Anamika academy, 9979 9979 45

khkLkwt ktkh
furkLkux r{Lk kusLkk ytkkok Mkki k{ 1946{kt ktkh MkkLke h[Lkk kE nke.
furkLkux r{Lk :

khkLkwt ktkh
furkLkux r{Lk ytkkok 9 rzMkuBkh, 1946Lkk hkus ktkh MkkLke k{ kuXf {e nke. su{kt khkLkkt 389

uz{e
suxk yMkke yLku 7 Mkke Mkku nkku.
yMkke yk : zk. Mk[kLkt rMkLnk
Mkke / fk{e yk : zk. hksuL Mkk
ktkhe Mkknfkh : ke. yuLk. hk
hzk / kYk / zkVxk / fkk Mkr{rkLkk yk : zk. e{hk yktkuzfh
Mkkk Mkke Mkku{kt yuf {kk kwshkke Mk : f.{k. {wLke
k yuf
yuf {kk {rnk Mk : MkhkuSLke Lkkzw
ktkh Mkr{rk khk 9 rzMkuBkh, 1946Lkk hkus ktkh zkLke ykk kE yk rMkLku tzk rMk khefu
ykuk{kt yku Au.
26 LkuBkh, 1949Lkk hkus ktkh zkLke rk kqo kE. yk rMkLku fkk rMk khefu {Lkkk{kt
yku Au.
yk{, ktkh zk{kt 2 ko, 11 {kMk yLku 18 rMk suxku Mk{ kku nkku yLku ykhu Y. 64 k
suxku [o kku nkku.
ktkhLkku y{ kk 26 Lwykhe, 1950ke kku. yk rMk Mkkkf rMk khefu {Lkkk Au.
khkLkwt ktkh wrLkkLkwt Mkkike ktkw yLku Mk ktkh Au. ktkh y{{kt ykwt ku Mk{u ku{kt 22 kk,
kr{f

395 yLkwAu yLku 8 yLkwMkqr[yku nke. skhu nk ktkh{kt 25 kk, 444+ f{ku yLku 12 yLkwMkqr[
Au. ku{kt fw 520 kkLkk Au.
ktkhLkk {w kkLkk kh khkLkwt hkx r[nTLk [kh MknkuLke ykf]rk yLku ykkk uLkwt kMkrf Lkk{ Re-
public of India uwt Au.
khkMkeLkk ykuf Mkt{ktke [kh rMktnkuLke {wkf]rkLku khkLkk hkxe r[nTLk khefu Mefkhe Au.
kuLke Lke[u uLkkkhe rrk{kt ku Mk {u sku k Lku hkxe k khefu MefkwO Au su {wtzf WkrLkk{ktke
ewt Au.
yLk

24 swkE, 1947ke ktkh Mkkyu hkxs Mefkkuo Au.

hkxe kek : tu {kkh{T....
ktfe{[t [kukkkLke ykLkt{X Lkk{Lke Lkfkk{ktke uk{kt ykwt Au. ku 1896Lkk ffkk yruLk{kt
k{ k kkwt khu yk - hne{kwkn MkkLke nkk.
hkxkek / hkxkkLk : sLk k {Lk... Lku 24 Lwykhe, 1950Lkk hkus hkxkkLk khefu Mefkwow.
ku Mkki k{ 1911{kt fkUkuMkLkk ffkk yruLk{kt kkwt nkwt. khu yk kt. rkLk Lkkhkh nkk. kuLkwt
kkLk 52 MkufLz{kt kqt fhkLkwt nku Au.
hkxkkLk{kt suLkku Wu Au ku Wf yuxu ykurhMMkk, rz yuxu kkr{Lkkzw yu ktkk yuxu ktkk.
xkkkuhLkk yk kekLkwt Mkkik{ fkLk 1912{kt kkkurLke Lkk{Lke krkfk{kt khk rkkk rkof nuX
kwt nkwt.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 1

 Anamika academy, 9979 9979 45

hkxe Lkkhku : s rnL....

hkxe Mkqkku : Mk{u sku
hkxe fuuLzh : f Mktk : kuLkku k{ {kMk [ik Au. (E.Mk. 78ke)
hkxe ke : k (The Royal Bangal Tiger)

khkLkwt ktkh
hkxe khMkkkk ke : nkke

uz{e
hkxe kke : {kuh (Pavo Crystatus.)
1935Lkk Mktkkhk{kt Lke[u kou {wkyku yL ukuLkk ktkh{ktke Mefkhk{kt ykk Au.
1) #uLz : MktMkLkku k, MkefhLkku nkuku, zkkLk yLku kuLkwt {tke {tz
2) y{urhfk : yk{wLkku k, hkxkrk yLku WkhkxkrkLkwt k, {qqk yrfkh
3) ykuMxurk : yk{wLke kkk
4) ykuoLz : hksLkerkLkk {kkoof rMkktkku
5)
6)
7)
k yuf
hrk : {qqk Vhu
s{oLke : fxkufxeLke ukkE
fuLkuzk - Mktk{f Mkk ({skqk fuL hkkwt Mk{kektk)
8) rk ykrfk : MktkuLk rk (Mkwkhk - khkLkku k)
9) kLMk : Mkkkf kMkLk Mkk
10) kkLk : fkLkqLk
yk{w :
khkLkk ktkh{kt yk{w kikh fhLkkh : sknhk Lknu
kr{f

sknhk Lknuyu yk{wLku ktkhLkku yk{k fkku Au.

1973{kt fukLkt khke fuMkLkk [wfkk{kt Mkwe{ fkuxuo nuh fwO fu, yk{w yu ktkhLkku s yuf kk Au.
1976{kt 42{kt ktkhe Mkwkhk khk yk{w{kt khkLku Mkkoku{, Mk{kske, {orLkhkuk yLku kufkktrkf
khks fnukwt.
kkufLkkk fuMkLkk [wfkk{kt Mkwe{ fkuxuo nuh fwO fu, MktMkLku ktkh{kt Mkwkhk/khk fhkLkku yrfkh Au. khtkw
kuLkk {qqk {kkLku kkLkku yrfkh Lkke.
khkLkk ku fuLkrMkk u re yLku kwtw[uhe{kt {w{tke ku Au. kkfeLkk kk fuLkrMkk ukuLkku rnx
yLk

hkskk khk kk Au. (rne {w{tke : yh fushek, kww[uhe{kt : e. Lkkhk Mk{e) Au

1961{kt khke MkiLyu r-{ yLku kkukLku kkuxwokeMk kkMkuke {wk fhe fuLkrMkk u kLkkk.
kkk ykkrhk hkskuLkk kwLk:rLk{ko{kt Mkkik{ yktuLke h[Lkk kE nke.
khkLkwt Lkkkrhf
f{ 1 ke 4 (kk 1) (Mkt, hksku yLku fuLkrMkk uku)
- hkskuLkwt rMx yLkwMkqr[ 1{kt Au.
f{ : 5 ke 11 (kk 2)
khk{kt yuf LkkkrhfLke Mkk Au.
yuf {kk sB{w-fk~{eh{kt kuzk LkkkrhfLke ukkE Au.
khkLkwt Lkkkrhf {ukLke 5 hekku Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 2

 Anamika academy, 9979 9979 45

1) sL{ khk, 2) tkLkw{ khk, 3) Mkkus LkkUe khk, 4) uefhLke krk khk, 5) ukuLkk
Mk{ku khk
{qqk yrfkhku
f{ : 14 ke 32 (kk-3)

khkLkwt ktkh
1) Mk{kLkkkLkku yrfkh : (f{ 14 ke 18)

uz{e
f{ - 14 : fkk Mk{k Mk{kLkkk
f{ - 15 : uk Mkk{u hk
f{ - 16 : nuh hkuskkheLke kkkk{kt Mk{kLkkk
f{ - 17 : yMk]~kk Lkkkqe
f{ - 18 : rkkkkuLke Lkkkqe
2) MktkkkLkku yrfkh : (f{ - 19 ke 22)
k yuf
f{ - 19 : ke yrkLke Mktkkk
f{ - 20 : kukkhkuk Mkk{u hk
f{ - 21 : SLk SkLkku nf yLku kherhf MktkkkLkwt hk
f{ - 21(yu) : 6 ke 14 koLkk kkfkuLku {Vk yu VhSkk kkr{f rk {ukLkku yrfkh
f{ - 22 : fuxkf Mktukku{kt hkfz fu yxfkk Mkk{u hk (ykkkukhk {eLk)
f{ 20 yLku 21Lkk {qqk yrfkhku fxkufheLkk Mk{u k Lkkkq fhe fkkk Lkke.
3) kuk Mkk{uLkku yrfkh : (f{ - 23, 24)
f{ - 23 : {Lkw ukkh fu kskheke {sqhe kh rkkt
kr{f

f{ - 24 : 14 koLke Lke[uLkk kkfkuLku {sqhe Mkk{u hk

4) k{f MktkkkLkku yrfkh : (f{ 25 ke 28)
5) MkktMf]rkf yLku ikrf yrfkh : f{ 29, 30
6) ktkhe EkuLkku nf : (f{ - 32)
zk. e{hk yktkuzfhu f{-32 Lku ktkhLkku yk{k fkku Au. ku{kt {qqk yrfkhkuLkku y{ fhkk {kxu
kte - kefh, kh{ku, rkku, yrfkh k]Ak W[k{ LkkLku ykkk{kt yke Au.
7) kkr{f rkLkku yrfkh : ywAu - 21 (yu)
yLk

ykLkk ykkkkkku (Writ)

1) nukeMko fkukoMk : kte kefh / heh nksh fhku.
kuhfkuMkh kkUe hkk nku kku 24 fkf{kt ykhkukeLku (Sek fu {]k) nksh fhkLkku ykkLkku yku.
2) {uLzu{Mk : (kh{ku) :
fkuE MkkosrLkf yrfkhe kkukkLke VhsLkwt kkLk Lk fhkku nku kku, VrhkeLkk fuMkLku ykkhu ykk khk ku
yrfkheLku kkukkLke VhsLkwt kkLk fhkLkku yku.
3) kurnrkLk : (rkhku)
Lke[e ykkLku kkukkLkk yrfkh kuk{kt hneLku [wfkku ykkkLkku Wke ykkLkku yku.
4) Mkxykuhhe : (Wuk)
Lke[e ykkLkk [wfkk{kt Mkku fkuE fkkfe q nku kku [wfkk{kt Vuhk fhkLkku Wke ykkLkku

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 3

 Anamika academy, 9979 9979 45

yku.
5) k-kuhLxku : (yrfkh k]Ak)
fkuE nuh yrfkhe yuf Mkkku ku kLkk k kukkk nku kku ku fk nfke ku nkuku kuku Au ? yue fkuxoLke
k]Ak (Auu MkkurLkk kkte Mk{k rkku yk Writ k fhe nke nke fkh fu, kuyku UPA yLku fkUkuMk ktLkuLkk

khkLkwt ktkh
[uhkMkoLk nkkt.)

uz{e
{qqk yrfkhkuLke {kufqVkk :
fxkufxeLkk Mk{u ywAu 358 {wsk {qqk nfkuLku {kufqV hke fk Au.
yLkwAu 359 {wsk ke MkktLkku yrfkh {kufqV hke fk Au.
k{u kue fxkufxeLkk Mktukku{kt k yLkwAu 20 yLku 21Lkk {qqk yrfkhkuLku {kufqV fhe fkkk Lkke.
hksLkerkLkk {kkoof rMkktkku
(f{ - 36 ke 51) (kk - 4)

k yuf
ykuoLzLkk ktkh{ktke uk{kt ykk Au.
ku{kt hksLkku nex Mkk heku [kk {kxu kkteSLkk r[khku {ku hksLkerkLkwt {kkooLk ykkkk
rMkktkku Au.
yk rMkktkku Mkk heku nex fhk {kxuLkwt {kk {kkooLk ykku Au. yk rMkktkkuLkku y{ fhkk {kxu
Lkk Vhs kkze fu Lkrn.
{qqk Vhu : f{ - 51 (yu) (kk - 4 (f))
hrkLkk ktkh{ktke eu Au.
ku{kt khkLkk huf LkkkrhfLku kkLk fhkLke fw 11 {qqk Vhu kou Au.
Mkt : (kMkLk Mkk)
kr{f

(kk-5)
hkxkrk : (f{ - 52)
Mkkuo[ ktkhe / fkkfe / fkhkukkheLkk zk. Mkkuo[ zk khefu hkxkrkLke ukkE Au.
hkxkrk y{urhfkLkk ktkh{ktke uk{kt ykwt Au.
hkxkrkLke [qtxe khkuk heku kk Au. (kufMkk, hksMkk yLku k{k{ hkskuLke rkLkMkkykuLkk [qtxkuk
Mkku)
hkxkrkkLke W{ukhe {kxu Y.25,000/- rzkkuex he kzu Au yLku [qtxe{kt 1/6 kkLkk {k Lk {u kku
yLk

rzkkuex s fhk{kt yku Au.

hkxkrk Lk rneLkk hkMkeLkk knkz kh ykuwt Au.
hkxkrk k {kxuLke kfkk :
wk{ {kok : 35 ko
khkLkku Lkkkrhf nkuku uEyu.
ku fkuE k Mkhfkhe nkuk kh MkukLk Lkkufhe fhkku Lk nkuku uEyu.
kufMkkLkk Mk kLkk {kxu sYhe huf kfkk hkkku nkuku uEyu.
hkxkrkLke Mkkk yLku fkkuo :
MktMk khk kMkkh fhk{kt ykuku hzku hkxkrkLke Mkne kk kk fkku kLku Au.
fkuE hzku Lkkkfe hzku Au fu Lkn ? ku Lke fhkLke Mkkk hkxkrkLku Lkn khtkw kufMkkLkk MkefhLku Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 4

 Anamika academy, 9979 9979 45

hkxkrk yktkhhkxe Vkuh{{kt khkLkwt Lkuk] fhu Au.

