Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 87

TS EN 1993-1-1

elik Yaplarn Tasarm


Blm 1-1: Genel kurallar ve bina
kurallar

Y. Do. Dr. Cenk stnda


n. Y. Mh.
stanbul Teknik niversitesi
Mimarlk Fakltesi
Mimarlk Blm
Eurocode 3n Kapsam

Genel Eurocode 3, elik kullanlarak ina edilen binalar ve inaat


mhendislii alanna giren dier yaplarn tasarmnda
Tasarm Esaslar uygulanr. Bu Eurocode, EN 1990 Yap tasarmnn esaslar
standardnda verilen tasarm esaslar ve dorulama,
Malzemeler yaplarn gvenlii ve kullanlabilirlii ile ilgili gerekler ve
prensipleri tamamlayc niteliktedir.
Dayankllk Eurocode 3, elik yaplarn sadece yke diren,
kullanlabilirlik, dayankllk ve yangna diren ile ilgili
Yapsal Analiz gereklerini kapsar. Is ve ses yaltm gibi dier zelliklerle ilgili
gerekler Eurocode 3 kapsamnda deildir.
Tama Gc Eurocode 3, aada verilenlerle birlikte kullanlmak zere
tasarlanmtr:
Kullanlabilirlik
EN 1990: Yap tasarmnn esaslar
Detaylandrma
EN 1991: Yaplar zerindeki etkiler
EN, ETAG ve ETAlar: elik yaplara ait yap mamulleri
EN 1090: elik yaplarn uygulanmas
EN 1992 EN 1998: elik yaplara veya elemanlara atf yapld
yerlerde

Y. Do. Dr. Cenk stnda


2
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Eurocode 3n Kapsam

Genel Genel referans standartlar:


EN 1090: elik yaplarn uygulanmas Teknik gereksinimler
Tasarm Esaslar
EN ISO 12944: Boyalar ve vernikler - elik yaplarn koruyucu
Malzemeler
boya sistemleriyle korozyona kar korunmas
EN 1461: Demir ve elikten imal edilmi malzemeler zerine
Dayankllk scak daldrmayla yaplan galvaniz kaplamalar - zellikler ve
deney metotlar
Yapsal Analiz Kaynaklanabilir yapsal elik referans standartlar:
Tama Gc EN 10025-1 EN 10025-6: Scak haddelenmi yap elikleri
EN 10164: Mamul yzeyine dik deformasyon zellikleri
Kullanlabilirlik iyiletirilmi elik mamuller-Teknik teslim artlar
EN 10210-1: elik profiller-Scak haddelenmi ii bo alamsz
Detaylandrma ve ince taneli yap eliklerinden-Blm 1:Teknik teslim artlar
EN 10219-1: Yapsal elik borular - Dikili, alamsz, ince taneli
eliklerden souk ekillendirilerek kaynak edilmi - Blm 1:
Teknik teslim artlar

Y. Do. Dr. Cenk stnda


3
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Eurocode 3n Kapsam

Genel Eurocode 3, aada belirtilen blmlerden


Tasarm Esaslar
olumaktadr:
Blm 1: Genel kurallar ve bina kurallar
Malzemeler
Blm 2: elik kprler
Dayankllk
Blm 3: Kuleler, direkler ve bacalar
Yapsal Analiz Blm 4: Silolar, depolar ve boru hatlar
Tama Gc Blm 5: Kazklar
Blm 6: Kren mesnet yaplar
Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


4
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
EN 1993-1in Kapsam

Genel EN 1993-1, aada belirtilen blmlerden olumaktadr:


EN 1993-1-1 elik Yaplarn Tasarm : Genel kurallar ve bina kurallar.
Tasarm Esaslar EN 1993-1-2 elik Yaplarn Tasarm : Yangna kar yapsal tasarm.
EN 1993-1-3 elik Yaplarn Tasarm : Soukta biimlendirilmi ince ll
elemanlar ve sala kaplama iin.
Malzemeler
EN 1993-1-4 elik Yaplarn Tasarm : Paslanmaz elikler.
EN 1993-1-5 elik Yaplarn Tasarm : Yanal yk etkisi olmayan dzlem
Dayankllk plakal yaplar iin ilave kurallar.
EN 1993-1-6 elik Yaplarn Tasarm : Kabuk yaplarn dayanm ve
Yapsal Analiz stabilitesi.
EN 1993-1-7 elik Yaplarn Tasarm : Dzlem d yklenmi dzlem plakal
Tama Gc yaplarn dayanm ve stabilitesi.
EN 1993-1-8 elik Yaplarn Tasarm : Birleim yerlerinin tasarm.
Kullanlabilirlik
EN 1993-1-9 elik Yaplarn Tasarm : elik yaplarn yorulma dayanm.
EN 1993-1-10 elik Yaplarn Tasarm : Malzeme tokluu ve liflere dik
yndeki zellikleri iin elik seimi.
Detaylandrma EN 1993-1-11 elik Yaplarn Tasarm : elik germe bileenleri bulunan
yaplarn tasarm.
EN 1993-1-12 elik Yaplarn Tasarm : EN 1993n S 700 elik snfna
kadar geniletilmesi iin ilave kurallar.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


5
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
EN 1993-1-1in erii

Genel Ksm 1: Genel


Tasarm Esaslar Ksm 2: Tasarm esaslar
Ksm 3: Malzemeler
Malzemeler
Ksm 4: Dayankllk
Dayankllk
Ksm 5: Yapsal analiz
Yapsal Analiz Ksm 6: Tama gc snr durumlar
Tama Gc Ksm 7: Kullanlabilirlik (hizmet verebilirlik) snr
durumlar
Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


6
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Milli Ek

Genel EN 1993-1-1in 25 maddesinde ulusal seime izin verilir.

