Alamat Ng Kuwago

Noong unang panahon ay may isang binata na tunay na mapag-

mahal sa kalikasan. Ang pangalan niya ay Tiyago. Nakatira si
Tiyago sa paanan ng isang malawak na bundok.
Gawain na ni Tiyago ang bantayan ang bundok at kagubatan nito.
Tinitiyak niya na walang sinumang manghuhuli ng mga hayop,
mamumutol ng mga puno o maninira kaya ng mga halaman.
Isang araw ay napansin ni Tiyago ang kalapit na gubat. May itim
na usok na nanggagaling sa isang bahagi noon na makaraan ang
ilang saglit ay naging kulay pulang apoy.
"Nasusunog ang gubat!" bulalas niya na hindi malaman ang
gagawin.
Dahil sa nangyari ay nangako sa sarili si Tiyago na hinding-hindi
pababayaan ang bundok na binabantayan.
Araw at gabi ay hindi na natulog si Tiyago lalo pa at lumaganap
ang balita na may isang grupo ng mga bandido na nanununog
talaga ng gubat.
May mga kakilala si Tiyago na nagboluntaryong magbantay rin sa
kanilang bundok at gubat pero maari lang magbantay ang mga
ito tuwing umaga. Dahil mga pamilyado ay ibig ng mga ito na
masamahan ang asawa't mga anak sa gabi.
Sa gayon ay nakagawian ni Tiyago ang matulog sa umaga at
gising sa magdamag. Kahit nang magkasakit ay hindi siya napigil
sa magbantay sa gabi. Aniya ay baka sa oras na ito umatake ang
masasamang loob dahil alam na walang bantay.
Nang mamatay si Tiyago ay may humalili sa kanya sa
pagbabantay ng gubat. Ito ay isang ibon na may malalaking mata
at gising sa buong gabi. Bilang pag-aalala kay Tiyago ay tinawag
nilang kuwago ang ibon na hanggang ngayon ay bantay ng gubat
sa magdamag.
 Epiko ni Labaw Donggon