Wkhkxkrk yLku Mkkuo[ ykkLkk {w Lkke kk uzku Au.
huf hks{kt yuf hkskk, Mkkuo[ ykkLkk LkkeLke, U.P.S.C Lkk [uh{uLk yLku yL MkkuLkk huf
hksLke ze ykkLkk {w LkkekuLke, yuxLkeo sLkhLke, ftBxkuh yuLz ykurzxh sLkhLke rLk{qtf fhu

khkLkwt ktkh
Au. Mkkuo[ ykkLkk {w LkkeLke {ke Mkkuo[ ykkLkk yL LkkrkuLke rLk{qtf fhu Au. Mkkuo[

uz{e
ykkLkk {w LkkeLke {ke Mkkuo[ ykkLkk {w LkkekuLke rLk{qtf fhu Au.
yLkwAu 280 {wsk h kkt[ kuo Lkkkkt[Lke h[Lkk fhu Au.
yLkwAu 324 {wsk h kkt[ kuo [qtxekt[Lke h[Lkk fhu Au yLku {w [qtxe fr{&hLke rLk{qtf fhu Au.
Mktr[k Lker{ktke Lkkkt Wkkzk {kxu hkxkrkLke kqo {tsqhe {ue Vhrskk Au. (MkhfkhLke huf ykf
Mktr[kLker{kt s{k kk Au.)
Mkkuo[ ykku ykkue Mk{kt Vuhk fu hkkk fhe fu Au. VktMkeLke Mk k h fhe fu Au.



k yuf
yLkwAu 344 {wsk kkk kt[Lke h[Lkk fhu Au. (ykX{e yLkwMkqr[k {wsk)
RBI kLkoh yLku kkLk ykkukLkk [uh{uLkLke rLk{qtf fhu Au.
kufMkk{kt ku ytku-ELzLk MkkuLke, hksMkk{kt 12 MkkuLke yLku rkLkkrhk{kt 1/12 MkkuLke
rLk{qtf fhu Au.
skhu yuf k k]nLkwt Mkk [kw Lk nku yLku hkxkrkLku fkku zkLke sYh sk kku ku xnwf{ knkh kkze
Mkk kkuke fu Au.
hkxkrkLku Lke[u {wskLke fxkufxe kkw kkzkLke Mkkk Au.
- f{ : 352 - hkxe fxkufxe
kr{f

- f{ : 356 - ktkhe fxkufxe / hks{kt hksfe fxkufxe

- f{ : 360 - Lkkktfe fxkufxe
kufMkkLke {wk tkkkLke fu khkMk fhkLke Mkkk hku Au.
hkxkrkLku k khke qh fhk {kxu f{-61{kt Wurk {nkrkuk yuf{kk Wkk Au.
k hkk suk hkxkrkyku :
1) khkLkk k{ hkxkrk : zk. hksuL Mkk
2) Mkkike khu Mk{ k kh hnuLkkh hkxkrk : zk. hksuL Mkk
yLk

3) Mkkike khu xnwf{ knkh kkzLkkh hkxkrk : VfeLk ye ynu{

4) Mkkike ykuAk Mk{ {kxu k kh hnuLkkh : kfeh nwMkiLk
5) Wkhkxkrk kh kh hkk rMkk Mkek s hkxkrk k kh ykLkkh : kkLke iMk (Mkkik{ kkfux exkuLkku
Wkkuk fhLkkh)
6) k hkxkrk k kukLkkh : yu{. rnkkwkn
7) Mkkik{ fkofkhe hkxkrk : zk. e.e. kehe
8) rkLknheV [qtxkE ykLkkh : rLk{ MktS hue
9) Mkkike LkkLke u hkxkrk kLkLkkh : rLk{ MktS hue
10) Mkkik{ {rnk hkxkrk : rkkue Mkn kkxe
yktkhhks Mkr{rkLkk [uh{uLk, SC, ST fr{LkLkk [uh{uLk yLku MkkuLke rLk{qtf hkxkrk fhu Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 5

 Anamika academy, 9979 9979 45

khkLkk hkxkrk kkMku exku kkh Au.

hkxkrk kkukkLkwt hkSLkk{wt WkhkxkrkLku MktkkueLku ykku Au. WkhkxkrkLke kuhnkshe{kt Mkkuo[ ykkLkk
{w LkkeLku MktkkueLku ykku Au.
hkxkrkLku kk Mkkuo[ ykkLkk {w Lkke uzku Au.

khkLkwt ktkh
rkLkkrhkLkk Mkku hkxkrkLke [qtxe{kt kk E fkk Lkke.

uz{e
fkuh{ :
fkuEk k]nLke fkokne fhk {kxu ykuAk{kt ykuAk 1/10 MkkuLke nkshe sYhe Au. kuLku fkuh{ fnu Au.
kufMkk = 545/10 = 55 Mkku
hksMkk = 250/10 = 25 Mkku
Lkkktfe Mkkkyku :
fkuEk Lkkktfe hzku hkxkrkLke Mkne rMkk kufMkk{kt hsq kE fkku Lkke.

k yuf
LkkktkLk uLkwt kkf ytkskk kkk huukLk huu (kksukh{kt yku rLko yLkwMkkh huu ksuxLku
yk hkkLke 92 koLke khtkhkLkku ytk yku.) ksux hkxkrkLkk Lkk{u kufMkk{kt hsq fhu Au.
hkxkrk Lkkktfe hzkLkku yMefkh fheLku hkufe fkk Lkke.
fxkufxe
kk - 18 (f{ - 352 ke 360)
s{oLkeLkk ktkh{ktke ee Au.
1) f{ - 352 - hkxe fxkufxe : (f{ 352)
hkx{kt w, h{k suk Mk{{kt yk fxkufxe kkw kkzk{kt yku Au.
khk{kt 1962{kt [eLkLkk yk{ Mk{u, 1965{kt kkrfMkkLk MkkkuLkk wLkk Mk{u, 1975 ke 1977
kr{f

Mkwe yktkrhf yktrkLkk Mkto{kt hkxe fxkufxe kkw kkzk{kt yke Au.
fxkufxeLke nuhkk kkkt s f{ 20 yLku 21{kt Wurk {qqk nfku rMkkLkk k{k{ (f{-19{ktLkku
{qqk nf, hkxkrkLke Mkq[LkkyLkwMkkh) Lkkkq kE Au.
2) f{ - 356 : ktkhe fxkufxe : (f{ - 356)
fkuE k hksLkku nex Mkk heku (ktkhe heku) [kkku Lk nku khu ku hks kqhke ktkhe
fxkufxe hkxkrk nuh fhu Au.
Mkki k{ k fuh{kt ktkhe fxkufxe nuh kE nke yLku hkxkrk kMkLk kwt nkwt.
yLk

ykh Mkwe Mkkike w 11 k ktk{kt ktkhe fxkufxe nuh kE Au.

kwshkk{kt 5 k hkxkrkkMkLk kkw kzwt Au.
1971{kt rnkuLkE uMkkELkk Mk{{kt - zk. e{kkhk hkskk
1974 - [e{LkkE kxu - fu. rLkkkLk
1976 - kkkwkE kxu - fu. rLkkkLk
1980 - kkkwkE kxu - khk {wSo
1996 - Mkwhu[t {nukk - e f]kk Mk
fkuE k hks{kt fxkufxe w{kt w k ko Mkwe kkw fhe fk.
3) Lkkktfe fxkufxe : (f{ - 360)
MkhfkhLke rkuhe{kt Lkkkt khu kzkk xe fu e khu Lkkktfe fxkufxe nuh fhk{kt yku Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 6

 Anamika academy, 9979 9979 45

khk{k tnsw Mkwe yuf k k Lkkktfe fxkufxe nuh kE Lkke.

{nkrkuk
(kk-5, f{ - 61)
hkxkrk, fBxkuh yuLz ykurzxh sLkh kkk Mkkuo[ ykkLkk {w LkkeLku nkuk khke qh fhk {kxu

khkLkwt ktkh
{nkrkukLke rk nkk he kzu.

uz{e
14 rMk knuk k]nLke fw MktkLkk 1/4 MkkuLke Mkt{rkke kMkkh fhkuk MkkLku u 2/3 MkkuLke knw{rk
{u, kku suLke Mkk{u {nkrkukLke rk fhk{kt yke nku ku khkhV kk Au.
hkxkrk WkhkxkrkLku MktkkueLku kkukkLkwt hkSLkk{wt ykku Au.
hkxkrk k ke kzu kuLkk 6 {kMk{kt [qtxe fhe kzu Au. ku hr{kLk Wkhkxkrk hkxkrk khefu fk{kehe
ku Au yLku hkxkrkLkk kkt {uu Au.
Wkhkxkrk

k yuf
(kk - 5, f{ - 63)
ktkhLke f{ 63{kt WkhkxkrkLke ukkE Au.
f{ - 64{kt ku{Lku nkukLke Yyu hksMkkLkk [uh{uLkLkwt k ykwt Au.
wk{ {kok : 35 ko
ku{Lke rLk{qtf : 5 ko {kxu fhk{kt yku Au.
Wkhkxkrk kkukkLkwt hkSLkk{wt hkxkrkLku MktkkueLku ykku Au.
kufMkk yLku hksMkkLkk Mkku khk Mktwk kuXf{kt kw {kkLk khk WkhkxkrkLke rLk{qtf kk Au.
hksMkkLkk Mk kLkk {kxu sYhe k{k{ kfkkku nkue uEyu.
Wkhkxkrk nkukLke kk hkxkrk ykk ku{u yk {kxu Lke{ue k Mkk{u u Au.
kr{f

{tke{tz
(kk - 5, f{ - 74)
khkLkk ktkhLke f{ 74{kt {tke{tzLke ukkE Au. ku {ku hkxkrkLku Mknk fhk kkk Mkkn ykkk
{kxu {tke{tz hnuu. suLkk zk kLk{tke nku.
hkxkrk zkkLkLke rLk{qtf fhu Au kkk zkkLkLke Mkknke {tke{tzLkk yL{tkeykuLke rLk{qtf fhu Au.
{tke{tz{kt kLk{tke Mkrnk {tkeykuLke fw Mktk kufMkkLkk MkkuLke fw MktkLkk 15% ke w nkue
uEyu Lkrn.
yLk

{tke{tz Mkk{qrnf heku kufMkkLku skkkh nku Au.

