ANAYASA HUKUKU

I.Anayasa ve Anayasallk Kavram

Maddi Anlamda Anayasa: Devletin siyasi yaps, iktidarn kullanl, yetkileriyle ilgili kurallarn btndr.
Anayasa biimiyle deil ieriiyle deerlendirilmitir.

ekli Anlamda ( Organik Adan ) Anayasa: Kanunlardan daha farkl usullere uyularak yaplan, normlar
hiyerarisinde en st srada bulunan hukuk kurallardr. Anayasa ierii ile deil biimi ile
deerlendirilmektedir.

lk Yazl Anayasalar

Amerikan Devrimi: 1776 Bamszlk ve Haklar Bildirisi 1787ABD Anayasas

Fransz Devrimi: 1789 Fransz nsan ve Yurtta Haklar Bildirisi 1791 Fransz Anayasas

Dnya Anayasal Tarihinin Balangc

ngiltere 1215 Magna Carta Libertatum ( zgrlk art ): Soylu toprak beyleri kendi aralarnda
rgtlenerek kraln kendilerine danmadan vergi koyamayacana dair bir bildirge yaynlardlar ve krala
kabul ettirdiler. lk kez kraln snrlandrlabildii bir dnem balam oldu.

ANAYASA
Yazsz Anayasa: Zaman iinde belirli bir toplumda Yazl Anayasa: Trkiye gibi lkelerde ekli anayasa
srekli tekrarlanan davranlar sonucu, bu lt mevcuttur. Yani maddi anlamda anayasal
davranlara uyulmasnn zorunlu olduu saylmayan bir hkm bile anayasada yer almsa
inancnn olumas ile balayc olduu dnlen stn bir anayasa normu nitelii tar.
uygulamalardan ortaya kan anayasalardr.
Anayasa Teaml
Yazl anayasas olan devletlerde dahi olabilir.
Anayasada yazmasa da baz uygulamalar, o kadar
yerleik hale gelmitir ki neredeyse yazl anayasa
hkm kadar kesinlik tar.
1. Trk Anayasal Tarihine Ksa Bir Bak
Trkiye Cumhuriyetinin ilk anayasas 1921 tarihli Tekilat Esasiye Kanunudur. 23 Nisan 1920 de
kurulmu olan ve bu anayasay yapp sonrasnda cumhuriyeti ilan eden TBMM 1924 Anayasasna gelene
dek 1 Kasm 1922 de Saltanat kaldrmasna ramen 1876 Kanun-u Esasiyi yrrlkten kaldrmad iin ilk
Trk anayasas olan 1876 Anayasas ayn zamanda TCnin ilk anayasas olma zelliini 1921 Anayasas ile
paylamtr.

lk 3 Anayasal Belge

Senedi ttifak( 1808 ): Padiahn yetkilerini snrlandran ilk belge olmas sebebiyle ilk anayasaclk hareketi
olarak kabul edilir. Ayanlarla padiah arasnda karlkl bir anlamay ifade eder. Fakat halka dorudan bir
gvence vermedii iin bir insan haklar ya da hukuk devleti belgesi saylmaz.

Tanzimat Ferman( 1839 ): lk insan haklar ve hukuk devleti belgesi olarak kabul edilir. Hukuki olarak
fermandr. Vergilerin, su ve cezalarn kanun ile dzenlenecei yargsz infaz yaplmayaca ilan edilmi ve
genel msadere cezas kaldrlmtr.

Islahat Ferman( 1856 ): Gayrimslimlerle Mslimler arasndaki hukuki eitliin salanmas amacyla
karlm bir fermandr. Gayrimslimlere de asker ve memur olma hakk tannmtr.

NOT: Tanzimat ferman ve Islahat ferman hukuk devletinin ilk iki adm olarak tarihe gemitir.
 2. 1876 Birinci Merutiyet Dnemi
Monari, kral, padiah, imparator gibi adlar alan tek bir kiinin babadan ola geecek bir ekilde
devlet egemenliine sahip olmas anlamna gelir.

1876 ncesinde de monari vard ama mutlak monari idi yani egemenlik sadece kaytsz artsz
padiaha aitti.

Padiah egemenlii, artk halkn setii bir parlamentonun kard kanunlar uygulamak eklinde
gerekleecektir.

Meclis-i Umumi; padiahn setii Meclis-i Ayan ile halkn setii Meclis-i Mebusandan oluan iki
yapl asimetrik bir parlamentodur.

Sert, yazl ve kanuistik bir anayasadr.

Padiahn meclisi feshetme yetkisi vard.

Padiahn sansr ve srgn yetkisi vard.

Padiahn hkmeti azletme yetkisi vard.

rgtlenme zgrl tannmamtr.

Kanun yapma padiah iznine, Ayan meclisi onayna ve en sonunda yine padiah onayna tabi
klnmtr.

93 Harbini bahane eden II. Abdlhamit meclisi feshetti. 30 yl boyunca stibdat Dnemi yaandr. Bu
dnemde Jn Trkler adyla anlan topluluk ttihat ve Terakki Cemiyetini kurdular. yice glenen bu rgt
baarl oldu ve II. Abdlhamit yeniden merutiyeti ilan etmek zorunda kald.

3. 1908 kinci Merutiyet Dnemi ve 1909 Anayasa Deiiklikleri

31 Mart 1909 da bir ayaklanma patlak verdi ve II. Abdlhamit tahttan indirilip V. Mehmet Reat tahta
karld.

Padiahn meclisi feshetme yetkisi kaldrlmad ama 3 aylk sre artna baland.

Padiahn sansr ve srgn yetkisi kaldrld.

Hkmet artk Meclisi Mebusana kar sorumlu tutuldu. ( lk parlamenter sistem )

Kanunlama aamasnda padiah izni kaldrld, engelleyici veto ise gletirici vetoya dntrld. Veto
edilen kanunlar 2/3 ile tekrar gnderilirse kabul edilmek zorundadr.

rgtlenme zgrl getirildi. ( ilk ok partili dnem )

4. 1921 Anayasasnn zellikler ve 1923 Deiiklikleri ile Cumhuriyetin lan

En nemli zellii MLLET EGEMENLNE DAYALI ilk Trk Anayasas olmasdr.

Yarg ve insan haklarn iermez.

23 maddeden oluan ereve bir anayasadr.

lk ve tek yumuak anayasadr.

Kuvvetler Birliine dayanan MECLS HKMET sistemini ngrmtr.

Merkezden ynetim ilkesi braklp YERNDEN YNETM LKES getirilmitir.

Devlet Bakanl messesesi yoktur.

Seimler 2 ylda bir yaplr.

Bakanlar BREYSEL olarak sorumludur.

Tek meclis vardr ve halk tarafndan seilir.

Temel hak ve hrriyetlere ilikin bir hkm yer alamamaktadr.

1923 Deiiklikleri le;

Devletin hkmet ekli cumhuriyet olarak belirtilmitir. ( Sonraki anayasalarda devlet ekli olarak
belirtilmitir )

Cumhurbakanl makam oluturulmu, cumhurbakannn TBMM tarafndan kendi yeleri iinden

seilecei belirtilmitir.

Devlet dininin slam, resmi dilin Trke olduu belirtilmitir.

Babakan Cumhurbakan meclis yeleri iinden seecek bakanlarda babakan tarafndan meclis
yeleri iinden seilecek ve hepsi Cumhurbakan tarafndan TBMMnin onayna sunulacaktr.

Parlamentonun stnl vardr.

5. 1924 Anayasas
Anayasann stnl vurgulansa da bugnk anlamda bir anayasa yargs yoktur.

En uzun sre yrrlkte kalan anayasadr.

Devletin dini slamdr ibaresi 1928 de anayasadan karlmtr. Milletvekillerinin vallahi diye
yemin etmesi kaldrlmtr. Laiklik ilkesi 1937 de anayasaya girmitir.

Egemenlii sahibi millet olsa da kullanma hakk TBMMnindir.

KARMA hkmet sistemi uygulanmtr.

Kanunlarn yorumlanmas yetkisi mahkemelerde deil TBMMdedir.

ounluku demokrasi anlayn benimsemitir.

Kat ve kazuistiktir.

1934 de kadnlara seme ve seilme hakk verildi.

1946 seimleri usulsz seimler olarak tarihe geti.

1946 da tek dereceli seim sistemine geildi.

1950 de ilk defa gizli oy ak saym yapld

6. 1961 Anayasas
Millet egemenlii anayasann koyduu esaslara gre yetkili organlar eliyle kullanlr.

Tmyle anayasann stnl prensibi esastr.