Tasarm Esaslar

2.3.1(1) 3.2.3(3)B 5.3.2(11) 6.3.2.3(1) 6.3.4(1)


Malzemeler

Dayankllk 3.1(2) 3.2.4(1)B 5.3.4(3) 6.3.2.3(2) 7.2.1(1)B

Yapsal Analiz
3.2.1(1) 5.2.1(3) 6.1(1) 6.3.2.4(1)B 7.2.2(1)B
Tama Gc

Kullanlabilirlik 3.2.2(1) 5.2.2(8) 6.1(1)B 6.3.2.4(2)B 7.2.3(1)B

Detaylandrma
3.2.3(1) 5.3.2(3) 6.3.2.2(2) 6.3.3(5) BB.1.3(3)B

Y. Do. Dr. Cenk stnda


7
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Prensipler ve Uygulama Kurallar Arasndaki Farkllklar

Genel Bamsz maddelerin karakterine bal olarak, bu


Tasarm Esaslar
standardda prensipler ve uygulama kurallar birbirinden
farkl gsterilmitir.
Malzemeler
Prensipler;
Dayankllk Alternatifi olmayan genel ifadeler ve tarifleri ve
zel olarak belirtmedike alternatifine izin verilmeyen gerekler
Yapsal Analiz
ve analitik modelleri ierir.
Tama Gc Prensipler, paragraf numarasndan sonra konulan P
harfiyle belirtilmitir.
Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


8
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Prensipler ve Uygulama Kurallar Arasndaki Farkllklar

Genel Uygulama kurallar, prensiplerle uyumlu olan ve


Tasarm Esaslar
prensiplerin gereklerini karlayan, genel olarak kabul
edilmi kurallardr.
Malzemeler
Standartta, yaplar iin verilen uygulama kurallarndan
Dayankllk farkl alternatif tasarm kurallarnn uygulanmasna da
izin verilebilir.
Yapsal Analiz
Ancak, alternatif kurallarn ilgili prensiplerle uyumlu olduu
Tama Gc gsterilmeli ve
Eurocodelarn kullanlmas durumunda beklenen yapsal
Kullanlabilirlik gvenlik, hizmet verebilirlik ve dayankllk bakmndan asgari
denklik salanmaldr.
Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


9
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Kabuller

Genel EN 1990da verilen genel kabullere ilave olarak aadaki


Tasarm Esaslar
kabuller yaplmtr:
malat ve montaj EN1090a uygundur.
Malzemeler

Dayankllk

Yapsal Analiz

Tama Gc

Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


10
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Profil Enkesit Boyut ve Akslar

Genel

Tasarm Esaslar

Malzemeler

Dayankllk

Yapsal Analiz

Tama Gc

Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


11
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Profil Enkesit Boyut ve Akslar

Genel

Tasarm Esaslar

Malzemeler

Dayankllk

Yapsal Analiz

Tama Gc

Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


12
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Tasarm Esaslar

Genel Bir yap, tasarlanan kullanm mr boyunca uygun


Tasarm Esaslar
gvenilirlik derecesini salayacak ve ekonomik olacak
tarzda tasarlanmal ve ina edilmelidir.
Malzemeler
Yap;
Dayankllk na edilmesi ve kullanm esnasnda olumas muhtemel btn
etkiler ve tesirlere diren gstermeli,
Yapsal Analiz
Kullanm iin gerekli artlara uygunluu srdrmelidir.
Tama Gc Bir yap, yeterli;
Yapsal diren,
Kullanlabilirlik
Kullanlabilirlik ve
Detaylandrma Dayanklla sahip olacak ekilde tasarlanmaldr.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


13
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Gvenilirlik Kavram

Genel EN 1990da gvenilirlik, bir yap veya tayc elemann,


Tasarm Esaslar
tasarm mr de dhil olmak zere, tasarmnda dikkate
alnan belirtilmi gerekleri karlayabilme yeterlilii
Malzemeler tanmlanr. Gvenilirlik, ounlukla olaslk terimleri ile
Dayankllk
ifade edilir ve bir yapnn gvenlik, kullanlabilirlik ve
dayanklln kapsar.
Yapsal Analiz

Tama Gc

Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


14
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Gvenilirlik Kavram

Genel Yapsal tasarm ile ilgili niceliklerin (etkiler, geometri,


Tasarm Esaslar
snrlamalar, malzeme mukavemeti, vb) rasgele doas
gz nne alndnda, yapsal gvenilirlik
Malzemeler deerlendirmesi deterministik yntemle yaplamaz, bir
Dayankllk
olaslk analizi gerekir.
Gvenlik tahkikinin (dorulamasnn) amac hasar
Yapsal Analiz
olaslnn (belirli bir tehlike durumunun olumas veya
Tama Gc almas) sabit bir deerin altnda kalmasn salamaktr.
Bu deer, yap trnn, can ve mal gvenliine etkinin
Kullanlabilirlik
bir fonksiyonu olarak belirlenir.
Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


15
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Gvenilirlik Kavram

Genel Bir yap iin tehlikeli olan her durum bir "snr durum"
Tasarm Esaslar
olarak adlandrlr. Yap bu snr duruma eritikten sonra,
artk dizayn edildii iin ilevlerini yerine getiremez.
Malzemeler
ki tip snr durumu vardr:
Dayankllk Tama Gc Snr Durumu (ULS: Ultimate Limit State)
Kullanlabilirlik Snr Durumu (SLS: Serviceability Limit State)
Yapsal Analiz
Tama Gc Snr Durumunu ama yapnn tamamnn
Tama Gc veya bir blmnn gmesine neden olur.
Kullanlabilirlik Kullanlabilirlik Snr Durumunu ama ise, projenin
gereksinimleri asndan yapy elverisiz hale getirir.
Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


16
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Gvenilirlik Ynetimi

Genel Seviye III Yntemi: Tam probabilistik bu yntem prensip


olarak, belirtilen gvenilirlik problemine doru cevaplar
Tasarm Esaslar oluturur. Ancak, tasarm kodlarnn kalibrasyonunda,
istatistiki verilerin sklndaki yetersizlik sebebiyle seyrek
Malzemeler olarak kullanlr.
Seviye II Yntemi: Birinci mertebe gvenilirlik yntemi veya
Dayankllk -yntemi iyi tanmlanm belirli yaklamlarn kullanlmasn
salar ve ou yap uygulamalarnn yeterli hassaslkta olduu
Yapsal Analiz sonucunu dourur. Gerekli veriler genellikle mevcut
olmadndan bu yntemi de pratik tasarmda uygulamak
Tama Gc zordur.
Seviye I Yntemi: Yar probabilistik olan bu yntem ksmi
Kullanlabilirlik faktr yntemi olarak adlandrlr. Bu yntem, yapnn gerekli
gvenilirliini, problem deikenlerinin karakteristik
Detaylandrma
deerlerini ve bir dizi gvenlik elemann kullanarak
salayan bir dizi kurala uyum esasna dayanr. Bunlar etki,
malzeme ve geometrideki belirsizlikleri kapsayan ksmi
gvenlik faktrleri ile temsil edilmektedir.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


