56.

SAVETOVANJE
56th CONFERENCE
SQJAPROTEIN
Non GMO sojini proizvodi
vrhunskoq kvaliteta PROIZVODNJA 1 PRERADA
ULJARICA
sa medunarodnim Jlcescem

PRODUCTION AND
PROCESSING OF OILSEEDS
Sojaprotein kompanija okrenuta razvoju i unapredenju kvaliteta i with international participation
bezbednosti hrane, prati razvoj i inovacije moderne prehrambene indus
trije, posvecena kupcima i potrosacima, qradi poverenje i jacd
svoju poziciju. Kontinuirano ulaze u znanje i tehnoloqiju, raspolaze savre
tehnoloskom m i jedan od vodecih fabrickih kompleksa
za preradu soje u Evropi.
Proizvodni portfolio Sojaproteina sirokoq spektra, svoju primenu
nalazi kao sirovinska baza u prehrambenoj i farmaceutskoj industriji, kao ZBORNIK RADOVA
i u proizvodnji hrane za zivotinje. Soja Vita proqram qotovih proizvoda PROCEEDINGS
m za upotrebu u Ijudskoj ishrani.

Herceg N ovi, Crna Gora

21-26. jun 2015.

Ljublca Dokic, Ivana Nikolie, Nils l, Nikola , Vidosava Putnik
UTICAJ RAZLICITIH MALTODEKSTRINA NA TEKSTURALNE 1
SENZORSKE OSOBINE EMULZIJA TIPA ULJE U VODI
INFLUENCE OF DIFFERENT ALTODEXTRINS ON
TEXTURAL AND SENSORY PROPERIES OF O/W ULSNS
Jovana , Biljana Pajin, Ivana ,
Zorica , Aleksandar Fistes, Drago Subarie, Danica Zarie
I SNG BRASNA NA KVALIET CAJNOG PECIVA
INFLUENCE OF SOY FLOUR ON
CHARACTERISICS OF COOIES AND COOKIES DOUGH
Zorica Belie, Olivera Simurina, Dubravka Jambrec
PROTEINSA 1 KONCENTROVANA BRASANA SOJE, NUTRITIVNO 1
FUNKCIONALNO VREDNE KOPONENTE U RIZVDN LEBA
PROTEIN AND CONCENTRATED SOY FLOURS, NUTRIIONAL
AND FUNCTI0NAL VALUABLE
COMPONENT IN PRODUCTION OF BREAD
Jelena Filipovie, Radojka Razmovski, Milenko Kosutie
ODNOS ro 6 / ro 3 MASNIH lSELINA U SPELI, LANU 1 TESTENINI
RATIO OF (1)6/ (1)3FATTY IN SPELT, FLAX AND PASTA.:
Ljiljana , Gordana Novie, Cedomir Pesie
ZNACAJ 1 PREDNOST ETODE TOTALNOG SAGOREVANJA
ODREf>IVANJU SADRZAJA PROTEINA
IMPORTANCE AND ADVANTAGES OF TOTAL COMBUSION
METHODS IN PROTEIN CONTENT DETERINAION
Dragoljub Cvetkovie, Dragan Radnovic, Milan Sevo, Aleksandra Velieanski,
Sinisa Markov
PREZIVLJAVANJE ENTEROBACTERIACEAE U NEPOVOLJNIM
EKOLOSlM USLOVIMA 1 RANINISKE aW VREDNOSI
SURVIVAL OF ENTEROBACTERIACEAE UNDER NONHOST
ENVIRONMENTS AND LOW-MOISTURE FOOD PRODUCTS
Nikola Mar~vi6, Zita Seres, Ljublca Dokie, Biljana in, Dragana Soronja-Simovic,
Aleksandar Fistes, Dragana Kukie, Ivana Nikolie
PRIMENA NOVIH RANSl TEHNIA
U PREHRAMBENOJ INDUSRI
LIN OF NEW RAN TECIQUES IN FOOD INDUSTRY ..... 225
6
Vera Lazie, Senka , l Suput,
Nevena , Zvonimir Suturovie, Sandra Bulut
MOGUCNOSTIUNAPREf>ENJA
SVOJSTAVA OD POLIElLENTEREFTALATA
POSSIILIIES FOR IPROVING PROPERTIES OF
173
BOYLES FROM POLY (ETHYLENE TEREPHTHALATE) 233
Jovanka Levie, Rade , Olivera Duragic, Zorica , Milan Sevo, Ptedrag
, Radmilo Colovie, Dusica Colovie
SN PROTEINSI KONCENTRAT - VISOKOVREDNA PROTEIN8A
. .
KOMPONENTA U RIZVDN HRANE ZA ZIVOINJE
181
OBTAINING OF PROTEIN SUNFLOWER MEAL
MEANS OF DRY MILLING AND LSSIFIN PROCESS 241
Radmilo Colovic, Vojislav , Vladimir Sarac, Bemhard Oettl,
Alfred Schorer, Dragan Trzin, Jovanka Levic
DOBIJANJE VISOKOPROTEINSE SUNCORETOVE
SACME PRIMENOM POSTUPA SUVOG MLEVENJAI KLASIFIACIJE
189
OBTAINING OF PROTEIN SUNFLOWER EAL
MEANS OF DRY MILLING AND LSSlfIN PROCESS 247
Miroslav Marinkov, Radenko Stanivuk, Cedomir Pesie
197
SADRZAJ ULJA U TOSTOVANOJ SN LJUSCI U
ZAVISNOSI OD SADRZAJA PROTEINA 1 VLAGE
OIL CONTENT IN TOASTED SOYBEAN HULLS
PRI
DEPENDING ON CONTENT OF PROTEIN AND MOISTURE 253
Bojan Cvetkovic, Dejan Kancko, Dragan Trzin, Admir in, Ivana Cvetkovic, Ivana
205
Bankovic-Ilic, Olivera Stamenkovic, Vlada Veljkovic
OTPADNA ZEMLJA ZA BELJENJE IZ PROCESA RAFINACIJE JESTIVOG
ULJA SIROVINA ZA DOBIJANJE BIODIZELA
WASTE BLEACHING EARrn FROM EDILE OIL RAFINATION
PROCES AS FEEDSTOCK FOR BIODIESEL PRODUCION 259
Olivera l, il Sevo, Cedomir Pesic
215
PROJEKAT POSTROJENJA ZA PRECISCAVANJE OTPADNIH VODA
GENERISANIH U POGONU ZA PRIZVODNJU SNI PROTEINSIH
KONCENTRATA
PROJECT FOR WASTEWAER REN GENERATED PLAN"T
FOR RDUN SOYABEAN PROEIN CONCENTRATES 269
Durkovic il, Srdan Popov, Dragan Trzin
EKOLOSKO UPRAVLJANJE OTPADNI ULJEM IZ ULJARSE INDUSTRI.JE
ECOLOGICAL WASTE MANAGENT
ACIyEO SLUDGE IN OIL INDUSTRY 277
7
 OTPADNA ZEMLJA ZA BELJENJE IZ PROCESA
RAFINACIJE JESTIVOG ULJA SIROVINA ZA
DOBIJANJE BIODIZELA