{tke{tzLkk {tke nkukLkk kk hkxkrk Mk{k u Au.
{tkeyku hkxkrkLke {hS nku kt Mkwe nkuku hku Au.
zkkLk
(kk - 5)
khkLkk ktkh{kt zkkLkLke ukkE f{ 74{kt Au.
f{-78{kt zkkLkLke Vhu koe Au.
zkkLk khkLkku nexe zku Au.
kufMkk{kt su kkLku knw{ke {u ku kk{ktke zkkLkLke kMktke fhk{kt yku Au.
zkkLk nkukLkk kk hkxkrk Mk{k u Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 7

 Anamika academy, 9979 9979 45

kkk heku {tke{tz zkkLkLku skkkh nku Au.

nkukLke Yyu zkkLk ykkusLkkt[ yLku hkxe rfkMk krhkLkk yk nku Au.
wk{ {kok : 25 ko
fkofk : 5 ko

khkLkwt ktkh
u Mkhfkh knw{ke kw{ku kku zkkLku hkSLkk{wt ykkwt kzu.

uz{e
k hkk suk zkkLkku :
1. khkLkk k{ w{ke MkhfkhLkk zkkLk Au : [kihe [hMkn
2. khkLkk Mkkik{ zkkLk : sknhk Lknu (Mk{kr : ktrkkx)
3. yuf k rMk MktMkLkku Mkk{Lkku Lk fkuo nku kuk : [kihe [hMkn
[kihe [hMknLke Mk{kr : rfMkkLk kx
4. khkLkk Mkkik{ fkofkhe zkkLk : kwkhek Lktk

5.
6.
k yuf
kwkhek LktkLke Mk{kr : Lkkhkkx, y{kk
khkLkk yuf{kk zkkLk fu su{Lku Mkkk khke khkhV fhk{kt ykk nku : ELhk kkte
Mkkike LkkLke u zkkLk kLkLkkh : hkS kkte (kkkxku fkLkqLk kLkkh)
7. Mkkike {kuxe u zkkLk kLkLkkh : {kuhkhS uMkkE
8. Mkkik{ rkLkfkUkuMke zkkLk : {kuhkhS uMkkE
{kuhkhS uMkkELke Mk{kr : ykx, y{kk
9. rkLkuzkLke Lkerk kh Mkne fhLkkh : sknhk Lknu
10. WkhefhLke Lkerk k fhLkkh : ke.e. LkhrMkBnk hk
kr{f

11. {wk kqhe kkkt knuk MuAkyu hkSLkk{wt ykkLkkh k{ zkkLk : {kuhkhS uMkkE
12. rue qr{ kh {]w kk{Lkkh zkkLk : k knkwh ke
13. fkuxuo Mk Vh{ke nku kuk zkkLk : ke.e. LkhrMkBnk hk
14. Mkkike ykuAk Mk{ {kxu k kh hnuLkkh : yx rknkhe kskue
15. U.N. {kt rnLe kk fhLkkh : yx rknkhe kskue
17. k{ {rnk zkkLk : ELhk kkte
18. nkLkk zkkLk : LkhuL {kue
yLk

kkt[ koLke {wk kqhe kkkt knuk u zkkLk r yrkMkLkku Mkk 2/3 knw{keke kMkkh kk kku
zkkLku VhSkk hkSLkk{wt ykkwt kzu Au.
u zkkLk hkSLkk{wt ykku fu Mkkk hr{kLk {]w kk{u kku {tke{tz ruhkE Au yLku Mkhfkh kze ktku Au.
Lkkk zkkLk
khkLkk ktkh{kt Lkkk zkkLkLkwt fkuE k Lkke.
uLkk k{ Lkkk zkkLk : Mkhkh kE kxu
uLkk ytrk{ Lkkk zkkLk : kf] yzke
MktMk
(kk - 5, f{ - 79)
MktMkLke ukkE ktkhLke f{ - 79{kt Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 8

 Anamika academy, 9979 9979 45

MktMk hkxkrk, kufMkk yLku hksMkkLke kLkue Au.

MktMk yu uLke Mkkuo[ khkfe (fkkfe) Mkkk Au.
MktMkLkk ku Mkk [u w{kt A {kMkLkku kkku nku. yuxu fu yuf ko{kt ykuAk{kt ykuAe ku kh Mkk {u Au.
MktMkLkwt {wfk{ fkk zkLkwt, ku{kt VuhVkh fhkLkwt yLku kuLku hkkk fhkLkwt Au.

khkLkwt ktkh
skhu MktMkLke Mktwk kuXf kk yuxu fu hksMkk yLku kufMkkLke Mktwk kuXf kk khu kuLkwt Lkuk]

uz{e
kufMkkLkk yk fhu Au.
khke ktkh{kt VuhVkh fhkLke Mkkk yLkwAu 368 {wsk MktMk kkMku Au.
fkuE k hks{kt rkLk krhkLke MkkkLkk fu LkkkqeLkku yrfkh MktMk kkMku Au.
fkuE k hks{kt hkxkrk kMkLk (fxkufxeLke {wk) tkkwt fu Lkn kuLkku yrfkh MktMk kkMku Au.
Mkkuo[ ykkLkk yrfkhkuk{kt khku fu xkzku fhkLke Mkkk MktMkLku Au.
hks{kt Lkk kukLkku Mk{ku fu fkk fhkLke Mkkk MktMkLku Au.

Au.
k yuf
fkuEk k]nLkku Mk kqo{tsqhe {uk rMkk 60 rMk Mkwe kuhnksh hnu kku kuLkwt Mkk h fhk{kt yku

Mkk{kL heku fuL MkhfkhLkk (Mkt keLkk) 97 rkku kh fkku zkLke fu ku{kt VuhVkh fu h fhkLke Mkkk
MktMkLku Au. khtkw fxkufxeLkk Mk{{kt hkskeLkk 66 rkku kh k MktMk fkku ze fu Au.
uLke Lkkktfe kkkkku kh Mktkqo ytfw MktMkLkku nku Au. MktMkLke {tsqhe rLkk fkuE k kLkk fhuhk kkw fhe
fkkk Lkke.
ksux {tsqh fu Lkk{tsqh fhkLkku yrfkh MktMkLku Au. u MktMk ksuxLku Lkk{tsqh fhu kku Mkhfkhu hkSLkk{wt ykkwt
kzu.
{nkrkukLke rk fhkLke Mkkk yuf{kk MktMkLku Au.
kr{f

kufMkk
(f{ - 81)
ktkhLke f{-81{kt MktMkLkk Lke[k k]n khefu kufMkkLke ukkE Au. kufMkk rkLkfk{e k]n Au.
{nk{ Mk Mktk : 543 + 2 + 7 (P.O.K) = 552
543 Mkku [qtxe khk yLku 2 yutku ELzLk MkLke rLk{qtf hkxkrk fhu Au.
[qtxe rk : k fkofk : kkt[ ko
hkxe fxkufxe ku kufMkkLke {wk w{kt w 1 ko Mkwe tkke fk.
yLk

5 koLke {wk kqhe kk knuk u zkkLk kh yrkMkLkku Mkk {tsqh kk fu zkkLk MuAkyu hkSLkk{w
ykku kku kufMkk ykkkuykk khkhV kk Au.
fkuh{ {kxu 10% yuxu fu 55 MkkuLke nkshe yrLkko Au.
fuLkrMkk uku{ktke 20 Mkku kufMkk{kt uk Au.
kufMkk{kt yrkMkLkku Mkk kMkkh fhk ykuAk{kt ykuAk 50 MkkuLke hsqykk yrko Au.
kufMkk{k rkk h[k 1/10 Mkku [qtxkuk nkuk uEyu.
kufMkk{kt yk Lk nku kku ku{Lke fk{kehe Wkkk Mktku Au
kufMkk{kt ktrk k Mkefh MkksoLx yux ykBMkoLke { u Au.
kufMkk{kt fkuE {wk kh yuf Mkhk {k kzu khu Mkefh (yk) rLkkof {k ykku Au. suLku fkMxk kux fnu

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 9

 Anamika academy, 9979 9979 45

Au.
kufMkk yLku hksMkkLke Mktwk kuXf{kt ykLkwt MkkLk kufMkkLkk yk u Au.
kufMkk{kt Mkkike w kuXfku WkhuLke yLku Mkkike ykuAe rMke{Lke Au.
kufMkkyu kMkkh fhuk Lkkkt hzkt ytku hksMkk 14 rMk{k fkuE rLko Lk u kku ku ktLku MkLk{ktke {tsqh

khkLkwt ktkh
kuku kk.

uz{e
yrkMkLkku {k {kk kufMkkLkk Mkku s hsq fhe fu Au. hksMkkLkk Lkrn.
kufMkkLke nkLke Mk Mktk 1971Lke Mke kkhe kh ykkrhk Au. 2001{kt 84{kt kuk ktkhe
Mkwkhk khk 2026 Mkwe yk Mktk{kt khku Lkrn fhkLkku rLko eku Au.
kufMkkLkk Mk kLkk {kxu wk{ {kok : 25 ko
kuxu{ Mkefh : (fk{[kW yk)
kufMkkLke [qtxe kk k{ kh kuXf {e nku khu Mkkike rhc MkLku fk{[kW yk khefu Lke{k{kt

k yuf
yku Au. suLku hkxkrk kk uzku Au. kuyku kufMkkLkk yL MkkuLku kk uzku Au.
kuxu{ Mkefh fk{e ykLke [qtxe fhu Au yLku ku{kt rLkkof {k (fkMxk kx) ykkkLke Mkkk hku Au.
k{ kuxu{ Mkefh : {kufhk kkek
kufMkk{kt yk yLku WkkkLke [qtxe k]nLkk Mkku knw{keke fhu Au. knw{ke hkkk kkLkk MkLke
yk yLku rhkukkLkk MkLke Wkkk khefu [qtxe kk Au.
Lkkktfe hzku Mkkik{ kufMkk{kt kMkkh kk.
fkuE k hzku Lkkktfe hzku Au fu Lkn ku Lke fhkLke Mkkk kufMkkLkk ykLku Au.
kufMkkLkk k{ yk : ku kMkwu {ktfh
kufMkkLkk k{ {rnk yk : {ehktfw{kh
kr{f

hksMkk
(f{ - 80)
ktkhLke f{ 80{kt MktMkLkk Wkk k]n khefu hksMkkLke ukkE Au. ku fk{e k]n Au.
Wkhkxkrk nkukLke Yyu hksMkkLkk yk nku Au.
{nk{ Mk Mktk : 250, fkuh{ : 25
hksMkkLkk MkLke {wk 6 koLke nku Au. h ku kuo 1/3 Mkku rLk]k kk Au yLku kuxk s Lkk Mkku
W{uhk Au. yk{, hksMkkLkwt fkhu rMksoLk kkwt Lkke kuke kuLku fk{e k]n fnu Au.
yLk

{nk{ 250 Mkku{ktke 12 MkkuLke rLk{qtf hkxkrk fhu Au. yk kkh Mkku swk - swk kukku{kt {nk{
rMkr nktMk fhe nku kuk nku Au.
hksMkkLkk Mk kLkk {kxu wk{ {kok : 30 ko
hksMkkLkk MkkuLke [qtxe khkuk heku kk Au. ku{kt {kk su - ku hkskuLke rkLkMkkLkk Mkku kk u Au.
hksMkk{kt Mkkike w rkrLkr WkhuLkwt Au.
f{-190 {wsk fkuE k Mk yuf s Mk{u ku k]nLkk Mk kLke fu Lkrn
hksLke khkMkk
hksLke khkMkk{kt ku k]n nku Au.
Wkw k]n rkLkkrhk fnuk Au yLku Lke[w k]n rkLkMkk fnuk Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 10

 Anamika academy, 9979 9979 45

khkLkk {kuxkkkLkk hksku{kt yufk]ne khkMkk Au. {kk 8 hksku{kt rkLk krhkLke ukkE Au. yktu,
{u, {nkxT, fkoxf, rknkh, Wkhu, hksMkkLk, sB{w-fk~{eh.
rkLk krhk
(f{ - 168)

khkLkwt ktkh
hksLke khkMkkLkk Wkk k]n khefu rkLk krhkLke ukkE f{ - 168{kt Au.

uz{e
rkLk krhk{kt ykuAk{kt ykuAk 40 Mkku yLku w{kt w hksLke rkLkMkkLkk fw Mk MktkLkk ke
kk suxe nku.
MkLke {wk : 6 ko , wk{ {kok : 30 ko
rkLk krhkLkk MkkuLke [qtxe h ku ko khkuk heku kk Au.
h ku kuo 1/3 MkkuLke rLk{qtf kk Au yLku kuxk s Mkku rLk]k kk Au.
ktkhLke f{ 169 {wsk hksLke rkLkMkkLke fw MkMktkLkk 2/3 MkkuLke knw{keke rkLk krhkLke

k yuf
h[Lkk fu Lkkkqe {kxu Xhk kMkkh fheLku MktMkLku {kufk{kt yku Au. kAe ku hks{kt rkLk krhk hke fu
Lkn kuLkku rLko MktMk fhu Au.
kwshkk{kt rkLk krhk Lkke.
1/12 MkkuLke rLk{qtf hkxkrk fhu Au.
rkLkMkk
(f{ - 170)
rkLkMkk yu hksLke khkMkkLkwt Lke[wtk]n Au.
khk{kt 29 hksku, rne yLku kkUze[uhe yu{ ku fuL krMkk u {eLku fw 31 rkLkMkk Au.
rkLkMkkLkk MkkuLke Mktk huf hks{kt MkeLkk ykkhu Lke fhk{kt yku Au. khtkw fkuE k hks{kt
kr{f

60 fhkk ykuAe yLku 500 fhkkt w nkue uEyu Lkn.