17
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Ksmi Faktr Yntemi

Genel Bu yntem, tasarmcnn herhangi bir probabilistik bilgiye sahip


olmasn gerektirmez, nk gvenlik sorununun probabilistik
Tasarm Esaslar
ynleri zaten yntem kalibrasyon srecinde (karakteristik
Malzemeler deerlerin ve ksmi gvenlik faktrlerinin seiminde) dikkate
alnr. Yntem aadaki varsaymlara dayanmaktadr:
Dayankllk
Etki tesirleri ve diren bamsz rassal deikenlerdir.
Yapsal Analiz Etki tesirleri ve diren karakteristik deerleri, verilen bir
olasln temelinde, ilgili dalmlarn verilen dzeninin oran
Tama Gc
olarak sabittir.
Kullanlabilirlik Dier belirsizlikler ksmi faktrler ve ek unsurlar uygulayarak
karakteristik deerler, tasarm deerlerine dntrlerek
Detaylandrma
dikkate alnr.
Tasarm etki tesirleri, tasarm direncini gemiyorsa gvenlik
deerlendirmesi olumludur.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


18
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Ksmi Faktr Yntemi

Genel

Tasarm Esaslar Rk
Ed Rd
Malzemeler

Dayankllk Tasarm Seviyesi


Rd = Rk /gR Ed = gE*Ek
Yapsal Analiz

Tama Gc
Ek
Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


19
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Tama Gc Snr Durumlar

Genel EQU: Yap veya yap ile rijit kabul edilen btnlk
halindeki yap ksmnda statik denge kayb, burada;
Tasarm Esaslar
Deerdeki kk deiiklikler veya tek bir kaynaktan gelen
Malzemeler
etkilerin dalm nemlidir ve
Yap malzemeleri veya zemin dayanmlar genellikle ynlendirici
Dayankllk deildir;
STR: Temel pabular, kazklar, temel duvarlar vb. dahil
Yapsal Analiz
olmak zere yap veya yap elemanlarnda i gme veya
Tama Gc ar ekil deitirme, burada yap malzemeleri ve yap
ynlendiricidir.
Kullanlabilirlik
GEO: Zemin veya kayann, diren salamada nemli
Detaylandrma olduu hallerde, zemindeki gme veya nemli ekil,
deiiklii.
FAT: Yap veya yap elemanlarndaki yorulma gmesi.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


20
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Tama Gc Snr Durumlar
Tahkikler
Genel Statik Denge Tahkiki (EQU): Ed ,dst . Ed ,stb.
Tasarm Esaslar Ed,dst. : Kararllk bozucu etki tesirlerinin tasarm deeri
Ed,stb. : Kararllk salayc etki tesirlerinin tasarm deeri
Malzemeler

Dayankllk
Diren Tahkiki (STR ve/veya GEO): Ed Rd
Bir blm, eleman veya balantda, kopma veya ar ekil deitirme
Yapsal Analiz snr durumu
Tama Gc
Ed : kuvvetler, momentlerin etki tesirleri veya farkl i kuvvetler veya
momentleri temsil eden vektrlerin tasarm deerleri,
Kullanlabilirlik
Rd :Tekabl eden direnlerin tasarm deerleri
Rk
Detaylandrma Rd = R ( Xd 1 ,.... X di , ad ,1 ,......ai ) veya Rd =
gR
X k ,i X
X d ,i =hi veya X d ,i = k ,i
g M ,i g M ,i

Y. Do. Dr. Cenk stnda


21
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Tama Gc Snr Durumu
Etki Kombinasyonlar
Kalc ve geici tasarm durumlar iin etkilerin kombinasyonu
Genel (Malzeme yorulmas hari)
Tasarm Esaslar Ed = E { g G , j Gk , j + g P Pk + g Q1 Qk ,1 + g Qi y 0,i Qk ,i }

Malzemeler
Kazara oluan tasarm durumu iin etkilerin kombinasyonu
Ed ,A = E { g GA , j Gk , j + g PA Pk + Ad +y 1,1 Qk ,1 + y 2,i Qk ,i }
Dayankllk
Deprem tasarm iin etkilerin kombinasyonu
Yapsal Analiz Ed ,A = E { g GA , j Gk , j + g P Pk + AEd + y 2,i Qk ,i }
Tama Gc Gk : Kalc etkinin karakteristik deeri
Pk : ngerme etkisinin karakteristik deeri
Kullanlabilirlik Qk,1 : nc tek deiken etkinin karakteristik deeri
Qk,i : nc tek deiken etkiye elik eden etki i nin karakteristik deeri
Detaylandrma
Ad : Kazara oluan etkinin tasarm deeri
AEd : Sismik etkinin tasarm deeri
y0i : Kombinasyon faktrleri
gGj, gP, gQi : Ksmi faktrler
Y. Do. Dr. Cenk stnda
22
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Tama Gc Snr Durumu
Etki Kombinasyonlar
Genel Deiken etkinin kombinasyon deeri (y0Qk):
Etkilerin kombinasyonuna bal olarak tesirlerin meydana gelme
Tasarm Esaslar olaslnn ald, mnferit etki karakteristik deeri ile yaklak ayn
olacak ekilde seilen, istatistik deerlendirme esas alnarak da
Malzemeler belirlenebilen deer. Bu deer y0 1 katsays ile arplarak
karakteristik deerin belirlenmi blm olarak ifade edilebilir.
Dayankllk
Deiken etkinin tekrar deeri (y1Qk):
Yapsal Analiz Referans dnem ierisinde, sadece kk bir ksm oluturan toplam
sre boyunca almas veya alma sklnn verilen bir deerle
Tama Gc snrlanmas iin belirlenen, istatistik deerlendirmenin de esas
alnabildii deer. Bu deer y1 1 katsays ile arplarak karakteristik
Kullanlabilirlik deerin belirlenmi blm olarak ifade edilebilir.
Deiken etkinin yar sabit deeri (y2Qk):
Detaylandrma Referans dnem ierisinde, byk bir ksm oluturan toplam sre
boyunca almas iin belirlenen deer. Bu deer y2 1 katsays ile
arplarak karakteristik deerin belirlenmi blm olarak ifade
edilebilir.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


23
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Tama Gc Snr Durumu
Ksmi Faktrler
Genel nc tek deiken
nc tek deiken
Kalc Etkiler Gk etkiye elik eden
etki Qk,1
Tasarm Esaslar Etkiler etki Qk,i
Olumsuz Olumlu Olumsuz Olumlu Olumsuz Olumlu
Malzemeler artlar artlar artlar artlar artlar artlar
Dayankllk Set A 1.10 0.90 1.5 0 1.5y0,i 0
1.35 1.00 1.5 0 1.5y0,i 0
Yapsal Analiz
veya aadakilerin en elverisizi
Set B
Tama Gc 1.35 1.00 1.5y0,1 0 1.5y0,i 0
0.851.35 1.00 1.5 0 1.5y0,i 0
Kullanlabilirlik
Set C 1.00 1.00 1.30 0 1.30 0
Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


