&acfl^quiaab iis ciuitas diaboli in omnibus
erroribus atque fcclenbus informata eft.Nam licut Apoflo-
Mali do - fundamenta dicuntur ccclefix.itae diuerfo inuentores cr-
li

6ioresfun rorum,fundamenta funteiuitatis diaboli. Ex iis igitur capi-

damerum tibus flue montibus uelregibus,quinque ceciderunt, unus c-
ciuitatit rat,aliusuero nondum ucncrat. Primum
caput diaboli ce-
diaboli. ciderat,quia illi qui ante diluuium fuerunt, per quos ij qui
Tales fue- Dei uocabantur,dccepti funt, in cloacam inferni dcfccn-
fllij

rit'per om derant. Similiter qui poft diluuium ufque ad legem fuerunt,

nes xtates. in eadem perditionis fouea demerfl tenebantur. Ceciderant
&tertij, qui populo Dei, quibus lex da racft, idola colere fud-
debanc. Similiter &falfiprophct qui in quarto loco ponu-
tur,iam ceciderant in interitum fu? perditionis, eo quod de-
ceptores fuerint populo Dei. Iniqui uero Iudxiqui Domi-
num interfecerunt, Apoftolos eius perfecuti funt,qui in
quinto ponuntur loco, eo temporequo hxc uiflo Ioanoi dc-
monftrata cft.iam a Romanis dcuaftati fuerat.Quinquc er- F
go capita beflix tam cecidcrant,quxmonttsregefquenomi
na ntur, quia omnes prarccdetex& impij ludxi. qui in. quin-
to loco ponurirtir,iam perditionis flig poenas luebant. Vnus
erat, quiapagani illi uidelicot qui eoclciia Dei perfecuti fune,
qui & in fexto loco ponuntur, tunc ecclefiam Dapcrfcquc-
bantur.Ob quam caufam, f iftcloannesin Parhmosinfu-
lam relegatus tenebatur. Alius nondum ucncrac,quiaAnti-
chriftus qui in frprimolocOpoimur.nondumuemt.Eccum,
l.fbefil. uenerit.oportet illum breuetempus manerrrquia Dominus
lefus interficiet cum fpiritu oris fui, & deflrucr illuftrationc
Matt.iAf. aducntmfuijflcut ipfc dicit in' Euangelio: Et ni/i Dominus
breuiaflet
 m

Q_V INTA. 93 Cap.17.

A breuiaftrt dies illos,id cft dies pcrfccutionis Antichrifti.nOrt

fieictfalua omnis caroipcr omne carnem foloscle&osdcli- ,

.. gnans. Et bcftia quae cft, erat non cft,& ipfa o&aua cft, 8C '
->

M defcptccft,& in inteiitu uadic.) Bcftia id cft diabolus, qui

anteaduentum Chnfti dominabatur humano gencri,& no .

modo.icailludtcnctobnoxiiuqucmadmodumtuc faciebat,
ipfa fcihcet bcftia odtaua eft.Septcm nanque partes funt ora A
nmm reproborum O&aua uero pars eorum
. cft diabolus
cum carteris daemonibus: de fcptcmcft,quia de focietatc re-

proborum daemones exiftut. Et licut fuerunt authores per-

ditionis eo rura, ita erunt 8t focij tormetorum. Vndc& fe-

quitur, &in interitu uadit. Haec qua: fequutur ufque ad eu

Jocu ubi angelus de caelo defcendiflc uifus cft, ad dcftru&io-
B nem Romani imperii proprie pertinet. Etacce cornua qu %tRomnni
uidifti.dece reges funt, qui regnu nondu acccperut, fcd po- , m erij rui
p
tcftatctaoqua reges, una hora accipient poft bcftia ) Qua- a
tuor bcftiae Damcli in uifionc demonftrata: funt, per qua iDanicL?.
quatuor regna figurabantur. Quartaautembcftia,qu.ecrat
fortis atque terribilts,pcr quam Romani deiignati funt, dece
cornua habuifte defcnbitur. Per quae ea regna qux Roma- , v
pum imperiti dcftruxcrunt dcftgnata funt.licut beatus Hic- , ^
ronymus quorundam aflertionem fcquens, exponit. Eandc
fignificationcm habent decem cornua in hoc loco,quam 8c
illa habuifte dicuntur. Significant quippe ea rcgna.per quae
Romanum imperium dcftru&um rft.Partem nam Aliae per
fc primitus abftulerurrpoftoa uero Sarcaccni toramfubcgq-
C runt.Vuandab.AfFricam fibi uendicaucrunt. Gothi, Hifpa-
niam.Longobardi,Italiam.Burgundiones,Galliam.Franci,
iGcrmaniam.Huni, Pannonia. Alam autc&Sucui, multa
loca depopulati funt, quae eorum fubiacebanc ditioni. Haec
ergo regna eo tcnipocequo uifio ifta loanni demonftrata
eft,potcftatem nondum acceperant. Sed una hora tanquam
reges poteftate acceperunt, quia ftngularu iftarii gentili po-
tcftas pauco tempore permanfit.Poft bcftiam regnu acccpc
runt.quia dcftru&o regno diaboli per Chriftu,hae gentes m
propriam poteftate acceperunt. Ii unum confilium lubc-
.

~bunt,ideft unam uoluntatc,in malo.Virtuiefuam & poie-

ftatcbcftixttadideruc.) Quia eorum uirtiis atque pouftas
, .

AA
 Cap.i 7. VISI O V p
diabolica fuic. Ii cum agno pugnabunt, & agnus uincetil- D
los.) Cum agno pugnauerur, quia ccclcfiam Dei pcrfecuti
Cu Cbrijlo funt,populumquc Dei interfccerut. Agnus uincet illos, quia
pugnat tjui fcimus has gentes praeter paucas, iugum fidei Chrifti iam fu
ecdefix fcepifle. Quoniam rexregueft,& Dominus dominantiu,
per/e- & qui cum illo funt uocati,elcdi & fideles.) Quifuntregcs
Ruuntur. Sc dominantes, ipfi funt elc&i & fideles. Chriftus igitur rex
regumcft, Sc Dominus dominantium quia ipfc cft rex, Sc
:

Dominus omnium fandorum,8cqutcum illo funt uocati,

clc&i Sc fideles funt,id cft fan&i.qui adhoc uocati funt,ut cu
2ktatt.ii. illo m aeternu pcrmaneant,cledi Sc fideles iureuocatur. Vo-
jReprobi canturctia 8c reprobi, ficut Dominus dicit: Multi funt uo-
euruoca- cati,pauci ucro elc&i.Scd reprobi ad hoc uocantur, utinex-
tun cufabilcs finnclc&i uero,ut cum ipfo in ^ternii perfeuerent. E.
Et dcccmcornua qu$ uidiftiin bcftia,ij odient fornicaria.)

Rrnixan- fornicariam Romam uocat, quae pro defenfionefalforum
te couerfio deorum, Deum creatore fiium perfequebantur. Decem ita-

f, mere- que cornua, odio * habebunt fornicaria, quando gentes qu$

trice uocdt per decem cornua dcftgnatz funt, ad dellrucndu Romanu
* Vel ha - imperiu armafumplerunt. Et defofatam illam fecerunt Se.
buerut. > nudam.) quado omnes gentes poteftati eius ademerut. Et
carnes cius manducaucrunt.) Quia ucro deliciar carne nu-
trium, poflu mus per carnem, diuitias omnium gentium in-
Carnem eius manducauerunr, quando opes om-
cclligerc.
nium gentium, quae Romae deterebantur, acceperunt Sc ia
fuosufus redegerunt. Etipfam igni concremabunt.) Sci-
mus plurimas duitates, uicos Sc caftclla-,qua: Romano im- F
. pcriofubiaccbant, ab iis gentibus ftiiflc cocrematas. Deus
enim dedit in corda eorum, ut faciant quod illi beneplacita
eft,utdentrcgnufuum bcfti* donec confummcntur uerba
Dei.) Deus dedit incorda eorum, id cft permifit ut faciant
quod illi beneplacitum eft,& quod prxdidum cft ipropho-
tis cius 8c Apoftolis,qui prxdixcrunt quod poteftasRoma-

ni im peri) ab iis gentibus cilct dcftrucnda. Regnum autem

fuu beftia: dederut, donec cofummarctur uerba Dei, quiafe-
cundu iuftifsimi Dei permifsione, tadiu fuggeftiones diabo-
li in fcclenbus perpetradis fccuti funt, quadi u cofummaren-
' tur- uerba Dei, id cft impleretur ca qux a Deo Sc fandis cius
prxdida

X,
 q_v i nt a: ?4 Cap.18.

A prxdidafunt. Aquas quas uidifti ubi meretrix fedet.popu-

M lifunt,& ttibus &c lingu?.) Per aquas, omnes gentes quas
libi Romani fubieccranc defignantur. Et mulier quam ui-
difti cft ciuitas magna, quae habet potcftatem luper
eundos
reges terrae.) Hoc manifcftumcft.Scimus enim Romanos A

eo tempore eundis regibus terrae dominari. Sed dicet ali-

quis: Quomodo per mulierem meretricem, Romani dcli- Roma cwr

gnancur, cum illis temporibus, quando hae gentes diucrfas meretrix

clades generi humano intulerunt,RomaniChriftiani exti- diEta,
tcrunt?Ad quod nos rcfpondemus, quia per mulierem mc-
retricem,non eledi qui ex eadem gente fucrunt,intclligun-

tur, quique mundi gloriam,pro amore gloriae caelcftis con-

tcmpfcrunt: fcd reprobi liuc pagani,liue falli Chriftiani fuc- .
r

rint.Illorum ergo poteftas ab iis gentibus dcllruda cft, quia

3
impia dominatione, genus humanum premebant.

Oft hxc uidi dium angelum afee-

dentem de cxlo,habentem potefta
tem magna, 6c terra illuminata cft
agloriacius.) Haec quae fcquutur,ge-
~ 1
^ neraliter ad impiam ciuitatem,id ad o- cft

mnes reprobos pcrtinent.Et ut plenius eucrfionem Babylo-

nis dcmonftrct, ad primam eius ruinam quae per
Chriftum
euerfa eft, reuertitur. Angelus nanque ifte,Chriftum
fignili-

defeendere dignatus eft, ut nos ad

cat,qui de caelo ad terram
I caeleftia fubleuarct. Qui poteftatem magnam habere dici-

tur, quia eandem poteftatcm habet quam & pater, eo quod

qualis per omnia patri. Terra illuminata cft a gloria
fit

eius, quia per dodrinam fidei cius, genus

humanum atcnc-
ereptum. Et clama
bris ignorantix atque incredulitatis eft
Vox Chrifti,dodrina cft Euange-
uit in forti uocc,diccns.)
manifcftat.
lij.Quid autem harcuox clamaucrit.lubdendo Babylonie
Cecidit Bab vio n magna.) DixilIeDci,fcciirceft.Dixitc-
nimcccidillc Babylonem, quia iplc fecit ut cadcrct.Qux bis
cccidilTcdicitur.quiacccidit primo, cum perdodrinaEuan-
gclij, maximam multitudinem eledorumamilit,qui ab ea
pet fidem Chrifti prxcifi, ciucs fandx ciuitans.ul cft fandx
 3 -

Cap.iS. VISI O 7 p
ccclcfi fafti funt.Cadct fecundo, cnm in ultimo dic,morrc D
mors fecunda uocatur,punietur.
perpetua, qua: in hoc libro
> Et fa&a eft habitatio d^monum.) Nunquid ante aducn-

Per lucem tumChrifhdarmones in Babylone no habitabant? Habita-

Euanrelij, bant quidem,led eorti habitatio ignorabatur. Quando au-
re* te- tem multitudo cleptorum ad fidem conucrfacft, Babylon
nebnrum habitatio demoniorum fa&acft: quia illi qui fidem Chrifti
innore/cit . fufcepernnt,quod habitatio demoniorum in Babylone fem

per facritjueraciter cognoucrunt. Et cuftodia omnis fpiri-
tusimmundi, fecuftodia omnis nolueris immundi, &odi-
bilis.) Qui funt demoncSjipfifunt fpiritus immundi &uo-
lucrcsimmundi:uolucrcsquippc nominantur, eo quod per
Hemones acrem iftum more uentorum indefinenter difcurrat.Cufto-
cur cujlo des Babyloniae ideo uocantur, quia ficut angeli clcftoSDeiE
des impio- cuftodiunt>netam pcfsime peccent ut pereant: ita8c d$mo-
rum <hli. nes impios obfcruant,nc aliquando ab iniquitatibus fuis rc-
fipifcant&faluentur. Quia de uinoiraecius biberunt om-
nes gcntcs,& reges terra: cum illa fornicati funt, Sc merca-
toresrerrqdeuirtutcdclitiarueiusdiuitcsfa&ifunr.) Quid .

lituinum ir$,& quid fornicatio regum cum Babylone, fu- .

pcriusdiximus.Per mercatores terrae, amatores feculi poflu

musintelligere.qui animas fuas pro acquifitionc pecu nia-
Eccleflo. rum, perditioni tradunt. De huiufmodi mercatoribus Iefus
filiusSirachjloquitur diccns:Hic animam fuam uenalem ha
buit, quoniam in uka fua proiecit inrima fua. Animam fuam
uenalem habuit, quia eam pro acquifitionc pecuniarum d^-
ImpiorH ta monibus tradere no timuit. Delitias uirtutem Babylonis uo
F
bor &Jlu eat, quia ficut cle&i tota uirtucc laborar.utdiuitias cadeftes
dium. adquiratnta & reprobi totis nifibus infifiut,utdiuitias peri-

1lier. . turas fibi- accumulent. De talibus dicit Propheta: V t inique

agerent laborauerunt. Etaudiuialiauoccmdecarlodicen-
tem.) Per cxlu in hoc loco, ecclefia defignatur. Vox decae-
lo,uoxcftpr.tdicatorii de ecclefia procedens. Sed quiddicit
Demtpio- unxrfta? Exite de illa, popule meus.) Dominus per pr^di- ..

tu ciutrate catores fuos fuadctclc&is,ut exeant

a Babylone, non corpo
corpore re,fcd menrc. Quemadmodum a Babylone exire debeant,

fed animo in fequentibus

docet dicens: Et ne participes (itis dclifto-
cxeunr,qui malis
exeidum, rum cius.) Illi a Babylone conuenicntcx
opciibus
 ?
QJ1NTA. ^ Cap.i*.

A operibus cius fc alienos reddiit: ficutPfalmifta dcfcmctipfo v

'

loquitur, diccns:Non ledi in coii lio uanicatis, & cum iniqua Pfdl.i. y.

*> gerentibus non introibo. Et de plagis cius non accipietis.)

Quid funt plagae Babylonis,tiifi uitia qu$ animas intcrficiut?
Pollumus etiam per plagas Babylonis, poenas qua: impiis
prarparatar funt intclligcrc,ut fit fcnfuscSi a fccleribus Baby-
lonis abftinucritis, a poenis quas in a:ternum parietur, alieni
critis. Quoniam pcrucneruntpcccataciusufquc ad cxlii,
Se Deus iniquitatum eius) iniquitates Baby-
recordatus cft
omnipotens Deus femper intuetur .Tedeum uindida Difimu-
lonis
noncxcntjuidcturnon uiderc quod tiidet. Per hoc quod di lur Dem -

cit, aliam uoccm, illud defignat tempus in quo omnes impii peccara ho
r perpetua poena pledcntur. Reddite illi ficut ipfa reddidit minum,
(33
uobis. ) Praecipitur dedis, ut reddat Babyloni, ficut illa iplis

reddidit, (iue pro eo quod fandi Dei impios iudicabiit, licut

dicit Dominus in Euangelio: In regeneratione ciim federit Matt.iy.
filius hominisinfede maicftatis fu.v,fcdebms& uosfuper fe-
des duodecim, iudicatcsduodecim tribus Ifrae';liuc proco
quodipfi membra funtcius,cui iudicadipotcftas a patre tra-
dita cft. Reddent itaq;iufti impiis mala,quxabeis pafli funr,
cum Chriftus qui caput illorum cft, &: cuius nicbra ipli fuut, . i

eos perpetua poenadamnabit. Et duplicate fuppliciafccu-

dum opera cius.) Dupliciter Babylon clcdos Dei pcrfecuca

cft, quando corporibus & animabus eorum multa mala in-

geflit. Dupliciter poenas ipfa recipiet, quia eu animabus,cor-

C pora cruciabutur-.ipfaque duplicia duplicabuntur, quia pro *
poenis temporalibus atq;brcuibus quibus iuftos afHixit,pce-
nas aeternas excipiet. In poculo quo mifcuit uobis, mifce-
te ei duplum.) Per poculu, tribulationes quas ab iniquis fam

di pafii funt,poftumus intelligcrc. Quantum glorificauit .

fe,& in delitiis fuit, tantum date illi tormentum & ludum.)

Quantum glorificauit fe,id cft, in fuperbiam erexit, ino- &
mnibus mnis fc implicauit, tanta &e ampliora tormenta cx-
cipict. Quia in corde fuo dicif.Scdco regina,& uidua non
> fum,& ludum no uidebo.) Regina fc Babylon uocat quo- <

dammodo,cumfc in profpcris huius mundi extollit. Vidua

non fc cfte dicit, quia a bonis temporalibus quibus cohiuda
eft,& ex quibus luxuriam fuam enutrit, no fc polle diliungi
t AA iij
Cap.iS. i
VISIO
Impij me- confidic.Lu&um non fcc/Tc
moruntor uisfcianc,
ut furam dicit: quia impij quan - D
pro fccieribus fu is eflc puniendos, fingunt fc no
Ce
tu &>f>oe- uidere quod uidcut.mcmorutnquc mortis
a mete reficiunt,
nt ttemx nc triftis cogitatio lxcitiam cordis eorum perturbet.
Ideo
kmete in una dic ucnicnt plagae cius, mors, 8duaus,&famcs.)
In
reiiciunt. dic iuditij mors perpetua illi ucniet, qux in hoc libro mors
Supr.cd.i. fccundauocatur. Luftus illi ucniet,
ficut Dominus dicit in
lnfira.il. Euangclio:Ibi erit fletus, & findor dentiu. Fames illi ucniet, ..

Matt.i 4 id eft,famesrcquiei:dcfiderabuut enim a poenis rcquiefccrc,

.
..

quas patientur.ad quam requiem nullo modo pcrucnicnt.

- Et igni comburctur.fld cft, igne xterno. Quonia fortis
< " cft Dominus,quiiudicabit illam .Et flcbunt,&

planget fefu-i
perillam reges tcrrx,qui cum illa fornicati func,& in delitiis
" uixcrunt.cumuidcrintfumum incendij cius longe flantes,
E
propter timorem tormentorum cius,diccntcs:Vat,u$ciuitas
illa Babylon, ciuitas illa fortis,quia in una hora ucnit iudi-
cium tuum. ) Quid fit fornicatio regum cum Babylone.fu
perius dixirnus.Scd mirum ualdc cft, quod longe flare dica-
tur,cum in efidem pernis 8c ipfi fint demergedi, in quibus Se
ciceri reprobi, qui per Babylonem defignantur. Scabunt igi-
Pecnitcria tur longe mente &
uoluntatc.non corpore, horrentes fcclc-
Jtra. rafua,quibus xtcrnalitcr cruciabtintur.Stabut longc,pcr de-
fiderium, ahud defiderantes id cft requiem, 8c aliud patien-
tes.id cft tormenta xterna. Et negotiatores terrx flebunc
&lugcbutfupcr illam, quoniam mercedes eoru nemo emet
amplius.) Quiafupcrius per mercatores tcrrx.amacorcsfc-
culi diximus efledefignatos, poflumusinhoc loco per nego
F
bonum quodfaccrcuidcntur.ucn-
tiatores eos acciperc,qui
dunt.Sunt nanque multi, quibus legum iecularium fdentia
data cft, quicaulas pauperum in ludicus portant.Scd quia n5
pro amore Dci,lcd pro pr^miorii acceptionibus hoc faciunt, .

Eft&hoc mcrccdcm a Deo non rccipiuntJn catum uero hxc miferia

proh dolor, conualuit.ut no inuenias aliquem, ex fis qui Iocu habet apud
nimu ue- principes,qui aliquod uerbum ad proximi pauperis neccifi-
rnminno- tatem fuftetanda proferat fine pr$mij acceptione. Poftumus
JWa atate. &per negotiatores terrx, cos intclligcre,qui exbono quod
Simonia. faciuncdaudcs ab hominibus rcquirunt.Poflumus etiam 8c
per cofdcm illos, qui gradus ccclcfiafticos uenduntintclli-
* gere.


QJT INTA. 96 Cap.) 8 .

A gere, quod diuinafcripruraualdccondcnat.Etquanuis mul-

ti ex epifeopisab hoclcclcrc uideantur immunes.miniftri ta

men eorum in hoc Cepe polluuntur Sedad magiftros rcfpi-

.

cit quicquidadifcipulisdcliriquitur.Eft& aliud fcelus ualdc

peflimum.quodab iis quiarchidiaconi appellantur, comir- ^irchidu.

titur.Nam ab adulteris presbyteris pretium accipium,& ta- coni qui
ccndo malum confcntiu nt, quod per authoritatem quam ab muncnbug
epifcopisacccperur, emendare poflent.Sunt etiam alijex hu- corruptid-
iufmodi presbytcris,qui timentes fc damnari pro fccleribus dulterosin
fuis,inferuitiisarchidiaconorumplusfuntafttdui,quam e ^.fltfcdnt.
teri. Contra quos fi quis aliquod uerbum contrarium pro-
abcis,& fingunt fc nefeire quod
ferre uolucrit, defenduntur
fciuntjcondcmnantiirqucrllaprophccica lententia qua: di-
B citrVatquidicitismalumbonum^cbonummalumiponcn- Efiit.%.

tes tenebras lucem>& lucem tenebras. Ad te ergo Loquor qui

Ecce animam facerdotis diabolo uendidifti .Quis Comijjdrij
talis es.

enim fualit presbytero ut fornicaretur ,nili diabolus? Qui ucdut did-

ergofuafitutfornicarctur,iple fuafit ut pretium tibi daret, bolofomi-
quatenus hoc fcelus fine timore perpetrare pollet. Per ma- catorudni
num ergo presbyteri, pretiumperditionis animxipfius tibi .
diabolus dedit. Ecce prctiuaccepilli,& anima fratris Chrifti
fanguine redempta, eide diabolo a quo redepta cft tradidifti.
In lege feriptum cft,quod fi quis hominem qui frater eius cf- Exod.11 *
fet, ucndidilTct,monc morcrctur.Si igitur reus cft ille qui ho
minem homini ucndir,quanto magis tu reus cxiftis,qui ho-
minem Chrifti fanguine redemptum, non homini,fcd quod
C perniciofius cft,diabolo uendidjfti.Tales itaque negotiato-
res flebunt, & lugebut in inferno,quoniam mercedes e orum
nemo emet amplius. Amittent enim quod tenere uideban-
tur,& incident in malum, quod praruidere neglexerunt.
Mercedemauri & argenti^ lapidis preciofi, & roargarirar,
& bylTi,8f purpurat, & fcrici, & cocci, & omne lignum thy-
.nium, 8c omnia uafa eboris,& omniaualadc lapide precio-
fo,& xramento,& ferro, marmore & cinnamomo, & odora-
mentorum, & unguenti, &: thuris,# uini,# olei,# limilx,#
&
tritici Se iumemorum,# ouiura,& equorum, rhedarum,,
,

8c mancipiorum,# animarum hominum,# poma defidera.

bilia animx tux dilceflcrut a te,# omnia pinguia # prxcla-
Cap.i8. VISIO
ra perlerunt i te,8c amplius no inuenientur mercatores ho- D
.. ru.) In omnibus qux enumerata fut.auantia Babylonis atq;
luxuria condemnatur. Nam Se in iudicio Dominus no diccc
Tcprobistlte maledi&i in ignem xtcrnti:homicidxhiiftis,fu-
perbi,fornicatorcs, adulteri, fcd dicct:luriui,& non dediftis
mihi maducare.Sitiui, Se non dediftis mihi bibere, & extera
milericordi$ opera, quibus auaritia retrahit rcprobos,ne mt-
^fuitritia fericordesfint erga pauperes. Auaritia quippe nutrix cftlu-
tturirx lu- xurix: nutrimenta auteluxurix, in hoc loco deferipta fune,
xurix. quibus ab auaritia nutritur. Etfidihgeter infpicerc uolucri-
mus,inueniemus omnia qux in hoc loco ad auaiitia fiuc lu-
xuriam Babylonis dcmonftradam enumerata funt,ad quin-
Zuxunu que corporis fenfus pertinere. Quinque enim funt corporis
/>rr ejumf, fenfus, id cft,Vifus,auditus,guftus,
odoratus,5c ta&us,quos E
fenfut [cft Deus hominibus Se animalibus dedit. Animalibus ad uitam
exercet, fuam tantummodo tucndam:hominibus autem & ad uitam
tuendam, ut percos ratio animam,qux illi commiflacft,pcr'
uia re&itudinis pollet ducere. Iufti itaque qui per hos quinq;
corporis lenfus , fecundum rationis rcititudme incedere ftu-
" duerunt,amicuiam libi Dei omnipotentis acquilicrunt:Im-
pijuero qui rationis bonum in malum perucrtentes.hofque
corporis fenfus luxurix. Se exteris uitiis feruire coegerunt,
;a. * iram nihilominus iufti iudicis incurrerunt. Igitur li ea qux
obiettx *n fequentibus feripta funt,uoccm fcilicet citharoedorum Se
/rn muficorum,& tibia cancntium,& tuba, cum iis coniungerc

/uum </w/- nolueris, inuenies omnes diuitias Babylonis, qux hic deferi-

quinque corporis fcnlus,ut fupra ejicimus, perti- P

biu impii pt? fune, ad
dbutiirur.*ncre. Aurum nanque Se argentu,& lapides prccioli,& roaf-
garitx ad uifum:byfliis,8rpurpura,& coccus.ad ta&um:cin-
namomum Scodoramenta,8c unguenta, & thus,ad odora-
tum :uinumjolcum,fimila,triticumSccxtcra,ad guftu:uo^
citharoedorum , Se muficorum>& tibia canctiu, ad auditum,
pertinent. Damnatio ergo Babylonis,flcut hxc feriptura dc-t -

monflrat, maximi in diuiriis confiftit; CO quod diuitiar nu-4

trimcntafinruitiorum.&cxqinbus auaritia,qux modbrcT,

gina mundi dici poteft, luxuriam fuam alit. Qui diuitcs fa.

o ftifunt.abca longi ftabunt. propter timorem tormetorum

- eius, flentes, & lugentes. Se dicentes: Vacux ciuitas illa ma-.
gna.
 q_v i n t a:. 97 Cap.iS.

A gna,quxami&aeratbiflb, & purpura, & cocco, & inaurata

-auro,& lapide preciofo,8c margaritis, quoniam in una ho-
- radcftitutx fune tantx diuitix.) Quod diuitcs Babylonis
longe ftaredicuntur, fecundum fenfum fuperiorem, quem
de regibus diximus, intclligcndum cft. Et omnis gubcr-
- nator, fle omnes qui a longe nauigant,& nautx qui in mari
-operantur, longe fteterunt, &claraaueruntuidentcs locum .

- incendij eius.diccntes: Qux

fimilisciuitati huic magnx? Et

- miferunt puluerem fuper capita fua, flentes, lugentes, di & &

ceres: Vx,uxciuitas magna, in qua diuitcs fa&i funt omnes
cius, quoniam una ho
- qui habent naues in mari de preciis
radcfolatacft.) Poflumus per mare, hoc feculum: per gu- ^
bernatores uero principes iniquos intelligcre.Pcr cos autem Cotraprm
cipet im-
B qui de loco ad locum nauigant , SC per nautas qui in ma-
xioperantur, eos qui diucrfa officia ad deprxdationespau* &
depwU-
perum,8c ad peccata fua quotidie augenda in mundo ex-
& lugebunt, uidcntes locum incen- tores pau-
creent. Iftiergo flebunt
dij Babylonis. Ipfi nanque erunt Babylon, & ipfi lugebunt ferum.
& flebunt. Videbunt autem incendia Babylonis, quia fua in-
cendia perterendo uidebunt , qux mente in fcculo politi,

confpiccre neglexerunt, ut Ce corrigcrenr.Qui etiam cine- *\J

rem fuper capita fua mifific dicuntur. Nam

Ixpe per caput,
mens, per cineres pcccatadefignantur. Cinerem itaque fu-
memoria peccatorum a menti-
per capita fua ponent, quia
*> bus eorum nunquam rcceder. Exulta fuper eam cxlum,8c
fan&iApoftoli,6c prophetx : quia iudicauit Deusiudicium
C ueftrum de illa.) Poflumus per cxlum, angelos: per A po-
ftolos,noui teftamcnti patres:per prophetas autem, patres
**
.

teftamcnti intelligere.Exultabunt igitur, cum dcftru

>
ureteris
omnis caterua impiorum , cum
fta fuerit ipfis daemonibus
authoribus iniquitatum. Exultabunt etiam, eo quod tunc fi-
nem acceptura fit omnis malitia,& adducentur iufti ad gau-
dia fetfipiterna . Et fuftulit unus angelus fortis lapidem,

quali molarem magnum, mifit in marc.diccns: Hoc im-

&
-petu mittetur Babylon magna , 8c ultra non inucnictur.)
Iftcangelus Chriftum fignificat.Qui fortis efle dicitur:quia
fortitudinem Chrifti quanta fit, humana mens comprehen-
dere non poteft: per lapidem ucro molare
magnura.oranis
Cap.ifL VISIO
;
t

Infcmut. multitudo impiorum dcfignatur: mare autem infernum de- D

fignat.in quo omnes impij demergentur. Angelus igitur
Iapidem molarem in mare mifit quia Dominus noder Ic-
:

ftis Chriftiis in die iudicij omnem impiorum multitudinem

P.ioiufloiudicio in infernum demerget. Et uoxcithaioe- .

dorum,& muficoruro,& tibia canctiura, Se tuba non audic-

rur in te amplius.) Hoc fuperius expolitum cd. Et omnis

omnis ars non inucnictur in ea amplius,&uox
artifex, Se

mola; non audietur in te amplius, &uox fponfi & fponfae

non audietur in te adhuc.) Querendum nobis cftcur ar-

tes Se uoccs mol.T,& lumen lucerna:, & uocem fponfi Se
fponfx inter fcelcra Babylonis computet, cum ida omnia
fincculpa exerceri poflinr,& fine idisuita hu mana fubf fle- i

re non poflit. Spiritualiter itaque illa omnia intelligcnda E.

i.Cor.y fun t. Pollumus ergo per artes, fapientiam huius fcculi,qua:
dultitia ed apud Deum intelligcrc Quas artifices maligni
.

