20 januari 2012 , pag.
Na een invalbeurt op koninginnedag, 30 april 1957 in
Hoogeveen, debuteert Rients Gratama officieel op 4 juni van
dat jaar in een feesttent te Holwerd. Dinsdag wordt hij tachtig.
Een zondagskind 55 jaar op de planken
Als sjeik op de boerderij.
PIETER DE GROOT
V
oor het muziekkorps
en de kaatsvereni-
ging brengt het Sel-
skip Tetman en Ja-
rich zijn nieuwe
Friestalige program-
ma Frysln Oerein!,
dat gaat over een actueel thema:
de ontvolking van het platteland.
De Leeuwarder Courant ziet een
jongeman van vijfentwintig, die
niet alleen zijn uiterlijk mee heeft,
maar die ook kan spelen en zin-
gen, vooral spelen.
De hese zangstem baart Tetman
de Vries zorgen, hij adviseert
Rients langs te gaan bij kno-arts
Roelof Kruisinga (later nog staats-
secretaris en minister geworden).
Zorgen om niets: de stem heeft
hem nooit in de steek gelaten.
Na zes jaar Tetman kondigt
Rients in januari 1963 aan voor
zichzelf te beginnen. Hij is 31 en wil
het keurslijf van de revue van zich
afschudden. Tetman wenst hem
alle succes. Rients neemt diens pi-
anist Cor Huisman en Jetske Zijl-
stra mee naar zijn eigen ploech.
Op 1 juli 1963 gaat het programma
Se moatte it mar witte in een uit-
verkochte Lawei te Drachten in
premire.
Het nummer Gasbeltsjeblazen
wordt het onbetwiste hoogtepunt
dankzij de Arumer boer Sjoerd van
Sijke, die droomt van een bestaan
als Sheik Sjoerd met in plaats van
koeien op stal een harem mooie
vrouwen, omdat er onder zijn land
gas en olie was gevonden.
Tussen 1963 en 1966 wisselt het
gezelschap een paar keer van sa-
menstelling, tot Rients eind maart
1966 aankondigt op de solotoer te
gaan. Hij neemt afscheid van Huis-
man en kiest voor een combo, ge-
formeerd rond pianist Joop Verbe-
ke. Moai waer en lange dagen gaat
op 17 oktober van dat jaar in De La-
wei in premire.
Wim Sonneveld
Phonogram neemt een elpee op,
Fryske styl, en producer Rine Ge-
veke, afkomstig uit Gorredijk, laat
een bandje horen aan Wim Sonne-
veld, die enthousiast reageert en
Met Froukje Schaaf in de musical Mata Hari.
FOTO LC/JAN DE VRIES
in het tv-programma van Mies
Bouwman Rients aan den lande
voorstelt. De weg naar een lande-
lijke carrire ligt open. Hij belooft
in het Nederlands zichzelf te blij-
ven en geen hardboiled cabaret te
gaan maken zoals toen in Hol-
land in de mode was. Mild, relati-
verende spot en lyrische cabaret-
liedjes zijn zn handelsmerk.
Op zaterdag 14 november 1967
gaat Vingertjes in de pap in pre-
mire in het Concertgebouw te
Amsterdam. De pers is welwillend,
Peter van Bueren van het r.k. dag-
blad De Tijd zelfs enthousiast: Een
volwassen talent, verder dan veel-
belovend, zeer gevarieerd en on-
derhoudend. Omdat hij een one-
manshow bij nader inzien toch
wat te eigenwijs vindt, laat Rients
zich in de volgende programmas
Knollentuin - ,,godslasterlijk en
majesteitsschennis oordeelt een
SGP-wethouder in Zeeland en
Met de schrik vrij bijstaan door de
jonge actrice Mady Misset.
Hij heeft ook afscheid moeten
nemen van Joop Verbeke, die ge-
noeg heeft van een zwervend be-
staan en weer leraar wordt in Leeu-
warden. In zijn plaats komt Cees
Bijlstra, die juist blij is niet voor de
klas te hoeven. Hij zal met zijn
combo bijna acht jaar lang een
herkenbaar muzikaal stempel
op de programmas van Rients
drukken. Het vijfmans orkest
maakt Regen op het
bloemkoolcorso (1974) tot
een muzikale show van
de bovenste plank, die de
oren van het bedaagde ca-
baretpubliek danig op de
proef stelt.
Het orkest inspireert Rients
ook tot het maken van ensem-
bleprogrammas, waarin jon-
geren een kans krijgen, zoals
Blauwe maandag en Geen
zee te hoog. Intussen blijkt
hij als docent aan de Acade-
mie voor Kleinkunst in Am-
sterdam een natuurtalent.
Omdat hij hen bovenmatig kan
Als Kening Lear in het Fries Paardencentrum in
Drachten.
enthousiasmeren en inspireren, is
hij zeer gezien bij zijn studenten.
Anderzijds geeft deze baan hem de
gelegenheid jong talent te lance-
ren. In1978 verbindt hij Lia Corvers
en Reina Boelens aan Pompend
remmen. John Eskes volgt Bijlstra
op als leider van zijn muzikantici.
