Lassen voor werktuigbouwkundigen

Belangrijke aspecten van het lassen en de

toepassingen daarvan

Prof. Ian Richardson

1 1
 Hoofddoel
Het doel van dit onderdeel van de
cursus is om inzicht te verschaffen
in het onderwerp lassen, en te
schetsen waarom het belangrijk is
voor werktuigbouwkundigen.

Het is de bedoeling om studenten

voldoende bewust te maken van de
invloed van lassen op materiaal
eigenschappen, waardoor ernstige
fouten in constructies voorkomen
kunnen worden.
2 2

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Inhoud
5 Colleges
Lassen en lasprocessen
Invloed van lassen op materialen
Spanning en vervorming
Defecten
Lastoepassingen en snijden

Huiswerk lezen van lesstof en vragen beantwoorden

Boek: G. den Ouden and M.J.M. Hermans, Welding
Technology, VSSD, 2009, ISBN 9789065622051
3 3

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Algemene leerdoelen
Aan het eind van dit deel van de cursus kunnen studenten

1. de ontwerpcyclus beschrijven in termen van te

onderscheiden fasen (stappen), het product dat na
iedere fase opgeleverd moet worden en de per fase te
gebruiken methoden/technieken.

2. de ontwerpcyclus voor eenvoudige producten uitvoeren

met inachtneming van functionaliteit (werkende
constructie), projectcontrole (in teamverband
gerealiseerd binnen budget en doorlooptijd), sociaal
verantwoord ontwerpen (duurzaam en veilig).
4 4

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Vereiste

Denken
kan ook prettig zijn

5 5

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Lassen
en
Lasprocessen

6 6
 Leerdoelen

Aan het eind van dit college kunnen studenten:

1. Een onderscheid maken tussen verschillende

lasprocessen op basis van karakteristieken
(kenmerken)

2. De voordelen en nadelen van belangrijke lasprocessen

beschrijven

7 7

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Definitie

Gelokaliseerd
samenvoegen
van materiaal
door toepassing
van warmte,
druk of een
combinatie van
beide

8 8

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Groepering van lasprocessen
Algemene karakteristieken
Smeltlassen
Boog: GTAW, GMAW, SMAW, SAW, Plasma
Electroslak, Electrogas . . . . .
Laser, Elektronenbundel
Chemische processen: Autogeen, Thermiet
Elektrische weerstand

Vaste stof processen

Wrijving, Diffusie, Explosie, Ultrasoon,
Smeden. . .
9 9

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Lasprocessen
Breed scala van processen beschikbaar
Weerstand lassen
grootste aantal

GMAW and FCAW (MIG/MAG)

deponeren grootste tonnage lasmetaal
SMAW (beklede elektrode)
flexibel (voor handmatige bediening)
SAW (onder poeder lassen)
Hoge depositiesnelheid, hoog volume produktie
10 10

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Lasprocessen
Wrijvingslassen
veel varianten,
wrijvingsroerlassen heeft een hoge potentie

GTAW (TIG)
hoge kwaliteit

Elektronen bundel lassen

hoge vermogensdichtheid, hoge kwaliteit
Laser lassen
hoge vermogensdichtheid, lage thermische
schade
11 11

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Groepering van lasprocessen
Algemene karakteristieken
Smeltlassen
Boog: GTAW, GMAW, SMAW, SAW, Plasma
Electroslak, Electrogas . . . . .
Laser, Elektronenbundel
Chemische processen: Autogeen, Thermiet
Elektrische weerstand

Vaste stof processen

Wrijving, Diffusie, Explosie, Ultrasoon,
Smeden. . .
12 12

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
Boogontladingen

13 13
Gasontladingen Spark - irreversible

Wat is het verschil tussen een vonk en een boog?

spark arc

14 14

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
Gasontladingen Spark - irreversible

Bij een vonk is de elektronencascade

onomkeerbaar, de stroom neemt toe . . . .

Monte Carlo
simulatie van een
elektronencascade

15 15

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
Gasontlading Spark - irreversible

Glimontlading

Stroomonderbreker 104 106 A

Las gebied

16 16

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
Boog temperatuur

20300
18300
16300
14300
12300
10300
8300
4300

304 L roestvast staal

17 17

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Boogstructuur 7
Meer ionen dan elektronen, E~10 Vm-1
9 10
J~10 Am-2, dT/dz~10 Km-1
Spanning
Kathode Kathode Plasma Anode
val gebied Column val gebied

~m

Neutraal
3 ~mm
E~10 Vm-1
6
J~10 Am-2

~m

Meer elektronen dan ionen

Anode 7 7
E~10 Vm-1 J~10 Am-2

18 18

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
Booglassen

19 19
 GTAW Proces
Niet smeltende
wolfraamelektrode

Inerte gasbescherming

Handmatig en / of
geautomatiseerd proces

Geschikt voor breed scala

(geleidende) materialen

Proces met goed gedrag

20 20

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 GTAW Proces

21 21

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 GTAW toorts

22 22

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Gas bescherming

zonder met
gaslens gaslens

23 23

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Gas Tungsten Arc Welding

24 24

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 GTAW Proces

Meestal elektrode (W) negatief

Elektroden meestal met dope
om elektronenemissie te verbeteren
Elektrode smelt niet

Voordelen
Onafhankelijke inbreng van warmte en toevoegmiddel
Hoge mate van controle
Hoge kwaliteit
25 25