LABAW DONGGON NG HILIGAYNON

Ang epikong itos tungkol kay Labaw Donggon na masasabing mahilig sa
magagandang babae. Anak siya isang diwatang si Abyang Alunsina at ng isang
karaniwang nilalang. Kapatid niya sina Humadapon at Dumalapdap. Kasisilang pa
lamang nila sa saigdig ay nakapagsasalita na sila.
Nang dumating ang panahon ng pagnanais ni Labaw Donggong mag-asawa na,
nagpaalam sa ina upang tumungo sa Handog, isang malayong pook. Sa may
paanan ng Ilog-Halawod ay may nakatirang napagandang babaing si Anggoy
Ginbitinan. Nagpaalam si Labaw sa ina upang magtungo roon. Laban man sa
kalooban ng ina na umalis si Labaw Donggon dahil sa napakabata pa nitoy napilitan
din itong pumayag. Binigyan niya ng damit na may engkanto ang anak. Lumipad ito
sa ibayo ng ulap na dala-dala ng hangin. Nakalagpas ito sa pagsubok ng ina ng
dalaga. Kaya nagtagumpay siya kay Anggoy Gibitinan.
Ilang linggo lamang silang nagsama, nabalisa na naman si Labaw Donggon. Nais
naman niyang puntahan ang isang magandang babaing siyang patnubay ng ilog at
bukal. Nakatira ito sa ilalim ng lupa. Ito si Anggoy Doronoon. Hindi siya napigil ng
asawa sa pagtungo sa ilalim ng lupa. Nakamit din niya si Anggoy Doronoon.
Nagsama sila ng ilang panahon. Pagkatapos, muling bumalik si Labaw Donggon kay
Ginbitinan. Nagsama silang muli. Nabalisa na naman si Donggon pagkalipas ng
ilang panahon. May magandang babae sa paanan ng tagpuan ng dagat at langit si
Nagmalitong Yawa Sinagmaling Diwata na asawa ni Buyong Saragnayan. Nais
niyang mapangasawa ito. Humingi si Donggon ng pahintulot sa dalawang asawa
upang puntahan si Nagmalitong Yawa. Ayaw man nila, wala silang nagawa.
Hindi naging madali para kay Donggon na makamit si Nagmalitaong Yawa sapagkat
may asawa na ito. Naglaban sila ni Saragnayan. Inilubog ni Donggon nang pitong
taon sa tubig si Saragnayan, ngunit hindi niya ito napatay. Binayo na niya ito nang
binayo, wala pa ring nangyari. Pinaikut na niya nang pinaikot sa mga ulap si
Saragnayan, hindi pa rin ito namamatay. Siya na ang sumuko sa pagod pagkalipas
ng maraming taon.
Nang mapagod na si Donggon at saka nanlaban si Saragnayan. Sa gayoy naitali
niya si Donggon at naikulong sa isang kulungan ng baboy, sa ilalim ng kanilang
lutuan.
Samantala, nanganak naman si Doronoon. Isang lalaki. Si Buyung Baranugun.
Nakapagsalita at nakatindig agad ang bata pagsilang sa maliwanag. Hinanap na
ang kanyang ama. Si Ginbitinan man ay nanganak din. Isang lalaking pinangalang
Asu Mangga. Naghanap din ng ama.
Nagkasalubong ang dalawa sa karagatan. Naglalakad sa ibabaw ng tubig si
Baranugun at lulan ng bangka si Asu Mangga. Napag-alaman nilang kapwa nila
hinahanap ang palikerong ama. Nakarating sila sa Lupang Sinisikatan ng Araw.
Sumangguni sila sa kanilang bolong kristal. Napag-alaman nilang nakakulong sa
ilalim ng lutuan ang kanilang ama.
Kahit na mga bata pa sila, nakipaglaban sila kay Saragnayan. Ngunit wala silang
magawa. Hindi nila mapatay si Saragnayan. Pinuntahan ni Baranugun ang kanyang
lolang si Abyang Alunsina upang sumangguni. Sinabi nitong mapapatay lamang ito
kung mapapatay ang baboy-ramong kinatataguan ng hininga nito. Dapat diong
kanin ang puso ng baboy-ramo.
Sa pamamagitan ng kanilang mga engkanto, natagpuan at napatay ng magkapatid
ang baboy-ramong at sa isang iglap, nanghina si Saragnayan. Ito na ang naging
wakas nito. Natamaan siya ng palaso ni Baranugun. Sa dalawang mata siya
napatamaan. Sa lakas ng sigaw niya, nabuwal ang mga puno at nanginig ang
daigdig at nagdilim. Iyon ang unang lindol at unang gabi.
Ngunit hindi nakita ng magkapatid ang ama sa pinagkulungan dito. Tumulong na rin
sina Humadapnon at Dumalaplap sa paghahanap kay Donggon. Pagkalipas ng
maraming araw, natagpuan din nila sa loob ng isang lambat sa pampangin ng
maybahay ni Saragnayan.
Nawala na ang dating kakisigan at kagitingan ni Donggon dahil sa labis na
paghahangad sa magaganda, kahit na may asawa nang dalawaang babae. Ngunit
hindi pa rin tumigil si Donggon. Sinabi niya sa dalawang asawa na nais niyang
mapangasawa si Malitong Yawa. Nagsiklab sa galit ang dalawang babae, ngunit
ipinaliwanag ni Donggon na pantay-pantay ang gagawin niyang pagmamahal at
kinakailangan sa matapang na kawal ang magkaroon ng maraming babae.
Ipinagdasal pa ng dalawang babaing lumakas muli si Donggon. Nagbalik naman ang
dating kakisigan at lakas nito.

AWITING BAYAN
Manang Biday

Manang Biday, ilukatmo man

'Ta bintana ikalumbabam
 Ta kitaem 'toy kinayawan
Ay, matayakon no dinak kaasian

Siasinnoka nga aglabaslabas

Ditoy hardinko pagay-ayamak
Ammom ngarud a balasangak
Sabong ni lirio, di pay nagukrad

Denggem, ading, ta bilinenka

Ta inkanto 'diay sadi daya
Agalakanto't bunga't mangga
Ken lansones pay, adu a kita

No nababa, dimo gaw-aten

No nangato, dika sukdalen
No naregreg, dika piduten
Ngem labaslabasamto met laeng