Cvetkov;(:', Dejan ', Dragan Trzin', Admir ', Ivana Cvetkovii:2,

Ivana Bankovic-Jli[:2, Olivera Stamenkovii?, Vlada Veljkovii?

lVitiil, Sid, Srblja

2Univerzitetu Nisu, Tehnoloski fakultet, Leskovac, S

IZVOD

Biodizel predstavlja perspektivno alternativno gorivo koje se doblja alkoholizom

triacilgicerola uglavnom iz blljnih l i nizih alifaticnih alkohola. Iako proizvedene
kolicine blodizela tendenciju rasta, glavnu prepreku njegovoj daljoj ekspanziji
predstavlja visoka blljnih ulja kao glavne polazne sirovine. Iz ovog razloga
nalaZenje alternativnih, jeftinijih sirovina za njegovu proizvodnju. Sa
ovog aspekta su posebno zanimljivi nus-proizvodi rafinacije jestivog l. Njihovom
eventualnom upotrebom kao sirovina :z;ablodizel ostvario se ekonomski i ekoloski
benefit. U radu su razmatrane mogucnosti dobljanj blodizela iz otpadne zemlje
za beljenje ulja kao nusproizvoda koji nema komercijalnu primenu i odlaganje
preradivacima l predstavlja trosak.
u reci: Biodizel, otpadna zemlja za beljenje, transesterifikacija

WASTE BLEACHING EARTH FROM EDIBLE OIL

RAFINATION PROCES AS FEEDSTOCK FOR BIO
DIESEL PRODUCTION

ABSTRACT

Biodiesel is promising alternative fuel that is produced alcoholysis of

triacylglycerols mainly vegeta oils with lower aliphatic alcohols. Although
the quantity of produced blodiesel tends to increase, major barrier to further
expansion ofits production represents high fvgt oils as the ml1
feedstock. For this reason, it is important to find alternative, cheaper feedstocks
for blodiesel production. From tllis aspect by-products of di industry
particularly interesting. ssi use as feedstock for blodiesel productiol1
would bring both economic and environmental benefit. In this , we discussed

