Badania metalograficzne

Badania metalograficzne (PN-EN 1321) polegaj na okreleniu budowy zcza wewntrz spoiny pod
wzgldem uoenia poszczeglnych ciegw oraz budowy strukturalnej spoiny i SWC. Badania
metalograficzne przeprowadza si na prbkach o stosunkowo niewielkich rozmiarach, ktre zazwyczaj
stanowi wycinek wikszego elementu.
Etapy przygotowania prbek do bada metalograficznych:
Badania makroskopowe Badania mikroskopowe
1. Pobieranie prbek 1. Pobieranie prbek
2. Szlifowanie zgrubne 2. Szlifowanie zgrubne
3. Szlifowanie dokadne 3. Szlifowanie dokadne
4. Trawienie 4. Trawienie
5. Polerowanie

1. Pobieranie prbek prbki mona wycina mechanicznie (pi) lub termicznie (palnikiem
acetylenowo tlenowym lub plazmowym). W czasie wycinania termicznego naley stosowa takie
parametry cicia, ktre zapewniaj jak najmniejsz szeroko SWC oraz jak najmniejsze
nagrzanie caego wycinka. Jeeli badanie ma by prowadzone na powierzchni cile okrelonego
przekroju, to linia cicia termicznego musi przebiega na tyle daleko od tego przekroju aby
pozosta on poza zasigiem cieplnego oddziaywania procesu cicia. Prbki ze zczy spajanych
wycina si tak, aby powierzchnia zgadu obejmowaa: spoin, stref lub strefy wpywu ciepa oraz
cz materiau rodzimego.
2. Szlifowanie zgrubne polega na usuniciu warstwy materiau, ktra ulega silnemu zgniotowi w
czasie obrbki mechanicznej przy pobieraniu prbki. Prbki, w zalenoci od wielkoci, mocuje
si w uchwytach mechanicznych lub zalewa si w specjalnych ywicach. W czasie szlifowania
naley chroni prbk przed przegrzanie, ktre moe spowodowa zmian struktury.
3. Szlifowanie dokadne przeprowadza si w celu uzyskania paskiej powierzchni prbki przy jak
najmniejszych uszkodzeniach. Szlifowanie dokadne prowadzi si etapami na papierach
ciernych i ziarnistoci od 80 lub 100 do 800. Po wyszlifowaniu zgadu na jego powierzchni
mona zaobserwowa wady i niezgodnoci wewntrzne o charakterze niecigoci takie jak np.:
pknicia, braki przetopu, pcherze, przyklejenia, wtrcenia niemetaliczne oraz pewne
niejednorodnoci fizyczne np. zahartowanie SWC. Prbki mog by rwnie docierane.
4. Polerowanie mechaniczne jest najbardziej rozpowszechnion i uniwersaln metod
polerowania metali i ich stopw poniewa daje moliwo obrbki metali o rnej twardoci.
Polerowanie wykonuje si na wirujcej tarczy pokrytej suknem, na ktre nanosi si pynn
zawiesin tlenku glinu (Al2O3) lub materiay cierne na bazie diamentu o rnych gradacjach
(60,25 m). W czasie polerowania naley unika nadmiernego nacisku na prbk z uwagi na
ryzyko powstania warstwy odksztacenia plastycznego. Aby tego unikn prbk naley na
przemian polerowa i trawi. Stopie wypolerowania naley na bieco kontrolowa wzrokowo i
za pomoc mikroskopu przy powikszeniu 100200x. Stosowanie do polerowania materiaw
zawierajcych diament zapewnia wysz jako zgadu szczeglnie w przypadkach struktur
zawierajcych skadniki znacznie rnice si twardoci np. wgliki w osnowie ferrytycznej.
Polerowanie elektrolityczne jest oparte na wykorzystaniu zjawiska wygadzania powierzchni
anody w czasie procesu elektrolizy. W czasie polerowania elektrolitycznego zgad (prbka)
stanowi anod, natomiast katoda w postaci pytki (najczciej ze stali kwasoodpornej) powinna
mie powierzchni co najmniej 20-krotnie wiksz od powierzchni polerowanego zgadu. Rodzaj
elektrolitu dobiera si odpowiednio do rodzaju materiau prbki. Polerowanie elektrolityczne
charakteryzuje si wysok wydajnoci. Czas polerownia nie przekracza 90 sekund.
Powierzchnia po polerowaniu elektrolitycznym nie posiada warstwy zgniotu co jest szczeglnie
wane przy pomiarach mikrotwardoci. Polerowanie elektrolityczne nie jest zalecane do zgadw,
na ktrych maj by wykonywane badania wtrce niemetalicznych gdy z wikszo tych
wtrce ulega rozpuszczeniu.
Polerowanie chemiczne polega na wyrwnaniu (wygadzeniu i wybyszczeniu) powierzchni
zgadu zanurzonego w odpowiednim odczynniku chemicznym, nagrzanym do odpowiedniej
 Badania metalograficzne