Se filij Babylonis ad hoc difcunt,ut in malitia Babylonis poC-

/fore. 4. fi nt proficere. Sapientes enim funt ut faciant mala, bene ait-
tem facere ncfciunt. Mola autem quicquidfubfe acceperit,
lutuces conterit, & comminuit. PofTumus igitur per molara^udices
impios intelligcrc uel accipere. Vocecrgo mol^ mittit, cum
iudices impij iudteiainrufla ad contctendos mnocctcspro-
ferunt-.pcr lumen uer 61 uccrnar,huias fcculigloru defigna-
ttouerb.i 4 tur De hac lucerna dicit feriptura. Lucerna impiorum extin-
.

guctur. Lucerna quippe impiorum cxtinguitur, cum ab hac

uita fubtradi, gaudium tempora^
amiuunt,& xterna tridi-
tiam incurrut.Pofliimusnihilominusperfponfum,amato- E
Jec/r4w4 rcs fccu i,.p cr fp 0n fam ucro.tcrram tntclligcrc. Quia ficuta-
row. morfponfum &fponfam ligat, ut una caro efficiantur, itafic
amor feculi amatores fuos fic terra- coniungit, ut unum cum
ea efficiatur, a qua fieri pollet, m perpetuum fegiegari nol-
fi

lent. Tales ergo artifices in Babylone no audientur amplius,

quiacumcain perpetuumdatnnabuntur. Quia mercato-
res tui erant principes errrx. ) Habcntecclcfiarmcrcatorcs-
fuos,habci&.Babylon.Mercacoresccclcfiaru,tbefaurosfuos-
in caelo rcconduntjubi fures non effodiunt nec fuiatur: mer-
catores ucro Babylonis, thefauros fuos in terra recondunt,
ubi fures effodiunt & furantur* Et iu uenedeiis tuis et ra-
uciunt
 1

Q_V I NT a: 98 Cap.19.

A uerunt omnes gentes.) Veneficia Babylonis funt diuerfi er-

rores,pcr quos genus humanum deceptum cft. Etin ea fan
. guisprophetarum&fandloruminuccus omnium qui
interfedhfuntin terra.) Sanguis fandiorum in ea inuentus
cft,ideft,fcelus interfedionis fandiorum: ficut Dominus di-
citiropiis Iudseis fub intellcdlu omnium reproborum: Vc-
niet,inquir,fuper uos omnis fanguis iulhis,qui'.:fiufus cfi fu-
per terram.

T audiui quafi uoccm magnam tu-

baru multarum in cxIo,dicentiu al-
& gloria,& uirtus Deo
leluia.Saius,
noftro eft, quia ucra & iufta iudicia . tes

0.1
cius funt: quia iudicauitdc mcrc-
"trice magna, qux corrupit terram in proftitutio-
.nc fua,& uindicauic fanguinem fan&oru Tuorum
de manu cius.Et iteru dixerunt alleluia , & Turnus
" eius afeendit in Tecula Tcculorum. Et uiginti qua-
" tuor Teniorcs ceciderunt in facies Tuas,
" & quatuor
animalia, dicentes amen, alleluia. Et uox magna
throno,dices:Laudem dicite Deo noftro
exiit de
omnes Tandti citis, & qui timetis Deum pufilli &:
" magni. Et audiui quan uoce tubx magnx,& qua-

-T (i uocem aquarum multarum,& quau uoccm to-

nitruorum magnorum,dicentium alleluia. Quo- Y*ifc
niam regnauit Dominus Deus nofter omnipotes,
gaudeamus & exultemus,& demus gloriam ei;
* quia ucncrunt nuptix agni, & uxor eius prxpara-
"uitfc, & datum eft ci,ut operiat (e biflinoTpledctc 1

candido. Biftinum enim iuftificationcsTuntTan- -

ftoru m .) Totam fcntcnriam pofui,ut undique circunfpe-

la,ctus fubtilitas Facilius indagari poflit.A feptem nanq; uo-
cibiis, quinquies alleluia decantata cfle legitur. Primo &c ie-

cundo, a uocc tubaru muItarum:tcrtio,a uiginti quatuor fe-

:i;
a BBij
 .

< VISIO
nioribus & quatuor animalibus:quarto,a uoce qua: de thro- D
no exiit, non iam allcluia, fed cius interpretatio decatara cft,
id cft, laudem dicite Deo noftro omnes fan&i eius. Allcluia
quippc.laudatc Deum fonat. Quinto ucro a tribus uocibus
femcl decantata cft, id cft,a uocc tubx magna?, & a uocc a-
. &
quarum multarum, a uoce tonitruorum magnoru. Scri-
ptura libri huius fxpe dcmonftrat omnem cledtorum mul-

titudinem in feptem partes cftc diuifam.fi cius fubtilitas, ucl

intclligencia perferutetur. Iufti itaque qui ante
diluuium fuc
,
runr.adpiimam partem:illiuero quipoft diluuiu ufquequo
lexduaeft,adfrcundampcrtincnt,ficutfxpciam diximus.
Lex m Nullamquc aliam legem habuerunt, nifi naturalcm.id eft,
corde /iri- dile&ioncm Dei &< proximi. Scit enim unufquifquefcdcbc-
re timere, &fuper omnia diligere eum, quo crcatuscft,5c a E
a
quo ei uita & uitx fubfidia miniftrantur,& nulli Ce debere fa
Mdttb.y ccre,quod non uult ab alio pati. Hanc legem nullus qui fan$
mentis eft,ignorare permittitur.Pcr tubas igitur multas, clc-
fti qui ante diluuium fucrunr,& qui poft diluuium ufquc ad

illud tempus quo lex datacft,deftgnantur. Vocem emiferut,

quia perprardicationis fux do&rina,quofcunquc potuerunt
a fuis erroribus rcuocaucrunt. Allcluia dccantauerunt quia
,

fecundum naturalis legis notitiam, per bona opera Deo pla-

cere ftuduerunt.Secudo allcluia dixcrut.quia hi qui poft di-
luuium fuerunr,fccudum eandem legem utuentes, creatori
fuo iuftc uiucndo adhxferunt.Scd qu$ rendu nobis cft,cur in
pronuciatione fecunda, alleluia.fumus Babylonis in fecula
fcculoru afcendiile dicatur. Poteft per fumu fama defignari.
p
Genef.j. Scimus quia in fecunda parte,Noe& filij eius primiponun-
Genef. 19. tur,quoru temporibus, aquis diluuij humanu genus deletu
cft.Poftca uero Sodoma 8c Gomorra,& extern ciuitates qu$
Limet dtlu eis adhxrebat.cxIcftiigncconfumprxfunt.Fumus ergo Ba-
uij &
in- bylonis in fecula feculorii afccdit:quia hxc fama ab ore fide-
nunqua recedet. At uerd per uiginti quatuor feniores.pa-
cedij inter liu

fi deles(em tres qui fub lege fuerut,dcfignatur. Quibus coiungutur qua-

fer manet- tuor animalia, per qux nouutcftamciufiguratur:quiain ue-
tcri tcftamcto fifpiritualiter intclligarur.nouum cotinetur.
madata legalia obfcruatcs,pcr bo-
Allcluia dccataucrut,quia
na opera Deo placcrcftuducrunt:pcrthronu autc prophetx
defignantur
 QJ I N T A . 99 Cap.ip.

A dcfignatur,eoq>fcdcs Dei fuerint, & per eos,fuaiudicia dif-

pofuerit.Athronouox.cxiit,quiaaprophctispra:dicatiofan

&aproccfsit.LaudcDcodecataucrut,quiaci totauirtutc fer
uircftuducrut. Tuba ucro magna, Chriftumfigmficar. Vox
.* i,

tubx, praedicatio cft Euangelii. Per uoccm autem aquarum

multam, multitudo gcntiuCbriftu confitentiu delignatur.
Per uoccm ucro tonitruorum magnoru ra,clcdi qui in fine
mundi nafeiturifunt intclligutur.Et iurc per tonitrua, quia
terrorem diei iudicij annunciabunt. Xresergo uoces fcmel
allcluia dccantauerunt, quia fidem fanda: trinitatis dodri-
namque Euangclij,quae a magna tuba, id cft a Chrifto pro-
cefsitfcruauerunt.Sc feruabunt ufquc in finem. Dux igitur

panes id cft,piima Se fccunda.ad legem quam naturale efle

B diximus pertinent. Dux ucro qua: fequuntur id cft, tertia Se
IoanA.
quarta, ad lege qua: perMoyfcn datacft.Trcs autc qua: re-
ftant.id cft, quinta Sclcxta&fcptimaad legem Euangclij, ut
indicent cos in fide fandx trinitatis ufquc ad fine mudi per-
manere debere. Quid autem iftx tres partes decantent, au-
diamus. Allcluiaquonia regoauit Dominus Deus nofter
omnipotens.) Id cft laudemus Dominum,co quod deftru-
do regno diaboli perditoris noftri,ipfcin nobis regnare di-
gnatur.quicft Dominus & faluator nofter. Gaudeamus Se
M cxultemus,& demus gloriam ei, quia ucncrunt nuptis agni
Stuxoreius prxparauit fe.) Ideo gaudeamus, ideo cxulte-
mus.co quod mifericordia conditoris noftri.ecclefiam fua,
quinos ita fibt coniungcre fit dignatus utfponfaconiungi-
C turfponfofuo, quatenus fimus cum ipfo una caro, ficuc dicit
feriptura, Erunt duo incarncuoarquod Apoftolus de Chri- Gene.x.
fto & ccclefia intelligcndum cftc docuit. Vxor ciusprarpa- Ephef.^.
rauitfe.id eft, ccclefia quq uxor agni dicitur,uariis uirtutibus
fcmctipfam ornauit. Et datum cft illi ut operiat fcbifsino
fplendcntc candido.) Quid billus fignificet, ipfe exponit.
Bifsinum enim iuftificationesfunt fandorum. Et dixit mii
M hi angclus:Scribe,Beatiqui ad ccenam nuptiarum agni uo-.
-catifunt.) Prandium clcdorum nunc eft, quando inecclc-
fiadapibus Euangelicis pafcutur.Caena ucro tunc erit, q ua-
dopoft refurrcdioncm,in cxlcfti beatitudine,xterna gloria
perfruentur. Et quia prandium quodnuncagitur, &c bonos,
BB iij
Cap.rji. VISI o
Ecclefia malos redpit,non omnes beari funt,qui incouideturrc-
fir D
bonos &> cumbere. Illi autem foti beatifunt,qni inillacoenaquzpoft
malos re- finemundi futura eft, recipientur. Et cecidi ante pedes eius
cipit. ut adorarem eu m.Ec dixit mihi angelus: Vide ne feccris,c6-
feruusenira tuus fu m, & fratrum tuorum habentium tefti-
monium lcfu:Dcum adora.) Redemptio fanguinis Chrifti
Sanguis boc fidelibus contulit, ut fili} Dei fociique angelorum effi-
Chrijh nos ccrcntur.Idcoque pertimefeit angelus adorari ab homine^
angelli af- qui fuper fc adorabat hominem Deum.Quapropter confer
Jociauit . uum fc Ioanis, exterorumque fidelium uocat. Tcftimoniu
uero Iefu,eft fpiritus prophetis.) Patres autcueteris tcfta-
menti.qui aduentu Chrifti, pafsioncm, & refurredione eius
eft, unde
przdixerunt,fpiritu prophettx habuifle certifsimu
&prophetzuocatur.Quicunqueergo tcftimoniu ChriftoE
perhibet/piritu prophetis habet. Etuidi cxlii apcrtti,& ec-
cc equus albus, &: quifcdebatfupcrcum,uocabaturfidclis 8C
uerax.) Nullo modo zftimare dcbemus,quod hoc capitulu.
ad aduentu Chrifti pertineat, in quo adiudiciuueturus eft,
fcd potius ad eledos qui in fine mudi nafeituri funt.-fine cte*
nim mudi inftante,ucnict Dominus cum fandis fuis, utpu-
net per ipfos cotra Anrichriftu,& miniftros cius. Et qualis
?fandis illis przdicabitur,talis & forma eius in hoc loco dc-
feribitur. Nam per cxlu ecclefia defignatur per cquu albu,
:

homo que filius Dei aiTumpfttjfupcrque & fedific uifuscft, .

quietia fidelis & uerax uocari dicitur. Hzcduo nomina, id

eft, fidelis &uerax/unum fcnfurn habent in hoc loco.Rcdc
Pjal. 144 .
fidelis uocatur dc quo dicit Pialmifta: Fidelis Dominus in F
om nibus uerbis fui?, &: fandus in omnibus operibus fuis.Ve
Joan. 14 . racem uero fcipfum in Euiigelio uocat, diccs:Ego fum uia,6e
ucritasSe uira.Scquitur: Etiuftitia iudicar,& pugnat.) N5
annis Deus in dtciudicij contra impios dimicaturus eft, fcd

cius fuftitiacxpugnabutur,& cotcrcntur. Omnia enim pcc- .

cata impioru atque fcelcra in cofpcdu eoru adducet Domi4

nus.utfciantfciuftifsimoDciiudicioeflcdamnatos. Oculi .

cius ficut flamma ignis, & in capite cius diademata multa.). .*

Per oculos Domini fpiritus fandus defignatur, ficut in ter-

tia uifione audior huius libri expomt:hahcbat,inquir,agnus
Suprca. 5
oculos feptem quifuntfcptcm fpiritus Dci,mifsi in omnem
terram.
 .

QJV 1 N T A. ioo Cap.i*.

A terram. Er quia flamma urit & illuminat.non inconuenien-

ter fpiritus fandus ftammincus efle dicitur, eo quod cor-
uda fidelium Sc illuminet Sc incendat m amorem Dei. Et in
capite eius diademata multa.) Per diademata multa,mul-
titudo fandorum exprimitur , Habens nomen feriptuna,
m- quod nemo noutt nili ipfe.) Cumfupcrius dicat, quia uoca-

bitur fidei is 8c uerax: Sc paulo poft,quta uocabatur nomen

eius uerbum Dei,quid cft quod nemo fcit no-
dtcit,quod
men cius,mG ipfe? Sciunt quidem fandi Dei nomen Cbri- Nomechri
'
fti.quod eft filiusDei,& ncfciunt.Ex parte quippe fciunt,& (h (fuomo-
ex parte nefeiunt. Inomnibuscriim creaturis qua gignunt dofantti
Sc gignuntur, nullus filius coquus poteft efle patri, quia nc- norunt
cefleeft ut antecedat qui generat, 8c fubfcquatur qui gene- ignorant.
B ratur. Sed non talis cft natura filij Dei. Nam quemadmo-
dum pater cft fine initio, fic Sc filius. Et quanuis hoc quo- ""
modo fieri pofsit confiderarc non pofsimus,in ucritatcta- p tina ducit
rocn credimus &
confitemur, filium per omnia co^qualem rationem.
Sc coqternum efle patri: dc hac cius generatione Prophe-
" ta loquitur dicens: Generationem cius r quis enarrabit? Et /**J3*
- ueftitus erat uefte afperfa fanguine , Sc uocabatur nomen
cius, Verbum Der.) Poflumus per ucftcm corpus Chrifti:
per fanguinem ucro peccata noftra pro quibus mortuus eft
ipfe,fiueipfam mortem quam pertulit pro nobis, intclligc-
xc.Sed quia peccata clcdorum fuorum moriendo dclcuit,
& ipfam mortem refurgendo calcauit ,ficut dicit Apofto-
lus Paulus, Chriftus refurgens i' mortuis iam non mori - Rom.6
C tur, mors illi ultra non dominabitur: mdius mihi uidc-
turut perueftem Chrifti, multitudinem iandorum intcl-
ligamus,qui funt membra cius. Per guttas autem fangui-
nis, quibus ucftis afperfa efle legitur, martyres defignan-
^
tur, qui proamorc Chrifti , fanguinem fundere non dubi-
tauerunt.Idco ucftcm Chrifti, qua ex angelis Scfandisho-
mimbus conftat, in illa caleft beatitudinc fuo fplendoic
exornant. Et cxerciius qui funt in calo feqpcbantur cum
fc in equis albis: uertiti bifsino albo mundo.) Diximus fu-
perius quia qualis Chriftus a fandis in fine mundi praedi-
cabitur, talis Sc figura cius in hoc loco deferibitur Per .

calurn ergo in hoc loco,ccclcfia:pcr cxcrcnus quidc calo

 m .

Cap.r? VISIO o
proccfsifie Chriftum fcquentes uifi funt, fandi qui in fine D
mundi nafcituri,& contra Antichriftu pugnaturi funtintcl
liguntur.Per equos autc,corpora: per feflores ucro equoru,
anim^ defignantur. Albos igitur equos habuiifc uifi funt,

qui fc mundos & nitidos in quatum humana fragilitas per-

mifit, exhibebant in confpcdu Dei. Quid fit uero bifsinum,
fuperius expofitum cft. Bifsinum igitur iufiificationes funt
fandorum. Et habebat in ucftimcnto &
in femorefuoferi
mv' ptu m, Rex regum, & Dominus dominantium.) Peruefti-
mentumficut fuperius diximus,fandi: per femur autem.cx
quo humana origo procedere dicitur, homo quem Chriftus
^ * afTumpfit delignatur.In ucftimcnto itaque fuo, quod ipfe
fitRex regum, feriptum habet, quia in operibus fandorum
agnofeitur hunc cfte ucrum Dcum.qui tales fcruospofsi- E
. >:> det. Habet & in femore fuo feriptum quod ipfe fit Rex regu
tot & Dominus dominantiumiquu in opcnbus,qua in carne
pofitusgefsit, cognitum cft hunc cfte ucrum Deifiliu.Pof-
fu m us etiam per fem u r.patres ueteris teftameti , ex quoru
qui&ipfum figu-
ftitpe Chriftus origine duxit, intelligcrc:
raucrunt,8c quod ipfe futurus eflet Rex regum &Dominus
dominantium apertis uocibus prodixerunt. Et de ore cius
gladius acutus exibat.) Poffumus per os Domini, eofde pr$-
dicatores de quibus diximus, qui in finemudi nafeituri funt
Praedica-
tor os Dei accipere, per quoru os loqueturDeus,ficutipfedixitin Euan
dicitur,
gclftv.Nonenimuoseftis qui loquimini, fcd fpiritus patris
ucftri,qui loquitur in uobis.Etipfe dicit per Prophetam; Si
Matt.io.
feparaueris pretiofum a uili, quali os meum eris. Per gladiu F
Hier. ij.
uero diuinamfcripturam,ficut fuperius diximus, intclhgcrc
debemus, ficut dicit Apoftolus Paulus: Et gladium fpiritus,
Ephef.6.
quod cft uerbum Dei. Qui acutus effe dicitur, quia ad refe-
candauitia, diuina feriptura acutifsima cft. Vndc &fequi-

tur. Vt in ipfo percutiat gentes.) Percutiet Chriftus gla-

dio fuo gentes, quando per dodrinam fandorum fiiorum,
hominum infidelium errores dcftruot. Etipfe reget gentes
in uirgafcrrca,8ftanqii3 lias figuli confringentur.) Pcruic-
gam ferream, Euagclium diximus fuifledefignatum. Reget
ergo Chriftus gentes in tiirga ferrea, quando per dodrinam
fandorum, ludaros ad fidem luam coucrtct, Sc rLcdosab
erroribus
 q_v i nt a: ior Cap.19.

A erroribus Antichrifti dcjfen det. Et tanquam uas fidilc,con-

fringetur.) Quadiu quilibetin peccatis iacct,rcdc uas fidile
uocacur.Cum autem per poenitentiam Se lachrymas ad bo-
na opera agenda conucrfus fuerit, confringitur uas fidile,8c
exuafefidili elficiruruasfolidu8:firmum,Sc ad idus ten-
tationum d^monum fortifsimutn. Et ipfc calcabit torcu-
lar uinifuroris irae Dciomnipotetis.) Efaiascumdepafsio- JEyS.63.
ne loqueretur interpofuit Dominfi dicctemrTorcular calca-
uifolus,& degentibus noncftuir mccum.Sedibi per tor-
cular.cruxDomini intclligitunhic ucro non crux,fcd locus
poenarum in quo impijrctrudedi funr,defignatur. Eandem
quippe fignificationem habet torcular in hoc loco, q uam 8C
lacumfupcriusdiximus habuifle.in quo botri uinea: terrae, Sup. ea 14
B perquos impij dcfignantur.demerfi fuifle leguntur.Scd Sc
ipfa calcario torcularis, eandem fignifica tionc habet, quam
& illic calcationem lacus habuifle diximus. Significat nan-
que ultimam demerfionem impiorum in infernum. Quid
uero fit uinum furoris ira: Dei omnipotentis, fuperius dixi-
- mus. Et uidi alium angelum dantem m folc, & damauit
uoce magna omnibus auibus, quxuolabantpcr medium
*

caeli.) Iftc angelus .prxdicatorcs qui in fine mundi futuri

fiint.fignificat.Qui etiam &
per equites paulo fuperius dc-
fignatifunt. Perfolem ucro,Chriftum intelligercdebemusi

Angelus Chri
igitur in folcftetit, quia pr^dicatorcs fandi in t

ftoitafolidabuntur.utabeius fide nulla perfccutionc aucl- u

rJ co~
lipofsint.Pcraucs autem, fideles omnes qui eo tempore fii- ^r
ucr aao '*
C turifunr,dcfignantur.Pcrc$lumuolabant,quia interrispo- f
c* u%
fiti, mente in caeleftibus habitabant. Pofiumus nihilominus

per cxlum , ecclcfiam intclligerc.Pcr caelum Cindi uolant, .

- .

quia duas alas habentes.id cft duo praecepta charitatis.cir- (

cunquaquc uolant, quibuldam mifeticordiam imponendo,

- quoldam ab iniquitatibus rcuocando. Venite congregami-
- ni ad ccenam magnam Dei omnipotentis, ut manducetis
*carnes rcgum,8c carnes tribunorum , Se carnes fortium,Sc v Jt.

carnes equorum Se fedentium in ipfis, carnes liberorum &

Sefcruorum.Sepufillorum & magnorum.) Quidcfignan-
cur per reges & principes, liberos Seleruos caetcrofquc,ipfi
pec equos corumqucafccnforcs,prinripcs fcilicct terrx, ac
CC
 r
Cap.i*. -VISIO
populi,qui cis fubiiciuntur. Cana ucro Dei, quid aliud cft,D
niu exterminatio impiorum?Carncs autem impiorum iufti
manducabunr,cum uindidam ex malis quxeis intulcrunr,
excipient. Et quia iufti uidentes panam impiorum, in bo-

T/dl.tf. is operibus proficiunt, ficut dicit Pfalmrfta: Lxtabitur iu-

ftuscumuiderit uindidam impiorum, manus fuas lauabit
in fanguinc peccatoris. Et uidi bcftiam & reges terrx , Se .

exercitus eorum congregatos ad faciendum prolium cum

M filoqiufedebatincquo,&cumexcrcitu eius.) Hiederaon-
ftratnonadaducnturoDoroinifccundum, ea quxfupcrius.
dida fune pertinere fcd potius ad illud tempus, in quo per
,

fandos iuos contra Antichriftum prxliatus cft,ficut iam di-

ximus.Congrcgabuturnaque beftix,& reges terrx, 8c exer-
citus eorum, ut pugnent contra Chriftum & fandos cius: E
quando Antichriftus & innumerabilis multitudo gentium
qua: ab eo decipietur, ad perfequenda ccclefia Dciexurgenr,
ut nomen Chnfti de mundo funditus exringuanc. Et ap-
" prebefa eft bcftia &
pfeudoprophcta, qui fecit figna cora ip-
- fo, quibus feduxit cos qui accepcrut charadcrc bcftix, Se
qui
adorauerunt imagineeius, uiuimiisi fuat ij duo in ftagnu
"ignis ardentis fulphure:Sc exteri occififunt in gladio feden
" tisfupcrequu,quiproccdcbatde oreipfius, &omnesauesfa
- turat^funtdccarnibuseorii.) Apprehedetur bcftia &pfcu-
x.Thtf.i. dopropheta eius, quando illud implebitur quod Apofto-
lus Paulus ait:Qucm Dominus Iefiis interficiet fpiritu oris-
nrichri - fui,& dcftruerilluftratione aduentus fui. Si Antichriftus fpf
Jhmttrit9 ritu oris Domini intcrficicdus
.
eft, quomodo tpfe& pfcudo- F
propheta eius,inftagnu.ignis uiui mittendi funttEftuita iu-
^ibuc.i. ftoru,cft Se impiorii: de uita iuftoru-dicit Propheta, quia iu-
\.Timo.y ftuscxfide uiuit: de uita ucro mala dicit Paulus.quia uidua
male uiucns mortua eft. Vitam nanque impiorum,iufti non
incongrue mortem uocant. Similiter Se impij; uitam iufto-
rum mortem xftimant, ficut m iudiciodidnrifunt,Hi funt
Sdpien.j. quos aliquando habuimus in dcrifuro&in fimilitudincm
impropcrij.Nosinfenfati uitam illorum xftimabamus infa
mam,& fine illoru fine honore. Antichriftus ergo Se pfcu
dopropheta eius uiui mifsifiincin ftagnu ignis,id cftin-ma>-
litiafua,uiuiinca uidclicct ufquciafinc uttx fuxpcrfeue-
rantes.
 Q_V I NT a: 101 Cap.io.

A rantes.Qupdautedicitquia exteri occifi funt in gladio fc-

dcmisfupcrequu,inrcrfc6fionciftam procofufioncpofuic.
Na fandi, quorudoftrina per gladiu oris Domini defigna-
tur,incerfc&o Antichnfto, infulcabuntinfidcIibus,eo qu6d
Gaudiufi
dtlium tn
homine impiifsimu, aeque omnibus hominibus deteriorem
immortale Deum cxiftimauerint, que coftabit impiorum
Antichriftu,
pefsima morte peremptu. At illi confundentur fictabcfccnt
in iniquttatrbusfuis.Omnesergoaucs faturataefunt de car-
nibus coru,quia fubuerfo Antichrifto,omnes elc&i inenar-
rabiliter gaudebunt 8cexultabunt, eo quod sitam pefsimo
hofte mifericordia diuina cos libcrauerit.omnefquc qui cos
perfequebancur,ucluc fumus euanuerint.