259
possiilities of biodiesel production from waste ; earth as by-products razloga, predmet istraZivanja su altemativne sirovine za proizvodnju blodizela
of commercial application, but with significant disposal cost for di l kojima su najznacajniji: otpadna l iz prehrambene industrije i procesa pripreme
producers. hrane, otpadne zivotinjske masti, nejestiva l i zauljene iz procesa rafinacije
words: blodiesel, waste bleaching , transesterification jestivih l.
U procesu rafinacije jestivih l nastaje broj nusproizvoda koji
ili komercijalnu primenu ili se odlazu kao otpad. U svetu se godi$nje proizvede
UVOD 1,5-2 ili tona otpadne zemlje za beljenje sa sadrzajem l od 20 do 40 %, kao
rezultat proizvodnje 128 tona jestivog l. NajveCi deo otpadne zemllje za
Biodizel predstavlja perspektivno altemativno gorivo iz blomase koje se doblja l se odlaze deponije, gde predstavlja ozbiljan rizik od pozara, iIi se spaljuje,
alkoholizom triacilglicerola iz l l i zivotinjskih masti sa nizim alifaticnim dok se deo dodaje u stocnu hranu. Samo mali deo od kolicine iskori5cen kroz
alkoholima. Biodizel kao gorivo mnogobrojne prednosti: doblja se iz bloloski separaciju ulja i regeneraciju zemlje za (Huang i Chang, 2010). U svakom
l sirovina, blorazgradiv , ! njegovom sagorevanju smanjena emisija slucaju, uz gubltak l, odlaganje zemlje za l predstavlja dodatan trosak za
oksida ugljenika i sumpora, cestica i nesagorelih ugljovodonika. Moze se koristiti proizvodace l. Pred,met ovog rada razmatranje mogucnosti upotrebe otpadne
u cistom stanju iIi mesavini sa dizelom -2 bez uz neznatne modifikacije motora. zemlje za l kao nusproizvoda koji komercijalnu i odlaganje
definiciji ASTM (mn Society Testing and Materials) blodizel preradivacima l predstavlja trosak kao sirovine za dobljanje blodizela.
sme5a monoalkilestara visih masnih kiselina koja ispunjava propisani std'd
kvaliteta. Reakcija alkoholize triacilglicerola iz i zivotinjskih masti POSTUPCI PROIZVODNJE BIODIZELA
odigrava se prisustvu viska alkohola odnosu stehiometrijski potrebnu kolicinll,
! se stupnjevito konvertuju do alkil estara i glicerola, najcesce u prisustvll
Kako u radu blti razmatrano dobljanje blodizela iz l adsorbovanog
katalizatora. , blodizel se najcesce proizvodi iz l procesom
otpadnoj zemlji za l, zbog specificnosti njegovog sastava, neophodno
homogeno katalizovane zn alkoholize (Veljkovic i sar., 2016).
poznavanje razlicitih procesa proizvodnje blodizela radi izbora optimalnog. Biodizel
Posle bloetanola, blodizel predstavUa najzastupljenije altetnativno gorivo. U se moze doblti s]edecih reakcija:
tabeli 1 data ukupna svetska proizvodnja blogoriva u periodu od 2008. do 2012. U
mg katalizovane reakcije: l najzastupljeniji postupak
2010. godini, ., udeo goriva u ukupnoj proizvodnji goriva iznosio dobljanja dizl z katalizovana alkoholiza uz upotrebu hidroksida ili
2,7% (http://www.eia.gov /cfapps/ipdbproject). alkoksida natrUuma ili ka]ijuma. Ovakav postupak omogucava umerene l1s1ovei
kratko vreme rakcije, kao i niske zahteve u pogledu kvaliteta opreme, samim tim i
l 1.Ukupna svetska proizvodnja hiogoriva u periodu 2008-2012 nj investicUe. Jedan od l industrijskih postupaka proizvodnje dizl
1. Total world production ofiofels in period 2008-2012 Lurgi proces koji se primenjuje i 11 Victoriaoil-u (Sid). Razlozi msv l1potrebe
Godina 2008 2009 2010 2011 2012 alkalnih hidroksida su dobra kataliticka aktivnost, niska i jednostavni postl1pci
Biodizel(milijardilit.) 15.204 18.105 20.020 24.663 25.011 transporta i skladistel1ja. Ikli metoksidi su kataliticki aktivniji li i skuplji i
higroskopl1i, sto otezava l1. iselo katalizoavana homogel1a
Bioetanol(milijardi lit.) 70.507 76.774 88.264 86.523 82.403
alkoholiza znatno sporija i koristi se u slucajevima sirovina sa visokim sadrzajem
Biogorivaukupno 85.711 94.879 108.284 111.186 110.316 slobodnih masnih kiselina (SMK).
Heterogeno katalizovane reakcije, kiselo ili bazl10 katalizovane: Heterogel1i
Proizvedene kolicine blodizela predstavljaju oko petine ukupne kolicine katalizator moze blti izdvojel1 filtracijom i1i dekal1tovanjem iIi upotreenn u