Daytoy paniok no maregregko

Ti makapidut isublinanto
Ta nagmarka iti naganko
Nabordaan pay ti sinanpuso

Alaem dayta kutsilio

Ta abriem 'toy barukongko
Tapno maipapasmo ti guram
Kaniak ken sentimiento

MAIKLING KWENTO
Kuwento ng Tauhan: Ang Kuwento ni Mabuti
Nagsimula ang istorya sa buhay ni Mabuti, isang guro, habang
kinukwento mula sa pananaw ng isa sa kanyang mga estudyante.
Tinatawag siyang Mabuti ng kaniyang mga estudyante sa
kanyang likod dahil lahat ng kaniyang mga salita ay naglalaman
ng mga kabutihan. Bukod rooy binudburan rin ng salitang
mabuti ang mga sinasabi niya.
Isang hapoy may isang estudyante ang umiiyak nang patago sa
silid-aklatan, nakita siya ni Mabuti at inalo ito. Sinabi ni Mabuting
hindi niya alam na may tao root ang pagpunta niya rooy hindi rin
nagkataon lamang. Pumupunta rin si Mabuti sa sulok ng silid
aklatan na iyon upang umiyak rin.
Kung anong kadahilan ay hindi niya na sinabi. Nakinig lamang
siya sa kanyang estudyante kahit na napaka babaw lamang ng
iniiyak nito.
Simula ng engkwentrong iyon ay mas naging bukas na si Mabuti
sa pagkukuwento ng kaniyang buhay, maliban ng tungkol sa
kaniyang asawa. Iniikutan ng kaniyang mga pangarap ng
kabutihan ang kaniyang anak, halata sa mga kwento niyang
patungkol dito na ang anak niyang ito ang kaniyang buhay.
Wala pang isang taon mula ng siyay mabiyuda. Sa kabila ng bigat
na kaniyang dinadala ay patuloy pa rin ang kaniyang optimismo.
Ang kanyang katatagan ay patuloy ng pagniningas kahit nilulunod
na siya ng kalungkutan.

DULA

Ito Pala Ang Inyo

ni Frederico b. Sebastian
Part 1 Bert: totoo ba yan?

Clary: sabik na sabik na akong Clary: oo naman. Ang hangin sa

makarating sa bahay bert. lalawigan ay tunay na nakakaakit.
Bert: masaya ako dahil nasisiyahan
ka mahal ko.
Clary: Nais ko na talagang
makarating Bert sa ating paraiso!!!
(papasok na sa maralitang bahay)
Clary: Ito pala ang sinasabi mong
bahay Bert.
Bert: Oo mahal ko.
*tumitingin tingin pagkatapos
umupo sa bangko ito ay bumagsak
Clary: Aray ko pohhh!!!!
Bert:Nasaktan ka ba mahal?
Clary:Nasaktan!?hello??!bumagsak
kaya ako dahil sa upuan na yan!
Hindi mo man lang sinabi na bulok
na pala yan.(galit na galit)
Bert: (aamuhin si Clary) Wag ka
nang magalit.(I mamasahe ang
binti ng babae) Matagal na kasi ako
hindi nakakauwi dito mahal.
*ngingiti na si Clary at babangon
Clary: ito pala ang sinasabi mong
paraiso. Kita mo pala ang mga
bituin kahit araw na araw.
Bert: oo nga. At ang sofa namin ay
matigas lamang.
*tatawa ang dalawa
Clary: Bert.wala ka na bang
damit maliban pa diyan?
Bert:Ano naman ang masama sa
suot ko, mahal kong Claring?
Clary: (nagalit) Baket noong
dumadalaw ka pa sa amin ang ayos
ng iyong suot? And by the way
havent I told you call me Clary.
Bert: ayaw mo bang Claro na lang?
(tatawa)
Clary: its not Claro its Claryyyyy!
(lalayo kay bert at tatalikuran ito)
Bert: (yayakapin patalikod si Clary)
sige Clary. Bakit nga pala tayo
naguusap ng ganito,kakasal pa
lamang natin ah?
Clary: Oo nga.
Bert: Sige na, magbihis ka na
muna.
Clary: saan ako magbibihis?
Bert: Aba saan pa e di dito. Wala
naman taong makakakita sayo
kundiako lang(titingin sa
manonood tapos tataas-taas ang
kilay)
Clary: Dito?!(titingin sa nanonood)
Bert: Alam mo mahal ko, dito sa
probinsya lalo na sa katulad kong
mahirap wala ka ng makikita pang
room kundi ito lang.
Clary: mamayang gabi na lang ako
magbibihis.(magdadabog)
Bert: Ikaw ang bahala. Pero ang
gabi sa amin ay tunay na gabi?
Clary: Huh?
Bert: walang electrisidad dito,
mahal ko.

