Polimerik Kompozitler

I.
POLMERK KOMPOZTLER SEMPOZYUMU VE SERGS

17-19 Kasm 2006-ZMR
POLMERK KOMPOZT SEKTRNDE

STANDARTLAR
Kama/un IJSTA 1 , Tijen I P K A 2

' Elektrik Elektronik M h e n d i s i , 2 Gda Mh
Tari Pamuk D e p o l a n Arkas
ili/ZMR
rusta(a izmir.tse.org.tr, tsipka(a izmir.tse.org.tr
zet
Kresellemenin hayatn hemen her alann etkiledii ve ticaretin ulusal
snrlar at gnmzde retici ve tketici davranlarda yeni boyut kazanm,
standart ve kalite bu davranlar ynlendiren anahtar haline gelmitir. Uluslararas
Standardizasyon rgt'nn yapt tanma gre Standard i zasy on "belirli bir
faaliyetten ekonomik fayda salamak zere, btn ilgili taraflarn katk ve ibirlii
ile ilgili kurallar koyma ve kurallar uygulama ilemidir." Standartlar dnyann her
yerindeki iletmelerin mal, hizmet ve sistem retirken kullanld tek dildir.
Standartlar emniyet ve performans gibi bir takm hedetleri salamaya ynelmekle
beraber, en belirleyici zellikleri belirli parametreler ortaya koyarak, mal. hizmet
ve sistem retiminde olak bir teknolojiyi sunmalardr.
Toplumsal istek ve ihtiyalar giderek sosyal boyut ve srdrlebilir
bymeyi ne karmaktadr. Malzemeler endstriyel gelime ve srdrlebilir
byme iin hayati neme sahiptir. Enerjiyi etkin kullanma, evre koruma, salk
donanmlar iletiim sistemleri, inaat yaplar, makine imalat ve gvenlik
sistemlerinde malzeme ana girdilerden biridir. Savunma, havaclk, nikro
elektronik, iletiim ve otomotiv sektrnde kullanlacak ileri malzemelerin ortaya
k, malzeme biliminin bu gereksinimleri karlayabilecek ok disiplinli, proses
arlkl bir alana dnmesiyle birlikte ilerlemektedir. Bu balamda polimerik ve
kompozit malzemeler, akll ve ilevsel malzemeler, opto elektronik malzemeler
gibi nmzdeki yllarda nemli ekim alanlar oluturacak ileri malzeme alanlar,
lkemiz iin de nemli frsat alanlardr.
Abstract
At the preseni time vvhere the globalization is affeeting alnost ali lields o f
life and trade has exceeded the national borders. behaviours o f producers and
consumers had gained a new extent, stadards and quality had becote the key for
direeting tlese behaviours. The definitio made by International Standardizatio
571
I. POLMERK KOMPOZTLER SEMPOZYUMU VE SERGS
17-19Kasm 2006-ZMR
Organization for standardization is "the process of defning the rules and obeying
them with ali the related parts contribution and cooperation for gaining economical
benefit from a particular activity." Standards are the only laguage that
organizations ali ver the vvorld use vvhile producing goods, service and systems.
While directing organizations to achieve particular targets for security and
performance, standards also preseni a common technology in production of goods,
service and systems by exposing the paramelers as the most defning specilicaions.
Social request and needs are gradually putting forvvard the social aspects
and continuous grovvth. Materials have vital importance for industrial development
and continuous development. Effective sc of energy is oe of the main inputs for
protection of tle environment, lealtl lardvvarc, comunication systems,
construction struetures and maclinery production and safety systems. Appearance
of advanced materials used for defece, aeroatics, micro-electroic,
communication and automobile idustries had rnoved material science to a more
disciplined process oricnted feld which is continuously improving. l this respect,
polymeric and composite materials, advanced material lields that w i 11 lead to
important attraction lields in ext years like intelligent and functional materials,
opto-electronic materials are important opportuity areas for or country as well.
1. Standardizasyon ve T r k Standartlar
Standart: malatta, anlayta, lme ve deneyde bir rnekliktir.
Standardizasyon: Belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda salamak

zere btn ilgili taraflarn yardm ve ibirlii ile belirli kurallar koyma ve bu
kurallar uygulama ilemidir.
Standardizasyon ilemi ile ncelikli olarak can ve al gvenlii

hedeflenirken ay zamanda kalitenin alt snr tespit edilmek suretiyle belirlenen
dzeyin altnda mal ve hizmet Enformasyon ve retim teknolojilerindeki gelime
ile birlikte hzl bir kreselleme srecinin yaand gnmzde
S T A N D A R D L A R uluslararas ticaretin O R T A K D L haline gelmitir. Artk,
uluslararas pazarlarda rekabet edebilmenin yolu standartlara uygun ve kaliteli al
ve hizmet retiminden gemektedir.
1.1. Standardizasyonun Salad Faydalar | l |

1.1.1. reticiye Faydalar
retimin belirli pln ve programlara gre yaplmasna yardmc olur.
Uygun kalite ve seri imalta ik salar.
Kayp ve artklar asgariye indirir.
Verimlilii ve haslay artrr.
Depolamay ve tamay kolaylatrr, stoklarn azalmasn salar.
572
17-19 Kasm 2006-ZMR
Maliyeti drr.
1.1.2. E k o n o m i y e P a y d a l a r : Kaliteyi tevik eder, kalite seviyesi dk retimle
meydana gelecek emek, /aman ve hammadde israfn ortadan kaldrr.
Sanayii belirli hedeflere yneltir. retimde kalitenin gelimesine yardmc
olur.
Ekonomide arz ve talebin dengelenmesinde yardmc olur.
Yanl anlamalar ve anlamazlklar ortadan kaldrr.
hracatta ve ithalatta stnlk salar.
Y a n sanayi dallarnn kurulmas ve gelimesine yardmc olur.
Rekabeti gelitirir.
Kt mal piyasadan siler.
1.1.3. T k e t i c i y e F a y d a l a r
Can ve mal gvenliini salar.

Karlatrma ve seim kolayl salar.
Fiyat ve kalite ynnden aldanmalar nler.
Ucuzlua yol aar.
Ruh saln korur. Stresi nler.
Tketicinin bilinlenmesinde etkili rol oynar.
Standardizasyot uygulamalarnda temel dokman S T A N D A R T L A R ' d r .

Standartlar; insan sal can ve mal gvenliini n plnda tutan, rnlerin bir
rnek, kaliteli, kullanm amacna elverili vc bilhassa ekonomik olarak
retilmelerini ngren, bilimsel, teknik ve deneysel almalarn kesinlemi
sonularn esas alan doruluklar ispatlanm dokmanlardr.
Trk Standartlar Enstits her trl madde ve mamuller ile usul ve hizmet
standartlarn hazrlamak gayesiyle Trkiye Ticaret Odalar, Sanayi Odalar.Ticaret
Borsalar Birlii bnyesinde 16 E k i m 1954 tarihinde almalarna balamtr.
K s a ad T S E olan Enstit, 22 K a s m 1960 tarihinde 132 Sayl Kanun ile bugnk
tzel kiilii haiz, zel hukuk hkmlerine gre ynetilen bir kamu kurumu
niteliini kazanmtr. Enstitmzn temel fonksiyonu olan standart hazrlama
faaliyetleri, htisas Kurullar ad verilen organlar vastasyla yerine getirilmektedir.
Trk Standartlarnn hazrlanmasnda standart ve stadardizasyon ve ilgili tm
taraflarn (retici, tketici, niversiteler, kamu. sivil toplum rgtleri vb.)
grlerin alnmas ve standartlarn bu grlerin deerlendirilmesi neticesinde
yaymlanmas prensibi ile hareket edilmektedir. Standart hazrlama faaliyetleri,
daha ada bir yapya kavuturulmu, 15 Aralk 2004 tarihinde htisas kurullarna
ilaveten, temel amac ulusal, blgesel veya uluslar aras standart hazrlama
faaliyetlerine ilgili tm taraflarn aktif katlmn salamak, standart hazrlama
faaliyetleri konusunda tm ilgilileri bilgilendirmek, resmi lke grn
belirlemek ve bu grn uluslar aras/blgesel standartlarda yer almasn
573
17-19 Kasm 2006-ZMR
salamak olan " A y n a Komiteler" kurulmu ve almalarna balamtr. A y n a
Komiteler, A R G E almalar yapan zel sektr temsilcileri veya bunlarn
dernek veya birliklerinden, niversite, kamu kurum ve kurulular ile sivil toplum
rgtleri temsilcilerinden olumaktadr. " A y n a komiteleri" in balca grevi;
Ululararas Standardizasyon Tekilat ( I S O ) , Uluslar aras Elektroteknik
Komisyonu ( I E C ) , Avrupa Standardizasyon Komitesi ( C E N ) ve Avrupa
Elektroteknik Standardizasyon Komitesi ( C E N E E E C ) tarafndan hazrlanmakta
olan standartlara, taslak aamasnda iken ilgili btn taraflarn grn alarak,
lke grn oluturmak ve bu gr szkonusu kurululara iletmek zere Trk
Standartlar Enstits'ne bildirmektir. B u sayede. I S O . I E C . C E N ve C E N E L E C
kurulularnca yaynlanan standartlar dorudan tercme ederek kendi sanayimizi
bunlara uyumlu hale getirmek yerine, iilkc sanayimizin grlerinin de bu
standartlarda yeralnas salanarak kalite ve rekabette sz sahibi olunmas
amalanmtr. Trk Standartlarnn hazrlanmas, dorudan ihtiya duyulan uluslar
aras ve Avrupa standartlarnn tercme edilerek yaynlanmas eklinde olabilecei
gibi, sentez olarak tabir edilen, standartlarn, tamamen lke sanayisine talepleri
dorultusunda, gerekli A R G E almas yaplarak hazrlanmas eklinde de
olabilmektedir. Standart hazrlama nerileri, kamu ve zel sektr kurulular,
bilimsel kurulular, tketiciler, reticiler. Enstitmz laboratuvarlar ve
belgelendirme merkezlerinden gelebilmektedir. B u teklifler uygulamadan
kaynaklanan ihtiyalardan domakta ve gelen teklifler standart hazrlama
uzmanlar tarafndan deerlendirildikten sonra, bir program dahilinde Trk
Standard olarak hazrlanmakta ve yaynlanmaktadr. Trk Standartlarnn
hazrlanmasnda, oluturulan tasarlar btn ilgili taraflara gr iin iletilmekte ve
gelen grler erevesinde gerekli olgunlatrmann yaplmasn mteakip S E
Teknik Kurulu'na sunularak, bu kurulun onay ile Trk Standard olarak
yaynlanmaktadr. 132 sayl kurulu kanunu ile her trl madde ve mamuller ile
usul ve hizmet standardlarnn hazrlanmas grevi T r k Standardlar Enstits'ne
verilmi olup yalnz T S E tarafndan hazrlanan standardlar T R K S T A N D A R D I
adn alr. Bu standardlar ihtiyari olup. standardn ilgili olduu bakanln onay ile
mecburi klnabilir. Bir standardn mecburi klnabilmesi iin Trk Standard
olmas arttr. Mecburi klnan standardlar Resmi Gazete'de yaymlanr.
Standardlarn hazrlanmasnda lke artlar, can ve mal gvenlii. Gmrk Birlii,
retim ve ihracat gelitirme, ithalat denetleme, tketici meseleleri, kalite ve evre
konularna ncelik ve nem verilerek yaymlanm uluslararas ( I S O . I E C vb.) ve
blgesel standardlar ( E N ) ile dier gelimi lkelerin mill standartlar ( A S T M ,
D N , B S I , J I S vb.) esas alnmaktadr.
1.2. TSE'ninGrevleri
Trk Standartlar Enstits'nn grevleri unlardr:
I ler trl standard hazrlamak ve hazrlatmak.
574
17-19 Kasm 2006-ZMR
Enstilii bnyesinde veya harite hazrlanan standardlar tetkik etmek ve uygun
bulduu takdirde Trk Standartlar olarak kabul etmek.
Kabul edilen standartlar yaymlamak ve ihtiyari olarak uygulanmalarn tevik
etmek, mecburi olarak yrrle konmalarnda fayda grlenleri ilgili bakanln
onayna sunmak.
K a m u sektr ve zel sektrn talebi zerine standartlar veya projelerini
hazrlamak ve gr bildirmek.
Standartlar konusunda her trl bilimsel teknik incelemelerle aratrmalarda
bulunmak, yabanc lkelerdeki benzer almalar takip etmek, uluslararas ve
yabanc standart kurumlar ile ilikiler kurmak ve bunlarla ibirlii yapmak.
niversiteler ve dier bilimsel ve teknik kurum ve kurulularla ibirlii
salamak, standardizasyon konularnda yaym yapmak, ulusal ve uluslararas
standartlardan arivler oluturmak ve ilgililerin faydalanmalarna sunmak.
Standartlarla ilgili aratrma yapmak ve ihtiyari standartlarn uygulanmasn
kontrol etmek iin laboratuvarlar kurmak, kamu sektr veya zel sektrn
isteyecei teknik almalar yapmak ve rapor vermek.
Yurtta standart ilerini yerletirmek ve gelitirmek iin elemanlar yetitirmek ve
bu amala kurslar amak ve seminerler dzenlemek.
Standartlara uygun ve kaliteli retimi tevik edecek almalar yapmak ve
bunlarla ilgili belgeleri dzenlemek.
Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili aratrma ve gelitirme almalar yapmak ve
gerekli laboratuvarlar kurmak.
1.3 T S E Tarafndan Yrtlen Faaliyetler
Personel ve Sistem Belgelendirme

rn Belgelendirme
Personel Belgelendirme
Laboratuvar
Metroloji ve kalibrasyon
Standart I lazrlama
Hukuk
ARGE
Tketici
D likiler
Bilgi lem
Y a y n ve Tantna
Ktphane
Yurtd Temsilcilikleri ve Ortaklklarmz
1.4 TSE'nin Organizasyonu

Trk Standardlar Enstits'nn idari yaps u birimlerden oluur:
575
17-19 Kasm 2006-ZMR
Genel Kurul
Teknik Kurul
Ynetim Kurulu
Denetleme Kurulu
htisas Kurullar
Genel Sekreter ve Hizmet Birimleri
Genel Kurul: T S E ' n i n en yksek ve yetkili organ olan Genel Kurul; ilgili
bakanlklarn, zel kesim ve bilim kurulularnn gnderdii temsilcilerden
olumaktadr.
Teknik Kurul: Teknik Kurul, ilgili Hazrlk Guplar'nca hazrlanan Standard

tasarlarn Trk Standard olarak kabul eder, gerekli grdkleri hakknda mecburi
uygulamaya koyma karar alr. tasarlarda deiiklik yapar veya standardlar iptal
eder.
Ynetim Kurulu: T S E ' n i n yrtme organdr. Genel Kurul tarafndan kendi iinde
3 yl iin seilen Bakan dahil 5 kiiden meydana gelir. Bakan yelerden birini
Bakan Vekili, birini de Muhasip ye olarak grevlendirir. T S E ' y i Bakan temsil
eder.
Denetleme Kurulu: f S E harcamalarm ve bunlara dair hesap ve kaytlar

denetlemekle grevli kuruldur.
htisas Kurullar: Bakan ve yeleri Ynetim Kurulu tarafndan seilen "Hazrlk

Gruplar", bunlara bal olarak "Teknik Komiteler" ve ihtiyaca gre kurulan "zel
Daimi Komiteler" in btnne "htisas Kurullar" denir.
Genel Sekreter ve Hizmet Birimleri: Enstit hizmetleri Genel Sekreterlie bal

olarak Merkezde Daire Bakanlklar ve Mdrlkler ile Tarada Blge
Mdrlkleri ve Temsilcilikler olarak ifa edilmektedir.
2. Polimerik Kompozitler ve lili Standartlar
Dnya petrokimya sektrnn imkan ve kapasitelerine dayal olarak plastik

sanayii ierisinde gelien ileri plastik ve polimerik malzemeler ada
teknolojilerde yaygn kullanm alan bulmaktadr. Tketim plastikleri olarak
bilinen ve yaygn olarak 1930'lu yllardan beri kullanlan polietilen, polistiren ve
polivinil k l o r r ( P V C ) gibi malzemelerin yan sra "Mhendislik Plastikleri" olarak
tanmlanan asetaller (polioksimetilen), ABS (akrilonitril-butadien-stiren),
polikarbonatlar. polifenilen eterler ve oksitler, poliamidler, termoplastik
576
17-19 Kasm 2006-ZMR
polyesterler gibi malzemeler bulunmaktadr. Ayrca polipropilen gibi plastikler de
elektronik. sl. medikal ve kimyasal ortamlardaki yksek teknoloji
uygulamalarnda kullanlmaktadr [2]. Polimerler yaplar gerei elik ve dier
konvansiyonel malzemelerden farkldrlar ve onlarn avantajl yanlar n plana
kartlarak kullanm alanlar giderek genilemektedir. Polimer ve polimer
kompozitlerin balca hedefleri en az elik kadar salam, olabildiince hafif,
yksek kullanm scaklklarna dayankl ve ekonomik malzeme retimidir.
Gnmzde ileri mhendislik malzemelerinin kullanmnda hi phesiz otomotiv
sektr en byk pay almaktadr. Otolarda eitli plastik malzemelerin kullanm
% 10 civarnda ise de tamponlar gibi baz zel uygulamalarda plastik kompozitler
rakipsizdir. Bunun yan sra rnein bakrdan daha iyi derecede elektrik iletkenlii
bulunan zel baz polimer sistemlerin yaplmas ile polimerik ileri malzeme
spektrum alabildiince genilemitir. eitli mhendislik uygulamalarnda
metallerin yerini tercihen kullanlan polimer kompozitler sadece hafiflik, mekanik
dayanm gibi zellikler deil, insan dokular ile uyum salayan ve sertlik derecesi
ayarlanabilen yapay doku ve organlar gibi uygulamalarn dnda "optik elyaf' ve
basn ile elektrik retebilen" piezoelektrik zellikli ve istenildii gibi ilenebilen
zel sistemlerin yapmnda da metal ve seramik malzemelerin yerlerine
kullanlmaktadr [3]. Polimer kompozitleri iki ana kategoride incelemek
mmkndr. Bunlar parack dolgulu ve srekli elyaf kompozitleridir. zellikle
srekli elyaf ieren kompozitler yksek performans istenen alanlarda giderek daha
ok kullanlmaktadr. Polimer kompozitlere neden gereksinim vardr? Bu soruyu
cevaplamak iin kullanlan malzemede ne gibi zellikler istediimizi bilmemiz
gerekir. Malzemede yerine gre salamlk, esneklik, hafiflik, evre artlarna (nem,
gne snlar, gibi) dayankllk, darbe dayanm, sertlik gibi gnlk yasamda
kullanlan terimlerle ifade edilen zellikler yannda daha bilimsel bir dille ssal
genleme katsaylar, yorulma, atlama ve krlma, ekme, eilme dayanmlar ve
benzeri deerlerin uygunluu aranr. Btn istenen zellikleri tek bir metal,
seramik \eya polimer malzemede bulmak son derece ender rastlanan bir olaydr.
1950'lerden beri polimer kompozitler ok nemli bir boluu doldurmutur. Bugn
yaygn olarak uak. roket, fze gvdeleri, yksek kalitede spor malzemeleri, yapay
kemik gibi maliyetin yksekliinin pek nemli olmad alanlarda kullanld gibi
laslik. otomotiv sanayii, beyaz eya, basn dayanml boru, ve deniz ara gvdeleri
gibi geni bir spektrumda ilev grmektedirler [4],
2.1. Polimerik Kompozit Sektrnde Kullanlan Standartlar
TS EN 788: uvallar Gda Tanmasnda Kullanlan Kompozit Filmden

