18 02 2010 Diplomski Druzinec Johannes Damir

Sveuilite u Zagrebu
Fakultet strojarstva i brodogradnje
DIPLOMSKI RAD
Johannes Damir Druinec
Zagreb, 2010.
Sveuilite u Zagrebu
Fakultet strojarstva i brodogradnje
DIPLOMSKI RAD
Voditelj rada:
Prof. dr. sc. Mirko Husnjak Johannes Damir Druinec
Zagreb, 2010.
DRUINEC J. D.: ANALIZA MEHANIZMA DUBINSKE PUMPE ZA NAFTU, DIPLOMSKI RAD, FSB, 2010.
__________________________________________________________________________________
IZJAVA
Izjavljujem da sam ovaj rad izradio samostalno i savjesno, koristei znanja steena
tijekom studija.
Posebno se elim zahvaliti ocu i baki, koji su mi pruili veliku potporu i koji su
vjerovali u mene, a kojih naalost vie nema.
Takoer bi htio zahvaliti profesoru Mirku Husnjaku na svesrdnoj pomoi i strpljivosti
tijekom izrade ovog diplomskog rada.
Johannes Damir Druinec
U Zagrebu, veljaa 2010.
I
__________________________________________________________________________________
SAETAK
U ovom radu je prikazana detaljna strukturna, kinematika, dinamika i statika
analiza mehanizma dubinske pumpe za naftu. Pri tome su koriteni sljedei programski
paketi: Solidworks 2004, MSC. visualNastran Desktop 2004 , Catia V5R18 i Matlab
7.0.1/Simulink.
3D model mehanizma dubinske pumpe je izraen u SolidWorks-u 2004 i potom je
povezan s visualNastran Desktop-om. U visualNastran Desktop-u su izraene kinematika i
dinamika analiza mehanizma, a za dinamiku je bilo potrebno definirati optereenja koja
djeluju na mehanizam tokom njegovog rada. Matlab 7.0.1/Simulink je koriten da bi se
karakteristika elektromotora to vie pribliila stvarnim uvjetima rada. Naprezanja, pomaci i
deformacije koje se javljaju prilikom rada mehanizma dobiveni su metodom konanih
elemenata koritenjem programskog paketa Catia V5R18. Rezultati analize su prikazani
dijagramima i tablicama.
II
__________________________________________________________________________________
SADRAJ
POPIS SLIKA .................................................................................................................................................. V

POPIS TABLICA ............................................................................................................................................. IX
POPIS OZNAKA .............................................................................................................................................. X
1. UVOD ................................................................................................................................................... 1
2. OPIS OPREME BUOTINE S DUBINSKOM KLIPNOM PUMPOM ............................................................... 2
2.1. MEHANIZAM DUBINSKE PUMPE ................................................................................................................... 3
2.2. ERUPCIJSKI UREAJ .................................................................................................................................... 7
2.3. GLATKA IPKA........................................................................................................................................... 7
2.4. KLIPNE IPKE ............................................................................................................................................ 8
2.5. DUBINSKA PUMPA S KLIPNIM IPKAMA .......................................................................................................... 9
2.5.1. Tubing pumpe................................................................................................................................ 10
2.5.2. Usadne pumpe .............................................................................................................................. 11
2.5.2.1. S pokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na dnu ........................................................................... 11
2.5.2.1. S nepokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na dnu ....................................................................... 12
2.5.2.2. S nepokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na vrhu...................................................................... 13
3. IZRADA MODELA MEHANIZMA DUBINSKE PUMPE ............................................................................. 14
3.1. OBLIKOVANJE 3D MODELA U SOLIDWORKS-U 2004 ...................................................................................... 14
3.2. POVEZIVANJE SOLIDWORKS-A S VISUAL.NASTRAN DESKTOP-OM ....................................................................... 14
3.3. SILA GLATKE IPKE ................................................................................................................................... 17
3.4. KONTROLA POGONSKOG ELEKTROMOTORA U SIMULINK-U ............................................................................... 19
3.4.1. Koriteni blokovi ............................................................................................................................ 20
3.5. PRORAUN NAPREZANJA, DEFORMACIJA I POMAKA POMOU PROGRAMSKOG PAKETA CATIA V5R18....................... 23
3.5.1. Usporedba analitikog rjeenja i rjeenja dobivenog s metodom konanih elemenata ............... 25
3.5.1.1. Analitiko rjeenje ............................................................................................................................... 25
3.5.1.2. Rjeenja u CATIA-i................................................................................................................................ 25
4. OSNOVNI DIJELOVI MEHANIZMA DUBINSKE PUMPE ........................................................................... 29
4.1. BALANSNA GREDA ................................................................................................................................... 29
4.2. KONJSKA GLAVA ...................................................................................................................................... 30
4.3. POPRENA GREDA ................................................................................................................................... 30
4.4. SPOJNA POLUGA ..................................................................................................................................... 31
4.5. OKRETNA RUKA SA PROTUUTEGOM ............................................................................................................. 31
4.6. ELEKTROMOTOR S REDUKTOROM ............................................................................................................... 32
5. KINEMATIKA ANALIZA MEHANIZMA ................................................................................................. 33
5.1. BRZINE I UBRZANJE LANOVA MEHANIZMA ................................................................................................... 34
5.2. POMACI KONJSKE GLAVE ........................................................................................................................... 36
6. DINAMIKA ANALIZA MEHANIZMA DUBINSKE PUMPE........................................................................ 38
6.1. OPTEREENJA KOJE DJELUJU NA MEHANIZAM DUBINSKE PUMPE ....................................................................... 38
6.1.1 Sila na glatkoj ipci ........................................................................................................................ 39
6.1.1.1 Proraun optereenja glatke ipke ...................................................................................................... 40
6.1.2 Teina sklopa klipnih ipki ............................................................................................................. 42
6.1.3 Pogonski moment elektromotora.................................................................................................. 42
6.2 ANALIZA MEHANIZMA ................................................................................................................................... 44
6.2.1 Analiza mehanizma pri maksimalnom optereenju glatke ipke od 70000 N i masom okretne ruke
i protuutega od 7200 kg .............................................................................................................................. 44
6.2.1.1 Poloaj teita protuutega na udaljenosti 1,65 m ............................................................................... 44
6.2.1.2 Analiza pri poloaju teita protuutega od 1,65 m uz postojanje trenja u osloncima ......................... 48
6.2.1.3 Poloaj teita protuutega na udaljenosti od 1,4 m ............................................................................ 50
III
__________________________________________________________________________________
6.2.2 Analiza mehanizma pri maksimalnom optereenju glatke ipke od 50000 N masom okretne ruke i
protuutega od 5000 kg ................................................................................................................................ 54
6.2.2.1 Poloaj teita protuutega na udaljenosti od 1,65 m .......................................................................... 55
6.2.2.2 Poloaj teita protuutega na udaljenosti od 2 m ............................................................................... 56
6.2.3 Analiza mehanizma pri maksimalnom optereenju glatke ipke od 50000 N sa masom okretne
ruke i protuutega od 7200 kg ...................................................................................................................... 60
6.2.3.1 Poloaj teita protuutega na udaljenosti 1,65 m ............................................................................... 61
6.2.3.2 Poloaj teita protuutega na udaljenosti 2 m .................................................................................... 62
6.2.3.3 Poloaj teita protuutega na udaljenosti 1,4 m ................................................................................. 64
7. ANALIZA DEFORMACIJA I POMAKA METODOM KONANIH ELEMENATA ............................................. 67
7.1. NAPREZANJA I POMACI BALANS GREDE S KONJSKOM GLAVOM .......................................................................... 67
7.1.1. Naprezanja balans grede s konjskom glavom ............................................................................... 69
7.1.2. Pomaci i deformacija balansne grede sa konjskom glavom.......................................................... 69
7.2. NAPREZANJA I POMACI POPRENE GREDE ..................................................................................................... 71
7.2.1. Analiza naprezanja za prvi sluaj optereenja .............................................................................. 72
7.2.2. Analiza naprezanja za drugi sluaj optereenja ............................................................................ 73
7.2.3. Pomaci poprene grede za oba sluaja optereenja ..................................................................... 74
7.2.4. Deformirani oblici poprene grede ................................................................................................ 75
8. ZAKLJUAK ......................................................................................................................................... 77
9. POPIS LITERATURE .............................................................................................................................. 78
IV
__________________________________________________________________________________
Popis slika
Slika 1: Sustav dubinske pumpe s klipnim ipkama ................................................................... 2
Slika 2: Mehanizam dubinske pumpe ......................................................................................... 3
Slika 3: Konvencionalna (klasina) njihalica s uravnoteenjem preko ruica i utega .............. 5
Slika 4: Njihalica s uravnoteenjem preko ruica i utega ispred postolja................................. 5
Slika 5: Njihalica sa zranim uravnoteenjem ........................................................................... 6
Slika 6: Njihalica s uravnoteenjem na balansnoj gredi............................................................ 6
Slika 7: Erupcijski ureaj ........................................................................................................... 7
Slika 8: Klipna ipka .................................................................................................................. 9
Slika 9: TH tubing pumpa ........................................................................................................ 10
Slika 10: RHT usadna pumpa................................................................................................... 11
Slika 11: RWB usadna pumpa .................................................................................................. 12
Slika 12: RWA usadna pumpa .................................................................................................. 13
Slika 13: Povezivanje Solidworks-a i visualNastran Desktop-a .............................................. 14
Slika 14: Constraint Navigator ................................................................................................ 15
Slika 15: Spur Gear .................................................................................................................. 15
Slika 16: Belt Gear ................................................................................................................... 16
Slika 17: Remenica s pogonskim momentom ........................................................................... 16
Slika 18: Suelje za definiranje maksimalne i minimalne vrijednosti okretnog momenta ....... 16
Slika 19: Definiranje gubitaka ................................................................................................. 17
Slika 20: Pregled svih veza visualNastran Desktop-a .............................................................. 17
Slika 21: Suelje za definiranje momenta ................................................................................ 18
Slika 22: Suelje za definiranje momenta kao logiku funkciju ............................................... 18
Slika 23: Input [126] ................................................................................................................ 18
Slika 24: Model u Simulink-u ................................................................................................... 20
Slika 25: Suelje vPlant bloka za povezivanje s visualNastran 4D-om ................................... 20
Slika 26: Definiranje bloka Constant ....................................................................................... 21
Slika 27: Definiranje bloka Constant ....................................................................................... 21
Slika 28: Definiranje bloka Saturation .................................................................................... 22
Slika 29: Definiranje bloka Gain ............................................................................................. 22
Slika 30: Odabir materijala za analizu .................................................................................... 23
Slika 31: Definiranje mree...................................................................................................... 24
Slika 32: Definiranje rubnih uvjeta .......................................................................................... 24
Slika 33: Primjer 3D konzole ................................................................................................... 25
Slika 34: Prikaz linearne mree ............................................................................................... 26
Slika 35: Prikaz ukljetenja i sile ............................................................................................. 26
Slika 36: Prikaz pomaka pri linearnim elementima ................................................................. 26
Slika 37: Prikaz naprezanja pri linearnim elementima ........................................................... 26
Slika 38: Prikaz postojee greke s linearnim elementima ...................................................... 26
Slika 39: Prikaz paraboline mree ......................................................................................... 27
Slika 40: Prikaz pomaka kod paraboline mree ..................................................................... 27
Slika 41: Prikaz naprezanja kod paraboline mree ............................................................... 27
Slika 42: Prikaz postojee greke kod parabolinih elemenata ............................................... 27
Slika 43: Balansna greda ......................................................................................................... 29
Slika 44: Konjska glava............................................................................................................ 30
Slika 45: Poprena greda ......................................................................................................... 31
Slika 46: Poluga ....................................................................................................................... 31
Slika 47: Okretna ruka ............................................................................................................. 32
V
__________________________________________________________________________________
Slika 48: Elektromotor sa remenicama .................................................................................... 32