Anayasa Mahkemesi kurulmutur.

TRT ve niversiteler ar zerk bir hal almtr.

ki meclisli bir sistem vardr. Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi ( Her iki meclisli yap federal devlet
deildir fakat federal devletler mutlak ift meclisli bir yapya sahiptir).

Milletvekillii seimleri 4 ylda bir senato seimleri ise 2 ylda bir yaplyordu.

Kuvvetlerin yumuak ayrl prensibi esastr.

Mahalli idarelerin yneticilerini seimlerle serbeste belirleyebilmesi getirildi.

Seimlerin yarg organlarnn ynetiminde yaplmas LK KEZ kabul edilmitir.

lk Kez Anayasa balang metni konuldu.

nsan haklarna dayanan devlet modeli benimsendi hrriyeti, modern ve zgrlk

1961 de temel hak ve zgrlkler Anayasann szne ve ruhuna uygun olarak ancak kanunla
snrlanabilmekteydi.

1961 Anayasasnda hak ve zgrlklere geni yer verilmesi yrtmenin zamanla grevini yerine
getirememesine yol at tm siyasi sorumlulua sahip olan ve bunu yklenen hkmetin yetki ynnden
eli kolu bal hale geldi ve muhalefetin iktidar tarafndan etkisiz hale getirilmesi meclisi de ilemez hale
getirdi. Btn bu skntlardan sonra ordu Demirel hkmetini devirdi ve Demirel i siyasi yasakl hale getirip
Zincirbozana srd.

1971 1973 ARA REJM DNEM

Yrtme glendirildi,

Bakanlar Kurulu na KHK karma yetkisi verilmitir,

Vergi, resim ve har almada Bakanlar Kurulu yetkili klnd,

niversitelerin zerklii zayflatld,

TRT nin zerklii kaldrld,

DGM ler kuruldu, ( Devlet Gvenlik Mahkemeleri 2004 Yl Anayasa Deiiklii ile kaldrld )

Temel Hak ve Hrriyetleri snrlama sebepleri artrld,

Anayasal denetimin ancak ekli denetimle snrl olaca getirildi,

ptal davas ama yolu kk partilere kapatld ancak mecliste grubu bulunan ( en aza on milletvekili)
partilere tannd.

Askeri Yksek dare Mahkemesi Dantay n grev alanndan karld,

1982 ANAYASASI VE MGK REJM

MGK kurucu iktidara tannan yetkileri kendisine tanmtr.

MGK ya ait bildiri ve kanunlara kar Anayasal Denetim yolu kapatlmtr.

MGK ya ait KHK ve kararnamelerin yrrlnn durdurulmas ve iptali istenemez.

Kurucu Meclisi;

Anayasay hazrlamak, siyasi partiler kanununu yapmak, seim kanununu yapmak gibi yasama
grevleri vard.

Danma Meclisi;
 yelerini siyasi parti yesi olmayan kiilerden MGK tarafndan seilmi bir meclisti. Asl yetki bu
meclisindi. Danma meclisince kabul edilmeyen bir tasarnn kanunlamas olduka zordu.

61 ve 82 ANAYASALARININ BENZERLKLER

ki anayasa da askeri mdahale ile yaplmtr,

kisinde de ikili bir kurul vardr,

kisinde de sivil kanat seimle oluturulmamtr,

kisi de halkoyu ile kesinlemitir,

Sivil kanadn Bakanlar Kurulu nu kurma ve drme yetkisi yoktur.

61 ve 82 ANAYASALARININ FARKLILIKLARI

61 deki Temsilciler Meclisinde meslek mensuplar vs olmasna karn 82 de Danma Meclisi nin tm MGK
tarafndan seildiinden 61 daha toplumsal ve daha fazla milli iradeye yakndr.

61 Anayasas hazrlanrken Temsilciler Meclisinde siyasi partiler etkili olmutur fakat 82 Anayasas
hazrlanrken Danma Meclisine Siyasi Parti yesi olanlar alnmadlar,

61 Anayasasnda Temsilciler Meclisi sayca stnd ve yetkileri fazla olduundan MBK bir noter gibiydi.
Oysa 82 de nihai sz MGK ya aitti,

61 de referandumda hayr kmas halinde ne yaplaca belirtilmi iken( yeni meclis kurulaca
ngrlmt) 82 de byle bir dzenleme bulunmamaktadr.

61 referandum ve cumhurbakan seimi ayrlmken 82 de referandum ve cumhurbakan seimi ayn anda

yaplmtr.

1961 Anayasas hibir kstlamaya tabi olmadan tartlabilmi ve siyasi partiler semenin oyunu
etkileyebilmitir.82 Anayasas hazrlanmasnda ise tartma eletirme ve oyu etkileyecek her trl hareket
yasaklanmtr.

III. Temel Anayasa Hukuku Kavramlar ve Ayrmlar

Kat Anayasa: Deitirilmesi kanunlardan zor olan anayasaya denir. ( 1982 )

Yumuak Anayasa: Deitirilmesi kolay bir ekle bal olan anayasalara denir ( 1921 )

Mutlak ( Salt ) ounluk Basit ( Adi ) ounluk Nitelikli ounluk

TBMM ye tam saysnn salt Toplanan yelerin salt TBMM ye tamsaysnn belli bir
ounluu 550/2+1=276 dr. ounluudur. rnein oran ( 3/5, 2/3, 3/4 )
300/2+1=151
NOT: Toplant yeter says ye tamsaysnn en az 1/3 ( 184 ) iken karar yeter says ye tam saysnn 1/4
( 139 ) dur.

Kurucu ktidar: Anayasay deitirme yahut yeniden yapma gcne sahip olan iktidardr.

Asli Kurucu ktidar: Darbe, sava ve ihtilallerden sonra anayasay deitiren iktidardr

Tali Kurucu ktidar: Anayasa kurallarna gre anayasay deitiren iktidardr.

Kurulmu ktidar: Anayasay deitirme gc olmayan ve anayasaya gre devleti yneten iktidardr.

ereve Anayasa: Ayrntsz ve madde saysnn az olduu anayasalara denir ( 1921 )

Kazuistik Anayasa: Ayrntl ve madde says ok olan anayasalardr: ( 1982 )

Devlet Kavram ve Devletle lgili Tasnifler

Devletin tanmlanabilmesi iin 3 temel unsura ihtiya duyulur. lk iki unsur maddidir (Toprak
paras ve nsan topluluu ) nc unsur ise manevidir ( Egemenlik )

7. Egemenliin rgtlenme Biimine Gre Devletler ( Devlet Yaplar )

niter Devlet: Devletin birliini ve btnln savunan devlet eklidir. lkenin tmnde tek bir devlet ve
dolaysyla tek bir hukuki rejim egemendir. ( Tr,Fra,Yun )

Konfederal Devlet: kiden fazla devletin bamszlklarn muhafaza ederek ortak ve snrl menfaatlerini
salamak amacyla bir uluslar aras antlama ile kurduklar devletlerdir. stedikleri zaman ayrlabilirler. Tzel
kiilii yoktur. Tek vatandalk sz konusudur.

Federal Devlet: Ortak bir anayasa altnda birleen devletlerin oluturduu devlet biimidir. Federe
devletlerin ayrlma hakk yoktur. Yasana, yrtme ve yarg organlarnda birlik yoktur. ift meclisli
yapzorunlu unsurdur. kili vatandalk vard. ( Almanya, ABD, svire )

Blgeli Devlet: Devlet farkl siyasi alanlara ayrlmtr. Bu blgelerde ayr yasama ve yrtme bulunur.
Yargda teklik vardr. ( spanya )

8. Egemenliin Aidiyetine Gre Devletler ( Devlet Biimleri )

Mutlak Monari: Yasama ve yrtme, otoritesi tartlmaz olan tek bir kiide toplanr.

Oligari: Egemenliin bir zmreye ait olduu devlet biimidir.

Cumhuriyet: Egemenliin ulusa ait olduu devlet biimidir.

9. Egemenliin Kuvvetlerinin Kullanlma Biimine Gre Devletler ( Hkmet Sistemleri )

Yasama, yrtme ve yarg fonksiyonlar tek bir kii veya organn tekelindeyse kuvvetler birlii, ayr
ve bamsz ise kuvvetler ayrlna dayanan hkmet sistemlerinden sz edilmi olur.

Meclis Hkmeti

Yasama ve yrtme yasama organnda toplanmtr. Meclis ise halk tarafndan seilir.

Meclisin stnl ilkesi hkimdir. Yrtme ayr bir kuvvet saylmaz

Yrtme grevini yerine getirenler meclis tarafndan seilir ve grevden alnabilirler.