Yaplm Silindirik Torbalar
TS 12464: Demiryolu Tatlar - Fren Pabucu - Kompozit Malzemeli - Asbest
htiva Etmeyen
TS 12464: Demiryolu Tatlar Fren Balatas Kompozit Malzemeli - Asbest
htiva Etmeyen
577
17-19 Kasm 2006-ZMR
T S EN' 2374: Havaclk Serisi C a n E l y a f Takv iyeli Kalplama ve Sandvi
eklinde Kompozitler Deney Levhalarnn malat
T S E N 60933-3: Ses. Grnt ve Sesli Grnt Sistemleri Ara Balantlar ve
Uyumlandrna Deerleri Blm 3: 625 izgi/50 Alan Sistemleri in Kompozit
Olmayan aret Kullanan Tanabilir Grnt Kayt Cihazlar ile Elektronik Haber
Toplama Kameralarna Ait Ara Balant Ara Yz
T S E N 61237-2: Y a y n Amal Grnt Bant Kayt ( lazlar lme Metotlar -
Blm 2: Analog Kompozit aretin Elektriksel lmeleri
T S I S O 7005-3: Flanlar Metalik Blm 3: Bakr Alam ve Kompozit
Flanlar
I S E N 12576: Plastikler elyaf takviyeli kompozitler S M C , B M C ve D M C iin
deney plakalarnn basn kalplama ile hazrlanmas
T S E N I S O 14125: Plastik kompozitler elyaf takviyeli eilme zelliklerinin
tayini
T S E N 14129: Plastik kompozitler elyaf takv iyeli dzlem ii kayma gerilmesi /
kayma gerilmesi cevab tayini dzlem ii kayna modl ve kayna mukavemetl i
dahil - 45 'lik gerilme deneyi metodu
T S E N I S O 14130: Plastik kompozitler elyaf takviyeli - katmanlar aras kayma
mukavemeti ksa kiri metodu
T S E N 617X8-1: Sper iletkenlik Blm 1: K i i k akmn llmesi Blm I:
C u / N b - T i kompozit sper iletkenin D. A. kritik akm
T S E N 14126: E l y a f Takviyeli Plastik Kompozitler Dzlem Ynndeki Skma
zelliklerinin Tayini Direktif: 89/686/EEC
T S E N V 13233: leri Teknoloji Seramikleri Seramik Kompozitler Ksaltmalar
ve Semboller
T S E N 61788-2: Sper letkenlik Blm 2: Kritik A k m n llmesi Nb
Kompozit Sper letkenin I). A. Kritik akm <(lulc\)3 S
T S E N 61788-4: Sper letkenlik Bliim 4: Artk Diren Oran lm Nb- T i
Kompozit Sper letkenlerin Artk Diren Oran
T S E N 61788-6: Sper letkenlik Blm 6: Mekanik zelliklerin llmesi
C u / N b - T i Kompozit Sper letkenin Oda Scaklnda e k m e Deneyi
T S E N 12245: G a z Tpleri Tanabilir Tamamen Sarlm Kompozit Tpler
T S E N I S O 11623: G a z Tpleri Tanabilir Kompozit G a z Tplerinin
Periyodik Muayene ve Deneyi
T S E N 658-1: leri teknoloji seramikleri Seramik kompozitler Oda scaklnda
mekanik zellikler Blm I: e k m e mukavemeti tayini
T S E N 658-5: leri teknoloji seramikleri Seramik kompozitler Oda scaklnda
mekanik zellikler Blm 5: Ksa aklkl noktadan eilme deneyi ile
tabakalar aras kayma mukavemetinin tayini
T S E N 1007-1: leri teknoloji seramikleri Seramik kompozitler Takviye
maddeleri ile ilgili deney metotlar Blm I: T a k v i y e maddesi muhtevasnn
tayini
594
17-19 Kasm 2006-ZMR
I S E N 13495: Is yaltm malzemeleri Binalarda kullanlan Haric olarak
kullanlan kompozit s yaltm sistemleri ( E T I C ' S ) Y z e y e dik dorultuda kopma
direncinin kpk blok deneyi ile tayini
I S E N 13497: Is yaltm malzemeleri Yaplarda kullanlan Haric kompozit s
yaltm sistemleri 11 I T C S ) Darbe dayanm tayini
I S E N V 14186: leri teknoloji seramikleri Seramik kompozitler Oda
scaklndaki mekanik zellikler Ulrasonik yntem ile elstik zelliklerin tayini
T S E N 40-7: Aydnlatma direkleri Bliim 7: E l y a f takv iyeli polimer kompozit
aydnlatma direkleri iin gerekli artlar
I S E N 13706-1: Takviyeli plastik kompozitler Blm I: aretlerle gsterme
T S E N 13499: Is yaltm malzemeleri Binalar iin Genletirilmi polistiren
esasl harici s yaltm iin kompozit sistemler ( E T I C S )
T S E N 13894-1 : Yksek Basn Dekoratif Lamiatlar Kompozit Elemanlar
Blm I: Deney Metotlar
I S E N 61952: Havai hatlarla ilgili izolatrler Anma gerilimi 1000 V'tan byk
olan alternatif akmlar iin kompozit hat mesnet izolatrleri
T S E N 12291: len teknoloji seramikleri Seramik kompozitler Atmosfer
bamandaki havada, yiiksck scaklkta mekanik zellikler Basna zelliklerinin
tayini
I S E N 1007-4: leri teknoloji seramikleri Seramik kompozitler Takviye
maddeleri ile ilgili deney yntemleri Blm 4: Ortam scaklnda tilmanlarn
ekme zelliklerinin tayini
T S E N 13500: Is yaltm malzemeleri Yaplarda kullanlan Mineral yn esasl
harici kompozit s yaltm sistemleri ( E T I C ' S ) zellikler
I S E N 13454-1 Kalsiyum slfat esasl ap malzemeleri iin balayclar,
kompozit balayclar ve fabrika yapm hazr karmlar Blm I: Tarifler ve
zellikler
Direktif: 89/106/EEC
T S E N I S O 15130: E l y a f Takv iyeli Plastik Kompozitler Plaka B k m Metodu
ile Dzlem i Kav a Modl Tayini
I S E N I S O 527-4: Plstikler (,'eke zelliklerinin Tayini Blm 4: zotopik
veOrtotropik E l y a f l'akv iyeli Kompozitler
T S E N 1442/AI: Tamamen sarl kompozit tpler Sv latrlm petrol gazlar
( l . P G ) i i Tanabilir Tekrar doldurulabilir Tasarm ve imalt
I S E N I S O 1412/AC: E l y a f Takviyeli Plastik Kompozitler Bklme
zelliklerinin Tayini
T S 12464: Demiryolu Tatlar Fren Pabucu Kompozit Malzemeli Asbest
htiva Etmeyen
I S 12464: Demiryolu Tatlar ren Balatas Kompozit Malzemeli Asbest
htiva I imeyen
I S E N 13121 -2: G R P tanklar Yerst kullanm iin Blm 2: Kompozit
malzemeler
579
17-19 Kasm 2006-ZMR
T S 12464/T1: Demiryolu Tatlar - Fren Pabucu - Kompozit Malzemeli Asbest
htiva Etmeyen
3.Sonu
Standardizasyon, toplumun her kesiminde genel fayda salamasnn yan

sra yine insan iin hayati nemi haiz olan evreyi tahrip etmeme ve yaanabilir bir
evrenin muhafazas ynnden ok byk faydalar salar. Toplumun kalite ve
ekonomiklii arama almalarnn sonucu olarak ortaya kan bir faaliyettir. Trk
Standartlar Enstits de lkemizin bu ama dorultusunda srdrd abalarda
yol gsterici ilevle nemli rol stlenmektedir. Son yllarda giderek artan evre
duyarll ve ekolojik dengeyi bozana yakt tketimleri yeni teknolojiler gelitirme
zorunluluunu ortaya karmtr. te son yllarda polimer bazl kompozitler,
mhendislik plastikleri ve ileri seramiklerin hafiflik, dayanm ve diiiik maliyetle
retim gibi avantajlar nedeniyle alminyum, nikel, inko, bakr ve kalay gibi
metalik malzemelerin dnyadaki kullanmnda dler meydana gelmitir. Uak
uzay, savunma, yap inaat, tketim mallarnda, elektrik - elektronik, denizcilik,
kara tatlarnda ve daha pek ok alanda kullanlan bu malzemelerin tamas
gereken kalite faktrleri konularnda da dnyada oluturulan pek ok standart T S E
tarafndan T r k Standard olarak yrrle konulmu ve uygulanmaktadr. Bu
alanda zellikle K O B niteliinde Arge yapabilecek ok sayda firmann yerald
endstri blgeleri yoluyla yaygn bir potansiyel yaratlabilir. Kompozit sektr
ilgili teknolojilerle entegrasyon iinde ve birbirini tamamlayan almalar
ynlendirilmelidir.
4. K a y n a k l a r
1. www.tse.org.tr
2. Tbitak Malzeme Teknolojileri Stratejisi V i z y o n 2023. Austos 2004
3. www.metalurji.org.tr/dergi/dergi 141-091 I
4. Ayhan E N S I C I , Polimer Esasli Kompozit Malzemeler ve rn
Tasariminda Kullanimlari, Designophy
580
17-19 Kasm 2006-ZMR
EVRESEL KOULLARIN KOMPOZTLERE

ETKLERNN NCELENMES
ASSESSMENT OF THE EFFECTS OF

ENVIRONMENTAL CONDITIONS ON COMPOSTES
T a m e r S I N M A Z E L K * , **, Volkan G N A Y * . Evren a l m

BAYRAMOLU*.
T B T A K Marmara Aratrma Merkezi. M a l z e m e Enstits. G e b z e
Yerlekesi, K O C A E L .
* * K ( ) C A E L N V E R S T E S , Mhendislik Fakltesi, V e z i r o l u
Kamps, K O C A E L .
evren.hayramogl\i(c mam.uov.tr
zet
lkemizdeki bina ve dier yaplarn glendirme ihtiyalar, kt yapm ve
deprem hasarlar nedeniyle artmtr. Farkl glendirme yntemleri olmasna
ramen zellikle A B I ) ve Japonya' da yaygn kullanm alan bulan liber takviyeli
polimer ( F R P ) ile yaplarn glendirmesi teknii son yirmi yldr hzl gelime
gstermektedir. Yurdumuzda da, snrl sayda F R P ile glendirme uygulamalar,
zellikle C F R P denilen karbon liber takviyeli epoksi ile retilen kompozitlerle
yaplmtr. Yap glendirme uygulamalarnda kullanlan F R P malzemeleri ak
havada bulunduklarndan evresel etkilere aktrlar.
Bildiriye konu olan almalar F R P ile glendirilmi yaplarn

karlaacaklar bu etkiler dikkate alnarak, meydana gelecek performans
azalmalarnn boyutlarn tespit edebilmek amacyla yaplmtr. B u amala 4 kat
tek ynl karbon fiber takviyeli sismik glendirme uygulamalarnda kullanlan
malzemeler, doal yalandrma; yapay ultraviyoleye maruz brakma; saf suda,
asidik ve alkalik ortamda bekletme deneylerine tabi tutulmulardr. Daha sonra
rnekler 3 nokta eme testine tabi tutulmu ve kompozit malzemenin
zelliklerindeki deiimler incelenmitir. Bu etkilerin sonucunda kompozit
malzemelerde oluan deiimler taramal elektron mikroskobu ile grntlenmitir.
Anahtar kelimeler: Fiber takviyeli polimerler, yaplarn glendirilmesi, evresel

etkiler.
581
17-19 Kasm 2006 -ZMR
Abstract
T h e eed lor reinforcement o f huildings aul otler structures in or eotlry
has inereased beeause of poor cosiruction and earlhquakc lamages Although
there are several reinforcement ncthods. there lave heen fas le\clopents for the
last tvventy years in tle technique ol strengtlening bildigs sig lihre reinforced
polymer (FRP) uhich has been uidelv ihe USA and Japa. n our country. there
lave been a liited nmber o f F R P reinforcement applications partclarly vvil
composites vvlicl are producel using carhon libre reinforced epo\y callcl ( l RP.
F R P materials used for bildig reinlorcemenl applicalions are e\posed to
env ironmental effects because they are open air.
Fhe studies that are the subjects ot tlis report are made order to
determine tle dinensions (d' pcrlrmance reduetions that av occr in
consideration o f the eflects tlat av be faced by bildigs reinforced by I RP. For
tlis prpose, the 4-layered unidirectioal carhon libre reinforced materials used
seismic reinforcement vvork lave been shjected lo e\perimcts of atral agg:
artificial ltrav iolet: immersig in distilled vvater. acilic and alkaline env iromeis
in order to bserve the above mentioned effects. Hen the samples vvere subjected
lo 3 poit bending test and there vvere changes in the composite material
characteristics. I le changes in composite materials as a resull o f these eflects lave
been displayed using scanning eleetron mieroseope.
Keyvvords: Fibre reinforced polymers, seismic retrolinig. env ironmental

conditions
I. i r i ve A m a
lkemizdeki bina ve dier yaplarn glendirme ihtiyalar, kt yapn ve

deprem hasarlar nedeniyle artmtr. Farkl glendirme yntemleri olmasna
ramen /ellikle A H ) ve Japonya* da yaygn kullanm alan bulan liber takviyeli
polimer ( F R P ) ile yaplarn glendirilmesi teknii son 20 yldr l/l gelime
gstermektedir. Yurdumuzda da. snrl sayda I R P ile glendirme uygulamalar,
zellikle C ' F R P denilen karbon liber takviyeli epoksi ile retilen konpo/ilcrlc
yaplmtr.
Kompozit malzemeler havaclk sektrnde ok iyi yorulma davranlar
gstermekle beraber inaatlarda kullannlarndak yorulma davranlar konusunda
soru iaretleri bulunmaktadr. Yorulma, bir elemann belli sayda vk tekrarndan
sonra, karlayabileceinden ok daha dk yklerde bile hasara uramas
durumudur. Bunun nedeni malzemenin iyapsdaki bozulmalardr. Kompozit
malzemeler evresel etkilere dayankl olarak bilinmekle birlikle dayankllklar
byk oranda kullanlan liber, matris malzemesi ve uygulama yntemine baldr.
Bununla beraber kompozit malzemelerin mrn ksaltan evresel etkiler
bulunmaktadr. Bunlar nem. asit ve alkali ortamlar, termal etkiler, srnme etkisi,
yorulma ve lirav iyole ( U V ) nlar olarak sralanabilir 11 |.
5X2
17-19 Kasm 2006-ZMR
Nem tm organik polimerlere nfuz eder ve malzemenin fiziksel, mekanik
ve kimyasal zelliklerini etkiler. Nemin absorbe edilmesinin ilk etkisi reinede
gerekleir. Hidrolizasyon, plastiklerine ve flama gibi polimerin yapsnda hem
geri ddiirlebilir hem de geri dndriilemeyen deiimler gerekleir. Baz
durumlarda nem fiber-matris ara yzeyini olumsuz etkileyerek bu blgede
bozulmalara neden olabilir. Nem ve zeltilerin kompozit malzemeler stndeki en
byiik etkisi bozunna sonucu malzemenin modln ve dolaysyla dayanmn
drmesidir [2],
Yap glendirme uygulamalarnda kullanlan F R P malzemeleri ak
havada bulunduklarndan termal etkilere aktrlar. Termal etkiler sonucu
yaptrc epoksini cams gei scakl ve a yapsnda meydana gelen
deiimler, yaptrcnn kesme gerilmesine dayanmn drebilir |3],
Betonarme yaplarn glendirilmesinde kullanlan F R P malzemeleri
genelde ak havada bulunduklarndan U V (ultraviyole) nlarnn etkisi
altndadrlar. Atmosferden geip dnyaya ulaan ultraviyole nlarnn dalga
boylar 250 nm ile 400 nm arasndadr. Bu dalga boyu aral pek ok polimcide
balarn bozunmasna neden olmaktadr. Ultraviyole nlar nedeniyle bozunna,
bu nlarla oksijenin de bir araya geldii olduka kark bir sretir. Bununla
beraber bu blgelerdeki boznmalar malzeme dayanmnn dmesine neden
olurlar.
Bildiriye konu olan almalar F R P ile glendirilmi yaplarn
karlaacaklar bu etkiler dikkate alnarak meydana gciccck performans
azalmalarnn boyutlarn tespit edebilmek amacyla yaplmtr. Yukarda
bahsedilen etkileri grebilmek iin, sismik glendirme uygulamalarnda kullanlan
karbon tlber/cpoksi sistemiyle retilen kompozit malzemelere, ncelikli olarak
doal yalandrma uygulanmtr. Bundan baka kompozitler U V ile yapay olarak
yalandrlm, saf su iinde, alkalik ve asidik suda bekletilmitir. Yukarda saylan
etkilere maruz braklm olan kompozit paralar daha sonra eme testine ( I S O
178) tabi tutulmu ve kompozit malzemenin zelliklerindeki deiimler
belirlenmitir. Bu etkilerin sonucunda kompozit malzemelerde oluan deiimler
taramal elektron mikroskobu ile grntlenmitir.
2. M a t e r y a l , M e t o t v e B u l g u l a r
almada, karbon fiberlerden retilmi 220 g/m2 arlnda tek ynl

takviye malzemesi kullanlmtr. Fiberler el yatrma yntemi ile sismik
glendirmede kullanlmakta olan ticari bir epoksi sistemi ile proses edilerek
kompozit haline getirilmitir. Numuneler Instron 4411 cihaz ile I S O 178' e gre
test edilmilerdir. Destekler aras mesafe 52 mm' dir. Numunelerin genilii 15
mm ve kalnlklar 3.2 mm, eme hz 10 mm/dk' dr. Her bir tanmlama iin 10
deney yaplarak ortalamalar alnmtr. Kompozit malzemelerde grlen dayanm
farkllklarna yaplarndaki ne tr deiimlerin yol at, eme testi sonras hasar
grm olan kesitlerden alnm Taramal Elektron Mikroskobu ( S F M ) fotoraflar
583
17-19 Kasm 2006-ZMR
yardmyla incelenmitir. almada Jeol marka Elektron mikroskobu
kullanlmtr.
B u almada amalanan, glendirmede kullanlmakta olan kompozit
malzemelerin atmosfer artlar allnda meydana gelebilecek performans
deiimlerini incelemek ve bunlarn nedenlerini ortaya karmaktr. Bu amala bir
dizi deney tasarlanmtr. Bunlardan en nemlisi d cephe uygulamalarnda
k o m p o z i t m a l z e m e l e r i n en f a z l a m a r u z k a l d e t k e n o l a n h a v a d a k i b a l n e m d i r .
Net nedeniyle malzemelerde ime ve hatta polimer iindeki suda zebilen
malzemelerin uzaklamasyla kompozit yapda bozunmalar olumaktadr. D
cephe uygulamalarnda kompozitlerin kar karya olduu bir baka etken gnein
yayd ultraviyole nlardr. Gne gndz saatlerinde malzemeyi stmakta ve
gece malzeme soumaktadr. Btn bu etkiler, ncelikli olarak bir doal
yalandrma deneyi ile konpozitlere uygulanmtr. Doal yalandrma iin
kompozit rnekler 3 ' lik bir ykseklikte, 7 ay sre ile zmit' te ak hava
artlarna maruz braklmtr. Bununla beraber e zamanl olarak yapay U V n
yayan cihaz (300 W/m ) ve yksek scaklk uygulamas (80 C ' ta 3 ay) ile
kompozit malzemelerin kontrol testleri de gerekletirilmitir. Bu almaya ait
sonular ekil I. de grlmektedir.
(*160)
ekil I. Kompozit plakalarn evresel etkiler sonucu eilme dayanmlarnda

meydana gelen deiim; ( I ) lemsiz, (2)14 gn I J V ye maruz braklm, (3) 3 ay
80 C ' de sl yalanma, (4) 7 ay doal yalandrlm
Doal ve yapay yalandrmalarda eme dayanmlarnda grlen artlar,