Slika 49: Dijagram kutne brzine konjske glave i balans grede ................................................ 34
Slika 50: Dijagram kutne brzine poprene grede i poluge ...................................................... 35
Slika 51: Dijagram kutnog ubrzanja konjske glave i balans grede ......................................... 35
Slika 52: Dijagram kutnog ubrzanja poprene grede i poluge ................................................ 36
Slika 53: Poloaj toaka na konjskoj glavi .............................................................................. 36
Slika 54: Pomak toke 1 ........................................................................................................... 37
Slika 55: Pomak toke 2 ........................................................................................................... 37
Slika 56: Idealni dinamogram .................................................................................................. 39
Slika 57: Stvarni dinamogram.................................................................................................. 40
Slika 58: Prikaz harmoninog gibanja glatke ipke................................................................. 40
Slika 59: Mehanika karakteristika trofazno asinkronog motora u 1. kvadrantu ................... 43
Slika 60: Poloaj protuutega kod udaljenosti 1,65 m .............................................................. 45
Slika 61: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu balansne grede i nosive konstrukcije
(tronoac) pri optereenju glatke ipke od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom
od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m ....................................................... 45
Slika 62: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu balansne grede i poprene pri optereenju
glatke ipke od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju
teita protuutega 1,65 m ........................................................................................... 46
Slika 63: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu poprene grede i spojne poluge (desno)
pri optereenju glatke ipke od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200
kg i poloaju teita protuutega 1,65 m ..................................................................... 46
Slika 64: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu poprene grede i spojne poluge (lijevo) pri
optereenju glatke ipke od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i
poloaju teita protuutega 1,65 m ............................................................................ 47
Slika 65: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu okretne ruke s protuutegom i spojne poluge
(desno) pri optereenju glatke ipke od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od
7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m ............................................................ 47
(lijevo) pri optereenju glatke ipke od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od
7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m ............................................................ 48
od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m uz postojanje trenja....................... 49
teita protuutega 1,65 m uz postojanje trenja .......................................................... 49
Slika 69: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu poprene grede i spojne poluge pri
poloaju teita protuutega 1,65 m uz postojanje trenja ........................................... 50
kg i poloaju teita protuutega 1,65 m uz postojanje trenja..................................... 50
od 7200 kg i poloaju teita protuutega 2 m ............................................................ 51
teita protuutega 2 m ................................................................................................ 51
VI
__________________________________________________________________________________
poloaju teita protuutega 2 m ................................................................................. 52
kg i poloaju teita protuutega 2 m .......................................................................... 52
od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,4 m ......................................................... 53
teita protuutega 1,4 m ............................................................................................. 53
poloaju teita protuutega 1,4 m .............................................................................. 54
kg i poloaju teita protuutega 1,4 m ....................................................................... 54
teita protuutega 1,4 m ............................................................................................. 59
VII
__________________________________________________________________________________
kg i poloaju teita protuutega 1,4 m ....................................................................... 60
Slika 100: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu balansne grede i poprene pri
Slika 102: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu okretne ruke s protuutegom i spojne
poluge pri optereenju glatke ipke od 50000 N, masi okretne ruke s protuutegom od
7200 kg i poloaju teita protuutega 1,4 m .............................................................. 66
Slika 103: Prikaz greke i broja vorova na modelu ............................................................... 67
Slika 104: Optereena i ukljetena balans greda s konjskom glavom i definiranom mreom
konanih elemenata.................................................................................................... 68
Slika 105: Raspored naprezanja na balans gredi s konjskom glavom ..................................... 69
Slika 106: Podruje najveeg naprezanja (a) .......................................................................... 70
Slika 107: Podruje najveeg naprezanja (b) .......................................................................... 70
Slika 108: Raspodjela pomaka na balans gredi s konjskom glavom ....................................... 70
Slika 109: Deformirani oblik balans grede s konjskom glavom .............................................. 71
VIII
__________________________________________________________________________________
Slika 110: Prvi sluaj ukljetenja i optereenja poprene grede ............................................. 71

Slika 111: Drugi sluaj ukljetenja i optereenja poprene grede .......................................... 72
Slika 112: Raspodjela naprezanja za prvi sluaj optereenja ................................................. 72
Slika 113: Podruje naprezanja za prvi sluaj optereenja poprene grede .......................... 73
Slika 114: Podruje najveeg naprezanja za prvi sluaj optereenja poprene grede ........... 73
Slika 115: Raspodjela naprezanja za drugi sluaj optereenja ............................................... 73
Slika 116: Podruje najveeg naprezanja za drugi sluaj optereenja poprene grede ......... 74
Slika 117: Raspodjela pomaka za prvi sluaj optereenja poprene grede ............................ 74
Slika 118: Raspodjela pomaka za drugi sluaj optereenja poprene grede .......................... 75
Slika 119: Deformirani oblik poprene grede za prvi sluaj optereenja (poveano 350 puta)
.................................................................................................................................... 75
Slika 120: Deformirani oblik poprene grede za drugi sluaj optereenja (poveano 700 puta)
.................................................................................................................................... 76
Popis tablica
Tablica 1: Usporedba linearnih i parabolinih elemenata ...................................................... 28
Tablica 2: Raunanje teine klipnih ipki duljine 2895,6 m ..................................................... 41
Tablica 3: Tablica za raunanje teine klipnih ipki duljine 609,6 m ...................................... 42
IX
__________________________________________________________________________________
Popis oznaka
oznaka jedinica naziv
Dklp mm promjer klipne ipke

Drem mm promjer gonjene remenice
Fgla din N dinamiko optereenje na glatkoj ipci
Fgla max N maksimalno optereenje na glatkoj ipci
Fgla min N minimalno optereenje na glatkoj ipci
Gklp N teina sklopa klipnih ipki
ired prijenosni omjer reduktora
irem prijenosni omjer remenskog prijenosa
Lh max mm maksimalna duina hoda
Lhsr mm srednja duina hoda
Lh min mm minimalna duina hoda
Lklp mm duljina klipne ipke
MN Nm nazivni moment elektromotora
M ok max Nm maksimalni moment na izlaznom vratilu reduktora
Mo Nm moment pokretanja elektromotora
Mp Nm prekretni moment elektromotora
nN okr/min nazivni broj okretaja elektromotora u minuti
np okr/min prekretni broj okretaja elektromotora u minuti
ns okr/min sinkroni broj okretaja elektromotora u minuti
qflu N/m specifina teina fluida
qklp N/m teina klipne ipke po metru
S hod/min broj hodova u minuti
S max hod/min maksimalni broj hodova u minuti
Smin hod/min minimalni broj hodova u minuti
Z rem broj komada remenja
Z klp broj klipnih ipki
impulsni faktor
rel relativna gustoa fluida
X
1. Uvod
___________________________________________________________________________
1. UVOD
Mehaniki sustav proizvodnje nafte dubinskim crpkama s klipnim ipkama najstariji je
sustav podizanja fluida iz buotina na povrinu, a ujedno je i najraireniji u praksi u svijetu
(preko 80 %). Osnovni princip djelovanja dubinske crpke (sisaljke, pumpe) temelji se na
prijenosu pogonske energije s povrine do razine uranjanja dubinske crpke mehanikim
nainom, tj. klipnim ipkama. Pri procesu crpljenja nafte iz buotina dubinskim crpkama s
klipnim ipkama na njene podzemne dijelove djeluju razliite sile:
a) sila uzgona (Arhimedova sila), koja djeluje na klipne ipke i umanjuje im teinu;
b) statika sila uslijed teine klipnih ipki, uzlaznih cijevi (tubinga) i stupca
kapljevine;
c) sila elastinosti materijala klipnih ipki i stupca kapljevine;
d) inercijske sile pri kretanju mase klipnih ipki, klipa i stupca kapljevine;
e) sile trenja u koje ubrajamo:
- trenje spojnica klipnih ipki o stijenke tubinga te trenje klipa o stijenke cilindra
dubinske crpke;
- hidrodinamiko trenje izmeu klipnih ipki i kapljevine;
- unutarnje trenje u materijalu klipnih ipki i tubinga koje se javlja pri njihovoj
deformaciji uslijed naprezanja.
Veliina navedenih sila ovisi o uvjetima crpljenja nafte iz buotina te o reimu rada
sustava dubinskih crpki. Normalno je oekivati da e sila trenja klipnih ipki o stijenke
tubinga biti osjetno vea u zakrivljenoj buotini nego one u idealno vertikalnoj. Isto tako,
inercijske sile bit e znatno vee ako je broj hodova klipnih ipki u minuti vei. U naelu,
dubinske crpke s klipnim ipkama mogu se primijeniti u naftnim buotinama dubine od 500
do 2500 m razliitog davanja, koje se kree od 1 do 100 i vie m /d kapljevine. Pogodne su za
3
buotine s manjim plinskim faktorom i s konsolidiranim proizvodnim slojevima. U naoj

praksi proizvodnja nafte tim sustavom zastupljena je s preko 50 % radnog fonda buotina.
Ostalo otpada na plinski lift, i to oko 40 %, te na eruptivni sustav oko 10 %. Prednost tog
sustava s obzirom na ostale oituje se, uglavnom, u manjem poetnom kapitalnom ulaganju
po buotini, dok se nedostatci oituju u veim trokovima odravanja, odnosno, u eim
remontnim zahvatima u buotinama.
1
2. Opis opreme buotine s dubinskom klipnom pumpom
___________________________________________________________________________
2. OPIS OPREME BUOTINE S DUBINSKOM KLIPNOM