Yrtmeyi meclis tek tek seer. Ayrca bir babakan yoktur. Her bakan bireysel olarak meclise kar
sorumludur.

Devlet bakann meclis seer ve yetkileri semboliktir.

Yrtmenin yasama zerinde etkisi yoktur ancak meclis yrtme zerinde geni yetkilere sahiptir.

Parlamenter Hkmet Sistemi

Yasama ile yrtme birbirinden yumuak olarak ayrlmtr.

Yrtme yasamaya kar sorumludur.

Gvenoyu Bakanlar Kurulunun kurulmasn deil greve devam edebilme artdr.

Yrtme iki baldr.

Devlet bakan siyasal adan sorumsuzdur. Sorumlu kanat Bakanlar Kuruludur. ( Kolektif )
Yrtme yasamay belli durumlarda erken seime gtrebilir.

Devlet bakannn lkeyi ynetmesi sz konusu deildir

Bakanlk Sistemi

Kat bir gler ayrl vardr.

Yasama parlamentoda, yrtme bakanda toplanr.

Bakan hem devlet bakan hem de hkmet bakandr.

Birbirlerini feshedemezler.

Yasamada bulunan bir kii yrtmede yer alamaz.

Yar Bakanlk Sistemi

Yrtme iki baldr.

Devlet bakann halk seer.

Babakan ve Bakanlar Kurulu yasama erkine kar sorumludur.

Fransa tipik rneidir.

NOT: 1961 ve 1982 Anayasalarnda Yasama Yorumu kuvvetler ayrlna aykr olduu iin yasaktr.

En yksek devlet memuru/kamu grevlisi msteardr.

1982 ANAYASASI

Balang hkmleri anayasaya dahildir fakat kenar balklar anayasa metnine dahil deildir.
Balang ksm deitirilemeyen madde iinde deildir.

1982 Anayasas balang ksmnda yer verilen hususlar;

12 Eylln meruluu
Atatrk ilke ve inklaplarna ballk
Atatrk milliyetilii
Atatrk medeniyetilii
ada medeniyet dzeyine ulama azmi
Milli Egemenlik
Anayasann ve hukukun stnl
Kuvvetler ayrl
Laiklik
Yurtta sulh, Cihanda sulh ilkesi.
Kuvvetlerin ibirlii

1982 Anayasasnn 2.Maddesinde Saylan Devlet Nitelikleri ve Bu Nitelikleri Pekitiren Anayasa

Hkmleri

10. Demokratik Devlet

lk kez 1961 Anayasas ile anayasal ilke olmutur. Halkn ynetime katlmasn salayan aralar
demokrasiyi oluturur. Diktatrlk yasaktr. Bu amalar yle sralanr;

11. Serbest/Periyodik Seimler

 Bu ilke seimlerin hibir bask, tehdit, zorlama olmadan zgrce bir ortamda yaplabilmesini ifade
eder. Ancak oy verme anayasal zorunluluktur.

12. Genel Oy lkesi

Vatandalarn semen olma hakkn servet, cinsiyet, eitim, vergi durumu bakmlarndan bir arta
bal tutmayan seim ilkesidir.

13. Eit Oy lkesi

Bir kii, bir oy demektir. Vekleten oy verilemez.

14. Laik Devlet

Devletin dini olmaz.

Din politikaya hukuka alet edilemez, kaynak olamaz. Toplumsal hayat din kurallarna gre
belirlenemez.

Din, vicdan, dnce zgrlne asla dokunulamaz. Mutlaktr. Ama ibadet ve ifade zgrl
mutlak deildir, snrlanabilir.

Bu ilke teokratik devleti ve eriat yasaklar.

Din derslerinin ilk ve orta retimde zorunlu saylmas anayasaldr. Laiklie aykr saylmaz.

Din bayramlarnn resmi tatil olmas laiklie aykr olmaz.

Diyanet leri Bakanl;

Din hizmeti, kamu hizmetidir. 1961 ve 1982 de anayasal organ oldu. Kamu tzel kiilii yoktur ve
zerk olamaz. GENEL DARE NDE yer alr. Bamsz idari otorite haline getirilemez.

Millete dayanma ve btnlemeyi ama edinmi ve btn siyasi gr ve dncelerin dnda

kalmtr.

Babakanla baldr.

15. Sosyal Devlet

1961 Anayasas ile ilk olarak anayasamza girmitir.

Devletilik ve halklk ilkeleriyle yakndan ilgilidir.

Vatandalar arasnda frsat eitlii salamaya alan devlettir. Ekonomik ynden gsz vatanda
korumakla grevlidir. Bunun iin planlama yapar. 1961 de Devlet Planlama Tekilat ( DPT )

Anayasal organ olmutur.

Sosyal ve ekonomik haklar gvenceye alr.

Milli gelirin adaletli ekilde datlmasn amalar

alanlarn insanca yaam srmesini

sizliin nlenmesi

Bu amalara ulamak iinde Sosyal Haklar, Vergi Adaleti, Kamulatrma ve Devletletirme ve Planlamagibi
hukuki yntemler kullanlr.

16. Hukuk Devleti

 Yasamann ve yrtmenin yargsal denetime tabi olmas

Yargnn bamsz olmas

Kanuni hkim gvencesi

Ceza sorumluluu ilkelerinin kabul edilmi olmas

Hukukun genel ilklerine bal olunmas

Temel haklarn gvence altna alnm olmas

Yasalarn genel olmas ve anayasaya aykr olmamas

dare faaliyetlerinin belirlilii

darenin mali sorumluluu

Milletleraras Antlamalar

Milletleraras antlamalar TBMM tarafndan uygun bulunur ve Cumhurbakannca onaylanr.

Usulne gre yrrle girmi milletleraras antlamalar kanun hkmndedir.

Kural olarak milletleraras antlamalar uygun bulma kanununa dayanmas gerekmektedir. Ancak
anayasann 90. maddesinin II. Ve III. Fkralarnda bu kurala istisnalar getirilmitir.

Ekonomik, ticari ve teknik ilikileri dzenleyen milletleraras antlamalar

Sresi 1 yl amamak
Devlet maliyesi bakmndan bir yklenme getirmemek
Kii hallerine dokunmamak
Trklerin yabanc memleketlerdeki mlkiyet hakkna dokunmamak

artyla yaynlanma ile yrrle girebilir. Ancak 2 ay iinde TBMM bilgisine sunulur.

Daha nceden yaplm bir milletleraras antlamaya dayanan uygulama antlamalar

Kanunlarn nceden verdii yetkiye dayanlarak yaplan ekonomik, ticari, teknik veya idari
antlamalar iin uygun bulma kanununa gerek yoktur

TEMEL HAKLAR

17. Temel Haklarn Snrlandrlmas

Anayasann szne ve zne aykr olamaz.

Demokratik toplum dzenine laik cumhuriyetin gereklerine aykr olamaz. ( 2001 )

Snrlamann yalnz kanunla yaplabilmesi (1961, 2001 )

Hakkn zne dokunulmamas (1961, 2001)

Snrlama lllk ilkesine uygun olmaldr. ( 2001 ) Ancak 2001den ncede Anayasa Mahkemesi
kullanyordu.

Snrlama zel sebeplere dayanlarak yaplr. ( 1971 de gelen genel snrlama sebepleri 2001 de kaldrlmtr
)

18. Temel Hak ve Hrriyetlerin Kullanlmasnn Durdurulmas

Olaan st dnemlerde ksmen veya tamamen durdurulabilir, kanun art aranmaz.

 Hatta anayasada ngrlen gvencelere aykr tedbirler dahi alnabilir.

Milletleraras hukuktan doan ykmllkler ihlal edilmemelidir.

lllk ilkesine uyulmaldr.

ekirdek alana dokunulmamaldr.

Ancak sava, skynetim, seferberlik veya herhangi bir olaanst halde dahi;

Yaama hakkna dokunulamaz

Kiinin maddi manevi btnlne dokunulamaz.

Su ve cezalar geriye yrmez

Kimse din, vicdan, dncelerini aklamaya zorlanamaz

Masumiyet karinesi geerlidir.