24
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Ksmi Faktr Setleri

Genel Snr Durumu Ksmi Faktr Seti


EQU - Yaplarn statik dengesi Set A
Tasarm Esaslar
STR - Yap elemanlarnn,
geoteknik etkileri kapsamayan Set B
Malzemeler tasarm

Dayankllk Yaklam 1: Set C ve Set Bden ayr ayr hesaplanan


tasarm deerlerinin, geoteknik etkiler ve ilave olarak
yapya etkiyen/yapdan kaynaklanan dier etkilere
Yapsal Analiz uygulanmas. Yaygn durumlarda, temel pabularnn
STR - Yap elemanlarnn, boyut tayininde, Set C ve yapsal dirente Set B dikkate
Tama Gc alnr.
geoteknik etkileri kapsayan
tasarm (temel pabular, Yaklam 2: Set Bden hesaplanan tasarm deerlerinin,
Kullanlabilirlik kazklar, temel duvarlar, vb.) geoteknik etkiler ve ilave olarak yapya etkiyen/yapdan
GEO Zemin direnci kaynaklanan dier etkilere uygulanmas.
Detaylandrma
Yaklam 3: Set Cden hesaplanan tasarm deerlerinin,
geoteknik etkiler ve ayn zamanda Set Bden hesaplanan
ksmi faktrlerin yapya etkiyen/yapdan kaynaklanan
dier etkilere uygulanmas.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


25
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Kullanlabilirlik Snr Durumu
Tahkik ve Etki Kombinasyonlar

Genel
Ed C d
Tasarm Esaslar
Ed : Kullanlabilirlik ltlerinde tarif edilen etki tesirlerinin, ilgili
Malzemeler kombinasyon esas alnarak belirlenen tasarm deeri
Cd :Geerli kullanlabilirlik ltlerinin tasarm deer snr
Dayankllk

Yapsal Analiz
Karakteristik Kombinasyon: Ed = E { Gk , j + Pk + Qk ,1 + y 0,i Qk ,i }
(geri dnsz snr durumlar)
Tama Gc
Sk Kombinasyon: Ed = E { Gk , j + Pk + y 1,1 Qk ,1 + y 2,i Qk ,i }
Kullanlabilirlik (geri dnml snr durumlar)

Yar-kalc Kombinasyon: Ed = E { Gk , j + Pk + y 2,i Qk ,i }


Detaylandrma
(uzun sreli etkiler ve grn)

Kullanlabilirlik snr durumunda etki ksmi faktr gF = 1.0 olarak alnr.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


26
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
y - Kombinasyon Faktrleri (Binalar iin)

Genel Etki y0 y1 y2
Binalara etkiyen ykler
Tasarm Esaslar
Kategori A: Ev, konut alanlar 0.7 0.5 0.3
Kategori B: Ofis alanlar 0.7 0.5 0.3
Malzemeler Kategori C: Kongre alanlar 0.7 0.7 0.6
Kategori D: Alveri alanlar 0.7 0.7 0.6
Dayankllk Kategori E: Depolama alanlar 1.0 0.9 0.8
Kategori F: Trafie ak alanlar (Ara arl 30 kN) 0.7 0.7 0.6
Yapsal Analiz Kategori G: Trafie ak alanlar (30 kN < Ara arl 30 kN) 0.7 0.5 0.3
Kategori H: atlar 0 0 0
Tama Gc Binalara etkiyen kar yk
Finlandiya, zlanda, Norve, sve 0.7 0.5 0.2
Kullanlabilirlik Dier CEN yesi lkelerdeki, ortalama kotu H > 1000 m olan yerler 0.7 0.5 0.2
Dier CEN yesi lkelerdeki, ortalama kotu H 1000 m olan yerler 0.5 0.2 0
Detaylandrma Binalara etkiyen rzgar yk 0.6 0.2 0
Binalardaki scaklk (yangn haricindeki) 0.6 0.5 0

Y. Do. Dr. Cenk stnda


27
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal elik Malzeme zellikleri
sa (N/mm2)
Genel Akma ve Kopma Dayanmlar
EN 10025 800
Tasarm Esaslar S 460
elik Snf t 40 mm 40mm < t 80 mm 600 S 355
Malzemeler
fy fu fy fu 400 S 235
Dayankllk S235 235 360 215 360
200 Ea=210000 N/mm2
S355 355 510 335 470
Yapsal Analiz ea [o/oo]
S460N/NL 460 550 430 550
Tama Gc 10 20 30
Tasarm Gerilme - ekil Deitirme Erisi
Kullanlabilirlik sa Malzeme Katsaylar Tasarm Deerleri

fyk Elastisite modl E = 21000 kN/cm2


Detaylandrma
fyd E
Kayma modl G= G = 8100 kN/cm2
2(1 + n)
fyd =fyk/gMa
Poisson oran n = 0.3
ea Lineer sl genleme katsays aT = 12 x 10-6 K-1

Y. Do. Dr. Cenk stnda


28
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Scak Haddelenmi Yapsal elik
Nominal Akma ve ekme Dayanmlar
Eleman nominal kalnl t [mm]
Genel Standart
ve t 40 mm 40 mm < t 80 mm
elik Snf fy [N/mm2] fu [N/mm2] fy [N/mm2] fu [N/mm2]
Tasarm Esaslar
EN 10025-2
S 235 235 360 215 360
Malzemeler S 275 275 430 255 410
S 355 355 510 335 470
Dayankllk S 450 440 550 410 550
EN 10025-3
S 275 N/NL 275 390 255 370
Yapsal Analiz
S 355 N/NL 355 490 335 470
S 420 N/NL 420 520 390 520
Tama Gc S 460 N/NL 460 540 430 540
EN 10025-4
Kullanlabilirlik S 275 M/ML 275 370 255 360
S 355 M/ML 355 470 335 450
S 420 M/ML 420 520 390 500
Detaylandrma S 460 M/ML 460 540 430 530
EN 10025-5
S 235 W 235 360 215 340
S 355 W 355 510 335 490
EN 10025-6
S 460 Q/QL/QL1 460 570 440 550
Y. Do. Dr. Cenk stnda
29
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal elik Ksa Gsterilii (TS EN 10027-1)