proizvedenih goriva iz l izvora u svetu, s tim sto poroizvodnja blodizela reaktoru sa pakovanim slojem, 5to zl1aci da proces preciscavanja proizvoda
tendencuju rasta. l prepreke daljem rastu proizvodnje blodizela su njegova pojednostavljen. Moze se kOl'istiti vise pl1ta, sa iIi bez regeneracije. Glavna
visoka koja delom potice od sirovine, odnosno jestivil1 heterogeno katalizovanih reakcija su ogral1icenja 11 brzini prenosa mase u trofaznom
il ul. Istrazivanja pokazuju da sirovina llcestvuje sa 70-95 % ukupnoj sisteml1, ! pocetni odl1os metanol-lIl i kompleksna priprema katalizatora
blodizela. Osim sirovine, u dizl uticu i proizvodni kapacitet i pojedinim slucajevima. Jedini komercijalni kontinl1alni postl1pak katalizovan
primenjena tehnologuja (Veljkovic i sar., 2016). Osim toga, upotrebu l ul za cvrstim katalizatorom Esterfip-H proces, koji realizovao Axens (Francl1ska), sa
proizvodnju goriva ogranicava upotreba prehrambenoj industriji, tako da postrojenjima kapaciteta do 200.000 t dizl godisnje.
se koriscenje za proizvodnju goriva cesto smatra neetickim. Iz navedenj Enzimski katalizovane reakcije: katalizatori u rekacijama koriste se
lipaze raznih miokroorganizama. enzimi katalizuju reakcije esterifikacije SMK i
260 261
transesterifikacije triacilglicerola blagim uslovima i niskom komponenti (pre svega fosfatide i SMK) otpadne zauljene iz procesa rafinaciju
metanol-ulje, tako potrebe za predtretmanom sirovina sa visokom sadl'zajolll su zanimljive kao potencijalna sirovina za blodizel. lako broj istrazivanja
SMK. Separacija i krajnjih proizvoda su jednostavni, uz raden sa otpadnom zemljom za beljenje zbog relativno sliCnih karakteristika, slicni
proizvodnju otpadnih . Glavl1a prepreka industrUske el1zim~kl postupci se mogli primeniti i dobljanje blodizela iz zauljenog perlita. U
katalizovanih reakcija su visoka , niska aktivnost i stabllnost zim Victoriaoil-u godisnjem 250 t otpadne zemlje za beljenje i oko 50 t
prisustvu polarnih alkohola i l1eophodnost stroge kOl1troleprocesnih parametaro, zauljenog perlita sa oko lIkupno 100 t ulja predato preduzecima l~ za
Jedan od potencijalnih l1acil1aprevazilaiel1ja problema imobllizacija zi:1L1 odlaganje. Trosak odlaganja zauljenih pogaca iz iznosi oko 120 /t, odnosno oko
110sacu,sto stabill10st i omogucuje laku separaciju i 111 30.000 godisnje.
upotrebu.
Nekatalizovane reakcije: Transesterifikacija triacilglicerola sa nizim alkoholimll
odvija se i u odsustvu katalizatora ali visokim temperaturama i pritiscima (izl1a(1
POSTUPCI DOBIJANJA BIODIZELA IZ OTPADNE ZEMLJE ZA
kriticne tacke metanola od 239 i 8,1 ). Pod natkriticnim uslovima reakcijo BELJENJE
se odvija u jednoj fazi bez ogranicenja prenosa mase. Takode, dobljaju se metil
estri visoke "cistoce i glicerol bez sapuna. U toku procesa stifiki, hidroliza i Postoji vise postupaka za doblj blodizela iz otpadne zemlje za l:
metanoliza se odigravaju istovremeno, sto pogodno za proizvodnju blodizela % 1. Transesterifikacija nakon ekstrakcije
otpadnih materijala. Zbog visokih ulaganja i velike potrosnje energije, natblticl,i ) Jednostepeni proces
proces jos uvek industrijsku . ) Dvostepeni proces
2. situ ekstrakcija i transesterifikacija.
Ekstrakcij adsorbovanog ulja i regeneracija zemljeza beljenje: Izborpostupka
NUS-PROIZVODI PROCESA RAFINACIJE JESTIVOG ULJA
i rastvaraca za ekstrakcijll zavisi od potencijalne regenerisanog l, kao i od
potrebe da se zemlja za beljenje kasnije regenerise. Na slici 1 prikazana sema
Rafinacij~ jestivog ulja obul1vata procese degumiranja, beljenja, vinterizacije tipicnog procesa J'egeneracije otpadne zemlje za beljenje, uz prethodnu separaciju
deacidifikacije sa deodorizacijom. k nastaje vise nus-poroizvoda,
adsorbovanog ulja, upotrebom pogodnog l"8stvaraca.Za ekstrakciju se mogu koristiti
koriscenje kao sirovina za dobljanje blodizela bllo predmet istrazivanja l1 polarni (metanol, tl) li (n-heksan, petrol-etar) rastvaIci, moze se
autora (Veljkovic i sar., 2016).
vrsiti i ugljen-dioksidom natkriticnim uslovima. Za ekstrakciju l iz otpadne
Svrha degumiranja uklanjanje fosfatida. Hidratibllni fosfatidi se izdvajaju tl zemlje za l iz procesa rafinacije palminog l najefikasniji rastvarac u