TEMEL HAKLAR VE DEVLER

NEGATF STAT HAKLARI POZTF STAT HAKLARI AKTF STAT HAKLAR

K HAK VE DEVLER SOSYAL VE EKO. HAKLAR
Zorla altrma yasa
Kii hrriyeti
zel hayatn gizlilii
Konut dokunulmazl
Haberleme hrriyeti
Yerleme ve seyahat
hrriyeti
Din ve vicdan hrriyeti
Dnce ve kanaat hrriyeti
Bilim ve sanat hrriyeti
Basn hrriyeti
Sreli ve sresiz yayn hakk
Dzeltme ve cevap hakk
Dernek kurma faaliyeti
Toplant ve gsteri
yry dzenleme hakk
Mlkiyet hakk
Miras hakk
Hak arama hrriyeti
spat hakk
Kanuni hakim gvencesi
Su ve cezalar ilikin esaslar
SYAS HAKLAR VE DEVLER
Ailenin korunmas ve ocuk Seme ve seilme hakk
haklar Parti kurma, partilere girme
Dinlenme hakk ve ayrlma hakk
Sosyal gvenlik hakk Kamu hizmetlerine girme
alma, szleme hakk hakk
Sendika kurma hakk Mal bildirimi
Toplu i szlemesi hakk Vatan hizmeti
Konut hakk Vergi devi
Saplk hakk Dileke, bilgi edinme ve
evre hakk kamu denetisine bavurma
Kylardan yararlanma hakk
Toprak mlkiyeti Trk vatandal
Kamulatrma
Devletletirme
zelletirme
Sporun gelitirilmesi
Genliin korunmas
Sanatn ve sanatnn
korunmas
crette adaletin salanmas
Yabanc lkelerde alan
Trk vatanda haklar

YASAMA

Yasama Yetkisi Sreklidir: Asla kesintiye uramaz. Bu yzden yeni TBMM seilene dek eskisi grevine
devam eder. Yasama yl 1 Ekimde balar 30 Eyllde sona erer.

Yasama Yetkisinin Genellii: TBMM istedii konuda diledii kadar ayrntl biimde kanun dzenleyebilir.
Tek art anayasaya uygunluktur.
Yasama Yetkisinin Aslilii(lk ellilii): TBMM nin baka bir organa ihtiya duymadan, bakaca bir organdan
izin almadan, herkesten nce kendiliinden dzenleme yapabilmesi anlamna gelir. Cumhurbakanl
Kararnameleri ve Olaanst dnem KHKlar istisnadr.

Yasama Yetkisinin Devredilemezlii: Kanun koyma ve kaldrma sadece TBMM nin yetkisindedir.
Olaanst dnem KHK hari.

Yasama lemleri

KANUN PARLAMENTO KARARI

TBMM karr. TBMM karr.
RG de yaymlanr RG de yaymlanr
Cb geri gnderemez Cb geri gnderemez
Cb imzalar CB imzasna gerek yoktur.
Anayasa mahkemesi denetimine tabidir. istisna ( Yasama dokunulmazlnn
kaldrlmas, TBMM itz, Milletvekillii
dme karar ) dmda denetime tabi deildir.
l ve ile kurulmas TBMM itz
Genel af ve zel af Yasama dokunulmazlnn kaldrlmas
Para baslmas Milletvekili drlmesi
Vergi konulmas TBMM seimlerinin yenilenmesi
Milletleraras antlamann onaylanmasn Meclisin tatile girmesi karar
uygun bulma BKna gvenoyu verilmesi
KHK larn onaylanmas Yce divana sevk karar
Bte ve kesin hesap Sava ilan
Seim sisteminin dzenlenmesi TSKnin yurt dna gnderilmesi karar
Anayasann deitirilmesi Cumhurbakannn vatana ihanetle
Temel haklarn snrlandrlmas sulanlmas
Seim sisteminin deitirilmesi Skynetim ve OHAL ilannn kabul/reddi
TBMM Bakanlk seimi
Seimlerin yenilenmesi
NOT: Kanunlarn ivedilikle grlmesi kuraldr. Anayasa deiiklii teklifleri ivedilikle grlmez.

Kabul edilen grevleri yaymlama grevi cumhurbakanndr.

Ayr bir yrrlk tarihi yoksa kanunlar RG de yaymlandktan 45 GN sonra yrrle girer.

Cumhurbakan kendisine gnderilen kanunlar 15 GNLK inceleme sresi iinde ksmen veya
tamamen uygun bulmazsa meclise geri gnderir. Ksmen geri gnderme yetkisi yoktur tamamn geri
gnderir fakat meclis sadece uygun bulunmayan maddeleri grebilecei gibi tamamn da grebilir.

Yeni seim kanunu yrrle girdikten sonra 1 YIL iindeki seimlerde uygulanmaz.

Milletvekili Seilme Yeterlilii;

TC vatanda olmak
25 yan doldurmu olmak
En az ilkokul mezunu olmak
Askerlik hizmetini yapm olmak
Kstl olmamak
Kamu hizmetlerinden yasakl olmamak
Taksirli sular hari 1 yldan fazla hapis cezas olmamak
AFFA URAMI OLSA BLE; zimmet, ihtils, irtikp, rvet, hrszlk, dolandrclk, sahtecilik, inanc
ktye kullanma, dolanl iflas gibi yz kzartc sularla, kaaklk, resm ihale ve alm satmlara fesat
 kartrma, Devlet srlarn aa vurma, terr eylemlerine katlma ve bu gibi eylemleri tahrik ve tevik
sularndan biriyle hkm giymi olanlar milletvekili olamazlar.

Milletvekili aday olabilmeleri iin grevinden ekilmek zorunda olanlar;

Hkim ve savclar ile dier yksek yarg mensuplar

TSK mensuplar
YK yeleri ve yksek retim grevlileri
Kamu kurum ve kurulularnn memur statsndeki grevlileri
i nitelii tamayan kamu grevlileri

GENEL ve ARA SEMLER

TBMM seimlerinde dhont usul, ayrca %10 genel baraj vardr.

Oylarn % 3 nn geemeyen partiler devletten mali yardm alamazlar.
TBMM seimleri 4 ylda bir yaplr
Oy verme gnnden geriye doru hesaplanacak 90 gnlk srenin ilk gn seimin balang
tarihidir.

TBMM SEMLER

Meclisin Seim Dneminin Sona
Ermesi
4 ylda bir yaplr
4 yln dolmasndan nceki
son Pazar oy kullanlr.
NOT: Sava sebebiyle seimlerin
1 yl ertelenmesine TBMM karar
verir.
ARA SEMLER
Meclisin Erken Seim Karar
Almas
Basit ounlukla seimler
yenilenebilir
Parlamento karar olarak
verilir.
Tarihi TBMM belirler.
Seimlerin Cumhrbakannca
Yenilenmesi
Yeni kurulan hkmetin
gvenoyu alamamas halinde 45
gn iinde yeni hkmetin
kurulamamas veya kurulduu
halde gven oyu alamamas
Hkmetin gensoru sonucu
dmesiyle 45 gn iinde BKnun
kurulamamas
Babakann istifas zerine
45 gn iinde yeni hk.
kurulamamas.
Yeni seilen mecliste
Bakanlk Divan seimlerinden
45 gn iinde hkmetin
kurulamamas
Seimleri yenilerken meclis
bakanna danr.
NOT: 90.gn takip eden Pazar
gn seimler yaplr.

Boalan yelikleri doldurmak iin yaplan seimlerdir.

1 seim dneminde bir kez yaplr.
Genel seimden 30 ay gemedike yaplmaz
Genel seimlere 12 ay kala yaplmaz
Milletvekillii genelinde % 5 boalma olmas durumunda 30 ay kural geerli deildir.
Bir ilin TBMM de yesinin kalmamas durumunda 30 ay ve 12 ay kurallar geerli deildir.

Seimlerin Ynetimi ve Denetimi

Seimler yarg organlarnn genel ynetim ve denetimi altnda yaplr.

 Seimlerin genel ynetimini ve denetimini YSK yerine getirir. 1950 de kurulmutur.
7 asl 4 yedek yeden oluur.
yelerin 6 s Yargtay 5 i Dantay dan gelir.

YSKnn Grevleri

Seimin dzen iinde ynetimi ve drstl ile ilgili btn ilemleri yapma ve yaptrma
Seim sresince ve sonunda seimle ilgili yolsuzluklar ve ikayetleri inceleme ve kesin karara
balama
TBMM yelerinin seim tutanaklarn kabul etme
Cumhurbakan seim tutanaklarn kabul etme ( 2007 )

NOT: YSK kararlarna kar yarg yolu kapaldr. Kararlar kesindir.

Genel seimler ile yerel seimler arasnda1 yldan daha az bir sre varsa beraber yaplrlar.