Genel S 235 JR G2 W + Z15 IC U

Mekanik zellikler Fiziksek zellikler Grup 2 lem artlar


Tasarm Esaslar Vurma zellii Deney A Yumuak tavlanm
C zel souk ekillendirme
enerji jule scakl C Souk ilenip sertletirilmi
Yap elii D Scak daldrma kaplama
27J 40J 60J C CR Souk haddelenmi
Malzemeler JR KR LR 20
E Emayeleme
U lem grmemi
Mekanik F Dvmeler
J0 K0 L0 0 H i bo profil
zellikler
Dayankllk J2 K2 L2 20 L Dk scaklk
En dk
J3 K3 L3 30 M Termomekanik haddelenmi
akma J4 K4 L4 40 N Normalize edilmi
dayanm
Yapsal Analiz J5 K5 L5 50 P Levha istifi
N/mm2
J6 K6 L6 60 Q Su verilmi temperlenmi
S Gemi inaat
Tama Gc T Borular Kaplama Tipleri
Fiziksel zellikler Grup 1 W Havaya direnli A Scak daldrma alm. kapl.
M Termomekanik olarak haddelenmi CU Bakr kaplama
Kullanlabilirlik N Normalize edilmi veya IC norganik kaplama
normalize edilerek haddelenmi OC Organik kaplama
Z Scak daldrma inko kapl.
Detaylandrma Q Su verilmi ve temperlenmi
ZE Elektrolitik inko kapl.
G Dier zellikler
G1 Sakinletirilmemi Dier zellikler
G2 Sakinletirilmi H Sertleebilirlik
Z15 Kalnlk boyunca zellik; en dk alan daralmas = % 15
G3 Normalize edilmi
Z25 Kalnlk boyunca zellik; en dk alan daralmas = % 25
G4 Teslime hazr Z35 Kalnlk boyunca zellik; en dk alan daralmas = % 35

Y. Do. Dr. Cenk stnda


30
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Dayankllk

Genel Dayankllk iin temel gereksinimler EN1990 belirtilmitir.


Fabrikada veya antiyede gerekletirilen korozyona kar koruyucu
Tasarm Esaslar
nlemler EN1090a uygun olmaldr.
Malzemeler Korozyon, mekanik anma veya yorulmaya duyarl yap elemanlar
uygun bir biimde yap denetim, bakm ve onarma imkan verecek
Dayankllk ve kontrol ve bakm iin eriim olacak ekilde ina edilmelidir.
Aadaki haller dnda bina tr yaplar iin yorulma tahkikine
Yapsal Analiz
gerek yoktur:
Tama Gc Kaldrma makineleri veya yuvarlanan ykler
Makine titreimleri nedeniyle oluan tekrarl gerilme dngs
Kullanlabilirlik Rzgar kaynakl titreimler
nsan gruplarnn ritmik hareketlerinden kaynaklanan titreimler
Detaylandrma
Kontrol edilemeyen yap elemanlar iin, korozyona kar kalc
koruma nlemleri alnmaldr.
Dahili bal nem %80i amyorsa bina ii yaplarna korozyona kar
koruma uygulanmasna gerek yoktur.
Y. Do. Dr. Cenk stnda
31
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Yapsal Modelleme ve Temel Varsaymlar
Genel Yapsal analiz, yapnn dikkate alnan snr durumuna
Tasarm Esaslar
uygun hesap modellerine dayal olmaldr.
Hesap modeli ve hesaplar iin temel varsaymlar ilgili
Malzemeler
snr durumda uygun hassasiyetle yapsal davran ve
Dayankllk kesit, eleman, birleim ve mesnetlerin beklenen
davran trn yanstmaldr.
Yapsal Analiz
Kullanlan analiz metodu tasarm varsaymlaryla tutarl
Tama Gc olmaldr.
Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


32
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Birleim Modelleme
Genel Birleim davrannn, yap ierisindeki i kuvvet ve
Tasarm Esaslar
momentlerin dalmna ve yapnn tm
deformasyonlarna etkileri genel olarak gz ard
Malzemeler edilebilir. Ancak bu tarz etkilerin nemli olduu
Dayankllk
durumda (rnein yar srekli birleimler) bu etkiler
dikkate alnmaldr (EN 1993-1-8).
Yapsal Analiz
Birleim davran etkilerinin analizde dikkate alnp
Tama Gc alnmayacan belirlemek iin aadaki gibi birleim
modeli arasnda bir ayrm yaplabilir:
Kullanlabilirlik
Basit: Birleimin moment aktarmad varsaylr.
Detaylandrma Srekli: Birleim davrannn analiz zerine etkisinin olmad
varsaylr (moment aktaran birleimler).
Yar-srekli: Birleim davran analizde dikkate alnmaldr.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


33
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Birleim Modeli Tipi
Genel Uygun birleim modelinin tipi, birleimin snflandrlmasna
ve seilen analiz metoduna bal olarak TS EN 1993-1-8 Tablo
Tasarm Esaslar
5.1den belirlenmelidir.
Malzemeler
Global Analiz
Dayankllk Birleimin Snflandrlmas
Metodu

Yapsal Analiz Elastik Mafsall Rijit Yar-rijit


Rijit-Plastik Mafsall Tam dayanml Ksmi dayanml
Tama Gc
Yar-rijit ve ksmi dayanml
Elastik-Plastik Mafsall Rijit ve tam dayanml Yar-rijit ve tam dayanml
Kullanlabilirlik Rijit ve ksmi dayanml
Birleim Modeli Tipi Basit Srekli Yar-srekli
Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


34
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Birleimin Snflandrlmas
Genel
Mafsall Ksmi dayanml Tam dayanml
Tasarm Esaslar

Malzemeler

Dayankllk M pl M pl M pl

Yapsal Analiz

Tama Gc

Kullanlabilirlik M j,Rd
Kiri Kiri Kiri
M pl M pl M pl
Detaylandrma Birleim
M j,Rd
Birleim Birleim
0,25 Mpl M j,Rd