procesu yodenog nehidratibllni u procesu specijalnog degumiranja, se pogledu ukupno ekstrallOvane koliCine etanol, l se cistije i blstrije ulje doblja
doblja fosfatidni talog u kolicini od oko 1% u odnosu procesiranu koliCinu sirovog
upotrebom nepoalrnil1 rastvaraca. m u ekstrahovanom etanolom
ulja. Sastoji se od priinoo 50% vode, oko 25% fosfatida, oko 25% ulja i manjeg potice od kstlvl1 polarnih komponenti (podaci se odnose otpadnu zemlju
procenta sapuna i voskova.
za l iz procesa rafinacije palminog ). NajveCi sadrzaj SMK l0
U sekciji beljenja se izdvajaju pigmenti, metali, zaostali fosfatidi, sapuni i drllgc ekstrahovano metanolom (13,1%) , potom tlm (8,9%), n-heksanom (6,8%) i
nepozeljne komponente. Proces se vrsi uz upotrebu kiselo aktivirane zemlje za petrol-etrom (6,6%) (Lim i sar., 2009).
l, kao nusproizvod nastaje otpadna zemlja za beljenje sa oko 25% l II Ukoliko se l izdvojeno iz zemlje za l koristiti za proizvodl1jHblodizela,
kolicini od oko 2,5 kg otpadne zemlje toni procesiranog l. optimalno koristiti n-heksan kao rastvarac, dok za sto l separaciju l i
U sekcijl vinterizacije se uklanjaju zaostali voskovi filtracijom ulja u koje ostalih dsv kml1ti radi kasnije regeneracije i ponovnog koriscenja
prethodno dodato filtraciono sredstvo (najcesce perlit). nllsproizvod nastaje zemlje za beljenje rastvac etanol. Nakon separacije l, zemlja za l
otpadni perlit sa oko 60% zaostalog ulja u koliCini od oko 0,5 kg toni procesiranog se, osim regeneracije Idi ponovnog koriscenja kao adsorbensa, moze koristiti i u
ulja (podaci prinosima i sastavu nus-proizvoda odnose se Victoriaoil). U sekcUi gradevinskoj industriji. Zbog visokog sadrzaja SMK, visokog peroksidnog i
vinterizacije se procesira samo suncokretovo ulje.
drugih nepozeljnih kml1tikoje se, , izdvajaju u fazi l, l izdvojel1o
U sekciji deacidifikacije i deodorizacije se destilacijom pod vakuumom uklanja iz zemlje za beljenje se nlOze koristiti u prehrambenoj industriji, l se, osim za
deo S i druge komponente koje daju nepozeljan ukus i miris l. U proizvodnju blodizela, moze kO"istitikao baza ili sredstvo za blolubrikante.
zavisnosti od kvaliteta polaznog sirovog ulja izdvaja se 1-2% S.
Od pomenutih nusproizvoda samo masne kiseline razvijenu komercijalnu
I. Sa obzirom da kmill1U an zl
262 263
 slucaju prednost u odnosu homogene bazne katalizatore: blti
lako izdvojen i nekoliko puta. Znatno duze od 2,5 h
, ~p~nt Bleaching Clay potrebno za postizanje 99% konverzije kod ka1cijum oksida u poredenju sa trajanjem
" . ,'(~8C) od lh kod homogenih baznih katalizatora kompenzovano eliminacijom
nekoliko procesa, kao 5to su: neutralizacija, ispiranje, , tretiranje velike
otpadnih voda i komplikovana separacija proizvoda, sto su neizbeZni koraci
kod homogenih reakcija. Takode, zbog visokog sadrzaja SMK ulju ekstrahovanom
iz zemlje za beljenje u ! sa alkalnom hidroksidima dolazi do stvaranja sapuna.
Stvorena emulzija, samo da smajuje prinos , i otezava
separaciju od glicerola. Takode, industrijskom postoji velika mogucnost
zacepljenja cevovoda (Lim i sar., 2009).
Dvostepeni proces. vrsta procesa se upotrebljava za proizvodnju iz
Adsorbents sirovina sa visokom sadrzajem SMK. Prisustvo SMK znatno utice performanse
procesa i njegovu ekonomiku. pomenuto da ovakvim slucajevima kori5cenje
Slika 1. Regeneracija otpadne zemlje za beljenje homogenog baznog katalizatora dovodi do stvaranja sapuna koji sprecavaju sintezu
Figure 1. Regeneration of spent achingg earth i smanjuju prinos estara. Ukoliko se koristi homogeni kiseli katalizator,
izbegava se stvaranje sapuna, ali reakcija transesterifikacije sporija. Primenom
U tabeli 1 dat primer sastava ulja ekstrahovanog n-heksanom iz otpadne zemlje dvostepenog procesa koji se sastoji od kiselo katalizovane esterifikacije, nakon
koje sledi bazno katalizovana transesterifikacija, prevazilaze se pomenuti nedostaci
za beljenje (GUl i sar., 2010).
bazno i kiselo katalizovanih reakcija. Kheang i sar. (2006) su koristili sulfonovane
l 1. Glavne karakteristike ulja iz otpadne zemlje za beljenje jonoizmenjivacke smole i natrijum hidroksid kao katalizatore za dobljanje blodizela