Tuidi angelum defccndcntcm de Cap.io.

caelo, habentem clauem abyfli,&
cathenam magnam in manu fua.)
Damnationem diaboli narrare nolens,ad
aducnturaChriftircuertitur.Tres naque
re*
funt damnationes diaboli. Damnatus cft
r
primo, quando de c^Iefti bcatitudtne propter iniquicatefua
4 0 '
eftdcie<ftus.Secundadamnatioeiusfuit,dcquaauthor libri"
huius loqui modo incipit, quando per mortem Chrifti.ge-
nushumanudc poteft ate eiu s cft ereptu m , & ipfe ficu t prx-
fcns feriptura demonftrat,in abyffum eft religatus. Tertia
damnatio cius ent,quando in infernum cum omnibus im-
piis in qternum cruciandus demergetur. Angelus itaqueifte MtML
Cbriftu fignificat:dcfcenfio cius de cxlo, cft incarnatio eius.
Clauem abyfsi id cft inferni,tpfc pofsidet-.quiaab ingreflu rteV
1

eiu$,quos uult retrahit, Sc quos uultin cius damnationem :i

caderc,iuftc pcrmittit.Pcr cathenam uero magnam, cius po

tcftas defignatur. Et apprehendit draconem ferpetem an-
'tiquum,quiuocatur diabolus &
fathanas, & rcligauiteunv >

per annos mille.) Apprehendit Chnftus ferpetem antiqufij

id cft diabolum, quando per morte fuatn cius dcftruxu im-
perium. Per an nos autem m
lle,omne tempus ab aduentu Diabolus
i

Chrifti ufque ad finem mundi debemus intclligcrcuel acci- quomodo

perc.Rcligauitergo Chriftus diabolum non uinculis cor- fcrChriJli
porcis, fcd uinculis potcftatis fux immcfx,quia cam a cor* umttiu.
CC y
Cap.io. VISIO
dibus clc&orum Tuorum expellens, ab eorum deceptione di D
- uinafiiauirtutc exdufum tenet. Et mifiteumin abyffum,
& claufit & fignauit fupereum,utnonTcducat amplius gen
*>tcs,doncc confummcntur mille anni.Poft haec oportet cum
folui modico tempore.) Alligationem diaboli tribus mo-
t- dis poffumus intclligcre.
Pollumus nanque hoc fimpliciter
Dei omnipotentis in abyffum religa-
intclligerc,utuirtutc
ad tempus praefinitum. Poffumus etiam
tus teneatur ufquc
Diabolus per abyifum corda impiorum intcllige re,ut a cordibus ele-
in imptoru diorum cxclufus, intra anguflias cordium reproborum con
cordibus U ftridus Sc alligatus teneatur. Poffumus Se hoc tertio modo
gdtus. intelligcrc: diabolus nihil aliud defiderat quam deceptione
hominu.Et dum percuftodia Dei omnipocetisyqui clcdtos
Tuos cuftodirc Se defendere no dcfiftit,ab corii deceptione ar E .

cctur,quafi quibuTda uinculis,eius TmpiiTsima uolutas religa

ta tenctur.Pcr gentes uero quas feduccre no permittitur, fo-
loscledos debemus intclligcre. Tempus modicu,quopoft
mille annos foluendus efic dicitur, tempus Antiebrifti cft.
Tunc enim peccatis hominum facicntibus,dabiturpotefl.as
1 * diabolo.tota uirtutccotra genus humanum dimicandi.
Ec
**
uidifcdcs,&Tcdcrunt fupercas,&iudicium datum eft illis.)
QuiaTuperius narrauitquo ordine miiericordia diuina quo
tidic cledtos Tuos ab immanifsimo hofte diabolo libcret,co-
Tcqucnseft,ut gloria ad quam eorum animx quotidie per-
ducunt r.dcTcnbatur. Per fedes naquc,cxlcftis patriarper Tc-
Mtraculd dentes uero fiipcrcas,iandtorum animx defignantur.Qubd
apud fan - autem iudiciu datum fit fan&is.quoru anim$ in cxlcfti bea- p
{lorum Jc- titudinc rcquieTcut:inhocaducrtercpoflumus,cum ad coru
pulchra, fcpulchra d;monia ab obTefsis corporib* expclli,periuria f<-
pe detegi, atq; multa miracula uidemus. Et animas interfe-
doru propter uerbii Dei Sc tcftimoniu lclu,& qui no adora-
* ucruntbeftiamimaginem cius, nec acceperunt charadfc-
&:
- rem manibus Tu is, uixerut& regna-
cius in frontibus aut in
uerut cumChrifto mille annis.) Per animas interfcdforum
uVin.i- propteruerbum Dci,& tcftimoniu Icfu, martyres quidiucr-
listemporibus interfetii funt , pollumus accipere Per eas
.

uero qux non adorauqrunt bclham Sc. imaginem cius , eos

quib Antichrifto iotcrficicdifuntputocilc imclligcndos v
 Qjr I N T A. 103 Cap.ao.
A Ifticrgo uixerunr,&rcgnauerunt cum Chrifto mille annisi
quia quanuis corpore Gnt interfedi , fecundum animam ta-
men uiuunt cum Chrifto in cxlcfti beatitudinc.Scd qu^ren- Quxjlio.
dum nobis cft, quomodo eledi qui inftatc fine mundi nafei-
tun funt,cu Chrifto mille annis regnare dicantur,cum tem-
pus mille annorum non ad futurum tempus, quod fine fine
eft,fed ad prxfcns potius pertineat, quod in fine mundi con-
^
fiimmabitur:&in quo fides Euangclij per uniuerfum orbem
florcns,eledos quotidie ad uitam acernam pcrcipiedam di-
rigit. Quod ita foluendum puto.Tepusab afcenfionc Chri. Reftofio.

fti ufque ad finem mudi,quod per mille annos defignatur,

omnibus clcdis deputatum cft, ut in eo fine corporibus glo-

ria cxlcfti cum Domino perfruantur.Etfcimus quia omnes

B eledi membra Chnfti funt, 8cex multis mebris unu corpus

efficitur.Et fi gloriatur unum membrum, congaudet omnia
membra. Gaudium igitur prxcedctium fandorum, illorum Gaudium
nihilominus erit, qui in fine mudi nafeituri funt: quia unum fandiorum
corpuscfficicnturcumcis,&:in aliis poifidebunt quodipfis commune..
- deerit. Cxtcri ucro non uixcrut,doncc cofummcntur miU
le anni.) Cxtcri aute.id cft reprobi, non uixerunt:quia poft
morccm non ad uitam ducuntur,qux in cxlcftibus fandoru
animabus datur, fcd in infernum demerguntur , qux in hoc
libro mors prima uocatur.Hxc cft refurredio prima. Bea-
tus qui habet partem in refurredionc prima, in iis fecunda
mors non habet poteftatem.) Querendum nobis cft, qux fit
refurredio pnma.Nam primam refurredionem no dicerer,
C nifieflet& fccunda.Necfccuda mortem, nificflct& prima.
"*
Refurgimns itaque primo per baptifmum a morte animx.
Sed quia dicit beatos efle cos qui habent parte iu refurredio- *-'firnCbo.

ne prima,no mihi de baptifmo hocdidum uidctur,eoqu6d

non omnes beati fint,qui per baptifmum a morte animx re-
furgerc uidctur:eo quod nonnulli poftbaptifinum,ipfi fibi

peccando mortem attrahunt, mentiendo qux in eo promifc

runt, atque in fuis malis pcrfeucrando. Sunt etiam nonnulli
qui poft perpetrationem fcelcrum,quibus fibi mortem intu-
lcrunr,ad uitam per poenitentiam 8c. lachrymas,cxtcraq; bo-
na opera redeunt, quibus Apoftolusloquitur,dicens:Surgc Ephefi$.
qui dormis, 8c exurge amortuis, 8c illuminabit te Chriftus
CC lij
 Cap.io.' VISIO s>
Sed nec iftam primam refurredionem dicere poflumus, eo D
quod primo per baptifmum,fccundo per poenitentiam & la-
chrymas,animx noftrae ad uitam reuocentur.Nccefle eft er-
go ut inueftigemus, quam uocet refurredionem primam.
Vita qua- Quatuorfunt uitxfidcliu. Prima, raala:fccunda,bona & ma
druplex. la:tertix uero &C quarrx nullum malum adhxrcrc poteft. Pri
ma eft ante baptifmum.qux tota mala eft. Secunda poft ba-
ATemo fine ptifmum.qux &c bona 8c mala dici poteft. Nullus enim fide-
peccato ui- iium, tempus uitx prxfentis fine aliquibus peccatis tranfire
uit. poteft: ficut ifte loanncs loquitur dicens: Si dixerimus quia
Vloan.i. peccatu non habemus, nofipfos feducimus, 8c ueritas in no-
bis non eft.Terria eft.qux tota bona eft, &
ad quam feries hu
iusledionis pertinet, qux a pafiioncChnfti ufquead finem
mundi extenditur,in qua fandi fine corporibus cum Domi- E
Refurre- nouitaxterna perfruunrur. Quam etiam primam refurre-
Uo prima dionem clTe uocat.cum dicit, Hxc eft refurredio prima. T c-
& fecuia. pus itaque a paflionc Chrifti ufque ad finem mundi,refurrc-
dio prima uocatur. Quarta uita fandoru erit poft receptio-
nem corporum, qux nullo fine terminatur. Igitur quia uita
prxfcns incoparationcuitx cxlcftis, mors rede dici poteft,
fandi prima refurredione tunc refurgunt, cum ab hac mife-
ra uitafubcradi.in colefii beatitudine cu Domino collocan-
tur.Etficutcft hxc prima refurredio fandorum.ita eft 8c pri
Mors pn- ma morsimpiorum,quandoprxfentem uitam deferunt, tc
ma &fe- in poenis demerguntur. Secunda uerb mors, ultima damna- .
.
eunda. tiocritjficur in fcquentibus exponit. Beati ergocrunt qui ha
bent partem in refurredione prima, & in iis fecunda mors F
non habet poteftatem :
quia illi tantummodo beati funt &c
erunt, qui ante finem mundi in confortio fandorum alcribi
rrits pur- merebuntur. Multos enim fine mundi inftantc,ignis purga-
tori#*. torius purgando cremabit,fcd antciudicium abloluti in fan
dorura collegio recipiemur. Atq; in iis fecunda mors,id eft
Matr.zf. damnatio ultima non habebit potcftatcm:quia iam no cum
hccdis infiniftris , led cumouibus in dextris ponentur.
" Sed erunt faccrdotcs Domini & Chrifti, & regnabunt cum
*
Chrifto mille annis.) Nomine ficcrdotum omnes clcdos
Omnes n.inqueelcdi,facerdotes uocantur,
rrquarc ^ uc mebra fummifaccrdotisjfiuc quod ipfi femet-
ipfos
 QJV INT A. 104 Cap.16.

A ipfos offerre Deo per bona opera no deGftanr. Et cum co-

- fummati fuerint mille anni.foluctur fathanas de carcerc uo>
8c exibit, Scfcducet gentes quas funt fuper quatuor angulos
terrx, Gog & Magog.) Quod hic carccr uocatur, fuperius
abyflus uocatur.Sedintcrim qu$ftio oritur.Supcrius quippe Qu*Jho.
quorundam opinionem fequcs,dixi per abyffum corda im-
piorum defignari, in quibus diabolus a cordibus fideliu ex- . i

pulfus,religatus teneatur. Si ergo per abyflum corda repro*-

borumdcfignantur, quomodo de abyfto,id eft, de cordibus
reproborutn,cxirc dicitur, quos nunquam derelinquet? Nu.-
quid reprobos dcrclidurus eft , &
inuafurus eledos? Nullo
modo. Alligationem ergo diaboli, fecundum litcram intelli
gendam puto,ut in aliquo abyffo loco uirtutediuina religa.-
B tus teneatur,uel certe in inferno ufquc ad die folutionis fux.
Seducet autem gentes quxfunt fuper quatuor angulos tcr-
-rx:quia umuerfas gentes qux infra quatuor plagas mudi co-
tinctur,Antichriftiimpiiflimadodrinaperluftrabir, nullaf-
qucaliasgcntcsfeducer,niGquxfpiricualiterGog&Magog
'
uocantur.Gog nanque interpretatur tcdum.PerGog igitur
qui interpretatur tehim,ij defignantur qui malitiam fuam
*in corde tcgentcs,iufti ab hominibus uidcbuntur.cum futu-
ri fint mete rcprobiiMagogucro, qui interpretaturdetedo,
eosdcGgnat qui dc tedo cordis fui, in apertas*miferias pro- * nulitusli
en*u ,ao
rumpentes, omnibus fe impios effe demoftrabunt.Talcs ita- & l -

que diabolus per Autichriftum facile decipiet. Etcongrc-

-gabiteos in prxlium, quorum numerus eft ficut arena ma-
C ris.) In prxlium eos congrcgabit.qui ad ecclefiam Dei per-
> lequendam eos armabit. Et afcenderut fuper latitudinem
> terra:, & circundederunt caftrafandorum Sc duitatem dilc-
dam.) Diximus fuperius, difdpulos Antichrifti laudatores
forcuiriorum,8comniaquxaddcledationcscarnalesperti- _ .. .

nent docere.Super latitudinem ergo terr^afccnderunt, quia v*'*?*.

a C,
uaftas huius fccuhuias ingredientur, qux ducunt ad morte. J ,

tHOrte
Caftra uerd fandorum &
ciuitas diledaj unam GgniGcatio-
nem habent , ftgnificant quippe eccleftam.Caftraigitur fan-
dorum circundabunt: quia cccleftam tota uirturcperleque-
mtur,ut nomen Chrifti dc mundo funditus extinguant . Et
> exiuit ignis dccxloaDco,8cdcuorauit cos.; Ignis dc cxlo
 Capiio; VISIO
cxiet,quia uenicte Domino adiudictu,ignis antcipfurn pr$- D
ccdcr,qui nofolum omnecatcruam impiorum, fcd Se iplum
mudum confumct.Gcu nonagefimo fexto pfalmo Dauid
t in
loquitur, diccns.-Ignis ante ipfum przccdct, &: inflamabitin
Reprobi circuitu inimicos cius. Reprobi nanquequanuis cum elegis
impugnat couerfcntur, in circuitu funt:quiaGcuthoflcs ciuitatem ali-
ecclefiam. quam impugnant, uccapiant eam, ita Se ecclelia a reprobis
impugnatur. Sed Se in pfalmo quadragdimo nono, idc Da-
uid loquitur,diccns:Ignis in confpc&u cius cxardcfcct , Se in
Confutat circuitu cius tempeflas ualida.Quidam hunc uerfum ita cx-
inepta cu- ponunt,quod poft fuccenGonem elemetorura, pluuia defee-
iu/dam in- dat.qux combuflionis cineres abluac.Scd talis expoGtio ab-
terpreta -furdiflima uidctur.Scimus enim pluuiam a mari atque a ter-
tionem in ra fiuc per nebulam, Guepercxiccationcm foliscxurgerc.Et g
Pfal. 49 . Geutaqua Icuia quzquea fundo ad fuperiora eleuat ita Se
:

aer aquam, aut in nebulam conuerfam, aut per ardorem fo-

lisin tcnuillimum fumum. Se pene inuiGbilcm reda&a,ufq;
ad ea loca ubi confummatio eius cfl,clcuat.Ibiq; congloba-
ta primo in denfam nebulam, quam nubes uocamus,coucc-
titur:deindcuento agitate, minutiflfima: guttae flmul mixta?,
atque fua permixtione graucs effedz,ad terras decidue, plu-
uiamque faciunt. Ecccterra, ecceacr, eccc mare,cztcraque
elementa igneconfumentur.Vndcergo pluuucxurget,ma-
Rom. 8. xi me cum fecundum Apoftolum, tunc creatura liberetur
feruitute corruptionis in libertate gloriz 61iorumDci?Nun-
quid Deus qui omnia ex nihilo creauit, non poterit mudare,
creatura fu am Gne adiutorio pluuia:, prarfertim cum ipfe mu F
dus in meliorem Ratum, atque multo pulchriore reparetur
poft igne? Aut quid funt aliud cineres, niG terra muda? Nam
quafcunquefordes ignis abfumpferit, in cineres mundos co
ucrtct.Nuquidnon-potcritDeus mundos cineres in melio-
rem ftatum cum altera terra reparare, uc ncccflaria nonGt ei
IUM
ablutionis pluuia?Dicamus aliter: Omnium fordiu ablutio-
nes aut terra cbibir^autin fluminibus decurrunt,#. cum flu-
minibus in mare.Et quomodo terra polfquam ab igne exa-
minata fuerit, fordes fuas ebibet, ut itcru fordcfcat-Aut quo-
modo in fluminibus decurret, & cum fluminibus in mare,
cum mare iam no Gr,Gcut fequetia huius libri uidetur fateri?
 C

SEXTA. ioy Cap.to.

A Quodfimarein meliorem ftaturareparabifur.ficutcxllim ..

terraque, i terrae fordibus quomodo inquinabitur? Quod fi ..

quis dixerit ante innouationem hac paliurum efle inquina-

tioncm,atque in permutatione cius ad nihilum efle redigen- .r

das, non poterit Deus ficutin aqua.tta in terra eafdem for- &
des ad nihilum rcdigcrc,ut non fit ncceflc ut in maredefluat?
Per tcmpcftatetn igitur uaiidam, ultimum interitu impio-
rum poflumusintclligere.quc fapientia per Salomonem in

ultimo examine impiis fc illaturam efle tcftatur, dicens: Ego Prouer.i.

quoque in interitu ucftro ridebo, & fubfannabo , cum uobis
quod timebatis aducncrit.cum irruerit repentina calamitas,
& interitus quali rem pcftas ingruerit. Et diabolus qui fe-
n ducebat omnes gctcs.railfuscft in ftagnum ignis 8cfulphu-

B pfcudopropheta.) Hoc tunc implebitur,

ris.ubi eft bcftia &
quando Dominus dicet: Ite malcdi&i in ignem xternum, &C M 4tt * y. ,

extera. Et cruciabuntur dic ac node in fecula feculorum. A

quo cruciatu, mifericordia Domini noftri Icfu Chriftirede-
ptoris noftri nos hberarc dignetur:qui eu patre ipiritu fan &
&o uiuit Se regnat Dcus,pcr o mnia fecula feculoru, Amen.
'
1 *

I

Expheit expofitio uifionis quintx. :t-p

i .-.vaoab cuti. ,.Cl

Incipit expofitio Viflonis (exta:.

OMINI NOSTRI IESVCHRI-

fti mifericordia largiente ad fextam uifio- >

nem peruenimus, quxbreuior eft exteris. Sexta ui-

eo quod in ea generalis refurrc&io, damna- fioderefur
tio impiorum.glorificatioiuftorum tantu- rethonc

_ _
modobrcuitcrdcfcnbatur.Et tc&c in Ccxto generali,
loco.rcfurrc&io ultima ponitur:quia fenarius numerus per-
iculis cft.Sc quicquid fandis promifliim eft in refurre&ionc
* perficietur. Et uidi thronum magnum Se candidum, Se fc-
dentem fuper cum.) Thronus ifte Dei, non auro & gemmis

ornabitur, fcd hominibus iuftis. Ifte eft nanque thronus.de
i 4 -44*
quo Pfalmifta dicit: Thronus tuus Deus in fccu Iu feculi.uir- 7
ga xquitatis, uirga regni tur. Thronus igitur Dei eft omnis
 Cap.io. i
.VISIO
multitudo angelorum atq;fan&orum. Acuiusconfpe&u D
fugit terra &ca:lum,8c locus noncftinuentuscis.) Qucad-
modum a confpcdu fedentis fuper thronii , caelu Sc terra fu-
Vfxl. 4$. giat.Pfalmifta oftendit,ficut fuperius iam diximus, qui dicit:
Pjal.96. Ignis inconlpedu eius exardefeer. Et itcru,Ignis ante ipfum
pr^cedct.Fugict aute terra Se caelu.id cft,fpccics terra; caeli: &
quia per ignem a fua fpccie comurabucur, ut poflint in aliam
reformari multdmcliorc 8c pulchriorem. Qod ucro dicit,
,t Locusnocftinucntuscis-.noidcodicit.utlocum priftinum
amittat,fed fpecicm. Etuidi mortuos magnos &pufillos,
liantes in confpc&u throni.) Per mortuos magnos &pufil-
los, reprobi defignantur, qui indic rcfurrc&ionis, mortui a-
ftabuntinconfpctuDci,cauidelicet morte quam primam
effe diximus, poft paululum inmortefccundam deliciendi: E
Seculi di- Per mortuos ucro magnos, eos defignari puto.qui aut maio-
rnitu. res fuerunt in (celeribus, aut altiorcs in feculi dignitatibus.
Per pu filios aute ij defignaturquieis fubicdifuerut,uclcer-
ec ij qui minus pcccaucrunt. Et libri aperti funt,& alius It-
> bcc apertus cft, quieftuitae.) Libri multi ad reprobos: unus
qui cft uit$ ad cle&os pertinet. Reprobi multos libros habet,
quia in multis erroribus funt deuoluti. Nam Pagani multos
Vijftntio deos colucrunt,& in multis erroribus fcmctipfos dciccerue.
diuifio Similiter &
haeretici multa dogmata praua,& Deo odibilia

impiorum. inuencrunt.Falfi etiam Chriftiani in multisfccleribus quoti

dic inuoluuntur. Multos ergo libros reprobi poflident: quia
multis modis Deum offendunt. Ele&i ucro unum libru ha-
Confenfu* bcnt,quia unum Deum colunt, unam fidem catholicam co-F
fidelium, fitetur, unouinculo charitatis conncduntur.Sed quaerendu
nobis cft, quid fine libri ilti.Nunquidcxaliqua materia uifi-
quibus fingulorum fa&a de-
bili,autinuifibili fient libri, in
fada reproborudibri mul*
feribatur? Libri igitur multi,funt
ti apcricntur.cum fcclerareproborum omnibus manifcfta-

butur:pcr librum autem uiticq>rxdcftinationcm Dei omni

potentis pofiumus intclligcrc. In hoc libro nomina difcipil- -

loru efic cofcripta Dominus in Euagelio manifcftat,cum di-

luet rto. cit:Gaudcrc,quia nomina ueftrafcriptafuncincaelis.Dc hoc
Rom. 8. libro Apoftolus Paulusloquitur,dice$:Quos autepr^feiuir,
hes & pr^dcftinauir.Sc quos prardcflinaun^ios Se uocauit: Se
" quos
 S EXT A. 106 Cap.zo.
A quos uocauit, hos icglorificatiit. Etiudicatifuntmortui fc-
cunduca qui fcripta erant in libris.) Qui fccudum errores
proprios, & iuxta qualitate (cclerum fuoru finguliiudicabu-
rur: aliter enim iudicabuturhiretici.alitcr Pagani, aliter fal-
fi Chriftiani.Scd unufquifq; ipforu,quanto deterior fuerit in
proprio errore, tanto Se acrius iudicabitur. Et dedit mare
.mortuos fuos,8c mors & infernus dederunt mortuos qui in
ipfis erant, Se iudicatu eft de lingulis fecundu opera eorum.)
Nunc ad ea qui pritcrmiferat.reucrtitur. Prius quippe refur
re&io gencralisfict,8pofteaiudiciumcxcrcetur. Quod ita
cfTc Dominus in Euagelio manifcftat, dices difcipulis: In re- Matt.. 1
?
generatione eu fcderitfilius hominis in fede maicftatis fui,
fedebitis &uos fuper fedes duodccim,iudicatcs duodecim tri
B buslfraci. Primo regeneratione pofuit,& poftcaad iudican-
dos populos, cos feflurosclTc dixit. Et in Euagelio huius Ioa-
nis Dominus loquitur, dices: Venit hora, quando omnes qui loan,^%
in monumetis funt,aud ict uoce filij Dei. Et procedet qui bo
nafcccrunt,inrefurrc&ioneuiti:quiuer6 mala egerunt, in
refurrc&ionc iudicij.Ad imperium igitur Domini,dc monu
'

metis fuis procedet mortui; quia corpora omniu monuoru,

pro receptione animaru uiuificata, de fepulchris fuis exient.

Qui mala fccerunt,in refurre&ionc iudicij procedcr.quiaad

hoc refurget,ut in corporibusin quibus animi peccauerur,
in ipfis & iudicetur.Vclquos habuerunt focios in iniquitati- Socii inpec
bus,habcat participes in tormctis.Pr^fcns quoq; leho,quod ? r~
car
anrciudiciu futura fit refurre&io oftedit, cu poft redditione
m
torrncn~
C &
monuoru, quos mare morte infernu reddidifle dicit, im- tu
pios efle iudicados narrat. Sed &
fides catholica qua freque-
tcrdccatamus,hocdcmoftrat,cu dicit de Domino: Ad cuius
aduentu omnes homines refurgere habet eu corporibus fuis,
8c reddituri funt de faftis propriis ratione. Veru quqreduno
bis eft quid fignificct,mors,mare & infernus.Scimus quippe
aquas ad ablutione peccatorii noftroruefic confecratas:ficut
dicit Dominus in Euagelio:Nifi quis renatus fuerit ex aqua /o<w 3*
& fpiritu fando, non poteft introire in regnu Dci.Mare itaqj
ad rcfurrcdioncclcdoru:morsucr6 atq; infcrnus,ad repro-
boru dcicdionc peninct.Marc ergo in hoc loco,baptifmu de
fignat. Quafi igitur mare momios fuos reddet, cu clc&i qui
.
-< DD ij
Cap.ax. VISIO
in e a raudicia qua in baptifmatc pcrccpcrut>in ea et ia Sc refur D
gec nulla macula peccati babetes.Marc mortuos fuos reddet:
quia facri baptifmatis ablutio,fanh fpiricus gratia,cle&os o-
mnes tepore refurre&ionis in cofpc&u creatoris fui, mundos
Sc immaculatos exhibebit. Per morte aute corpora impioru
quae in terrae finibusmortua detinetunper infernu ucro, eo-
rum animas.co quod in inferni dauftris detineatur, intclli- .

gere poflumus. Infernus itaque mortuos dabit quia animas:

prima morte dcuoratas,quas detinet ad rccipieda propria cor

pora, remittet. Mors etiam mortuos fuos dabit:quia corpora
quzin puluerc redegerat, ut uirtutediuina per animaru fufee
" ptioneuiuificctur.exhibebit. Et mors & infernus, miffifunt
TtXnd- ..
in ftagnum ignis: 8c omnis qui non cft in libro uitzfcriptus,
tioim- mifluscft in caminum ignis.) Mors Sc infernus miflifunt in E
piorum, ftagnii ignis, id cft animae cum corporibus. Poflumus Sc per
mortem darmones, eoq>ipfi authores fuerint mortis, intcl-
ligere.Mors Sc infernus in ftagnii mittentur , quia daemones
cura exteris impiis in infernum demergentur.

T uidicxlunouum, & terra noua.

Primum enim carlu , & prima terra
abiit,8c mare iam non eft.) Caelum Sc
terra, Sc extera elementa qux modo uide-
mus,ab ignec&fumcntur,no ut penitus dc-
leantur/cd ut in meliore ftatum,ficutfupc-
rius iadiximus, per igne reparetur, ficut Pfalmiftaindicat, di-

P/a/. tot.
&
cens dpfi peribunt, tu aute permanebis, omnes utueftime* p

C*k & tura ueterafccc,& uclut amilu mutabis eos,& mutabuntur.

Qyd dicit primu caclu, SC prima terra abiitUpccic ciufmodi
ttrrt mu-
utw caeli ac terrae tranfitura efle dcmoftrat.Specics enim eoru no
eflentia trafibit.cu in meliore ftatu comutabutur:quod uerd.
infert, & mare ia no cft, poflumus fecundu litcra intelligerc,.
Mdrepmi utmaic penitus deleatur. Aliter,Mare ia no erit, quia propria.
tus delen- % ur* amittct/icutcadu
paretur.Sed fpiritualiter
ut in pulchriore forma re-
Sc cetra,
hoc intclligcndu puto Quicquick
dum. .

enim de innouationc c$li & terr; diftu eft,& hiftorialitcr, in-

tclligcducftjflcut fuperiusdiximuSj&fpiritualitcrJoflumus
itaq; per calu,ammasfanloru:pertcna,corpora intelligerc.
Cxluttk
 u

SEXTA. 107 Cap.21.

A Cselum nouum fict,cum anima: fandorum per receptione

corporumdnhoroinisnaturamatquc formam rcftitucntur. -i

Terra noua efficietur, cum corpora fandorum quae antea

erant mortalia atque corruptibilia, immortalia &
incorru-

ptibilia reddentur.Sarpe per mare impij dclignamur, dicen-

EJ*Y7
te Efaia propheta: Impijquafi mare feruens quod

quiclccrc

non potcft,8c redundant fluduscius, in conculcationem Sc

huum.Marc igitur iam non erit, quia omnis multitudo im-
piorum cum dcccptonbus fuis d^monibus,in infernum de-
tru fa,pra?fentcm mundi faciem^ fua inquinata habitatione
mundam prarftabunt. Et uidiciuitatc fandam Hicrufalcm-
defccndcntemde caelo.a Deo paratam ficut fponfam orna-
tam uiro fuo.) Ciuitas Hicrufalcm, ccdcfiaeft ex omnibus
g iuftis conftruda:de catlo dcfccdet.quia Domino adiudiciu
uenientc.cum illo omnis multitudo fandorum ueniet, ficut
dicit Efaias Propheta: Dominus ad iudiciumuenict.cumfe-
/2.3.

nibuspopuli fui, principibus eius. Et Salomon in Proucr- Proner.