f f f

Y. Do. Dr. Cenk stnda


35
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Global Analiz Yap Deformasyonlarnn Etkileri
Genel kuvvet ve momentler genel olarak iki ekilde
Tasarm Esaslar
belirlenebilir:
Birinci Mertebe Analizi: kuvvet ve momentler ekil
Malzemeler deitirmemi sistemde belirlenir.
kinci Mertebe Analizi: Yapnn ekil deitirmesinden
Dayankllk
kaynaklanan etkiler dikkate alnr.
Yapsal Analiz Yapnn ekil deitirmesinden kaynaklanan etkiler
Tama Gc
(ikinci mertebe etkiler), bu etkiler yap etkiyen ykleri
nemli lde arttryorsa veya yapsal davran nemli
Kullanlabilirlik lde deitiriyorsa dikkate alnr.
Detaylandrma Birinci mertebe analizi, deformasyonlardan kaynaklanan
i kuvvet ve momentlerdeki art veya yapsal
davrantaki deiiklik gz ard edilebiliyorsa
kullanlabilir.
Y. Do. Dr. Cenk stnda
36
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Global Analiz Yap Deformasyonlarnn Etkileri
Genel Dk at eimli portal ereve
Genel durum
Kiri-kolon dzlem ereve
Tasarm Esaslar
F E Birinci E HEd h
Malzemeler acr = cr 10 Mertebe acr = 10
FEd Analizi VEd dH,Ed
Dayankllk dH,Ed
H kinci H
Mertebe VEd,2
Yapsal Analiz VEd,1
Analizi h
Tama Gc HEd,1 HEd,2
Alternatif Dorulama
Kullanlabilirlik
cr: Tm sistemde elastik kritik burkulma ykne ulalmasn salayacak tasarm yk
arttrma katsays.
Detaylandrma FEd: Yapya etkiyen tasarm yk.
Fcr: Tm sistemin elastik kritik burkulma yk. Elastik balang rijitliklerine dayanr.
HEd: Yatay tasarm ykleri ve geometrik kusur fiktif yatay yklerinden kaynaklanan, kat taban
dm noktalarndaki toplam yatay ykn tasarm deeri.
VEd: Kat taban dm noktalarndaki tayc sistem toplam dey tasarm yk.
H,Ed: Kat tavan dm noktalarnn kat taban dm noktalarna gre yatay telenmesi.
h: Kat ykseklii
Y. Do. Dr. Cenk stnda
37
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Global Analiz erevelerin Stabilitesi
Genel erevelerin ve ereveyi oluturan paralarn stabilite dorulamas
kusurlar ve ikinci mertebe etkiler dikkate alnarak yaplmaldr.
Tasarm Esaslar

Malzemeler
Global Analiz
Dayankllk

Yapsal Analiz
Global Analiz + Eleman
Tama Gc Alternatif Dorulama
Stabilite Kontrol
Kullanlabilirlik

Detaylandrma
Edeer Kolon Metodu

Y. Do. Dr. Cenk stnda


38
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Global Analiz erevelerin Stabilitesi
Genel Global Analiz
Hem kusurlar (global ve lokal),
Tasarm Esaslar hem de ikinci mertebe etkiler
global analiz ile dikkate alnr. Her
Malzemeler bir elemandaki ikinci mertebe
etkiler ve kusurlar yapnn global
Dayankllk analizinde tamamen dikkate
alndnda, 6.3e gre
Yapsal Analiz elemanlarda tek tek stabilite
kontrolne gerek yoktur.
Tama Gc

Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


39
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Global Analiz erevelerin Stabilitesi
Genel Global Analiz + Eleman Stabilite
Kontrol
Tasarm Esaslar Kusurlar (sadece global) ve ikinci
mertebe etkiler ksmen global analiz ile
Malzemeler ksmen de elemanlarn 6.3e gre tek
tek stabilite kontrol yaplarak dikkate
Dayankllk alnr.
Her bir elemandaki ikinci mertebe
Yapsal Analiz etkilerin veya belirli eleman kusurlarnn
global analizde tamamyla dikkate
Tama Gc alnmadnda, her bir elemann
stabilitesi 6.3e gre global analizde
Kullanlabilirlik dahil olmayan etkiler iin kontrol
edilmelidir.
Detaylandrma
Bu dorulama sistem boyuna eit bir
burkulma boyuna dayanabilir.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


40
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Global Analiz erevelerin Stabilitesi
Genel Edeer Kolon Metodu
Basit durumlarda ikinci mertebe etkiler
Tasarm Esaslar 6.3e gre edeer eleman metodu ile
stabilite kontrol yaplarak dikkate
Malzemeler alnabilir.
Burada burkulma boyu deerleri, tm
Dayankllk sistemin global burkulma modundan
eleman ve birleim rijitlikleri, plastik
Yapsal Analiz mafsal oluumu ve tasarm ykleri
altnda basn kuvvetlerinin dalm
Tama Gc dikkate alnarak belirlenir.
kuvvetler bu durumda dayanm
Kullanlabilirlik kontrollerinde birinci mertebe teorisine
gre kusurlar dikkate alnmadan
Detaylandrma
belirlenebilir.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


41
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Yapsal Analiz
Global Analiz erevelerin Stabilitesi
Genel Elastisite teorisine gre hesaplanan tek katl ereveler iin dey
yklerden kaynaklanan ikinci mertebe yanal deformasyon etkileri,
Tasarm Esaslar yatay yklerin HEd (rn. rzgar) ve geometrik kusur ve dier olas yanal
deformasyon etkilerinden kaynaklanan edeer yklerin VEdf
Malzemeler
aadaki faktr ile arttrlmasyla hesaplanabilir.
Dayankllk
1
; a cr 3
1
Yapsal Analiz 1-
a cr
Tama Gc
dH,Ed
Kullanlabilirlik H0 = HEd + VEd f
1 HEd = HEd,1 + HEd,2 VEd,1 VEd,2
Detaylandrma H = H0 VEd = VEd,1 + VEd,2 h
1
1- HEd,1 HEd,2
a cr H0 h
a cr =
V d
Ed H,Ed

Y. Do. Dr. Cenk stnda


42
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Kusurlar

Genel Geometrik Kusurlar

Tasarm Esaslar

j
Malzemeler
Yk d merkezlii
Dayankllk e e n erilik e,
Eksenel kaklk (yanal teleme) j
Yapsal Analiz

Tama Gc Yapsal Kusurlar

Kullanlabilirlik Artk gerilmeler sE Akma dayanm dalm

Detaylandrma -
+

sE - fy

Y. Do. Dr. Cenk stnda


43
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Kusurlar

Genel Yapsal analizde kusurlar genel olarak uygun yaklamlar


Tasarm Esaslar
ile dikkate alnmaldr.
Bu yaklamlar zellikle artk gerilmeleri; dikeylik,
Malzemeler
dorusallk, dzlemsellik eksiklikleri ve yklenmemi
Dayankllk yap birleimlerindeki kk dmerkezlikler gibi
geometrik kusurlar dikkate alr.
Yapsal Analiz
Eleman tasarm dayanm formlnde bu etkiler dahil
Tama Gc edilmedii srece edeer geometrik kusurlar (5.3.2 ve
Kullanlabilirlik 5.3.3e gre) tm kusur tipleri iin olas etkileri yanstan
deerlerle kullanlmaldr.
Detaylandrma
Global Kusurlar Lokal Kusurlar
(ereveler ve apraz sistemler iin) (Her bir eleman iin)