kompozitte kullanlan polimerik malzemenin post-curing etkisi altnda apraz
balanmaya devam etmesi ve eksik kalm olabilecek krleme ileminin
tamamlanm olmasna balanmtr. ekil 2' de U V etkisine maruz kalm
584
17-19 Kasm 2006-ZMR
kompozit malzemedeki yapsal deiim gzlenmektedir. UV etkisi matris
malzemeyi belirgin ekilde gevrekletirmitir.
(a) (b)
ekil 2. (a)Yalandrlmam karbon/epoksi malzemenin ekme blgesi SEM fotoraf (b)
U V etkisine maruz kalm ve gevreklemi kompozitin ekme blgesi S E M
fotoraf
Kompozitlere yamurun etkisi hzlandrlm testlerle gzlenmitir. Bu

amala kompozit malzemeler 3 ay boyunca saf suda, 20 ve 8 0 C ' lik iki farkl
scaklkta tutulmulardr. S a f suda kalmak kompozitlerde 24 saat boyunca 100C'
de tutulmu kompozitlerin grd hasar kadar zarar verebilmektedir. Sonular
ekil 3.' te grlmektedir.
700 -,
HDD
n
I <% 20)
<% 17)
> 40D - (%22)
g
a
2T
3DD -
700
ekil 3. Kompozit plakalarn evresel etkiler sonucu eilme dayanmlarnda

meydana gelen deiimler; ( I ) ileniiz, (2) 24 saat 100 C de yalanma,
(3) 3 ay 80 C ' de saf su, (4) 3 ay 20 C ' de saf su
585
I POLMERK KOMPOZTLER SEMPOZYUMU VE SERGS
17-19Kasm 2006-ZMR
ekil 3' ten sat' su uygulamasnda, scakln eilme dayanmnda daha

yksek bir kayba yol aabildii grlmtr. Kompoziti maruz brakld bu
ortamn matris malzemesini etkileyerek fiberlerle ara yzey mukavemetini
drd ve bu yzden ee srasnda fiberlerin yerlerinden syrlarak kolayca
km olduu grlmtr (ekil 3).
ekil 3. (a)Yalandrlma karbon epoksi malzemenin ekme blgesi S E M

fotoraf (b) SO " ( " de saf s iinde 3 ay bekletilmi kompoziti ekme blgesi
S E M fotoraf
Yamurun kompozitlere bir baka etkisi tad asidik ve bazik zellikleri

ile gerekleir. Y a m u r suyu. ha\a kirlilii gibi etkenlerden dolay bu nitelikleri
kazanr. Yamurun asidik ya da bazik olmasnn etkilerini izleyebilmek iin her
biri % 10' lk N a O H , I I C I . I I M > : . I I . S O , ieren zeltilerle hazrlanm
hzlandrlm deneyler kullanlmtr. Kompozitler bu zeltilerde 3 ay boyunca
bekletilerek eme tcsi sonular gzlenmitir. Kompozit plakalarda gerekleen
deiimler ekil 4' te grlmektedir.
fl>D -r-
ekil 4. Kompozit plakalarn evresel etkiler sonucu eilme davranlarnda

meydana gelen deiimler: ( I ) leniiz. (2) N a O H . (3) MCI. (4) UNO-,. (5) l f S 0 4
5X6
17-19 Kasm 2006-ZMR
ekil V ten. kompozit malzemede e fa/la dayanm kaybnn % 34 ile
II M ) , tarafndan meydana getirildii grlmtr ekil 4" te asidik \e bazik
ortamlarda yalandrlm kompozitlerin yzeye yakn blgelerinin SM
fotoraflar da yer alnaktad SI M fotoraflarndan da grld gibi asidik
ortam kompozitlere dala lazla zarar vermitir.
(e)
ekil 4. (a) leniiz ve <b| Na< )lI . (c) I I C I .(d) I I N O , . (e) H S ( ) , zeltilerinde 3
ay bekletilmi kopozit plakalarn eme tfcsti sonras ekme blgeleri kesi S M
fotoraflar
5S7
17-19 Kasm 2006-ZMR
3. S o n u v e T a r t m a
Kompozit malzemeler doal ya da yapay olarak evresel koullara aru/

brakldklarnda yaplarnda bozulma ve deformasyonlar. dolayl olarak da
gsterdikleri mukavemet deerlerinde belirgin dler gereklemektedir. Bu
deiimlerin miktar, maruz kalma sresi ile ilikilidir. Doal yalandrmada ortam
anlarn deitirmek mmkn olmadndan, yalandrma sresi uzadka
malzemeye olan etkileri de paralel olarak artacaktr. Burada dikkat edilmesi
gereken bir baka nokta kompozit malzemelerin teste tabi tutulmadan post-curing
ileminin tamamlanm olup olmadnn kontrol edilmesi gereidir.
S a f suya maruz braklm kompozitlerdeki mukavemet d % 20 civarndadr.
Bu sonu tek bana saf suyun bile kompoziti yapsal zelliklerini deitirdiini
gstermektedir. En yksek dayanm kaybna slfrik asit zeltisi yol amtr.
Bu almalarn sonucunda evresel ve atmosferik artlarn kompozit malzemelerin
zelliklerinde deiime yol at grlmekte olduundan zellikle glendirme
amal d uygulamalarda kompoziti bir koruyucu malzeme ile (sva ya da boya)
kaplanmas nerilir. Kaplama malzemesi uzun mrl olmal ya da sklkla
yenilenmelidir.
4. L i t e r a t r :
|l] Houssam A Toutanji, NVilliam Gomez, Durability Characteristics o f C o c r e t e

beams externally bonded uitl F R P composite sheets, Cement and Concrete C
omposites, 19 (1997) 351 - 358.
[2] G. Boschek. G hartvvig, F. Zahradnik, Effect o f vvater absorbtion in polimers at
lovv and ligh temperatures. Polymer. 40. (1999), 3433 3441.
[3] N. L. Hancox, Thermal effects on polymer matrix composites: Part 1. Thermal
C y c l i n g . Materials and Design". 19 (1998). 8 5 - 9 1 .
588
17-19 Kasm 2006-ZMR
OTOMOBL SEKTRNDE KULLANILAN KOMPOZT

POLMERLER VE GER KAZANILMASINA RNEKLER
COMPOSTE POLYMERS USED N AUTOMOTIVE

NDUSTRY AND EXAMPLES FOR THEIR RECYCLE
Prof. Dr. Ertugrul Erdin 1 . Prof. Dr. Bernd B i l i t e w s k f
1
D o k u z Eyll niversitesi Mhendislik Fakltesi e v r e Mhendislii
Blm
3 5 1 6 0 B U C A - ZMR T R K Y E
' T U - D r e s d e n nstitute o f Waste Management and Contaminated Site
Treatment Dresden - A L M A N Y A
eerdin@.deu.edu.tr
zet
Kompozit polimerlerin eidi ve kullanm alanlar ok yaygnlamtr.
Nano teknolojisi ve malzeme biliminin, tcknoljisinin srekli gelimesi ile de arada
eskiden hakim olan elik . aluminyum gibi maddelerin yerini polimer maddeler
almdr. eitli katk maddeleri kullanlarak da retilen malzemelerin teknik
zellikleri ok iyiletirilmitir. B nedenle de elik . ve dier metallerin yerini
kompozit polimerler almdr. Bu ayn zamanda aralarn hafiflemesini, gbelikden
dn vermeden, enerji ve hammadde tasarrufuna katkda bulunmasn salamndr.
Aralar mrn tamamladnda ya da herhangi bir nedenle hurdaya
kdula da kompozit polimerlerin geri kazanlmas sz konusu olmaktadr.
Bunun iin de kark ve sal olmamas halinde dorudan termik ileme tabi
tutulmas (gazlatrlmas, pirolizi, yaklmas) sz. konusu olmaktadr. Eer
maddece saf ayrlabiliyor, toplanyorsa o zaman da ikincil hammadde kayna
olarak tekrar geri kazanlmas sz konusu olmaktadr.
A B de ylda 14 milyon ara terk edilmektedir. Aralar oluturan
malzemelerin % 2 5 i de kompozitlerdir.
Otomobillerin btnyle oluturan paralarnn, iinde bulunan sv, kat
maddelerinin, malzemelerinin arlk zerinden % 9 5 inin geri kazanlmas 2007
yl Almanya iin hedef yl kararlatrlmdr. A B iin ise 2015 ylnda bu sonuca
ulama zorunluluu vardr.
Abstract
T h e types and usage areas o f composite polymers has increased
dramatically within the last decades. With the recent advances in nano-technology
589
17-19 Kasm 2006-ZMR
and i materials seieee. polymers lave started to replaee steel anl alumium that
vvas eommoly isel velicles. Tle teehnieal properties ol'these producls lave
iprovcd sigifeatly due to scveral additive compouds. I ls. composite
polymers lave replaced steel ad otlcr nctals Moreovc ls chage has vslted
in a decrease tle tolal Vehicle vvcighls l l'urtlc contrihutcd to majr
economical returs i enerv and ravv maieral constmpton
Wlcl llesc velcle.s uc se >> tle jnk yurds. i I k eonpositc polymers
could be recycled. 11" these materials are ot Ibd i pe loris bt are preseni in
mixed Ibrns utl otler materials. lc tley could drecllv be processed tlermallv
(gaslieation. pyrolyss and inceralion). On tle otler lad, il tle material eold
be c\tracted and collected pre form. t hey could tls be recycled ad resed as a
secodary ravv material vsource
I tle I uropea Union, abot 14 million cars are sct l> jk yards evev
year. Abot 2 5 % o f le materials lat ake tp these cars ae composilc materials.
I Germany. t s aied to rccycle 05,, bv vveight o f tle liquid ad solid
parts o f a car bv tle year 2(MI7. I I I hovvever. t ^ aied to reacl ls objeetive
by tle year 2015.
I. G i r i
A B ile kat atk ynetimi asndan Sekil I de rld gibi saaya

ya da piramidin ii eleman ok nemlidir Hatla 2023 ylnda bunu ikiye indirmek
hedeflenmitir: I. Kat atk oluumunu engelleme miktarn a/alla: 2.
Deerlendirme: 3. Bertaraf etc. 2023 de ise bertaraf etine kalmayacakdr. Aralar
iin ifade edildiinde 2015 e kadar beriaraf edilecek nkla "5 inecek. 2023 de de
bu hedefe orc 0 olacakd Bunun gerekleip gereklemeyecei
tartlmaktadr. A m a hedefde kesin kararllk vardr
Aralarn geri kazanlmas iin \ isal altyap \ B de olilurulmud t irek
ara ithal eden lirtalar. gerekse reten firmalar 200 7 y lndan sonra aralar geri
lak zorundadr.
u anda da lisansl, yetkili limala aralar tim /ellikleri ile kayda
geerek, deerlendirmek ya da bertraf etmek i alaktadrla netmenlii
istedii gibi ekil 2 de otomobillerin yasan dgisi v itim ara paralar,
adde. mal/eme. para trne gre ayrlmakta, geri kazanlmaktadr
590
17-19 Kasm 2006-ZMR
IST-SITUATION N DER EUROPAISCHEN
ABFALLVVIRTSCHAFT
Avrupa da Kat Atk Ynetimi Durumu
Kat atk oluumunu nleme VERMEIDUNG /

Atk miktarn azaltma
VERRINGERUNG
Deerlendirme
VERWERTUNG
Bertaraf etme
ENTSORGUNG
ekil : Avrupa da Kat Atk Ynetimi Durumu

ekil 1 : A B de kal atklarn ynelimi piramidi
Aralarn ve yapmnda, iinde kullanlan eitli malzemelerin trlerine

gre kullanm mrleri farkl farkldr. Bu nedenle her parann L C A (yaam
dngs) de farkldr. Aralarn yaam dngs ekil 2 de grlmekledir.
c Life C y c le o l P >nger C r
D
ra w m a te rla I
A
l11II|
C p a rts
c a s tn g
tu rn in g
w e d in g
m -
II I 11J p a in tin g
s a m p lln g
use m alntenanco
io n
e m s s o il, re p a ir,
param re p a n t
i ?
d ry in g , s e p a ra tio n
devces, components parts

1 1 u u 11
ekil 2: Otomobillerin yaam dngs ( L C A )
591
17-19 Kasm 2006-ZMR
2. Kullanlm Aralarn G e r i K a z a n m a Tesisleri
AB Kullanlm Aralar Ynetmenlii aralarn arl zerinden %X5 /

%95 inin yeniden kullanlmasn ve deerlendirilmesini (tekrar kullanma, malzeme
olarak kullanma, hammadde olarak deerlendirme ve enerjetik deerlendime)
hedeflemektedir. Bertaraf edilmesi gereken ise % 15 gememelidir. Kademeli
olarak 2006 dan 2015 e kadar da % 5 e inmelidir.
rnein Almanya da her yl 2.6 milyon otomobil trafikten ekilmektedir.
Bunun yaklak 2.0 milyonunun zerindeki bir miktar da paralanmaktadr. Hurda
ilemi grmektedir.
Ayrca da trafikten ekilen aralarn ve salam, iyi parlarnn dou
Avrupa lkelerinde taliplisi ok fazladr. Bu durumda braklm aralarn tekrar
kullanma, malzeme olarak kullanma ans fazladr.
Otomobillerin, malzemelerinin geri kazanlmas asndan kayd tutulmas,
retici, ithalat firmalar tarafndan aralarn geri alnmas ve de deerlendirme
emberine sokulmas zorunlu hale gelmidir.AB de bir ok lke bu konuda yasa
karm ve uygulamaya balamdr.
Otomobillerde ok sayda paralar tekrar kullanlmaktadr.
Otomobili meydana getiren paralar ok sayda malzemelerden
oluturulmudur. Son yllarda ise aralarn arln azaltmak iin metallerin yerini
alan, ayn zellikleri tayan, hatta baz konularda da daha iyi zellie sahip olan
mazemeler retilmidir. Bu malzemelerin geri kazanlmas da byk nem
arzetmektedir.
Halen kullanmdan karlm aralarn arl zerinden hesaplandm,
%75 i geri kazanlmaktadr. zellikle de metaller. (Bundesministerium tr
Umvvelt, Naturschutz und Reaktorsicherheit Referat ffentlichkeitsarbeit, 2005).
Eski aralarn deerlendirilmesi iin yaygn ulalabilir ve lisansl, yetkili
atlyeler eitli firmalar tarafndan kurulmutur. (ekil 3)
592
17-19 Kasm 2006-ZMR
Altfahrzcug Verwcrtung: Heutigc Situation

Demontaj Paralama
S c n a a s o lor racrung/ Rckstnde
Trockenlegung, Kalntlar
Demontage **
Shroddorlelcht-
Stahl Schrott jtk fraktion
Shredder-
Schwer- ' ^ L
Sv maddeler, ak, lastik *fraktion
katalizatr v.d. Metaller Ar Hafif
Rader, Battorian. fraksiyon fraksiyon
Katalysatorn
Yedek para, ~ 2 0 % dt
deitirilebilir ksmlar Fe-Sohrott Fahrzaugg*wichtc
fMicht-He-Mstalle vvordon o n t s o r g t
Menlin. <5 l . M C n <l> A T 1 * l > / n w a > l i i w i
ekil 3 : I ski arabalar deerlendirme lesis
Bu tesislere gelen aralar kayda gemektedir. Hurda aralarda nce

iindeki tm yakt. ya. atfriz, gres. vs. gibi maddeler emilerek uzaklatrlr.
Tekrar deerlendirilebilecek olan agregatlar (paralar) rnein motoru. k,
aydnlatma dzenekleri, v b. sklr. Deerlendirilebilir plastik (kompozit
polimerler) trne saf bir ekilde sklr ve toplanr, camlar ve lastikler de
denonte edilir. Geriye kalan kasisi ve dier aksamlar da schredder (mekanik
paralama) nitesine gnderilir. Burada da metal ve hafif fraksiyon olmak zere
ayrlr. (ekil 4, 5) www.arge-altauto.de..
2015 ylndaki snr ise aracn bo arlnn % 5 ine kadar indirilmesi
istenen, yani % 9 5 inin deerlendirilmesi yaptrmdr, www.arge-altauto.de.
Deerlendirme halkasnda bulunan her giriimcinin, firmann mutlaka
lisansl olmas gerekmektedir.
Aralar tm anlan paralar ve iindeki malzemeleri ayrldktan, alndktan
sonra geriye sadece kasa ksm kalmaktadr. Kasa da slredder (paralama
nitesine) ya da firmasna gnderilmektedir. Orada da ekil 5 de grld gibi
paralanmaktadr. Paralama tesisinde malzeme ve hammadde olarak
deerlendirilebilecek ksmlarn dnda ayrca geriye kark kompozit maddeler
de kalmaktadr. Bu maddelerin de deerlendirilmesi arttr. Ancak sl zelliinden
593
17-19 Kasm 2006-ZMR
yararlanarak deerlendirmek mmkndr. Bunun iin kullanlabilecek yncmler a.
Gazlatrma, b. Piroliz. c. Y a k m a olarak ele alnabilir. T m bu ilemlerin
sonucunda geriye kalan kalnt atklar ise deponiye gnderilmektedir. Bu da % 5 i
gememektedir.
Velucle Receiving
O p e n n g ot' L o c k s
Entry Log on C o m p u t e r
R e m o v a l of l o o s e O b j e c t s
Velrle Storage
Vdirlp Preparg
- Vehde Cleantng L a bora t ox-y Aalysis
- Vehde In-êcuon
- Reco very of Automotive Flud*
u n
Automotive Flds
, t , . S toi'age
I Inte mediate \ eiticle Sto-age I
Vehicle Disassembly Reryrlables Storage

- Componenii/Power Umu
- Electrical System Serap Storage
- Interior Tnm
- Separaton of Usable Parts, VelUce Dsassanbly
Recydables, and Junk
1t - Qualty Control
- Parti L-isung
Auto Body Storage - Computer Entry
1
Serap Press S pare Pai'ts Sales
ekil 4: Otomobillerin kabiil, paralarn ayrlmas ve deerlendirilmesi
Hale hazrda Avusturya da lisansl firmalara gelen aralarn madde ak

izlendiinde, % I 4 , 9 z para olarak deerledirilmektcdir.%85.1 ksm ise
nilemeler gitmekde buradaki ilemlerden dolay da bertraf edilmesi gereken
%(), I kat atk olumaktadr. % 4 termi ilem grmektedir. % 6 s da malzeme
olarak deerlendirilmektedir. Geriye kalan % 7 5 lik ksm ise shredder e gitmekte,
paralandktan sonra % 5 7 , 9 u hammadde olarak geri kazanlmaktadr. Burada da
% I 7 , I ilem kalnts kat atklar olumaktadr. ekil 6 da rnein 2002 2003
yllarndaki ara bilanosu grlmektedir.
594
17-19 Kasm 2006-ZMR
Bl m k dagnm of ASR processing
(Massfcalon
(Sceenng)
Mol/i soparnton
<Mrtomtn' separator)
Ooomnutoo
jrmulatot shreckleo
< lav.fcaton
(Scroemngj
Metni soparaton
H tMagnoic wMy rurrent sepaatoO
Donsty soperaton
| (e g o* labios^/yafl srfle
MuUl bopauton
F Nf rnoials Pl.sln fucton Fractoft vuh frac on

lualmg vtlut (Mmoal
(ITuffF hesi
ekil 5: Shredder den geen aracn madde grh ve zelliklerine gre ayrlmas
(snflandrma)
corporato/nnovatonen/d
/pfaesenteft/mobltaet/Charts_HrWarcnowsk pdf
MtM>'MMkMw>>H>w<i ên Otomccude mjianian eO kompozi pdmer paralar
ekil 5a: Aralarda kullanlan ok saydaki kompozit polimerler
595
17-19 Kasm 2006-ZMR
ms M
2003 ara
K i yeni aralar
says
PKW-Strom
2002 ara 2005 n Oeutschland
says 2. el aralar neaugeiassenen
Falvauje
3.3Wllow
mm
" i
gemeldete Fahrzeuge geksctefairaup
46 Milionen U*
tpC*!3(S
'Ewrt ^ Gecraudi-
0.1 H!l>oor 'aro^g
hurdaya kan 2.4 MHontn
f j/wwgt*sfanl OsKra XC3 /taaralar
t O com m
ekil 6: 2002 2003 yllarndaki ara bilanosu
Otomobil yapmnda kullanlan eitli elyaf destekli kompozitler aadaki

tabloda verilmidir.
Duromere Thermoplaste
SMC sheet mouldmg composite LFT long fbres reinforced thermoplastcs
BMC bulk mouldmg compound GMT glass mat reinforced thermoplastcs
RTM resin transfer mouldmg Schaumharzverfahren
RRIM reinforced reaction necton mouldmg
SRIM struetural reaction nection mouldmg
LCM lgud composite moldng
Ubermcht der vichbgtten Faserverbundwerkatoffe m Automobl Lecltbau
[wwwautcxompo5rtevorg, w w w smc-alliance com]
ekil Otomobil yapmnda kullanlan elyaf destekli kompozit polimerler
ekil 7 de 32 OOO kg arlndaki (32 ara her biri I()()().() kg) aralarn
ay n t r d t nda ktle ak grlmektedir. Buaradan da aka anlalaca gibi
2.100 kg kompozit malzeme aa kmaktadr.
612
17-19 Kasm 2006-ZMR
I.)ail> Mass Ho\\ of Automobile Dimtemblv