3
&
biis: Nobilis in portis uir eius, quando federiteum fcnatori-

bus t errat. Quae ficut fpofa parata &: ornata efle dicitur, quia
ficut fponfa diuerfis monilibus &c ornamentis femetipfam
Q
exornat, ut fponfofuo placear: ita Scccdcfia diuerfis uirtu-
3
tibus decoratur, ut creatori fuo, qui cft fponfus eius,placerc
ulrtuteJ
audiuiuocem magnam, dethrono dicente. Eccc
ualcat. Et
tabernaculum Dei cum hominibus, & habitabit cum cis,&:
populus eius erunt, & ipfc Dominus cum cis erit eorum
ipfi

Deus.) Scimus per duitatem Hicrufalcm & tabernaculum

C Domini.ccdefiafxpccffcdefignatam. Ciuitas ergo in hoc
loco & tabernaculum, ecclcfia uocatur,eo quod in illa habi-
Deus, ficut ipfc dicit per Prophetamdnhabirabo in illis Sc Lenit. 16.
tet
inambulabo,8ccro illorum Deus,8cipfi erunt mihi popu- Hiere. 31.
lus. Et abfterget Deusomnelachrymam, ab oculis coru.)
Animae omnium hominum immortales creata? fu nt, ficut
Matt.ia.-
Dominus dicit in Euangelio^ Nolite timere eos qui occidut
coi pus, animam autem non poflunt occidere. Quauis enim
moriantur peccato, aut camortc quam primam Sc fccfklam
diximus: tamen non ita moriuntur, ut penitus non fint,
fcd carum mala eflentia mors uocatur Duoquc tempo-
.

ra iis conftituit Deus , prxfcntis uitar, quod cito finuur, 3c

DD iij
0^pu VISIO
fatura^quod finiri non potcAmnumque quod fletui
Iujtoru lu- rori.alterum
u, &mce-
quod gaudio atque l^titi? deputauic. Verbi gra
D
ttusbreu tia:Si quis ucllct in hoc tempore
quod brcui&imum cA, pro
&g<tudiu peccans fim flere & lugere, & affligendo
femeupfum carna-
pertneum- lu defideria extinguere in alio te'porc
, quod illud fcquitur,
pior bre- quodque infinitum cA, gaudebit,
& cxukabit in aeternum. Si
uts UtttM, quis autem hoc elegerit.ut
in prxfcnti tempore gaudeat, Se
/erffpiter-
defideria carnis fux perficiat, ut in futuro lugeat
Se trifterur
nusluttut in aeternum. De iis duobus temporibus,
uidetur mihi Salo-
Ecde/.j. monemdixiflfcTcmpus flendi Se tempus ridendi. Tempus
fiendi elc<Aorum nunc cfl,tempus ridendi tunc erit, quando
illud implebitur, quod Dominus dicit in
Euangelio: Beati
Luc.6. qui lugcnt.quoniam confolabuntur. Peccatoribus uero
ipfi
dicit: Vz uobisqui ridetis nunc.quia
plorabitis Se flebitis. E
Abflcrget ergo Deus omnem lachrymamab oculis
eorum,

i
< uia
l P0 ^ rcfurrc&ioncm nihil triAefanflis accidere poterit,
unde lachrymx oriri pofsint. Et mors ultra non erit.)
Pri-
mus homo immortalis fadus cA: peccando autem Se im-
mortalitatem amifit,&: mortem mundo intulit.
PoArefur-


regionem, mors non crit,quia & ipfc princeps mortis dia
_

bolus^um omnibus fatcllitibus fuis in infernum perpetuo

reclufus tcnebitur,8e immortahtas quam
primus homo pec
cando amifit iuftis reddetur, Se pofsibiliras peccandi,
,
qUae
" mortem mudointulit,ab eis auferetur. Neque lu&us.) Cu
fuperius dicar, quod abAerget Deus omnem lachrymam
ab
oculis fanloru,quid necefic fuit in hoc loco luftum
ponere?
Sed inter efFufionem lachrymarum Se luflum.aliqua
diAan- F
tiaeA.Nam triAitiafarpe lachrymas educit, fxpc gaudium,
.v. .
s^Aepeljtiria. Lufhis ucro,fcmpcr ex magno moerore nafei-r
i.Cor.n. tur.Lu&us nanque,cA fletus dierum multorum. Lugebat
Ecclef.ii. Paulus cos qui peccauerunt,Sc non egerunt poenitentiam.
Luflusec Et Salomon loquitur dices, Lucius mortui,feptcm diebus:
clept. lulusautcfatni>omnibus diebus uitajeius.Ecclcfia Domi-
ninunc in luttu cA,eo quod per deceptiones dxmon quo-
maximam partem ex fuis amittat. In illa autem uuica Ju^
tidie
&us non ertt,quia per deceptiones dxmoniii nullum ex fuis
amittere poterit.
Ncq;clamor.) In Gcocfifcriptu.cAquod
Gene. 18. dixit Deus ad Abraham:Clamor
Sodomorum Se Gomorrx
ueme
 SEXTA. 108 Cap.ar.

A ucnit ad meiEfaiasucro Propheta quid GtclamorSodomo - Eja. 3. 1

ramexponiteum loquitur de Ifrael: Peccatu fuum quafi So

doma przdtcauerunt, nec abfconderunt.Prxdicacio igitur
peccati,clamor uocatur.Pbffumus etiam clamorem aliter
intcHigerc. Pfalmiftananquc dicit: Ad Dominum cumrru-P/^ 11 ?*
bularcr clamaui,& exaudiuit me. Et Moyfes in anguftia po- Wnm.n.
:

, clamabat ad
fitus Dominii. Vbi ergo neq* peccatum quod
przdicctur,ncque tribulatio ullaeric,damor ullus ncccfta-
:

^rius non erit. Neque dolor erit.) Eft dolor corporis, cft SC
mcntis.Iftiquc dolores ita funt connexi, ut unus fine altero
effenon pofsit.Dolor quippe corporis affligit mentem; fi-
hiiliter8c dolor mentis, corpus excruciat. In ilia igitur ui-
ta, dolor rionerit,ubi neque corpori neque anirnx ulla ad-
--niT

B ucrlltas accidere poterit. Qux prima abierunt.) Prima! **

'
ifta abierunt, quia cum feculo tranficrunt.Elcdi enim qui . \

przfcntcm uitam ficut fuperius iam diximus, moeroribus

& afflidionibus deputaucrunt ,
poft finem przfcntis uitx
gaudium fempiternum inuencrunt. Et dixit qui fedebat
w in throno.) Eccc noua facio omnia.Dc innouationc crea-
turarum, fuperius aliqua diximus. Et dixit mihi Scribe
:

quia hzc fidelifsimafunt, & uera.) Sed flr hoc fuperius di-
dum cft. Et dixit mihi Ego fum Alpha &c o..) Quid Gt
:

Alpha & ,fubdcndo mamfcftar.cum dicit: Initium & fi-

ei a
m nis. Egofitienti dabo de fonte aquz uiuz, gratis.) Per
fontem aque uiuz ,fzpe feriptura fanda dcGgnatur : ficut _
Dominus dicit in Euangelio Qui credit in me, ficut feri- loan.?.
:

C ptura dicit , flumina de uentre eius fluent aquz uiuz. Sed

ut ordinem feruemus, per fontem aquz uiuz, gloriam cz-
lcftis patriz debemus intclligcrc. Qui fons ab ipfo Domi-

no procedes, metes omnium iuftorumfua inenarrabili dul-

cedine fatiare non defiftit. Verum quomodo gloria ifta, Merces ut
gratis iuftis datur,pro cuius acceptione, multa aduerfaper- Utrem*
ferunt, multas lachrymas fundunt, innumeras preces Deo quomodo
offerunt, multas elecmofynas largiuntur, &cztcris bonis gratis da-
operibus femctipfos exercent i Sed gratis uitam xternam tur.
percipiunt, quia precium uitz ztcrn^ , quod funt bona o-Ioan.iq.
pera, ab ipfo accipiunt qui dixit, Sine me nihil poteftis fa-*uiderur~
cerc.Ipfc quippe dat pretium, &
* Gue pretio uitam ztci-legtdujuo.
 Cap.1*; ,
V is I ; ?

, i nam largitur. Qui uicerit polsidcbit hxc, Sc ero illi Deus, D
Sc ipfc erit mihi filius .) Qui uiccrit diabolum, omnia-
ue uitia fuperans , in bonis operibus pcrfeucrauerit,pof-
2 dcbithxc,idefteaqux fuperius didafunt.uidclicctutbi-
.. batipfe de fonte uitx xtcrn$, quod eft gloria perpetua. Ti-
. midis autem 8cincredulis, Scexceratis,Schomicidis,8c for-
n icatoribus.Sc ucncficis, Se idololatris, Sc mendacibus, pars
illorum erit in ftagnum ignis ardentis fulphurc ,
quod eft

w morsfccuda.). Cum timor ualde qeceflarius Gthominibus,

cur timorem inter odo uitiaualde pcfsima, primum pofuit?
Sed funt timqrcs bani, funt Sc mali. Eft timor ualde opti-
Pfkl. i8- mus, de quo dicit PfalmiftarTimor Domini fandus perma-
Timor bo- nctinfeculum feculi. Eft Sc timor mortis ualde ncccflarius,
mu&md timorque ignis xterni, timorctiam bonorum hominum, E
lus. quando amantur ab iis, a quibus timentur. Sunt Sc alij timo
res, qui aliquando iuuant, aliquando nocent, ficut eft timor
malorum hominum,tiraor iudicum, timor malorum domi
norum.Suntallj timores ualde pefsimi, de quibus hicdidu
clfcreor. Sunt nanque nonnulli qui timore poenarum , far*,,
pc in fletibus compunguntur.Sed quia timent afpcritate uix,
illius quarducit ad uitam, uitia defetere, rigoremque uit$ bo,

Iudices ri- nx apprehendere trepidant. Sunt etiam multi quibus dedit,

mentes />o Dcusfcientiam legrtm temporalium, qui in i udiciis politi,
mines m*- dum uident quofdam apotentionbus iniuftcopprimi.plus
gucjukm timentes iras hominu,quam iram Dci; eos quos per dodri-
Deu.tjua- nam quam acceperunt , iuuare poterant, Sc a periculo libc-
les hodie damnu magnum finuat deucnirc. Sunt alij f
rare, tacendo in
multi.' quinonfolum non cos iuuant, fed propter timorem hotni-
Timor ex num/ententiam damnationis in cos proferunt.Eft Sc timor
duaritid.quemauaritia parit, aliiquc timores ualde inutiles, de qui-
bus longum eft dicere. Incredulos no cos tantummodo uo-
catquinon credut, ficut funt ludxi, atque pagani, fed Sc cos
Impijutm qui non credunt refurredionem. Sunt etiam multi ex iis qui
tiis indui- Chriftianiuocantur,qui non credunt Dei tuftitix.Procoe-
gcdnt, im- nim quod uitia diligunt,8c defideria carnis fu? perficere uo-
puniture fi
'
hinc, non credut comminationes diuinarum feripturarum,
bifaljo pro ncc putant fe pro iis efle damnandos. Nam libidinofi dicur,
mittunt, nullo modopro ufii concumbendi quequam cflepcricuru.
 S E XT A. 109 Cap.ir.

A Sed Sccbriofi dicut,nullo modo fe pro nimia uini potatione Ebrj.

clle puniendos. Similiter & auari, luxurioii atque fuperbi

defendunt uitiafua.Exccratos cos cflcputo, qui exterantur

mandata diuinarumferipturarum , corrcptionefquc homi-
num bonorum. Poflumus &c per cxecratos.cosintclligerc, Profhtuta
qui tantum funtinuerccundi,ut non pudeat cos qu^daexe- mxlma ho
crabilta in confpc&u omnium pcrpetrarc,qui non folum a mines.
iuftis,ucrum etiam a quibufda iniuftis,frpc cxecrantur.Ho- Homicida
micidas uocat non folum interfc&orcsquorunda hominu, fmt.
fcd&: cos qui odium portant in cordibusfuis.ficutiftcloan- l.Ioan.y
nes loquitur dices,Omnis qui odit fratre fuu, homicida cft.
Sequitur fornicatio. Fornicationu genera multa funt. Qui- Fornicatio
bufeunque modis, excepta legitima uxore, dcfideriumlibi-
B dinis expletur, fornicatio uocaMir.De fornicationis malo,
Paulus Apoftolus loquitur diccns:Qui autem fornicatur, in i.Cor.6.
corpus fuum peccat. In corpus fuum peccat, qui integrita-
tem cius uiolat,atquc corrumpit, cum humores cius inno-
xios ui cxtrahit,atque clfundit.Eft & fornicatio cogitationis
de qua Dominusloquitur dicens: Qui uiderit mulierem ad Matt.j.
concupifccndum eam, & extera. Propheta quoque Ierufa- E%e.i6.
lem fornicatriceuocauir.co quod Deum derelinquens, ido-
la coluerit.Similiter&nos fuggeftionibus dxmonum ob-
temperando, cum nofmetipfos eis fubiicimus, fornicatores
non inconucnicntcruocamur. Venefici autem funt.qui cor- Venefici.
pora hominum ueneno inficiunt, ut eos extinguant.Sunt Se
alij multo deteriores ucnefici,ijuidclicet qui feminant inter

C fratres difeordias. Illi autem corpora interficiunt, ifti ani- Difeordia

mas.Et multo deterior eft mors|anim$,quam corporis, ido- authores.
lolatrx uero funt,non folum ij qui idola eo lunt.fed Se om- idololatria
nes auari:hoc dcmonftranrc Aportolo Paulo, qui auaritiam Col-i-
idolorum feruitutem uocat.Sed ualde terribile cft, quod fe-
quitur. Et omnibus mendacibus.) Deinde fubiungii: Pars Medxci.
illorum erit in ftagno ignis ardentis fulphure,quod cft mors
fecunda.) Et Pfilmifta dicit ad Dominum: Perdes omnes Pjkl.f.
qui loquuntur mendacium. Et in alio loco:Omnis homo Pfal. 11 j,
mcndax.Si igitur omnis homo mendax, &r fi perdet Deus o-
mnes qui loquuntur mendacium. Se (i omnes medaccs par-
tem habebat in perditione cum exteris impiis, d e quibus ha-
EE
~
 Oap.it. VISIO
Neminem Genus locuti futnos.quis faluuseflc poterit? Scimus nanqueD
ejje (jui a nullum hominchanc uiram pofletranfire, ut aliquando no-
men (Liciis mentiatur, nifi fuerit infans qui fari non poteft.Scd non de
in toti ab- omnibus mendaciis hoc diGu eflc inxclligerc debemus, ficuc
jhnrat. ncc illud dc omnibuspcccatonbusquod in Pfalmo triccfi-
mofexto canitur, quia peccatores pcribut.Et in Plalmo cen-
Duofeccs tcfimoquadragclimo quarto.Cuilodit Dominus omnes di
nigenera. ligentcsfe,& omnes peccatores difperdct.Si peccatores pe-
ribunt, & omnes peccatores difpcrdct, & omnes iumus pcc-
i.lo.m.i. catorcs, fecundudiftumiftiusIoanis,Si dixerimus quiapee
catum ndhabemus,nosipfosfcducimus,&ucritas in nobis
non ciEergo omnes peribimus. Abfit.Scd nec hoc dc omni-
bus peccatoribus diGumeflc intclligerc debemus, fcd dc il-
lis tantfimodo qui in grauibus peccatis femctipfos prarcipi- E.
tantes, nolunt agere poenitentiam de iniquitatibus fuis. Si-
militer & hic, non de omnibus mendacibus di&umefle in-
tclligcrcdebemus. Sunt enim mendacia qu inter lenia pec-
cata deputantur, a quibus nullum puto homine ex toto po
Demenda fc mergunt hominem in dam-
abftinere.Sunr Sc grauia.qux
ciiitrdfta- nationem mortis.Scd quia iis temporibus multi fune quili

tus. ne aliqua reuerentia Dei omnipotentis, pene afsiduc men-

tiuntur placuit nobis ut de hoc uitio aliqua dicamus. Verfi
,

prius de lcuibus mendaciis dicamus,pofteade grauioribus.

Szpc xftimationc mentimur, xflimantcs nos uidere quod
non uidemus,aut audire quod non audimus,aut fciic quod
non fcimus.Sa^enanquccum alonge quofdiprofpicimus,
fallit nos afpcftus noftcr,& dicimus-clTc qui non funt. Szpe F-

etiam & obfcuris temporibus,cum procul lapides aut arbu-

fta & dicimus homi-
confpicimus,ipfa obfcuntarc fallimur,
Meniacta nes eflc aut beftias.Sxpeobliuionc fallimur, cum obliuifc^-
leniafeH murqux fecimus & uidimus,aut locuti fuimus,& dicimus
errores, nos feciflc quod non fecimus, aut non fccifTc quod fecimus, 1

aut audiflequod nonaudiuimus.aut non au di ile, quod au-

diuimus.aut uidiffc,quod non uidimus,aut no uidiftt quod
uidimus,aut dixifTc quod non diximus, aut no dixiile quod

diximus. Sxpc &c cum audimus quod defideramus, dicimus

ucrum eflc quod audimus, & fxpc contingit quodfalfum fit.

Et cum au dim us quod nolumus^icimusialfum cfic.qu auis
ucrum
 SEXTA. ito Cap.ax.

A uerumfit.Szpe etiam ioco mentimur, ut rifiun audientibus

excitemus. S^pc uero ex nimia credulitate mentimur. Nam
cum audimus quofdahominrs quos exiihmamus
ueraces
aliqua narrantes ueniimilia , credentes quod audiuimus,
cum ea aliis referimus, dicimus ueracflcquauisfint falfa,8c
frequenter cumiuramento affirmamus. Sunt Se multi qui
gcfta patrum quz in diuinis feripturis aut legerunt, autau-
&crunt,cx parte obliuifccres.ciim ea aliis narrare coeperint,
autquzdam mendacia intcrraifcent aut ex multis narra*
,

tionibus unam facere conantur. Et ficutqui ftannum auro

uel argento admifeens, inutilem materiam facit, ita Sc lfli cit

ex multis narrationibusuuum facere latagunt, mentiendo

inutilem reddut.Mclius eft enim filere,quam gelfa fan&oru
B mendaciter proferte. Sunt etiam multi diuinis literis erudi-
ti.qui ludzis ultra quam oportet credentes, quafdam eorum
fabulas uanilsimas fufcipiut,8e fuis traditionibus interferut.
Scimus itaque quonia Iudzi omnia quz dc Chrifto in uctc- l"d*i ia
ri teftameto inueniuntur, in prauos fenfus peruertere nitu- dii Chrifli
tur.ut gloria nominis Chrifti,apud quofcuqucpolfunt.cx finfumjeri
tinguat. Et no folu prophetias dc Chrifto cuertunt, fed Se in pturtfuit
teris locis, multas uanilsimas Sc obfcurifsimas fabulas in- fabali* de-

terponut.Mirorergocurinimici$Chrifti,omnifquercligio- prdudre n
nis noftr? creditur, aut ab cis aliquafufcipiurur.nifi tatumo- ndntnr.
do ea qu; ab antiquis patribus probata efte dinofeutur. Ipft
quippe patre habet diabolu,qui in ueritate no ftctir,quia me 1*-$-

daxeft ipfc Sc pater eius, Sc quofcuque diabolus pofsidct.mc

C daces facit.S;pe Sc timore metimur. Nam cum timemus, ut
apotcntioribusalii]Ut molcftiznobisingerantur,aliquado
mendaciacxcogitamus, per quz liberemur. Sed 8c uiatores '

qu$da mcdacia inuenire foler.ut a latronibus libcrctur.Sirai

liter Sc ferui Sc pueri aliqua mcdacia interpolare folct.neua

pulent.Sunt etia multi, qui in extraneis locis pofiti, egcftatis,

au t aliqua necefsitatiscaufa mentiiitur , ut uidhi aut aliqua
corporis ncceftaria.fibi adquirat. S$pe Sc nos amore atq; ira
mcntimur,laudares cos quos diligimus ultiamodu.&uitu-
perantes eos quibus irati fumus, plus quam oponct. Sed ifta.

grauiora mihi uidctur,quam fupcriora.Suc alia mcdacia fu

pcrioribuslirailia,qu$longucftprofcqui.In talibus naque
EE ij
Cap.n. VISIO
mendaciis non folum iniufti,fcd &
iufti fa*pedilabuntur. Et D
Pfal. nj. propter hoc uidetur mihi Pfalmiftam dixiflc.Omnis homo
mendax.Eft & aliud genus mendacij.quod abfque culpa ui-
dcrctur,nili feriptura diceret, quia omne mendacium a malo

*Exodo . clbcxquoaliqiiaindiuinis fcripturisinueniutur.In*Gcnc-

fi naquclcriptumcft,quod prarceperitPharao obftetricibus
Exod.i. Hcbr$orum,ut mafculos interficerent, &c foeminas referua-
Mendacit rcnt.Sed ilis timentes Deum confcruabant mares. Pro qua
re, cum a Pharaone increparetur, dixerunt, quod omnes He
ffictoft
exJcriptu- br^x mulieres obftctricandi haberent fcicntiam,illifquc nc-
ru. fcicntibus parerent. Nonne melius fuit mentiendo pueros
refcruarc.quam ucra dicendo, tot homicidia perpetrarc?In
lojue.i. Iofuc quoque feriptum cft,quod miferit duos exploratores,
ad explorandam Icricho. At illi ingicfsi funt domum cuiuf- E
dam mcretricis,nomine Raab quae abfeodit cos in interio-
,

ribus domus fuar.Venientibufque pcrfecutoribuscorum.di-

xir,quodcu porta clauderetur, in tenebris aufugiilent. Atq;
pro hoc medacio , a perfecutoribus cos liberans,ipfa cum to
ta cognatione fua,a mortis periculo liberata eft. Et pro hoc
Heb.U. fato,a beato Paulo Apoftolo, in epiftola ad Hebraeos lau-
datur.Aitcnim-.Fide Raab meretrix no periit cucacrcris in-
credulis,cxcipicns exploratores cum pace. In Regii ctia uo-
lumine Icriptu quod Dauid fugiens Abfalon filium fuu,
cft,

17* miferit Icrufalcm duos exploratores, ad explorandos a&us

eiufdemfilij fui. Quod cum audifiet Abfalon, milit quicos
capcrenr.At illi fugientes, ingrcfsi fune domum cuiufdaui-
ri, cuius uxor abfcodit cos in puteo quem habebat in ucfti- p
bulo,pofito defu per operi mento. Vcnietesuero perfecuto-
Chdrittu res eorum, cofque requirentes, illa rcfpondit: Tranficrut fta-
delernucu tini guftata paululum aqua. Verum igitur dicendo, cos pof-
Lxojficioft Ict perdere, quos mentiendo feruauit. Talium itaque meda-

mcnd.tcij. ciorum maculf,achar itate ex qua procedunt delentur, quia

i.Per. 4. charitas operit multitudine peccatorum. Nuncdegrauio-
Mendicu ribus mendaciis dicamus. Sunt nanque infidelitatis men
gruuiora. dacia.fiint Sc blafphcmic, funt & alia qux ex odio proccdut,
alia qua* inuidia gcnrrar, alia qu auaritia,alia qua: uana glo
ria, habent nihilominus extera uitia, mendacia fibi conue-
nientia. Infideles quippe ludxi atque ethnici, habet plui ima
mendacia*
 SEXTA. iii Cap.zi. ^

A mendacia. Nam excepto quod Chriftum negant ucniflein

carnc,habcnt multos errores, quibus decepti pcrcur. Sunt Se
mendacia blafphemiae.quibusideludxi atque Pagani, nec- Mendacia
non &h;ercticiDeum&:ecclcfiam,omniaqucdiuinamyftc iLjjihe-
ria multismodis blafphcmant.Suncetiam mcndacia,quae ex mia cotra
odio proccdunt.Nam nonnulli pro eo quod odium in cor- ecclefiam,
dibus contra proximos gcftat,falfa crimina cis innc&unr,& diuina
quos no poflunt gladio interficere, falfis criminationibus in myjleria.
damnum magnii,f<jpc etiam 6cin mortem praecipitant. Sunt Detraftio
&aliamedacia,quxparitinuidia. Inuidiofi quippccumui- Mendacia
dent aliquos, autdignitatibusfcculi,autfapicntia, aut aliqui- exmuidia

bus artibus praepollcrc,eosdefpiccre&:fubfannarc non cef-

fant:feq; ipfos illis apud cos qui co-
praeferre, ut ipli clariores

B rutri mendaciis credunt, uideantur,quamilh quos deipiciut.

Sunt & derifionis mcdacia,qua* proprie ad inuidospertinec. Derijioin-
Dcrident nanq; femper inuidi fa&a meliorum, Se quibus co- utdix filia.
aequari non poflunt,corum aftus fuis mendaciis obnubilare
quaerunt. Sunt etenim multi qui eos quos odio habent , auc
quibus inuident, fingentes feciTeamicos/uistallidis fuafio-
nibus,ad quaedam flagitia perpetranda pertrahunt. Quos cu Perfona-
in aliquod fcelus,ueluti in foucam alicuius peccati praecipi- tua amictu
taucnnt, contra cos ucrfi,atrocius quam caetcri pcrfcquutur, hojht pefii
&quiuidebantur amici, quod fuerint peflimi inimici com- mus.
probatur. Habet &auaritiamedaciafua. Quam multi fu nt Euantia,
qui propter aliorum fubftatiam tollendam, multas fallacias
& diuerfas machinationes componunt, ut aliis auferat,undc

C auaritixfua: baratro quod infatiabile cft,aliquatulum fatif-

faciant.Sutctiam multi qui pro praemiorum acceptionibus,

ialfi tcftcs contra proximos fuos cfficiuntur,& cos mentien-
do,aut in feruitium praecipitant, aut haereditate liuc fubfta ti-
liam aufcrunt.Sunt Sc alia mcndacia,qu<j gignunt uana glo-
riam. Sunt enim multi uanae gloria: amatorcs,qui ut magni
&egregij ab hominibus habeantur,dicuntfc magna quarda
4ecille,qiixnon fecerunt, aut pofle quod non potuerunt, auc
polfidercquod nonpoifidcbant,aut faperequod non fapic-
bant.utad celiitudincm ad quam confcenderc nequeunt, fua
mendaciacoselcucnt.Etquiahoc u ilium apudquofda pro
nihilo habetur, ciiam inmonaficriis fumus quofdahocui*
EE iij
 '

Cap.ii. VISIO
tioelTemaculatos.MuIti quippe funt qui poftquamfcculum D
/4a^/o-rcliquilTcuidctur,ut magnos &
inclytos fc apudfimplices
na. quofque,8ceos qui mmonafterm educati fiieruc conftituat,
<licuntfcpofl'cflbrcsfuiflc magnarum diuitiarum, udant Ce
fuilTc prxliatorcs,ucnatorcs,& multa alia de Te metiuntur, uc
magni apud eos, quos fuis medariis decipere poftunt,habea-
tur.Ad te ergo loquor, qui talis cs:Eccc qui in feculo pofitus,
uix fimplicem cibum, qui tibi tuifque omnibus fu tfi ceret, per
totum annum elaborare poteras,in monafterio pofitus,pof-
fcflortbcfaurorum.prxdiorum, magnarumque diuttiarum
Et qui uix unam uulpcculam capere poteras, mona-
efficeris.

chus clfcdus.ucnator potcttflitnusfadus es, 8c qui quofdam

ex infimis uicinis tuisformidabas,in monafteno politus, pr$
liatorem fonifiimum te fecifti.Eccc hoc non fuit feculu reli- E
quilTe/cd acquiGilc. Dicis te hominem in pr;lio interfcciflc,
Schomicidij reatumfuperteimpofmili. Lingua mendax fe-
quod manus non prxualuit.Ec uis ut probe qubd te mc-
cit,

ticndo,reum homicidij fccetis?Saul ,ficut in libro Regu legi-

l.Reg.li. mus, timore Philifimotu, manu propria femetipfum interfe
i.Rcg. 1 . cit.Vcnitq; quidam homo ad fandum Dauid, & dixit quod
ipfc Saulcm.qui eum perfcqucbatur,interfcciflct.fcdille fpi-
litu prophetix metitum eficeum intelligens, u eluti homici-
dam punire iufiit,reatumque homicidij fuper iliu impones,
dixit:Sanguis tuusfuper caput tuii. Osenim tuum locutum
eft aduerfum tc diccs,Ego interfeci Chriftum Domini Sci- .

mus autem diuites feculi ad conucrfionem ucnicntes,graui-

laftantta ter peccare, fi fc de diuinis ac potentia fuaia&arearpcrint.F
I
ttutmfine Et fi ille reus cft,qu ucrum dicit, quanto magis tu qui pcn
i

mendacio pcromniamentiris.Suntetiialijquipropeindefinenter me
feccatum. riuntur,& uix aliquid loqui poffunt fine mcdacij admixtio-
nc.Qui ad omnia femperqux audiunt, quxdam mendacia
Citra afi- confingunt:& dicunt fc uidiflc qux non uiderunt, 8c audiflc
mt
q Ua non audicrunt,5c feciflc qux non fccerunt.Cumq; a ue-
duitate .

tiendi. racibusdcprehenli fuerint, dicunt nopoficqurnquam bene

uera loqui, qui non polfit bene mentiri. Oftultc,quamuana
eft aflertio tua.Ecce Chriftus multa bene Scueracitcr locutus
eft,qui nunquam potuit mentiri .Cuius ucftigia te fequi ma-
gis oportuiflet,in quatum uirtus fuppccerct. Similiter & ex-
teri
 SEXTA. in Cap.u.
A teri praedicatores multadocucrunt&fcripfcruntfinepcrmi
xcionc mcndacij,8e fetiptura dicit, quiaomne mendacium a Mdtt.^.
malo cft.Si mendacium malum eft, quomodo malum bene
poceft proferri? O infelix, quam uana eft tibi ira Dei omnipo
tentis, quem afliduc fine caufa offendere non trepidas. Nam PeccSs ft-
caetera uitiaquanquam Domino cotrariafint, uideturtame ne cduja,
aliquid corpori conferre. Auaritia quippe quanuis fit pero- Jlnetenu-

mnia Deo odibilis.uidctur tamen aliquid corpori conferre: none.