PUMPOM
Za podizanje kapljevine dubinskom pumpom s klipnim ipkama potrebni su ovi elementi:
mehanizam dubinske pumpe

oprema ua buotine s brtvenicom
glatka ipka
niz klipnih ipki
pumpa na dnu buotine
pogonski motor
Slika 1: Sustav dubinske pumpe s klipnim ipkama
2
___________________________________________________________________________
2.1. Mehanizam dubinske pumpe
Slika 2: Mehanizam dubinske pumpe
Mehanizam dubinske pumpe (njihalica) je sloeni mehanizam konstrukcije koja

omoguava prijenos energije od pogonskog motora s rotacijskim gibanjem na klipne ipke s
translacijskim (recipronim) kretanjem.
Najvaniji elementi mehanizma:
postolje s vrstim nosaima koji moraju izdrati barem dvostruko vee optereenje
od zadanog
balansna greda, koja je upeta u nosae, predviena za maksimalno oekivana
optereenja
glava njihalice (konjska glava ili polumjesec), koja je povezana s glatkom ipkom,
uetom ili Galovim lancem, a njena zakrivljenost u obliku polumjeseca omoguava okomito
gibanje glatke ipke
utezi (protuutezi), kojima se postie adekvatno uravnoteenje njihalice kako bi se
smanjila velika razlika optereenja na pogonski motor
3
___________________________________________________________________________
ruica, na koju se postavljaju utezi i po kojoj se oni mogu pomicati omoguujui
tako efekt uravnoteenja
ojnica ili ruka njihalice, koja povezuje i pretvara kruno gibanje ruice u
translacijsko gibanje balansne grede, odnosno glatke ipke
reduktor, koji slui za pretvaranje relativno velikog broj okretaja pogonskog motora
i relativno malog zakretnog momenta u relativno mali broj okretaja i relativno veliki zakretni
moment. Prijenos (transmisija) od motora na reduktor omoguava se klinastim remenima od
remenice motora do remenice reduktora. Odnos remenice reduktora i motora, kao i broj
remena, ovisi o optereenju, odnosno o uinku uravnoteenja.
Danas postoji vie razliitih konstrukcija njihalica, meutim, prema API standardu,
veinu moemo svrstati u slijedee grupe:
a) konvencionalne (klasine) njihalice s uravnoteenjem preko ruica i utega (slika 3)
(Class I Lever System)
b) njihalice s uravnoteenjem preko ruica i utega ispred postolja (slika 4) (Lufkin Mark
II)
c) njihalice sa zranim uravnoteenjem (slika 5) (Class III Lever System Air Balanced
System)
d) njihalice s uravnoteenjem na balansnoj gredi (slika 6) (Beam Balanced System).
Prvi tip njihalica ujedno je i najraireniji u praksi, na njima se uravnoteenje postie

pomicanjem utega odgovarajue teine po duljini ruica.
4
___________________________________________________________________________
Slika 3: Konvencionalna (klasina) njihalica s uravnoteenjem preko ruica i utega
Drugi tip njihalica je u biti isti kao i prvi, s tom razlikom to se u ovog tipa mehanizam
ruice i utega nalazi izmeu postolja i konjske glave.
Slika 4: Njihalica s uravnoteenjem preko ruica i utega ispred postolja
5
___________________________________________________________________________
Trei se tip odlikuje zranim uravnoteenjem, koje se postie adekvatnim cilindrom i
klipom te djelovanjem komprimiranog zraka. Prema tome, tu je nuno imati na raspolaganju
zrani kompresor kojim se odrava odgovarajui tlak u cilindru.
Slika 5: Njihalica sa zranim uravnoteenjem
etvrti tip njihalice ujedno je i najstariji, gdje se uravnoteenje postie pomicanjem

utega po balansnoj gredi.
Slika 6: Njihalica s uravnoteenjem na balansnoj gredi
6
___________________________________________________________________________
2.2. Erupcijski ureaj

Glatka ipka
Brtvenica
Pomoni ventil
Manometar na tubingu
Sapnica
Glavni ventil
Manometar na casingu
Slika 7: Erupcijski ureaj
Erupcijski ureaj slui za kontrolu rada buotine, a nalazi se na uu buotine. Vana

funkcija opreme ua buotine je brtvljenje glatke ipke koja povezuje mehanizam njihalice s
klipnim ipkama u buotini. Da bi se sprijeilo proputanje plina ili kapljevine oko glatke
ipke koriste se brtvenice. Brtvenica se sastoji od brtvi zatvorenih u kuite koje osigurava
njihovo stlaivanje. Oprema i oblik erupcijskog ureaja razlikuju se ovisno o uvjetima u
buotini.
2.3. Glatka ipka

Glatka ipka, koja se naziva jo i polirana ipka, jedan je od najvanijih elemenata
sustava dubinskih crpki, budui da je izloena najveim optereenjima, odnosno
naprezanjima. Ona preuzima najveu nosivost jer je gornja (optereena je teinom klipnih
ipki i pumpe, teinom stupca tekuine iznad pumpe, te inercijskim i vibracijskim silama u
radu pumpe, a k tome je izloena i trenju u brtvenom sustavu). Glatke ipke moraju biti
idealnog okruglog presjeka i idealne glatkoe njihovih oploja. Izrauju se od hladno vuenog
visokokvalitetnog elika. Uz eline glatke ipke, u praksi se upotrebljavaju i glatke ipke od
staklenih vlakana, i to duljine 9,14 m i 11,43 m. One su pogodne pri vrlo korozivnim
uvjetima, a zbog manje specifine mase izazivaju manja optereenja.
uplje eline glatke ipke upotrebljavaju se takoer u praksi i to pod uvjetima gdje je
kroz njih potrebno utiskivati kemijska sredstva radi sprjeavanja procesa korozije, stvaranja
parafina, a pri crpljenju teko pokretljivu naftu mogue je razrjeivati lakom.
7
___________________________________________________________________________
2.4. Klipne ipke

Klipne se ipke izrauju od punog profila okruglog presjeka visokokvalitetnih elika i
slue za prijenos energije (snage) od povrinskog pogonskog ureaja (njihalice) do dubinske
crpke. Duljina im se kree od 7,62 m do 9,1 m, s ojaanim mukim navojima na kraju i
dijelom kvadratnog oblika radi zahvata kljuevima pri navrtanju i odvrtanju. Dozvoljene
tolerancije u duini iznose 50,8 mm. Za prilagoavanje duljine niza ipki u buotini koriste se
kratke klipne ipke koje su obino duljine 2, 4, 6, i 8 ft (0.61, 1.22, 1.83 i 2.44 m). Presjek
klipnih ipki je 5/8, , 7/8 i 1. Kemijski sastav elika od kojeg se izrauju klipne ipke
je razliit. Prema sastavu elika, klipne ipke uglavnom dijelimo na dvije skupine, i to na
ugljik magnezijevu i nikal molibdenovu skupinu.
Radni vijek klipnih ipki ovisi o kakvoi materijala te o uvjetima rada, tj. o
maksimalnom naprezanju, rasponu maksimalnog i minimalnog naprezanja te o broju hodova
u minuti, to sve utjee na vrijeme zamora materijala, odnosno na pucanje klipnih ipki.
Optereenje klipnih ipki raste s dubinom ugraivanja i s poveanjem presjeka pumpe.
Klipne ipke pri vrhu buotine su najvie optereene. Upravo se zbog toga pridaje velika
vanost pri izradi klipnih ipki i spojnica. Da bi se osigurao dui vijek trajanja klipnih ipki i
da bi se izbjegli lomovi istih u buotini, neophodno je posvetiti punu panju prilikom
njihovog transporta i skladitenja. Klipne ipke treba vrlo paljivo odravati, a njihove
krajeve, kada su van buotine, treba uvijek zatiti zatitnim poklopcima.
Navoji spojnica se izrauju tehnologijom hladnog valjanja da bi se postiglo zaostalo
tlano naprezanje u korijenu zuba to daje maksimalnu vrstou u obino najslabijoj toki
narezanog navoja spojnice i dulji vijek trajanja s obzirom na zamor materijala.
Da bi se smanjilo optereenje proizvodne opreme mogue je napraviti niz klipnih ipki
razliitog promjera. Obino se koriste tri razliita promjera tako da se niz najmanjeg promjera
spaja s pumpom, a zatim slijedi niz srednjeg promjera, dok se niz najveeg promjera spaja sa
glatkom ipkom. Pri tome se pazi da jedinino naprezanje na gornjoj ipki za svaki pojedini
promjer bude jednako ili manje od jedininog naprezanja na gornjoj klipnoj ipki kompletnog
niza. Osim na radno optereenje, prilikom odabira promjera klipnih ipki nuno je obratiti
pozornost na promjer cijevi buotine da bi se omoguio potreban protok tekuine. Klipne
ipke takoer moraju izdrati vlanu silu prilikom oslobaanja pumpe iz njenog sjedita.
8
___________________________________________________________________________
Slika 8: Klipna ipka
2.5. Dubinska pumpa s klipnim ipkama

Dubinska pumpa se sastoji od cilindra s usisnim ventilom i klipa s tlanim ventilom. Postoji
nekoliko varijacija njihova oblika, tubing (cijevne) pumpe i usadne pumpe.
Openito, pumpe se ugrauju na dno buotine, odnosno na dubinu na kojoj e pumpa
ostati uronjena u kapljevinu tijekom crpljenja. Ciklus crpljenja poinje hodom klipnih ipki i
klipa u cilindru prema gore. Tlani ventil na klipu se zatvara, usisni ventil na dnu cilindra se
otvara, fluid ulazi u cilindar zauzimajui prostor ispod klipa. Tijekom tog kretanja fluid iznad
klipa se potiskuje uzlazno u tubing prema povrini. Svakim uzlaznim hodom klipa sve vie
fluida ulazi u tubing, sve dok stupac kapljevine ne dosegne ue buotine te zapone
prelijevanje u naftovod.
Pri hodu klipa prema dolje tlani se ventil otvara, a usisni ventil na dnu cilindra se
zatvara ostavljajui u cilindru fluid iznad sebe. Pri kretanju prema dolje fluid u cilindru se
potiskuje kroz otvoreni tlani ventil na vrhu klipa. Kad se klip ponovno podigne, ventil se
zatvara i fluid ulazi u tubing i tako sve do ua buotine.
Razlika izmeu tubing pumpe i usadne pumpe je to je kod tubing pumpi cilindar
sastavni dio niza tubing (cijevi), dok se usadna pumpa sputa u buotinu na kraju niza kipnih
ipki. Za sidrenje usadnih pumpi se koriste sklopovi tipa manete ili mehanike brtve, a
montiraju se na dnu ili vrhu pumpe.
9
___________________________________________________________________________
2.5.1. Tubing pumpe
Slika 9: TH tubing pumpa
Tubing pumpe imaju vei promjer otvora, pa pri odreenoj duljini hoda i odreenom
broju hodova postie se vea dobava fluida u odnosu na usadne crpke. Uz to, sastavljene su
od manje radnih dijelova, pa je konstrukcijski jednostavnija i jeftinija. S druge strane,
izloena je veem optereenju, odnosno veem naprezanju klipnih ipki. Zbog specifine
izvedbe sa cilindrom, koji se nalazi u nizu tubinga, i sjeditem za usisni ventil ispod njega
tee se ugrauju i vade od usadnih pumpi. Tek kad je taj sklop smjeten u buotini moe se
spustiti sklop klipa s tlanim ventilom na dno niza klipnih ipki. Obino se usisni ventil sputa
spojen na dnu klipa pomou izvlakaa usisnog ventila. Nakon to se usisni ventil smjesti u
sjedite, sklop klipa se die toliko da se oslobodi usisni ventil na dubini jednakoj dnu hoda
klipa uveanom za duljinu istezanja klipnih ipki. Duljina istezanja klipnih ipki ovisi o
izvedbi niza klipnih ipki, duljina hoda i broju hodova u minuti.
10
___________________________________________________________________________
2.5.2. Usadne pumpe
2.5.2.1. S pokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na dnu
Slika 10: RHT usadna pumpa
Usadne pumpe s pokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na dnu pojavljuju se u tri