Clary: OMG! Di na talaga ako
makakapag bihis!!! Sa Maynila na
nga lang ako magbibihis.
Bert: (tatawa)
Clary: (iirap) At saka asan pala ang
ating bed?
Bert: wala tayng katre mahal ko.
Clary: Ano?! San Tayo matutulog?
Bert: sa sahig mahal ko.
Clary: Sa ganda kong ito matutulog
ako sa sahig?
Bert: masanay ka nasapagkat
mahirap lang ak.
Clary: tama na! wala na akong
magagawa!!!samahan mo na lang
ako sa banyo at maliligo muna ako.
Part 2
Alberto: Wag ka na maligo Clary.
Malamig ang panahon at hindi ka
pa masyado sanay ditto.
Clary: Bakit pati paliligo ko ay iyong
pinapakialaman?At bakit ako
magsasanay maligo, hindi ba ako
naliligo?
Alberto: Hindi sa hindi ka naliligo.
Iba kase ang banyo mo sa maynila
sa banyo namin. Hindi ka nga
makapagpalit dahil sa hiya ang
pagliligo pa kaya sa batalan.
Clary: Sige na..Mr. Alibi
Bert: (sa sarili) ang hirap pala
magkaasawq lalo na ang tulad ni
Clary na laki sa Maynila at
mayaman. At ano kaya ang
mangyayari kung malaman niya na
ako ay may mga anak.
*bumalik na galling sa batalan si
Clary
Clary: Bert! Hindi ako pwedeng
maligo doon.wala man lang
harang yung
Bert: batalan, mahal
Clary: at bert wala pa akong
nakikitang gripo. Saan kayo
kumukuha dito ng tubig?
Bert: kumukuha kami ng tubig sa
poso mga kalahiting kilometro lang
naman mula rito. Kung maliligo ka,
sabihin mo na para ako ay
maguumpisa ng maglakad.
Clary: Wag na, bert! sa maynila na
lang ako maliligo.
Bert: Sa maynila ka na rin maliligo
at doon ka rin magbibihis?
Clary: oo.at asan dito yung.
Bert: Ano?
Clary: yung kasilyas.
Bert: wala kami. Karamihan sa
amin ay wala pang toilet, lalo na
ang mga mahihirap na tulad ko. At
hindi pa kase nakakarating ang
sibilisasyon sa amin e.
Clary: ano?! Ano ang gingamit
niyo?
Bert: nakikita mo ba yun?(tuturo sa
kabilang direksyon) *umalis si Clary at hinabol naman
siya ni bert at nahawakan sa
Clary: yung kawayan? kamay

Bert: oo, yun ang kasilyas naming. Bert: Hindi ka maaring umalis na
wala ako.
Clarita: what?! Sukdulan na ang
mga pagsubok mo sa akin bert! (nag iiyakan ang mga anak)
Dito mo ba ako ititira?! Akala ko ba
may sarili tayong paraiso at Aling Isyang: Tumahimik kayo!
mamumuhay tayo ng parang si Tinamaan kayo ng lintik.
Adan at si Eba!!!? Ano ang
nangyari sa sinabi mo???

*magugulat na lang si Clary may

pumasok na matanda

Bert: (gulat) Tiya Isyang!!!

Tiya Isyang: Berto!(nakakunot ang

noo)

* ang mga bata ay pupunta kay

bert

Mga bata: tatay!tatay! tatay! wala

ka bang pasalubong sa amin?(with
a cute face)

* gulat na gulat si clary(nakatingin

lang sa nakikita niyang pangyayari)

Bert: tiya isyang siya ay si clary

ang aking asawa , Clary ang aking
tiya at aking mga.

Clary: Anak! Walang hiya ka, hindi

ka nagsabi sa akin ng buong
katotohanan.

Uuwi na lang ako sa maynila. Doon

may banyo, toilet, bed, rooms at
higit sa lahat walang mga
makukulit na bata ang manggugulo
sa akin.