PARLAMENTER MUAFYETLER

Yasama Sorumsuzluu Yasama Dokunulmazl

Meclis tarafndan hibir zaman kaldrlmaz,
mutlaktr.
Sreklidir her zaman devam eder.
Milletvekilli sona erse dahi devam eder.
Hukuki ve cezai bakmdan koruma salar
Yasama grevi ile ilgili fiillerden dolay
koruma salar
Milletvekili olmayan bakanlarda yararlanr.
NOT: Dokunulmazl kaldrlan milletvekili 7 gn iinde Anayasa Mahkemesine bavurur. Mahkeme 15 gn
iinde karar verir.
Meclis tarafndan kaldrlabilir, nispi ve
geicidir. stisnalar; ar cezay gerektiren sust
hali ve seimden nce soruturmasna balanm
olmak artyla Anayasann 14.maddesindeki
hallerde kendiliinden ortadan kalkar.
Yalnzca cezai bakmdan koruma salar.
Yasama grevi ile ilgili olmayan fiillerden
dolay da koruma salar
Milletvekili olmayan bakanlarda yararlanr.

MLLETVEKLLNN DRLMES

KENDLNDEN OYLAMA LE
Cumhurbakan seilme durumunda stifa nedeniyle TBMM de yaplan oylamada
kendiliinden sona erer. adi ounluk aranr.

Kesin hkm giyme ve kstlanmada Devamszlk nedeniyle TBMM ye tam

mahkeme kararnn genel kurula saysnn salt ounluu ile karar verilir.
bildirilmesiyleder.

Milletvekillii ile badamayan ilerle

uramada gizli oy ve adi ounlukla karar verilir.

TBMMNN GREV ve YETKLER

Bakanlar kurulu ve bakanlar denetlemek

Para baslmasna karar vermek
Sava ilanna karar vermek
Saytay ve RTK yelerini semek
Genel ve zel af karmak
Anayasa Mahkemesine ye semek
Kamu ba denetisini seme
Milletleraras antlamalarn onaylanmasn uygun bulmak
 Olaanst hal ilan kararn onaylamak ve her defasnda 4 ay gememek zere uzatmak
Kalknma planlarn onaylamak
Kamu iktisadi teebbslerini onaylamak

BAZI NEML KARAR YETER SAYILARI

Cumhurbakann yce divana gnderme ( 3/4 )

TBMM Bakan ilk tur ( 2/3, 2/3, 276 )
Kamu ba denetisi ilk turu ( 2/3, 2/3. 276 )
Anayasa Deiiklii ( 3/5 )
Genel af ve zel af (3/5 )
Anayasa Mahkemesine ye semek ( 2/3 )
Yce divana sevk karar ( 276 )
Devamszlk nedeni ile milletvekilliinin drlmesi ( 276 )
Grev srasnda gvenoyu ( 276 )

TBMM NN GZL OY LE YAPILMASI ZORUNLU OLAN YASAMA LEMLER

Anayasa Deiikliklerinde maddelerin ve tmnn kabul edilmesi

Meclis Bakann semek
Meclis soruturmas alp almayacana karar vermek ( 2001 Yl Anayasa deiiklii)
Yce Divan a sevk iin yaplan oylama ( 2001 yl Anayasa Deiiklii )
yelikle badamayan grevde srar nedeniyle milletvekilliinin drlmesi
Anayasa Mahkemesine ye seme (3 ye seimi)
Kamu Ba denetisinin (Ombudsman) seimi.

TBMMNN BLG EDNME ve DENETM YOLLARI

19. SORU
Ksa gerekesiz kiisel olmayan, zel hayat ilgilendirmeyen baka kaynaktan kolayca renilemeyen bir
konuya ilikin 100 kelimeyi gememek kaydyla ilgili milletvekili veya bakan tarafndan cevaplandrlmas
isteiyle meclise verilen sorulardr.

birleimde cevaplandrlmayan sorular yazl soruya evrilir.

Szl 1 ayda Yazl 15 gnde cevaplandrlmaldr.

TBMM Bakan balatr.

Tek gc cevaplandrlma zorunluluudur.

20. GENEL GRME

Toplum ve devlet faaliyetleriyle ilgili bir konunun genel kurulda grlmesidir. Siyasi Parti gruplar veya en
az 20 milletvekilinin istemiyle olur.( ilk imza sahibi veya onun gsterdii vekil istemi yapar)

48 saatten nce 7 gnden sonra yaplmaz.

21. MECLS ARATIRMASI

Belli bir konuda bilgi edinmek iin yaplan incelemedir. Hkmet, siyasi parti gruplar veya en az 20
milletvekili isteyebilir.

Grev zel komisyona verilir. 3 ay normal 1 ay ek sre olmak zere en ge 4 ay iinde raporlar
TBMMye sunar.
 Devlet srlar ve ticari srlar aratrma dndadr

22. GENSORU

Siyasi hedeflidir.

En az 20 milletvekili ya da siyasi parti gruplarnca verilen nerge 3 gn iinde milletvekillerine datlr. 10

gn iinde kabul edilirse 2 gnden az 7 gnden ge olmamak zere grmeler yaplr.

276 olumsuz oy aranr. Gizli oylama yaplmaz.

23. MECLS SORUTURMASI

Cezai hedeflidir.

En az 55 milletvekili nergesi GZL OY ve BAST OUNLUK ile kabul edilirse 15 kiilik bir komisyon kurulur.
Komisyon raporunu 2 ay normal 2 ay ek sre toplam en fazla 4 ay iinde raporunu TBMMye sunar.

Yce divana sevk iin 276 oy aranr.

BTE ve KESN HESAP KANUNU

Bte komisyonu 40 yeden oluur. ( 25 iktidar, 15 muhalefet )

Genel kurulda gider artrc gelir azaltc teklif verilemez.
Cumhurbakan bte kanununu geri gnderemez fakat Anayasa Mahkemesine iptal davas aabilir.
Btenin uygulanmasn Saytay

TBMM NN YAPISI ve ALIMA DZEN

Her yl Ekim aynn ilk gn kendiliinden toplanr.

1 yasama ylnda 3 ay tatil yapabilirler.
Meclis tatil dnda almalarna 15 gnden fazla ara veremez.
TBMM bakan ve Cumhurbakan TBMM yi dorudan toplantya arabilir.
Bakanlar Kurulu Cumhurbakan araclyla, 110 milletvekili ise meclis bakan araclyla meclisi
olaanst toplantya arabilir.

BAKANLIK DVANI

Meclis Bakan, Bakanvekilleri, Katip yeler ve idari amirlerden oluur.

Siyasi parti gruplar bakanlk iin aday gsteremezler.
Bir yasama dneminde iki kez bakanlk seimi yaplr. ( ilk 2 yl ) Seim aday gsterme sresinin
bitiminden itibaren 5 gn iinde yaplr.

Meclis Bakannn Grev ve Yetkileri;

Cumhurbakanna veklet etmek

Toplantlara bakanlk etmek
Meclisin idari ve kolluk hizmetlerini yrtmek
Cumhurbakannn seimleri yenilemesi kararnda gr bildirmek
TBMM yi meclis dnda temsil etmek

UYARI: Bakan ve oturumu yneten bakan vekili oy kullanamaz. Bakan 20 milletvekilinin yazl istemiyle
kapal oturum yapabilir.

SYAS PART GRUPLARI

 20 kiiden oluur.
Genel grme, meclis aratrmas ve gensoru nergesi verebilirler.
Siyasi parti kapatlmas iin Yargtay Cumhuriyet Basavcsna bavurabilirler.
Kapal oturum isteyebilirler.

Yapamayaca lemler;

Yasama dokunulmazlnn kaldrlmas ile ilgili grme yapamazlar ve karar alamazlar.

Meclis soruturmas ile ilgili grme yapamaz ve karar alamazlar.
Meclis bakanlna aday gsteremezler.

SYAS PARTLER

Parti kurabilmek iin 30 kii olmaldr.

ye olabilmek iin 18 yan doldurmu olmak ve medeni haklar kullanma engelinin olmamas
gerekir. Ancak;
24. Hkimler ve savclar
25. Memur statsndeki grevliler
26. i nitelii tamayan kamu grevlileri
27. Silahl kuvvetler mensuplar
28. Yksek retim ncesi renciler
29. Terr eylemlerine katlanlar
30. Taksirli sular hari 5 yl ar hapis veya 5 yl veya daha fazla hapis cezasna mahkm olanlar
31. Zimmet, rvet gibi yz kzartc sulardan mahkm olanlar

ye olamazlar.

UYARI: Siyasi partilerin kapatlmas ve devlet yardmndan yoksun braklmasnda 2/3 ounluk aranr.