02 Vchkln. l/too kg racb)
ekil 7: 32 000 kg arlndaki (32 * I000.0 kg) aralarn ayrhrldnda kiitle

ak (2.100 kg kompozit malzemeler)
3. K o m p o z i t P o l i m e r K a l n t l a r n n T e r m i k lemi
Kalntlar ok iyi ve tam donanml klasik anlamda evsel kat atk yakna
tesislerinde, imento fabrikalrnda yaklabilecei gibi theroseleet ve siemens
piroliz tesisi devam olrak gelitirilen tesislerde de termik ileme tabi tutulabilir,
gazlatrma, piroliz ve yakma proseslerinden geebilmektedir. ekil X de
Theroseleet ve Siemes-Piroliz yntemlerine alternatif olarak gelitirilen
teknoloji S Y N C O M * ve S Y N C O M - Plus - Yntemi grlmektedir
597
17-19 Kasm 2006 -ZMR
Components
and Features
SYNCOM -
Plus
ekil 8: Theroseleet ve Siemens-Piroliz yntemlerine alternatif olarak gelitirilen

teknoloji S Y N C O M * " S Y N C O M - P I u s
Tesis srekli gelitirilme aamasndadr, zgara yakna sistemleri ok uzun

yllardr bir deneyime ve bilgi birikimine sahiptir. " S Y N C O M process" Japonya
da endstriyel anlamda kurulmu tesisde almaktadr. Avusturya dad a uzul yllar
sren tartmlaardan sonar karar verilmi ve tesis Arnoldstein da faaliyete
gemidir. 1 2 yldr da baarl bir deneyim elde edilmitir.
Nihai rn tamamen sinterlemekde. camslamaktadr. Hava kirlilii
kontrol nitesinde de ileri dzeyde artma gereklemektedir ve organic kirleticiler
ok iyi paralanmakatadr: < 0.1 % , P C D D / F < 0.3 ng l - T E Q / k g . . . .
Sznt sularnn artlmasndan sonra elde edilen kalite ime suyu
standartlarna uymaktadr.
Kat Atk Yakt ( = K A Y ) iin Avrupa da baz lkeler standartlar gelitirmi
ve yasalatrmlardr:
Almanya: 2001 R A L - G Z 724 yasa ile: talya: U N I 9903 "Non mineral refuse
derived fuels ( R D F ) " from 1992 ynetmenlii ile; Hollanda: A B standartlarna
uyarak;
Norve: "solid biofuels" ynetmenliini esas alarak: Avusturya: 2002 de karlan

-Norn ile: Finlandiya: mart 2000 de yrle giren, S F S 5875 "Solid Recovered
Fuel Quality cotrol system" ile kontrol altna almlardr.
17-19 Kasm 2006-ZMR
ekil 0 da da grld gibi p ve kan atklardan elde edilen K A Y
= R D F = B R A M = E B S " adl rnler katk yakt olarak kullanlabilmektedir.
Kat atklardan retilen yakt olarak, yenilenebildi yakt kayna, ve
iindeki yenelenebilir madde gruplar (kompozit ambalajlar, kat-karton,
plastikler, organik atklar, tekstil atklar, v.d.) grmek mmkndr.
Regenerative Portion of RDF
m
Biological Material flow
stabilisation separatlon
Composition
[Wt.-%]
organc waste plastic vvaste

paper/wood other
I textles P a c k composites
53.2 %
Regenerative Energy Portion
ekil 9: K A Y R D F B R A M K B S kat alklardan retilen yakt olarak,

yenilenebilen yakt kayna, ve iindeki yenelenebilir madde gruplar (kompozit
ambalajlar, kat karton, plastikler, organik atklar, tekstil atklar, v.d.)
4. S o n u
Otomobiller 2015 ylnda %1()() geri kazanlmak zorudadr. Dnya enerji

ve hammadde darboazna gitmektedir. A y r c a ar kullanm ve tketim de evreyi
olumsuz etkilemektedir. klim deiikliine neden olmaktadr. lkelerin atmosfere
verdii C 0 2 miktar artmaktadr. Hedef aralarda 100 km de I t yakt
kullanmakdr. Bu konuda V W ve dier firmalar almaktadr. Ayrca klasik
yaktn yerini biyodizeller, hidrojen, gne pilleri vd. alternatif yaktlar almaktadr.
Aralarda kompozit polimerlerin kullanlmasnda maliyeti drmenin,
hammadde kaynaklarnn krounmasnn yan sra, daha hafif ara retip, daha az
yakt yakma gibi amalar da olmudur.
Kompozit malzemeler hem uzun mrl hem hafif, hem de enerji ve
hammadde korunmasna katkda bulunan malzemelerdir. Bu nedenle de evre
dostudurlar. Otomobil parasnn elikden ve kompozitlerden yapldn ele alarak
kyaslarsak, retimin her aamasnda kompozitlerin daha yararl olduu grlr:
599
17-19 Kasm 2006-ZMR
Enerji korumas daha hammadde retilmesinde balar, ve kompozit parann
prosesleri, fabrikasyonu aamasnda da devam eder. Gnmzde yaklak 45 kg
kompozit malzeme kullanlmaktadr. Bu deer baz aralarda 70 kg a kmaktadr.
Eer hedeflenen duruma ulalrsa bu deer 250 kg ara olacakdr.
Bu yeni aralar. 10 000 mil yl yol almas durumunda. 227 milyon litre
yakt tasarrufu salamaktadrlar. Emsiyolar da azaltmaktadrlar. E n iyi ve uzun
mrl geri kazamlabilen kompozitler ise "tlermoset composites" lerdr.
Sonuda kan atk oludunda. hepsinin deerlendirilmesi sorun
olmamaktadr. Bu konuda teknolojiler gelitirilmedir \e de gelitirilmektedir.
Dnyaca mehur firmalar bu alanda yarma halinde A R G E yrtmektedirler.
General Motors, Toyota. Ford, Chrysler ete. Kompozit malzemeler
gelitirmektedirler.
5. K a y n a k l a r
1. www.arge-altauto.de
2. Bundesministerium tr Umvvelt, Naturschutz und Reaktorsicherheit -
Referat ffenilichkeitsarbeit-, 2005
3. www.stiftung-autorecyclng.ch
4. AltfahrzeugV - Altfahrzeug-Verordnung Fassung vom 21.6.2002 ( B G B I .
I Nr. 41 vom 28.6.2002 S. 2215) (llinvveise auf nderungen vom 21.6.
2002. B G B I I Nr. 41. 27.6. 2002 S.
5. http: www .autocomposites.org/autoeomposites pdfs recycle.pdf
6. Neubacher, F., (2003) Neue Wcge der Altreifenverwertung", Fachbeitrag
im Rahmen des V R Reifentag.Salzburg, 17. Janner
7. Neubacher, F.. (2003 )Alt-Pkw Verwertung in sterreich: 20 Jahre
Rckblick und 10 Jahre .
8. Mochar, C . . 2004 U V & P Umweltmanagement Verfahrenstechnik
Neubacher & Partner Ges.m.b.H., 1020 Wien, 2004
9. Schper, S., 1999 Einsatz von Kunststoffrezyklat in Neufahrzeuge und
Venvertung von Kunststoffen aus Automobile Kritische Wertung der
Recyclingquoten der E U Direktive",
10. zum Symposium ..Drolt 2004 das AltkunststofTclaos?", Verein
sterreich i seher
I I. Kunststoffkreislauf, Wien
600
17-19 Kasm 2006 -ZMR
ALITA Y
17-19 Kasm 2006-ZMR
602
17-19 Kasm 2006-ZMR
KOMPOZT M Al 7FMFI FR - RETM

YNTEMLER - RNLER -
UYGULAMALARDA YAANAN
SORUNLAR VE ZMLER
A hsan OTABATMAZ
Teknik Danman
Kasm 2006
KDMRCEjT MALZEMELER PROSESLER - RM.ER-

UVGU-AMOLARm YAANAN SORUM-AR V E CeMLB?
1. TANIMLAR
. K o n ^ x t nnlzemo tatln:
M veyadaha fazla farkl na/zemenm (ba&ayta + glendirici w lave / yarctrno Malzemeler)
uygu reMMeriri tok malzemede topianvk. ya da yeti bir Oretik karntk an&ayta mukro
dzeydo biloimyfe sonucu oiulunMan tolzenelere "konpo/if mnlzerrm" denir
Glendirici. sertlik, sa&anik gibi yapsa! ar eti iki en,

Ba^lavu tnlzome, takviyelerin birbirine balanmas, y ' l takviyeler arasnda daylmns ve
takviye ntlzonanin kimyasal e<kilrden koriMinosm,
, ise yapsal Have nnkavenmt. prosesin gereklemesini, vb sa&ar
KXIMI( IVCTA. KAMK K/fOJON

I /
Bgl;ya = nftrks = reine
Giilondrici = Takviye = Hyrrf

KOMPOZT
lave / yardrna malzemeler"
[XXGU. AYIRICI. KPK, AHAP VEYAPETB<LER
603
17-19 Kasm 2006-ZMR
KOtVPOBdT M A L Z E M E L E R P R O S E S L E R R N L E R -
UYGULAMALARDA YAANAN SORUNLAR V E ZMLER
2. GLENDRC MALZEMELER
. Fcrrrlanm gre glendin a estlen;

IX' Imylthi Ctylll f 1) tvllKI StltJlryl
Malzononln eitli yGniatdo daynrntn, davrann vo/ voya
ittim hzn artrnak iin rg, dkllnn, tapo veya filo (brading)
oUlndoir il boyutlu dabllrlor
Malrotmy noliyotirin vft irotim si+dorirtn diih tutulnvs vo
d o g k davranlarn d do odoUnvsi iin doiik malzonolor
kullanarak nnlez (Hybrit) yafjlania c/a&lir.
KOMPOZT M A L Z B V B L B t - P R O S E S L E R - RNLER -
UYGULAMALARDA YAANAN S O R U M A R V E ZMLER
2. GLEfsDRC MALZEMELER
. GtitaKna Malzem&erin &tl M4<ayeseleti^
M* a* m* Vtgunluk M aMKua
()
(9/tnO) |HP.)
f .55 2000 O
IÎ v INI .\ .\ i.
Can 49 47SO M
Kjvt OO JVOO HJ*
W ss x
K<M m JV .44 2BIM1 A4 N. I
m 4 .44 17SO 13 \ N
Mntym .211 1950 a/ S.
'iNMir nnnoiH TNMCkUdUU*

/ ><k
i"
y*
604
17-19 Kasm 2006 -ZMR
KPMtgtT WU2HVBa-FHnRFHIFR-RpMHt-
UYGULAMALARINDA YAANAN SORUNLAR V E OCQMLB%
3. BALA YICI MALZEMELER

Ba/ayc Ma/soetorin eitli Mukayese/en.
R e p r e s e n t M l i v e P o p e t i c o f l f l l e d Romu*.
liMmuyOm* mim li*vrw nkMtt
PS W
K MCA l>)\y(A n*.
10 II 1) 10
r . M _ 4 1* u ti M 4 i
n m, . - m VO 10 4 4 % % 7
T*C M .>10 1 110 100
f S 174 416 III na 1 14
IVtOtnr'.c M 110 140 IM 17i 170
1 no II m 145 IV 1*0
' TST"" 1 r MI 0J w T 1 1
folync ( ila* T Co*! Mnkcltle

n i IVkH r-
(|>oxc 1 oo-200 10-50 20
Polyelert HO-14 5 J-20 I*
Poly itimle* 2oo- _50 25* IOO IO
vo--I o l IO
V " V'nyl e*
KOMPOZT MM-ZEMBJBR PROSESLER - RfJMJER -

UYGULAMALARINDA YAANAN SORUNLAR V E ZMJBR
4. SANCK/I YAPILAR VE YAPITIRMA

SANDV YAPI
SmttAtdch parte/lcr (hor) ar a matrernerun altuti u stuw y.tt L01 plakalardan (faco sheet / sHn) oluur Bu
furm/lenn harrlanmaeu ok hassas b*r hornxAjr.
Kor kosnK(sfoar)ta/vvt*terin e dayatr, pfcAafcr so tMktm (bendrt) ve okuru* kuvvetler o dayatr vo tasarm
ortkm ta bal olarak V; >f i, lamim hmx>st. metal (a/umiry*im elik, v.s.) ok otrth nwiz ennkniun oluabilir
Yinkjn rtv/renutlertok olemartl, ift d avrh ve film adho&vo olma/d a bir Mit dn steri, zelli kkr i vo kullanm
dwtkr ok geni bir konudur
K*wrcoiTt>
FaaSIM
12
605
17-19 Kasm 2006 - ZMR
KOMPOZT MALZEMELER P R O S E S L E R - URUM.ER-

UYGULAMALARINDA YAANAN S O R U M A R V E ZMLB?
4. SANDV YAPILAR VE YAPITIRMA
. Yap$trrmrn D&a\nntalan: YAPITIRMADA DKKAT BJLECEK GENEL

KKÛV
YSpsms paray sekerken paraya hasar (Yaptrma kalitesine tesir eden noktalar)
verilebilir Yap/m yzeyinin
hazrMtiMi os/asrtda
hazrlanmas
h'rrryasallarrn
(Ykey
cins - arar -
- alan etonunlann kranlara uyriHa ve konsantrasyonu, zamanlamalar / siteler,
ogitlJi elmalar artkr kururta kalitesi, para balant ek.v.s.)
Vbpnn yzeyi hazrlama aji kju vardr Detay paralarm yerine mkentrni yntts
- Kalite kntrolu daha zordur ve ar ol Kontrol (prefitting)
teknikleri gerekebilir Adhosiv kalitesi (shelflife-pot life mritrit
V^psai yaptrclar, iyi rrokanik Orefliklere geir ten t olnras,)
(ekme, kosme) sahip olmalartna ramen, Yaptm ortam (scakJk-nem-toz kontrol ve
soyulma mukavemetleri dikliktir ortarrrda yapmayr
buliMrnrartns)
engelleyici nraddeltrin
Yiptrma loilgli bt ilemler "kontroll Temizlik (Yapma yzeylerine Hr ve y.yasmay
ortamda" yaplr nleyici malzemelerin bulamamas)
- Mutal yaptrma yatnn nnliyotleri yifcsoktir Primor kalitesi ve uygulama artlan
Alhosv vo primsr' lar nrliklrlor vo scaklk Ger ok varsa kalp ierisinde paralarn
yiiksotdikce mirleri azalan kimyasal iritlorcir tutturuln ki ekli
Mllzonv dopolama artJanna muiaka Adhosiv potrrorizasyonu (kiktenim osnasmrda
uyulmaldr scaklk-basn-vakum-site toleranstan)
Adhosiv ierisindeki hava bo&uklanrwn / voids ^
aln nos
KOVPOZT MA-ZEMELB3 FR06ESLER-CJRNLJBR -

UYGULAMALARDA YAANAN SCRUM-AR V E ZMLBR
5. HAZIR KARIMI MALZEMELER (PREFREG, SMC. BMC, GM T)(DEVAM)

PYeprog Kulkrvm ttr .w*lrt>kn
PF&fiREG MALZEMELER [_.. j
Malzenm fiyatlarnn yksek
ol n t s. saklama - serme ve kt
artlarnn tontrdl bir alan ve
ekipnnn istemesi (yatrm
ihtiyac), rrritl malzeme olnrns,
vakum sarf rtralzerrel eri ne ihtiya
olnrns, tecrbeH it eti m ve kalitd [êsssT] L"s=r |
personel ihtyaa ve itetim
sitelerinin uzun olmasna
ragnrorr, sa&adr hafiflik, kalite,
F+vpreg huanu <A*itn
\
nnkavomot deerlerinin
yJkse klii ve zararl gaz
tkarrmms (stren, v. b) jbi
salad& avanta?artndan dolay,
performarts yiMcsek para talobi
gereken (bata havaclk olmak
iizero) sektrlerin kanlmaz bir
Heri teknoloji mnlzemesidr.
606
17-19 Kasm 2006 -ZMR
KOMPOZT MULZBVBLBt - PROSESLER - RNLER -

UYGULAMALARDA YAANAN SORUNLAR V E EM-ER
6. RETM YNTEMLER
. Ya E3 (Wct lay-up)
JoJkot Uygtdamn-
Jdhot cinsi parann boyanp boynnmannsna (ztf) ant anabilir \xrya znjyorvi,
v wvn? artlmna gre deiir. Je/hut" un tabanca IIo uyguktuniKk uyulman
gereken kuro/l ar (0.4- 1.0 mm kalnlk, tabanca cinsi w memeofJar . tibarcab,
uygulama taban crt ars ve mesiresi. havervn satl. kullanlr ayna dnsI vo
uygulan t kalitesi, j eli eme suren, scrtletirlci onvv, ortimtn scaklk . tentzlik ve
rutubet durunt. parann sklmesi oknertkMr
. Kuru B )faymaa (Dry lay-up):
Kalba ayrc uûlaunas. peprog ( varsa hor ra nnlzvusinln yr letir ilmesi)
kalba ayn a uygulanmas, virsa Jelkot (fra / mlo veyut itnwH:ay1al uygukmmuKi
vo jeHenenin beklenmesi. ety;j varsa hor va nvtzonmsinin y #v1otlr1liTWSi) vo
reinenin uyyulannnstdir. Titt^ye malzemesin n kitM yttrlms n> ak kitp
zerine sv reine fra ve nlo ile uygulmmutsHiir Ktittl bir / * r n ilintini in
\xkum torbas da uygulanabilir Yatn m nnliy etlerinin diliik. tocriibo ihtiyacnn
az vo geni yz ere uygulanabikliKen en ok kullwnlan vo bilinen ancak
erim* youn bir yt*tenxir Malzemesinin k.-tba yatrlman w \*kum torbas/un
uygulanmasKr Vatajm torba nttzane vo tr^fulanm ernrti youn ve fttttl bir
yntemdir.
KOMPCSZtT M ^ L Z H J B f l l PROSESLER - RMJER-

U Y G U A M U A K M YAANAN SGRLMAR V E OSMLER
6. RETM YNTEMLER (D&/AM)
. Prcfil efue yontan (ftjlruzyorf:
Reine ve seretiridnin bir tankda kantmlnns vo e l y j l i r n
(roving yzey ttf, tape) bu tankdan ydanarak geirimosi ve
kalp ierisinden ekilnvsi (Caterpitar veya ift ekmeli
stlnt kalp ieri sirxle parartn form d arak reinenin
kirlenmeye balamas ve kalptan ktMan sonrada sout! arak
istenilen boyda otomatik kesilnnsine dayanktadr.
i bo veya dolu profilli pardorda terdh edilir.
Syaf-reine karmn homojm v o orannn yilksek almasna
ramen, elyaflarn tek ynl dizilmesinden dolay basma
Dayanrtnn dkl, ortamdaki stron, tezyah yatnn, karbon
ol yal ekilecekse statik elektrik enerji okunu veprolllfre kont
verilememesi zayf y&l&ialr B u zayf ynleri Lf dermek 0n;
NC tezgahlar gelintir.
Karbon elyaf ekilocekse tezgah vo sistenier iyi opraHanmaldr.
Oluan streri kaldrmak iin reine kahb; direk onjokte
Basma n*jkavonwt deerlerini artrmnk in nno (broling)
abt matetfa
12
607
17-19 Kasm 2006 - ZMR
KOMPOZT M U - Z B V B - B * - PROSESLER - ( M M J B ) -
UYGULAMALARDA YAANAN S O R U M A K V E E M f i t
6. RETM YNTEMLER
. Rcnc Transfer yntem (KTMRE3N1RANSFER MJLDIN3):