izvedbe; RHT, RWT i RST. Kod ovog tipa pumpi je pokretan cilindar, dok je klip usidren za
sjedite u nizu tubinga pomou cijevi za izvlaenje. Kretanje cilindra podrava turbulenciju
fluida oko brtve sklopa za sidrenje, pa se ovaj tip pumpi esto koristi kod buotina koje daju
velike koliine pijeska.
Konstrukcija tubinga pumpe s velikim otvorenim kuitem i pokretnim cilindrom ne
moe postii tako dobru kompresiju kao konstrukcija pumpe s nepokretnim cilindrom.
Rezultat je manji volumetrijski stupanj djelovanja od pumpe s nepokretnim cilindrom. Zbog
dugotrajnijeg prolaska fluida kroz manji usisni ventil dolazi do veeg pada tlaka fluida na
ulasku u cilindar. Takoer, optereenje na usisnom ventilu pri hodu prema dolje moe iskriviti
11
___________________________________________________________________________
cijev za izvlaenje koja spaja klip sa sklopom za sidrenje. Zbog toga se pumpe s pokretnim
cilindrom rijetko koriste u dubokim buotinama.
2.5.2.1. S nepokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na dnu
Slika 11: RWB usadna pumpa
Usadne pumpe s nepokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na dnu izrauju se u tri

izvedbe; RHB, RWB i RSB. Kod ovog tipa pumpi cilindar je u cijevi okruen s nepokretnim
buotinskim fluidom to pogoduje taloenju pijeska ili drugih sedimenata koji potiu koroziju.
Ponekad se koristi usisni ventil na dnu da bi se podruje oko cilindra odravalo istim. Ipak,
pad tlaka u ventilu moe ograniiti punjenje cilindra i dovesti do oslobaanja plina na
pogrenoj strani tlanog ventila. Izdvajanje slobodnog plina zbog manjeg promjera tlanog
ventila ne utjee na djelotvornost rada pumpe. Kritino mjesto konstrukcije je spoj vretena
ventila s nizom klipnih ipki. Ovakve konstrukcije pumpi, uz povoljnu raspodjelu tlakova,
omoguavaju rad u dubokim buotinama.
12
___________________________________________________________________________
2.5.2.2. S nepokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na vrhu
Slika 12: RWA usadna pumpa
Usadne pumpe s nepokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na vrhu izrauju se u tri

izvedbe; RHA, RWA i RSA. Onemoguavaju taloenje pijeska u cijevi oko sklopa za sidrenje
zbog protjecanja fluida na tom mjestu. Cilindar pumpe se moe koristiti kao plinsko sidro radi
bolje separacije plina. Pri silaznom hodu klipa teinu stupca tekuine preuzima usisni ventil i
time vlano optereuje cilindar pumpe, pa se ovaj tip pumpe ne moe koristiti za duboke
buotine. Postoji mogunost pucanja cilindra kod prekoraenja propisane dubine zbog
prevelikog unutarnjeg tlaka pri silaznom hodu pumpe. Smjetaj usisnog ventila daje ovim
pumpama prednost u buotinama s niskom razinom kapljevine, jer tijekom eksploatacije
ostaju dulje od ostalih tipova pumpi uronjene u kapljevini.
13
3. Izrada modela mehanizma dubinske pumpe
___________________________________________________________________________

3.1. Oblikovanje 3D modela u Solidworks-u 2004
SolidWorks 2004 je programski paket koji omoguava oblikovanje, kako jednostavnih
tako i vrlo kompliciranih mehanikih dijelova, te uz pomo Microsoft Windows grafikog
suelja sve prikae u trodimenzionalnom prostoru. Ovaj programski paket omoguava
inenjerima brzo skiciranje svojih ideja bez upotrebe tradicionalnih alata, te prikaz stvarnog
izgleda konstrukcije i vrlo laganu manipulaciju sa njenim dimenzijama, oblikom i izgledom.
Model izraen u SolidWorks-u sastoji se od:
part-a- pojedinani dio, izraen upotrebom jednog ili vie feature-a;
assembly-a- cjelina koja se sastoji od vie part-ova;
drawing-a- 2D prikaz part-a ili assembly-a (tehniki crte)
3.2. Povezivanje Solidworks-a s visual.Nastran Desktop-om

MSC.visualNastran Desktop je programski paket koji omoguava kinematiku i
dinamiku analizu mehanizama, te vrlo realno simulira gibanja mehanizma kao i djelovanje
optereenja. Program se moe povezati sa CAD programskim paketima kao to su:
SolidWorks, ProEngineer, Inventor, SolidEdge i Mechanical Desktop a parametre se mogu
povezati s Matlab-om.
Nakon to je cijeli sklop modeliran povezivanje se vri preko izbornika
MSC.visualNastran u Solidworks-u (slika 13).
Slika 13: Povezivanje Solidworks-a i visualNastran Desktop-a
14
___________________________________________________________________________
VisualNastran Desktop prepoznaje sve definirane veze sklopa iz Solidworks-a i
prilagoava ih prema svojim postavkama. Sklop je u Solidworks-u definiran da nema slobode
kretanja pa je potrebno neke veze preoblikovati pomou alata Constraint Navigator (slika 14).
Slika 14: Constraint Navigator
Kod mehanizma dubinske pumpe koritene su sljedee veze:

Revolute Joint:
Dozvoljava zakret oko jedne od tri osi.
Rigid Joint:
vrsta veza u kojoj se dva povezana tijela ponaaju kao jedno.
Spherical Joint:
Dozvoljava zakret oko sve tri osi.
Revolute Joint on Slot:
Dozvoljava zakret oko jedne osi i pomak po jednoj osi.
Spur Gear:
Zupani prijenos izmeu dva tijela. Mogue je mijenjati polumjere pogonskog i
gonjenog lana (slika 15).
Slika 15: Spur Gear
Bevel Gear:
Remenski prijenos izmeu dva tijela. Mogue je mijenjati polumjere pogonskog i
gonjenog lana te se moe odabrati krini ili otvoreni remen (slika 16).
15
___________________________________________________________________________
Slika 16: Belt Gear
Revolute Motor:
Slui za definiranje pogonskog lana mehanizma. U ovom primjeru je za to
odabrana osovina remenice koja snagu prenosi preko remenskog prijenosa do
reduktora (slike 17 i 18).
Slika 17: Remenica s pogonskim momentom Slika 18: Suelje za definiranje maksimalne i minimalne vrijednosti
okretnog momenta
Revolute Spring/Damper:
Gubici koji se javljaju tokom rada mehanizma su definirani tako da se na izlazno
vratilo reduktora postavi priguni element koji ovisi o kvadratu brzina (slika 19).
16
___________________________________________________________________________
Slika 19: Definiranje gubitaka
Slika 20: Pregled svih veza visualNastran Desktop-a
3.3. Sila glatke ipke

Sila iz buotine koja preko glatke ipke optereuje mehanizam definira se kao moment
na balansnoj gredi. Kako sila koja djeluje na glatku ipku nije konstantna, nego se mijenja
ovisno o smjeru hoda klipa pumpe koja se nalazi u buotini, moment je potrebno definirati da
je promjenjiv u ovisnosti o hodu klipa. Moment se moe definirati oko bilo koje osi i u vie
koordinatnih sustava. Ovaj moment je definiran oko osi z lokalnog koordinatnog sustava
(slika 21) koji se odnosi na samo tijelo.
17
___________________________________________________________________________
Slika 21: Suelje za definiranje momenta
Slika 22: Suelje za definiranje momenta kao logiku funkciju
Da bi moment bio promjenjiv, potrebno ga je definirati kao logiku funkciju if.

Moment je sada ovisan o gibanju balansne grede (body [41]) ija je kutna brzina ovisna (w.z)
o gibanju klipa pumpe u buotini:
if(body[41]w.z, 35600,26700)J*input[126]/J [1]
Kada se klip pumpe giba prema gore, moment iznosi 356000 Nm, a kada se klip giba
prema dolje moment iznosi 257000 Nm. Input[126] je slider sa ijim iznosom se mnoi
moment (slika 23).
Slika 23: Input [126]
18
___________________________________________________________________________
Svi rezultati dobiveni ovom analizom u visualNastran Desktop-u biti e prikazani u
dijagramskom obliku. Programski paket visualNastran Desktop takoer omoguava da se svi
podaci iz dijagrama vrlo lako prebace u tablini oblik, odakle se mogu povezati s drugim
dostupnim alatima poput Microsoft Excel-a.
Jedna od mana visualNastran Desktop-a je postavljanje karakteristike elektromotora,
koja se moe definirati na sljedee naine:
definiranje okretnog momenta kao konstantnu varijablu
definiranje kutne akceleracije kao konstantnu varijablu
definiranjem kutne brzine kao konstantnu varijablu
definiranjem rotacije motora
Niti jedno rjeenje ne omoguuje istovremenu kontrolu kutne brzine i okretnog
momenta elektromotora. Zbog toga e se kontrola elektromotora vriti pomou Simulink-a
koji je sastavni dio programskog paketa Matlab.
3.4. Kontrola pogonskog elektromotora u Simulink-u

Simulink je dio programskog paketa Matlab i alat je za modeliranje, simuliranje i
analiziranje dinamikih sustava. Podrava linearne i nelinearne sustave modelirane kako u
kontinuiranom tako i u diskretnom vremenu.
Modelira se pomou grafikih blokova koje se spajaju u blok dijagrame. Simulink
sadri bogatu biblioteku generatora ulaznih pobuda, prikazivaa izlaznih varijabli, linearnih i
nelinearnih komponenti sustava te konektora a kompleksniji blokovi se mogu zatraiti od The
Mathworks i drugih tvrtki.
Simulink se povezuje s visualNastran Desktop-om preko bloka vNPlant, koji daje
prikaz svih ulaznih varijabli koje su definirani u visualNastran Desktop-u preko slidera, kao i
svih izlaznih varijabli koje su definirani pomou dijagrama (slika 25).
U visualNastran Desktop-u moment elektromotora se definira ili kao konstanta
(mehanizam ubrzava do beskonanosti) ili da tei nuli, to u stvarnosti nije mogue. Potrebno
je na moment utjecati tako da se on mijenja ovisno o optereenju mehanizma prema zadanim
karakteristikama elektromotora. Simulink preko bloka vNPlant mijenja moment na
elektromotoru i tako utjee na kutnu brzinu elektromotora, koja je definirana kao izlazna
varijabla.
19
___________________________________________________________________________
Slika 24: Model u Simulink-u
Slika 25: Suelje vPlant bloka za povezivanje s visualNastran 4D-om
3.4.1. Koriteni blokovi

a) Constant
Slui za definiranje pobudne funkcije. U ovom sluaju je toj nazivni broj okretaja
elektromotora koji je konstantan i iznosi 965 o/min (slika 26).
20
___________________________________________________________________________
Slika 26: Definiranje bloka Constant
b) Sum
Slui kod ispisivanja jednadbi gibanja u Simulink-u za zbrajanje ili oduzimanje

lanova, dok moe sluiti i za ispravljanje greke kod regulacijskog kruga.
c) State Space
Slui za linearizaciju mehanike karakteristike asinkronog elektromotora n= f(M).