Amalarna likin Yasaklar;

Milletin blnmez btnlne kar eylem yapmak

nsan haklarna, eitlik ve hukuk devleti ilkelerine aykr davranmak
Teokrasi veya monari istemek
Snf veya zmre diktatrl yapmak
Su ilemeye tevik etmek

Faaliyetlerine likin Yasaklar;

Yabanc uyruklu kurulu, kii ve tzel kiilerden yardm alamazlar.

Ticari faaliyette bulunamazlar.

Siyasi Partilerin Kapatlmas;

Yargtay Cumhuriyet Basavcsnn aaca dava zerine Anayasa Mahkemesi kesin olarak karara balar.

32. Resen
33. Adalet Bakannn istemiyle
34. Bir siyasi parti grubunun istemi zerine
Temelli kapatlan bir parti baka bir ad altnda kurulmaz.
Temelli kapatlmaya neden olmu bakan veya yeler 5 yl boyunca bir baka partiyle iliki
kuramazlar.
Kapatlan partinin mallar hazineye geer.
Belgelerini ilerine vermek artyla tzel bir kiilik kazanrlar.
 Kendi kendini kapatmaya byk kongrede karar verilir.

NOT: Milletvekili says 1982 anayasasnn ilk dzenlemesinde 400 olarak belirlenmi 1987 anayasa
deiiklii ile 450 ye karlm ve en son 1995 deiiklii ile 550 milletvekili olarak belirlenmitir.

TBMMnin seim dnemi 5 yl iken 2007 de yaplan deiiklik ile seim dnemi 4 yla indirilmitir.

Semen Olamayacak Kimseler

18 yan tamamlam olan her Trk seimde ve halkoylamasnda Semen olma hakkna sahiptir ancak;

Kstl olanlar ve kamu hizmetinden yasakl olanlar semen olamazlar

Oy Kullanamayacak Kimseler

Silhaltnda bulunan erler ve erbalar

Askeri renciler
Ceza infaz kurumlarnda hkml olarak bulunanlar. ( Tutuklular ve Taksirli sutan hkm giyenler
hari )
Yukarda saylan semen olamayacak kimseler

Oy kullanamazlar.

YRTME

Yrtmenin asli bir dzenleme yetkisi yoktur. Bu noktada tamamen yasamaya baldr.

Yetki kanununa dayanmadan asli dzenleme yetkisi yapamaz.

u halde yrtmenin Anayasadan doan asli dzenleme yetkisi vardr:

Skynetim KHK s
Olaanst hal KSK s
Cumhurbakanl Kararnamesi

CUMHURBAKANI

Seilme yeterliliine sahip olma artlar;

TC vatanda olmak
40 yan doldurmu olmak
Yksekrenim grm olmak
Milletvekili seilme yeterliliine sahip olmak
Daha nceden 1 defadan fazla cumhurbakanl yapmam olmak
Cumhurbakann halk seer
Cumhurbakanlna meclisin iinden veya dndan aday gsterebilmesi iin 20 milletvekilinin yazl
teklifi veya aldklar oylarn toplam %10 u geenler birleerek ortak aday gsterebilirler.
Cumhurbakan seilenin varsa partisiyle iliii kesilir, TBMM yesi ise yelii sona erer.
Cumhurbakanl seimi, grev sresinin dolmasndan nceki 60 gn iinde makamn herhangi bir
sebeple boalmas halinde boalmay takip eden 60 gn iinde tamamlanr.
lk turda oylarn salt ounluunu alan aday cumhurbakan olur. Bu ounluk salanamazsa ilk turda
en fazla oyu alan 2 aday yarr ve en yksek oyu alan aday cumhurbakan seilmi olur. Son tura
tek aday kalmsa seim referandum eklinde yaplr.
Seimde yetkili organ YSKdr ( 2007 )

Cumhurbakanl u Hallerde Sona Erer;

 5 yllk grev sresinin dolmas
Cumhurbakannn istifas
Cumhurbakannn lm
Grevini yerine getiremeyecek duruma dmesi
Vatana ihanet suuyla sulandrlmas

Cumhurbakan Sorumsuzluu

Cumhurbakanlndan drme diye bir durum sz konusu olamaz ( siyasi sorumsuzluk )

Vatan hainlii dnda greviyle ilgili iledii sularda dahi hibir cezai takibe uramaz. (cezai
sorumsuzluk ) Ar cezay gerektiren sust halinde cezai sorumsuzluunun ilememesi anayasada
yazmasa da gerekir.

Tek bana yapt ilemler mahkemece iptal edilemez ( hukuki sorumsuzluk )

KARI MZA KURALI: Cumhurbakannn imzasnn yannda Babakan ve bakanlarn att imzay ifade eder.
Bu kural babakan ya da bakanlarn yargdan muaf tutulamayacan ierir.

Cumhurbakann hastalk ve yurt dna kma gibi sebeplerle geici olarak grevinden ayrlmas hallerinde,
grevine dnmesine kadar, lm, ekilme veya baka bir sebeple makamn boalmas halinde de yenisi
seilene kadar TBMM Bakan veklet eder.

CUMHURBAKANININ GREVLER

Yasama le lgili Grevleri

TBMM de al konumas yapmak

Kanunlarn, KHKlarn, tzklerin anayasaya ekil ve esas bakmdan aykr olduklar gerekesiyle
Anayasa Mahkemesine iptal davas amak
TBMM seimlerinin yenilenmesine karar vermek
Anayasa deiikliklerini halkoyuna sunmak
Anayasa deiikliklerine ekil bakmdan iptal davas amak

Yrtme le lgili Grevleri;

Bakanlar atayp istifasn kabul etmek

Bakanlar kuruluna bakanlk etmek
Uluslar aras temsilci gndermek ve kabul etmek
Milletleraras antlamalar onaylamak ve yaymlamak
Genelkurmay bakann atamak
Skynetim ve OHAL karar vermek

Yarg le lgili Grevleri;

Anayasa Mahkemesi 14 yesini semek

Dantay yelerinin 1/4 n semek
AYM yelerini semek
Askeri Yargtay yelerini semek
HSYK nn 4 yesini semek
Yargtay cumhuriyet basavcsn ve basavc vekilini semek

Cumhurbakannn Tek Bana Yapt lemler Cumhurbakannn Kar mza Kural le Yapt
lemler
 Kanunlar meclise geri gndermek
Anayasa Mahkemesine iptal davas amak
Babakan atamak ve istifasn kabul etmek
Bakanlar Kurulunu toplantya armak
MGKy toplantya armak
DDK yelerini semek
TSK Bakann Temsil etmek
TBMMyi toplantya armak
Genelkurmay Bakann atamak
Yabanc devletlere temsilci gndermek
Milletleraras anlamalar onaylamak
TSKnn kullanlmasna karar vermek
niversite rektrlerini semek
YK yelerini semek
Babakan atamak
Af karmak
OHAL ve Skynetim KHKlar karmak

DEVLET DENETLEME KURULU ( DDK )

Bakan ve yelerini Cumhurbakan seer.

Kendiliinden deil cumhurbakannn emriyle demetim yapar.

Raporlar balayc deildir. Cumhurbakannn raporlar ciddiye alp Babakanla yollamas ve yarg
organlarn harekete geirmesi takdir yetkisindedir.

u Kurumlar Denetleyebilir;

Tm kamu kurum ve kurulular

Sermayesi yarsndan fazlas kamu kurumlarna ait olan kurulular
Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularn
i ve iveren kurulularn
Kamuya yararl dernek ve vakflar
Kamu yardm alan vakflar

NOT: DDK, TSK ve yarg organlarn denetleyemez.

BAKANLAR KURULU

Babakan + Bakanlardan oluur.

Yrtmenin siyasal sorumluluu olan, dolaysyla yrtme yetkisini fiilen kullanan organdr.
Babakan cumhurbakan tarafndan, bakanlar ise babakan tarafndan seilir.
Babakan milletvekili olmak zorundadr.
Bakanlar meclis dndan da atanabilirler.
Bakanlarn, Babakann nerisi zerine Cumhurbakannca grevlerine son verilebilir.
Bakanlar Kurulu Cumhurbakannn atama ilemiyle birlikte kurulmu olur ve greve balar.
Kurulduktan sonra TBMMden gvenoyu isterler.
Babakan, bakanlarn hiyerarik amiri deildir. Ancak bakanlar hkmetin genel politikasnn
egdml yrtlmesi asndan Babakana kar sorumludurlar.
Bakanlklarn kurulmas, kaldrlmas, grevleri, yetkileri ve tekilat kanunla dzenlenir.
Ak olan bakanlklarla izinli veya zrl olan bir bakana, dier bir bakan geici olarak vekillik eder.
Ancak, bir bakan birden fazlasna vekillik edemez. Herhangi bir sebepten boalan bakanla en ge
15 gn iinde atama yaplr.