khtkw rMke{{kt yk kkkku ykk Au yLku rkLkMkkLke MkMktk 44 Au. skhu Wkhu{kt Mkkike w
Mk Mktk Au.
kwshkk{kt rkLkMkkLke MkMktk 182 Au.
hkskkLke EAk nku kku rkLkMkk{kt 1 MkLke rLk{qtf fhe fu Au. (ku yutku ELzLk nku Au.)
rkLkMkkLkk MkkuLku khkMk (M.L.A) fnu Au.
rkLkMkkLkk MkLke [qtxe k heku kk Au.
yLk

rkLkMkkLkk MkkuLke [qtxe h kkt[ kuo kke nkuE h kkt[ kuo k{k{ Lkk Mkku [qtxkELku yku Au yLku k{k{
sqLkk Mkku rLk]k kk Au. yk{ rkLkMkkLkwt rMksoLk kkwt nkuE ku rkLkfk{e k]n Au.
wk{ {kok : 25 ko
rkLkMkkLku khkMk fhkLke Mkkk hkskkLku Au.
Mkkk yLku fkkuo
hksLkwt {tke{tz rkLkMkku skkkh nku Au.
hkskeLkk 66 rkku kh fkk zkLkwt fk{ fhu Au.
hks Mkhfkh Mkk{u yrkMkLkku {k kMkkh fhe MkhfkhLku khkMk fhe fu Au.
Lkkktfe hzku Mkkik{ rkLkMkk{kt kMkkh kk Au. khkk rkLkkrhk{kt hsq kk kuLkk 14 rMkLke
yth k{ku Mkkku kMkkh fheLku rkLkMkk{kt {kufe ykku Au. yLkk ku rkLk krhk{kt kMkkh kE kuku

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 11

 Anamika academy, 9979 9979 45

kk Au.
ytkskk k Mkkik{ rkLkMkk{kt hsq kk Au. rkLk krhk kuLke kh [[ko fhe fu Au. khtkw kuLkku Mefkh
fu yMefkh fhkLke Mkkk rkLkkrhkLku Lkke.
hkskk

khkLkwt ktkh
(f{ - 153)

uz{e
f{ - 155 {wsk hkxkrk hkskkLke rLk{qtf fhu Au.
{wk : 5 ko ykk hkxkrkLke {hS nku kt Mkwe.
nkukLke Yyu hkskk huf wrLkMkxeLkk fwkrkLkku nkuku hku Au.
wk{ {kok : 35 ko
hks MkhfkhLkwt k{k{ fkhkukkhe fko hkskkLkk Lkk{u kk Au.
ykfM{f rLkr{ktke kiMkk Wkkzk {kxu hksMkhfkhLku hkskkLke {tsqhe ue kzu Au.



k yuf
rkLkMkk{kt Lkkktfe hzku hsq fhkkt knuk hkskkLke {tsqhe {ue she Au.
ze ykk khk ykkk{kt ykue Mk{kt VuhVkh fhe fu Au.
rkLkMkk{kt yuf yutku ELzLk MkLke rLk{qtf fhu Au.
hksLke ze ykkLkk {w Lkke rMkkLkk k{k{ LkekuLke rLk{qtf fhu Au.
hks{kt khkMkkLkwt Mkk kkukkLkwt fk{ hkskk fhu Au.
kkwfk ykk yLku rsk ykkLkk LkkekuLke rLk{qtf fhu Au.
rkLkMkk{kt kMkkh kuku hzku hkskkLke Mkrn kk kAe fkku kLku Au.
hks{kt fkkfe Mkknfkh khefu yuzkufux sLkhLke rLk{qtf fhu Au.
kr{f

huf wrLkMkxeLkk fwkrkykuLke rLk{qtf fhu Au kuke hkskk wrLkMkxeLkk fwkrkrk khefu ykuk Au.
hkxkrk nuh Mkuk ykkukLkk yk yLku MkkuLke kMktke fhu Au. khu ku hksLkk hkskkLke Mkkn u Au.
hksLkwt {tke{tz
(f{ - 163)
hksLkk {w{tke suLkk zk nku kuk hksLkk {tke{tzLke ukkE f{ - 163{kt Au.
hkskk {w{tkeLke rLk{qtf fhu Au yLku {w{tkeLke Mkknke {tke{tzLkk yL {tkeykuLke rLk{qtf fhu.
{tke{tzLkk {tkeyku hkskkLke {hS nku kt Mkwe nkuk hku.
yLk

fkuE hksLkk {tke{tz{kt {w{tke Mkrnk {tkeykuLke fw Mktk ku hksLke rkLkMkkLkk MkkuLke fw MktkLkk
15 % ke khu Lk nku. khtkw hks{kt {w{tke Mkrnk {tkeykuLke Mktk 12 ke ykuAe nkue Lk uEyu.
{tke{tz Mkk{qrnf heku hksLke rkLkMkkLku skkkh hnuu.
{tke{tzLkk {tkeykuLku hkskk nkukLkk kk uzku Au.
{w{tke
(f{ - 163)
hksLkk {tke{tzLkk zk khefu {w{tkeLke ukkE f{ 163{kt Au.
ku hksLkk nexe zk Au.
wk{ {kok : 25 ko
rkLkMkk fu rkLkkrhkLkk Mk nkuk she Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 12

 Anamika academy, 9979 9979 45

kLk{tz Mkk{u yrkMkLke hkMk; Mkkk{kufqVeLke hkMk fu XkfkLke hkMk ku {w{tke kkukkLke
MkhfkhLkku k[k fhu Au.
nkukLkk kk hkskk uzku Au.
kLk{tzLke h[Lkk fhu Au. kLkkuLkk kkk yLku h Lke fhu Au.

khkLkwt ktkh
kLk{tzLke huf kuXfLkwt ykMkkLk Mktku.

uz{e
kLk{tzLke kuXf{kt uku k{k{ rLkoku yLku hksLke Mk{k rnxe rkke hkskkLku Mkkk {krnkkkh
hku Au.
kLk - kLk, kLk-khkMkk, kLk- kkk Mkhfkh yLku , kLk{tz - hkskk [uLke Mktkfo fze
Au.
k hkk suk {w{tkeyku :
k{ : zk. Shk{ {nukk, nk : rskE Ykke



k yuf
kwshkkLkk k{ {rnk {w{tke : ykLktekuLk kxu
khkLkk k{ {rnk {w{tke : Mkw[ukk f]kkLke (Wkhu)
hksLkk {tke{tz{kt MkkLk {uLkkh k{ {rnk kLk : ELw{kekuLk uX
k{ rkLkfkUkuMke {w{tke : kkkwkE kxu
k{ ykrkMke {w{tke : y{hMkn [kihe
Mkkike w kwshkkLkk {w{tke ku hnuLkkh : LkhuL {kue
uLkwt Lkktk
Mkkuo[ ykk (Supreme Court) (f{-124)
Mkkuo[ ykk Lk {kxuLke ykhe fze Au. kuLkku rLko ykhe yLku Mko{kL kk Au.
kr{f

kuLku Lkehe ykk k fnuk Au.

khke kMkLkke {wsk Mkkuo[ ykkLke ykk 1950{kt re kku kE.
Mkkuo[ ykk{kt fw 31 ss nku Au su{kt 1 {w yLku 30 kki nku Au.
Mkkuo[ ykkLkk LkkekuLke rLk{qtf hkxkrk fhu Au.
{wk : 65 koLke {h Mkwe ykk 6 ko
Mkkuo[ ykkLkk LkkekuLke Mktk{kt Vuhkkh fhkLkku yrfkh MktMkLku Au.
yLk

Mkkuo[ ykkLkk {w Lkke kkukkLkwt hkSLkk{wt hkxkrkLku MktkkueLku ykku Au.

ktkhLke f{ 129 {wsk Mkkuo[ ykkLku Court of Records k fnuk Au. kkkkLke ykkku {kxu
kuu ykkuk [wfkk ykk rLkoku fk{e Mkkus kk yLku rhkuko kk.
fkuE k hksLke ze ykk{kt ykuAk{kt ykuAku 5 koLkku Lkke khefuLkku yw ykk ykuAk{kt ykuAku
10 koLkku yuzkufux khefuLkku yw nku kue k s Mkwe{fkuxo{kt Lkke kLke fu Au.
Mkkk yLku fkkuo :
Mkkuo[ ykku ykkuk [wfkk hufu {kL hkkLkk nku Au. {kk hkxkrk y{wfytu yk [wfkk{kt VuhVkh fhe
fu Au.
Mkkuo[ ykk Lke[e ykkLkk [wfkkLku ke fu Au.
u fkuE Lkk fkk yMk hkkk Lk nku khu Lkk fkkLku {kLkk ykku Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 13

 Anamika academy, 9979 9979 45

ktkhLke Mk{ekk fu ykoxLk fhu Au.

skhu fkuE kLku ku{Lkk {qqk nfku Lk {u khu ku Mkkuo[ ykk{kt yke fhe fu Au.
Mkkuo[ ykk-ktkhLkku hkf fnuk Au. fkh fu khkLkwt {qqk ktkh Mkkuo[ ykk{kt Mk[k Au.
Mkkuo[ ykkLkk {w Lkke hkxkrkLku kk uzku Au. {wLkkeLke Mkknke yL LkkekuLke

khkLkwt ktkh
rLk{qtf hkxkrk fhu Au. skhu ku{Lku nkukLkk kk {w Lkke uzku Au.

uz{e
{w LkkeLku hkxkrk kk uzku Au.
hkxkrk yLku Wkhkxkrk kuhnksh nku khu Mkkuo[ ykkLkk {w Lkke hkxkrk k Mktku Au.
hksLke ze ykk : (High Court)
(f{-214)
huf hks{kt yuf W[ Lkk nkukLke ukkE f{ 214{kt Au.
khk{kt fw 24 nkEfkuxo ykue Au.



k yuf
nkEfkuxoLke MkkkLkk Mkkik{ 1858{kt rkxe kMkLk hr{kLk {wtkE, {kMk yLku ffkk{kt kE.
khk{kt {wtkELke ze ykk Mkkike sqLkk{kt sqLke Au.
ze ykkLkk Lkke kLkk {kxu uLkk fkuE k rMkkh{kt ykuAk{kt ykuAk 10 ko {kxu LkkkkLkk
nkukLkku yw ykk fkuE k hksLke ze ykk{kt ykuAk{kt ykuAk 10 koLkku yuzkufux khefuLkku yw
nkuku she Au.
{kok : 62 ko, fkofk : A ko
ze ykkkuLkk {w LkkeLke rLk{qtf hkxkrk fhu Au yLku {w LkkeLke Mkknke yL LkkekuLku
k Lke{u Au. kuyku hkxkrkLku MktkkueLku hkSLkk{wt ykku Au.
ze ykkLkk Lkke khefu rLk{ku huf k nkukLke kk hkskk Mk{k u Au.
kr{f

u hkxkrkLku kku fu fkokh e kwt Au kku kuyku w{kt w ku ko {kxu kkwhkk ssLke rLk{qtf f{ 224
{wsk fhe fu. (Mkwe{ fkuxo{kt f{ - 127 {wsk)
f{-231 {wsk MktMk EAu kku ku fu kuke w hksku yLku fuLkrk uku {kxu yuf Mkk{kL ze ykk
hke fu Au.
yktk{kLk rLkfkukkhLke ze ykk fkufkkkLkk yrfkh kuk{kt Au.
nrhkk-[tzekZ [u yuf s ze ykk Au.
r, { yLku Lkkh nueLke {wtkE{kt
yLk

kek - fuh{kt
Mkkike w 7 hkskuLkku Lkrf rMkkh yMk{{kt kkinkxeLke ze ykk{kt Au.
kkukkLkwt yk khkk]n hkkk fuLkrMkk u re yLku kkUze[uhe Au.
suLke nkEfkuxo kuLkk kkxLkkh{kt Lk ykue nku kuk hksku :
hks nkEfkuxoLkwt zw{kf kkxLkkh
1. kwshkk y{kk kkteLkkh
2. Wkhu ynkkk Lkki
3. hksMkkLk ukwh skwh
4. {u skkwh kukk

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 14

 Anamika academy, 9979 9979 45

5. fuh yLkkofw{ rkLktkkwh{

6. AkeMkkZ rkkMkkwh hkkwh
7. Wkhktz LkiLkekk nuhkqLk
8. yMk{ kkinkxe rMkkwh

khkLkwt ktkh
9. ykurhMMkk fxf wLkuh

uz{e
kwshkk{kt nkEfkuxo :
MkkkLkk : 1 {u, 1960
k{ {fkLk : Lkhtkkwhk kkfkuLke nkuMkx, y{kk
nkLkwt {fkLk : yuMk.S. nkEu, y{kk
fw ssLke Mktk : 28 (1 {w + 27 kki)
k{ {w Lkke : Mkwthk rkf{k uMkkE



k yuf
ze ykkku Mkkuo[ ykkLkk kkkkLke ykkku Au.
ze ykkLkk kkkk{kt rsk yLku kkwfk ykkku nku Au.
kuf ykk :
khk{kt kuf ykkLkku r[kh kwshkk{ktke uk{kt ykku.
fkofh e nrh kheLkk htkkwh yk{ke kuf ykkLkku r[kh/k {ku.
k{ kuf ykkLke ykk 14 {k[o, 1982Lkk hkus sqLkkkZ rskLkk WLkk kkuke kE.
yksu fkLkqLke Mkuk Mkkk{tz knekkk kuLke ]rkLkwt {w fuL kk Au. ku Mk{k yurk{kt Mkkik{ Law
Clinic kLwt Au. yk ykk hrkhLkk rMku k kkfkhkuLke Mkt{rkke MiAf kuhu {wf{k [ku Au. su{kt
kr{f

fkuE kkfkhLke nkh-Sk kke Lkke. ktLkuLku Mktkkukfkhf Mk{kkLk k kk Au.