Mijenjajui vrijednosti materica A, B, C i D se dio mehanike karakteristike oko nazivnog
broja okretaja zamjenjuje pravcem. U ovom sluaju oznaavaju nagib tangente pravca
(matrica A) i odsjeak pravca na osi M (matrica B). Matrica C u ovom sluaju slui za
definiranje veliine koraka kojim e se mijenjati moment (slika 27).
Slika 27: Definiranje bloka Constant
21
___________________________________________________________________________
d) Saturation
Promjena momenta elektromotora mora biti u podruju od 50 Nm do 250 Nm. To

ogranienje elektromotora se napravilo pomou bloka Saturation u kojemu se mogu mijenjati
parametri za gornju i donju granicu (slika 28).
Ovaj blok omoguuje definiranje donje i gornje granice signala. Ako se signal nalazi
unutar tih granica prolazi dalje sa istom vrijednou, a ako je izvan granica vrijednost signala
se smanjuje ili poveava. Podruje rada elektromotora je izmeu 50 i 250 Nm.
Slika 28: Definiranje bloka Saturation
e) Gain
Gain mnoi ulazni signal sa odreenom konstantom (gain). Ulaz i gain mogu biti
skalari, vektori i matrice.
U ovom blok dijagramu je kao output (izlaz) uzeta kutna brzina pa se ulazni signal mnoi
sa 30/ da bi se dobili brojevi okretaja (slika 29).
Slika 29: Definiranje bloka Gain
f) Scope
Prikazuje ulazni signal u ovisnosti o vremenu.
22
___________________________________________________________________________
3.5. Proraun naprezanja, deformacija i pomaka pomou

programskog paketa Catia V5R18
U programskom paketu CATIA, primjena metode konanih elemenata se obavlja u
aplikacijama Advanced Meshing Tools i Generative Structural Analysis. U aplikaciji
Advanced Meshing Tools se vri odabir i prilagodba mree konanih elemenata na potrebnom
modelu. Tako se moe birati izmeu pravokutnih i trokutnih elemenata koji pak mogu biti
linearni i parabolini.
Prije same analize potrebno je u part design-u je definirati materijal (slika 30). Nakon
toga se moe koristi aplikacija Generative Structural Analysis.
Slika 30: Odabir materijala za analizu
Nakon to se odredi vrsta i veliina elemenata mree, ona se automatski generira (slika
31).
23
___________________________________________________________________________
Slika 31: Definiranje mree
Rubni uvjeti se definiraju na nain da se mogu zabraniti translacije i rotacije oko osi,
za odabranu toku ili povrinu. Optereenja se mogu definirati kao tlak, moment,
koncentrirane sile i povrinske sile (slika 32). Kao rezultati analize se mogu prikazati
deformacije po osima, pomaci po osima te naprezanja koje djeluju na dio ili sklop.
Slika 32: Definiranje rubnih uvjeta
24
___________________________________________________________________________
3.5.1. Usporedba analitikog rjeenja i rjeenja dobivenog s metodom
konanih elemenata
Primjer 3D konzole:
Odrediti progib slobodnog kraja konzole i maksimalno naprezanje na nosau, kako je
prikazano slikom 33. Geometriju konzole diskretizirati s trodimenzionalnim konanim
elementima, a koncentriranu silu F koja djeluje na slobodnom kraju konzole zamijeniti s
povrinskim kontinuiranim optereenjem.
Zadano: F=0.6 N, l=100 mm, b=12 mm, h=1 mm, E=200 GPa, v=0.3
Slika 33: Primjer 3D konzole
3.5.1.1. Analitiko rjeenje
3.5.1.2. Rjeenja u CATIA-i

U CATIA-i su napravljene dvije analize, sa obje vrste elemenata, te je dana njihova
usporedba. Slikom 34 prikazana je mrea sa linearnim elementima veliine 3 mm. Na slici 35
je prikazano ukljetenje i sila kojom je optereena ova konzola. Nakon linearne analize, ista je
provedena sa parabolinim elementima, to se takoer moe vidjeti na slikama u nastavku. Na
25
___________________________________________________________________________
kraju je napravljena tablica 1, u kojoj se moe vidjeti usporedba rezultata, te na kraju
usporedba greke.
Linearni elementi
Slika 34: Prikaz linearne mree Slika 35: Prikaz ukljetenja i sile
Slika 36: Prikaz pomaka pri linearnim elementima Slika 37: Prikaz naprezanja pri linearnim elementima
Slika 38: Prikaz postojee greke s linearnim elementima
26
___________________________________________________________________________
Parabolini elementi
Slika 39: Prikaz paraboline mree Slika 40: Prikaz pomaka kod paraboline mree
Slika 41: Prikaz naprezanja kod paraboline mree
Slika 42: Prikaz postojee greke kod parabolinih elemenata
27
___________________________________________________________________________
Linearni elementi Parabolini elementi
Broj elemenata 800 800
Broj vorova 350 1847
Vrijednost maksimalnog 0,0835 0,985
pomaka [mm]
Vrijednost naprezanja po 7,97 x 106 2,9 x 107
Von Mises-u [N/m2]
Greka [%] 66,94 3,93
Tablica 1: Usporedba linearnih i parabolinih elemenata
Kao to se moe vidjeti iz rezultata koji su prikazani tablicom 1, rezultati dobiveni

parabolinim elementima su puno toniji. Rezultati dobiveni sa parabolinim elementima se
mogu usporeivati sa analitikim rezultatima, te se mogu uzeti u obzir kao vjerodostojni.
28
4. Osnovni dijelovi mehanizma dubinske pumpe
___________________________________________________________________________

Osnovni dijelovi mehanizma dubinske pumpe, na koje emo obratiti najveu panju
pri ovoj analizi, su:
Balansna greda
Konjska glava
Poprena greda
Spojna poluga
Okretna ruka sa protuutezima
Elektromotor
4.1. Balansna greda

Ima ulogu prijenosnika oscilatornog gibanja konjske glave. Spojena je sa nosaem
grede preko leaja na sredini, a na kraju grede je preko leaja spojena za poprenu polugu,
koja je preko poluga privrena za okretne ruke na kojima su postavljeni utezi za rotorno
uravnoteenje. Predviena je za maksimalno oekivana optereenja.
Napravljena je iz HEM profila, a na nju su dodavani prihvati za konjsku glavu i leaji
za privrenje na nosivu konstrukciju te poprenu gredu.
U sredini i na kraju je dodatno uvrena dodavanjem ukruta u obliku rebara.
Gabaritne mjere balans grede su 75205201060 mm, a masa oko 3900 kg.
Slika 43: Balansna greda
29
___________________________________________________________________________
4.2. Konjska glava

Konjska glava s balans gredom slui za prijenos krunog gibanja statora elektromotora
u pravocrtno gibanje sklopa klipnih ipki. Za konjsku glavu se pomou uadi vee glatka
ipka. Zakrivljenost u obliku polumjeseca omoguava okomito kretanje glatke ipke. Uad
slui da bi se glatka ipka mogla izvlaiti iz buotine, koja prenosi gibanje na klipne ipke.
Veza izmeu balans grede i konjske glave se ostvaruje pomou vijaka.
Napravljena je od limova. Dio po kojemu prelazi ue za spajanje konjske glave sa
glatkom ipkom je isto tako lim koji se savija po promjeru od 9840 mm. Gabaritne dimenzije
konjske glave su 12404605250 mm.
Slika 44: Konjska glava
4.3. Poprena greda

Na sredini s gornje strane se spaja sa balansnom gredom, a na krajevima je spojena s
polugama koje su spojene sa okretnim rukama na reduktor. Napravljena je od HEM profila.
Gabaritne dimenzije poprene grede su 2500220524 mm, a masa oko 800 kg.
30
___________________________________________________________________________
Slika 45: Poprena greda
4.4. Spojna poluga

Poluga je najkritiniji lan mehanizma dubinske pumpe. Ona povezuje poprenu gredu
i ruku reduktora. Zbog teina tijela koja povezuje, uz djelovanje sile glatke ipke na konjsku
glavu, poluga je dio mehanizma koji je najvie optereen i koji prenosi najvee optereenje.
Napravljena je od I profila na ijim krajevima se nalaze uke za spoj sa poprenom
gredom i okretnom rukom.
Gabaritne dimenzije su 328080210 mm, a masa oko 180 kg.
Slika 46: Poluga
4.5. Okretna ruka sa protuutegom

Okretna ruka putem poluga pretvara kruno gibanje u oscilatorno. Protuutezi imaju
ulogu uravnoteenja optereenja mehanizma s obzirom na optereenje na strani dubinske
pumpe, sa svrhom smanjivanja velikih razlika optereenja koja djeluju na pogonski motor.
31
___________________________________________________________________________
Gabaritne dimenzije okretne ruke i protuutega su 40007602740 mm, dok je masa
jednog protuutega 1070 kg, a masa ruke reduktora oko 2000 kg.
Slika 47: Okretna ruka
4.6. Elektromotor s reduktorom

Mehanizam dubinske pumpe pogonjen je asinkronim trofaznim elektromotorom
nazivnog broja okretaja 965 okr/min, dimenzija 865498294 mm i mase oko 70 kg. Na
osovini statora elektromotora se nalazi remenica promjera 277,78 mm. Prijenosni omjer
remenskog prijenosa je 4.5. Gonjena remenica se nalazi na ulaznom vratilu reduktora, a
promjera je 1250 mm. Remenice su napravljene s pet utora za klinasto remenje. Reduktor je
dvostupanjski s prijenosnim omjerom 29,3; dimenzija 231011001495 mm; razmakom
izmeu vratila od 600 mm i 660 mm. Masa reduktora sa zupanicima je oko 8000 kg. Na
izlazno vratilo reduktora se spajaju ruke protuutega.
Slika 48: Elektromotor sa remenicama
32
5. Kinematika analiza mehanizma dubinske pumpe
___________________________________________________________________________
5. Kinematika analiza mehanizma

Kinematika je grana mehanike koja prouava gibanje tijela ne uzimajui u obzir sile
pod ijim se djelovanjem to gibanje zbiva.
Mehanizam je skup tijela namijenjen za pretvaranje jednog gibanja (pogonskog lana)
u drugo (gonjenog lana). Spoj dvaju lanova mehanizma koji omoguava relativno gibanje
meu lanovima mehanizma nazivamo kinematikim parom. Kod ravninskih mehanizama
mogu postojati samo kinematiki parovi s jednim i dva stupnja slobode gibanja.
Mehanizmi dubinskih pumpi mogu se za potrebe kinematike analize promatrati kao
ravninski etverozglobni mehanizam. Svaki od lanova mehanizma predstavlja sklop koji se
sastoji od vie dijelova. lanovi mehanizma dubinske pumpe vre rotaciju oko nepomine osi,
a to je gibanje pri kojem sve toke tijela pri gibanju opisuju krune putanje oko osi koja se
naziva os rotacije. Inae je osnovni zadatak svakog mehanizma pretvorba gibanja pogonskog
lana u gibanje radnog lana.
Za analizu mehanizma dubinske pumpe s klipnim ipkama koristit e se mehanizam
dubinske pumpe oznake 912-365-168 proizvoaa ''ure akovia''. Njihalice se inae
oznaavaju deveteroznamenkastim brojem, gdje prva tri broja oznaavaju maksimalni
zakretni moment na izlaznom vratilu reduktora, druga tri broja oznaavaju maksimalno
optereenje na glatkoj ipci, zadnja tri broja oznaavaju maksimalni hod njihalice (izraene u
librama i inima).
Tehnike karakteristike pumpe 912-365-168:
Fgla max = 166000 N - maksimalno optereenje na glatkoj ipci
M ok max = 105072 [ N m ] - maksimalni moment na izlaznoj osovini reduktora
Lh max = 4270 [ mm ] - maksimalna duina hoda
Lhsr = 3660 [ mm ] - srednja duina hoda
Lh min = 3050 [ mm ] - minimalna duina hoda
ired = 1: 29.3 - prijenosni omjer reduktora
irem = 1: 4.5 - prijenosni omjer remenskog prijenosa
Drem = 1250 [ mm ] - promjer pogonske remenice
zrem = 5 - broj remenja
33
___________________________________________________________________________
S max = 10.53 [ hod min ] - maksimalni broj hodova u minuti
S min = 5.9 [ hod min ] - minimalni broj hodova u minuti
nN = 965 [ okr min ] - nazivni broj okretaja elektromotora
5.1. Brzine i ubrzanje lanova mehanizma