1. The main characteristics of from wasted achingg earth iz l ekstrahovanog iz otpadne zemlje za beljenje. U fazi esterifikacije upotrebom
smole kao katalizatora (odnos ulje smola 1: 1) konvertuje se deo SMK
Karakteristikaulja Vrednost
. Stepen konverzije triacilglicerola u fazi transesterifikacije
iselinski broj (mg KOH/g ulja) 4,7 . upotrebom natrijum hidroksida kao katalizatora od 98%. U slucaju da
kori5ceno ulje znacajno sadrzaj S, kao 5to slucaj ukoliko zemlja za
Saponifikacionibroj (mg KOH/gulja) 186,7
beljenje stajala nekoliko meseci, kolicina smole kao katalizatora mora blti ,
Jodni broj (g 1/100g ulja) 128,9 vreme reakcije produzeno. Huang i Chang (201)su esterifikovali SMK metanolom
prisustvu sumporne kiseline (1 % /) kao katalizatora, dok koncentracija
871,1
Srednjamolskamasa (glmol) pala ispod 2%. Esterifikovano ulje zagrevano 105 radi uklanj vode.
Metanoliza vrsena uz prisustvu natrij hidroksida (l%), ostvareni prinos
Dobljanje blodizela iz ulja ekstrahovanog iz zemlje za beljenje 85-90%. Preliminarna finansijska analiza za hipoteticko postrojenje kapaciteta
1000 t godi5nje blodizela iz otpadne zemlje za beljenje, 5to odgovara postrojenju za
Jednostepeni proces. U ovom.slucaju, blodizel se doblja bazno ili enzim~k~ rafinaciju sojinog ulja kapaciteta 1000 t/dan, pokazala da proizvodna ovog
katalizovanom metanolizom. katalizatori su alkalni hiodrokSldl blodizela znatno od blodizela proizvedenog iz drugih sirovina i m od
(, N), kalcijum oksid i lipaza iz Rhizopus oryzae. GUI i sar. (2010! su
fosilnog dizela ( m slucaju svega 52% njegove ).
optimizovali metanolizu katalizovanu natrijum hidroksidom meto~om od~lvne
povrsine. Lim i sar. (2009) su poredili metanolizu katalizova~u k.alcl~umoksldom
i alkalnim hidroksidima. Najvisi prinos metil estara maslllh klsl () situ ekstrakcija i transesterifikacija
od 98,6 % postignut u reakciji katalizovanoj ka1cijum hidro.ksidom po.sl~},5 situ ekstrakcija i transesterifikacija novUi metod proizvodnje blodizela
h sledecim reakcionim uslovima: maseni odnos ~t?l-ul~ ?,5: 1, k~ll~ iz zauljenih materijala kod koga se ekstrakcija i transesterifikacija odigravaju
katalizatora 6 % i temperatura reakcije 65 . Sa lklm hldroksldlma, tlml istovremeno. Alkohol, koji se upotreavaa kao reagens za transesterifikaciju,
reakcioni uslovi su blli: maseni odnos metanol-ulje 0,25:1, koHcina katalizatora 1 % moze blti ujedno i rastvarac za ekstrakciju se moze koristiti neki drugi organski
i temperatura reakcije 65 . Upotreba ka1cijum hidroksida kao katalizatora u m
265
264
 sr~dstvo) iz procesa vinterizaeije znatno i '( .
rastvarac. Za sada su ispitivane samo homogeno i enzimski katalizovana metanoliza. kao sirovina za dobljanje hiodizel ~ ~PI Iv~n,.mogao b~~tal\ode, da nade
Mat i sar. (2011) su ispitivali aktivnost homogenog baznog (kalijum hidroksid) i
oko 100 t godisnje iz otpadne zemJ' , ' l~t~lII-u.st]1potencijaI da se
kiselog (sumporna kiselina) katalizatora u reakciji nsitu metanolize otpadne zemlje perlita i eventualno upotrebtez~ad ~~~]~1~ m~n]oj kolici?i iz zauljenog
za beljenje iz procesa rafinacije palminog upotrebom n-heksana kao beljenje mogla da se regene v d' l]blOdlzeIa. zemIja za
. s ra 1ponovne upotreb k d
za ekstrakciju. Upotrebom baznog katalizatora postignut prinos II gradevinskoj industriji ili u najgorem 1 v' dl V' sorbens, koristi u
kracem vremenskom periodu u odnosu kiseli. Ipak, ostvareni prinos previsc ~~je koIicine i promel1jenog sastava~ ~~~~ ~e OZIkao otp~d ~z ~ trosak zbog
nizak (ispod 20%), da proces mogao da nade industrijsku primenu. lIl tona otpadne zemJJ'e za }" u svetu godlSn]e prolzvede oko dva
] sa oko .
i sar., (2004), Lara i sar. (2004) i Park i sar. (2009) su ispitivali n situ pogodnog industrijskog postupka se dob'J . . . l.lO tona. ~I]a, razvojem
transesterifikaciju ulja u otpadnoj zemlji za beljenje katalizovanu lipazama razlicitih i resio promm odlaganja velike kolicine t~::~ Slrov za dobl]anje blodizela
mikroorganizama, uz upotrebu razlicitih organskih rastvaraca. Za transesterifikaciju
su upotreavanii razliciti primarni alkoholi. Od nekoliko ispitivanih aktivnij
Zahvalnica
blla lipaza iz Candida cylindracea sa kojom se postize stepen konverzije od 78% zn