Mkkt fkuxoLke Mkkik{ ykk k kwshkk{kt kE.
ftxkuh yuLz ykurzxh sLkh
(CAG) - f{ - 148)
ktkhLke f{-148 {wsk rLktkf-{nkuk khekfLke rLk{qtf hkxkrk fhu Au.
ku{Lku k[zkuk k fnuk{kt yku Au.
CAG khk MkhfkhLkk ykrVr [kxozo yufkWLxLx kk Au.
CAG hkxkrk Mk{k nkukLkk kk u Au. kuykuLku nkuk khke qh fhk {kxu {nkrkukLke rk yLkwMkhe kzu
yLk

Au.
{w fko : hks yLku fuL MkhfkhLke huf Lkkktfe uz-uz kh rLktk hku Au.
fuLLkk rnMkkkku ytku CAGLkku ynuk hkxkrk Mk{k hsq kk Au yLku kuyku kuLku MktMkLkk ktLku k]nku Mk{k hsq
fhu Au.
hksLkk rnMkkkkuLkku ynuk hkskk Mk{k yLku hkskk kuLku rkLk{tz Mk{k hsq fhu Au.
CAGLkwt k Mkkuo[ ykkLkk {w LkkeLku Mk{fk Au.
{wk : 6 ko
yuxLkeo sLkh
(f{ - 76)
yLkwAu 76 {wsk hkxkrk yuxLkeo sLkhLke rLk{qtf fhu Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 15

 Anamika academy, 9979 9979 45

ku uLkku Mkkuo[ fkkfe yrfkhe Au.

yuxLkeo sLkh MktMkLkk yuf k k]n{kt Mk Lk nkukt Akkt fkuE k k]nLke fkokne{kt kk E fu Au. khtkw
{k ykke fkk Lkke.
{w fko : MktMkLku fkkfe Mkkn ykkkLkwt.

khkLkwt ktkh
{wk : hkxkrk EAu kt Mkwe

uz{e
kfkk : Mkkuo[ ykkLkk Lkke khefu rLk{qtf kk{kLku kf nku kue k
yuxLkeo sLkhLku khkLkk k{k{ hks kukku{ktLkk k{k{ Lkkku{kt MkwLkkeLkku nf hnuu.
yuzkufux sLkh
(f{ - 165)
fuL{kt yuxLkeo Lksh suwt s k hks{kt yuzkufux sLkh hku Au.
kuLke rLk{qtf su - ku hksLkk hkskk fhu Au.



k yuf
{wfko : hksMkhfkhLku fkkfe kkkkku{kt Mkkn ykkkLkwt
{wk : hkskk EAu kt Mkwe
kfkk : nkEfkuxoLkk Lkke kLkkLku Mk{fk.
fkuE k khkk]nLkk Mk Lk nkuk Akkt rkLkMkk fu rkLk krhk ktLku{kt kk E fu Au, khtkw [qtxe
rk{kt {k ykke fu Lkn.
sB{w-fk~{eh
(f{ - 370)
f{-370{kt sB{w fk~{ehLku yk hks (ruk hks)Lkku hu ykkk{kt ykku Au.
ktkhLke ke ukkE sB{w fk~{ehLku kkw kzke Lkke.
kr{f

sB{w fk~{ehLkwt yk ktkh 26 Lwykhe, 1958ke y{{kt Au.

khkLkk yuf{kk sB{w fk~{eh{kt kuzwt Lkkkrhf Au.
sB{w fk~{eh{kt rk]ne khkMkk Au. (rkLkMkk yLku rkLk krhk)
sB{w fk~{eh{kt fxkufxe kkw fhk {kxu kuLke hks MkhfkhLke {tsqhe {ue kzu Au.
hksLkerkLkk {kkoof rMkktkku sB{w fk~{ehLku kkw kzkk Lkke.
sB{w-fk~{eh{kt Lkkktfe fxkufxe nuh fhkLke Mkkk hkxkrk fu MktMkLku Lkke.
sB{w fk~{ehLke rkLkMkk 100 MkkuLke yLku rkLk krhk 36 MkkuLke kLkue Au.
yLk

ykkusLk kt[ (kusLkk ykkuk)

nkukLke Yyu ykkusLk kt[Lkk zk zkkLk nku Au.
ykkusLk kt[ yuf kuhktkhe MktMkk Au.
{w fko : kt[keo yu kkf kusLkkyku kikh fhe.
1950{kt sknhk Lknuyu ykkusLk kt[Lkku k hrkLkk ktkh{ktke {uku yLku ykkusLk kt[Lke
h[Lkk fhe.
1951{kt k{ kt[keo kusLkk k kE. su{kt {wu f]rk Wkh kh {qfk{kt ykku.
keS kt[keo kusLkk khu WkukkuLkku rfkMk.
keS kt[keo kusLkk uke yLku WkukkuLkku rfkMk.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 16

 Anamika academy, 9979 9979 45

[kuke kt[keo kusLkk hkuskkhe rLkkoh yLku kheke nxkku.

kkt[{e kt[keo kusLkk kheke nxkku
k{ kt[keo kusLkkLkwt {kwt ykoke nuhkuz zk{hu kLkkwt.
nk{kt ykkusLk kt[Lkk zk : LkhuL {kue

khkLkwt ktkh
Lkkkt kt[

uz{e
(f{ - 280)
khk{kt Lkkkkt[Lke rLk{qtf h 5 kuo hkxkrk fhu Au.
khkLkwt k{ Lkkktkt[ 1951{kt kLwt (The finance Commission act,1951)
Lkkkkt[{kt fw 5 Mkku nku Au. su{kt 1 yk nku Au.
fkkuo :
Lkkkkt[Lkwt {w fko fuL yLku hksku [u LkkktLke ku Vke fhkLkwt Au.

k yuf
yk Wkhktk hkxkrkyu MkkUkuk Lkkktfe fkkuo yLku fuL kkk hks Mkhfkhku [u Wk kkkt Lkkktfe rkku
WfukLkwt fk{ fhu Au.
CAG Lkk ynukkuLkwt {qktfLk fhu Au.
k{ Lkkkt kt[Lkk yk : fu.Mke. rLkkuke
[qtxekt[
(f{-324)
hkxkrk kkt[ ko {kxu [qtxekt[Lke h[Lkk fhu Au.
yuf {w [qtxe fr{&h, ku [qtxe fr{&h yLku 3 yL MkkuLke rLk{qtf hkxkrk fhu Au.
hkxkrk, Wkhkxkrk, kufMkk, hksMkk, rkLkMkk, rkLkkrhk yLku {Mk [qtxeLkwt ykkusLk furL
kr{f

[qtxekt[ fhu Au.

MkkrLkf MhksLke MktMkkyku yLku kuxk[qtxeLkwt ykkusLk hks [qtxekt[ fhu Au.
Mkkk yLku fkkuo :
khk{kt k{k{ [qtxe MkkLkwt rLk{Lk fhwt.
[qtxeLke kkheku knkh kkze
yk[khMktrnkk nuh fhe
18 ko fu kuke w {hLkk {kkhkuLku ykufkzo kqhk kkzk.
yLk

48 fkf knuk (e kh 36 fkf) [qtxe [kh kt kk kuLke kfukhe hke.

{kkh kukkuLke nU[e fhe.
[qtxeLke kkhe Lke kk kk W{ukhkuLku W{ukhe LkkUkk 8 rMkLkku Mk{ ykku Au.
ykhe ke kikh kk kuLkk ku rMk knuk W{ukhkuLku W{ukhe kkAe U[kkLke kf ykkk{kt yku Au.
{w [qtxe fr{&hLku nkuk khke qh fhk {nkrkukLke rk fhe kzu.
kkkkt[
(f{ - 343 ke 351)
f{-343 {wsk MktLke hkskkk uLkkkhe rrkke rnLe Au.
ktkhMkkLke kkkfe Mkr{rkLkk yk zk. hksuLMkkLkk ykknke uLkkkhe rrkke rnLe kkkLku

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 17

 Anamika academy, 9979 9979 45

hkskkkLkku hu {ku khtkw ytkuS{ktke rnLe{kt krhkoLk {kxu 15 koLkku kkku hkk{kt ykku nkku.
15 koLke {wk kk k ytkuSLkku Wkkuk [kw hkk {kxu MktMkLku f{ 343{kt fkku zkLke Mkkk {e
Au ku ykkhu 1963{kt official language act kLkke ytkuS kkkLkku Wkkuk yrLkrk Mk{ Mkwe [kw
hkkLkwt Lke fwO.

khkLkwt ktkh
khkLkk LkktkLke kkk ytkuS Au.

uz{e
ytkuSkkkLku khkLke keS hkxkkk khefu {kLkk {e Au.
hkxkrk h 5 kuo kkkkt[Lke rLk{qtf fhu Au. suLkwt {wfko khkLke hkskkk yLku kufkkueykuLkk skLk
yLku kuLkk rfkMk {kxuLke {nLke MktMkk Au.
8{e yLkwMkqr[
ktkhLke 8{e yLkwMkqr[{kt 22 {kL kkkyku koe Au.
knuk 18 {kLkkkyku nke. khtkw kkAke ku{kt kkuzku, Mktkke, {ikee yLku zkUkhe yu{ [kh kkk W{uhk{kt

yke.
k yuf
khk Mktk kwt khu {kL kkkyku 14 nke.
hkxe rfkMk krhk (N.D.C)
(kuhktkhe MktMkk)
1952{kt kusLkk ykkukLku Mknkuk ykkkLkk nukwke kuLkwt rLk{ko fhk{kt ykwt.
nkukLke Yyu zkkLk kuLkk yk nku Au.
kuLkwt {wfko ykkusLkkt[ khk kikh fhku kkf yLku kt[keo kusLkkykuLkwt {qktfLk yLku kuLku {tsqhe
ykkkLkwt Au.
kusLkkLke {wk kqhe ku xkkuox achieve kku Au fu Lkn ? Lkk kku nku kku kuLkk fkhku kuhu Mk{ekk fhu Au.
kr{f

rho kUf ykV ELzk (RBI)

khkLke {Mk kUf RBI Lke MkkkLkk 1935{kt fhk{kt yke.
zw{kf : {wtkE
RBI Lkk zkLku kLkoh fnu Au. kuLke rLk{qtf hkxkrk fhu Au.
RBI Lkk k{ kLkoh : ykfo M{k
RBI Lkk k{ khke kLkoh : Mke.ze. u{w (1943)
khk{kt YrkkLke Akke RBI Lkk Lkuk] nuX kk Au.
yLk

khk{kt {nkhkx kku LkkrMkf yLku {u kku ukMk{kt LkkuxkuLke Akke kk Au.
1 YrkkLke Lkkux yLku [e rMkkyku khk Mkhfkh khk knkh kkzk{kt yku Au.
1 YrkkLke Lkkux kh {wLkkkt Mkr[Lke Mkne nku Au.
2 ke 2000 YrkkLke Lkkuxku kh RBI Lkk koLkhLke Mkrn nku Au.
MktMke Mkr{rkyku
Standing committee : ku Mkke Mkr{rk Au. kuLke h[Lkk k]nLke [qtxeke ykk yk khk rLkwkke h
kuo kk Au.
fk{[kW Mkr{rk : kuLke h[Lkk [kuMk fkkuo {kxu ku Mk{kkk kqhke s kk Au.
PAC {Public Accounts Committee} : (nuh rnMkkk Mkr{rk)
yk Mkr{rk rr MktMkkyku, Mkhfkh kkk rr rkkkuLkk rnMkkk kkkMku Au. ku{kt fw 22 Mkku nku Au. su{kt