Kinematika analiza se provodila sa konstantnim brojem okretaja pogonskog lana
(elektromotora) od 965 okr/min, a kao odziv su dobiveni dijagrami kutnih brzina i ubrzanja
lanova koji su karakteristini za kinematiku analizu.
Na lanove mehanizma nisu djelovale nikakve sile niti su se javljali ikakvi gubici koji
bi utjecali na gibanje mehanizma.
Slika 49: Dijagram kutne brzine konjske glave i balans grede
34
___________________________________________________________________________
Slika 50: Dijagram kutne brzine poprene grede i poluge
Slika 51: Dijagram kutnog ubrzanja konjske glave i balans grede
35
___________________________________________________________________________
Slika 52: Dijagram kutnog ubrzanja poprene grede i poluge
5.2. Pomaci konjske glave
Pomak konjske glave se prati tako to definiraju dvije toke, jedna na vrhu konjske
glave (toka 1 na slici 53), a druga na njenom dnu (toka 2 na slici 53). Na taj nain dobiva se
maksimalni i minimalni pomak konjske glave (prikazanoj vrijednosti potrebno je zbrojiti
7,185 m zbog visine globalnog koordinatnog sustava) prikazan preko dijagrama. Najveu
visinu koju dostie toka 1 iznosi 12,045 m a najmanju visinu koju dostie toka 2 iznosi
3,281 m.
Slika 53: Poloaj toaka na konjskoj glavi
36
___________________________________________________________________________
Slika 54: Pomak toke 1
Slika 55: Pomak toke 2
37
6. Dinamika analiza mehanizma dubinske pumpe
___________________________________________________________________________

Dinamika prouava gibanje tijela u odnosu na uzroke tog gibanja(sile, momente itd.).
Kao osnovni zadatak dinamike analiza mehanizama postavlja se prouavanje vanjskih,
unutarnjih i inercijskih sila to se pojavljuju kod mehanizama tijekom njihovog rada.
Dinamika uz to prouava rad tih sila kod funkcije mehanizama. Iz kinematike i dinamike
analize proizlaze dva osnovna zadatka:
1) Na osnovu mehanikog sistema i polja sila koje djeluju na zatvoreni mehaniki
kinematiki sistem, trai se gibanje kinematikog sistema
2) Zadano je stanje gibanja mehanikog sistema, a trae se sile koje izazivaju to
gibanje
Pogonske sile i momenti, sile i momenti otpora, teine lanova mehanizma i sile
elastinih elemenata spadaju u aktivne sile mehanizama. Najee se mogu procijeniti ili su
poznate, a poto djeluju izvana na mehanizam nazivaju se i vanjskim silama. Reakcije meu
lanovima mehanizma su unutranje sile jer se pojavljuju kao reakcije na djelovanje vanjskih
sila. One nisu poznate jer su posljedica djelovanja aktivnih sila i momenata, te ubrzanja
lanova mehanizma. Na gibanje mehanizama najvie utjeu pogonske sile i momenti, te sile i
momenti otpora.
Programski paket visualNastran Desktop prepoznaje sve teine dijelova sklopa i
omoguuje zadavanje i mijenjanje svojstva materijala. Osim toga omoguuje zadavanje
aktivnih sila i momenata koje djeluju na mehanizam kao i izraunavanje reakcija u osloncima,
koje su posljedica tih istih aktivnih sila. To uvelike pomae pri izvoenju ove dinamike
analize, budui da nije potreban nikakav analitiki proraun.
6.1. Optereenja koje djeluju na mehanizam dubinske

pumpe
Optereenja koja djeluju na mehanizam tokom ove analize su sljedea:
1) Sila na glatkoj ipci
2) Teina sklopa klipnih ipki
3) Pogonski moment elektromotora
4) Inercijske sile
38
___________________________________________________________________________
6.1.1 Sila na glatkoj ipci
Sile naprezanja klipnih ipki se odreuju pomou dinamografa. To je ureaj za
mjerenje optereenja glatke ipke u toku sputanja i podizanja klipnih ipki. Dinamograf se
montira na glatkoj ipci i slui za registriranje optereenja glatke ipke. Prilikom hoda glatke
ipke prema gore i dolje, registriraju se sile naprezanja klipnih ipki u obliku dijagrama.
Idealni dinamogram (slika 57) prikazuje sistem s 100% efikasnou rada. Toka A je
poetak hoda prema gore. Radni ventil se zatvara, a optereenje na niz ipki se poveava
trenutno od A do B zbog optereenja fluida. Od toke B do C optereenje na niz klipnih ipki
je konstantno dok se niz podie. Toka C je kraj ulaznog hoda, gdje se radni ventil otvara,
usisni ventil zatvara, a optereenje fluida se prenosi na tubing. Optereenje na niz klipnih
ipki trenutno pada od toke C do D. Pri silaznom hodu od toke D do A optereenje na niz
klipnih ipki ostaje konstantno.
Slika 56: Idealni dinamogram
Kod stvarnog dinamograma (slika 57) su ukljuene i druge sile koje djeluju na krivulju
dinamograma, a to su: vibracije niza klipnih ipki, dinamiki efekti i rad pumpe. Pri hodu
prema dolje glatka ipka e se pomaknuti na odreenu udaljenost prije nego to se radni ventil
otvori, isto tako e se pomaknuti na neku udaljenost i pri hodu prema gore prije nego to se
radni ventil zatvori. Ovo pomicanje se dogaa zbog stezanja i istezanja klipnih ipki i tubinga
uslijed djelovanja optereenja, pa bi idealni dijagram trebao izgledati kao paralelogram, ali jer
su to male vrijednosti mogu se zanemariti.
Dinamograf je najpouzdanije sredstvo za kontrolu rada dubinske pumpe, a temelji se
na provjeri oblika dijagrama u odnosu na stvarni dijagram.
39
___________________________________________________________________________
Slika 57: Stvarni dinamogram
6.1.1.1 Proraun optereenja glatke ipke

Kretanje balans grede stvara harmonino kretanje konstantno ubrzavajui ili
usporavajui niz klipnih ipki kroz ciklus (slika 58). Time se stvaraju maksimalna i
minimalna optereenja koja je potrebno izraunati.
Slika 58: Prikaz harmoninog gibanja glatke ipke
Proraun optereenja na glatkoj ipki temelji se na priblinoj analizi koja ukljuuje:

a) teinu fluida koja djeluje na neto povrinu poprjenog presjeka klipa;
b) teinu klipa;
c) teinu klipnih ipki;
d) trenje;
e) ubrzanje (akceleraciju) klipnih ipki.
40
___________________________________________________________________________
Pri proraunu optereenja na glatkoj ipci polazimo od dvije pretpostavke. Prva se
odnosi na to da je tlak koji djeluje ispod klipa jednak nuli, a druga da se tlani ventil zatvara u
trenutku kad izraz za ubrzanje poprima svoju maksimalnu vrijednost.
Maksimalno optereenje e se pojaviti u toki maksimalnog ubrzanja i poznato je kao
dinamiko optereenje glatke ipke. Dinamiko optereenje jednako je teini fluida uveanoj
za teinu klipnih ipki i silu koja je potrebna za ubrzavanje ipki u trenutku maksimalnog
ubrzanja. Minimalno optereenje glatke ipke pojavljuje se pri silaznom hodu u ciklusu kad
su ipke djelomino poduprte fluidom. Budui da na optereenje pri uzlaznom hodu utjee
ubrzanje ipki, logino je pretpostaviti da jednostavno harmonino kretanje djeluje takoer na
optereenje pri silaznom hodu. Ipak, efekt je u smanjenju optereenja za veliinu ubrzanja.
Primjer prorauna (prema [1]):
S = 10 [ hod min ]
Lklp = 2895.6 [ mm ]
Dklp , [ mm ] Z klp Lklp , [ m ] qklp , [ N m ] Gklpi , [ N ]

28,57 65 495,3 52,39 25948,77
25,4 83 632,46 41,44 26209,14
22,22 108 822,96 31,52 25939,7
15,05 124 929,64 23,79 22478,7
n
i=1
380 2895,6 - 100376,3
Tablica 2: Raunanje teine klipnih ipki duljine 2895,6 m
- teina sklopa klipnih ipki
Gklp = 100376,3 [ N ]
- teina fluida
=
Gflu qflu Lklp= 6 1 49294, 69 [ N ]
rel 17, 074 2895,=
- impulsni faktor
Lklp S 2 2,8956 102

= = = 0,162
1791 1791
- maksimalno optereenje glatke ipke
Fgla max =(1 + ) Gklp + Gflu =(1 + 0,162 )100376,3 + 49294, 69 166000 [ N ]
41
___________________________________________________________________________
- minimalno optereenje glatke ipke
Fgla min =( 0, 76 ) Gklp =( 0, 76 0,162 )100376,3 60000 [ N ]
- dinamiko optereenje glatke ipke
(1 + 0,162 )100376,3 116650 [ N ]

(1 + ) Gklp =
Fgla din =
6.1.2 Teina sklopa klipnih ipki

Buotina u kojoj su se vrila ispitivanja, i prema kojima je dobiven stvarni
dinamogram (slika 57), je bila duboka oko 650 m.
Dklp , [ mm ] Z klp Lklp , [ m ] qklp , [ N m ] Gklpi , [ N ]
22,22 22 167,64 31,52 5284,01
15,05 27 205,74 23,79 4894,54
15,88 31 236,22 16,44 3883,45
n
i=1
80 609,6 - 14062
Tablica 3: Tablica za raunanje teine klipnih ipki duljine 609,6 m
Teina klipnih ipki za ovaj sluaj iznosi Gklp = 14062 [ N ] .
6.1.3 Pogonski moment elektromotora