Ortamdaki Sirenin Olduka az u ' f i l l M w # l u f * n # a c i * hul/Jonu mMmlI.Mi rrK**<MtMteJ, kjyt
s t r vt? kontrol insrti - yuzoyi de&en- kap. kalp da otonmttik basn kontrol vali. vakuniu
kalp kilene sisten, vb.), babana dzenimi (presleme, fikstrlana. v b), tergal ustenlen
(roine kartn (A? kontrol sistent, reine stma sistent, vakum yar dinli kukp htlene sisten t.
yksek basnl reine basnt sistent. vb.), preform (takviye malzemelere nceden kunt verilnKtsI)
kullanma ftt t/d itin on sisteniere bagk alarak , iren m hann olduka yiJoek olabilmesi U
ynterrtn hzla genasine nod*n olmutur (O: kt, +; orta, ++: i y i )
Yatrm Ootlm Hz ekil M ka ilksel Ortalama

Kompleksi i ronilik
Light RTM+Haft ++ - + - -
Vacuum-Vakul 11 0 0 + 0 0
RTMinjection-Kl.s k ++ ++ +
Infusion-inf/y! n + 0 - M- 0
13
K O V P O Z t T I V n L Z B V E L B t R t O S E S L B J HMJ3? -
U Y G U L A M A L A R D A Y A A N A N S O R U N L A R V E EMJER
6. RETM YNTEMLER
nrJmmirnn liretini
FYcpmg nvtzorrmier. f:snr\ OtoMav. Ovafarrn, Kaipta() Msnla tkrtn v FYos yOtncnkwiy4o lnotilin
608
17-19 Kasm 2006-ZMR
KOIVPOZT MALZEMELER - PROSESLER - RNLER -

UYGULAMALARDA YAANAN SORUNLAR V E ZIVLER
6 RETM YNTEMLER
frFfVlkf <<U\.t "Ki < .- >. n
VAktim >f<% ic*>n<,nd<? OtaM.iv fmnHa
kaltplantvifti <Atoc:lavtyOvon nm Mtuklty)
HKL, |Mjrnj{lor) 9TD imletilerek
Khiiw) gelmesi salanr, kesrt*? tcz)ahiKa(plya.tting 3
mailine) yer teptirme ynl
erine vo anma jOn> kntlar
(pty1 lar)to*alir.tatrz oabet? (Ckxr noot scaklk - foz
\x>n/tulMt hiMitmlIi .tart) fjrvprog koruyucu naylo/tlar
skillr, ayrc uygularvTV knhp zerinde d
tazgattla(ATL- Auto/tatc Tape Layirtg Mitdtmo, Rollng
Mrtumi sorti t} (I*ly - up) yaplr w vnkumlu uy4m
tort\t.v iler t v yaplr Metriksin kur artln ta yn*
ofoMM& v* / v y. fmttda scaklk-basn vo vitant
ettir tcia Im>liri aut t surelerde kur otur votorta
skiJkrok ftara alnr.
En f at tali yit mm vo fteosos maliyeti. on ok tti/f/
tocriibo isteyen bu ytirtemrie malzemenin f/Uver/ji-
pmsiK artlarnn /ivvnligi, kztp kalitosi voofjttilj
personel ok h/itik olmasna ramen, b.tt. lursaahk
sektr olmak zoru pcrfonmns yitfcsofrparnl<wx1a
lotrvltnz lon bir teknoloji ihtiyac gerektirir
15
K O M P O Z T M M J J B V d - * P R O S E S L O * - R N L E R - UYGULAMTU-AREIA
YAANAN 9 0 H L M A R V E ENLER
7. MDDBJLB?, KALIPLAR, YARDIMCI EKPM4MA VE TEZGAHAIAR
K lp Mhyef Mkayoneitn {tk^mi

S* UîO Hrt
Too tt Su-tau Su-'A
HMMM No - i Hadhessi'l CoKhJC'
Pt, Vllm C l
Od tO Pik oAM 0.11 Concapl

vdk&ton
Epoy .V Fa W 1 0 BM OM
t)<1 pr l
'U
Can U m I .50.000 E". 5SB200 Prodxtcr c>
non A
A U n n u . ' 3 0 0 rooo 60-50 BS IX PoA^ton

ptffe
Hcu S ( . f OBl M ECWTC
SM cfirjtot
j 'Mil dlt\u*
SM a f nurlion! 136160BK 3 , >c4un..
' m l rtnc^
| w pl.lry
siOT : V BK .8tmINu>t
U*Btimy&HarwoOfv
Klf nwlmiK9-GtJr-para yzty knlltosl. knlf) ymnrtUMt v<k.*,p uuttyrt likisi
y/zy 9ntll& vl klm l&sayza ve gryor
16
6(W
17-19 Kasm 2006-ZMR
KOMPOZT MALZEMELER - P R O S E S L E R - RNLER - UYGULAMALARDA

YAANAN SORUNLAR V E ZMUER
7. MODELLER, KALIPLAR, YAJRDMCf fKIPAALytf? MFTEZGAJ-KULAFt
7.11. HM kalp irelim:
Gsr^lIlb ((
.tn yl.*vjk ">
E S 3
T B S 3 ] "sv^r,
PlJMd nKill inu loo M, lj 4>hJ Vu
3 1
'4III9 I'I4IMJ|I
4uxrt I j' e
17
KOMPOST MALZEMELER- P R O S E S L E R - HUl>LBt-

UYGDLAMALAROA Y A A N A N S G R U M 4 R V E Z M J S t
9. PAZAR VE UYGULAMALAR
I l.rv.K ilik ve Itr.ty *~w,y Kamllir. pcrv.rtdtr, sk w fK/hnfjter(igw1ofWi1an (kuyruk Itmilal,
fauia'ler /yeispiTad.n. nvtut dpmalar, tmm\ fvr.r.r ly.r f*wMith, tm/m poneHai l ,yi panotkr, ranln
fxvwiler1, imleyin. f . r j * / x \ r x l ttnalel. oymu fxweHonJ. .rrtonkr. rvdon. motor i fxr.1an, tlapkr. >rfen* Ur. yt*.ry
stilUatOr. li.lvil.KKimt kat.lliin. hMaeuuc Kr.ll.r. hurtukkr. ffisarsz unHir, /tm n,.M.r ryci .,rt,t ve
gvcAtarl. uak yOvtfcsi, 5 l.ludj^vn tyl&alr. noto^jMi/
18
610
17-19 Kasm 2006-ZMR
KOMPOZT MALZEMELER-- P R O S E S L E R - R N L E R -
UYGULAMALARDA Y A A N A N S O R U N L A R V E f E M S
9. PAZAR VE UYGULAMALAR (DEVAM)

. Haftalk ve Uzay saray cte fitrbus A380 Ya/a uaklarndaki Kararsa t Matzen;
kllarm na t rnek.
'> pot Al mna Fit>* l n>nMw (OLARE)
bom vrlt Itgh-atrengTh Sl'lrgara I TOOOmii Aluntmum Alloy)
M d m n a r W l n g P a r t a l a
Outcf Wlng Advancad Aiumrtum Alloys Empcnnag* A
CFRP Of Outar Flapa. Spotlara u n praasurlzad F u a t l a g * :
Carbon Ft>r Remforcad
Melal bondad & Allarona: CFRP 7
Partal Innar F l n ' Plastic (CFltP)
nmmr P r M t u r * BulK Hd CFRP
Uppr Dck Floor aam* CFRP
PaiMfH^r Ooorm Can Docr Stroctura
Cantar W(ng Box: CFRP En0Jna Cowlinga: Fiaad W i n g Laading

Thermoplastics
Edga
Monolthc CFRP
Lowtr Fulag Panala. LaMr-sm-vvcIdsd Alumnum Alloys
\ l a j o r A d v a n c e d M a t e r i a l C'andidate f o r A i r b u s A 3 8 0
( K O M P O Z T IVVVLZDVELB^ P R O S E S L E R R N L E R -
UYGULAMALARDA Y A A N A N S C R U M A R V E Z M L B Y
10. SORUNLARIN ZMLER

KOMPOZT PARALARDA KARLALAN SORUNLAR- GR:
Yzey bozukluktan kiik, ondlosyon, iik kabamv, atlanp knlna, kk ta/a kabarcktan veya kabarck
tilgder, balkgz voprn hole ddi klor i, i yzeylerde elyaf veya reine fodalnn gz knvsi (slanmnyt kum
tjlgder veya faz la reine}, sararma, boyama hata lan
le/ bozuk lkl< Deformasyon (v&rpage}, ie veya da etone (spring txck), para/ar itasnda tx>lular veya
biniTK/er (gap/ veri ap). ke rads uyumsuzluktan, urform para kal inli darinin olmay veresini llerinin
(tolerans) dna kma
Digt hotdar Arlk fozlahg, dk ntkovcmet deerleri, metal kmeleri, yapma sorunlan, boyarn zorluklan,
i metot toleranstan dna kma, nkovcnut deerlerinin dkl
. MUHTEMEL HATA NEDENLER VE YAPILABLECEK YLETRME VE GELMELER
Bu tonuda yaplan eitli gr ntt er ve teknik ine demeler sonucunda, yapiah ilecek iyiletime vb gditimnler aagKi
bdirtildigi ekilde olabileeogi deer tendir i l n i t i r .
. Tasarn Konpozit bilgi ve tecrbderi snrl olan rruihcndistor tankndan deiik/yeni rn tasarlamakta rekabet
artlarndan dolay ok ksa srede gdit irilmekte ve retime ve par ara hzla m ilmeye al hnktadr Bu
aamada, nvvcut sorunlan henz zlmeni mevcut tasanm ve ir miat honseptleri (rnekleri) esas alr abiltfkt
\*)bu iso bu t tir para/ann seri r atinle rinde vo mteri tankndan rnn kullannian esnasnda yaannns
nthtennl sorun lan neden oiabiImckt edir. Tasanm yapan kiilerin gend korpozit bilgilerinin yannda eitli
konularda yaz lt kitap dokman ve bilgisayar program kaynaklarn kull anat I Elidirler
E j t i m ve kart o: Meallerden far M olarak konpozrtin kendine zgn vo ok geni bir konu olmas ve her geri g
yeni malzeme ve proseslerin gdi tirilrresi nedenryte uzman kadro olutum/mal. bu konuda t osarr y<pacak
rrhendUerin, in&at yapacak vo kontrol edecek teknik demonlann yeterli seviyede konpozit mdztre vo ,
\ davran lan konuur da bir eitime sahibi ol evlidir. Ayrca bu konuda han malzeme tedarikilerinden , teenibdu
vo ilgili kumniardan (bunlardan boalar bu sununun ekinde veri nitir) de yardm alnabilir.
20
611
17-19 Kasm 2006-ZMR
KOIVPOZT MALZEMELER - P R O S E S L E R - RLMLER -

UYGULAMALARDA YAANAN SORUNLAR V E tiZMLB*

MUHTEMEL hiAIA AJEfJ? A / / N VE YAHLL3/LECEK YLET KMf V/F Crf / IMELER
s Zamanl Mi}onci<Jik iCmc.urinj Enjinoerincj) mlIiUehyk ktnnkr iin qeerli olan bu alma
prvnsd*, Mal^t- Sn> Kalite h\riom uns v Tekrarlanabilir btr retim iin. tasmwimv
Kavramsal (conccpt) tasarm
Ayrntl (detaled) tasnn
hkmekfprototype! etim v
Seri lirctinr* (ser utfirxxiuctktn) ge> a^nakm nda.
korumun nemine. \*> orysntzasyonun bi/y^JM/C/une yro, kpl uznmlarva (F\tr.r1antb sat, Todarik. EtxJ
tasarm. Yapai tasanm. Mtzenn un Rosos Mihenct slig. Tmatot niihondisliff. Kalto hantrol, Kalp tasanm ve mi.t
ve Para retim ). yaf utacak /xr/yx*fc veya zgn toplantlarla, fikir ve grler inin nl m ts faydal olabilnnktoctr
Bylece; resiftik*, mtt/ eruter, IIIHMI w kitplar n en az saynia deiini w par itimin bir seterde lireti letjilmes i
stujfcmm olur. Bu isa umun malzemov o proses seim ile birlikte, bata kitp vefata t ht yutlmu drecek
piyasaya hzla gir Mm kx:ck, ptyas<mun k<txl etlii bir uriin gelitirilecek vo seri retim aamiKinda ise sonnlan az
iitryetkr dk bir rn tasirnliturr olacaktr.
Teknik Resrlt, M^lzerno vo FYosos dkrronlar
Hyasada genelliklefeyrpa/rtdetay vi' mt.f para resimlerinin sadece/)arn kalnl vo CTP(konôzit) okluu
Mrtlmekte. nvt/enuy vo pmsoslorlo Hgli dier blgler(sectfcatiorts. reguirvrnents) ise reticiye biratolnaktadu
KulLmun yor vo antaona gm kitnikkr vo auhkgibi isel boyutlar, er skulo kul Umul an tam nvtzenvlerin
dogiiUrgi. retim nmtotlannm farkll, imalat tolerans!anrun farkl zdk ,rz etnn&i vo kakto / tost artlarnn far
arz etnvs. kabuller a*mwanda tereddt yaanmamas iin. her korr^xxzrt fiorann teknik resminin far M okos
ka ir ular azdrr Tasanm ntihendhunm re sn t onay .tu v nadiri paritaru hibir ttkntk rotam cknda retimlerine
nxtsaade edi kvmeb vo yÛacak docp siklikler se msirrterv derhal yemt srtlm.tu Mr Aks titxhrdc dcsumn tlik gster
\do&u bir para retimi yaphmnr ur veya klerobal deiiklik gstonn vo gereksiz makyot artna kalite imtlan
^nMlrm olur
21
KOIW*OQ!T M A L Z E M E L E R P R O S E S L E R R N L E R -
UYGULAMALARDA YAANAN SORUNLAR V E Z M L B I
10 SORUNLAR/N ZMLER
MiJHTEMEL HATA fsTCTMER VE YAP1LBLECEK /YJLE Tlf-fvlt VI GElJMEL ER
K*litc Kontrol.
Konpozit iler it erk un --/hM yUfUnnaHKoan Onent rol t stic mr btr mtonkr bir du ktrte kontm! / kakto gven
Hommetzemo sentndn, gk t (tosctkkf kontrollerinde, retim hattndaki a jm utm im (ara kontroMer.kur artln,
yepno artlan, ctopnun voakm titniht. v.s,). yar mantI vobitnt rn kurtroUmmlo (ltlsel, izeysol. tatnb,
vo ti+>-uttrasanik-X-Ray \pbi tmbatmz hontroikrdef vo aynca aaKa M irtkn Imuknlaok Ot tartl bir grvv
stlenirler
fVofof^> retim Konxxrrt paralarda yaanan sorunlar M on vo takp adar, ftaralam kontrol ve
testlerini yapan vo aynen rutzom voprosuskroer yakn birirnolank o nmrumth uthrKstk ttjpi atlann a m
tt. fjitHi.ri itirak ocMktrrt^ MerkJo olua&k ytMitu baansna etki adMtillr
lk p^r u iratint >v . -./ila ilk fralarn ktito kontrol olarak ltHnnU. kaytlarn tutuhrt (FAI-First Aricrt
Inspection) ve rnn tMikavtrml k%jvr1 arim tutup tutnmrkp labontar nrtwnda trtr ilurth v^voya tahribifsrz
ynlen teri o tespit odllntll. kulkmla vniet. kitplar u, ham nvtztrn vo dntay / um tm vyfjrososin uyuttu akkufunu
tfKfjit fttlkt sonra snrl mittin b^krtsna cray vrrnrttcfr
. Psrtlarn t&sollt'Jm ( Hk ffrl) nu.yfHu^cr :
. L.itKJf utu.r rtu m vr? k.dliyvtlor i .
Konxxzit iinin byl Mfno bal ol inik kon^mzit ham matzonn, F^nsan w B/ini rnlerin saim-analtz ve
kitrfi kanyonla nrx ki laboratuar karulntutr. Bu sabada alacak ehramlarn tecnlbeli olut vointemmiyoral
standartlara gre alattilmol voyo itatrkte laboratuarlardan destek .tu un. ti* ki
20
612
17-19 Kasm 2006-ZMR
KOMPOZT MALZEMELER - PROSESLER - RNLER-

UYGULAMALARIM YAANAN SORUNLAR V E ZfVLER
10. SORUNLARN ZMLER

. Ltetim proseslerinde kardalan teknik sor i t i l ar. nedenleri ve bar zm nerileri:
Salad avantaj lirtrtd an dolay*, bir taraftan tasarmclar v o kullanclarn bu malzemeleri t, m unu en ile her geen gn
yeni gdinrf er olmakta ve dier taraftan da rtfzcnte, proses ve ekipman konusundaki gdinvler vepiyesaytt
jlren ret di ordun koynaldirtir nedenlerle retinterdo ok decpi k sorunlar ynnrmnktadlr. Bu bln ko. yayg/ o! ara i
klli m lan nutzemder, prosesler v e bunlardan kar lininlerde yaanan bdl i bal sorunlar, nnhtenttl neden leri v e v e
zm nenlehnden bahsedilin tir.
. EL YAYMASI VE JELKOT UYGULAMA YZEY HATALARININ NEDENLER VE ZMLER
Mxkl v e kalp retiminden (zayf aft yap, uygun olmayan kalp malzemesi ve kalitesiz yzey kalitesi, ekn*>
dtlrkmomysi. tolerans ve l sel yiUlklar, v.s) vo tasanm hatalarndan (yanl rntzemo seimi, he saplar ti lanJal 1
hatalar, kalptan sklme vo imalat edil en wyyecek toleranslar, v.b.) kabaklanan hatalar d rtdn el yaymsiKia geerli
olan ve her birimn nedenleri v e zmlerinin neler olabilecei, gendi eme yaparak aklamaya allrsa,
almaya halamadan nce kalp yzeyinde toz v e yrftara rttide bulnrms,- Toz abana maddeleri temizle
Jdhot'un hava artlarndan dolay fd Ur sen k> trs,- atlye stcakKfirn 18-25 "C v e ntubetin %80'l gememeli ortack
ayna ma/zerttf v e an toz olrranai
Jul kotun viskozite v un y iry;rkrtm.wa olnsst, - Az rriktarda stiron yoksa polyester il f*/o oderek enelt
R* rk pastas vekataUstln yikanmnmaa - kalitesi -or am,- yi kantr, kalrtdi malzeme kullan v e oranlara , sertlema
sresine dikkat odrtdi
Kalp ayn amn lef tesnn kt olmas v e usulirte uygun rygul annsntasKaliteli mlzeme kul lan *///.; m
artlarna uy, ayna stiniKX1er nce kalb ty parlat (zerinde artk reine kalmannKr), ayrtann kalp- ayna v e
polyvstorlo uyurdu olduu saglartrtf (vvat-out)
Pskrtme taltancayla atlyor sa/iskurtrrnhzt-basmcr-rteme ap-t/ygulamaalar-ftaso bindim^leri . uygun olm
Jet kot serti ee n nder art d y. fitim hpnnns,- Jdl emeyi bekle
vttuihjjt k.tUilminin vf y. <. . n.r. - 0.3- 0.5rm veye 400-500ar/m r olmal
23
KOflÔZtT MALZEMELER- PROSESLER - RNLER -