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 18

 Anamika academy, 9979 9979 45

kufMkkLkk 15 yLku hksMkkLkk 7 Mkku nku Au.

ytks Mkr{rk : kkf ytkskkLke {krnke {ue kuLkk kh fhfMkhwk yrk{ kou Au.
JPC {Joint Parliamentory Committee} : (Mktwk MktMke Mkr{rk)
MktMk{kt rhkukk yLku kMkf kkLkk Mktwk Mkkuke yk yk kkkkkuLke kkkMk {kxu yk Mkr{rkLke h[Lkk

khkLkwt ktkh
kk Au.
kuLkk yk rhkukkLkk Lkukk nku Au.

uz{e
h Mkr{rk : hzkLke MkkOke [fkMke fhu Au.
nuh Mkukyku
MkhfkhLkk k{k{ nexe fkoLkwt Mkt[kLk MkLke yrfkhe fhu.
rMkr MkMke yufk{Lke ykk fhkLkkh : kuzo fkuLko kurMk
fufxhLkwt k fhkLkkh : kuzo khLk nuMx

1)

k yuf
rsk hrsMxkhLkwt k fhkLkkh : fkuLko kurMk
yr khke Mkukyku : (All India Services)
khke nexe Mkuk - IAS : fkus - r{k
khke kkueMk Mkuk - IPS
khke Lk Mkuk - IFS : fkus - nuhkqLk
2) furL Mkukyku :
khke ru Mkuk, {nuMkq Mkuk, xkkMkuk, huu Mkuk, ykkf Mkuk, Mkthk yLku rnMkkke Mkuk
3) hks Mkukyku : G.P.S.C
7 {e yLkwMkqr[
kr{f

ktkhLke 7{e yLkwMkqr[{kt k keyku yLku ku{kt Mk{krc rkku ykkukt Au.
ke - 1 Mktke
Mktke 97 rkkuLke ke Au, suLke kh rLko ukLkku fu fkk zkLkku yrfkh MktMkLku Au.
khkLkk Mkthk Mktktrk kkkkku,
Lkkifk, qr{, nkE kkk MktLkk yL k{k{ Mk ku
w kkk yktkhhkxe MktktkuLku kke k{k{ kkkkku
hksLkrf, fkuLMwh yLku kkkhe rkrLkr, kko, khk knkhLkk Mkkuyu kekokkkyku, huu,
yLk

kkuMxykurVMk, nkE{kko, s{kko, hkxe kuhe{kko, Mktuk nkhku, kUf Mkk, e{k, uhkh, kk
kh, kuxLxku, kuku, fkukehkEx, sLk yLku {kkLkk kuhku.
kukukku yLku rLkskuLkk rLk{Lk yLku rLkfkMk kkkk.
yktkh hks Lkeyku
yVeLkwt kukh, WkkLk yLku rLkfkMk.
ukeLke ykf rMkkLke ykf khLkk fhku, fkukkuohuLk fh, yuMxux zwxe.
Mke kkhe.
ke -2 (hks ke)
yk ke{kt kou 66 rkku kh rLko ukLkku fu kuLke kh fkk zkLkku yrfkh hks MkhfkhLku Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 19

 Anamika academy, 9979 9979 45

suku, Mkwkhk]nku, kkuMxo MktMkkyku yLku ku{kt hku kyku suku yLku keS MktMkkykuLkk Wkkuk {kxu yL
hksku Mkkku kkuXku.
MkkrLkf MhksLke MktMkkyku.
hMkkyku, kwku, Lkkifkkxku, BwrLkrMkk xku{u, hkuku yLku yktkrhf s{kkkuo.

khkLkwt ktkh
uke yLku kwkkLk.

uz{e
kkeLkku kwhXku, Mk[kE, Lknuhku kuhu
s{eLk yLku s{eLk WkhLkk nfku, s{eLk Mkwkhk.
{Mkukku.
kuMk yLku kuMk fkhkLkk.
hksLke ythLkk ukkh yLku kr.
hksLkk rkLk{tzLke kkkkku



k yuf
ukeLke ykf WkhLkk fhku, ukeLke s{eLk ytku yuMxux zqxe.
s{eLk yLku {fkLk WkhLkk fhku
eseLkk khk yLku u[k WkhLkk fhku.
Lkkfkuhku, {kkkuhku, Mkk yLku hkuskkh khLkk fhku.
{LkkuhtsLk fhku
ke-3 : Mk{keo ke
yk ke{kt kou 47 rkku kh rLko ukLkku fu fkk zkLkku yrfkh fuL yLku hks ktLkuLku Au.
Vkuskhe fkku.
kr{f

fueyku fu ykhkukeykuLku yuf hks{ktke ke hks{kt E sk kkkk

ukeLke s{eLk rMkkLke r{fkLke kkee, k yLku MkkuuLke LkkUe.
kk ku ykf]ku, ukwt yu Lkkkhe.
W[k{ Lkk yLku W[ Lkk rMkkLkk k{k{ LkkkuLke h[Lkk yLku Mkk kuLkku rkhMfkh.
r[hke yLku MkkLkktkh fhke ykrkeyku.
kkkku yLku {kLkrMkf hkukeykuLke Mkkhkh
stkku, kw-kkeykuLkwt Mkthk
yLk

k kkkkuo yLku ke {k{kt uMku

Mke rLktk yLku fwxwtk rLkkusLk
krf yLku ykikurkf Ehk
{sqh Mktku yLku ykikurkf {sqh kfhkhku
Mkk{krsf Mkk{ke, hkuskkhe, kufkhe
n yLku kkrfMkkLk zwr{rLkLk kkke rLkkorMkk kukLke hknk yLku kwLkoMkkx
sL{-{hLke LkkUe.
k rLktk

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 20

 Anamika academy, 9979 9979 45

fuL yLku hksku [uLkk Mktktku (kk-11, f{ 245 ke 263)

khkfe Mktktku (f{ 245 ke 255)
f{-245 yLkwMkkh - khkLkk Mk{k hkskuk fu kuLkk fkuE kk {kxu yLku hksLkwt rkLk{tz - Mk{k hks
fu kuLkk fkuE kk {kxu fkk ze fu.

khkLkwt ktkh
Mkt ke{ktLkk rkku kh MktMk yLku hkske{ktLkk rkku kh suku hksLkk rkLk{tz fkk zu Au.

uz{e
Mk{keo ke fu hks ke{kt kou Lk nku kue k{k{ kkkkku {kxu fkk zkLkku nf MktMkLku Au.
hksMkk{kt ykuAk{kt ykuAk 2/3 MkkuLkk {kke yu{ Xhke fk fu hkske{kt kou fkuE kkkk kh
MktMk fkk fhu yu khu Mkkt hnuu kku ku Xhk kqhkwt hks ke{kt kou ku rk kh MktMk fkk fhu Au.
ykku Xhk w{kt w 1 ko Mkwe y{{kt hnuu. (f{ - 249)
fxkufxe y{{kt nku khu k{k{ ke{ktLkk rkku kh MktMkLku fkk zkLke Mkkk Au. (f{-250)
f{-249 yLku 250 Lke[u MktMku fhu fkku hksLkk rkLk{tzu fhuk fkkke yk kzu kku, MktMku fhu

k yuf
fkku y{e kLku.
MktMk fu hksLkk rkLk{tzu knkh kkzuk fkuE yrrLk{{kt hkskk fu hkxkrkLke kqo{tsqhe {ukLke
hne kE nku kku {kk kuk fkhkuMkh ku yrrLk{ kuhfkuMkh kku Lkn.
nexe Mktktku (f{-256 ke 263)
huf hksyu MktMkLkk fkkykuLkwt kkLk kk ku heku kkukkLke fkhkukkhe Mkkk kkhkLke hnuu. yLku ku {kxu khk
Mkhfkh hkskuLku yku k ykke fu.
hksLkk fkhkukkhke MktLkk fkhkukkh{kt ytkhk fu rkfq yMkh Lk yke uEyu.
hkxe ykk ~fhe {nLkk nkhkuLkk MkkLkkuLkk kktfk{ yLku rLkk {kxu Mkt hksLku yku ykke fu
Au.
kr{f

MktLkk yku {kLkkLku fkhu u khu [o kk kku khkLkk {w Lk{qkyu rLk{uk k Lke fhu kuxe
hf{ku khk Mkhfkhu su - ku hks MkhfkhLku ykke uEyu.
hkxkrk fkuE hks MkhfkhLke Mkt{rkke ku hks MkhfkhLku MktLke Mkkk{kt ykkk fkkuo MkkUke fu. ykk fkkuo
fhk {kxu hks MkhfkhLku kuk khkLkk [o {kxu {w Lk{qkyu Lke{uk k Lke fhu kuxe hf{ khk
Mkhfkh ku hksLku ykke uEyu.
fkuE yktkh hks LkeLkk kkeLke kfhkh kkkku MktMk fkkLke ukkE fhe fu. yk kkkku MktMk yue k
ukkE fhe fu fu yke kfhkh{kt W[k{ Lkk fu keS fkuE k LkkLke nfq{k hnuu Lkrn.
ku fu kuke w hksku [u kue fkuE k kkkkLke kfhkh {kxu k{ fhke fkWLMkLke MkkkLkk hkxkrk
yLk

fhe fu Au.
Mkt yLku hksku [u ykfLke nU[e
ykk
Mkt yLku hksku [u Lkkktfe Mktktku
f{ - 264 ke 290(f)
rkLk{tzu zuk fkkLkk ykkh rLkk fkuE k fhuhk ke fkkk Lkke. (f{ - 265)
fuL yLku hksLkk fkkykuke ukkk fhuhkLke k{k{ ykf f{-266 {ku Mkkku khk yLku huf
hksLkk yufrkk Vtz (Mktr[k rLkr){kt s{k kk Au.
ykfM{f Lkkktrf sYrhkkku {kxu fuL yLku hks fkkyu f{ 267 {ku ykfM{f rLkr nku Au. ku{kt
MktMk fu rkLkMkkyu fkkke Lke fhe nku kuxe hf{ {wfk{kt yku Au. fuLLkwt ykfM{f Vtz hkxkrk yLku

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 21

 Anamika academy, 9979 9979 45

hksLkwt - hkskkLkk nMkf hnuu.

ykfM{f Vtz{ktke hkxkrk fu hkskkLke {tsqheke fkkLke Yyu {ue Mkkkke s Lkkkt Wkkze fk Au.
f{-268 : MxuBk zwxe, k, MkkLk (xkuEux)Lkk MkkLkku kh fuLyu Lkkue sfkk huf hks kkukkLke
n{kt Mkq fhe kuLkku Wkkuk fhu.

khkLkwt ktkh
f{-269 : fuLyu Lkkuk khMkkuhk, yuMxux zwxe, x{Lk xuk, huu kzk kkk Lkqh khLkku uhku, Mxkuf

uz{e
yuk[uLs yLku kk kh, ykkhe nuhkkku, yktkh-hks he u[k kuhu khk kke ykfku Lkkktkt[u
zuk [kuMk rMkktkku {ku hkskuLku VkkLke kk Au. ku{kt fuLLkku kk nkukku Lkke.
f{-270 : ykfuhku LkkkLke Mkkk fuLLku Au. khtkw Lkkkkt[Lke k{ ywMkkh kuLku fuL yLku hksku [u
Vhrskk VkkLkku kk Au.
f{-271 : 269 yLku 270{ktLkk furL uhk kh fuL Mkh[kso E fu Au. su fuL kkMku s hnu Au.
f{-272 : furL ykkfkhe sfkkku fuL s Mkq fhu Au. suLkku y{wf kk Lkkktkt[Lke k{ku yLkwMkkh

k yuf
hkskuLku ykkku fu fu{ ? ku kkkk fuLLke {hS {kuLke hnuu.
f{-273 : ykMkk{, rknkh, ykurhMMkk yLku k. ktkkLkk hkskuLku yLku e kLkkxku khLke rLkfkMk-
sfkkLke ykfLkku kk ykkkLku ku Xhkue y{wf hf{ h kuo khk MkhfkhLkk yufrkk Vtz kku Whkk{kt
yku Au.
hkskuLkwt rnk nku kuk fhLku yMkh fhkk rkfku hsq fhk {kxu hkxkrkLke ykkWLke k{ {ue kzu -
hkskuLkwt rnk nku kuku fh yuxu suLke fw [kue ykf fu kuLkku fkuE kk hksLku MkkUke ukLkku nku kuku fh
ykk suLke [kue ykfLku ku khkLkk yufrkk Vtz{ktke hksLku ku Mk{u hf{ku ykkkLke nku kuku fh
(f{-274)
f{-275 : fuLLkk fhuhk{ktke hkskuLku ykkk{kt ykkkt Vkk Wkhktk rfkMk yLku fk hksLke kusLkkyku
kr{f

sue ktkk kkkLke sYrhkkku {kxu Lkkktkt[Lke k{kuLku ykkhu fuL hkskuLku khkLke Mknkf kktx ykku
Au.
yLkwMkqr[k rk yLku sLkrkLkk Wfko {kxu fuLLkk yku {wsk fhkue kusLkkyku {kxu k fuL hkskuLku
kMk kkLx ykku Au.
f{-276 : fkuE hksLku fu ku{ktLke fkuE Lkkhkkrfk, rsk kkuzo, kuf kkuzo fu ke MkkrLkf Mkkk{tzLku
Mkk, kkkh, tk yLku hkuskkh khLkk fh khefu keX ykkkLke kke fw hf{ku kkf yZe nh
Yrkk fhkk w ke uEyu Lkn.
f{-279 : fkuE rMkkhLke fu ku{ktke {u fh, zwxe fu kuLkk fkuE kkLke [kue Wks khkLkk rLktkf -
yLk