Mehanika ili vanjska karakteristika elektromotora koja se postie sa nazivnim
veliinama motora naziva se prirodna ili normalna karakteristika. Oblik mehanike
karakteristike je osnovni kriterij prikladnosti motora za odreenu vrstu pogona. Oblik
mehanike karakteristike ovisi o izvedbi rotorskog namota. Prema propisima o gradnji
elektromotora, za sve motore treba biti mehanika preopteretivost . Za
elektromotore izloene veim preoptereenjima, mehanika preopteretivost treba biti
, a kree se i do 4. Kod sputanja tereta moment tereta djeluje u smjeru vrtnje
rotora. Kutna brzina rotora se pod takvim djelovanjem tereta poveava iznad sinkrone
( ) kod ega moment motora poprima smjer suprotan smjeru vrtnje rotora to se
zove generatorsko koenje. Motor pritom pretvara mehaniku energiju u elektrinu i alje
struju u mreu, tj. radi kao generator.
Mehanizam dubinske pumpe je pogonjen kaveznim asinkronim trofaznim
elektromotorom. Nazivne brzine elektromotora su mnogo vee od radnih brzina mehanizma
dubinske pumpe. Zato se brzina vrtnje elektromotora reducira na radnu brzinu vrtnje ruke
reduktora. Prilikom projektiranja proizvodne opreme potrebno je odrediti optimalan broj
42
___________________________________________________________________________
hodova pumpe u minuti. Takoer je potrebno znati maksimalni dozvoljeni torzijskii moment
na izlaznom vratilu reduktora.
Elektromotor mehanizma koji je odabran kao podloga za dinamiku analizu ima
remenski i zupani prijenos. Remenski prijenos je jednostupanjski, a zupani dvostupanjski.
Bubanj konice se nalazi na ulaznom vratilu reduktora radi manjeg momenta koenja.
n [okr/s]
ns
nN
np
MN Mo Mp M [Nm]
Slika 59: Mehanika karakteristika trofazno asinkronog motora u 1. kvadrantu
Momenta karakteristika asinkronog elektromotora ima u radnom podruju strmi nagib

pa ovakvi motori mogu i pri velikim promjenama optereenja odravati brzinu vrtnje u
relativno uskim granicama. Nedostatak kaveznih asinkronih motora je mali moment
pokretanja, pa nije pogodan za dizanje velikih tereta. Kako je mehanizam pumpe statiki
uravnoteen kavezni asinkroni motor je dobar izbor. Ipak, u praksi, kod buotina koje su
mirovale, dogaa se da mehanizam zaglavi pa ga je teko pokrenuti. Ako se namotaji statora
elektromotora due vrijeme opterete strujom kratkog spoja dolazi do oteenja izolacije i
njenog breg starenja. Drugi izbor je kolutni asinkroni motor koji je znatno skuplji, a ne slui
svrsi jer su periodi rada buotine jako dugi.
Karakteristike elektromotora:
PN = 20 [ kW ] - nazivna snaga elektromotora
ns = 1000 [ okr min ] - sinkrona brzina vrtnje
nN = 965 [ okr min ] - nazivna brzina vrtnje
43
___________________________________________________________________________
M N = 200 [ N m ] - nazivni moment
6.2 Analiza mehanizma

Dinamika analiza je provedena za dva sluaja optereenja glatke ipke. Optereenje
glatke ipke je definirano prema idealnom dinamogramu na nain da je pri uzlaznom gibanju
konjske glave optereenje maksimalno, a pri silaznom gibanju optereenje je 25% manje od
maksimalnog.
Kod prvog sluaja maksimalno optereenje iznosi 50000 N, a minimalno optereenje
37500N, dok je za drugi sluaj maksimalno optereenje 70000 N, a minimalno optereenje
52500 N. Mase protuutega s rukom reduktora i poloaji protuutega su se mijenjali za svaki
sluaj. To se ini podeavanjem svojstva materijala i reguliranjem poloaja centra mase u
visualNastran Desktop-u. Poloaj teita je definiran kao udaljenost od simetrale izlaznog
vratila reduktora.
Gubici koji se javljaju tokom rada mehanizma su definirani kao priguenje na
izlaznom vratilu reduktora koje ovisi o kvadratu kutne brzine u iznosu od 0, 01 N m s 2 rad 2 i
oni su jednaki za svaki sluaj.
6.2.1 Analiza mehanizma pri maksimalnom optereenju glatke ipke

od 70000 N i masom okretne ruke i protuutega od 7200 kg
Analiza je izvedena za tri razliita poloaja teita protuutega: 1,4 m, 1,65 m i 2 m.
Za poloaj teita 1,65 m, analiziran je i sluaj kada djeluje trenje u vezama.
6.2.1.1 Poloaj teita protuutega na udaljenosti 1,65 m

Na sljedeim slikama su prikazane reakcije sila u osloncima, pri djelovanju
maksimalne sile na glatkoj ipci od 70000 N i masi protuutega sa okretnom rukom 7200 kg
ije teite je udaljeno 1,65 m od simetrale izlaznog vratila reduktora.
44
___________________________________________________________________________
Slika 60: Poloaj protuutega kod udaljenosti 1,65 m
Fx (N) Fy (N) Fz (N) |F| (N) vs. time (s)
400000
300000
200000
100000
-100000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Slika 61: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu balansne grede i nosive konstrukcije (tronoac) pri optereenju glatke
ipke od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m
45
___________________________________________________________________________
200000
100000
-100000
-200000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Slika 62: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu balansne grede i poprene pri optereenju glatke ipke od 70000 N, masi
okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m
90000
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Slika 63: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu poprene grede i spojne poluge (desno) pri optereenju glatke ipke od
70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m
46
___________________________________________________________________________
90000
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Slika 64: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu poprene grede i spojne poluge (lijevo) pri optereenju glatke ipke od
70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m
100000
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Slika 65: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu okretne ruke s protuutegom i spojne poluge (desno) pri optereenju glatke
47
___________________________________________________________________________
100000
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
-80000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Slika 66: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu okretne ruke s protuutegom i spojne poluge (lijevo) pri optereenju glatke
Budui da su sile u osloncima izmeu poprene grede i spojnih poluga priblino

jednake u oba oslonca sa zanemarivim razlikama, to se moe vidjeti iz prethodnih dijagrama,
u daljnjim primjerima predoit emo dijagram za samo jedan oslonac. Isto vrijedi i za vezu
okretne ruke sa polugom.
6.2.1.2 Analiza pri poloaju teita protuutega od 1,65 m uz postojanje trenja u

osloncima
maksimalne sile na glatkoj ipci od 70000 N, masi protuutega s okretnom rukom 7200 kg, ije
teite je udaljeno 1,65 m od simetrale izlaznog vratila reduktora, i djelovanju trenja u
osloncima koje iznosi 0,02.
48
___________________________________________________________________________
400000
300000
200000
100000
-100000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
ipke od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m uz postojanje trenja
200000
100000
-100000
-200000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m uz postojanje trenja
49
___________________________________________________________________________
90000
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Slika 69: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu poprene grede i spojne poluge pri optereenju glatke ipke od 70000 N,
masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m uz postojanje trenja
100000
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Slika 70: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu okretne ruke s protuutegom i spojne poluge pri optereenju glatke ipke
od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,65 m uz postojanje trenja
6.2.1.3 Poloaj teita protuutega na udaljenosti od 1,4 m

maksimalne sile na glatkoj ipci od 70000 N i masi protuutega sa okretnom rukom 7200 kg,
ije teite je udaljeno 2 m od simetrale izlaznog vratila reduktora.
50
___________________________________________________________________________
400000
300000
200000
100000
-100000
0 1 2 3 4 5 6 7
ipke od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 2 m
200000
100000
-100000
-200000
0 1 2 3 4 5 6 7
okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 2 m
51
___________________________________________________________________________
90000
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7
masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 2 m
100000
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
0 1 2 3 4 5 6 7
od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 2 m

ije teite je udaljeno 1,4 m od simetrale izlaznog vratila reduktora.
52
___________________________________________________________________________
400000
300000
200000
100000
-100000
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
200000
100000
-100000
-200000
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
53
___________________________________________________________________________
90000
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,4 m
100000
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
od 70000 N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,4 m

od 50000 N masom okretne ruke i protuutega od 5000 kg
Analiza je izvedena za tri razliita poloaja teita protuutega: 1,4 m, 1,65 m i 2 m.
54
___________________________________________________________________________
ije je teite udaljeno 1,65 m od simetrale izlaznog vratila reduktora.
300000
200000
100000
-100000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
200000
100000
-100000
-200000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
55
___________________________________________________________________________
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
6.2.2.2 Poloaj teita protuutega na udaljenosti od 2 m

ije je teite udaljeno 2 m od simetrale izlaznog vratila reduktora.
56
___________________________________________________________________________
300000
200000
100000
-100000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
200000
100000
-100000
-200000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
57
___________________________________________________________________________
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
0 1 2 3 4 5 6 7 8

58
___________________________________________________________________________
300000
200000
100000
-100000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
200000
100000
-100000
-200000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
59
___________________________________________________________________________
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7 8
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
0 1 2 3 4 5 6 7 8

od 50000 N sa masom okretne ruke i protuutega od 7200 kg
Analiza je izvedena za tri razliita poloaja teita protuutega: 1,4 m, 1,65 m i 2 m
60
___________________________________________________________________________
300000
200000
100000
-100000
0 1 2 3 4 5 6 7
200000
100000
-100000
-200000
0 1 2 3 4 5 6 7
61
___________________________________________________________________________
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
0 1 2 3 4 5 6 7
6.2.3.2 Poloaj teita protuutega na udaljenosti 2 m

ije je teite udaljeno 2 m od simetrale izlaznog vratila reduktora.
62
___________________________________________________________________________
300000
200000
100000
-100000
0 1 2 3 4 5 6 7
200000
100000
-100000
-200000
0 1 2 3 4 5 6 7
63
___________________________________________________________________________
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
0 1 2 3 4 5 6 7

64
___________________________________________________________________________
300000
200000
100000
-100000
0 1 2 3 4 5 6 7
200000
100000
-100000
-200000
0 1 2 3 4 5 6 7
65
___________________________________________________________________________
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
-10000
0 1 2 3 4 5 6 7
Slika 101: Dijagram reakcija sila u osloncu izmeu poprene grede i spojne poluge pri optereenju glatke ipke od 50000
N, masi okretne ruke s protuutegom od 7200 kg i poloaju teita protuutega 1,4 m
80000
60000
40000
20000
-20000
-40000
-60000
0 1 2 3 4 5 6 7
66
7. Analiza deformacija i pomaka
___________________________________________________________________________
7. Analiza deformacija i pomaka metodom konanih

elemenata
U ovom poglavlju je prikazana analiza naprezanja i pomaka balansne grede sa
konjskom glavom i poprene grede. Analiza je provedena u Catia V5R18-u. Rjeenja su
prikazana kao spektarska raspodjela naprezanja i pomaka. Sve sile i momenti koji djeluju na
ove lanove mehanizma su oitani iz dijagrama dobivenih u dinamikoj analizi mehanizma.
Slika 103: Prikaz greke i broja vorova na modelu
7.1. Naprezanja i pomaci balans grede s konjskom glavom

Balansna greda je predviena za maksimalna naprezanja. S jedne strane je preko
konjske glave optereena na savijanje silom na glatkoj ipci, a s druge strane preko poprene
grede koja je pomou spojnih poluga spojena na reduktor.
67
___________________________________________________________________________
Slika 104: Optereena i ukljetena balans greda s konjskom glavom i definiranom mreom konanih elemenata
Analiza ovog dijela mehanizma je raena pri najveem optereenju balans grede, a to
je sluaj kada u osloncu izmeu balans i poprene grede djeluje najvea reakcijska sila,
odnosno kada optereenje glatke ipke iznosi 70000 N, a reakcija u spoju sa poprenom
gredom u smjeru osi x iznosi 426 N, a u smjeru osi y -179652N (slika 62). Oslonac na sredini
grede, spoj sa nosivom konstrukcijom, definiran je kao nepomini oslonac. Balans greda
ukljetena je pod kutem od 24 u odnosu na os x (slika 104).
Analiza se provodi principom metode konanih elemenata, tako da se tijelo podijeli na
odreeni broj manjih elemenata kreirajui mreu konanih elemenata.
68
___________________________________________________________________________
7.1.1. Naprezanja balans grede s konjskom glavom
Slika 105: Raspored naprezanja na balans gredi s konjskom glavom
Slika 105 prikazuje raspored naprezanja du balans grede i konjske glave. Podruje
najveeg naprezanja je na osloncu koji povezuje balans gredu i nosivu konstrukciju i iznosi
163 N/ mm2 to je manje od dozvoljenog naprezanja ( 220 N/mm2).
Na slikama 106 i 107 su prikazani pogledi prema podrujima balans grede u kojima
vlada najvee naprezanje. Podruje oko oslonca je najkritinije zato jer je oslonac nepomian,
a i sva optereenja djeluju na rubovima balans grede s konjskom glavom, na najveim
udaljenostima od oslonca.
7.1.2. Pomaci i deformacija balansne grede sa konjskom glavom