.
quiadiuiciasc6grcgat,cx quibus defideria fuacxplcar. SimU
liter 8c libido uidetur aliquid corpori conferre, quia in per-

fe&ione cius.uoluptas carnis extinguitur . Et ebrietas quan-

uis Deum offendar, gula: defideria perficit. Similiter &: ex-
tera uitia ad carnis defideria perficienda afliimuncur. Sunt
B etiam quaedam mendacia, qua: corpori aliquid uidenturad-
iiccre,ficutfunc auaritia:, de quibus fupcriusdiximus.Tu au
tem nihil corpori acquiris, Se Deum fine intcrrmftione of-
fendere non metuis.Ecce mendacium tuum leuecffcr,fi tar-
de accidifTet : ucrum ex iugi continuatione ,grauifTimum
atque importabile efficitur. Nam ficutlutu leuius eft quam
plumbu , fcd ex multiplicatione fua , grauius Se periculofius
fir,itautinco fiepcpccora demergantur: fic Sequatdamlc-
uia peccata, ex congerie fua,grauiora quibufdam,qux gra-
uia exiftiraantur cftuiuntui . Et fciro quia ficut ipfc dixic,
Deusuentas eft, nihil plus contrarium potcftefte ueritati,
quam mendacium. Horum ergo pars erit in ftagno ignis ar-
dentis fulphurc, quod eft mors fecunda. Quid fic morsfe- i./iMti.j,

C eunda, in hoc locomanifcftcdemonftrac.Afupradi&is

igitur uitiis,nein morte fecunda incidamus,mifi:-
ricordia Domini noftri Icfu Chnfti re-
demptoris noftri,nos liberare digne-
. tur,qui cum patre Se fpiritufaa-
< &ouiuit8cregnatDcus>
ii n- per omnia fecula &-
1 c.idoni,Amcq*. *. -
ti

-i*> *iu 'ipe 1

'Mi
tflHkL *
:
i
Explicit expofitio uifionis fcxcav
I tf

manis
 Cap.ii. VISIO
Incipit cxpofitio Vifionis feptimx.
D
iEPTIMA VISIO AD QVAM
1

Domino donate pcrticnimus, tota ad illud

I
tempus quod poft rcfurre&ioncm futurum
cft, pertinet. Et ordo pofccbat.ut
generali

Septima ui refurre&ione deferipta gloriam CinCforu,

fio de glo- ,
quam poft refurrc&ioncm fine fine polTi-
ria fando- debunt, deleri bcrct:qu$
fub figura ciuitatis Icrufalcm.in hac

rum. uifionc deferibitur. Et ucnit unus de fepte angelis qui ha-

> bebat phialas.&r locutus e ft mcaim,diccns : Vcni,oftcndam

M tibi fponfam uxore agni. ) Superius in quinta uifionc,

Ioan-
fibifuiftede-
Supra nes dicit, feptem angelos habentes fepte phialas
cap.i^. monftratos.Ftin fequentibus unum ex iis,ciuitatcm diabo- E
li datnnationcmquc eius fub fpecic mulieris meretricis, fibi

oftendifle. Similiter & hicunumcxeifdcm fepte angelis dj-

cic fibi duitatem Dei lub figura Ierufalcm dcmonftraflc.Ea-

dem ergo figniricationem habent finguli ifti,quam illi fepte.
Significant nanque prardicatorcs, qui fuerut &c erunt ufquc
in fincm-.Ioanncs ucro, typum tenet cartcrorumfidcliu.
An-
gelus igitur Ioanni fedcmoftraturum ciuitatem Dei repro-
P radica- mittit :
quia prardicatorcs fandfi, cartcris fidelibus quanta fit

tores. beatitudoiuftorum.in quantum poliunt, ftudcntdcmoftra-

re,ut cos ad uitam arternam percipiendam accendat.
Quam
etiam fponfam, uxorem agni uocat. Quod fpofa agniecck-
Ioan.}. fia iure uocetur.Ioanncs Baptifta
dcmonftrat,dices:Qui ha-
bet fponfam, fponfuseft.Quodautc8c uxordicatur,fcdptu- F
ra dcmonftrat dices:Propter hoc relinquet homo
patrem 8C
Genefi.
Ephef.j. matrem,8c adharrebit uxori fila:, &
erunt duo in carne una.
Quali ergo patrem fiium filius Dei dereliquit, cum de illa ca:
leftibeatitudmead terras dcfccndens, hominem affumpfit,
quem pro fponfa fua qiMtcftecclcfiajdaret. Matre dereliquit,
quiaafchim matris abiiciEs, corpus quod ex ea affumpfit,
Coloffl
proccdcfiafua rradiditlQua fibi ita uniuit.ut ipfc fit caput,
& ipfa corpus. Et fuftulitme in motem magnum altu.) &
iftc.Chriftus eft.Dc hoc monte Propheta
loquitur di-
Mons
Ejdix.i. cens: Et erit in nouillimis diebus prarparatus
mons domus
Domini/uper ucrticcm montium. Montes fuper quoru uer-
* ricem
 .

SEPTIMA. T13 Cap.11.

A ticem mons domus Domini pratparatus eflc dicitur, patres
ueteris tcftamenti defignant. Super hunc igitur montem
domus Domini, id cll.ccclcfia zdificata cft:quiafupcr Chri
Itum fundataeft.ficut Paulus apoftolus loquitur dices: Fun- i.Ctr.j.
damentum aliud nemo poteft ponere prztcr id quod pofi-
tum cft.quod eft Chri (tus Ielus. Et oftedit mihi duitatem
fandam Icrufalcm defcendentcmdecxlo, habentem clari-*
tatcmDci.) Notalidu quia Ezechiehs ultima uifio, cum hac Vltim* ui~
loanmsuiiione concordat in aliquibus locis. Ec ideo placuit
ut de illa huic operi pauca inferamus. Dicit nanque motem ultimd
fibifuiflcdcmonftratum.fuper que erat ciuitas,& in ea tem- ioannit co
^
pium. Verum duitatem tantummodo comcmorans, dc tem feruntur
pliftrudura multa eftlocutus. Eadem ucro fignificationcm E%ec. 40.
B habet illud teraplu,quam8f hic duitas :(ignificantcnim cc-
clcftam.Scd per templum illud, prifentis temporis ccclcfia:
.per ciuitatem autem Icrufalcm , ccclelia quidem, fcd qualis
poft fine mudi futura clt,defignatur. Sed dicit aliquis: Quo-
modo defcriptioida Icrufalcm, id cftecdefiz.ad futurum
tempus pertinet, ciimprzfentis temporis eius forma in hac
uideatur uifionc defcribi?Ad quod nos refpodemus,quia ec-
EcdeCm
clefia quandiu in hac uitaconliftit,agnofci perfedenon po ~
mhdctunt
fcd quali fub quodam uelamine abfconfa tenetur, cum p roprer
,-teft,

ignoretur quis (it reprobus , au t quis eledus,aut ad quem fi-

^
xu z i**-
nem adus fuos unufquifquc perducat:in illa autem uita.eius nu
forma omnibus patcbit.Tunc enim aliquando omnibus ap
'fc&ico-
parebit, quis fuerit murus,qui porr$,qui fundamcnta.qui
C pides fttudurz,qui lapides preciod Sed quaerendum nobis
i
'T*
*-mofciwr,*

cft.q uomodo dc catlo defeendere dicatur, cum ad carlcftc ha-

bitationem quotidie confcendat, in qua fine fine permafura
crcditur.Sandotum adus atque merita quadiu mcnrc per-
tradamus, femperaugeturin cordibus notlris: Scquato plus
eaconfidcramus.tanto amplius eorum magnificentia nobis
tlcuatur. At cum oculos mentts noftrar ad magnicudinem
Dei omnipotentis confidcranda attollimus, magnitudo (an
'%

dorum magnitudiniDci coparata, ualdcnobis humiliatur.

Afccndunt igitur nobis (andi.cum coru adus & merita co- ll4

Tlderamus;dcfccndut ucro, cum ad confideranda Dei omni- \

potentiam, oculos mentis nollra: attollimus. Dicitur igitur

FF
 Cap.it> visio :

rlaritatcm DeihabutfTc.Habebar profe&o claritate Dei, non D.

Simile. fuarn. Sxpc etenim fol in aqua fulges ,fuam claritatem aqux
largitur, ita ut aqua oculos intucntiu rcucrbcrct,ficuti Se fol.
S.tctorum Quemadmodum igitur aqua claritatem Tolis habet, fed non
cUrim ei a fcipfj,fed a fole,ita Se fandi habent claritatem Dei.fcd notv
Dcoeft. afcipfis,fe<J a Deo a quo illuminantur. Lumen eius fimi-

ieUpidipreciofo,&tanquamhpidiiafpidis,acquccryftalli.)

Eccctrcs l-apidcs pofuit, quorum lumen ecclcfix aflimilauit:

unum fine nomine, duos uero nominatim exprimens. Pof-
fumus itaqnc per lapidem prcciofum,patrem: per iafpidera*
'< filmm:pcrcryftaUum,fpintum fandum intclligcrc. Primus
fine nomine cft,quia patera feipfo cft.Sccndus Se tertius no-
>c minatim exprimururquia filius a patre cft,fpiritus uero fen
dus ab utroque procedit. PofTumus etiam -per lapidem pre- E
dofum,fpem:pcr iafpidcm,fidcm:pcr cryftallum uero.charw
tate imclligerc.Scd poteft aliquis dicere, quia in illa uita ne-
JiomM. eeflarix non erunt fides Se fpes. Quod enim uidet quis, quid
Simile.. fperat?Ad quod rcfpondcmus , quiaficut ueftis quxcx ali-
qua materia tingitur,poft tindionem m ateria abicda,colo-
tem pulcherrimum in Te retinet: ita & in illa uita fide, fpcjhtt
,
militatc,abftinentia, exterisque uirtutibus abfquCcharitatC
finem accipientibus, fplcndor quem ex operatione illarum
fandi acquificrunt , in eis fine fine permanebit. Et habe-
bat murum magnum,8c altum.) Iftceft murus de quo dide
fx.l6. Propheta Vrbs fortitudinis noftrx Sion.Saluator ponetur
:

in eamurus,flc antemurale. Per huncigitur murum, Chri-

cum omnibus membris Tuis dcfignatur:ita ut per illum, 1?
flus
fundamentum: per reliquam uero ftraduram,cius membra
figurentur. Habentem portas duodecim.) In Ezcchicle
fcriptumcft,quod templum quod cidemonftrarumeft,trcs
portas habucritjOricnralcm uidclicer,Auftralcm &Aquilo-
narem Prxcepitquc Dcus.ut porta Orientalis claufa fem-
.

per mancrer,principc tantummodo per eam intrante cx- &

Perpetud cuntc.Per porcam Oricntalcm.bcata uirgo Maria figuratur,
utrgmitM qux claufa ante ingreflum prmcipis,id cft Chrifti, femper
bedtei Ma extirir & poft egrclium cius.daufa- m^uum pcrmanfic. Por-
n>c. taautem Auftralis,uctustcftamentum:portaueroAquilo-
oaris,nouumdcfignat.Ii itaq ; quiAufirali-partc uenirc di-
cuntur.
 SEPTIMA. 4 Cap.u.

A cunturjudatostqui autem ab Aquilonari, gentes defignant.

Iudaei itaque qui cognitionem Dei habebant, &
quibus lex
data fuerat a parte folis.id cftab Auftraliparrc,in quafol
feruet,non incongrue in ecdcfiam uenire dicuntur.Pcr por-
tam Auftralcmingrcdicbatur,quia cognofcccesm uctcri tc-

ftamento multipliciter Chriftum efle prophetatum, diuer-

modis prarfiguratum, eos ad fidem Chrifti fufeipien-
fisque
dam, fu* feriprur* pertrahebant. Gentiles uero idololatria
deferentes , iliique abrenuntiantes,quidixic:Sedcbo in mo. r 4-

Aquilonis:afccndam fuper altitu-

te tcftamenti, in lateribus
dinem nubium, fimiliscro altiflimo.non incongrue ab A-
quilonari parte uenire dicuntur. Per portam aquilonarem

ingrediebantur, quiadoftrinam cuangelij audientcs,uirtu-

B tes etiam qu* per Chriftum &miniftros cius fa&xfuntad-
mirantes.ad fidem Chrifti fufeipiendam currebant. Praecc- %SC '

ptum cft etiam, utper iter quo quifquc intraucrat , non re-

grederetur, fed c regione cius egrcdcrctur.Videlicctutqui

ingrediebatur per portam meridianam, egrederetur per por-
tam feptcntrionalem: 8cqui ingrediebatur per portam fc-

ptentrionalcm , egrederetur per portam meridianam. Iu-

datiquos intclligcntia ucteris tcftamenti, ad fidem Chrifti
fofeipiendam perducebat , non debebat rcuerti ea parte qua
ncneranr.fcilicctutobferuationes legales carnalitcr imple-
rent , fed egredi potius per pottam Aquilonarem ad Euagc-
Hj videlicet do&rinam meditandam , 6C perferutandam fc
"-A
transferre, utdifccrent fpiritualiter implere, quod antea car- ..

G naliter facere fatagebanc. Gentiles uero qui per portam A-

quilonarem ingrediebantur, id eft,qui per do&rinam Eu-

angclij filij ccclcfi* efficiebantur, non debebant rcuerti ea

parte qua uencranr,uidcl icet ut ad errores philofophoruni
perferutandos regrederentur fed potius poft fufccptioncm
:

fidei atque do&rin*Euangeliae,ad portam meridianam, id

eft,ad dcxftrinam ucteris tcftamenti perferutandam fetranf-
ferre, ut cum inuenirent in eo Chriftum multis modis efte
pra:di&um,roborarcrur in eis fides Chrifti. Per portas au- i

tem duodecim, quas Ierufalem habere dicitur , duodecim

Apoftoli corumqucdo&rinadefignatur. Etinportis,an-
gelos uidi duodecim.) Angeli duodecim , catccros pratdi-
< >1 . FF ij
 Cap.zx. VISIO
earores.uidelicct Apoftolorum fcquaces.defignant. Qui inD
porcis uifi dicuntur, quia fidemApoftolorum inconcuflatn
tenentes, eorumquedodrinam fequences,quofcunq; potuc-
- runr.,ad fidem ChrilH trahere ftuduerunt. Et nomina feri-

pta duodecim tribuum filiorum lfracl.) Per nominaduo-

decim tribuum, patres ueteris tcftamcnti poflumusaccipe-
re,qui a fide fandx trinitatis non dcuiauerut.Pofluraus ctia

& per eadem nomina,uetus teftamcntum mcdligcrc.Nomi-

na duodecim tribuum, in portis fcriptaerant:quia doctrina
Apoftolorum czterorumque praedicatorum plena fune exc-
Ecclefu piis ucteristcftamcnti.AbOricnteportartres.Quatuorpla-
ex omni- gas mundi pofuit, ut indicer pene omnes gentes, quas inter
htugmti- quatuor plagas mundi concinentur, ad ecclefiara coueniiTe.
bus colle- Contra unamquanqueuero plagam, ternas porcas feuidifte E
ft*. dixit, id cft.fimul duodecim, utindicct nullum intra eccle-
fiam ingredi poflc,nifi per confcfiioncm fandae trinitatis. Et
quia doctrina Apoftolorum nihil cft aliud nili Euagclium,
&
ipfum Euangelium in quatuor libros diuiditur^Sc umufcu
iufquchbri doctrina in fide fandae trinitatis conftftit rcdfc:

hxc ciuitas quatuor latera habere dicitur, &

per fingula,tcr-
" nas po rtas.-quae fimul iuntx,fiunt duodecim. Ec murus ci-
uiratis habens fundamenta duodecim,& in ipfis feripta duo
decim nomina Apoftolorum,& agni.) Quid fignificec duo-
decim fundamenta, ipfc expofuit,cum fubiunxit,quod in cis.
feripta efient duodecim Apoftoloru nomina Sc agm.Reprc-
Petriufun henfus fum a quodam, cur Petrum fundamentu ecclcfix di-
d-imttum xerim, ineo loco ubiDominus dicit Tu cs Petrus, Sc fiipcrp
:

tcclefu hanc petram aedificabo ccclefiam meam. Si Petrus fundame-

quomodo? rum cftccclcfiaeficut&caeteriApoftoli,quemadmodu prae-
Mau.i6 . fcni ledioapene demonftrat:ergo fuper ipfum xdificara eft*
ficu t & fuper caeteros.Si ucro fuper Petrum ecclefiaacdifica-
ta non cft, ergo nccfijper exteros. Vera cft ergohuius Io-
annis prxfen&aftertio, quia duodecim fundamctaefrccccle-
fiac dixit. Nec rcpeUitnosinoftrointcllcdu,illudquod A-

t.Cor.y poftohis dicit:Fudamcntum aliud nemo poteft ponere, pr^-

tcr id quod politu cft^quod cft Chriftus Ielus. No enim aliud
fundamentumeft Petrus Sc aliud Chriftus Icfus,quia Petrus
,

membrum cft Chrifti IcfLi, ficuc ipfc dixit difcipulis fuis:Vos

lamc.

X-
 SEPTIMA. nj Cap.ii)

A inmc,8cego in uobis.Chriftus nanqucfundamentu cft om loan. 14.

nium Apoftoloru fuorum,fimilitcr & ipfi fundamenta fuuc

eorum, q ui per cos crcd idcrunt.V num cft igirur fundamen,

tum.id cft ChriftuSjiquocomincmur omnia fundamenta,

fuper quem etiam Chriftu,tota compages ccclcfix conftru-

ftacft.De hoc fundamento Paulus loquitur dicens: Si quis LocusPau
autem atdificarfupra fundamentum hoc, aurum, argentum. It. 1. Cor.3.
lapides prctiofos,lignum,foenum,ftipulam,uniufcuiufque exponitur.
opus quale firdgnis probabir.Sex bicpofuitfpecics-urcsfpc-
ciofas,6c tres uilcs.S^pe per aurum fapientia defignatur . An
rum fupra fundamentum Chriftiaedificat,qui fapientia qu?
uitiaconccrat,&uirtutcs nutriat, in corde fuo recondit, imi
tansPfalmiftam,qui dixit: In corde meo abfeondi eloquia pfal.uS.
g tua, ut non peccem tibi. Per argentum ucro,fcrmopra:dica-
tionis exprimitur JDe quo idem Pfalmiftadicit:EloquiaDa pjal.iu
0iini,eloquiacafta,argcntum igne examinatum. Argentum
fbpra fundamentum Chrifti aedificat, qui bonu quod didi-
cit, alios docet , ut eos ad bona opera agenda pertrahat
Per
lapides autepretiofos,bona opera deiignanturt lapides pre-
tiofos fupra fundamentum Chrifti a:dificat,qui bonu quod
docetjopcribus impiet. Sunt quidam qui uerba exhortario-
nis,quibus caeteros perfeffcinftruant non habent, fed cum
bona opera excrccnt,lapidcs pretiofos fuper fundamentum.
Chrifti xdificant. Similiter &qui parua ferunt,^ ea alios do
cent,argentum utique fuper Chriftum ardificant: fi tamen
operibus implent eaquaedocctMulti enim intcllc&um que Prtdiat-
C acceperunt, alios docendo fuper Chriftum ardificat, fed per tores qui di
mala operadcftruut in fe^quod zdificaucrunt. Per ligna uc- cut no &
ro/cenum, atque ftipulara,peccata minima defignatur. Sedfaciunt.
alius intellc&us cft,q ui nos ab hoc fcnfu excludit. No enim
fuper Chriftum peccata, fed uirtutum opera ardificantur.Et
quando peccamus, ab xdificatione qua: fit fuper Chriftum
reucrtimur,8c quato grauius peccamus, tanto longius fepa-
ramur.Scd cum per poenitentiam ad bona opera agenda re-
currimus, ad aedificationem qua: fit fuper Chriftum reuerti-
mur. PofTumus ergo per ligna,tcrrena opera intclligcrc, du
quis terreno operi infiftit,ut habeat unde uiuat, ne forte nc-
ccfiuatccompulfiiSjfuiari cogatur. Nam Apoftolus prxei- 3~Tbcf.y>.
'

,
Ii
Cap.2X. ?t VISIO
pitjUtcum filenrio opcrantcs,unufquifque Tuum pane man- D
ducet. Per focnum ucro amorem terrenu po (Turnus accipe-
re, cum quispro affc&u carnis,uxorcm,filios,fratrcfquedili-
Ephc.^.6. git.Scd & hoc ipfum Apoftolus pr$dpit,ut uiri uxores,uxo-
Tit.i. res uiros,filij parentes, parentes filios fuos diligant. Per fti-
pulam autcm,eos pofTumusintelligcre,quipro eo qubd eo s
libido cxagitac.&fc continere non po/Tunt,uxores aedpiuc.
. t Sed fle hoc Apoftolus prxeipit , dicens Propter fornica -
:

i.Cor. 7. tionem, unufquifque fuam uxorem habeat. Et quia talis

conucrfacio fine crebris offcnfionibus cfle non potcft.di-
dt per ignem tales eftcfaluandos, id cft per ignem purgato*
Ignis pur- rium.Ec hoc fiet fi a grauibus peccatis fc abftinucrint, Se per
guronus. ciecmofynarum largitione hoc promeruerinc,utpoft mor-
tem, per ignem purgatorium faluari pofsint. Sicut enim au- E
. : 1 rum quod ex aliis permixtionibus fordidum efficitur per ,
ignem purgatur:ita Se ifti a Cordibus quas ex mundanis afli-
bus contraxcrunt,pcr ignem mundantur,ut digni fiant cie-

& orum numero fociari. Ecqui loquebatur mecum , habe-
" batharundincmaurcarn
te
, ut metiretur duitatem, & portas
murum.), Angelus qui loquebatur cum Ioanne,in hoc
i

loco Chriftum figmficat , qui modo reget omnes gentes iii

uirga fcrrea/iicut fuperius lam didurn cft.In futuro autem,
ciuitatem Dei, quxex omnibus gentibus conflabit, harun-
Cdp.i. 19-
dine aurea metietur. Diximus fuperiusperuirgam ferream,'
difciplinam Euangelij cfle defignatam ferrum ucro grauc
i

dutifsimum.Dc duritia aucem uirgarferrear dicit Do*i

cft,8c

Mitt.j. minus in Euangelio: Arda fle angtifta uia cft, qux ducit ad F
uicam. Sed hanc duritiam ,-amor Dd&fpcs cxlcftis patrix^:
uaucm.& lenem facit, ficutipfc iterum dicit: Iugummcum
Mdtt.u. fijauc eft,8c onus meum leuc. Virgaitaque ferrea in harun-
dinem leuem,fuauem, atque auream commutabitur quia,
:

fandi pro anguftiis quas pro Chrifto pmulcrunt . fuauita-

tcm,& gloriam perpetuam recipient: Metietur nero duita-
tem, Seporras cius.&murum.quado fecundum qualitatem;
operum unicuique mcrcedcm reftituct.Scd quaerendum no
bis eft,cum ciuitatem mefus fuifle dicatur, cur portas & mu-
rum adiunxcritjcum duitatis nomine hxc omnia comprc-
hendantur. Verum ficut pratcrica&: futura doccnt.pcr por-
tu * * tas.
 SEPTIMA'. ii 6 * Cap.ii.

A tas>Apofto1i^Fuintcm,ApQftohciuiri: per muros ucrd*

extera multitudo fidelium defignarur . Sed hxc fequentia
.-plenius manifcftam. Sequitur: Eteiuitas in quadro poftea
eft,8c longitudo cius tanta cfi,quaca& latitudo.) Per qua-
draturam emicatis, peredio defignatur. Quadratum quip- .. -

pe lapidem in quamcunque partem uerteris, redus ftabit.Et

fi quadratum lapidem aut aliud quicquid quadrari po-

teft, diligenter inipexeris ,pcrfedioncm ecclefix in eo cfte PerfeEho

depidam, deprehendere poteris: habet nanque fex latera, ecclefix.

odo cornua, crepklinesduodccim. Sex latera, perfedionem
'

demonftrant bonorum operum quia fenarius numerus

petfedus eft. Habet odo cornua, ex quibus quatudr cx-

-lum.quatuor terram reficiunt. Quatuot igitur cornua,
B defrgtiantlruangclia, qux duplicantur quia diledionem ,

&
Dei -proximi fpecialitcr commendant. Quaruor,cxlukn
refpiciurit,ut indicent Deum fuper omnia efle diligendum.
Quaruor terram,
refpicfunt , ut indiCent proximos tan-
quam nofmetipfos efle diligendos. Duodecim ucro crepi-
dines, fidem demonftrant duodecim Apoftolorum. A lin-

gulis auterti cornibus, prodeunt, nt indi-

tres crepidines

cent a dodrina Chrifti, quod cft Euangclium,qux etiam in

quatuor libros diuiditur, fidem fondx trinitatis in Apofto-
los tranfifte, nrpcf illosad omnes gentes migrarer. Hoc to-
tum de quadrato lapide ideo diximus, ut demonftraremus
per quadraturam duitatis , perfedionem ecclefix efle defi-
gnatam.Et quia hxcciuicas quadraturam xqualembabet,
C longitudo rius tanta efle dicitur, quanta & latitudo. Per
longitudinem naAquC xterna gloria , per latitudinem au-
charitat,
tem charitas defignaturdongitudo igitur huius ciuitatis tan
ta cft, quanta &
latitudo: quia quantum undlquilque fide-
lis in hac uitapofitus,maiorfiicrit incharitate,tanto raaio-
rem gloriam in cxlefti beatitudinc poisidebit Et quatito s^nctoru
.

minor fuerit charitas, tanto minor erir& gloria. Et rneo' Q orM i**-
ar*
fiis cft ciuitatcm, per ftadiafduodecim millia.) Longitudo P
St latitudo &
altitudo, xqualia fiint.Eandc fignificationcba
bctft?dia duodecim,qua&portx duodecim babet. Signifi-
cat naq; Apoftolos.fcd fuperius logitudinc & latitudine bac
ciuitate xqu alem habere dicit: hic ucro didr, quod longitu-
 . Cap.ar. VISIO
Poflumt ergo in
do,latitudo Sc altitudo cius,zqualia funt. D
hoc loco per tria hzc quz pofuit,fidcm fpem,6c charitatcm
intclligcre:ita ut per longitudinem, fidem: per latitudinem,
chxricatem:per altitudine ucro,fpem intclligamus.Sed quo-
t.Cor. ij. modo zqualiaclTepoflunt, cum Apoftolus dicat ; Nue au te
manent hdes,fpes,charitas,tria hic.maior au temhorum cft
charitas?Nam quauis charitas maior iit omnibus mrtutibus
' d '
. eo quod ipfamancat in zternum, fecundum tamenquenda
J
\ modum iis tribus uittutibus qualitas aferibi poteft: dicit
uippe Apoftolus,quia fides per charitatcm operatur, & fi-
3 es fine operibus mortua eft. Si mortua cft, illi cui mortua
cft,mhilcft.Et fi fides per charitate operatur ,Sc illi mortua
cft,quicharitatis opera non habet:crgo fides tanta cft quan-
ta funt& opera charitatis.Similitcrfpes tanta cft.quanta fi-
des & charitas, quia quanta funt opera fidei quz cft ihaiitas,
tanta eft 6c fpcsgloriz. In quantum naque unufquifque per
charitatisoperafedilatauerit.in tantum fibi gloriam patrix
czleftis accrcfccrc no dubitar. Et menfus cft muros cius per

- circuitum, centum quadraginta quatuor cubitorum racn-

fura hominis quz cft angeli.) Hocli fuperiora attedamus,
fecundum litcram ftarc non poteft. Superius nanque dicit,
quiamenfus cft duitatem , per ftadiaduodccim:hic autem
muros ciuitatis cetum quadraginta quatuor cubitorum, di-
cit effe mefuratos. Multo enim maius cft fpacium,per quod

cos qui maioris meriti funt ,intelligere pofiumus. Diximus

fuperius per duodecim ftadia, duodecim Apoftolosclfcde-
fignatos. Martyres ergo &
cofcftbrcs, &: errteri perfc&i uiri, F
qui Apoftolorumdodtrinam per omnia funt fccuti,$c coru
mmc ' *
alus imitati, ia eorum ambitu mctientur,quia eandem glo
- riam pofsidebut.quaon 8c illi. Pcr muros uero,qui ex mino-
ribus lapidibus fiut, cztcra multitudo fidelium defignatur.
Qui minorem ambitum tenebunt, quam illidcquibus fu-
*,wl L :i
K periusdiximus:quia qui minoris erunt meriti, minora per-
'
cipicnt 8c pr^mia. Quorum menfura in duodenario nume-
x roconfiftir.quia fidem Apoftolicam intemeratam fcruaue-
iruncduodccics nanque duodecim, fiunt centum quadra-
ginta quacuor.Quod autemdicit, duitatem 6c muros men-
(ura hominis cft, ucl menfuram hominis didt angelos fuiflc
menfuratos,

i
> '
.
o,
 SEPTIMA. 117 Cap.ar.