{nkuk khekfu Lke fheLku {krk fhe uEu. yk {kxu CAG Lkwt {kkk ykhe kk Au.
f{-285 : hksu ykk hksLke ythLkk fkuE Mkkkrfkheyu Lkkuk k{k{ fh{ktke MktLke r{fk {wk
hnuu.
f{-286 : yktkh hks he u[k fu khkLkk hkskukLke yth ykkk-rLkfkMk kh su-ku hks fkuE k
fkkke fh Lkke fu Lkn.
f{-287 : eseLke khk fu u[k kh fkuE hks fh Lkke fu Lkrn.
f{-289 : hksLke r{fk yLku ykf MktLkk fhuhk{ktke {wk Au. khtkw hks Mkhfkh khk fhk{kt
ykkkt ukkh fu tkke Qe kke ykf kh MktMku fhue ukkE yLkwMkkh MktMk fh Lkke fu.
f{-290(f) : h kuo fuh hksLkk yufrkk Vtz{kt 46 k 50 nh YrkkLke hf{ku WkheLku kkfkuh
uM{ VtzLku ykkk{kt yku. yLku kr{Lkkzwt hksLkk yufrkk Vtz kku 13 k 50 nh YrkkLke hf{ku

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 22

 Anamika academy, 9979 9979 45

WkheLku kkfkuh fku[eLk hks{ktke 1956{kt 1e LkuBkhLkk hkus ku hksLku Vuhk fhuk hkskuk{ktLkk
nw {trhku yLku ukkuLkk rLkk {kxu ku hks{kt Mkkkuk uM{T VtzLku ykkk{kt yku.
[qtxeyku
(kk - 15, f{-324 ke 329)

khkLkwt ktkh
MktMk yLku huf hkskuLkk rkLk {tzLke k{k{ [qtxeykuLkwt Mkt[kLk, uhu, kuhe yLku rLktk [qtxe
ykkuk fhu Au.

uz{e
rkLkMkk, kufMkk fu rkLk krhkLke [qtxe knukt [qtxe ykkukLku { fhk {kxu kuLke Mkkku r[kh
rrLk{ fheLku hkxkrk kurf [qtxe fr{&hkuLke rLk{qtf fhe fu Au.
[qtxe fr{&hku yLku kurf fr{&hkuLkk nkukLke {wk hkxkrk EAu kt MkweLke nku Au. khtkw {w [qtxe
fr{&hLku nkuk khke qh fhk {nkrkukLke rk kkk yL [qtxe fr{&hku fu kurf fr{&hkuLku {w
[qtxe fr{&hLke k{ {ueLku s qh fhe fk Au.
khkLkk ktkh{kt LkkkrhfkuLke kMktkeLkk rkrLkryku ke kufkne Mkk ykLkkk{kt yke Au.

k yuf
e yuMk.yuMk. Lkkuyk MkeoMk khk MkhfkhLkk fuMk{kt Mkwe{ fkuxuo nuh fwO fu, {w [qtxe fr{&hLku kt[Lkk
yL fr{&hku Mkkku Mkkk yLku yrfkhkuLke kkkk{kt Mk{fk ke fk Lkrn. (1991)
e xe.yuLk. ukkLk MkeoMk khk MkhfkhLkk fuMk{kt Mkwe{ fkuxuo nuh fwO fu [qtxe fr{&hLkku nkuku Mkkuo[
ykkLkk Lk{qkykuLke Mk{fk ke fk Lkrn.
{w [qtxe fr{&hLke MkukLke hkku{kt ku{Lke rLk{qtf kk ku{Lku kuhk kk kuku fkuE VuhVkh fhe fu
Lkrn. skhu yL [qtxe fr{&hkuLkk rfMMkk{kt ykwt fkuE ktLk Lkke.
yLkwfq kLk MkeoMk khk MkhfkhLkk [wfkk{kt Mkwe{ fkuxuo skwt fu, {kkLk fhkLkku yrfkh {qqk
yrfkh Lkke (1997)
kr{f

f{-327ke MktMkLku - [qtxe ktk yLku [qtxeLke rk yMkhfkhf yLku fkok{ kLkkk {kxu she fkk
zkLke Mkkk {e Au.
hksLkk rkLk {tzLke [qtxeyku kkkku fkk zkLke Mkkk rkLkMkkLku 328 f{ke {e Au.
f{-327 yLku 328ke {ue MkkkLku ykkhu zuk fkk Mkk{u fkuE k Lkk{kt ktku WXke fk
Lkn. (f-329)
f{ 327ke {ue MkkkLku ykkhu MktMku Lke[uLkk fkk zk Au.
1. The Peoples Representation Act, 1950
yLk

2. The delimitation commission Act, 1952

3. The Presidential & Vice Presidential Election Act, 1952.
{kkh ke kikh fhkLke fkokne [txe rkLkku kk Lkke. khtkw Mke kkhe kAe kke yuf Mkk{kL
fkokne Au.
[qtxeLkk rkkuLku fkuxoLke nwfq{kke knkh hku nkuk Akkt Mkwe{fkuxuo skwt Au fu, yk rkkt [qtxe kk
kquoLke kkkkku {kxu Au. [qtxe hr{kLk kue kuhherkyku {kxu [qtxe kqhe kk kk kk fkuxo{kt Vrhk fhe
fk Au.
A.G. Jose Vs. Shivam Pillai Lkku fuMk (1984) :
fuh hks{kt MkkrLkf [qtxe hr{kLk fuxkf {kkh {kfku{kt EufxkurLkf {kkh tkLkku Wkkuk [qtxekt[u
fkuo. yk kkkk fkk rLke Au yuwt Xhkk kue hex{kt Mkwe{fkuxuo nuh fwO fu, fkk{kt kuux kukhLke
ukkE nkuk Akkt Eu. {eLkLkku Wkkuk fhkLkwt fko kt[ khk fkk{kt Mkwkhku fhk suwt Au. yk {wk kh

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 23

 Anamika academy, 9979 9979 45

[qtxe h fhk{kt yke nke.

khtkw khkk 1989{kt 61{kt ktkhe Mkwkhkke kkk ku ytku kekMk heuLxuxe yux{ktLkk ykLkwktrkf
Mkwkhkke EufxkurLkf {kkLkLke krk ykLkkkLkwt Lke kwt. yLku wk{ {kok k 21 koke xkze
18 ko fhe nke. E.e.yu{.Lkku kkurkf kuhu Wkkuk fhe ytku {u, 2004{kt 13{e Mkk{kL (MktMkLke)

khkLkwt ktkh
[qtxe{kt Mk{k u{kt MkVkkkqof E.e.yu{. Lkku Wkkuk kku.

uz{e
[qtxeLkwt ykkusLk fhkLke Mkkk [qtxekt[Lku Au. khtkw yke Mkkk ykkw Lkke. yk ytkuLkk k{k{ rLkoku
Mkwe{fkuxoLkk Lkrf ykufLkLku kkk Au.
hksfkh{ktke k[kh yLku kwLkkkuheLku Lkkkq fhk {kxu kk. 10/07/2013Lkk [wfkk{kt Mkwe{fkuxuo nuh
fwO fu, ku koke w Mk kk{uk kwLkukkhku A ko {kxu fkuE k [qtxe {kxu kuhkf hnuu yLku u yue k
ykkW [qtxkE nu kku kuLkwt Mkk ykkkuykk h ku.
Right to Reject Lkku yrfkh (RTR) :

k yuf
kk.27/09/2013 Lkk [wfkkke Mkwe{fkuxuo {kkhLkku Right to Reject Lkku Lkfkhk{f yrfkh {kL hku
Au. [qtxe{kt Qk hnuk W{ukhku kife yuf k W{ukh kMkt Lk nku kku ku k{k{ W{ukhkuLku y{kL
fhkLkku fu k{k{ kife yuf k W{ukh kMkt Lkn nkukLkku {k yk Right to Reject Lkk yrfkhke {kkh
nuh fhe fu Au.
LkkkrhfkuLku {uk RTR Lkk rLkoLku Mk fhk {kxu E.e.yu{.{kt Lkwt khkLkwt kxLk hkk fkuxuo [qtxekt[Lku
yku ykku nkku.
u fu zeMkuBkh, 2013{kt kkt[ hkskuLke [qtxeLke rk kqhe kk kk nuh kwt nkwt fu E.e.yu{.{kt Lkkuxk
(NOTA) yuxu fu None of the Above rfkLkku Wkkuk knw ykuAk {kkhkuyu fkuo nkku.
LkktkLkwt yuf ykLkwt ytk : rxwLkku
kk-14 (f) f{ - 323 (f) yLku 323 ()
kr{f

zke, ykik[krhf yLku rkLk[ko Lk Mkk Qe fhk 42{kt Mkwkhkke 1977{kt ktkh{kt kk-
14(f) W{uhk{kt ykku
ku{kt f{ 323(f) yLku 323() ke rxwLkkuLke h[Lkk yLku fkokuk {kxu fkku fhkLke Mkkk fuL yLku
hkskuLkk rkLk{tzkuLku ykkk{kt yke.
f{ - 323(A) : Mkhfkhe Mkukyku ytkuLke nexe rxwLk :
fuL kkk hkskuLkk Mkhfkhe f{o[kheyku Wkhktk MkkrLkf fu yL hks Mkt[krk nuh rLkk{kuLkk f{o[kheykuLke
hke yLku Mkuk rLk{ku{ktke Wkk kkkt rkku {kxu nexe rxwLkku Lke{k {kxuLkku fkku fhkLke Mkkk
yLk

MktMkLku Au.
fuL yLku hksku {kxu swe swe rxwLkkuLke h[Lkk yLku kuLke Mkkk yk fkkke rLkrk ku. yLku f{-136
nuXLke Mkwe{ fkuxoLke nfq{k rMkkLke k{k{ LkkkuLke nfq{k kkfkk hke fk Au.
f{- 323(B) yL kkkkku ytkuLke rxwLk :
MktMk Wkhktk hkskuLkk rkLk{tzku fkk khk yL kkkkku {kxu swk swk fkhLke rxwLkkuLke h[Lkk fhe
fu Au. ku{kt fhuhk, rue {wk, ykkk-rLkfkMk, ykikurkf yLku {sqhkuLkk rkku, s{eLk Mkwkhk, r{kLke
xku[ {kok, rkLk {tzkuLke [qtxe, k Mkwyku yLku yk~f [esMkwykuLkwt MktkkLk, kwhXku yLku rkh
kuhu sue yLkuf kkkkkuLku kkk rkku, kwLkkyku kkk kuLku ykLkwktrkf yL kkkkku ytkuLke rxwLkkuLkku Mk{ku
kk Au.
f{-136 {ku rxwLkLkk rLkoku Mkk{uLke yke Vk Mkwe{ fkuxo{kt s fhe fk Au. kuke rxwLkLkwt