UYGULAMALAROA Y A A N A N S O R U N L A R V E &ZMLJBR

EL YA YM4S1 VE JELKOT UYGULAMADA OLUAN YZEY HA TALAR NN NEDENLER VE
ZML ER:
Reinen in yeterince sertloncsin beklenmemesi v e kalptan zorlayarak karlmas,- Sertlennp kontrol ot ger eki y o r s ,
sertliini aharla l- 40-50 bar col olmaldr), par aya zarar vermeden kalptan kar lml, postkilr uygun ynltt
Yctennce nkt ilelatinasyornia kalan havitn if um ts ve iyi slat ltt s.- Uygun nlo kul laneti l w havas iyi alnmal
Byif reine oranlarn ayarszl iyi ayarlanmal
Myester kalitesinin (portomons, saflk, sertlik, ekme dyaf v b J e H c t l a uyululugu, nf mrii.reinegrultu v s.)
Uitlg, -Uygun reine kullanmal
Byif kalitesinin (fonu cins. ptrfonsrs. reineyle jelkotla uyunlulugu. tif nr, reine grubu, v s) ktl, -Uygur
dyaf kullanrtrf
. PRESLE EKL VERME VE PUL TRUZYONDA YAANAN HATALARININ NEDENLER VE ZMLER
Para kalptan zor kyor- Kifp kartma as az veyatersse a artar veya paral kalba geilir.h artr n/tubetliyso
kuntulu.rtid says azsa artrlr
Paraarpk kyor- Kalp stcakhkdagltt dzenli deil seayor la, an scaklk kyorsa sertlemB scakl drlr
voya nttzemo il o oynayarak k alnl kur iftlr
Gzenekli yzey- Hantr azsa artrlr, harrtmn vizkozitosi azsa dolgu konur basn ge uygulanr.hannr kalnsa
azaltlr veya basn erken uygulanr, letlp scakl yksokso drlr v e y basr erken uygulanr
Yzey mat- Kalp yzeyi par laat lr, aync niktan oksa azaltlr, hantr ntubeth is kuntulur, kalp yzeyi souk sa s
itinlr, kiirleme yeter sizse scakl k vo kr lentt sresi artnlr
Yzey benekli- Kahftlantt sx:aklrgrfazl ay sa dr, hamur bozuksa deitiril ir.
20
613
17-19 Kasm 2006 - ZMR
KOMPOZT M A L Z E M S - B t - P R O S E S L E R - RMJER-
U Y G U L A M A L A R D A Y A A N A N S O R U M L A R VE Z M - B *
10. SORUNLARN ZMLER

Konx>st fc*vs/r*7e kullanl.m W*>.iic>fut Dtnmn Yantt klan struriar ve azw anortton
Kotust fiaralannda y.tu.r sortini onr bir kst* isokoriozrt parann altnda yofun bir cklkk meta!
(karkns) kulUgalmasdr. Bu ekinim , rrkin ayrlamasna. koozyon riski oltTKtstna lxyo frnndan sonr
daffilm olumasna yz oy sonltmr oluma&tn para saysnn artmasn* yfrrt vo rncurtiftk sunin vo
/.nw kaytna noden olmakladr trdlkfe, KonjpozJt ve metal par tam CTE( Is sal Geril ornoKitsap lan) o
farkl olduundan dolay* post kunlnde vo boyahane fnnlantofierasyonkrnda farkl genlent) ria/r .tular
f/stornwkte ve para di yuzeyknruio kik ondulasyon, ik kabama atlak,tonlntbolular voyo binmeler
(gaf* ovar lap), u kutluk Ur dilot s yc*( vnerp agel, ie v ey e c m oknur (spnng back). paralar arastndn bokl
veya binmeler (yap / o veriap) yuzoysd vo ol un&d hatalar a neden olrtktackr Sorunun ydonlnmeuno ynehk
M ika veret dit a yksek kompozit han metremdenn ku IUru ut
Mtnkslcr: Esneklik kar arxtran /*V yn sterler. duu k reakl veh reine kll.run ve dk ekntol zet aah
ix)/yesterlenrun kullarunt.
Taka yo kr Elyaf orannn artnl rraeu. kee elyaflar rgti hatta fiyat iM/un oluyorsa lorbon gibi olyflara (fo
kritk yerlerin ty.tU takviyesi,
eitli aratikvrye kor (ekmkk) utzttmder uygun yelere kulhml*wak sandvi yapya geilebilir
Kritik yerler e kr (puftrzyGn wye presi etini paral or gibi) v o y o detik d yat (tercihen rffill tty.t)
OIIIMJ
nttremelerin ol yaymas esn.eanda vryn para kr olduktan sonra yt^tnlabllir.
ftosos esnasnda v e y a riKntafdan sonra arl ok d/k metal insert v o saplama kullanlabilir
Rtemsn gelitir ilmesi: RTM(Reno Tnr isler Metodu) . vakunt a tortatan ti (Vacuum Ba). vacuum lrfur^m
(\Atcuumlnfusion), F+oslcnvfConfjmssKMi) gibi mule\**wt doger dt. yksek proseslere geilebilir v o y o
retilecek para saylarnn az olmas halinde lalp maliyetlerini drmek amactyla kritik yor krde ba p lak as
hjHaru labihr
26
KOMPOZT MALZBVELER - PROSESLER - RNLER -

UYGULAMALARDA YAANAN SORUNLAR V E Z N L B l
10 SORUNLAR/N ZMLER
Konx>zit vrisndo kuU.nt.r Metal hynr Dururtr / Yaratt klan snrrtsr
vn tsrtan nerilen
Ih pral kon^xxzrt yzey (skin) kull.mt Mlryt .rtntkk vo yapna sunnl.r olmakla beraber baz (knmtarda
tervtl ttlklulr Tasannrtadz yuzeyklen k.nlmas. Kont urlu vo flanh yizoylerin tercih edilmesi ile tuta direk
gzt Ikr t yi tulr
ftar zerlerine kaburz/a (rib) konulmas: Kntik alanlara konulacak kturtaUtn retin! en zor olnus (kitiftant
ttkruklonndo riastorurk vo silikotu/ibi tzenrter kullanarak konj.)liko *walann retn ter t gelitirilebilir) vo
dkk.t rlmeruysi halinde kk yz ey hatatar gtxzkebiln*fsi ile t) erit) tr Itaz duruntarda ter al odiletil Ur
lUrve hunpoz rt rstzeme kor m t ts Mtt.il r 1n kullimlmas nnebur olunum* I talinde, metal par at ann bu ytlzoyle
artsna krolnn kompodt para (puttnayon veya presletmi) klUrrt veya destek d yet (ter cihar rgiM dye
krutU tulr
Uretmtn tum a artlanuda kn.tl.ru uyult m s Motellerin lQiHarulm.ni nutebur olunriBS hahnde ise d y.rptvrKl
tumntt.t pro setir! enne ok cikktk) uyAtimas yere kr Kaklarda aymc trygul .w ut antta, fnnda po&tkr
kmlennoffnn ierisine konma dd. sogumanu fik surda kontroll olmam.v.b.) vo para slvmyof den nklmg)
zdkkledkk.t cchlmdKr
Kitrp lant r/rt olman : Kalplann si%fhwt vo.tt kjsntrun esnek oitrurts gerekmektedir.
614
17-19 Kasm 2006-ZMR
KOMPOZT
UYGULAMALARDA YAANAN SORUNLAR V E Z U M L E R
10. SORUNLARN ZMLER/

. Vapbrnttte yorvn/ sarmlar vje zm nerileri
| >ScJ <juvhiinj yap t ma Itrin karm ilen! sertifikal/
ftiiyeth kiikr t inhtHitr yaMnmt, mrl nutzemder
okhtklanndan. mafzemder srekr ileme balamadan herim nce
ktnttl. vakit gomttkr ttyt/uktun.i ve kanntlan herim
sonrana/hakkak tantl*tvndr<ir (kitm zaman, nolehn kant vo
biMch numnnlan. kinin hazrlachfp, v.tx). Kan m yaplrken ortam
himiit Kn hrtdr. Terazinin kalibnsyonundan ve temiz olduundan
enin olunnnldr. Scaklk vo nem kontrol edilmelidir. Kartma
aletlerinin temiz oldufjuna enin olunmaldr.
YaptmaEk Yerindeki Kopttun Deer letKtrlInnsI: Kofvnhir ek yerinin grnnnl yalnzca zayrf noktann
nerede olduunu gsterir, fakat hofrtt nedenini sylemez. Probleni ortadan kvdmnok iin, kopma nedenlerini
bulnvk esastr. Y&ptnlm bir ek yerindeki kopruttn baz nemli nedenleriparalann gzle kontrol ile tesfut
edilebilir. Bkece kopnorvn adhoz y o r v o y t hoheoryon kapatndan rr k^yn,d.axl<p. yoksa paralarn m zanr
grd tesprt edilebilir
Adhnzyon koprms - Yaptn a para yiz eylerinin birirxkt kon k ayrlr. Yapmann zayrf noktas, yaptn! an
para ile yaptna arasndaki temas yzeyidir. Ya mnlzenn ytptmtye uygun deil, yada yaptm ta yzey kirlidir
Her iki dununda da kuvvet, yzoye uygun ib ilem yoptlnunyla ittirktutir
\Kohazyon kopnts Yaptn ann ktv k si krifat Y.ptna kdnthn hor iki para yz oy*xio grlebilir Yaptrc
\ etkiler nedeniyle an geril in*} manz kalmtr (r: f/orllimtcfjoierl. scaklk ytkrma vsi). zm Paralarn
bkljndo d eii klik yaplabilir v&veya daha uygun yaptrc seil dr lir
28
KOMPOZT MALZEMELER - PROSESLER - RJNLER -

UYGULAMALARDA YAANAN SORUNLAR VE ZJMLB*

YaptmxJ y<i<tn.m sontK.r ve <,xunmnrx?rlen (ddvani
UVlAK/ ti
Hntitl, prtfar Tttor ataku. haîtt vtnimnttktri. kotta k(*trcJodn
Kiril paalar Ctbilnrin yifijrl&smj kurttu!odr vo yrekli okldo dofjOrm
(turazlorv naniAlotl itnas Umiv &ortl, ant dapdarn, tnrkkinynsji
k(rurtrmycxu ve )
Hth ynfatmat Tlkt/raeu*tt /tu .amtult (tank hany.naJ knrnartranytaia. tarkta
kainat Kiktlttri lautlataknu/tkltr. plnangjrtton. el*ktralk
vh) yufa^traikrnad kaatrd odn m> hirGtrrv okl vostG&lri
/ylhttln m liftirat srautma tJr kikhtm atlanran saf/andftra
ktatbv! (K/
Ynfatncnanyotrrssr. ktto&vsi Kllrlov iti artla ita (fit holk, lnvosalk. aklk, non \ts.) kertrd
ihr Ktk^n sitesirin tiktik tt'ya uyyaluiMa kertrd odn
Yitfatrcttantof finrilrtl <ti<taniHt<jiKtonin diMi
Mokardt <Giri(j>flrt \*tynislorntyor (fHlnnlcr (soytlnn) Yafann ylroyta (jnriioOn u*X*tya kiAMtf tathik otMor ek ytri
{/acaatliiiddofJOr Y. atan ttantarlim tna tu lyyaiuyiaaj (ttkife
komrtatv )k<trd otln
Totnttlar (jailm Yukufk tu akn> tkyaM yaf altnc soin
Sv voyt /ne halndoki crtanrinrhararyar dteyrns vr/ Parnhr r.vatutk hc*lu(pM ortan lo tonmura 'y&*t hir kaftan* wya
yaptnetran talrip alrtam /ntralmr okl I dt^0tttokot%fnlkrylr
20
615
17-19 Kasm 2006-ZMR
KOMPOZtT MALZEKE3-ER PROSESLER RNLER -

UYGULAMALARDA YAANAN S C R t M A R VE Z N L B I
10 SORUNLARIN ZMLER
Kompozit PiNC^tl.lfi 7, ntn
hir n\mntai <* iintim n-rasnnb veya kullanm esmanda plan soato o/]iiMlne yah tanr
octlatvlrrvarlr Ancak bl&n CKkayaluK^p u/tauK t t vo o oukjo iMtnI
Darmge Dryng
Delini ton Katjm Bolted Rej**r
Hrt. I ..(> repar v eri icat ton
Ov,l| l r
Tarrtr Oklumu
Repar design Repair mat en fil
Timi t.n preparation
lam MtJzomxnn
Her rl.rtTBM Bonded
repar
Y..| rvtom Ref nshng
DamayV[)fint Surf ace preparation
tnr lunvl.u
rerrval for txjndng or cunny
I lUB'/ytSOkJllTAl -Ya|itriib vo Kt iin
Yu-v>KII.u'n
PatclVrf3(j!*r Refiar lay up Cunng

V seleclon
Vjrn 'v"
VaKivi
Trftnlfnl
Gend
k
Tarrir
* * *
30
KCMVPOZT M A L Z E M E L E R - P R O S E S L E R - R N L E R -
UYGULAMALARDA YAANAN SORUMLAR V E Z K I B ?
11 SONU
okettU ovantlan olmasna/;/<.fa*x>srt.i,rt/> ytt snik lur rrtt/viKflenn w linetim
profmrJcnrmn ok eitli o//ms. dcMtrrk yan Mom ak olmas konci ierisinde bile tav pwanrXrvt eri e onanmas da
tasannrtaaynca osneMhfvr sagkrn.ts, nodomytcnut.lleregroDktakk deger1twKnleoek
i HtropUtnc C hopprd Thfnjo^:

[_ [tolvmrt l'brt |H>1\ ur 'nuouv
, + X'' 4 >/ *V I
Moldtp . r
Im i \Vravm*
coupod l' ''"J"" I \ >.,,L,f <
* * * JL
PTuvton I hi
I tarm
1
Inrcton ( omprrsso
ndici Kcmii
. ruol.lnp moiduf ntrcon
31
6I6
17-19 Kasm 2006-ZMR
KOMPOZT M A L Z B V I B _ E R - PROSESLER - RNLER -

U Y G U L A M A L A R D A Y A A N A N SORU ISLAR V E ZMLBR
11. SONU
32
KOVPOZtT MM-ZBVELEFt F R O S E S I B HNLB -

UYGULAMALARDA YALANAN SORUMAK VE CBNLBt
11. SONU
Konftozit Doncklcri vo Kt ltî.n
4 Artarlaf ':/-J'.ft
Kuttststoffo-Tccttrischc \AraiHyuny 7. fjtrjfjear f^tltltjor
1 CoifjostiKi Australia aV. (AVK-7V) TochnoktfjyAssocitoon
15-17 Artondla Cort Anhkmpibaltnltol 10D- 60329(FFTA)
Dandenotg. Mu 3175
Pitona (130(9 654 254 Fnrtkfrt art Mt Gennary P Ct Box 18
3830AA Lascla
Fioc (03) 97682451 Tel: +49 69 25 09 20 ThaNatltarlands
Feec +49 09 25 00 19 Pitona: 31-3343 43 300
Fm: 31-33 43 43 501
Carndan Plastics lrtBf v Aw(M, 5 (JK 77K,Co<.fjosrtos Ftocvsvny
3925Ajrfjort RoaU Stille 500 Assoa 1kx 1 A biti tJrivcTsrty of SctftK:o
Ortar. Srurriloa&e S a * Ccnrl and Te&moJngy
Pitona (90fi 67&7405 l.iynn, RontycJm CF72 9HH POBox 16845 188
Feoc (905) 678-0774 7/y 0,44122)067 Tehran. Iran
F.ot 01443 2390B3 Tel-(+SB21)73B1-2t)50
CltraScatrflc & Toctmolo/i cal
l,K*GtrM &of> Cor o< Irmprvc G Cofrposrtes l,K,rJ,y
9 Japonosu rtafofooti
MtnJs(aMGC) Assoa.tio EtClA Plastics Soooty
Afc r j SanliteRd Diantr Btikt. BK1 A Reyerslin 2adChLD<*j
1
Bdjing. 100B31 Ctna 80 1000Brusol s 2-118 Qrea
Pitona +86 106 8319 908 Tal 2 706 79 60 Tckya Japsn KM-OCBI
Far: +86 1068349607 Fwc+32 2 706 79 66
20
617
17-19 Kasm 2006 - ZMR
KOMPOZT MALZBVB_B%- PROSESLER CTJNLER

UYGULAMALARDA YAANAN SORUMAR VE ZMLER
11. SONU
Konpomt umeklen vvN.Uilevi13 UtMtod Kj'Kf kun The Cofposrff's 17 Soaetylurtlte
IO Ma) AmuitfMi f(jr CaT|M)9(s & SinL nrtyn S! Arme's CaurtArfartccmcrt
tut /+TJChs / KpmmHm
nf Mjlnri.ll
RntlutiKt Plast C3 (ACP) TI. Ftultyriun CFT2 9HH
M del Norte <6 Co/ SOT Afv.<> Fttana 01443 2 2 8 8 6 7 IJ6 f **>wOr
Atcnpotco 02<1> Mtxtao Fmt: City M>xkx>
01443230083 Covfna CA 917M-374H
riane 55 5306 2303/2306 ffKXM> jG2fj 331-0616
Fmc *52 55 5386 2T55 Fmc (629 33*9929
mmaaomm 14 Antttcsn Cttnftostts Mnrf.uiurens
1 CvnvusttcKAssoculKiKiir+vvZcBitK. IncAsaadîon(AMA)
n*stOHICDBax7S345 1010 Nortt Gfabe Roart. Suito
Mvxvrrma NewZa1md 450 Arlington. Ur&nia 22201
fitana 09267-1106 Ptono: (703) 525-0511 HAVMdm i .
Fmc 09267- 9075 Fax: (703) 525-0743 t AnKtfHmt
wwmt.ni).w V W W . .JCTTBf ct. o m
uN'. M/>
A S H C M l a lAOAÂBO
Ufns
f2 TAvr Qjrpusi(c$AsMid.tat e V |>VK- TVhAl MAMA

4R Nb 26. Soc 3NankHty East Road
f5 USA hrtiriutiryt.JC.rJ
Vy?r A/.k*> o! the AMA 1 Oanf Cmnl. tat B97 CTP bknclt*,
Tmpa. TstMBn R.O C. KHONorthGMoRoarl. Suto 45, lyal Sntyi AS VS I/T4UI
Pitona 8862-2715CB11-2 Afllnt/tofl, \At\0ttia222O1 USA
Fac 88b-2-27189639 Phata (70$ S5-0320 S A3<Af4>S/JoctlllyaalalJUID
EnwH Fmc (703) SS-0611
C hjny.iS.yt
r sr>sy****JNa iTfc
1/MR
UiLylhl
34
618
17-19 Kasm 2006 - ZMR
POSTER S U N U M L A R
17-19 Kasm 2006 - ZMR
620
17-19 Kasm 2006 - ZMR
AMBERLST DESTEKL, SLFONLANMI