4 , uz koriscenje n-heksana kao rastvaraca. U prisustvu 1-butanola i n-heksat1a II , Izrada ovog radaJe delomfinansirana od strane ,' .
tehnoloskog razvoja Repuhlike Srb" kv' . lnlstarstva prosvete, nauke i
reakciji katalizovanoj istim enzimom postignutje stepen konverzije od 96% za 8 h. . lJe u lpro}ekta I 45001.
i sar. (2004) su ispitivali fosilna goriva (dizel i kerozin) kao rastvarace Zl\
transesterifikaciju ulja adsorbovanog zemlji za beljenje. Lipazaje blla najstabllnija LITERATURA
u dizelu. Postignut stepen konverzije ulja od skoro 100% za 3 h u prisustviu 10%
lipaze. Kerozin se pokazao kao dobar rastvarac poput n-heksana. rezultati Sll 1. GtiI F. 6., . I' Askoy (2010) U .
iskoriscseni za proizvodnju blodizela iz otpadne zemlje za belj u pilot postrojenjll erath hiodiescl ;)I';dtl~tion: OPtiffiis~tjO~l~atlOnofwaste activated Jeaching
zapremine 50 dm ( i sar., 2004). Sa dodatkom 1% lipaze u otpadnu zem1ju Energ. S., 32: 1812-1820. response surface methodology,
za l postignut stepen konverzije od 97% za 12 h 25 . Smesa blodizelf\ 2. htt:llwww.it1v!s/idt.
i dizela u odnosu 45:55 % zadovoljavaljaje standard EN 14214. Proces proizvodnjo 3. ugZ.-.,I,,IItlt1g(2010).idis rod t' ft . .
blodizela uz upotrebu dizela kao rastvaraca znatno jednostavniji u odnosu 11tI ~~ spent hI(;JH(Jllillt~
o[rt11.
Renew. Energ:' 35~~~~~27~ resldual 1recovered
procese u kojima se upotreavajuu drugi rastvaraci i jer izbegava kasnija fai':u 4. eang, L. S., . , [/0011, , ., . Ngan (2006)' "
separacije rastvaraca. recovered [1'0111 ~l.ill!1)lo8Cllingearth' th .' h ..' study ofresldual oIls
. Appl. Sci., : 2()(jl~2067. . e1r tstlSand applications. .
ZAKLJUCAK 5. "~J1a, S. ., 1), 1)11. , Sato, . . Park (2004) Efficient .
aC1dmethyl OSll.ll' 1i't1111Wl1stc aetivated ' . ~rodue~lOnof fatty
solvent. . Biosci, IlI'III~"98: 420-424. g earth uSlllg dlesel Ias organie
Nus-proizvodi industrije l potencijal da uz primenu adekvatnih metoc11\
postanu jeftina sirovina za dobljanje blodizela. Otpadna zemlja za beljenje s~ 6. Lara, . ., . , PlIrk (2004). Potentjal ' . .
zanimljiva kao potencijalni izvor ulja za dobljanje blodizela jer komercUalJl\1 ~~hingg tll 011 IJlt I'(.\I1
of fatty aCi~P~~~~~nes~:rswas.te ~tlva~ed
primenu, odlaganje predstavlja trosak proizvodacima jestivog ulja. Z cylmdracea liplIl{u 111'l\tll1i solvent system Enzyme ' usgh andlda
270-277. . 1ero. l., 34:
velikog sadrzaja SMK i prisustva fosfatida najperspektivniji doblj blodizclt1
ekstrakcija n-heksanom, nakon koje sledi heterogeno kaztalizovana metanoJi1,lI 7. L!m . ., . (1, IlIIIl1\, ~, Iid Abd (2009). Biodiesel from d d
uz upotrebu kalcijum oksida kao katalizatora. Visok sadrZaj SMK, takode, otvat'll 011s~t~t'I1II\/ l1Hjl1g as heterogeneous catalyasts~u; Jwasst~
mogucnost za primenu dvostepenog procesa: kiselo katalizovana esterifikacija SMI\ R es., . 47-357, . .. 1.
u ulju ekstrahovanom iz zemlje za beljenje, nakon koje sJedi bazno katalizovf\lll\ 8. t,R.,.S.I~ill~.,,'I1II1I1'I..hmd(2011) 1ns'{ ' d' .
transesterifikacija. Preliminarna finansijska analiza izv. blodizeJa iz zel111Jt' from residual 'V('I'I'I ""Ol\) l1thIeaehing e~rth ~ ICoh1ese
RProductlOn
CataJ., 6: 53-57, . . . eaet. Eng.
za beljenje dvostepenim procesom pokazala da njegova od I\
blodizela proizvedenog iz drugih sirovina, kao i od fosilnog dizela. .\'(111 9. Park, .., . ,80[11, ~. l'.l1ll (2008). Ljpase-tzd blodiesel rod .
ekstrakcija i transesterifikacija noviji i komplikovaniji metod za dU~lt' from waste tlvtl 1111"11 111111\ ullIt11
as )'aw material . ' t 1 ~etlOn
blodizela iz zemlje za beljenje, sa losijim rezultatima od prethodno navedenih, fl '~"
hnl., 99: I. \1 ,., l ant. BlOres.
svakako treba dalje razvijati. Iako zauljeni perlit (moze blti i neko drugo filtraciol\lI
267
266
 v v ,
10 vi l'k "' V 1 - S.O. Stamenkovic, .-. Hung (2016). Waste
PROJEAT POSTROJENJA ZA PRECISCAVANJE -
. v:iet~~~~' oiis:' fa~s'and cooking ~ils iodiesel production. : Ed.itor~, ~.-~
Hung, L. . Wang d N . . Shammas , Advanced waste treatment t DN VODA GENERISANIH U POGONU ZA PRIZ
processing industry, CRC Press, n press. VODNJU SNI PROTEINSKIH KONCENTRATA