temperatury. Najlepsze rezultaty polerowania chemicznego uzyskuje si dla miedzi i jej stopw.
Przed polerowaniem chemicznym zgad naley lekko wypolerowa mechanicznie a nastpnie
zanurzy w nagrzanym do temperatury 6070C odczynniku. Czas polerowania dobiera si
eksperymentalnie i wynosu on od 10do 50 sekund.
5. Trawienie makrostruktury (powikszenie do 5x) powoduje ujawnienie makrostruktury zcza.
Rodzaj odczynnika jaki naley zastosowa zaley od rodzaju, a czasem gatunku materiau prbki
oraz od przewidywanego celu badania. Odczynniki trawice s opracowywane gwnie na bazie
wodnych roztworw kwasw lub soli. W procesie trawienia naley pamita o nastpujcych
kwestiach:
w miejscach wystpowania wad lub niezgodnoci spawalniczych na powierzchni zgadu
dziaanie odczynnika jest szybsze,
silniej trawi si obszary niejednorodne pod wzgldem skadu chemicznego i struktury dziki
czemu istnieje moliwo ujawnienia np. osi krysztaw dendrytycznych, pasmowatoci
struktury walcowej, obszaru spoiny i SWC oraz wad wtopienia. Obraz ujawnionej
makrostruktury zaley od rodzaju odczynnika uycie nieodpowiedniego odczynnika moe
by przyczyn nieprawidowej oceny jakoci badanego zcza. W czasie trawienia naley
obserwowa trawion powierzchni e i przerwa proces w momencie, gdy uzna si, e
ujawniony obraz makrostruktury jest odpowiednio wyrazisty. W celu przerwania trawienia
powierzchni prbki spukuje si dokadnie biec wod a nastpnie polewa alkoholem i
suszy w strumieniu gorcego, suchego powietrza. Najpopularniejszym odczynnikiem
stosowanym dla stali, eliwa oraz wielu metali nieelaznych jest odczynnik Adlera.
6. Trawienie mikrostruktury (powikszenie od 50500x) powoduje kontrastowe zrnicowanie
poszczeglnych skadnikw struktury poprzez selektywne nagryzanie wypolerowanej powierzchni
prbki poprzez wytwarzanie na poszczeglnych fazach bonek o zrnicowanym zabarwieniu.
Rozrnia si nastpujce metody trawienia:
chemiczne poprzez zanurzenie powierzchni zgadu w odczynniku,
elektrolityczne prbka wczona w obwd prdu staego jako anoda i zanurzona w
elektrolicie jest poddawana przez pewien czas dziaaniu prdu elektrycznego o odpowiednim
napiciu i nateniu.
Najpopularniejszym odczynnikiem mikroskopowym jest Nital.
Wytrawione zgady zabezpiecza si przed uszkodzeniem (zatuszczenie, zarysowanie, korozja
atmosferyczna, kurz itp.) w eksykatorach lub przez lakierowanie.
Nieniszczce badania metalograficzne s stosowane w przypadku, gdy z rnych powodw nie
mona z konstrukcji wyci prbki na zgad w celu przeprowadzenia bada makro- i mikroskopowych.
Metoda przeprowadzania bada jest taka sama jak przy badaniach niszczcych lecz przy uyciu
sprztu przenonego