POLSTREN KOMPOZT MEMBRAN SENTEZ VE
K A RA KTERZASYONU
SYNTHESS AND CHARACTERZATON OF

SULFONATED POLYSTYRENE COMPOSTE
MEMBRANES SUPPORT WITH AMBERLYST
A l p a y A H N * . rfan A R , K e m a l E R A N , M u z a f f e r B A L B A I
Gazi niversitesi
asahin@gazi.edu.tr
zet
Yakl hcresi, gelecein yakt hidrojen iin gelitirilen ve halen zerinde
allan bir teknolojidir. Bu teknolojinin kalbi olan membran sentezi ve
gelitirilmesi byiik nem tamaktadr.
Membran seiminde, yksek iyon iletkenliine, dk elektrik direncine
sahip olmas, bnyesindeki su miktarnn mmkn olduunca dk olmas,
sisteme verilen dier kimyasallara kar dayankl olmas ve onlarla kimyasal
tepkimeye girmemesi, uzun sreli ve srekli almaya, sistemdeki yksek scaklk
ve basn gibi alma koullarna dayanabilecek mekanik dayanklla sahip
olmas gibi etkenler byk rol oynar.
Halen kullanlan fakat dezavantajlar bulunan Nafon ierikli membran
yerine, sol-gel metodu ile polistiren/Anberlisit membran sentezine gidilmitir.
Membranlar arlka % I 7 orannda slfolanm ve iki farkl oranda (%1 ve %3)
zeolit eklenerek hazrlanmtr.
Karakterizasyon iin yaplan deneyler sonucu amberlisit miktar arttka
iyon deitirme kapasitesinin artt (%1'lik: 3.05 meq/g, %3'lk: 4.79 meq/g)
grlm, fakat slfolanm membrana (6.35 neq/g) gre ani bir azalma olduu
tespit edilmitir. Ayn zamanda su tutma kapasitesi zeolit miktar arttka azalm
(Slfolanm membran: 5.096%, %1'lik zeolit ieren membran: 4.523%. %3'lk
zeolit ieren membran: 3.506%) ve hibir membranda ime gzlenmemitir.
Slfolanm membran. bu tr membranlarda arzu edildii zere effaftr.
Amberlisit destekli membranlar ise Amberlisitin rengini almtr. Fakat membrann
effafl bozulmamtr. %3 Amberlisit ieren membrann direnci-beklendii
zere- kuru iken daha yksek, nemli iken daha dk kmtr.
621
17-19 Kasm 2006 - ZMR
Membranlarn Amberlisit miktar arttka krlganlklar da artmtr. Bu

istenmeyen zellikten dolay yakt hcresinde denenmemitir.
Abstract
Fuel celi is a technology vvhich is developed for hydrogen, the fuel of
future, and researches Stili continue lor this technology. Development of membrane
is the heart ol tlis technology ad improvement uf membrane is very important.
High ion conductivity, low electrical resistivity, less amout of vvater in its
strueture. durability to the chemicals that are added to the system and no reaction
should occur betvveen them, working contiuously for a long time and mechanical
durability for the high pressure and temperature of the operation conditions are
very important in membrane seleetion.
Instead of N afi on containing membranes, vvhich are stili in use but lave
disadvantages, development of polystyrene/amberlyst membrane by sol-gel method
is preferred. Membranes are sulfonated in 17% ratio by vveight and prepared by
adding zeolyte in tvvo different ratios (1% and 3%).
As a result of characterization experiments il has been noticed that vvhen
amout amberlyst is inereased. ion exchage capacity is also inereased (icluding
1% zeolyte 3.05 eg/g, 3% zeolyte 4.79 eg/g), but it is also been noticed that
vvitl respect to the sulfonated membrane there is a sudden decrease. Beside this,
vvhen zeolyte amout is inereased, vvater uptake capacity is decreased (sulfonated
membrane: 5.096%, 1% zeolyte ineluded membrane: 4.523%, 3% zeolyte ineluded
membrane: 3.506%) and there vvere no svvelling in the membranes. Sulfonated
membrane is transparel as it is desired in this type of membrane. On the otler
hand, amberlyst supported membranes lave the color of amberlyst but the
transpareney of the membrane did't harmed. 3% amberlyst icluding menbrane's
resistivity is high vvhen it is dry and lovv vvhen it is vvet vvhich is desired.
Fragility of membranes inereased vvhen the amount of amberlyst inereased.
Due to this undesired feature membranes are not tested ob a fuel celi.
1. G i r i
Dnyada artan enerji ihtiyacn karlayabilmek iin, temiz ve yenilenebilir

enerji kaynaklar aray byk nem kazanmtr. Bununla birlikte kullanm
yntemleri asndan yaplan almalar da hzla artmtr. Gne, rzgar,
jeotermik, nkleer, hidrolik, biyoktle ve hidrojen gibi yenilenebilir, ayn zamanda
evre kirliliine ve kresel snmaya neden olmayan enerji kaynaklar, yeni enerji
teknolojisi bakmndan, eitli enerji dnm yntemleri ve sistemleri ile
deerlendirilmektedir. Sahip olduu olumlu zellikler ve avantajlardan dolay yakt
pilleri birinci srada yer almaktadr.
Yakt olarak hidrojenin kullanld ve son yllarda zerinde youn olarak
allan alternatif teknolojilerden birisi olan yakt hcreleri, cep telefonlarnn
622
17-19 Kasm 2006 - ZMR
ihtiyacn karlayacak kadar az ya da bir kente yetebilecek kadar ok g

retebilecek kapasitede tasarlanabilmektedirler. Bu nedenle, ulam aralarndan
evsel ve endstriyel uygulamalara kadar geni bir kullanm potansiyeline
sahiptirler. Yakt pili piyasasnn byklnn gelecek birka yl iersinde I - 2
milyar dolara, gelecek on yl iersinde ise (ara uygulamalarnn yaygnlamas ile)
20 milyar dolara kmas beklenmektedir [IJ.
Yakt pilleri uygulamada, alma scakl elektrolit tipi ve yakt trne
gre snflandrlmaktadr. Yakt pilinin alma scakl I50 C' dan dkse,
"dk scaklk yakt pili", 500 - 1000 U C aras ise "yksek scaklk yakt pili"
olarak adlandrlmaktadr. Dk scaklk yakt pillerinin hidrojen gibi bir basit
yakt, platin gibi iyi ve pahal bir katalizr gereksinimine kar, yksek scaklk
yakt pilleri hidrokarbon yakt ve daha ucuz katalizr kullanabilme potansiyeline
sahiptir.
Aada kullanlan elektrolitin cinsine gre adlandrlan yakt hcreleri
grlmektedir;
Fosforik asit yakt hcreleri
Kat oksit yakt hcreleri
Erimi karbonat yakt hcreleri
Polimer elektrolit membranl yakt hcreleri
Dorudan metanol yakt hcresi
Alkali yakt hcreleri
Yakt hcresi, aadaki zelliklerinden dolay geleneksel g retim
sistemlerine gre daha avantajldr.
Kat atk ve grlt sorunu yoktur.
evresel kirlilik oran ok dktr.
Enerji retimi verimi yksektir.
G younluu yksektir.
Farkl yaktlar (hidrojen, doal gaz, metanol, LPG, nafta vb.) ile alabilir.
Atk s kojenerasyon yoluyla geri kazanlabilir.
ebeke ile birlikte veya ayr alabilir.
Dk scaklk ve basnta alabilir.
Modler yapdadr.
Gelecee ynelik gelime potansiyeli yksektir.
Polimer elektrolit membran yakt hcreleri, dier adyla proton deitirici
membran yakt hcreleri (PEMFC); alma koullar, uygulanabilirlii, yksek
verimi gibi zellikleri nedeniyle en ok zerinde durulan yakt hcresi eididir.
Yakt hcreleriyle birlikte elektrolit olarak kullanlacak malzemenin
aratrlmas da hz kazanmtr. Zamanla DuPont tarafndan retilen Nalion gibi
perfluroslfonik asil bazl membranlarda younlalmtr. Ancak nafo
membranlarn kullanm scaklklarnn snrl olmas, dk nem oranlarnda ve
yksek scaklklarda proton iletkenliinin byk lde azalmas ve bylece yakt
hcresi performansnn olumsuz etkilenmesi gibi nedenlerle alternatif membran
623
17-19 Kasm 2006 - ZMR
araylar byk bir younluk kazanmtr. B almalardan zellikle son yllarda

afon membrana gre daha iyi fiziksel ve kimyasal zelliklere sahip olan, hem
organik hem de inorganik yapy bir arada bulunduran kompozit membran sente/i
almalarnn byk nem kazand gzlenmektedir.
Membrann yksek akm etkinliine, dk elektrik direncine sahip olmas
ve bnyesindeki su miktarnn mmkn olduunca diik olmas istenir. Ayrca
sisteme verilen dier kimyasallara kar dayankl olmal ve onlarla kimyasal
tepkimeye girmemelidir. Membran /u sreli ve srekli almaya, sistemdeki
yksek scaklk ve basn gibi alma koullarna, mekanik dayanklla sahip
olmaldr. Membran sentezinin parasal boyutu g/ nnde bulundurulursa:
membran iin seilen ve yapy oluturan maddeler ucuz ve kolay salanabilir
olmaldr.
Slfolanm polisiillnlar, slfolanm polieterkelolar gibi eili
membranlarla birlikte poly(4-vinylpyridine), polibenzimidazole veya yerine
kullanlabilen polisiillnlar gibi basit polimerler, kullanl DMFC'Ier gelitirmek
iin kullanlr. Bununla birlikte, bu polimerlerin slfonasyonu yksek slfonasyon
seviyesinde suda znebilir polimerlerin olumasna yol aar. Polimer yaplarn
iine hidroflik gruplar almak iin kullanlan ilemler basit deildir, bazen
reaksiyon artlar ok farkl olabilir. Bu sebeple, her bir uygulamada hidrolllik ve
hidrofobiklik iin bir denge bulunmas gerekmektedir. Bir polimeri hidroflik
yapmak iin hidroksil, amin, karboksilat, slfonat ve qaternary amonyum gruplar
gibi baz organik gruplar kullanlabilir. Slfonik asil gruplar ieren monomerler
kullanan slfolanm polimerlerin sentezi ulalabilecek slfonasyon derecesinin
kontrol edilebilme kolaylndan dolay en ok tercih edilen yntemdir.
Yakt hcrelerinde kullanlan membranlar organik, inorganik ve kompozit
membranlar olmak zere 3'e ayrlr.
Organik membranlar ucuz olmas, kolay ilenebilir ve ekil verilebilir
olmas gibi avantajlara sahiptir. Bunun yan sra. termal ve mekanik dayanmnn
az olmas nedeniyle bu membranlara alternatifler gelitirilmitir.
norganik membranlarn ise uzun mrl olmas, yksek basn altnda
mekanik kararllnn iyi olmas, organik zclere kar kimyasal kararllnn
iyi olmas, gzenek boyutlarnn ve dalmnn iyi kontrol gibi avantajlarnn
yannda; maliyetinin yksek ve yapsnn gevrek olmas nedeniyle tercih
edilmezler.
Kompozit membranlar, hem organik hem de inorganik yaplar bnyesinde
beraber bulundurduu iin her ikisinin zelliklerini de tamakla beraber,
slfonasyon gibi bir takm ilemlerle istenilen zellik kazanlarak daha etkin
duruma getirilebilir.
letkenlik, iyon deitiren membranlarn kullanmn etkileyen en nemli
zelliklerden biridir. yon deitiren membranlarn iletkenliine etki eden birka
faktr vardr. Bunlarn en nemlileri; iyon boyutu, iyon tipi ve membrann tayc
ksmdr [2|. Bu konuda yaplan ba/ literatr almalar aada verilmitir.
624
17-19 Kasm 2006 - ZMR
Halen kullanlan, Nafion membranlarla ilgili Bchi tarafndan yaplan

almada, Nafion'm elektrik direnci; farkl akn younluklar, scaklklar,
basnlar ve gaz difizyon kanalcklar iin incelenmitir [3].
Okada ve arkadalar tarafndan Nafion zerine yaplan bir dier aratrma
da, iyon ve su transfer karakteristiklerinin belirlenmesi iin yaplm ve iyon
apnn, membrandaki kanalcklardan daha nemli olduu gzlenmitir [4].
Yo Mee Kim ve arkadalar, organik-inorgaik kompozit membran 100
C st scaklkta alan polimer elektrolit membran yakt hcresi iin
hazrlayarak karakterizasyonna ve yakt hcresindeki uygulamasna bakmlardr
15].
Dae Sik Kim ve arkadalar, slfonik asit grubu ieren ve sol-gel
yntemiyle hazrlanan poly(vinil alcohol) (PVAJ/SiO hibrit membran
sentezlemilerdir. Sulfosuccinic asit (SSA) oran arlka %5 - 25 arasnda
deitirilerek proton iletkenlii ve metanol geirgenliine baklmtr. Proton
iletkenlii ve metanol geirgenlii, apraz balar ve hidroflik SOjH grubundan
dolay SSA ieriine baldr sonucuna varmlardr [6],
Sheng-Li Che ve arkadalar, slfonlanm polistiren (PSS) ve reine
ieren kompozit membran sentezlemilerdir. Reine/PSS membrann iyon
deitirme kapasitesi, PSS membrannkinden daha yksek km fakat iyon
iletkenlii daha dk bulunmutur. Kompozit membrann ime zelliini, PSS
membrana gre daha yksek bulmulardr. Ayrca kompozit membrann mekanik
dayanmnn gl olmasnn yannda yakt hcresi uygulamasnda PSS
membrandan daha kararl olduu grlmtr [7],
Che ve arkada slfolanm polistiren/poly(vinylpyrrolidione)
poly(vinylidene fluoride) membran Nafion membran ile karlatrmlar ve proton
iletkenliinin Nafiona gre daha yksek olduunu gzlemlemilerdir [8].
Cristiane R. Martins ve arkadalar slfolanm polistirenin SEM. FT-IR, T G A .
XRD'de zelliklerini incelemilerdir. Sonu olarak membrann yksek oranda
slfonasyonu, mekanik ve termal dayanklln azalttn grmlerdir [9].
Sala ve arkadalar fosfonik asit ve slfonik asit membranlarnn elektrodialitik
transfer zelliklerini ve akm etkinliklerini karlatrmlardr. Slfonik asit
membran tiplerinin, fosfonik asit tiplerine gre daha iyi performans gsterdiini
grmlerdir [10],
Jeong-Pil Slin ve arkadalar impregnation yntemiyle slfolanm
polistiren (SPS)/polytetralluoroethylene (PTFE) sentezlemilerdir. SPS iindeki
Stiren/divinylbenzene ( D V B ) oran arttka iyon deitirme kapasitesi deeri,
etanol geirgenlii ve iyon iletkenlii artmtr [1IJ.
Smita B. Brijmohan ve arkadalar slfolanm apraz bal
polistiren/poly(diethyl siloxane)'in DSC, IEC. WU zelliklerini incelemilerdir
[12].
625
17-19 Kasm 2006 - ZMR
2. Materyal
Membran sente/i iin kullanlacak polistiren maddesi, sal halde renksiz,

kat ve saydam bir maddedir. zgl arl 73UF (22.8C)'da 1.04 - 1.09
arasndadr. Siyah isli yava yanan, effaf, sert. krlma indisi yksek bir
termoplastiktir.
Polistirenin; yksek yaltm kabiliyeti ve stn dielektrik zelliinden
dolay izolasyon malzemesi olarak, elektrik yk tamayan bir madde olmas,
seyreltik asitlere, tuz zeltisine ve bazlara kar dayankl olmas nedeniyle
merubat sanayi ve yiyecek paketlemesinde, stn darbe mukavemeti ve geni bir
scaklk aralnda mekanik zelliklerini kaybetmemesinden dolay kalp rnleri
sanayinde de kullanlmaktadr.
Amberlisit 15, asidik yapda, kuvvetli iyon deitirme zelliine sahip bir
zeolittir [13|.
3. Metot
Bu almada kullanlan membran sentezi yntemi genel hatlaryla u

ekilde verilebilir. Polistiren belirli scaklkta. 1,2-dikloroetan ile zld.
Hazrlanan asetil slfat zeltisi yardmyla polistiren zeltisinin slfonasyon
ilemi gerekletirildi. Slfonlanm polistiren zeltisine belirli yzdelerde zeolit
eklenerek zeltinin jel haline gelmesi saland. ekillendirilip kurutularak ilem
tamamland. Membran sentezi gerekletirildikten sonra membrann su tutma, iyon
deitirme kapasitesi gibi yakt hcresindeki kullanm amacna ynelik zellikleri
aratrld. Ayrca F T - I R spektrumu ve impedans lm gibi membrann
karekterizasyonun tamamlayc almalar yapld.
Membran yon Deitirme Kapasitesi (IEC); /ombranda iyon deitirme
kapasitesi, membrann iyonik iletkenliinin bir ls olmas nedeniyle nemlidir
ve bu zellii artrabilmek iin zeolit kullanlmtr. yon deitirme kapasitesi
aadaki ekilde hesaplanr.
| F C = ( N NaOH * V N a O H ) - ( N H C I * V H C I )
111
membran
Membrann Sn Tutma Kapasitesi; membranlarda su tutma kapasitesinin

yksek olmas beklenir. nk nemli membran iletkenlii, kuru membran
iletkenliinden daha yksektir. Membran su tutma kapasitesinin hesaplan u
ekildedir;
m m
% Su Tutma = '^~ kuru x , ()0
m
kuru
626
17-19 Kasm 2006 - ZMR
Membrann ime zellii: su tutma kapasitesiyle birlikte membrann
ime zellii de belirlenir. Membranda ime g/lenirse dilli/yon direnci
artacandan verim diier. ki nedenle ime zellii istenmeyen bir durumdur.
Proton letkenlii: membrann direncinin olmas, elektrik iletkenliinin a/
olmas demektir. Bylece elektron geii anotla katot arasndaki d devreden
salanarak elektrik enerjisi retilmi olur. Diren ne kadar oksa verim o kadar
fazladr.
4. Sonu - Tartma
Yakt hcresi iin kullanlacak olan menban orgaik-inorganik yapda

olmas ngrlerek almalar yaplmtr. Bu dorultuda organik ksm iin
polistiren seilirken, inorganik ksm iin Amberlisit 15 kullanlmtr. Polistiren
seiminin amac, kolay ilenebilir ve ucuz olmasdr. Amberlisit ise iyon deitirme
zelliinin kuv\etli olmasndan dolay seilmitir. \yrca organik ksm yani
polistiren. zelti haline getirildikten sonra sltonasyon ilemine tabi tutulmutur.
Bylece membrann hidrofil ik zellii ile birlikte proton iletkenlii de
artrmaktadr.
Bu amala hazrlanan membran rnekleri, bir takm karakterizasyon
deneylerine tabi tutularak istenilen zelliklere sahip olup olmadna baklmtr.
Beklenen bu zelliklerin banda effaf ve esnek olmas gelmektedir. yon
deitirme ve s tutma kapasitesi de dier zellikleridir.
Amberlisit ianeleri boyut olarak byk olduu ve homojen bir yap
oluturamayaca iin boyut kltme ilemine tabi tutulmutur. Bu haliyle hava
ile temas ettiinde oksitlenerek ak kahverengini almtr. Bu nedenle membrann
rengi Amberi iitin rengini almtr. Fakat membrann effafl bozulmamtr.
Sadece slfonasyon uygulanm membrann esneklii istenilen ekilde
olmasna ramen. "I orannda Amberlisit eklendiinde esnekliin azald,
krlgan yap oluturduu: bu oran %3*e karldnda krlganln daha da artt
gzlenmitir. Zeolitlerin embrana gesreklik katl bilinmektedir. Yaplan
deneylerle de bu zellii kantlanmtr.
Amberlisit miktar artrldnda membrann iyon deitirme kapasitesi
deeri ykselmitir. Takat Amberlisit eklenmemi, sadece slfonasyon ilemine
tabi tutulmu membrann iyon deitirme kapasitesi deeri zeolitli membranlara
gre daha yksektir. Amberlisit oran o I iken -slfolanm embrana gre- iyon
deitirme kapasitesinde ani bir u yaanm, oran o3 'e karldnda iyon
deitirme kapasitesinin artt grlmtr. Amberlisitle salanmas istenen
zellik salanm olup. miktar artrldnda bu kapasitenin artaca sanlmaktadr.
Fakat iyon deitirme kapasitesinin ne zamana kadar artaca konusunda kesin bir
karara varlamamtr. Yeterli sayda alma yaplrsa, bu konu hakknda sonu
alnabilir.
627
17-19 Kasm 2006 - ZMR
Membrann su tutma kapasitesi -beklenildii /ere- Amberlisit miktar
arttka azalmtr. Slfonasyon uygulanm membran en yksek su tutma oranna
sahiptir. Bu tayinle beraber baklan ime zellii ise grlmemitir. Bylece ime
ile gzlenen difizyon direncinin artmas durumu sz konusu deildir
%3 Amberlisit ieren membran rneinin direnci llm, 2 cm'Mik
membran yiizey alanna gre de proton iletkenlii belirlenmitir. Buna gre elde
edilen verilerin literatr ile uyumlu olduu grlmtr. Membrann proton
iletkenliinin, direnci artt zaman artn ve elektrik iletkenliinin de dtn
bilerek gereken yorumlar yaplmtr. Ayrca membran kuru haldeyken, polistirenin
de dielektrik zelliinin bulunmasndan dolay direnci yksektir.
-400000
Real Center 72242 Real Center: 38229
Imag Center 28215 Imag Center: 17660
Diameter. 1.5535E5 Diameter 84464
Deviatlon: 217.69 Devation 188.98
Lovv Irtercept: -125,96 Lovv Intercept -133.6
High Irtercept 1 4461E5 High Intercept 76591
-300000 Depresslon Angle: 21,3 Depresson Angle 24.719
w max 15783 w max 15783
Estimated R(ohms) 1.4474E5 Estimated R(ohms) 76724
Estimated C(farads) 4.0786E-10 Estimated C(farads) 7.5015E-10
Fsj -200000
-100000 I
mnnm^
I
100000 200000 300000 400000
T
ekil l. % 3 Amberlisit ieren membrann diren grafii
Relatif nemi %3.03 olan durumda diren 1.4474x105 ohm olarak. %7.29
iken ise diren 7.6724x10"1 ohm olarak llmtr (Bknz; ekil I). Bu da
628
. POLIMERIK KOMPOZITLER SEMPOZYUMU VE SERGISI
17-19Kasm 2006-ZMR _ _ _ _ _
membrann nemli lali kuru haline gre direnci dk ve dolaysyla proton
iletkenlii de dk anlamna gelmektedir. Bu beklenilen bir durumdur.
70
60
40
%T
20
-10
4000 3000 2000 1000 400
VVavenumber [cm-1]
Krmz-Slfolanm PS
Yeil-%l Amberlisit ieren Membran
Mavi-%3 Ambrelisit ieren Membran
F T - I R sonularna baknca amberlisit katk maddesinin belirli bir dalga

boyunda pikler verdiini grlmtr. Eklenen amberlisit miktarlar arasnda ok
fazla fark olmad iin, % l ve %3 amberlisit ieren membranlar geirgenlikleri
arasnda ok byk farkllk olumamtr.
5. Teekkr
Bu alma DPT projesi 2003KI20470-32 ve Gazi niversitesi Bilimsel Aratrma