Y. Do. Dr. Cenk stnda


44
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Kusurlar

Genel Global Kusurlar Lokal Kusurlar


(ereveler ve apraz sistemler iin) (Her bir eleman iin)
Tasarm Esaslar
n yanal teleme kusuru n erilik kusuru
Malzemeler
erevelerin global analizinde global ve lokal kusurlarn varsaylan
Dayankllk ekli, yapnn dikkate alnan burkulma dzlemindeki elastik
burkulma modundan karlabilir.
Yapsal Analiz
En elverisiz dorultu ve formda, simetrik ve asimetrik burkulma
Tama Gc ekilli burulma burkulmas da dahil olmak zere hem dzlem ii
hem de dzlem d burkulma dikkate alnmaldr.
Kullanlabilirlik Yanal teleme modunda burkulmaya kar duyarl ereveler iin
kusurlarn etkisi ereve analizinde bir global n yanal teleme
Detaylandrma
kusuru ve elemanlarn lokal n erilik kusurlar formunda bir
edeer kusur ile dikkate alnmaldr.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


45
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Geometrik Kusurlar
Global n yanal teleme kusuru
Genel n yanal teleme kusuru, aada verilen bantyla hesaplanan eim
fi ile ifade edilebilir:
Tasarm Esaslar

Malzemeler fi = f0 a h a m
Dayankllk 2 2
ah = ; ah 1
Yapsal Analiz h 3
1
Tama Gc
a m = 0.5 1 +
Kullanlabilirlik
m
f0: Temel deer (nerilen deer: 1/200)
Detaylandrma h: Yap elemannn uzunluk veya yksekliine bal azaltma faktr
m: Yap eleman adedine bal azaltma faktr
h: Ykseklik
m: Toplam tesire katks olan dey yap elemanlarnn adedi

Y. Do. Dr. Cenk stnda


46
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Geometrik Kusurlar
n lokal erilik kusuru
Genel Elemanlarn eilmeli burkulma iin greli n lokal erilik kusuru, e0/L
ile ifade edilebilir. Burada L eleman boyudur.
Tasarm Esaslar
Tavsiye edilen n lokal erilik kusurlar tasarm deerler e 0/L
Malzemeler Burkulma Elastik Analiz Plastik Analiz
Erisi e0/L e0/L
Dayankllk
a0 1 / 350 1 / 300
Yapsal Analiz a 1 / 300 1 / 250
b 1 / 250 1 / 200
Tama Gc
c 1 / 200 1 / 150
Kullanlabilirlik d 1 / 150 1 / 100

Detaylandrma (Burkulma erileri standardn 6.3 Elemanlarn burkulma dayanm tanmlanmtr.)

Y. Do. Dr. Cenk stnda


47
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Geometrik Kusurlar

Genel Bina ereveleri iin yanal teleme kusuru aadaki koulun salanmas
durumunda gz ard edilebilir:
Tasarm Esaslar
HEd 0.15VEd
Malzemeler
Blm 6.3e gre eleman kontrollerinde kullanlmak zere u kuvvet ve
momentleri belirlemek iin yaplan global analizde lokal erilik kusurlar
Dayankllk
gz ard edilebilir.
Yapsal Analiz Ancak ikinci mertebe etkilere duyarl ereveler iin global yanal teleme
kusurlarna ek olarak lokal erilik kusurlar da basn etkisindeki elemanlar
Tama Gc iin yapsal analizde aadaki koulun salanmas durumunda dikkate
alnmaldr.
Kullanlabilirlik A fy
l > 0.5
Detaylandrma NEd
HEd: Yatay tasarm ykleri ve geometrik kusur fiktif yatay yklerinden kaynaklanan,
kat taban dm noktalarndaki toplam yatay ykn tasarm deeri.
NEd: Eksenel basn kuvveti tasarm deeri.
l: ki ucu mafsall eleman iin hesaplanm dzlem ii boyutsuz narinlik.
Y. Do. Dr. Cenk stnda
48
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Geometrik Kusurlar
Edeer Yatay Kuvvetler Sistemi
Genel n yanal teleme ve lokal erilik kusurlar her bir kolon iin edeer
yatay kuvvetler sistemi ile deitirilebilir.
Tasarm Esaslar qe L2
NEd NEd e0d =
NEd 8
Malzemeler 4 NEd e0,d
L
Dayankllk 8 NEd e0,d
e0d L qe =
L2
Yapsal Analiz
NEd NEd 4 NEd e0,d
Tama Gc L
NEd
NEd
Kullanlabilirlik
NEdf
Detaylandrma f

NEdf
NEd NEd

Y. Do. Dr. Cenk stnda


49
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Geometrik Kusurlar
Alternatif Yntem
Alternatif olarak , yapnn elastik burkulma mod ekli hcr tek bir global
Genel
ve lokal kusur olarak uygulanabilir. Bu kombine kusur mod eklinin
Tasarm Esaslar maksimum genlii u ekilde hesaplanr:
Ncr e0 ,d NRk
hinit = e0 ,d hcr = 2 hcr
Malzemeler EI hcr ,max l EI hcr ,max
cl 2
Dayankllk 1-
g M1
l > 0.2 iin e0 ,d = a ( l - 0.2 )
MRk
NRk 1 - cl 2
Yapsal Analiz
ault,k
l=
Tama Gc a cr
: Tablo 6.1ve 6.2ye gre ilgili burkulma erisi iin kusur faktr
Kullanlabilirlik c: lgili enkesite bal olarak iligili burkulma erisi iin azaltma faktr
: Yapnn greli narinlii
Detaylandrma l
ult,k: Burkulmay dikkate almadan en fazla zorlanan enkesitin karakteristik dayanm
NRkya ulamak iin elemanlardaki normal kuvvetleri NEd minimum bytme faktr
cr: Burkulma gmesine ulamak iin normal kuvvetleri NEd minimum bytme faktr
MRk: Kritik enkesit karakteristik moment dayanm
NRk: Kritik enkesit karakterstik normal kuvvet dayanm
EI ,
: Kritik enkesitteki kaynakl eilme momenti
: Elastik kritik burkulma mod ekli
Y. Do. Dr. Cenk stnda
50
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Lineer Olmayan Malzeme Davran
Yapsal Analiz Yntemleri
Genel Elastik Yapsal Analiz Plastik Yapsal Analiz
Elastik yapsal analize her durumda izin verilmektedir.
Tasarm Esaslar
Plastik yapsal analize ise ancak yap, plastik mafsallarn olutuu
blgelerde (gerek yap eleman gerekse birleimde) yeterli bir rotasyon
Malzemeler
kapasitesine sahipse izin verilmektedir. Plastik mafsal oluan blgede
eleman enkesiti ya ift simetrik ya da simetri dzlemi plastik mafsal
Dayankllk
rotasyonu ile ayn dzlem ierisinde olacak ekilde basit simetrik olmaldr.
Yapsal Analiz
Bir birleimde plastik mafsal oluuyorsa, birleim ya mafsal elemanda
kalacak ekilde yeterli bir dayanma sahip olmal ya da yeterli bir rotasyon
Tama Gc iin plastik direnci srdrebilmelidir.
Basit bir yntem olarak, elastisite teorisine gre hesaplanm srekli
Kullanlabilirlik kirilerde mesnet momentleri plastik moment tama gcn %15den az
ayorsa snrl bir plastik moment yeniden dalm u koullar altnda
Detaylandrma dikkate alnabilir:
Tayc sistem i kuvvet ve momentleri d ykler ile denge ierisindedir.
Moment azaltmas yaplan tm yap elemanlar Snf 1 veya 2 enkesitlere sahip
olmaldr.
Elemanlarda yanal burulmal burkulma engellenmelidir.
Y. Do. Dr. Cenk stnda
51
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Lineer Olmayan Malzeme Davran
Elastik Yapsal Analiz
Genel Elastik yapsal analiz malzemenin gerilme-ekil
Tasarm Esaslar
deitirme davrannn lineer olmas kabulne
dayanmaldr.
Malzemeler
kuvvet ve momentler bir enkesitin direnci plastik
Dayankllk olarak hesaplanm olsa da elastik yapsal analiz ile
hesaplanabilir.
Yapsal Analiz
Elastik yapsal analiz direnleri lokal burkulma nedeniyle
Tama Gc kstl olan enkesitler iin de kullanlabilir.
Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