Ha dy Basken
Steeds is er de angst dat Rients
voor het Fries verloren is, maar ini-
tiatieven van onder andere de
Stichting It Fryske Boek zorgen er-
voor dat hij tussen de bedrijven
door kan terugkomen. Hoogte-
punt vormt in 1976 Ha dy Basken,
waarin de succesnummers zich
aaneenrijgen, van zijn versie
van Frank Sinatras My
way tot de carnavalskra-
Slotfeest Simmer 2000.
FOTO LC/JAN DE VRIES
In het dorpshuis van Friens met zijn solovoorstelling De goudfisk
FOTO LC/PAUL JANSSEN
Die stem heeft ker Mem, der leit in ljipaai yn it
laad.
hem nooit in de In 1982 zet Rients, om even af te
kicken, voorlopig een streep on-
steek gelaten der zijn shows en gaat hij meespe-
len in Fien!, de musical over het
leven van Fien de la Mar met Jaspe-
rina de Jong in de hoofdrol. Hier-
aan doet ook Gerard Cox mee, met
wie hij vervolgens twee program-
mas maakt als twee cabaretiers op
leeftijd: De grijze plaag en Be-
perkte dijkbewaking. Zij verzeke-
ren zich daarbij van de beste tekst-
schrijvers, zoals Drs. P, Jan Boer-
stoel, Hans Dorrestijn en Willem
Wilmink.
Het succes dat het musicalgenre
in de jaren tachtig te beurt
valt, zet Rients aan tot het
schrijven van Mata Hari. De-
ze krijgt in 1990 zowel een Frie-
se als Nederlandse uitvoering.
Hij zelf speelt de vader van Ma-
ta Hari, Addy Scheele en Peter
Sijbenga, die hem sinds begin
jaren tachtig begeleiden, teke-
nen voor de muziek.
Subsidie
Omdat het yn t Frysk folle moai-
er is, zoals hij in 1984 zijn pro-
gramma noemt, is hij ook weer in
het Fries actief. De Frysk Festivals
van 1980 en 85 kunnen op hem re-
kenen. Hij krijgt nul op het rekest
als hij voor zijn programma subsi-
die aanvraagt. Niet vernieuwend
is het oordeel. Jaap Castelein, festi-
valcordinator, springt uit zijn vel.
In Simmer 2000 laat Rients zien
wat een combinatie van vakman-
schap en ervaring vermag: te mid-
den van veel jongere artiesten ont-
popt hij zich als de ervaren rot, die
in de revue Simmertime met myn libben kommen as ik as jonge
slechts een blik of half woord het
publiek in de grote circustent om
zn vinger windt. De bugel fan
Looft den Heer met hem en Maai-
ke Schuurmans wordt een hit, zijn
duet Wat is leafde met tenor Al-
bert Bonnema staat nog steeds in
de Fryske Top-100.
In deze 21ste eeuw leren we plot-
FOTO LC/NIELS WESTRA
seling nog een andere Rients ken-
nen. In 1997 had hij al bij het Noord
Nederlands Toneel bewezen in het
beroemde, sterk bezette stuk De
twaalf gezworenen geloofwaardig
een louche, rechtse autohandelaar
te kunnen neerzetten. In 2003
blijkt de gok van Jos Thie om voor
zijn afscheidsvoorstelling van Try-
ater, Kening Lear van Shake-
speare, Rients te vragen voor de ti-
telrol, een gouden greep.
Toneelteksten
En hoewel hij, gezegend met een
kop as in almanak, er niet voor te-
rugdeinst om als zeventiger een
keuze uit zijn omvangrijke reper-
toire van Sheik Sjoerd tot hjoed
nog geregeld ten gehore te bren-
gen of te schnabbelen met deze
of gene fanfare of brassband -,
speelt hij zich de laatste jaren voor-
al in de kijker als een begaafde
schrijver van potische toneeltek-
sten. Daarin blinkt hij zelf uit als
een breekbare oude man, die leeft
met zijn herinneringen: Eintsje
libben (2008) en De goudfisk
(2011) vormen een verrassende
kroon op zijn lange theaterloop-
baan.
Voorlopig dan, want vanaf dins-
dag, zijn tachtigste verjaardag,
keert hij weer even terug naar zijn
oude stiel door nieuw, maar ook
nijmakke ld wurk op de planken
te brengen in de jubileumvoorstel-
ling Geraniums of gladioalen. De
muzikanten zijn nu Clara Rull-
mann en Peter van der Zwaag. Hij
treft het: Sheik Sjoerd is weer actu-
eel.
,,Ik bin eins in sneinsbern,
heeft hij gezegd. ,,Der is mear t
foar mooglik hlden hie. Waarbij
ten slotte aangetekend moet wor-
den dat zijn wederhelft Carla van
der Heijde achter de schermen on-
geveer dezelfde rol vervult als Hel-
la de Jonge voor Freek door veel
van haar creatieve (en zakelijke) ta-
lent in dienst te stellen van haar le-
vensgezel.