A menfuratos,ucldcmonftrat angelum in fimilitudinem ho-

minis fibiapparuifle. Poflumushoc aliter intelligerc. Mcn-
furam hominis dicit cflc mcnfuram angeli, Sc ea mcnfuraci
uitate Sc muros dicit efle mcnfuratos,quia fantti uiri xqua- Sunftix-
litatcm habebunt cum angelis,& eorum menfura menfura- cjudles an-
buntur,quia eandem gloriam pofsidebut, quam & illi, (icut gelis erit.
Dominus dicit in Euangcliodnrefurrc&ionc.ncquc nubet, M4tt.11.
neque uxores ducent, fed erunt ficut angeli Dei incxlo. Ec
.. erat ftru&ura muri cius ex lapide iafpide,ipfa uero ciuitas,

auro mundo, fimilisuitromundo.) Sed &

hic aliquam di-
ftantiam inter muros Se ciuitarcm fecit.Muros dicit ex lapi-
de iafpidisefleconftru&os.ipfam uero ciuitarcm, auro mun
do, Sc uitro mundo dixit cflc fimilem. Per uiriditarem nan-
B que iafpidis, fides defignatur Per ialpidem ergo , fimpliccs
.

quique &imperfctiuiri non inconuenienter defignantur,

qui fide (aluantur, ficut dicit Propheta: Iuftus autem ex fide uibac. z.
uiuit.Sandi autem Sc perfeci uiri, qui per ciuitatc defignan-
tur, auro mundo non inconuenienter afstmilantur, eo quod
Sc lapientia fuerint replcti,qux per aurum ffpc figuratur, & Prouer.ij.
diucrfis tribulationibus probati, ficut aurum quod per igne
probatur, uel purgatur.Per uitrum uero mundum, quod cla
riuscft omnibus metallis, angeli defignantur, quos nulla
macula peccati unquam fordidare potuit . Fundamenta
muri ciuitatis, omni lapide pretiofo ornata.) Superius di- \
Ximus per duodecim fundamenta,duodecim Apoftolos e
fedefignatos: per lapides autem pretiofos, omnes iuftidefi-
C gnantur. Duodecim ergo fundamenta, duodecim lapidibus
ornabuntur,q uia in illa beacitudine, Apoftoli Sc exteri pr<j-
dicatores,pro ornamento habcbuntcos,quiper eos credide-
- runt, quoniam pro illis omnibus, mercedcm recipient. Fun
damentu primum, iafpis.) Iafpisuero.uiridis ac fpifsi colo-
ris cft. Significat autem fideles fecularcs, qui a uitiisabftine-

tcs.quauis eorum uiriditas, id eft fides, ex mundi a 3 ibus ali-

quantulum obfufcctur.cleemofynis tamen Sc exteris mile- E-leemoJy -
ricordix operibus peccata fua redimere nonccflant.Nccab <*
re eft, quod tales in primo loco ponuntur. Apoftoli nanque Dun. 4.
ficut fijpc iam di&um cft,timentcs iis quicx gentibus primo
crediderant, auftcriora Domini przcepta committere, ne
GG
 Cap.ii. VISIO
/or:e duritia prarceptorum territi, non auderentad fufeipien D
.^#.15. dani Chrifti fidem acccderc,fcripferunt cis dicemcs:Placuit
fpiritui fando & nobis, nihil imponere uobis oneris,nifi ut
abftincatisuostantummodoafornicationc,8c ab efcisqux
iJolisimmolantur,8cafuffbcato& fanguinc.Et in alio lo-
15. eo Petruscouerfioncm gentium narrans,dicit Iudxis Deus :

qui nouit corda hominum, tefiimonium pcihibuit, dans il-

lis fpiritum fandum ficut 6enobis,fidc purificans corda eo-
rum.Quicunquc ergo Deum imitatur, m figura lapidis iaf-

pidis continetur. Secudus,fapphirus.) Sapphirus, ceru-

lci coloris cft ficut hyacinthus.lcd guttas haber intermixtas

ciufdcm coloris, fed nigrioris. Videtur etiam mihi per hunc

lapidem fecularcs quidam uiri defignari , cxkftia quidem
dclidcrantes.fed in fecuIiadibusadhucoccupati,cxqua oc- E
cupationequafdam maculas contrahere uidentur. Qmpro
eo quod omnibus curiscxleftia anteponunt, exii habere co-
Mitt. i 2. lore dicuntur.Qui in fecundo numero ideo ponuntur, quia
Deum fuper om nia,& proximos ficut fcipfos, findent dilige
re. Tertiuscalccdonius.) Calccdonius rubeum habet co-
lorcm,fcd tamen obfcuru,nifi cauaudoattenuetur.Ipfa uc-
ro concauitas, pulcherrimum colorem &c gratifsimu ei con-
autem Se ifie,fcculares quofdam uiros. Qui
fcrt.Significat
quantx fanditatis ante pcrfecutionis tempus fuerint, homi-
tnperfecu- nes latuit, leda perfecutonbus futs,diuerfis tribulationibus
none fide- attenuati, quantus fplendor fanditatis in cis latuerit, eundis
les proban patuit.Quinoninconuementcrin tertio loco ponuntur, eo
tur. quod in confcfsione fandx trinitatis perduratcs,ad marty- F
rij palmam pcrucnirc meruerunt. Quartus, fmaragdus.)
Smaragdus eximix pulchritudinis atq; uiriditatis cft,in tan-
tum ut ea qux circa fe funt.fua uiriditate inficiat. Significat

Prtdica- autem prxdicatorcs fandos, qui & fide uirides,8e uirtutibus

toresfan- prxclari.fplcndorcfux fidei prxdicandocrrcunquaquc fpar
Hi. ferunt. Qui ideo in quario loco ponuntur, eo quod dodri-
nam Euangclij,qu$in quatuorlibrosdiuiditur,pcrmultalo
cadifieminaucrunt. Quintus.fardonyx ) Sardonyx,cadi-
duscfi.inrubcum colorem parumper declinans. Significat
autclimpliccsquofquc.&innocctcs uiros.qui propter uiix
puritate, per lapidem candidu defignatur. Qui pro eo quod
uigilandoj
 SEPTIMA. 118 Cap.zi.

A uigi!ando,ieiunando,abftinendo,acdiucrfismodiscorpora
fua affligendo martyria imponunt, quafi colorem ru-
fibi

beum habere uidentur. Qui non inconucnicntcr in quinto

loco ponuntur.Pcr quinarium enim numcru.fxpc quinque
fenfus corporis dcfignantur.Quia igitur per quinque fenfus
corporisjfcietia exteriorum dclignatur,& quia exteriorum
fcientiam quam perceperunt, alus impartire ftuducrunt,rc-
n dic in xdificio ciuitatis fand?, quintum loeu obtinent. Sex-
-tus. Tardius.) Sardius, rubeus eft. Qui pro eo quod in rubi-
cudu colore aliquatulu declinare uidctur,paruper obfcura-
tur.Perrubcu itaquccolore, qui aureo colori appropinquat,
tribulationes quas fandi ab hoftibus pertulerunt, dcfignan-
'
tur.Rubcu s ucro color, martyriu defignat. Per Sardiu igitur

B fandi Sc perfedi uiri defignantur, qui poft experientia om-

nium uirtutu,poftdiucrfas pcrfecutioncs, poft immania tor
menta qua: ab inimicis pertulerunt ad martynj palma per-
,

ucnire mcruerut.Qui no incongrue in fenario numero, qui

perfedus cft.ponutur, quia Sc uirtutibus perfedi extiterunt,
Sc ipfam pcrfcdionc,martyrio ornauerut. Septimus.chry-
.. fohthus.) Chryfolithus, totus aureus eft, &
f?pc per auru fa
pictia dcfignatur.PcrchryfoIithum ergo, fapietesin ecclcfia Sapientes.
dcfignatur.qui proptcrfulgorcfapieti?, aurei apud homines
rede dici poflfunr.Qui congruenter in feptimo loco ponun
tur,coquod fepte donisfpiritus fandi repleti, multos ucr-
bis &cxemplis,ab iniquitate auerterint. Odauus,bcrillus.)
Bcrillus eximi? claritatis eft, ccruleum colorem habensad-
C mixtum. Significat autem pura* uitx homines, Sc afcculi
adibus per omnia alienos, qui ne claritatem uitx fux, ali-
quo modo macularent, etiam aconfortio exterorum homi-
num fcqueftran uolucrunt Quorum claritas, in ccrulcum
.

colorem ucrtcbatur,quiac?lofcmperintcnti, angelicam ui-

tam inter homines duxifte comprobantur. Qui non incon-
uenienter inodauo loco ponuntur. Quaternarium itaque
numerum ifti impleuerunr,quia Euangelij prxeeptum fc-
cutifunt,quidicit:Vade,ucnde omnia qux habes, Sc da pau Matt.19,
peribus, Sc habebis thefaurum incxlo,8f ueni fcquereme.
Quatcrnum numerum duplicauerunr, quia adidem per-
fedionis culmen, multos alios fecum confccndcrc fuafe-
GG ij
Cap.2i. VISIO
runt. Nonus,topazius.) Topazius,xrci aurciquc coloris D
ciTcdicitur, iubarfuum circuquaquc fpargcns.Sxpeper au-
rum,probati uiri,qui igne tribulationis probantur, dciigna-
tur,ipfxque tribulationes diucrfarfunt. Aliquando nanque
fandi uiri.diucrfis tcntariombus.quasadqmonibuspatiun-
tur.probantur: aliquando per tribulationes, qux cisamalis
hominibus ingeruntur aliquando per afflidiones, quasip-
:

fibi ingerunt: aliquando flagellis Dei probantur,

fi
& per
adiux uitx exercitia. Videntur itaque mihi per lapidem to-
paziumij defignari qui per adiux uitx opera ad contcm-
platiuam uitam coniccndunt,qui prius per adiu; uit exer-
Nemo re- citia probati fuerunt Nam qui fubito ad contcmplatiux
.

pentefito- uitx cclfitudinem, fine exercitiis adiux uitx tranfeunt,fa-

ftimui. cile labuntur.Quod autem hic lapis radios fuos circun- E

quaque fpargere dicitur , fignifleat illos uiros qui per la-

pidem deflgnantur, & ad adiux uitx opera prxdicando
inultos pertraxifle , & adcontcmplatiuxuux celfltudinem
inultos etiam fecum duxifle. Qui non incongrue, m no-
no loco ponuntur. Ter enim terni, fiunt nouem.Sandi er-
go uiri qui propter amorem fandxtrinitatis.in adiux ui-
tx bonis operibus, prius affligentes femetipfos,fuis exhor-
tationibus quofcuque potuerunt,ad fuam imitationem per-
traxerunt^ iterum ad contemplandam fand^ trinitatis di-
uinitatem confcendcntes,multos fecu perduxeru nr,non in-
conucnientcr innonolocoponutur, coquodtalcntu quod
Mdtt.i 5. a Domino perceperunt, nonfolu duplicaucrunt, fcd & tri-
** plicauerunt. Decimus,cryfoprafus.) Cryfoprafus lapis,ui- p
Qui pro eo quod in de-
ridis aureiq; coloris efle perhibetur.
cimo loco ponitur, poflumus per eum quofdam dodores
ccclcfix intclligcrc^ ui & uerbis multosdocuerunt, & mul-
to plurcs fuis (criptis erudierunt, & erudiunt. Qui etiam 8C
lumina ccclcfi$ rede dici poflunt. Qui peruiridem & au-
reum colorem deflgnantur, eo qubd uiriditate fidei, firmita-
Vetut te- tc 5c fapicntia,u taurum fulgidi fucrunt.Per denarium uero
Jhtmetvm numerum ,uctus teflamemum, propter decc uidclicct prx-
fine nono cepta legis, poflumus intclligcrc. Et uctus tcftamentumfi-
inrelhg no ne dodrina noui reflamenti nullus intclligcrc poteft eo :

potefi. qubd fpiritualis intclligcntu,in ucten tcAamcnto, nihil fic

aliud


SEPTIMA. rip Cap.zi.

A aliud qulm nouurn teftamcntu non inconucnieccr in deci-

,

mo loco ponuntur,co quod fcientiam ucccris tcftamcnti ac

nouipIemllimamhabucrint.Poflumus& denarium nume-
rum.ahtcrintclligcrc. Denarius quippe numerus, diuidic 8C
ordinat, 8c perficit omnes numcros.Ita 8cifti diuifcrut quo-
damodo fcripturas,cu eas exponendo, per fcnrcdas Sc libros
partiti funt.Oidinauciunt eas, cum carum obfcuritates ape-
qux inordinata uidcbantur, quam re&um ordi-
ruerunt. Et
nem hab Jcrint,manifeftaucrunt.Pcrfccerunt autem, cum ea
qu^dccfie uidcbantur fuppleuerut.Vndccimus hyacinthus;
hyacinthus,cuiusfpecieshyacinthino colori nomen impo-
fuitjprcciofiffirouseft.cxlifcrcni colore habes, ficutfapphi-
rus. Sed ille maculas habet, iP.ius pulchritudo nullis maculis
B dcturpatur.Sigmficat autem (anctos uiros,ab omnibus (ordi
bus peccatorum alienos,terram corporibus, cxlum mei ibus
femper inhabita tcs,de qualibus fuit Apoftolus, qui dicebat:
Noftraauteconuerfado incxliseft.Quinoninconuenien- Philippi
ter in undecimo loco ponuntur: per decem nanque, (cientia
diuinarum fcripturarum,ficut fupcrius dixi mus, defignatur.
Vnus uero qui decefequitur,ut undecim fiant, ad unius Dei
contemplationem pertinet- lfti ergo fantti undenarium nu-
merum compleuerunt:quiafcietia diuinarum feripturarum
repleti, multos fuis prxdicationibus ad uitam xternam per-
duxerunt.Vnum numerum compleuerunt, quia incontem-
plationc Dei omnipotentis, affidui fueruntmee infiatia prx-
dicationis acontcmplatione,ncca(Tiduac6tcmplatioaprx- *
j -

>l flt>)

C dicatione eos rctraxit,fimilitudincm gcftantes.qui &* an- effe,

l

dngelo-
gelicum officium femper implent : & a contemplatione Dei rum.
omnipotentis, nunquam alieni exiftunt. De talibus uidetur
mihi Propheta dixiffe:Labiafacerdotis, cuftodiunt fcicnria, Malac.z.
& legem requirunt ex ore eius,quia angelus Domini exerci-
tuum eft. De talibus fuicIoannesBapnfta,de quo Dominus
diccbat:Ecccego mitto angelum meum ante faciem tuam,
qui prxparabit uia tua ante te. Duodecimus amethyftus.)
Sxpe per duodenarium numerum, Apoftoli ddignantur.A-
mcthyftus uero purpureus eft. Et fcimus quia purpura orna-
mecum cftrcgale.Pcr amcthyftum igitur, Apoftoli eonimq;
fimiics defignantur, qui ornamentu fuerunt Dei: quia eum.
GG ii}:
Cap.n. VISIO
per unitierfum mundum prqdicaucrunt. Ornamentum Dei D
loan.u. fuit Pccrus,dc quo fcripcum eft, quod clarificauerit Deum
morte fua.Similitcr 8c ceteri ornamentum Dei fuerunt, quia
eum prxdicando,miracuIafacicdo,pro nomine cius morie-
do.clarificauerunt. Et duodecim porta^duodecim marga-
rita: funt, per fingulas.Et fiugul$ porta: erat ex fingulis mar-
garitis.) Hocfecundum lueram, ftarc non potcft.Sifingulx
porta: erant ex fingulis margaritis, quomodo per unaquan-
que duodecim margarita: fuiffc dicutur?Sed fpiritualiter in-
telligendum eft duodecim nanque margarita: funt, ex qui-
:

bus fingulx porta: efle dictitur.id eft, fimul centum quadra-

ginta quatuor, per quos Apoftolorum fuccefl*orcs,dodorcs
ecclcfix defignatur,qui fidem dodrinamque Apoflolorum
funt fccuti Sc adus imitati. Qui propter uitx munditiam Sc E
fanditatem prxcipuam.pcr cadorcm margaritarum fignifi-
cantur. Et plate^ ciuitatis aurum mundum, tanqua uitrum
perlucidum.) Superius per aurum mundum Sc uitru mun-
du,perfcdosuiros& fandos angelos diximus fignificatos:
fcd hic per plateam ciuitatis.mcntcs fidclium:pcr aurum uc-
ro mundu,& uitrum perlueidu, munditia mentiti hominum
defignatur.atquc angelorum quia iicut ad mentes angelo-
:

rum nullaunquam uanacogitatio accedere potuit qux cos

macularct.itaSc fandis poft refurredionem, nullaunquam
inutilis cogitatio aducnier,qu eorum mentes commaeulcc.
Et templum non uidi in ea: Dominusenim omnipotens
templum illius cft,& agnus.) Per templum in quo hoftix Sc
facrificia offerebantur, ccclefia defignatur, mquanocarna- F
Sdcrifcid Jia.fcd fpiritualia facrificia, quotidie Deo offcriitur. Nam fi-
Cbrijhd- cut illicfccundum qualitatem peccatorum exercebatur ritus
nyrum. facrificioru.ita Sc in ccclefia, fecundum modum culp$ debet
dl'efacrificiapctnitcntix,facrificiaorationum,flctuu,cordis
compudionum.Detalibus facrificiis, Propheta loquitur di.
P/al-l o. cens:Sacrificium Deo fpiritus contribulatus. Et iterumiTuc
acceptabis facnficium iufiitix.Si eft facrificiu iuflitix, eft Sc
fapicntix,cft&abftincntix,cft &humilitatis,cxtcrarumque
uirtutum.Hxcfunt facrificia, qux odorem fuauiflimu prx-
bent Domino, no carnales carnes pecudu.quxin altari cre-
mabuntur. Ioannes ergo templum in fanda ciuitate non fe
uidiflc
 SE P TIM A. no Cap.
A uidifte dixit:quiahzcomniaqua:diximus,millabcacitudi-
ncnecefTaria non erunt. Abfterget enim Deus omne lachry
mam ab oculis fantorum,8c mors ultra non crir.ncquclu-
&us,ncquc clamor,neq-, dolor erit, qux primaabicrunr.Do-
minus ucrotcmplu illius erit,Sragnus:quia in illo erunt fan
in illo habitabunt, ficutipfc dixit difeipu lis fuis: Sicut loan. 14
ego fum in patrc,ita Se uos in me critis,8e ego in uobis. Et
"ciuitas non eget fole, neque luna,ut luceant in ca.Nam clari-
" tas Dei illuminabit eam, 8e lucerna cius eft Agnus.) Per fo-
lem.nouum tcftamentuipcr lunam,uetus delignarur. Abfqj
iftis duobus luminibus ucl luminaribus, ecclcfia per uia re-
ctitudinis, in tenebris huius fcculi,fine crebris oftcnfionibus
incedere non poteft. Inilla autem bcatitudinc.ubi nuILrtc-
B nebrx erunt, nulla: oftenfx, nihil incorrc&um quod corrigi
pollir.lux noui ac uereris tcftameti ncccflaria non crit.lllms
enim lumine fanfti fine fine perfruetur, qui author eft lucis,
& qui illuminat omnem hominem ucnicntcm in hunc mu- Toan.u
" dum. Et ambulabunt gentes per lumen cius, & reges tcrr$
~ afferent gloriam fuam,8c honorem in illam.) Pcrgcntcs.o-
mnes clcclidcfignantur.Scd quomodo ambulabut? Ambu-
labunt mcnte,non corpore, non mutando locum, fed confi-
derando omnipotentiam, diuinitatenr, atque maicftatc. Per
lumen ccclefix ambulabunt, quia ut hoc iter perficere pof-
fint.illo lumine illuminabutur,quod cunftx ccclefix omni-

potens Deus daturus eft. Per reges autem terra:, Apoftoli &c
exteri praedicatores dclignantur.Gloriam ucro & honorem
C przdicatorum eos uocat.qui per cos crediderunt, ficut Apo-
ftolusPaulusdicit difcipulis fuis -.Gloria noftra uos cftisin i.Cor.u
Domino. Afferent ergo gloriam fuam& honorem in illam
cum cos qui per cos crcdiderunt,Dominorepr^fcntabunu
' Et portae eius non claudentur per diem: nox enim non erit
illic.) Superius per duodecim portas, qu$ ex duodecim mar
garitis fuifledicuntur,Apoftolosfuifl'c diximus defignatos.
Sed hic ubi fine numero ponuntur, aliam fignificationc ha-
bent. Significant nanque corda fidelium, fideles nanque in ,

hacuirapofui,notcm patiunrur,ideft,d.r mones Se impios

homines; Portas autc in nofte claudunt, cum contra omnia
tenta inema dxmonum,aditus mentium fuarum obftruunt.
 F

Cap.zr* VISIO
Cuflodia eaque Ufe repellunt.Claudunt etiam portas in nodem, cum D
cordis. contra malitiam prauorum hominum, corda fua muniunt,
ut non audiant linguam detrahentem, non reddant malum
pro maledici malcdidum pro maledido,utfecundum Pro-
Efd. 33. phetam,xcutiant manus fuas ab omni munere,& obturant
aures fuas ne audiant fanguinem.&claudutoculos Tuos, ne
uideant malum. Porro in cxlefti bcatitudine, ubi nullus da:-
mon.nullus reprobus efle potcrir.qui mala fuadeat, qui per
nodem defignantur, portarum, id eft mentium obferuatio,
neccflaria non erit. Nam & fecundum htera erit ibi dies per-
.. petuus, nulla nodefucccdcnre. Et afferene gloriam gentiu,
& honorem in illam.) Superius reges terrar, id eft pratdica-
toresfandos.gloriamfuaminciuitatcm fanda dctulifledi-
cit.Pcrgloriam,gentesquxpercoscrcdidcrur diximus fuifle E
defignatos.Si ergo gloriaprxdicatorum gentes funt, glorix

P ouer 17 6cnt * um q UC funt? nifi forte fecundum Salomonem hoc di-

' dum inteUigamus,quidicit:Gloria fenum, filijfilioru:&gIo

ria filiorum, patres eorum .Gloria uero filiorum erunt patres

eorum,quiagaudcbuntgcntes:eo quod tanti meriti tantxq;
excellenti^ patres habcant,cum eorum gloria: participes cfie
merucrint.Quod autem dicit,afFercnt:poflumus ad angelos
rcfcrre.qui ih dic iudicij.fandos Dei ad percipienda prxmia
Mdrc. ij repromiira deducent, ficu t Dominus dicit in Euagelio: Mit-
.

tet filius hominis angelos fuos,& congregabit eledos cius a

quatuor uentiscxli,8c afummitatccxlorum. Nec intrabit
* in eam aliquid coinquinatum , Sc faciens abominationem &c

, mendacium, nifi qui feripti funt in libro uitx agni.) Inqui-

natos uocat cos, qui fcdiuerfis fcclcribusinquinauerut. Ab-
ominationem faciunt.qui malum operatur.Nihilenim ab-
ominatur Dcus^nifi malitiam, ficutin libro Sapietixfcriptfi
$a/>/e.ix.,eft:Mifercris omnium Domine, & nihil eorum odifti quxfe,,
xifti.Quxri autem poteft,curmendaciuficridicatur?Quod.,
autem facimus, iam non eft mendacium quia quod fadum
:

eft, non poteft non cfle fadu,ut fit mendacium, fed fadu pro

I cut i onc P^u ft- Peccatum quippe mcdacij, loquendo faci-

Mendacium
pn ftouif
Jnus,non operando. Pofiumusetiam per mendacium omne
peccaro. enim,quu Deus ucritas eft. Pcc-
.pcccatii intclligcrc.Scimus

Joan.14. catum ucro,deccptio eft animarum. Quicquid ergo contra-

rium

V
 septima: iii Cap.it.

A riumcftueritati,atque ad deceptionem animarum pertinet,

quanuis uideatur ucrum.mcdacium re&cdici poteft. In illa
itaque fan&a ciuitate non intrabit aliquid coiriquinatum,&
faciens abominatione &
mcndaciusquia in dieiudicij exibut Mdtt. 13.
angcli,& feparabunt malos de medio iuftoru,8c mittent cos
in caminum ignis ardetis. Nam &
illis qui oleum charitatis Mdtf.ij.

in uafis fuis non habuerint, claudeturianua rcgnicadcftis,di

ceturqj illis a Domino :Amen dico uobis,nefcio uos.

;T oftedit mihi fluuium aqua: uiua:, n.

fplcndidum taquarn cryttallu,pro-
* 1 cedentem de Icdc Dei & agni.jLiccc

B
m Ezcchicli in ultima uifionc torrens demo-
ftratuslit.qui de teplo exibat.&decurrebat
'ssmm *in mare,dcquo ita loquitur: Et duxit me, ^.47.
inquit, angelus mille cubitos,& tranfduxit me per aqua ufq ;
ad talos.Er duxit me mille cubitos, Sc tranfduxit me ufq; ad
gcnua.Et duxit me mille cubitos, &trafduxit me jjeraquam
ufque ad renes. Et duxit me mille cubitos, torrentemque no
potui tranfuadarc.quia intumuerant aqua: torrentis, qui traf
uadari non potuit.Per torrentem, fcripturamdiuinamintcl
ligere debemus, quae de teplo, idcftdeecdciia egreditur, ab
ore fcilicet praedicatorum: angelus ucro.Dorninu Ggnificat.

Angelus itaq; propheta mille cubitos ducit, cum Dominus
alicui fideli fuo,dcfidcriu largitur intelligedi feripturas. Pro-
pheta nanq; typum tenet eoru qui diuinas feripturas ad hoc FinUjlu-
C difeere uolunr,utipfi in eis proficianr,& alios per carufcien- diorum.
tiainftruant.Millenariusucro numerus perfe&ionc alicuius
rei fepe demoftrat.Et prima trafdu&io ad hiftoria intclligc-
tiam.fecuda ad morale, tertia pertinet ad fpiritualc. Angelus
igitur trafducitangcluufq; ad talos, cucihiftorixintelleau
tribuit.Quifquis enim morale &
fpiritualc intclligcntiam in

diuinis feripturis inueftigare defidcrat.nccelTc cft ut hiftori$ HiJlorU

intdligcntia prius poffideat.Secudo, angelus prophetamillc in Jcrtptu-
cubitosducir, cum Dominus fidele fuum ad morale intclli- ris primo
gentia percipiendam accedit. Per aquam ufq; ad genua cum cogno/cc-
tranfducitjCum moralis fcicnti^fcnfus ei manifcftat.Torre- du.
ternq; non potuit tranfuadare:quia profunditate diuinorum
'

13 1 HH
Cap,a*. VISIO
cxlcftiuraq; myftericH-urn,nultusficutcft,pcrfcrutari potefh D
, & ex parte prophetamus, ficut
Ex parce enim cognofcknus
i.Cor.13. Apoftolus:Cutnautuencrit quod perfcducfl.cuacua
dicit
bicurquod ex pane eft.Eticcru: Videmus nue per fpeculum
inxmgmatc.tunc aute facie ad faciem. Hunc torrente idem
AomJiU Paulus tranfineare feno polle cofidcrans, dicebat: altitu- O
do diuitiaru fapientix 8c. firientix Dci,q^ incomprehcnfibilia
(iint iudicia eius,& inucftigabilesui; eius: Quis eniiq cogno
uicfcnfum Domini, aut quis confdiarius cius fuit, aut quis
prior dedit illi,& retribuetur ei? Quonia ex ipfo, & per ipfii,
&inipfofuncomnia:ipfi gloria in fcculafcculoru,atncn.Ec
Bfi\6 4. propheta Efaias:Oculus non uiditDeusabfq;te,quxprxpa-
rafti exped antibus tc.Ecce
angelus propheta ufq; ad locum
prxfinitum duxit,& non eum tranfduxit: quia omnipotens
Deus fuos fandos ufque ad contemplanda fecreta & arcana
njyfteria fu; diuinitatis petducit,fed ncquaquaeostraftfucjfc
fragilitas quiafiragilitas humana no perfede poteft coprcbendcrc illa
humana, infcrutabilia diutna myfteria. Et ficut qui regios cibos odo-
ratus cfi,& eorum dulcedine prxguftauir^arapliuscos defi-
derat,quam ille qui nec eos uidir > nec odoratus eft, nec qua-
lis efltt eorum dulcedo guftando fenfit: ita & fandi qui per
conteplationis gratiam, dulcedine patri; cxlcfiis fxpc degu-
fiant, multo amplius in eius amore quotidie exardefeunt^
illi qui proptertWccdincbculi>dulccdincnon fentiutuitx

E^ec.^7. xternx.Dicitidc Propheta in fcquentibus,uidiflcfehgna in

utraqueparte torrentis,quoru frudus erat in cibum &c folia
ad medicina. Dux ripXjduo tcftamcntafignificant. Inter has p
duas ripas, magnus torrens feripturaxum, qui a fandispatri-
bus editus cft,dccurrit: pcrlignaucro dodores ccclcfi; defi-
gnancur,quiin utrifque ripis,idcft in dodrina ueteris ac no-
ui tefiamenti, plantati efie dicuntur:unde aquas uerx feien-
tix trahetes , Si frudus gignunt,& folia. Per frudus nanque,

opera bona: per folia autem, uerba prxdicationis defignao-
tur.Frudus in cibum, & folia ad medicinam proficiunt: quia.
< * unufquifqucdodor,!angucti animx medicinam uerborum
i

filutticra tunc minifirat, cum eam prius exemplis bonorum

operum pauerit .Ecce Ezechiel torretem de templo exiifie fc
uidifTc dixit.Ioanncs autem nou torrentem; fcdfiuuiu afede
Dei
 SEPTIMA. nz Cip.it.
A Dei &agni procedentem, fibioftenfumfuiflc dicit. Torrens,
ex nimio ardore folis foletficcari,fluuius ucro nullo ardo-
reexiccKur Non inconuementcr ergo pertorrentem diui-
.

na feriptura expritnirur.qu^ ucnicntc folc,id crt Domino ad

iudiciumjiccabitunquia poft refurredione diurna feriptura
neccflaria non erit.Porro per fluuium.qui nullo ardore folis
*
exiccatur, gloria fandorum perpetua intelligitur. Qui k fc-
de Dei 8c agni procedere dicitur, quia ab illo fluuius gloriae
fandoru procedet, a quoillis in carne pofitisproceflit riuus
omnium bonorum, qui fluuius fpJcndidus tanqua cryftal-
his efle dicitur. Verum quia huius lapidis in hoc libro fxpc fit fati*
metio.pUcuit ut de natura & fignificationc cius aliqua dici-
mus. Hic lapis clarior cft omnibus lapidibustnafciturautem
B infrigidiffimisk>cis,iquibusfrigusnuquamrcccdit. Quiex
inferiori parte faxo aliquantulum molliori, radicem in copa
ruraper defigens, furfumq; crcfccns erigitur: fex angulos ha-
bcns,in fummicate ucro acutus,eundem tamen ordinem fex
angulorum ufque ad fummitatemferuas. Significat nanque
unumquenqj perfedum uirudapis uero cui inhxret, Chriftu
fignificat.Claritas cryftalli,puritatementiu fandorum defi- '