Projesi 06-2005/31 kodlu projeler tarafndan desteklenmitir.
629
17-19 Kasm 2006 - ZMR
6. Referanslar
1. http://wvvw .mam.gov.ir popler/yakit-pili.ltm

2. t, E "Siill'olanm Polistire Membran Sentezi ve Karakterizasyou",
Ciazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits Doktora Tezi (2005)
3. Bchi. F. N.. Sclerer. Ci. (i.. "In-situ Resistaee Measureents of Nafion 117
Membranes in Polymer Flccirolyte Fuel C'ells". Journal of Elecirochemical
Chemistry. 404. 37-43 (1005).
4. Okada, I , Xie. G., Gosetl, <).. Kjelstrup. S., Nakamra, N.. Arimura, T.,
"lo and Water Transport Charaeteristie of Nafo Membranes as
Flectrolytes". Journal of Mebrane Science. 43(24). 3741-3747 (1008).
5. Ki. Y.. M.. Cloi. S.. II.. Lee. H.. (".. Ilong. M../.. Kim. K.. Lee, II..
"Organic-norganic Composite Membranes as addition of SiO? for High
Temperare-Operation in Polymer Llectrolyte Mebrane Fuel C'ells
(PEMFC's)". Flectrochinica Ata, 4787-4706 (2004)
6. Kim. I). S.. Park, H. B.. Rlim. J. W., Lee. Y . M.. "Preparation and
Characterization of crossliked PVA SiO : Hybrid Membranes Containing
Sulfanic Acid Groups for Direct Methanol Fuel Celi Applications", Journal of
Mebrane Science. 240. 37-48 (2004)
7. C'hen, S., Krishnan. L.. Srinivasan, S.. Benziger, J.. Bocasly. A..B., "lo
I \changc Resin Polystyrene Sulfonate Composite Membranes for PF.M l uel
C'ells". Journal of Mebrane Science. 327-333 (2004)
8. Clen, N.. Ilog. L.. "Proton-Conducting Mebrane Composed of Sulfoated
Polyslyrce Microspheres, Poly(vinylpyrrolidone) and Poly(vinylidene
lluoride)". Solid State lonics, 377-385 (2002)
0. Martis. C. R., Ruggeri, Ci.. De Paoli, M. A.. " Synthesis i Pilot Plant Scalc
and Physieal Properties of Sullated Polvstyrcne". J. Braz. Chem. Soc. 14(5).
707-802(2003)
10. Sata. T.. Yoslida. T.. Matsusaki. K.. "Transport Properties of Phosphonic
Acid and Sulfoic Acid Cation L.\change Membranes". Journal of Mebrane
Science, 120, 101-110(19%).
11. Slin,J., Clang, B.. Kim. .1.. Lee. S.. Sul. I)., II., "Sulfoated
Polystyrene P T F E Composite Membranes", Joural of Mebrane Science,
247-254(2005)
12. Brijmohan. S.. B., Slaw M.,T.. "Prolo Lxclange Membranes Based on
Sulfoated Crossliked Polystyrene Micro Particles Dispersed in
Poly(dimethyl silo.vae)", Polymer, 2856-2864 (2006)
13. KM 466 Petrokimya Teknolojisi Ders Notlar. Yrd. Doy. Dr. Nuray Oktar.
2005-2006 Gz Dnemi
630
17-19 Kasm 2006 - ZMR
TA KONK AST VE TAKONAT

MONOESTERLERYLE AILANMI ALAK
YOUNLUKLU POLETLEN VE ZOTAKTK
POLPROPLENN TERMAL VE REOLOJK
ZELLKLERNN NCELENMES
INVESTIGATION O F THERMAL ANI) RHEOLOGICAL

PROPERTES O F LO\Y DENSTY POLYETHYLENE
AND ISOTACTIC POLYPROPYLENE GRAFTED WITH
ITACONIC ACD AND ITACONATE MONOESTERS
Glnur Baer. Kim.Yk. Mh. ( l ) . A y h a n E z d e i r , Dr. (2). C a n d a n Erbil,

Prof. Dr. ( I ) , N u r s e l i U y a n k . Prof. Dr. (I )*
( l ) .T.. F e n - E d e b i y a t F a k l t e s i , K i m y a B l m , 3 4 4 6 9 Maslak,
stanbul
( 2 ) Petkin P e t r o k i m y a H o l d i n g A . . . 3 5 8 0 1 - A l i a a . z m i r
* uyanik@itu.edu.tr
zet
Poliolelinlerin bir organik peroksit varlnda, rnalcik anhidrit (MAII),
itakonik asit (IA) ve itakonik asit trevleri gibi polar monomerler ile alanarak
lonksiyonellendirilmesi son yllarda allan bir konudur. Maleik anhidritin
(MAII) polipropilen (PP) ve alak younluklu polietile ( A Y P E ) zerine
alanmas zerine yaplan baz almalarda, polimerin radikal degredasyonu,
yapma zellii, molekl arlndaki ve reolojik zelliklerindeki deimeler
gzlenmitir. Elde edilen fonksiyonlandrlm polimerler, poliolelinlerin cam ve
karbon fiberlerle yzey yapmasn iyiletirmek amacyla poliamid ve polyester
gibi polar polierlerle olan karmlarnda uyumlatrc madde olarak, hatta
degrade olabilen plastikler iin proses yardmcs olarak kullanlmtr (1-8).
Bu almada, itakonik asiti (IA) alak younluklu polietile ( A Y P E )
zerine alanmasyla yaplan eitli n almalarda alama reaksiyonlarnn
optimum koullar saptanm ve bu koullar kullanlarak itakonik asit (IA) ve
sentezlenen itakonat onoesterleri (monometil itakonat (MMI), monobtil itakonat
(MBI), monooktil itakonat (MOI)), alak younluklu polietile ( A Y P E ) ve
631
17-19 Kasm 2006 - ZMR
i/otaktik polipropilen (i-PP) zerine alanmtr. Alama reaksiyonlar 140 OC "ta,

mikrodalga ma sistemi iinde, ksilen zcs iinde ve dibenzoil peroksit
(DBPO) balatcs varlnda yaplmtr. Mononerlerin alanma dereceleri ise
analitik yntemler yardmyla tespit edilmitir.
Balatc konsantrasyonu, monomer konsantrasyonu ve polimerizasyon
periyodu gibi reaksiyon koullarnn, polimerin alanma derecesi zerine olan
etkileri polimer olarak A Y P F ve monomer olarak IA kullanlmasyla yaplan
alanma reaksiyonlar incelenerek saptanmtr. Polimerlerin ve monomerlerin
alanma etkinliklerini karlatrmak adna A Y P E ve i-PP optimum koullarda. IA
ve monoesterleriyle alanmtr. Alanm rnekler bir biriyle karlatrldnda,
monoesterlerin lA'e gre alanma etkinliinin daha biiyiik olduu gzlenmitir.
Monoesterlerin alanma etkinlikleri birbiriyle kyaslandnda da esterlerdeki yan
zincir uzadka alanma etkinliinin dt belirlenmitir. Polimerlerin alanma
dereceleri birbiriyle kyaslandnda ise A Y P E ve i-PP'ni alanma etkinliklerinin
birbirine yakn olduu gzlenmitir.
Daha sonraki alma bir polar komonomerle alanmann poliolelinlerin
termal ve reolojik zellikleri zerine etkisini belirlemek zere yrtlmtr.
Btn polimer rneklerinin erime noktalar, viskozite ve elastikiyet deerleri tayin
edilerek bir biriyle karlatrlmtr.
Alanm polimerlerin termal ve reolojik zelliklerindeki deimeleri
gzlemlemek amacyla, yaplan almalarda kullanlan alanm polimerlerin
alanma dereceleri birbirine yakn tutulmaya allmtr. Bunun iin de alama
reaksiyonlar srasnda reaksiyon ortamndaki monomer konsantrasyonlar, nihai
polimerlerin alanma dereceleri birbirine yakn olacak ekilde, uygun deerlerde
tutulmutur.
Alanm poliolefilerin termal zellikleri DSC lmleri ile belirlenmi
ve AYPE'nin erime scakl (113.5 " O ve i-PP'ni erime scakl (163.5 C)
olarak llm, bu deerlere gre, monoesterlerdeki esler grubu uzunluunun
artmasyla birlikte erime scaklnn da dt gzlenmitir.
Yaplan reolojik almalarda alanm ve alanmam iki polioleflni de
lipik psdoplastik zellik gsterdii gzlenmitir. Alanm ve alanmam
polimerlerin viskozite ve elastikiyet zellikleri incelendiinde, AYPE'nin viskozite
ve elastikiyet deerleri alanma etkisiyle artarken. i-PP'n ayn deerlerinde
AYPE'dekinin tam aksine azald gzlenmitir.
Abstract
The functionalization of polyolefins tlrough grafting polar monomers sucl
as maleic anhydride (MAII), ilacoic acid (IA) and its deri vali ves. in the presence
of an organic peroxde as an initiator. has received mch attention ver the past
decades. I some \vorks maleic anhydride (MAII) grafting polypropylene (PP) and
lovv density polyethylene ( L D P E ) vvere invesligated vv itl the point of vievv of the
radical degradation, adhesion, molecular vveight and the changing of rheological
properties of polymer. The resulting compounds lave been used as compatibilizers
632
17-19 Kasm 2006 - ZMR
in blends of polyolefines vvith other polar polymers such as polyamide and
polyester, as vvell as to improve the interfacial adhesion f polyolefn vvith glass
and carbon tlbers. and even as a processing aid for degradable plastics (1-8).
n this study, itaconic acid (IA) and its monoesters (monomethyl itaconate
(MMI), monobutyl itaconate (MBI). monooctyl itaconate (MOl)) vvere grafted onto
lovv density polyethylene ( L D P E ) and isotactic polypropylene (i-PP) by using the
optimi/ation conditions determied by preexainations vvhich is consist of the
grafting reactios of L D P E vv itl IA. Cirafting reactions vvas performed at 140 C by
microvvave irradiation in a xylete solution in tle presence of diben/oyl peroxide
(DBPO) as an initiator. Monomer grafting ratios vvere deterined by analytical
method.
The inlluence of reaction conditions such as initiator content, monomer
concentration and polymerization period on degree of grafting have been
investigated using grafting reactions of L D P E vvith IA. l determied reaction
conditions, L D P E and -PP have been grafted vvith IA and its monoesters. t vvas
found that monoesters are more eapable of grafting onto polyolefines as compared
to IA and vvlen the monoesters are comparied vvitl each other it vvas shovvn tlat
log side chains of esters decrease grafting ability. l tle comparison of grafted
L D P E and i-PP, it vvas observed that grafting ratios of i-PP are close to those of
LDPE.
The present study vvas carried out to determine the effects of grafting vvitl
a polar comonomer on thermal and rleological properties of poiyolefns. Melting
point, viscosity and elasticity values of ali polymer samples vvere compared vv itl
each other.
The monomer contents of itaconic acid and monoesters in reaction medium
vvere arranged in such a vvay tlat tle mole carboxyl groups/vveight percent of
grafting ratios are nearly the same for a better comparison of their tlermal and
rleological properties.
Thermal properties of functionalized polyolefines vvere determied by D S C
measurements and melting temperature of L D P E at 113.5 "C and i-PP at 163.5 C"
vvere decreased gradually by increasing the side chain length of the ester groups of
comonomers.
Grafting of L D P E and -PP effects on tleir rheological properties vvere
investigated. The results shovved tlat grafted and ungrafted polymers shovv typical
pseudoplastic behavior and w hile viscosity and elasticity of L D P E increase by
grafting, i-PP shovvs cotrary tendency as viscosity and elasticity values decrease
by grafting .
633
17-19 Kasm 2006-ZMR
Kaynaklar
1- E. Borsig, A. Fiedlerova, L. Hrckova, J. Macromol. Sci. - Pure Appl.

Chem., A32 (12), 2017(1995)
2- Zhou X., Dai G Guo W., Lin Q J. App. Pol. Sci., 76. 1359 (2000)
3- Krivoguz, Y . M.; Pesetskii, S. S., Pleskachevskii, Y . M., Polym. Sci.
Series, A 46 (7), 698 (2004)
4- Lo'pez - Manchado, M. A., Yazdani - Pedram, M., Retuert, J Quijada,
R.. J. Appl. Polym. Sci. 89, 2239 (2003)
5- Yazdani - Pedram, M., Vega. H.; Retuert, J., Quijada, R., Polym. Etg.
Sci., 43 (4), 960(2003)
6- Papadopoulou, C. P Kalfoglou, N.K.. Polymer, 41 (7), 2543 (2000)
7- Bohn, C. C., Manting, S. C., Moore, R. B J. Appl. Polym. Sci., 79 (13),
2398(2001)
8- Godshall, D., Wlite, C NVilkes, G. L J. Appl. Polym. Sci., 80 (2), 130
(2001)
634

Polimerik Kompozitler

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Polimerik Kompozitler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I.

POLMERK KOMPOZTLER SEMPOZYUMU VE SERGS

POLMERK KOMPOZT SEKTRNDE

Kama/un IJSTA 1 , Tijen I P K A 2

rusta(a izmir.tse.org.tr, tsipka(a izmir.tse.org.tr

Standart: malatta, anlayta, lme ve deneyde bir rnekliktir.

Standardizasyon: Belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda salamak

Standardizasyon ilemi ile ncelikli olarak can ve al gvenlii

1.1. Standardizasyonun Salad Faydalar | l |

Can ve mal gvenliini salar.

Standardizasyot uygulamalarnda temel dokman S T A N D A R T L A R ' d r .

Trk Standartlar Enstits'nn grevleri unlardr:

I ler trl standard hazrlamak ve hazrlatmak.

1.3 T S E Tarafndan Yrtlen Faaliyetler

Personel ve Sistem Belgelendirme

1.4 TSE'nin Organizasyonu

Teknik Kurul: Teknik Kurul, ilgili Hazrlk Guplar'nca hazrlanan Standard

Denetleme Kurulu: f S E harcamalarm ve bunlara dair hesap ve kaytlar

htisas Kurullar: Bakan ve yeleri Ynetim Kurulu tarafndan seilen "Hazrlk

Genel Sekreter ve Hizmet Birimleri: Enstit hizmetleri Genel Sekreterlie bal

2. Polimerik Kompozitler ve lili Standartlar

Dnya petrokimya sektrnn imkan ve kapasitelerine dayal olarak plastik

2.1. Polimerik Kompozit Sektrnde Kullanlan Standartlar

TS EN 788: uvallar Gda Tanmasnda Kullanlan Kompozit Filmden

Standardizasyon, toplumun her kesiminde genel fayda salamasnn yan

EVRESEL KOULLARIN KOMPOZTLERE

ASSESSMENT OF THE EFFECTS OF

T a m e r S I N M A Z E L K * , **, Volkan G N A Y * . Evren a l m

Bildiriye konu olan almalar F R P ile glendirilmi yaplarn

Anahtar kelimeler: Fiber takviyeli polimerler, yaplarn glendirilmesi, evresel

Keyvvords: Fibre reinforced polymers, seismic retrolinig. env ironmental

lkemizdeki bina ve dier yaplarn glendirme ihtiyalar, kt yapn ve

almada, karbon fiberlerden retilmi 220 g/m2 arlnda tek ynl

ekil I. Kompozit plakalarn evresel etkiler sonucu eilme dayanmlarnda

Doal ve yapay yalandrmalarda eme dayanmlarnda grlen artlar,

Kompozitlere yamurun etkisi hzlandrlm testlerle gzlenmitir. Bu

ekil 3. Kompozit plakalarn evresel etkiler sonucu eilme dayanmlarnda

ekil 3' ten sat' su uygulamasnda, scakln eilme dayanmnda daha

ekil 3. (a)Yalandrlma karbon epoksi malzemenin ekme blgesi S E M

Yamurun kompozitlere bir baka etkisi tad asidik ve bazik zellikleri

ekil 4. Kompozit plakalarn evresel etkiler sonucu eilme davranlarnda

Kompozit malzemeler doal ya da yapay olarak evresel koullara aru/

|l] Houssam A Toutanji, NVilliam Gomez, Durability Characteristics o f C o c r e t e

OTOMOBL SEKTRNDE KULLANILAN KOMPOZT

COMPOSTE POLYMERS USED N AUTOMOTIVE

Prof. Dr. Ertugrul Erdin 1 . Prof. Dr. Bernd B i l i t e w s k f

A B ile kat atk ynetimi asndan Sekil I de rld gibi saaya

Kat atk oluumunu nleme VERMEIDUNG /

ekil : Avrupa da Kat Atk Ynetimi Durumu

Aralarn ve yapmnda, iinde kullanlan eitli malzemelerin trlerine

devces, components parts

ekil 2: Otomobillerin yaam dngs ( L C A )

AB Kullanlm Aralar Ynetmenlii aralarn arl zerinden %X5 /

Altfahrzcug Verwcrtung: Heutigc Situation

Menlin. <5 l . M C n <l> A T 1 * l > / n w a > l i i w i

ekil 3 : I ski arabalar deerlendirme lesis

Bu tesislere gelen aralar kayda gemektedir. Hurda aralarda nce

Vehicle Disassembly Reryrlables Storage

ekil 4: Otomobillerin kabiil, paralarn ayrlmas ve deerlendirilmesi

Hale hazrda Avusturya da lisansl firmalara gelen aralarn madde ak

Bl m k dagnm of ASR processing

F Nf rnoials Pl.sln fucton Fractoft vuh frac on

ekil 5a: Aralarda kullanlan ok saydaki kompozit polimerler