Na slici 108 prikazana je raspodjela pomaka. Pomaci su rasporeeni tako da u osloncu
nema pomaka, a najvei pomaci su zabiljeeni na rubovima gdje djeluju optereenja . Budui
da su dimenzije konjske glave velike, najvei pomak koji iznosi 5.22 mm, je zanemariv.
Na slici 109 je prikazan deformirani oblik balansne grede sa konjskom glavom,
uvean 200 puta. Deformacije u smjeru osi z ne postoje, budui da sile djeluju samo u smjeru
osi x i y.
69
___________________________________________________________________________
Slika 106: Podruje najveeg naprezanja (a) Slika 107: Podruje najveeg naprezanja (b)
Slika 108: Raspodjela pomaka na balans gredi s konjskom glavom
70
___________________________________________________________________________
Slika 109: Deformirani oblik balans grede s konjskom glavom
7.2. Naprezanja i pomaci poprene grede

Poprena greda je analizirana za dva sluaja optereenja i oslanjanja.
U prvom sluaju (slika 110) je poprena greda ukljetena u osloncima koji povezuju
poluge i poprenu gredu, dok je u drugom sluaju (slika 111) poprena greda ukljetena u
vezi poprene grede i balans grede. Optereenja su definirana suprotno od oslonaca. Za prvi
sluaj optereenja djeluju u vezi poprene grede i balans grede, dok za drugi sluaj
optereenja djeluju u vezi poluge i poprene grede.
Slika 110: Prvi sluaj ukljetenja i optereenja poprene grede
71
___________________________________________________________________________
Slika 111: Drugi sluaj ukljetenja i optereenja poprene grede
7.2.1. Analiza naprezanja za prvi sluaj optereenja

Za ovu analizu (slika 110) optereenja su oitana iz dinamike analize za sluaj kada
je optereenje u smjeru osi y najvee, pa tako sila u smjeru osi x iznosi -4 N, u smjeru osi y
179652 N, a u smjeru osi z -426 N (slika 63).
Slika 112: Raspodjela naprezanja za prvi sluaj optereenja
Podruje najveeg naprezanja nalazi se na uklijetenim osloncima (slike 113 i 114), a

maksimalan iznos je 126 N/ mm2 i manje je od dozvoljenog (220 N/ mm2).
72
___________________________________________________________________________
Slika 113: Podruje naprezanja za prvi sluaj optereenja Slika 114: Podruje najveeg naprezanja za prvi sluaj
poprene grede optereenja poprene grede
7.2.2. Analiza naprezanja za drugi sluaj optereenja

Za ovu analizu (slika 111) optereenja su oitana iz dinamike analize za sluaj kada
je optereenje u smjeru osi y najvee, pa tako sila u smjeru osi x iznosi 2 N, u smjeru osi y
86396 N, a u smjeru osi z -1659 N (slika 64).
Slika 115: Raspodjela naprezanja za drugi sluaj optereenja
Podruje najveeg naprezanja nalazi se na uklijetenom osloncu. Maksimalan iznos je

26,2 N/ mm2 i manji je od dozvoljenog (220 N/ mm2).
73
___________________________________________________________________________
Slika 116: Podruje najveeg naprezanja za drugi sluaj optereenja poprene grede
7.2.3. Pomaci poprene grede za oba sluaja optereenja
Slika 117: Raspodjela pomaka za prvi sluaj optereenja poprene grede
Slika 117 prikazuje raspodjelu pomaka du poprene grede za prvi sluaj optereenja.
Maksimalan pomak iznosi 0,244 mm i zanemariv je s obzirom na ukupne dimenzije poprene
grede.
74
___________________________________________________________________________
Slika 118: Raspodjela pomaka za drugi sluaj optereenja poprene grede
Slika 118 prikazuje raspodjelu pomaka du poprene grede za drugi sluaj

optereenja. Maksimalan pomak iznosi 0,19 mm i zanemariv je s obzirom na ukupne
dimenzije poprene grede.
7.2.4. Deformirani oblici poprene grede

Na sljedeim slikama su prikazani deformirani oblici poprene grede za oba sluaja
optereenja.
Slika 119: Deformirani oblik poprene grede za prvi sluaj optereenja (poveano 350 puta)
75
___________________________________________________________________________
Slika 120: Deformirani oblik poprene grede za drugi sluaj optereenja (poveano 700 puta)
76
8. Zakljuak
___________________________________________________________________________
8. Zakljuak
Programski paketi poput visualNastran Desktop-a olakavaju proraun i analize raznih
mehanizama. Kod prorauna kompliciranih mehanizama analitikim putem moe vrlo lako
doi do pogreke koju se ne moe odmah uoiti pa taj proces moe biti i poprilino
dugotrajan.
Jednostavniji mehanizmi, odnosno 3D modeli, se mogu modelirati i u visualNastran
Desktop-u pa nije potrebno koritenje drugih programskih paketa. Ipak je preporuljivo za
modeliranje kompleksnijih mehanizama koristiti 3D CAD programe poput Solidworks-a,
ProEngineer-a ili SolidEdge-a. ak i ako nisu poznate tone dimenzije tijela, programu je
dovoljno poznavanje pozicije teita i mase tijela, kao to je u ovom radu bio sluaj s
promjenom poloaja i teine protuutega.
Povezivanje visualNastran Desktop-a sa Simulink-om omoguuje upravljanje s
odreenim veliinama kao to su sile, momenti i brzine. Na taj nain je osigurano realno
optereenje mehanizma, a time i realniji rezultati analize.
Detaljan prikaz naprezanja i optereenja koji djeluju na mehanizam tokom njegovog
rada omoguuju brzo i efikasno ispravljanje moguih greki i slabosti na konstrukciji.
Koritenje ovakvih programa znatno olakava analizu sloenih mehanizama, ime se
smanjuju trokovi, to je u dananje vrijeme vrlo bitno.
77
9. Popis literature
___________________________________________________________________________
9. Popis literature
[1] ike M., Zeli M.: Proizvodnja nafte i plina - Dubinske crpke s klipnim ipkama;
Zagreb, 2006
[2] Kraut B.: Strojarski prirunik, Tehnika knjiga, Zagreb, 1987
[3] Decker K. - H.: Elementi strojeva, Tehnika knjiga, Zagreb, 1980
[4] http://rgn.hr/~mcikes/nids_mcikes/home_mcikes.htm
[5] Eksploatacija nafte dubinskim pumpanjem; http://www.rgf.bg.ac.rs/rudarskiodsek
[6] Prirunik za dubinske sisaljke, INA-Inustrija nafte, Zagreb, 1993
[7] Ininjerski prirunik IP1, kolska knjiga, Zagreb, 1996
[8] Obermit E.: Ozubljenja i zupanici, Sveuilina tiskara doo., Zagreb, 1993
[9] Katalog Mannesmann Demag Fordertechnik: Komponenten Handbuch 95./96
[10] Husnjak M.: Teorija mehanizama, http:\\newton.fsb.hr/mehanizmi
78

18 02 2010 Diplomski Druzinec Johannes Damir

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

18 02 2010 Diplomski Druzinec Johannes Damir

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

18 02 2010 Diplomski Druzinec Johannes Damir

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sveuilite u Zagrebu

Fakultet strojarstva i brodogradnje

Johannes Damir Druinec

Johannes Damir Druinec

U Zagrebu, veljaa 2010.

POPIS SLIKA .................................................................................................................................................. V

Slika 48: Elektromotor sa remenicama .................................................................................... 32

Slika 110: Prvi sluaj ukljetenja i optereenja poprene grede ............................................. 71

Dklp mm promjer klipne ipke

buotine s manjim plinskim faktorom i s konsolidiranim proizvodnim slojevima. U naoj

2. OPIS OPREME BUOTINE S DUBINSKOM KLIPNOM

mehanizam dubinske pumpe

Slika 1: Sustav dubinske pumpe s klipnim ipkama

2.1. Mehanizam dubinske pumpe

Slika 2: Mehanizam dubinske pumpe

Mehanizam dubinske pumpe (njihalica) je sloeni mehanizam konstrukcije koja

Prvi tip njihalica ujedno je i najraireniji u praksi, na njima se uravnoteenje postie

Slika 3: Konvencionalna (klasina) njihalica s uravnoteenjem preko ruica i utega

Slika 4: Njihalica s uravnoteenjem preko ruica i utega ispred postolja

Slika 5: Njihalica sa zranim uravnoteenjem

etvrti tip njihalice ujedno je i najstariji, gdje se uravnoteenje postie pomicanjem

Slika 6: Njihalica s uravnoteenjem na balansnoj gredi

2.2. Erupcijski ureaj

Slika 7: Erupcijski ureaj

Erupcijski ureaj slui za kontrolu rada buotine, a nalazi se na uu buotine. Vana

2.3. Glatka ipka

2.4. Klipne ipke

Slika 8: Klipna ipka

2.5. Dubinska pumpa s klipnim ipkama

Slika 9: TH tubing pumpa

Slika 10: RHT usadna pumpa

Usadne pumpe s pokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na dnu pojavljuju se u tri

2.5.2.1. S nepokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na dnu

Slika 11: RWB usadna pumpa

Usadne pumpe s nepokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na dnu izrauju se u tri

Slika 12: RWA usadna pumpa

Usadne pumpe s nepokretnim cilindrom i sklopom za sidrenje na vrhu izrauju se u tri

3. Izrada modela mehanizma dubinske pumpe

3.2. Povezivanje Solidworks-a s visual.Nastran Desktop-om

Slika 13: Povezivanje Solidworks-a i visualNastran Desktop-a

Slika 14: Constraint Navigator

Kod mehanizma dubinske pumpe koritene su sljedee veze:

Slika 15: Spur Gear

Slika 16: Belt Gear

Slika 19: Definiranje gubitaka

Slika 20: Pregled svih veza visualNastran Desktop-a

3.3. Sila glatke ipke

Slika 21: Suelje za definiranje momenta

Slika 22: Suelje za definiranje momenta kao logiku funkciju

Da bi moment bio promjenjiv, potrebno ga je definirati kao logiku funkciju if.

Slika 23: Input [126]

3.4. Kontrola pogonskog elektromotora u Simulink-u

Slika 24: Model u Simulink-u

Slika 25: Suelje vPlant bloka za povezivanje s visualNastran 4D-om

3.4.1. Koriteni blokovi

Slika 26: Definiranje bloka Constant

Slui kod ispisivanja jednadbi gibanja u Simulink-u za zbrajanje ili oduzimanje

Slui za linearizaciju mehanike karakteristike asinkronog elektromotora n= f(M).

Slika 27: Definiranje bloka Constant