\.
gnat: fex anguli.pcrfecHoncdemonftrat operum bonorum.
Ordine fex auguloru ufque ad fummitate ducit, quia fanfts
hoc ftudcnt.ut perfcdionebonoru operum, ufq; ad fine uitx '
'
J
pcrducat.In fuperiori ucro fumitate acuitur: quia omnis in-
tentio fandoru ad illum tendit, qui unus eft,& in quo etiam
ipfiunum fiunt.Fluuiusergoifte.qui gloria fandorum defi-
C gnat,fplcndorecryftallihabercdicitur:quiaunicuiq; fideliu
fecundu qualitate operi fuorurefulger.ficut dicit Apoftolus:
Stella ab ftclladiffcrr in claritate, fic & refurredio mortuo- fCbrr -
ru. Qui de fede Dei & agni procedere dicitur, quia ab ipCo

procedit omnis gloria fandotu.qui author cft omniu bono-

ru. Qui ctia in medio platea: ciuitatis decurrere dicitur, quia
^
- cordafandoru perpetua fuauitatis dulcedine l^tificabir. Ec .

ex utraque parte fluminis,lignu

uitx.) Ezcchich in utraq; ri-
pa torretis, plurima ligna dcmoftrata fut, de quibus fuptrius
locuti fumus:hic aute.unum uit? lignu urraque parte flumi-
nis occii palTc dicit. Sed illic per multa ligna, multi prardica*
torcs:hic autc.pcr unu uitse lignu, unus Chriftus delignatur* . ^ T
HHij
Cap.ii. VISIO
qui eft uira cun&oru fideliu:pcr utraque ucro parte fluminis, D.
poflumus angelos &c homines intclligerc.Vcraq; igitur parte
fluminislignumuitx obtinebit , quia & angelos &c homines
- fandos Chriftus xqualitcr poflidebit. Afleres frudus duo-
dccim.) Frudus duodccimjApoftolifunt,omucfq-, qui corti
dodrina fiitfccuti.Frudus duodccim,lignu uitx aflert: quia
in colefii bcaritudine,Chriftus omne multitudine fidcliu coi
locabit. Per mefes Angulos reddes frudufuu.jMenfes fin-
gu li, tepora fu nt ab initio mundi ufqi ad fine eius, de quibus
frequenter diximus. Per mefes ergo fingulos reddet frudum
fuibquia omnes clcdos qui fingulis teporibus fuerur, & erue
ufq; ad finc,in cxlcfti beatitudine patri rcprxfentabir. Et fa
lia ligni ad fanitate getium. )Folia ligni, uerba funt Euagelij,
qux fanitare multis getibus prqftitcrut.EteftfcnfusiOmncsE
gentes qux per dodrinam Euagelij a laguoribus animarum
funt filu^ fadx,m cxlefti beatitudine conftituct. Et omne
m
a
maledidu,no erit amplius.) Cum dicit omne maledidu, dc-
moftrat plurimas efle maledidiones .Maledidione monis
r primus homo incurrit, quando pcccauir,8c abillo in omnes
c Ji

homines pertrafiuir.Et de Chrifto Paulus dicit, quod fidus

G i
*
fit maledidu pro nobis:quia morte qu^cftmaledidio primi

r hominis,pronoftrafalutefufcepir.Scd&Cain, pro reatu ha

r eneJ*
micidij maledidus cft a Deo. Et contemptoribus legis dicic
Moyfes.Maledidus qui no permaferit in omnibus iis.Simi-
^
eut.ty.
C ug r a u itcr peccamus,ipfi nofmetipfos pelfima
maledidione danamus. Omne igitur maledidu no erit am-
pliuscula peccatu non cric.nec aliquid quod occafioncprx- g
beat peccandi. Maledidio quoq; primi hominisin refurre-
dione dclcbitur.cii immortalitas omnibus clepis fuerit at-
tributa. EtfedcsDci &agni in illa crut.)Si modo funt fidi
Sdntti /e- Dei in hac uita pofiti.fedcs Dcirquanto magis tunc erunt, eu
lies Dei. corruptibile hoc induerit incorruptione,8t mortale hoc in-
. duerit immortalitate? Et fcruicius,leruietilliO Quae cft illa
fcruitus,quafcrui Dei fcruiunrDco,amado uidcliccecum,&
fine fine cum laudado? Er uidcbuntfacie eius, & nome cius
> Quanta fit gloria flcfuauitasqux fandis
in frontibus coru.)
miniftrabitur,mcns humanacoprehcndcrenon potcll,ficut
i.Cor.z. dicit apoltolus Paulus: Quod oculus non uidit#nec au ris au-
[i ,
diuir.
 SEPTIMA. rzj Cap.zi.
di- Vifo Dei.
A diuit,nec in cor hominis afcendit.quxprxparauit Deus
ligctibus(c.Scd omnem dulcedinem atque fuauitatcm illud

trafccndcr,quando uidebunt Deum facie ad faciem : nomen

uero Dei ,cft fili usDci.Nomenitaq; erit in frontibus fando l.Cor.13.

rum, quiaipfa claritas atq; fpccics.dcmoftrabit cos efie filios

Dei. Et nox ultra non erit.) Dicit alio loco Ioancs: Deus 1. /040.1.

luxeft, actcnebrzineononfunt ullae. Quas ergo tenebras

pati poterut, quibus Deus aifidue uidcbitur?Et ii de darmo-
a
ntbus Sc impiis intelligere uoluerimus hoc didum, nox non
cum omnibus impiis in cloacam inferni
eru,quia daemones
in perpetuum tenebuntur rcclufi. Et non egebunt lumine
..luccrnz.neque lumine folis.) Diximus fuperius, per lumen
lunae ac lumen folis,uetu$ ac nouum tcftamcn tum efic defi-

B gnatum. Eadem itaque (ignificationem habet lucerna in hoc

loco,quam fuperius dixirauslunamhabuiflc.Delumineau-
tem folis ac lunae, id eft ueteris ac noui tcftamenti, fuperius
aliqua diximus. Hoc igitur lumine non egebunt fandi, quo-
niam Dominus Deus illuminabit illos, Sc regnabunt cu illo
io fecula feculoru.)Hucufq; uifiofeptima.Quz fequutur, ad
admonitione pertinent lpfiusloann is, cztcrorumqjfideliu.
m EtdixitmihhHzcucrbafidchffima&ucrafunt.) Hocbis
repetiuit ideo, ut nullus confidcras obfcuntates didionu, Sc
ea quz fecundu litera irrationabilia uidetur.incredulus exi-
ftat.Fucrut enim quidam qui non inrelhgetes diuina rayftc- VideEufe.
hoc libro cotinctur,a catalogo diuinaru feriptura- eccle/.htfi.
ria,qu<j in
m rum eu amputare uolucrut. Et Dominus Deus fpirituum bb.f.Cdp.
C prophetarum mifit angelum fuum.oftenderefcruis fuis quz 23.

oportet fieri cito.jldcft.Dominus Deus qui fpiricu prophe-

tiz dedit omnibus fandis prophetis,iple mifit angelii fuum,
id eft ipfum qui loquebatur, qui Sc loanni oftendit omnia
myfteria quz in hoc libro continentur,oftendct c feruis fuis,
quz oportet fieri cito.Cumhxcfcriptura nontantum adfu
turum tempus,fed etiam ad prztentum pertineat, cur ad de-
'V.I.O
monfhad i ea tantummodo quz oportebat fieri cito, a Deo
fc dicit efiemiflum-Quia nimiru przterita facile dinofeun-
tur: futura aute& incognita hominibus, non nifi per reucla-
tioncmfpintus fandi, aut per angelorum miniftcriu intclli-
gere pollu mus. Alitet. Qmcquid ignoramus, futurum nobis
HH iij
 Cap.iz. VISIO
cft,quiafuturu cftutadcornoftrumucniatquodnefcimus, D
Scietia ma illud nidclicet, quod Deus prxdeftinauit uc fciremus.Non
// , paent enim mali nobis przdcftinata eft , fed ex originali
fcientia
peccari. peccato defccndit. Ecccueniouclocitcr.) Hocinpcrfona
loquitur Chrilti,fignificans curo ad iudiciu cito cfleucntu-
rum. Beatus qui cuftodit uerba propheti^ libri huius.) Ille
feruat uerba prophetia:, id cft mandata Dci,qui ea operando
implet, & in meditatione eorum a&iduus cft, implens illud
Pjal.i. Pfalmographi di&umdn lege Domini uolutas cius,& in le-
> gecius meditabitur dic ac node. Etegoloancs qui audiui
6C uidi haec,& poftquam audiflcm Sc uidifl'em,cccidi ut ado
,, rarem ante pedes angeli, qui mihi hxc oftedebat,& dixit
mi-
hi:Vide ne feceris, confcruus enim tuusfum,& fratrutuo-
rum prophetaru,&: eoru qui feruat uerba libri huius. Deum E
.> adora.) Cur angelus Domini aloane adorari noluerit, fu-
In cap. 19. perius in expofitione quintx uifionis.futficientcr expofui-
mus.Quxrendu ucro nobis eft,cur repetiit quod antea pro-
hibitu fuerat.Scd fi diligenter fcripturainfpexerimus.noin
uanu efle fadum intucbirour.Nam cum eidemoftrafict an-
gelus Chrifiu in fua fede fedentem ,
quatuorque animalia ,
& uiginti quatuor feniores, nequaqua dicitur angelu adora-
re uoluiflc.Similiter cum ei dcmonftraflct, qualiter ab agno
fcptefigilla referata funt,& ea qux fub cantu tubarii feptem
angelorugeftafunt,necnon8ceaqu$fubeffufionephiaIaru
fepte angcloru gefta fuilfe leguntur, nequaqua dicitur quod
angelu adorare uoluerit. Vbi ucro uentii cft ad cum locum
*
:
in quo ei ab angelo dcmonftratu cft,qualirer fponfa Chrifti, F
Chnfto coniunda cft, in eo uidelicet loco ubi
id eft ccclefia
fcriptucft:Gaudeamus&exultemus, &
demus gloria ei, &
cetera, continuo angelum adorare uoluit.Simili modo & in
fequentibus,cum eidemonftrata effer deicdio Antichtifti,
alligatio diaboli in abyffum.gloria rcfurrcdionis.nuilo mo
Cur angeli do angelu adorare uoluit. Cum autein fine huius uifionis
uoluit ado dcmonftratu effctei,qualiter ccclefia poftrefurrcdionisglo
rare.
nam,Chriftoin xternficum illo regnatura fociabitur, con-
tinuo angelum adorare uoluit. Coniungitur naque ccclefia
quotidie Chrifto per fidem, exteraque bona opera, qux per
by ffum defignantur Coniungetur ucro cipoft refurredio-
.

nem
 SE P T I M A. I2 4 Cap.n.
A nem multo excelfius.atquc nobilius,n6 iam per partes ficut
modo,fcd tota fimul in arternu cum Ulo manfura,&:finc fi-
ne regnatura. Igitur Ioanncs bisangelu adorare uoluit,quia
binas coniun&ioncs ccclefi^ cum Chrifto ei demonftraflcr.
Et dixit mihi,Ncfignaueris uerba propheti? libri huius:
tempus enim prope cft.) Signatacft fcripturaillis,aquibus
no intelligitur. Proripitur igitur Ioanni, ne fignet uerba pro-
pheti? libri huius, id cft,nc tacendo obfcuritates eius abfco-
dat.fcdexponendo potius omnibus eam lcire uoletibus ma 5*" . %
ton
nifcftctjcoquod dies iudicij qui in hoc libro diuerfis modis
cendum -
dcfcnbicur, prope fit, Sc ncccflc habeamus, utpericuluquod
imminet corde uideamus,ne ficut fur incautos occupet, &
perdat.Sed cur Ioannes fccundu prcceptu angclicu.oblcuri-
B tateslibri huius exponedo Sc deferibedo manifeftarc noluit?
prxfertim cum propter eas obfcuritates , quidain errore Sc Htrefts
h^refim deciderint, diceres Chriftupoft refurredf loncm, per millena-
mille annoru fpaciu, cum omnibus fan&iSin mundo carna- nor * t* lo
liter efle regnaturu.Vcru quod no fecit feribendo, credimus as ^pc-
cum fecille praedicando. Qui nocec,noccat adhuc, & qui in pleram.
fordibuseft.fordefcatadhuc.) Non proripiendo, fcd comi- telledit,

nando dixit.Solent quippe homines hoc genere locutionis

terrere quofda fibi fubic&os, ficut magiftn folct dicere pue-
ris uacancibus: Nolite legere. Nolite lcgerc.Illi uero iutelli-
getes cominationecfic hoc, no prohibitione,ftatim incipiuc
lcgerc.Hoc ctia modo,domini feruos otio torpentes terrere
folct, ut opus fibi iniun&u,citius expleant. Ecce uenio cito,
C Sc merces mea mccu cft , reddere unicuique fecudum opera
fu a.) Seculi homines, mercedes quas fibi feruientibus debet
reddere,aut in faeculis, aut in horreis, aut in quibufda terrx
autem pr^mia feruoru fuorum fecum
locis habet. Chrifius
femper habet: ab ipfoenim procedit modo omnis bonitas
fan&oru: ab ipfo Sc in futuro procedet omnis gloria eorum.
m Ego fum Alpha Sc o, primus Sc nouifsimus,principiu Sc fi-
nis .Beati qui lauant ftolasfuas,ut fit potefias illis in ligno
uito,& per portas intrent in ciuiratcm.) PofTumus pcrlto-
las in hoc loco, animas noftras Et quia afsiduc
intclligere.
peccamus, ncccflc cft utftolas id cft animas noftras, orado,
uigilando,iciunando,clccmofynas largiendo, afsiduc laue-
HH iiij
Cap.xx. VISIO
mus. Per lignum uit$ poftumus lapientia intelligere, dicere
Sdp.j. Salomonc:Lignu uicx eft iis qui apprehenderint cam,5c qui
D
tenuerit cara.bcatus.Poteftatc in ligno uitx,id eft,in
lapien-
tia habent fanbi,quia quicuque fapientia
pofsidet, potes eft
adorania uitiacxtirpanda.adtentationes d^monudeuin-
cendas,& ad omnia bona opera pcragenda.ficut dicit Salo-
Prouer.lS mon:Mclior eft patiens uiro forti, Sc quidominaturanimo
fuo,cxpugnatorc urbiu.Tales ergo per portas intrant in ci-
loan, Io. uitaccra,pcr illam uidelicct porta, quar dicit in
EuagcIio:Ego
fum oftium,per meli quis introierit,faluabirur,&: ingredie-
PolTumus hoc & ad fu-
tur Sc egredietur,& pafcua inucniet.
turum tempus referrc.Pcrlignu nanqueuira:, Chriftus defi-
gnarur.ut fxpc iam diximus-Sicut enim ex uno ftipite ligni,
multi rami prodeuntuta &cx uno Chrifto.multitudo
fan- E
diorum. Quicunque ergo lauacrisfpirituahbus, id eft, bonis
,
opcnbus abluere no cdlant porcftatc habent in ligno uir*,
,
*"* quia cius membra dFedii, per illum
Y

magna poterut.Nam fi-

Cbnjlo om cutex uno ftipite arboris,omnis uirtus ramorum
procedit,
nu pote- ita Sc ex uno Chnftoomnis potcftas fanftorum.Per
portam
JUt /- ciuitacis,polTumus accipere mifcricordia, Sc clementia Dei.
ttorHm. Hxc eft porta,qux iuftis aperietur, quia iuftos intra aulapa-
- radili, mifcricordiadiuina rccipiet.Scquitur: Ego Icfus miti
- angelum meum teftificari uobis harc in cccleliis. Ego fum
" radix Sc genus Dauid,ftclla fplcdida,& matutina.)
Dauid,
radix eft uniucrfar ftirpis fuar. Quia ficut ex una radice mul-
ti rami oriuntur,ita Sc ex uno Dauid,magna
progenies eft
exorta.Cum ergo Dauid fuerit radix Chrifti.eo quod de ftir
F
pe eius Chriftus fuerit exortus, quomodo Chriftus radicem
fedicitclTeDauidJChriftus igitur,& radix, &
filius eftDa-
uid. Radix eft Dauid, quia ab ipfo Dauid eft creatus, ficut
Sc
exteri homines-.filius eft Dauid, quia ex eius progenie pro-
ccfsit fecundum carnem. Quj etiam ftellam matutinam fe
uocat. Stella matutina quam Lucifcruuocamus.rcft e Chri-
ftus uocatur: quia ficut illa
mane oriens, fplcndorem fuu per
uniucrfum mundum fpargit,ita Sc Chriftus ucnicns in mun
dura,uniucrfam mundi fiteiem illuminauit. Qui non incon
gruenter Lucifer uocatur,quia ucnicns in mudum, lucem le-
cum detulit, qua tenebras huius raudi extinxit. De hoc Lu-
cifero,
 SEPTIMA. Cap.21.

A cifcrolob loquitur diccns,Qui producit Luciferum in tem-

pore fuo.Lucifcrum ki tempore fuo Deus pater produxit,
quando filium fuum tempore conftituto,ad redimendum
genus hu manu direxit. Et*fponfus & fponfa.) Ideft Chri
* Vel Jj>iri-

ftus&ccclcfia, omnes homines per feripturas. Se per prxdi- 1ut.

catores ad percipienda pr^mia aeterna quotidie inuitat. Se-
Audiunt autem non folum
quitur: Qui audit, dicat, ucni.)
illi qui diuinas feripturas intelligunt,fcd &illi qui. ea bona
fciunt,per qu$ faluari pofTunt.Multi funtucro qui audiunt,
id eft qui diuina mandata didicerunt, fed non ueniunt,quia
ut
ea opere implere negligunt.Qiii igitur audit, nccciTcell
ucniat, Se qui iam coepit uenirc ad Deum per uiam operum
bonorum, neceftc habet ut 8c alios fecum admonendo per-

Btrahat. Etquifitit,ueniat.) Idcft,quifitituitamxternam,

ad eam per uiam bonorum operu, uenire fe debere cogno-
m fcar. Quiuult.accipiat aquam uitq gratis.)
Hocfupcrius Inedf.iU
expolitum eft. Conteftoregoomniaudietiuerbaprophe*
Deusfu-
tix libri huiusrfi quis appofuerit ad hxc, apponet
libro illo.) Cum fupcriusprx-
per illum plagas feriptasin
cipiat angelus Ioanni dicenstNc fignaueris uerba prophecfe
libri huius.quid eft quod idem Ioannes in hoc loco maledi'
ttionc terribili damnat eos.qui adferipturam libri huius ali'
qua addiderint? maxime cuminhochbro multa inucnian- .

tur,qux fecundum litcram inutilia 8 uana efte uidebuntur,

nifi cis fpiritualis intclligcntia adhibeatur, per qux intelliga-
tur. Verum non de expolitoribus.fed de hxrcticis hoc dittu
C cflcintelligeredebemus. Expolitor nanque nihil addit aut
pylunml
minuit.fcd aut obfcuritates hiftorix exponendo manifcftat,
aut moralem aut fpiritualem intelligetiam demonftrar. Hc-
ad confirma- minuit.
reticos ergo inalcdicit,qui in fcripturis diuinis
dam hxrelim fuam quxdam falfaapponebanr,& quxdam
detrahebant, qux eorum hxrcli uidebantur efte contraria.
* Dicit ergo qui teftimonium perhibet iftorum.Et iam uc-
nio cito, Amcn.Veni Domine IefuChriftc.) Dicit uenioci-
to.Ioannes petit. Veni Domine Iefu:& nos aduentum Chri-
fti, multis modis poftularc debemus. Poftulamus
naque ad-
uentum cius in oratione Dominica,quotidic dicctcs: Aduc-
niatregnum tuum, id eft tempus quod poft refurrctioncm, Matt.6
 futurum eft,in quo omnes (audi cum Chriftofine fine re- D
Ordndum gnabunt. In peccatis iaccmus, &ideo neceflc habemus, uc
proddum- poenitendo,plorando, orando, abihncndo.clcemofynas lar-
tu dmjh. giendo>aduetiMnciusdcprccemur,utadnosmifericordiara
fuam impendendo rcdeat.a quibus malis noftris irritatus di
fcefterac.In tenebris ignorantia; pofiti fumus, deprecandus
cftDominus uc ucniat,& lumine fapiencix fux corda noftra
illuminet. Ab inuifibilibus hoftibus impugnamur, rogan-
dus cft Dominus ut ueniac,&ab eis inuifibili potentia nos
defendat. Vifibilcs hoftes patimur, implorandus cft Domi-
nus, uc ueniens patientiam & tolerantiam nobis in aduerfis
tribuat, uc non umeamur a malo.fed uincamus in bonoma
Hoflcsin- lum.Sumetiaalij hoftes interiores multo deteriores, a qui-
rem/. busindefincncer debellamur, auaritia uidclicct, gula, libido,
g
inuidia,ira, odium, fupcrbia.uana gloria,tumor mentis, dc-
fpc&io proximorum, blafphcmix, alij multi quos longu &
cft poncrc.Ifti fune itaque hoftes pefsimi,qui ex nobis pro-
dcuntj&nobifcum morantur, & iugiter nos debellant. Ha-
bent aurem & innumerabilia iacula malarum cogitationu,
quibus afsiduc nos uulncrant.Si ergo interiores hoftes dccf-
fent, exteriores hoftes nullo modo mft per iftos duitate cor-
dis noftri pollent capere. Rogemus igitur Dominum no-
ftrumlefumChriftum utucniat,& iftos immanifsimosho
ftes in nobis funditus cxcinguac, &
illis cxtinfhs, perducere

M dignetur ad gaudia uitx perpetux. Sequitur : Graria Domi

ni noftri Iefu Chrifti fit cum omnibus uobis, Arnen.) Sic?
*<cv acnobifcum gratia domini Iefu Chrifti,&dcc nobis arma p
uirtu tum, quibus muniti, ipfo duce atque fignifero, &: ab in-
tenoribus ac ab exterioribus hoftibus defendamur, ut uitz
xtcrn; participes cllc mercamur: Qui cu patre Scfpiritu (an
fio uiuitac regnat Dcus,pcr omnia fecula fcculoru. Arnen.

Explicit tra&atus beati Ambrofij epi-

(copi,fupcr Apocalypfin. j

r.-r.-.i . ; -r-rJ-.- ;rn ; ili.ta^

-Oii* t
L -W iftfliC 4 - i 6 IO IU Ziiij (tliDil.i
l. nc:. Ilur;
AIA hoyptcqmwJjai J t
*
niUO.iUiioltaiiria
v

v
 /?

\i AC- '< C
v*c>w ii >+' Cif: X
i
ilm tu*; vttr*

. i .. . .
; . . J K *-WV i . 1 *

: (i.
" ' ?'
*

>lf '. il i - ^> 1 .

i
w rii:i

-'
? J.{\ jJW 4
Vl^
* V * '
V-.*
H.W*

r
> rfa

-U?-V*a 4*?V _ r
'
4
fv^mj!
V btiim *H flfiv >;

4< 4 __ M . , V: >-
r|IMlfft*3*fc&' f. .

4 4

>~W*r *- ii rfV 4 .' .

.
1
* ;** *>- ?*W5rtt<5 i

rt,
v i

fW*i- '$ -?

';<!: 'lUi M, t * :

-:- -*<
4 .*

. .,,
1- . Xv -*

a *T*

digiiizocib
 .

-
ifTT?

iMtt U*>f f.

..V . w*<; i

r"* * %' t!n? .-i .Jr.

** i '* *

}! -... tf<'' l'

:. U
: - > i .1

; . >-
.

Ui. i
* f #(

Jjk *' rw Jns..- i..\ : ';

-
i .

'

"
-4- 'i f.

..
.-
:*& i

*. ... '* .-

l~t :
C|
'*'.
:.c 4 V' :

r*J%?

*\ .

I r
~-
y<-

**
V '
l?
'
4 \ . -t .
b -
.

,
-i
./-..i .

fr iS

* _
W
,

,v, i
V':
'
Digitized bf Goo^k
 -
. L . ,

RERVM AC VOCVM M E M O R A B I I VM
qut in hacexpoftione B.AmbrofiiJuperApocalypfm continetur, index.

J^Bimelech fuijfe /aluatum putdt. guit ignoranti t 123.2?.

tf-A. Aret Noefgnifcatio 31. D.

Accufatio in conftedtu Dei quomo - Arcbididconi muneribus corrupti d-
dofidt 71 .F. dulterosiuflificdnt 6~A.
Adoratores diaboli 8 y.A. Artus confutdtur. o.E.ij.r.
Aduerja prtutfa min * molejla. I t.A Arma eccleftt ucrluim Det 21.2'.

Aegyptus 7* Sodomi ciuttds diaboli Armd didboh 5

8. T.
66 . D. Afpedtus mulierum impttdicdrum,
Amatores feculi quampericulofws 11A).
Amiciridfdlfd 10. D. Afiidue ordt,qui bonis operibus [em-
Amicitia diaboli qualis 71 C.. per intentus ly.C .
Amicus perfonatus hojhs pejiimus. Afiduiras mentiendi hi .F.
uuB. s
Aflutid & crudelitas Antiehnjli.-

Amor ira mentiri faciut. I IO. C. 7 gt.B.

Angeli ad cujlodia ecclejit deputan- Auarttid sj^.F.iU.B.

rur yxEs Auaritid nutrix luxurit
Angeli in mundo minijbrates y.D. Auaritia generat timorem loZ.fr-
Angelu cur uoluerit adorare 1 24.F. Auguflo regnante pax per orbem
Animt peccatricis con/olatio in feri J2.F.
pturis. tuD.li.F. Abyton cmiras didboh 66 .D-r-
Animt nutrimetum facrafcriptura. B Babylonis ruina duplex 04. C .
tf.C.+i.F. Babylone mente exeundum 5)4 .F.
Animt fandiorum ingloria. ^y-D. Balat impium confilium 11.D.
4 8 .A.6Z.C. Baptifmus ^o.C.^i.E.^dC.
Animt fandiorum uirgmes dicutur Bedti qui uere fint.
yiLF. Bearitudo ctleflts nifi afruentibus no
Animt impioru immortales. 107 .C. potejlcognofct 14 .A.
Antich rijhss 74 C Bearirudinis tres fpecies 3,2).

Antichrijlus adorabitur 74.E. Beatt uirginis typus

3
8./?.

Antichrijlus cur tantam multitudi - Benedidhones feptefeptem ttatibus

nem decipere permittatur 7^ A. appheatt.
AntichriJFpro Deo habebitur yJxJ) BlaTphemia yC.D.
AntichriJF homines mterfdet 84.22 BlaTphemit Antichn[h 74.F.
Antipas martyr 12..C. BlaTphemit perfeutoris contra Chri-
Apocalypfin apocrypha putantes ar- Jlum 644Gr
 ^ -
.

INDEX
Blaffhemix mendacia contra diurna chrifius quomodo mors reproborum
myfleria ili. 4 . dici pofir.
4 6.F.
Boni foli nomen Dei nouerunt ix.F. Chriflus ante lege prafiguratus 54 .F.
Bonorum paucitas cu nafceretur Mo- Chriflus quomodo occfus ab origine
}F. mundi
fis 7V C -

Bonorum imitatio 41 .D. Chriflus aliter ab impiis, aliter a iuflu

Bonorum maiorum fors diuerfa. in iudicio uidendus 8 ; . P.
-Si-C chriflifanguu nos angelis affoaauir.
Bona opera 4 z .C. 29-P,
Bona opera pofl precesfequi debent. Chriflus habet classem inferni loi.B
&.B. Circunciflo cordu 14 .F,
^ilamitates ludaorum 40 ..A.
G Calefi em uitam in
ui.C.llp.B.
terris agetes.
Circunciflo ffintualu
Ciuitas diaboli
40. B.
8o.fi.
Clamor ecclefla pro peccatorii falute
Calis aperire & claudere quid. -C6. B. f&.E.
Coli & terra mutatio 106. F. Cognitio Dei humilitate docet p .C.
Cantica fidelium 78 -C Comminationes prophetari cum con-
Charitas 9 .B. ditione 55.fi.

Chstritatu pracepta adiufiificationem Commiffarij uendit diabolo fornica-

neceffaria \ 6 .^4. torum animas p6.B.
CharitM fine extern uirtutibus ejje Confenfus fidelium 105.fi.
non potefi $6.D. Concupifcentia flamma oratione ex-
Charitas a contemplatione ad proxi- tinguitur
iZA-
mi curam reuocat 36.fi.55.fi. Confefio 50.C.
Charitas in calo perfetta 5z.fi. Cofeflio peccatori poenitetia. tf.E

Charitas in fine midi refrigefcet y^.B Confuflo ^fntichrifli 65.fi.

-

Charitas fignum Dei 57..F. Conuerflo peccatoris adDeum 13. C.

Charitas excufat offteiofum medacii Corda noflra Chriflus quotidie pul-
no.F. fat. 1 o.fi.

Charitas afferam uitam fuauem red- Corda patratium mala anflntin ma-
dit 115 .F. nu Dei ft.g.
Chrijhanus fine charitate mortuus. Correfbo quando iufta IO.E.
i6_p_ Ciyflallus 8j.P.i
Chriflus quomodo primogenitus mor- Cuflodia cordis 110.D.
tuorum
chriflus lignum uita
Chriflus quomodo faripturas claudit
i.D.
auC. D aemones cuflodes impiorum.
94 .D.
Damnatio impiorum 106.D.
& aperit ij.D. Decimare d malo nonfuffscit, mflfa
 '

I N T> E X.
das bonum 37.fi. Difdpull ^4ntichrijli,ranu ftmiles.
Defenfores uidorum ioZ.F.IO?.^. 89.fi.