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 24

 Anamika academy, 9979 9979 45

MkkLk nkEfkuxoLku Mk{fk ke fk. {kk f{-227{kt nkEfkuxo Lku {ue Mkkk {ku nkEfkuxo rxwLkLke
nexe kkkkku kh uhu hke fu Au.
Administrative Tribunal Act, 1985
f{-323 (A) ke {ue MkkkLke Yyu MktMku yk fkku ze fuL yLku hkskuLkk Mkhfkhe f{o[kheykuLke hke

khkLkwt ktkh
kkk LkkufheLke hkku ytkuLkk rkku {kxu yuf fu w rxwLkku h[kLke Mkkk fuL MkhfkhLku ykke Au. su yLu

uz{e
fuL Mkhfkhu rne kku rxwLk yLku uLkk swk swk Mkkuyu kuMkke 8 rxwLkkuLke h[Lkk 01/11/1985
ke fhe nke. su{kt yuf yk, yuf Wkkk yLku ku MkkuLke rLkwk fhkLke ukkE Au.
fuL MkhfkhLkk f{o[kheyku nkuk Akkt Mkthk Mkukyku, nkEfkuxo yLku Mkwe{fkuxo kkk MktMkLkk f{o[kheykuLku yk
rxwLkLke - nfq{k{ktke knkh hkk{kt ykuk Au.
ykLkk MktMke ku :
1) rkkuxeLk : (uL[ Au.)
skhu MktMkLkk ykLku kku fu su ku {wk kh [[ko {kxu fkuE yfk Lkke. khu kuLkku hek rLkfk kk {kxu

2)
k yuf
{kkk rkLke Mkq[Lkk ykku kuLku rkkuxeLk fnu Au.
fk{ hkufku Mkk :
skhu fkuE Mk khk MkkosrLkf {nLkk rk kh r[kh fhk {kxu MkLkLke ko{kLk fkokne kt fhkLkku
Mkk {wfk kuLku fk{ hkufku Mkk fnu Au.
3) kLkkfkof Mkk :
yk fu MkkkrkLke yLkw{rkke skhu fkuE Mk MkkosrLkf {nLkk rk khV fkuE {tkeLkwt kLk kuhu ykk
kuLkk rku & kqAu kku kuLku kLkkfkof Mkk fnu Au.
4) Mkk {kufqVe Mkk :
kuLkku {w nukw nuh rnkLku kke fkuE qk s ykLke kkkk khV k]nLkwt kLk U[kLkwt Au. u yk Mkk
kr{f

yk khk {tsqhe kk{u kku MkLkLke fkokne {kufqV hke ku kkkkLku nkk kh uk Au. yk Mkk hsq fhk
ykuAk{k ykuAk 50 MkkuLke {tsqhe she Au.
5) yrkMkLkku Mkk :
yk Mkk k{ rkkLkk fkuE yuf fu w Mkku khk hsq fhk{kt yku Au. kh kAe kuLkk kh [[ko fheLku ytku
{kkLk rk kk Au. u yk Mkk 2/3 knw{keke {tsqh fhk kku Mkhfkhu hkSLkk{wt ykkwt kzu Au. (yk
Mkk {kxu 25% MkkuLku xufku she Au.) 1990{kt e.ke. MknLke Mkhfkh Mkk{u yrkMkLkku {k kMkkh kkkt
Mkhfkhu hkSLkk{wt ykkwt kzwt nkwt.
yLk

6) ruk yrfkh Mkk :

skhu fkuE {tkeyu fkuE k Aqkkwt nku fu kuxe heku kowt nku khu MktMkLkku fkuE k Mk yu {tke r
MktMk MkkuLkk ruk yrfkhLkk tk k ykku Mkk hsq fhe fu Au.
7) qLfk :
MktMkLkk ktLku k]n{kt &fk kAeLkk Mk{Lku qL fk fnu Au. &fk 12 ku kqo kk yuxu qL fk
kk Au. qLfk{kt kqo {tsqhe ek rLkkLkk nuh rnkLkk ykLkk &ku kh [[ko fhk{kt yku Au.
8) kkhktrfk &ku :
&fk hr{kLk kqAuk &Lkku skk {kirf heku {kkk{kt yku kuk &Lku kkhktrfk & fnu Au. &
kqALkkh Mk kkhktf (Star) Lkwt rLkkLk fheLku ykk &Lku ruk heku ytk fhu Au.
9) ykkhktrfk &ku :
skhu fkuE MktMk Mkku kkuku kqAuk &kuLkku skk urk{kt EAu kku ykk &Lku ykkhktrfk & fnu Au.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 25

 Anamika academy, 9979 9979 45

10) kx ykLk yfkWLx :

khkLke Mktr[k rLkr{ktke Lkkk Wkkzk {kxu Mkhfkhu MktMkLke {tsqhe ue kzu Au. Mkhfkh khk Mktr[k rLkr{ktke
kiMkk WkkzkLke MktMk{kt hsq fhk{kt ykke hkMkLku kx ykLk yfkWLx fnu Au.
11) fkuh{ :

khkLkwt ktkh
fkuE k k]nLkwt fko fhk y{wf wk{ Mk MktkLke nkshe nkue sYhe Au. suLku fkuh{ fnu Au. MktMkLkk
ktLku MkLk{kt fkuh{ {kxu 10% MkkuLke nkshe Lke fhk{kt yke Au.

uz{e
12) kx ykV urzx :
Mkhfkh khk ykfM{f fu rkLk ykkursk [oLku knkU[e k Mktr[k rLkr{ktke kiMkk Wkkzk {kxu MktMk{kt
hsqykk fhk{kt ykkk hzkLku kx ykV fnu Au.
kt[kke hks
(MkkrLkf MhksLke MktMkkyku)
MkkkLkk rfuLefhLkk kke kt[kke hksLke ykk kE.



k yuf
kuLkwt {w Mkqk kkh xw kek nkwt.
kt[kke hksLke Mkkik{ k{ fhLkkh : ktkhk {nukk Mkr{rk.
kt[kke hksLku ktkhe hu ykkkLke hkMk fhLkkh : ykuf {nukk Mkr{rk
kt[kke hksLkwt {kwt rk-Mkhe Au.
yuf {kk k.ktkk{kt [kh Mkhe kt[kke hks Au.
kt[kke hks{kt Mkkike WkhLkwt Mkh - rsk kt[kk, [w Mkh - kkwfk kt[kk yLku Lke[wt Mkh - kk{ kt[kk
Au.
u nuh nku kku Lke[wt Mkh kk{ kt[kkLkk ku Lkkhkkrfk fu {nkLkkh kkrfk Au.
kr{f

k. ktkk{kt [kukwt Mkh kuf Au.

MkkrLkf MhksLke [qtxe{kt W{ukhe LkkUkkLke wk{ {kok : 25 ko
kt[kke hksLke MktMkk fkkfe zku nexe zku
1 rsk kt[kk {w DDO
2 kkwfk kt[kk {w TDO
3 kk{ kt[kk Mkhkt[ kkxe
4 Lkkhkkrfk {w [eV ykrVMkh
yLk

5 {nkLkkh kkrfk {uh BwrLkrMkk fr{&h

MkkrLkf MhksLke MktMkkykuLku kkukkLkk yrfkh kukLkku rfkMk fhk yk ksux kLkkkLkku, Lke kusLkk
kLkkkLkku yLku kuLkku y{ fhkkLkku yrfkh Au.
73{kt ktkhe Mkwkhk khk 1992{kt kt[kke hksLke MktMkkykuLku ktkhe hu ykkk{kt ykku.
74{ku ktkhe Mkwkhku Lkkhkkrfk fu {nkLkkh kkrfkLku kkku Au.
kt[kke hksLke MktMkkykuLku w Mk{ Mkrkk hke fk Lkrn. yuxu fu kuLkwt fkuE k ke nku kku 6 {rnLkk{kt
[qtxe fhe yrLkko Au.
fkofk : 5 ko
kt[kke hksLke MktMkkykuLku kkukkLkk yrfkhkuk{kt Lkk fh kkLke k Mkkk Au.
khk{kt Mkkik{kh kt[kke hksLkku y{ 1959{kt hksMkkLkLkk Lkkkkuh rskke yLku yktu{kt kku.

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 26

 Anamika academy, 9979 9979 45

kwshkk{kt kt[kke hksLkku y{ 1 yur, 1963{kt zk. Shks {nukkLkk fkofk{kt kku.
Mkuuxhe sLkh
kufMkk{kt Mkuuxhe sLkhLke rLk{qtf kufMkkLkk yk yLku hksMkk{kt hksMkkLkk yk fhu Au.
ku{Lkwt {w fko Mkefh yLku k]n [uLke fze suwt Au.

khkLkwt ktkh
ku kufMkk{kt kkk fkkuoLke LkkU hku Au yLku hkxkrkLkk nqf{ke MkkuLku Mkk{kt nksh hnukLkwt Vh{kLk {kufu

uz{e
Au.
k]nLkk rMksoLk Mk{u k ku{Lkwt fko [kw hnukwt nkukke ku{Lku k]nLkk fk{e Mk fnu Au.
rLk]rk : 60 kuo
ykLke k hkk sue kkkkku
5{e kufMkkLkku fkofk Mkkike ktkku nkku - 5 ko 10 {kMk (ku Mk{u zkkLk - #rhk kkte)
12{e kufMkkLkku fkofk Mkkike ykuAku nkku - 1 ko, 1 {kMk

k yuf
zkkLk - yxrknkhe kskue
Mkkike ktkku Mk{ kufMkkLkk yk hnuLkkh : khk{ z
Mkkike w Mk{ {w{tke k kh hnuLkkh : skurk kMkw (k. ktkk)
Mktk khkLkk k{ {kLk : skSLkhk{
khkLkk k{ huukLk : snkuLk {kkE
khk{kt Mkkik{ ksux hsq fhLkkh Lkkk kLk : ykh. fu. {w{ ue
uLkk k{ Mkh MkuLkkkrk : fu. yu{. frhykk
Central legislative Assembly (CLA) : (furL khkMkk)Lkk k{ khke yk : rkE kxu
kr{f

uLkk Mkkik{ rV{ {ko : sLkh k{ {kuf k

kuykuyu kktkuLku ykke ykkk{kt {w Vkku ykku. kuyku kwshkkLkk nkk.
1924ke huu ksuxLku Mkk{kL ksuxke yk fhk{kt ykwt. (kksukh{kt uku rLko yLkwMkkh 92 koLke
yk khtkhkLkku ytk yku.)
Mkkik{ Lkkkkt[Lkk yk : fu.Mke. rLkkuke
k{ {w [qtxe fr{&h : Mkwfw{kh MkuLk
k{ rk{tke : ykw fk{ ykk
yLk

kufMkkLkk k{ Wkkk : yLktk MkiLk{T yktkh

k{ ykhku{tke : hksfw{khe y{]kk fkih
k{ fkk{tke : ke. ykh. yktkuzfh
k{ k]n{tke : Mkhkh kE kxu
khk yx yu kkLkLku Mktktrk fkku Au.
Lkktk{kt khkkwt Mkqk : {o kt s
fkuE hksLkk {w{tkeLku u rkLkMkk{kt [qtxkkLkwt kkfe nku kku kuyku hkxkrkLke [qtxe{kt kk E fkk
Lkke.
MktMk Mk kLkku nkuku hku Au fu Lkn ku MktMk Lke fhu Au.
uLkk k{ rkLkfkUkuMke {w{tke : E. yuMk. LkkBkwrkk

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 27

 Anamika academy, 9979 9979 45

kufMkk{kt k{ {rnk MkktMk : hksfw{khe y{]kk fkih

rhkukkLkk k{ {rnk Lkukk : MkkurLkk kkte
khk{kt k{ {rnk {w{tke : Mkw[ukk f]kkLke (Wkhu)
MktMkMk yL fkuE nkuku hke fu Lkrn : (f{-102)

khkLkwt ktkh
kt[kke hksLke Mk{ekk {kxu 1978{kt h[kue Mkr{rkLkk yk : ykuf {nukk

uz{e
ktkhLke f{-326 {kt Mkwkhku fhe {kkhLke wk{ {kok 21 Lku ku 18 fhk{kt yke Au.
kufMkk{kt k{ rhku kkLkk Lkukk : hk{Mkwk Mkn
kufMkk{kt k{ {rnk yk : {ehkfw{kh
kkk ykkrhk hkskuLkk kwLk:rLk{ko{kt Mkki k{ fk hksLke MkkkLkk kE?
yktu, 1e ykufxkukh, 1953, kku.xe.Mke. hk{ww
fkkLkk kMkLkLkk rkkk : sLkh zkMke



k yuf
khk u{kt {rnkykuLku fkhke {kkrfkh k kku ? (1926ke)
hukkuhux yLku rhMko hukkuhuxLkwt rLk{Lk fku fhu Au ? (RBI)
k{ {rnk hkskk (khk{kt) : MkhkuSLke Lkkzw
k{ kwshkke {rnk hkskk : khk {whS
k{ {rnk huukLk : {{kk kuLkSo
khk hLk {uLkkh k{ {w{tke : Mke. hkskkukkk[khe
fk fuMk{kt Lkrf kwLk[khkLku ktkhLkwt {qqk kkMkwt kkwt?
{eLkhk {e fuMk
kr{f
yLk

Mkufxh-22, -6 Mkfo kkMku, k wLk fkuBkuk, kkteLkkh 28