GVENOYLAMASI TRLER

Bakanlar Kurulu Greve Balarken Bakanlar Kurulu Grev Srasndayken

Bakanlar Kurulunun grevde kalabilmesi iin Gensoru: ye tamsaysnn salt ounlu ile
yaplr. karar verilir. Gvensizlik oylar saylr.
Basit ounluk aranr.
 Gvenoylar saylr. Gven stemi: ye tam saysnn salt
ounluu ile gven istemi reddedilir. Gvensizlik
oylar saylr.
Bakanlar Kurulunun Grevleri;

lkenin genel siyasetini yrtmek

KHK karmak
Tzk karmak
Kanun tasars hazrlamak
Milli gvenlii salamak
YK e ye semek
Genelkurmay Bakann semek
Silahl kuvvetleri yurt savunmasna hazrlamak

Bakanlar Kurulunun Grevinin Sona Ermesi

Babakan veya Bakanlar Kurulu hakknda gvensizlik oyu

Babakann veya Bakanlar Kurulunun istifas
Babakann lm
Babakann Yce Divana sevki

BABAKAN

Grev ve Yetkileri;

Bakanlar semek ve grevden alnmasn nermek

Bakanlar kuruluna bakanlk etmek
Bakanlar arasnda koordinasyonu salamak
Bakanlarn grevlerini yerine getirmesini gzetmek
MGK ya katlmak
Ynetmelik karmak

Grevi u Hallerde Sona Erer;

lm
stifa
Milletvekili seilme yeterliliini yitirmek
TBMM seimlerinin yenilenmesi
Yce Divana sevk
Gvensizlik oyu
Cumhurbakan seilme

GEC BAKANLAR KURULU

Seim dneminin sona ermesi veya erken seim kararn alnmas halinde adalet, iileri ve ulatrma
bakanlar istifa eder.
Seimin balang tarihinden gn nce, seim dnemi bitmeden seimin yenilenmesine karar
verilmesi halinde ise, bu karardan balayarak 5 gn iinde bu bakanlklara TBMM iinden veya
dndan bamszlar Babakanca atanr.
Cumhurbakannn seimleri yenilemesi halinde ise tm Bakanlar Kurulu istifa eder.
Cumhurbakan geici Bakanlar Kurulunu kurmak iin bir Babakan atar. Babakan adalet, iileri ve
ulatrma bakanlarn bamszlardan, dierlerini partilerinin gleri orannda atama yapar.
 Geici Bakanlar Kurulu, yenileme tarihinden itibaren 5 gn iinde kurulur.
Geici Bakanlar Kurulunda gven oylamasna gidilmez.
Geici Bakanlar Kurulu seim sresince ve yeni meclis toplanncaya kadar grevde kalr.

Milli Gvenlik Kurulu ( MGK )

Bakent tekilatna yardmc bir kurulutur.

Bir yere bal deildir ve BALAYICI DEL TAVSYE KARARLARI alr.
2 ayda bir toplanr ( 2003 )
MGK Genel Sekreterlii ye deildir ve Babakanla baldr.
Cumhurbakan doal bakandr.
Cumhurbakan, Babakan, ileri Bakan, Dileri Bakan, Milli Savunma Bakan, Adalet Bakan,
Babakan Yardmclar, Genel Kurmay Bakan, KKK, DKK, HKK ve Jandarma Genel Komutan
yeleridir.

DARENN DZENLEYC LEMLER

Kanun Hkmnde Kararname ( KHK )

1961 anayasasna 71 deiiklii ile girmitir.

Bakanlar kurulu tarafndan karlr.
Meclisin yetki kanunu ile Bakanlar Kuruluna izin vermesi gerekir.
Yetki kanununda karlacak KHK nn; amac, kapsam, ilkeleri, kullanma sresi gsterilmek
zorundadr.
Anayasa Mahkemesinin yarg denetimine tabidir.
Bakanlar kurulunun drlmesi veya yasama dneminin bitmesi yetki kanununu sona erdirmez.
KHKlar resmi gazetede yaymlandklar gn yrrle girer ve TBMM ye sunulur.
Meclise sunulmayan KHKlar bu tarihte, reddedilen KHKlar ise bu kararn resmi gazetede
yaymland tarihte yrrlkten kalkar.
Yurt apndadr.

OHAL ve Skynetim KHK s

Cumhurbakan bakanlnda toplanan Bakanlar Kurulu tarafndan karlr.

Yetki kanununa ihtiya yoktur.
Anayasada grlen bir snrlama yoktur.
Resmi gazetede yaymlanr ve ayn gn TBMM ye sunulur. TBMM reddedebilir, aynen veya
deitirerek kabul edebilir.
Anayasa Mahkemesinin denetimine tabi deildir.
Hibir kanunu deitiremez yrrlkten kaldramaz.
Blgeseldir.

Tzk

Bakanlar Kurulu tarafndan kanunun uygulanmasn gstermek veya emrettii ileri belirtmek zere
Dantayn incelemesinden geirilmek artyla tzkleri karabilir.
Cumhurbakan tarafndan yaymlanr ve imzalanr.
Yargsal denetimlerini Dantay yapar.

Ynetmelik

Babakan, Bakanlklar ve kamu tzel kiileri tarafndan karlr.

 Hepsi resmi gazetede yaymlanmaz. Hangilerinin yaymlanaca kanunla gsterilmitir.
Kanuna dayanmak zorundadr.
Yargsal Denetiminin Dantay

Olaanst Ynetim Usulleri

35. OHAL
Tabi afet ar ekonomik bunalm ve salgn hastalklarda MGKnn gr alnmakszn cumhurbakan
bakanlnda toplanan bakanlar kurulu tarafndan ilan edilir.
iddet olaylarnn yaygnlamas, kamu dzenin ciddi ekilde bozulmas durumlarnda MGKnn
gr alnr.
Yurdun tamamnda veya baz blgelerinde 6 ay gememek zere ilan edilir.
Resmi gazetede yaymlanr ve ayn gn TBMM onayna sunulur.
Meclis sreyi ksaltabilir, kaldrabilir veya 4 er aylk sreyle uzatabilir.
Vatandalar iin para, mal ve alma ykmllkleri getirilebilir.
Temel hak ve hrriyetler snrlanabilecei gibi durdurulabilir.
Kolluk yetkileri sivil makamlardadr.
OHAL ili kapsyorsa ynetim il valisine geer.
OHAL birka ili kapsyorsa ynetim blge valisine geer.
36. Skynetim, Seferberlik ve Sava Hali
Sava hali, ayaklanma olmas, lkenin ve milletin blnmeliini tehlikeye dren durumlarda
MGKnn gr alnarak Cumhurbakanl bakanlnda toplanan bakanlar kurulu tarafndan ilan
edilir.
Yurdun bir veya birka blgesinde 6 ay gememe zere ilan edilir.
Resmi gazetede yaymlanr ve ayn gn TBMMnin onayna sunulur.
Baz sulara askeri mahkemelerde baklr.
Bu dnemde kan KHKlar Anayasa Mahkemesi denetleyemez.
Kolluk kuvvetleri Genelkurmay Bakanlna bal skynetim komutanlklarndadr.
Temel hak ve hrriyetler kstlanabilir, durdurulabilir.
YARGI

1982 Anayasasnn 9. maddesine gre yarg yetkisi, Trk Milleti adna bamsz mahkemelerce
kullanlr

Mahkemelerin Bamszl

Mahkemelerin bamszl, genel olarak yarg bamszl nemli anayasal ilkelerden biridir ve
devletin temel nitelikleri iinde saylan hukuk devleti ilkesinin olmazsa olmaz bir paras yarg
bamszldr. Mahkemelerin bamszl anayasada ayr bir madde olarak dzenlenmitir.

Hkimler, grevlerinde bamszdrlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani

kanaatlerine gre hkm verirler.
Hibir organ, makam, merci veya kii, yarg yetkisinin kullanlmasnda mahkemelere ve hkimlere
emir ve talimat veremez, genelge gnderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz.
Yasama ve yrtme organlar ile idare, mahkeme kararlarna uymak zorundadr; bu organlar ve
idare, mahkeme kararlarn hibir surette deitiremez ve bunlarn yerine getirilmesini geciktiremez.