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
GTAW Proces
Voordelen
Lage oppervlakteruwheid
Geschikt voor mechanisatie
Materiaaldikte> 0,1 mm

Nadelen
Gemiddeld tot hoge warmte-inbreng
Minder geschikt voor dikke secties (dwz lage productiviteit)
Nauwkeurige lasvoorbereiding vereist
Gevoelig voor externe invloeden (luchtstroom / magnetische
velden)
26 26

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 SMAW (beklede elektrode)
Terminologie
SMA - Shielded Metal Arc
MMA - Manual Metal Arc
Stick

Evolutie
Blanke draad (staf) beklede
Verschillende flux recepten

Typisch
Kern diameters 1,6 tot 6,3 mm
Lengte 250 mm tot 450 mm

27 27

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 SMAW
Principe

Polariteit AC, DC +ve or DC -ve

28 28

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 SMAW
Principes
Boog brandt op het einde van de kerndraad
Kern smelt later dan bekleding
Druppeloverdracht (vooral) in sproei mode
Gasbescherming opgewekt tijdens
bekledingdecompositie
Slakvorming op gesmolten en gestold lasbad
Slak - lasbad interacties belangrijk
Slak heeft invloed op lasbad geometrie

29 29

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 SMAW
Voordelen
Eenvoudig apparatuur
Eenvoudig gebruik
Lassen in alle posities mogelijk
Veel bekleding samenstellingen

Nadelen
Discontinue proces - automatisering niet haalbaar
Vereiste vaardigheden (tov. MIG/MAG)
Beperkte materiaaldiktes (typische > 1 mm < 40 mm)

30 30

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 MIG/MAG lassen

31 31

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 MIG/MAG lassen

Afsmeltende elektrode

Continue draad toevoer

Middelmatig
depositiesnelheid

Eenvoudig gebruik

Flexibel

32 32

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 MIG/MAG lassen
Elektromagnetisch
en oppervlakte
spanning afhankelijk

Druppel overdracht
door kortsluiting of
sproei

Werkt in alle posities

Lage warmte inbreng

Gas bescherming
33 33

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
Draadvoedsysteem

draadgeleider

34 34

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Metaaloverdracht tijdens kortsluiting

relatief lage stroom

35 35

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Kortsluitbooglassen

36 36

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Puls MIG/MAG lassen

middelmatige stroomsterkte
37 37

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Puls MIG/MAG lassen

Ip
Stroom (I)

tp

I tb gemiddelde
stroom
Ib

tijd (t)

I p t p + I b tb
I =
(t + t ) = f (I t + I b tb )
p p
p b
38 38

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Sproeiboog

Opgenomen 4000 fps, afspelen 10 fps dus 1 s 2.5 ms

relatief hoge stroom

39 39

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 MIG/MAG
Voordelen
Eenvoudig gebruik
Geschikt voor dun en dik materiaal
Lassen in alle posities mogelijk
Geschikt voor handmatig en gemechaniseerd gebruik
Lage warmte inbreng

Nadelen
Risico fusie defecten door lage warmte inbreng
Vaak lasbron merk afhankelijk
Gevoelig voor externe invloeden (luchtstroom / magnetische
velden)

40 40

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
Wrijvingslassen

41 41
 Wrijvingslassen

Vaste stof proces (meestal)

Warmte (door wrijving) en druk nodig
Smeedkracht aangebracht om de las te vormen
Forse plastische vervorming
Grensvlak verbinding
42 42

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 43 43

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
Wrijvingslassen

Voorbeelden

44 44

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Wrijvingroerlassen

45 45

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 46 46

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Wrijvingslassen
Voordelen
Lage productiekosten
Geschikt voor gelijke en ongelijke materialen
Geen flux of beschermgas nodig
Geen naadvorm noodzakelijk

Nadelen
Vervolgproces stap nodig (upset verwijderen)
Geschikt voor vrij weinig geometrische vormen
Vrij duur apparatuur
47 47

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
Ultrasoonlassen

48 48
 Ultrasoonlassen

Lassen van draden voor microchiptoepassingen

49 49

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Ultrasoonlassen

50 50

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Ultrasoonlassen

51 51

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Ultrasoonlassen

Lassen van draden op micronschaal

52 52

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Ultrasoonlassen

Lassen van kunststof

53 53

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Ultrasoonlassen
Voordelen
Snel
Kleine warmte benvloede zone
Geen flux of beschermgas nodig
Geschikt voor zowel kunststof als metaal

Nadelen
Beperkt naadvorm mogelijkheden
Niet geschikt voor grote of middelgrote
componenten

54 54

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Huiswerk

College 1
Lees lasprocessen dictaten (op blackboard)
Beantwoord vragen Vragen Lasprocessen

Voorbereiding college 2
Lees den Ouden en Hermans, hoofdstuk 3
paragraaf 3.1, 3.2, 3.4 en 3.5

55 55

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
 Samenvatting
Er zijn veel verschillende lasprocessen
Alle lasprocessen hebben zowel voor- als nadelen
Lasprocessen zijn complex, resultaten zijn sterk
afhankelijk van randvoorwaarden
De meeste processen zijn alleen geschikt voor metalen
Een beperkt aantal processen is geschikt voor
kunststoffen en keramieksche materialen
Booglasprocessen zijn flexibel en vaak toegepast
Gebruik nooit een lasproces zonder te vragen of het
geschikt is voor de toepassing
56 56

Inleiding Definitie Processen Boogontladingen

GTA SMA GMA Wrijving Ultrasoon Samenvatting
57 57