Delici u non nafamur yi.fi. Di/cordit authores Io 9 fi.

Der ifio in uidta filia HT.fi. Difactio qua in pajlore requiritur.
Defideru carnalia yl.F. 6 4. E.
Dem ab impia quantumuu fmteru- Diuerfitas poena, impiorum 10 6.^4.
diti, non cogno/citur 13. D. Diuerfitas prami) m.C.
Deus curnonniftapiu cognefeatur, D mijio impiorum loy.E.
fimihrudine declarat 13 .D.E. Diurna nutrimenta uitiorum 96.F.
Deus pios ex nomine cognojat vy.^A. DoElores ecclefia 43. D.
Deum propter operd prautfa diligere. D ociores ecclefia infeptem atates di-
3yTD. uifi 14 -DjE.
Deus in quibus hdbitet y.A. Do flores errorum in impietate diios
De9 bonoru quafadm9 author.tf.E. omnes excellunt 92. D.
Dem fideles ab hareticufubuertr non Do ftrina gen nhum 4y.fi.

Jinet 57 -E. Dofbnna & exemplis bonoru multi

DeusinfanfUs cognofdtur 100 .. faluati yy.^.
Dei lujlitiam tollentes 108.fi. Doflrina hareticorum per patrii do-
Dem malina fola abominatur 110.F. firmam eudnefat y7.fi.
Diabolus pugndt contra bonos tan tu, Doflrina harettcorufublata bLjphe-
quia malos caprinos tenet 23.fi. mia, bona ejfet 60. ^4.
Diaboli malina mfcorpione adilbra- Doflrina poetarum philofophoru
M SJ.D. mendacia plena 6\.E,F.$l.E.
Diabolus impios interficeret, fi Deus Dofbnna ^dntichrijli per omne sgen-
permitteret. y 7.
fi. tesjpargetur z04.fi.
Diaboli capitafeptem 70 .^i. Doflus male uiuens cum idiota fan-
Diaiolus ea ratione uiflus,qua uin flo comparatus 27.fi.
cere putauit 71.fi Dona jpiritus lucerna nobis funt in
Diaboli chara fler impoenitetia ?,6.F noEle huius fecuh 22.^/.
J
Diabol loquitur I mebrts fuis. 89.^ Donum pradicandi no debet abfcddi.
Diabolus per chrijluumflus 1 01.C. (Ty.JO.

Diesiudicij 80 .. T^Brietas pro omni malitia 91. C.

Diesiudicj numeri iujlorum comple- Jt_/ Ecclefta ex latere CbriJli,&Eua
donem expeflat 48. B. ex latere ^ddam 31.fi.

D/m indici) peccatoribus pradican - Ecclcfu in perfecutionibus crcuit.

das 6J.F. 62.^/.
Difdpuli ^4 ntichrijh, laudatores ui- Ecclefta m undumfub pedibus calcat .

tiorum 76. E. 69.D.

a ij
 . . , ?.

INDEX
Ecclefid infideles cum dolore partu- Eximij in ecclefta quandoque exci-
rit 69E. dunt 18 .B.
E cclefta quotidie parit filios 70 . Expofitor fdehs nihil addit aut mi-
Ecclefid thronus Dei &9-F. nuit nf.C.
Ecclcftdm perfequ entes pugnant cum abricatores errorum 38. C
Chriflo 91 -P F Fatfi propheta t-y reges populum
Ecclefid recipit bonos g^malos. 99. D deceperunt 70.B.
Ecclefid in hacuita propter mixta Falfi Chrtfiant
f^^4,B.
Scania impcrfefle cogn ofcitu r. l 13-.fi Fama dtluuij &
'incedij Sodoma 98 .F

Ecclefid ex omnibusgentibus colle- Fames animarumfanFlarum 5 i.B .

61d 114.P. FoeminafanFla uirilifortitudmepra-
Eccleftajlici mali peruertunt domum dita yc.D.
Dei Fides fine charitare mortua 18 .
Elctti quomodo e cdlo defcedut liLZl Fides mater un tu tum 6.C.
Elech per feptem atates diuifi X$uE. Fideles dicunturfacerdotes, g- quare

Electi non inuenientes fucceffum in 30. P.

mdlts dd poenitentiam reuertuntur. Fides murus nof er contra hofesinui

'

\8.P. ;*
.
fbiles 40.D.
Ele6lorum probdtio 75. C. Fides nuqua def ciet in ecclefta.^S.B.
EleFlorum numerus parttus 79.D. Figura Hyderon proteron m fcriptu-
Eleltifacerdotes diEli 10 \.F. rts familiaris 61. F.
Eleemofyna lyC.tf.D. UJ.C. Figura mortis Chrifi 7j-D.
E libro uita deleri quid 17.B. Fides cdptiuam ducit ratione ioo.B.
Eloquentiafecularu 91. E. Fideles adhuc in terris pofiti in calo

Enoch Helix pradi catto 66. F. uerfantur 78.P.

Epifcopus portabit iniquitatem male Fideles mirantur duritiem & cacitd-

fub eo minifrantium 96. ^i. tem impiorum 9I.F.91 .

Eftu &lacob myflerium 35.^. Flaottia occulta in iudicio

O omniu ocu-
Errores gentilium 8 q.F. culis patebunt.i4.D 89 JD
Euangdfa quatuor animantibus co Flebant fanEli patres dilationem ad-
pdrati Zj.D. uentus Chrifi
Euangelium 8q.P. Finis mundi 6t,.E.

Euangelium uirgaferrea I <j-C. Fornicatio 109 .

Euangelij doFhina concors 60. B. Fornicatio fpiritualis 14B.

Euangclij pradicatio initium iudicif. Fortitudo d Deo multis precibus am-
Rn . F bienda Z1.E.
Euangelium patefacit regnum tene- Fundamentum duitatis diaboli, mali
brarum S 4- P do Flores 91.D.
Caudendum
 '

/ N D X.
audendi in morte piorua^.D
G Gaudium ecclefia
Gaudii iujlorum m
yt.C.
fine mudt 97. C.
iungere ftudent
Hareticorum princeps diabolus. 6o7
^4.
597E.

Gaudium fidelium interitu impioru. Harefes extirpandas curat Deus.

101 .^4 . y+.D.
Gaudium fan florum comune i03.fi. Haretici funt fedes diaboli 88. t\
Gentes auttas diaboli 45.fi. Haretici feinuicem confutant. 8" .D.
G entiles per euangelium ab erroribus Ha refis m illenariorum ex locis .Apo-
purgari itT.B. calypfis male intelledis 1 24.fi.

Geflafdnilorum ueraciter proferen- Harefecin mhentores pauci poeniten-

da lio.^i. tiam agunt 8S7 E.
Giezfra paflores, & eorum poena. Helios & Enoch 6 5 -fi.g5.fi.
4 6 .D. Herodes tres 4Tr^
Gloriam huius fecuh , futura gloria Hterufalem eledos fignificat i$ V.
praponunr reprobi it. D. Hiftoria cognitio primo quarenda in
Gloriam miSdi ejuarentes. 3. E. 13 . E. feripturts GZ~.F.

Gloriafandorum no omni luta aqua- Hiftoria in feripturu primo cognofee-

lis ZO.^.H6.C. da )2( .{'.
Gloria atema coenaagm. 99-C. Homicida ico
Gloria inanis m.C,V. Homtctdtj ftipendium hy~rF.
Gloria fandorum in fepttma uifione Honor pradicatorum 120.fi.
tradatur m.D. Hofles ecclefta qui fmt 5<
>>..
G loria cale (lis foS7C . Hoftct inferni 125 rt>v

GZ
o & Ma<ror
oo ,
- I04.fi. HoQcs Romani imperij yy. li,C.

H ^fgiomachi
Haretici uitandi,qui funt ut lu-
pi inter oues
75 -si.

IO .E.
Humilitas nutnr amorem Det
Humilitas pradicatorum
Humilitatu cuflodia remimfc: pecca-
j o.fi.
ytrB.

Haretici negantes eccleftam ex omni ta y&. P.

'
gente colledam 30 .C,D. Humilitas cuflos uirtutum 30.fi.

Haretici ante lapjum dodrina tilu - Humilitatu praclara dodnna pro pa

fh es j 6.F. ftonbus
Hareticoruperfecutio tyrannos pra- Humilitas fxndrrttm l77f76$.C.
cefiit 57 -v/.
. Humilitas cujlodta uirtutum 847F.
Haretici damonibus fimiles jy.D. Hypocrifts 747 fi.
Haretici quomodo patrem diabolum Hypocnt* dodrinamfanam nm re-
imitantur 58 .D. cipient try~A.
Hxreticornm conventicula 5?.D. dantia mendax,peccatum di -

f
H*. ret. ci ponfates ecularesftbi ad- piex 111.il

1
 .

/ ND E X.
idololat, x irrationabilesfunt. 44 F Infern iis lelu* lefabehs 1 4 .C.
idololatria C.T). Inf deles ab ecclcfia prxdfi
5
y.C,

iJo lolatrixfomica ti o dicitur, i 9-B. Infirmifufhnendi 6^-C.D.

Icfabclis impietatem imitans, Icfabel lnrelhgentid jfnntualis ij.Agi.B.
dicitur. 14 -B. Interpretesfeptuaginta 40 .E.
Ignis purgatorius 77 F. s oj.F.n^.D Ioannem Euangeliflam ^Apocaljpfin
Imagines l njmfaciunt Magi 76. D. fcrtpfjfe 3-G
Imperatores Romanos ad pcrfccutio- Ioannes E uangelifla matyr,lictt fine
m ecclefix-diabolus exatau1t.71.iy gladio
4 &.B.
Imperatoribus credentibus errorgen- Ioannes E uangelifla per hxrericos ad
tilium euanuit 44-~A. feribendum prouocatus 64. B.
Impij quomodo chrifli* in : 11 dicio ui- loanes Euag.exul in Pathmos .91. P.
debunt 4 -F. Irafub corre Ilion is fpecie exercentes.
Impij licet baptismati Deum non co- 1 ar.
gnofeunt. j].D. Iudxi ueri &falfi n.F.
lmpiom requies uita prxfens 16.E. Iudatfmus poft Chrifli* feruitus dia-
Impij Deum non laudant %i..A. boli. 14 ,E.
Impij quomodo diem Domini d.t- Iudxi dfeipfismaledidli 32.D.
nationem fuam defiderant 47 .F. Iudxi d Chrijlo longe erant 34.C.
Impiorum cordafandiorum uerbtsfe Iudxi medicos fuos prophetas occide-
riuntur 5 4 F. runt 38. C .

Impiorit cruciatus inhac utra fS.Z?. Iudxi in fine mundi couertetur. 3 9. C.

Impij funt equi diaboli CI..A. Iudxi ex prxceptis legisfaciunt men-
Impiorum induratto 66.. A. dacia 4S-A.
Impij in injb-nu feprxcipitant. 66. E Iudxi olim clari, falli odiofi cunilis
Impij exemplis uerbts altos corru- nationibus
48. D.
punt 6 $.F. Iudxi propter [anguine chrijh deleti.

Impj feinuice in exitiu trahurSi.^A 48-D.

Impij ne ab hominibus umeantur , dia Iudxorum maxima calamitas ,uermis
bolo fefubdunt 8 6.F. confeientix 49. B.
Impij in peccatis dormiunt 89 .C. Iudxorum conuerpo,& falus in fine
Impiorum jludta 94. E, F. mundi 6yB.
Impij factu abututur in mali* 97. E Iudxos per Helix couertendos 67. B. .

Impij peccando prxfentiamDei non Iudxorum magna pxrsAntichriflum

ument. fequetur 74F,
Impiorum breuis Ixtitia, luctusfempi- ludxoru atrociter puniti peiores eua-
ternut 107. D. dunt %2_.b.

Infernus io 6.D. Iudxi in odium Chriflifenfum feriptu

rxfuis
 F

INDEX.
rxfuis fabulis deprauant HO.E. Mali quidam tolerandi
,
quidam non
Indici ii duplex rr. B. tolerandi 10.C.
ludicium impiorum 81 .ii. Mali/ita culpa pereunt ij.il.
Indices impij 9J .E. Mali Cj boni in ecclefia inducti. 3 3.-*
Indices timstes homines magis quam JWd// conuer/ionem quomodo fi-
Deum lo8.. lij Dei .

Iujlorum confolatio in prxfentis uitx Mali ad piorum exercitii d Deo re-

matis 5
0. linquuntur /o.X.
lu/loru luCtus breuis,gaudium per- Mali nunquam cc/Zat bonos per/equi.
enne. I 07.I3. 6irX.
Xus Dei uifto 77./'. Mala uita prxdtcationis lumen offu-
L Leo cur dicatur chri/lus
Leproft mudatio cum
177 C.
ceremoniis an-
/cat
Malorumfecu ritas
6^.D.
9l~C.
nexis ,qut d fignifeent 41. C. Mandata Dei quis/eruet 1 23.D.

Lcxfpirtrualiterintelligendd 43. C. Mannafaptentumfigntficat. 1 3.^/.

Z f.v / con/r/cripta 98. D. Manus Moyfts lepro/a quid fijni-
,

Legis prxeepra quadam iuxta Utera ficet y<rfrr

ui dentur abfurda.
3 1. 13.
Mare penitus delendum 106.F.
Legem amaram dulcem reddit crux Martyrum conflanti* Cc>.E.
Chri/li 4rOr. Martyres lou.2s'.n8./^.
Legis prxuaricatores Memoria in Deo quid
Liberum arbitrium Mendacium 1 09. C.

Liberum arbitrium in malo g.X. Mendacium grauij?imum 77. 13-.-

Liber uitx
j

7f ^ Mendactupro quouis peccato. no.F.

Libido luxuria membrum 73. 13. Maledictio generis humani.
1
E, m.
Libri confciennarum 1 0 5.E. Demedacio traClat .109. E. gjdetn.
Literatus male uiuens, chri/li myfle- Mendacia ex mutata lll.X.
ria non cognofcit i j .13. Mercatores /anCh, & impij. <ryvFr-
Z.v Chri/ti quomodo lippictes magis Merces uitx xternx gratis data luTC
excxcat j6.C. Merces operum 1 13.3.

Luxuria in omnibusfenfibus. 9&;E .

Menta bonorum operum j.C. l

Mille anni regni chrifti quidftgnifi-

M Xgog hypocritas /ignificat.

1 04,2 .
Magorum prx/tigium
.

7^-D.
cent-

Miraculafal/a ^Antichrijli
Mifericordia
1

45.i3.30.i3.
03.^.
~6.^4.

Ma^iCtratus uirum probat 87. C. Mifencordia Dei omnibus perfpicua.

Magistratus conniuetes peccatis pro- il. C.
pter precium autfauorem 96TB. Monachi 26.3.
d iiij
 D
.

INDEX.
Mori peccato cfr diabolo Si
.D. Noui tejlamenti prxcepta magis aufle
Mors Petn & Pauli 52.. F. ra uetertbus 13.fi.
Mors prima &fecunia 103 . Nouu teflameru aperit uetus 47. B,
Moyfis nariuitas myfhce exponitur. Numerus feptenarius religwfe obfer-
uatur 4.^4.
Moyfes inuitus ad palloris munus Nuptix Chrifli gtycclepx 99. B,
m malina
trahitur
Mulieres fa/ciux retia diaboli11. D.

Mulier un o lfenora uiro reged.yy.B

38 .F.
O Bduratt
Obferuationes legales non re-
petendx
109.^/.

114.5.
Mundi rebus ad neccfiitxtes tantum Obferuario legis ffiritualis 4 1. F.

utunturfantti az-- Oblatio ifaac exponitur 34 B,

Mundo monentes beati 81. D. Offmofa mendacia citat 1 10 .D.
Mundus in dies deterior 8 l.F. Omni don
i* ru Dei reddtda ro.yo.D
Miidus per ignem delendus 8 i..s/. Opera bona dat Deus qux remuneret
Mud9 pu r rabitur eieShs iptis loy.^d
Munerum corruptela 9^-F. Opera charitatis ; ^4.
Myfleria euangehj non patet, mfl cui Opera prxuifa deu r efficere. 13 b 3 j.d
Dominus aperit I j-C. Opera bona uefles ammx 9 D.
. .

Myfertum trinitatis 2.7. C 113 D. Opprefjores pauperum 16. F.

Myfleria uetens teflamcnti quomodo Orantes u e,& uitam no emen-
q otidi
Cbrtftus aperuit 30 ^4 .. dantes,quales i6. E r F, .

Myflerium paflionis 3 4-P. Orandi pro adurntu Chrifli 1 13. Z).

Myflerum numen 656 77 -^-.
. Orare flne liermiftone quid 2.7. C,D
Mortis memona exc.ttiur impq 93 . Orationes fanStorum 30 , 5 .

Mundifine ingruente diabolus plus Orario fdelium 7* uerbis,& fadlts

fxuit 72..D. confijht 33. C.
Mundaninuquam uellent ab hoc Je- Oratio inutilis cum uerbtsfatta recla
culo dfcedere 71 B. 97 -F- mant 53.P.
Emo fine macula m hac utta.
N 79-. 1Q3-0.
Nemo repente fit optimus Il8.D.
Orandum pro aduetu
Origenes
Originale peccatum
chrifli
.
lifE.
18. B.

40 .f*.
Neminem d medaciu in totumabfli- Ornamentum prxdicatoris fideles per
nere loj.D eumconuerft 117. C.
Neronis perfecutio ji.F. Ornamenta ecdefix 107 5 .

Nicolaitx il.B. Oflentatores lll.F.

Nome chriflifanEli ex parte ignorat. Oenitentia 4 *.s4.
100 P Pacnitenturecufdntes tandem de-
Noftra conuerfatio in cxlts 101.C. feruntur 14 .B,C,
Pajlores
 .

INI E X.
Paflores hxreticorum focietatem ui- Perfuerantia I I.F..4Q.B.

tent. TUTET Perfecutio probat fideles nj.C.

P.tffor neghgens \j-r^4. Petrus fundamentum Eccleftx, quo-
Patloru officium lyB. 54. * modo I 14. .

Paf ores erudiri eff deberent 41. F. Philofophi & poetx errores f mina-
Paffores mali &eorufuppliciu.i\B. runt 45. E.
Patientia fan florum T^ rfc-r Pluuixgeneratio 1 04-
Pati mturiam melius quam inferre. Potefas Chrijli clauis difla 10. F.

iq^ETT Pote flas ciuilis ad promouenda chri-

Patres ante legem acceperit ffiritum jli religionem conducit 44.^.
fanSlum Poteffxs feculam quibus mortifera.
Patres antiqui,* prxfntes, grfutu Sn.D.
ros hxrefes extirpandas curarunt. Poteflas fanSiorum ab uno chrifto.

c- 12
74 *

Pauperi caufa non audiuntur 9f.F. Pradeflinatio T<j .B.

Pax bona mala & Prxdicatores 9.X .IQ.B.^.C,D*

Pax omnibus optata 4 9-E. Prxdicatores columna ecclefa.ii.B7
Pacemperorbcfuiffeinaduetu Chri- Pradicatoradminasfeconuertit, cum
ffi 5
0 .^. blanditiis nil agat 11. F.

Pax ad euangelii pradicationem uti- Prxdicatores f ulti uitandi 41. B.

lis eurtrr PrxdicatorU merces 46^.
Peccatis altori deleSlari diabolicum. Prxdicatorts cura

to.D. Prxdicatores ante legem quid docue-

Peccatorum omnium remifio in mor- rint. 54 .E. %6.D.
te Chrijli 47C. PrxdicdtoresJuntDei milites ^.^A.
Peccator orans lu Statur ut lacob. Prxdicator fertbit uerbum Dei in cor-
dibus CSpFh-
Peccata deferenda jo.E. Prxdicaroresd Deo mittendi if.X.
Peccatafepte principalia. Prxdicator fapiens contra errores mu
Peccatorum memoria impios torque- nit 8$.D.
bit 97 -B. Prxdicato res-tno bediettb us iram Dei
Peccatorum duogenera 109. D. coaceruant &jrF.
Poena impiorum dijferenres 8 5-6'. Prxdicator eft os Dei 100.E. .

Poenitentiafera PpE- Prxdicdtori non tacendum

Peccans ex nulla occaftone liz.^4 . Prxdicatores qui dicunt non fa-
Peccares quotidie quotidiana egemus ciunt iiy.C.

medicina Ii4.fi PrxdicatoresJanfti 117.F.119.B.

Perfectio ecclefx 116.B. Principes per montes defgnati, go.tv -

 X -

I ND E X.
Principum/erui muneribus inhiant. Romani uindices mortis Chrifli 88.
9S-F- Romanorum crudelitas ^49. E.
Principes deprxdates pauperes. 97.fi Romanorumferitas coercita JSo.D.
Procrajhnario in pecccatu 41. X . Romani imperij ruina 93.fi.
Prudentia pafioris jj.C. Rubus ardens nec combuflus , beata
P/eudoapofloli etiam ^fpojloloru te- Viigo 38.D.
pore non defuerunt ip.F. 14. E . r- ^4bbatifmus Chrifiianoru per ro

O tam uitam ab timere d peccatu.

Vatuor animalia quatuor euan- F
Q zq.D,
_
gehflts uarie applicata.
14 .

Sacerdotes cur dicantur eletli

Sacrificium laudis
4 .^4
4 . .
.

Quatuor monarchia 49.D.60.C . Sacerdotes peccandi licentiam ab ar-

Quinque atates humana uita chidiaconis ementes 96. X.
Sacra [criptur & difficultas IU.C,D.
Etlores ecclefise 10. X. Chnthanorum
R Regnum Romanorum
Regnu Dei,& regnu diaboli 68. B.
49. D.
Sacrificia
Sanili reges ditli
Santli ab impiis contempti
I19.E.

4 ,D.
$6.C.
Reprobi non per ojliumin Ecclefiam Santli ut animas [aluarc, fic haretici
intrarunt zo.C,D . perdere quarunt 39. C.
Reprobi quomodo in ecclefa 33. D. Santlorum uitloria chritlus io.fi.

Reprobi impugnant ecclefu 104 ,D . Santlorum corda [edes Dei ZQ.fi.

Requies [antloru poti labores 5 z,C. Santli undique oculati 16. C.
Requies notha &fabbatu Chrijlus Santli in[ermone moribus praui.
y- E \ 17. X.
ReprobiJubfinem mundi Multiplica- Santli laudes hominum detetlantur.
buntur 73 B ?.8.fi.
1
Reprobi nonunquam profitentur eu- Santli die Domini defiderat 47.P.
angelium 79 f Santli quomodo ultionem malorum
Reprobis cur pradicandum &.C. defiderant 47.fi.
Reprobi cur uocati j>j .D. Santa omnes mundo mortui 48.fi.
Re/urretlio X03.C. Santli quomodo animas [uas non di-
Re/urrethonis tempus 6y.^4. ligunt 7 1.^4.
Refiurretho generalis muifione [ex- Santa contemnunt mundum 7 i C.
ta tratlatur 10 5.C. Santa uiri interdum damnant, quos
Refurretho prjma Q-fecuda J03.fi. Deus recipit, contra 79. C.
Refurrethonem no credentes 10 8 . f. Santli quotidie orat pro die iudicij.

Roma olim ecclefiam perfequens me* -

Ki.d.f.
retrix ditia. 91 ,X. .
Santli in perditione malorum laudat
iuthcium
 .

INDEX.
indicium Dei 87.fi. Somnus peccati ifi.fi.

SanCh aquales angelis erunt uj.A. Spes fine fide inanis 33.fi.

SanEh/edes Dei izz.F. Spes,afj crain hacuita reddit /uauia.

Sap ientia uera ex ferip turis eft 19. 43 ^- ^

B,D. Spes chriftufemper intuetur 6z'C.
Spiritus /an ftus
Sapientia/eculifiultitia $9.5. 77 . C.
Sapientes I l8.fi. Spmtusfandus cuapoflolis tue erat
Satanas foluetur 91.fi. cum promittebatur . ff.F.
Scientia humant in bonis & malis, Sponfus/anguinum Chriftus 40.fi.
/cientia Chrifh in bonis folii Zi.E. Superbia & crudelitas ^Intichtifti.
Scientia fine pietate,flultitia 23. D.
D r
74-X
A lentum defodere
L
Scientia mati, poena peccati 1 23 . . I 90. D.
Scopa Dei fcopa diaboli 73.fi. Templum Ecclefia, catems pa-
Scriptura romphta bis acuta T2.fi. tria Vj-A .

Scripturarum fdentiam non habent Tenebra prafentis uita 8fi. A.

htretici 3
9.C. Terra habitatores propter amorem ii'
Scriptura dulcis amara 6 4 .X. cuntur impij $6.E.% O.D .

Scriptura <jisofamiliarior eo dulcior. Teftamenti u e teris apertio 69. A.

6iicT Tejlametum uetus Jfiritualiter intel-
Scriptura fanflarefecatuitia 100.fi. lectum, idem cum nouo 28.fi.
Scripturis in futura uita no entoptss. Tefl amentum uetus umbra noui .
izziA. fii.fi.

Secuit dignitas i03.fi. Teflamentum uetus fine nouo Intel

Seculo renunciantesfrustra ni.D. liginonpoteft Ii8.fi.

Semper in uirtutepromouendu.jo.B. Teii amenti Meteris 24 libros nume-

Septem dona S./piritus Chrifoappli- rat. 2 6.A.
cantur zz.C,D,E. Testamenta duo /unt ala ecclefia.
SeruitusDei 121.fi. yz.E.
Signum cru cis Chrifti 7fi.fi. Te ftamenta duo, luminaria ecclefia.

Stmon magusfinxit (emori, &rcfur tzo.A .

gere- 76LC . Te (tamen tum netus in tres partes di-

Stmonia. 9 fi. ui/um 43.fi.
Simplices per figna facilius decipiun- Teflamentum uetus munimenti co-
tur 7 fiT tra hareticos 2l.fi.

Smaragdus mi/ericordiam Dei rep ne - Timor bonus malus & 108.C.

fentat li.fl. Timorpeccatoris tandem definit in a-
So cij in peccatis, focij in tormentis morem 1 30.fi.

106.fi. Timor obedientia dicitur. zyA.

 CV

INDEX.
Traditio ludiorum 3 7..F. Virginitas perpetuabeati Marii.
Traditiones ludiorum non tenendi. 113 .F.

Vifio Dei
Tres damnationes diaboli 10 z.B. Vita quadruplex 1 03. I>,
"
Tribulationes fandorum n8 . 237 Vita pnfens tranfitus per deferrum.
Trinitatis myflerium 4rifc- I

Tyrannorum furor contra chrijlum, Vita prafens fandis longa uidetur.

& membra eius 61. D. 37>C

V
Venefici
Endetes animas diabolo,gauf-
fime peccant
I
96.
o y.B.
Viti futuri amor generatfaflidium
pnfentis
Vitxprxfentts fandos tidet 81. 23 .
Veneficiafunt errores 9 8.^. Vira pnfens quafi mors i o),.E.

Vera faentia lj.D. Vita tufloru &

uita impiorii xol.F.
Verbum dei inutiliter audientes. j .D. Vitium infanabile
Vei bi D ei effedus in nobis 64.^. Vitia per contrarias uirtutes pellutur.
Verbi Dei dulcedo ffiritum dele dat, tyrCr
carnem affligit 6 4. f
Vitia snt nobis peiora diabolo 74.^
Verbum Dei, tuba 6t.^4 . Vina fimul omnia relmqueda. 24.2?.
Verbum Det etiam reprobis annun- Vitiorumfuga fine mtelledu in uiriu
aandum iSTT. demergit 14 .^4.
Vetus tejlamentum fidem Chriflico Voluntas Dei inferipturts ftpe pro co
firmat IT4.C. minatione $9.8.
Via fecult lata ducit ad mortt.io^.C. Voluntas nocendi m impiis 50 . F.
Vidoria fandorum $
4rC. Voluntas mala fi impeditur,ex gratia
Vidoria Chrifh cotra diaboli* 71. a,d. Dei uenit
Vidoria infoelix uidori exitium affe- Voluptas grheetia harefcsfactle (par
rens gunt 1 2.12.

Vigiliafandorum 89 D. Voluptatibus mdulgere fine peccatis

.

Vinum mentes alienat 8i7#T nemo poteft 37.ii.30.j3.

Virga in colubrum uerfa quid fignifi- Voti baptifmalis nunquam obituifce-
cet $9tt- dum. 157ET
Viro-initas
O 78,^.8 o .^. Vox prxdicatoris uulnerat contemne-
Virginitatis pramium 80 .B. tes. 857D.

FINIS.
-> IU *W'

.
r > Ktt tV
 .

-
.
'
*
>:
vii
rr
i
r-"j
'

M!
4* 7
*
'

ii
tv-nJ,

*
1
ili
,
>?

>*-. f:
* .

v <; I >*-
-

U *>

. >. wJ * *

ar ^dkSS^**'
t

S&r'
i
IS
%ja,
; i .

.^prigb s ;mW
E -> 'f W ,
*r ,
*

M&n * ii. - .*. ir JgL - .TiT' ,-- r

?7%t
*
v'

i * .

'
_** * *",'
,<t
' - *j+
^

- ;

'

i tffT% r"***
.
-v -

t 'j> *
- x *

A v?^ '

'-
sr r
.
'
*

:
"/.>
t=*-3tsr-*"

/^*'
-. v usin

eri

__
 .

l'

I.

'
-VrC- f - .

A. PANDIMIGLIO
RESWJRO
C!
LlSi - hOMA ogle