Hakimlik Teminat

Anayasada yer alan bu dzenlemeler ile birlikte nemli noktalardan biri de yarg bamszlnn
gereklemesi iin nemli bir unsur olan yarg kiilerinin bamsz klnmasdr. 1982 Anayasas bu konuyu
da ayrca dzenlemi ve yarg organlarnda grevli hkim ve savclarla ilgili zel dzenlemeler getirmitir.
Hkim ve savclar iin grevlerinin yrtlmesi ve zlk ileri iin ayrca kanun karlaca belirtilmi, ayrca
anayasal bir teminat getirilmitir. Hkimlik ve savclk teminat ad altn dzenlenen madde u hkmleri
ierir.

Hkimler ve savclar azlolunamaz

Kendileri istemedike Anayasada gsterilen yatan nce emekliye ayrlamaz.
Bir mahkemenin veya kadronun kaldrlmas sebebiyle de olsa aylk, denek ve dier zlk
haklarndan yoksun klnamaz.

Meslekten karlmay gerektiren bir sutan dolay hkm giymi olanlar, grevini salk bakmndan yerine
getiremeyecei kesin olarak anlalanlar veya meslekte kalmalarnn uygun olmadna karar verilenler
hakknda kanundaki istisnalar sakldr.

Hkimler Savclar Yksek Kurulu ( HSYK )

22 asl 12 yedek yeden oluur

Kurul daire halinde alr.
Kurulu bakan Adalet Bakandr. Adalet bakanl mstear kurulun tabii yesidir.
yeler 4 yl iin seilirler, grev sresi biten tekrar seilebilir.
4 asl yesini cumhurbakan, retim yeleri ve avukatlar arasndan
3 asl 3 yedek ye Yargtaydan
2 asl 2 yedek ye Dantaydan
1 asl 1 yedek ye Trkiye Adalet Akademisinden
7 asl 4 yedek ye adli yarg hkim ve savclarndan
3 asl 2 yedek ye dari yarg hkim ve savclar

Arasndan seilir.

Kurulun meslekten karma cezasna ilikin alanlar dndaki kararlarna kar yarg yolu kapaldr.
Meslekten karmaya Dantayda dava alr.

Anayasa Mahkemesi

17 asl yeden oluur yedek yelik yoktur.

45 yan doldurmu olmak gerekir.
Bakann grev sresi 4 yldr ve tekrar seilebilir.
yelerin grev sresi 12 yldr ve tekrar seilemez.
65 yanda emekliye ayrlrlar.
Yce divan sfatyla yarglama yapar.

Cumhurbakan 14 ye seer TBMM 3 ye seer

3 ye Yargtaydan 2 ye Saytaydan
2 ye Dantaydan 1 ye Avukatlardan
1 ye Askeri Yargtaydan
1 ye AYM den
3 ye retim yelerinden
4 ye ise st kademe ynetici, serbest
avukat, 1.snf hkim ve savclardan, en az 5 yl
rportrlk yapm Anayasa mahkemesi
rportrlerinden seer
Siyasi partilerin kapatlmas davasna bakar.
Uyumazlk mahkemesinin bakann seer.
 Bireysel bavurular karara balar ( 2/3 )
Siyasi partilerin mali denetimini yapar.
Anayasa Mahkemesi iki blm ve Genel Kurul halinde alr. Blmler, bakanvekili bakanlnda
drt yenin katlmyla toplanr. Genel Kurul, mahkeme bakannn veya bakann belirleyecei
bakanvekilinin bakanlnda en az 12 ye ile toplanr. Blmler ve Genel Kurul kararlarn salt
ounlukla alr ( 2010 deiiklii )

Anayasa Mahkemesi Yce Divan sfatyla yargladklar;

Cumhurbakann
Bakanlar Kurulu yelerini
Cumhuriyet Basavc vekilini
Anayasa Mahkemesi, Dantay, Yargtay, Askeri Yargtay ve AYM bakan ve yelerini
HSYK ve Saytay bakan ve yelerini
TBMM Bakann
Genel Kurmay Bakann, Kara, Hava ve Deniz Kuvvetleri Komutanlar ile Jandarma Genel Komutann

Yargtay

Adliye mahkemelerine verilen ve kanunun baka bir adli yarg mercisine brakmad karar ve
hkmlerin son inceleme mercisidir. Kanunla gsterilen belli davalara da ilk ve son derece
mahkemesi olarak bakar.
yeleri HSYK tarafndan gizli oyla seilir.
Bakan kendi genel kurul yeleri arasndan salt ounlukla 4 yllna seerler.
Yargtay Cumhuriyet Basavcs ve Cumhuriyet Basavcvekili Yargtay genel kurulunun kendi yeleri
arasndan gizli oyla belirleyecei beer aday iinden cumhurbakannca 4 yl iin seilirler.

Dantay

1868 ylnda kurulmutur. dari mahkemelerce verilen ve kanunun baka bir idari yarg merciine
braklmad karar ve hkmlerin son inceleme merciidir. Belli davalara ilk ve son derece mahkemesi
olarak bakar.

Grevleri;

Davalar grmek
Tzk tasarlarn incelemek
dari uyumazlklar zmek
Bakanlar Kurulu tarafndan gnderilen kanun tasarlar hakknda gr bildirmek
mtiyaz szlemeleri hakknda gr bildirmek ( 2 ay iinde )

NOT: yelerinin 3/4 n HSYK, 1/4 n Cumhurbakan seer.

Dantay Bakan, Basavc, bakanvekilleri ve daire bakanlar, kendi yeleri arasndan Dantay
Genel Kurulunca ye tamsaysnn salt ounlu ve gizli oyla 4 yl iin seilirler. Sresi biten tekrar seilebilir.

Askeri Yargtay

Askeri mahkemelerden verilen bakar ve hkmlerin son inceleme mercisidir.

yelerini Cumhurbakan seer.
Kuruluu ileyii kanunla olur.

Askeri Yksek dare Mahkemesi ( AYM )

 Askeri olmayan makamlarca tesis edilmi olsa bile asker kiileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilikin
idari ilem ve eylemlerden doan uyumazlklarn yarg denetimini yapan ilk de son derece
mahkemesidir.
yeleri Cumhurbakan tarafndan seilir.
Btn davalara ilk ve son derece olarak bakar.

Uyumazlk Mahkemesi

1 bakan 12 asl 12 yedek yeden oluur.

Adli, idari ve askeri yarg mercileri arasndaki hkm ve grev uyumazlklarn kesin olarak zmeye
yetkilidir.
Bakann Anayasa Mahkemesi seer.
yeleri; Yargtay, Dantay, askeri Yargtay ve AYM yeleri arasndan seilir.

SOYUT NORM DENETM( PTAL DAVASI )

ekil Bakmdan Esas Bakmdan

Anayasa Deiiklikleri -Cumhurbakan -Hi kimse AAMAZ!!!
-110 milletvekili
-10 GN
Kanunlar -Cumhurbakan -Cumhurbakan
-110 milletvekili -110 milletvekili
-10 GN -ktidar ve Ana muhalefet partisi
meclis gruplar
-60 GN
Kanun Hkmde Kararname -Cumhurbakan -Cumhurbakan
-110 milletvekili -110 milletvekili
-ktidar ve Ana muhalefet partisi -ktidar ve Ana muhalefet partisi
meclis gruplar meclis gruplar
-60 GN -60 GN
tzk -Cumhurbakan -Cumhurbakan
-110 milletvekili -110 milletvekili
-ktidar ve Ana muhalefet partisi -ktidar ve Ana muhalefet partisi
meclis gruplar meclis gruplar
-60 GN -60 GN

SOMUT NORM DENETM ( TRAZ DEF YOLU )

Grlmekte olan bir davann zmnde kullanlacak kanun hkmnn anayasaya aykr olduu
gerekesiyle ya da davann taraflarnn bavurusunu ciddiye almas ile davaya bakan mahkeme
tarafndan ya da hibir bavuru olmakszn davaya bakan mahkeme resen bavurmas sz
konusudur.
Davaya bakan mahkeme Anayasa mahkemesi kararna kadar davay ertelemek zorundadr.
Anayasa mahkemesi iin kendisine geliinden balamak zere karar 5 ay iinde aklar.
Reddedilirse dava eski kanunlara gre zlr.
Anayasa Mahkemesinin iin esasna girerek verdii ret kararnn Resmi Gazetede yaymlanmasndan
sonra 10 YIL gemedike ayn kanun hkmnn Anayasaya aykrl iddiasyla tekrar bavuruda
bulunulamaz.
NOT: Saytay yelerini TBMM seer. Bakann ise Saytay yelerinin gsterecei adaylar arasndan yine
TBMM seer. Saytay 2010 deiikli ile KTleride denetler.