O/ivera Kalablc, Milan Sevo, Cedomir

Sojaprotein AD, , Srblja

IZVOD

il ovog rada io da se ukaie znacaj i neophodnost izrade projekta za

preciscavaje otpadne vode generisane tokom procesa pranja u pogonu za proizvodnju
sojinih proteinskih koncentrata. Uzimajuci u obzir kako kompleksan kvalitet vode,
ali ikvantitet, projektomje predvidno postrojenje k kojeg se obezbeduje kvalitet
vode skladu sa lokalnom regulativom.
ljocne reci: otpadna voda, preciscavaje, bloloski tretman

PROJECT FOR WASTEWATER TRETMENT GENER

ATED PLANT FOR PRODUCTION SOYABEAN
PROTEIN CONCENTRATES

ABSTRACT

The m ofthis study was to point out the iportance ofproject development for
the treatent of wastewater generated during the washing process at the plant for
production of soybean protein concentrates. Considering coplex water quality, and
quantity, the project includes installation after which ensures the quality of water
accordance with local regulations.
words: wastewater, treatment, blological treatent

UVOD

Sojaprotein iz vodeci preradivac soje u Srblji, Centralnoj

Jugoistocnoj Evropi, sa preradnim kapacitetom sojinog zma od 250.000 t godisnje.
Prepoznatljiva svom proizvodnom prograu, koji tokom 2012. godine
upotpunjen sa sojini proteinski koncentratom - SPC. Pocetkom godine
ostvaren znacajan rast prodaji i plasmanu ovog proizvoda evropsko trziste.

269