52
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Lineer Olmayan Malzeme Davran
Plastik Yapsal Analiz
Genel Plastik yapsal analiz i kuvvet ve momentlerin hesabnda lineer
olmayan malzeme davranndan kaynaklanan etkileri dikkate alr.
Tasarm Esaslar Tayc sistem davran aadaki yntemlerden biriyle yaplr
modellenmelidir:
Malzemeler
Tamamen plastikleen enkesitler ve/veya plastik mafsal olarak
Dayankllk davranan birleimler ile elastik-plastik analiz
Plastik blgelerde ksmen plastikleen yap elemanlarn dikkate
Yapsal Analiz
alan lineer olmayan plastik analiz
Tama Gc Plastik mafsallar arasndaki elastik davran gz ard eden rijit-
plastik analiz
Kullanlabilirlik Plastik yapsal analiz, yap elemanlarnn eilme momentlerinin
yeninden dalmna imkan salayacak ekilde yeterli rotasyon
Detaylandrma
kapasitesine sahip olduklar durumda kullanlabilir.
Plastik yapsal analiz, plastik mafsallarda yap elemanlarnn
stabilitesi saland takdirde kullanlabilir.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


53
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Lineer Olmayan Malzeme Davran
Plastik Yapsal Analiz
Genel Plastik yapsal analizde bi-lineer gerilme-ekil deitirme ilikisi
kullanlabilir.
Tasarm Esaslar
sa
Malzemeler fyk
fyd
Dayankllk
fyd =fyk/gMa
Yapsal Analiz
ea
Tama Gc
Rijit-plastik analiz, yapnn ekil deitirmesinden kaynaklanan
Kullanlabilirlik etkileri (ikinci mertebe etkileri) dikkate alma zorunluluu yoksa
kullanlabilir.
Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


54
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesitlerin Snflandrlmas
eR > e yd fyd nce cidarl elik enkesitlerin
Genel
x e yd moment direnci basn
Tasarm Esaslar etkisindeki ksmlarn (balk,
MR gvde) lokal burkulmas
Malzemeler z
nedeniyle snrldr.
Basnca maruz baln
Dayankllk lokal burkulmas Basn etkisindeki ksmlarn
narinliklerine (c/t ve d/t
Yapsal Analiz deerlerine) bal olarak
enkesitlerden elastik veya
Tama Gc
plastik olarak faydalanlabilir.
Kullanlabilirlik
Bu balamda farkl moment
Detaylandrma c t fyd
diren (MR) ve rotasyon
MR=Mpl
kapasiteleri (R) ile karakterize
y t d edilmi drt enkesit snf
z tanmlanmtr.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


55
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesitlerin Snflandrlmas

Genel Enkesit snflandrlmasnn amac, enkesitlerin diren ve rotasyon


kapasitelerinin lokal burkulma direnciyle ne lde snrlandn
Tasarm Esaslar belirlemektir.
Malzemeler
MR Snf 1
Dayankllk
Snf Enkesit Direnci
Snf 2
Yapsal Analiz
Snf 3 1 ve 2 Plastik
Mpl,Rd
Tama Gc 3 Elastik
Snf 4
Mel,Rd
Kullanlabilirlik 4 Elastik
Mb,Rd (lokal burkulma dikkate alnarak)

Detaylandrma j jrot - jpl jrot


Rmevcut = = -1
jpl jpl
jpl jrot

Y. Do. Dr. Cenk stnda


56
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesitlerin Snflandrlmas

Genel Snf 1
Bu snftaki enkesitler direnlerinde bir azalma olmadan plastik analizin
Tasarm Esaslar
gerektirdii rotasyon kapasitesi ile plastik mafsal oluturabilirler.
Malzemeler Snf 2
Bu snftaki enkesitler plastik moment direnci gelitirebilirler ancak
Dayankllk lokal burkulma nedeniyle snrl rotasyon kapasitesine sahiptirler.
Yapsal Analiz Snf 3
Bu snftaki enkesitler elik elemann en d basn lifinde gerilmelerin
Tama Gc elastik dalm varsaylarak akma dayanmna ulaabildii ancak lokal
burkulma nedeniyle plastik moment direnci gelitiremezler.
Kullanlabilirlik
Snf 4
Detaylandrma Bu snftaki enkesitlerde akma dayanmna ulalmadan enkesitin bir
veya daha fazla ksmnda lokal burkulma ortaya kar.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


57
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesitlerin Snflandrlmas

Genel Kaynakl d
c2 Profil
Tasarm Esaslar
- ad +
tw
Malzemeler
d c
tf + ad -
Dayankllk
d
Hadde
Profil
Yapsal Analiz c1
235 c
e= 2
Tama Gc fyk [N / mm ]

Kullanlabilirlik Snf 1 Snf 2


Gvde: d 36 e Gvde: d 41,5 e
Detaylandrma a 0.5 iin a 0.5 iin
tw a tw a
d 396 e d 456 e
a > 0.5 iin a > 0.5 iin
t w 13 a - 1 t w 13 a - 1
Balk: c/tf 9e Balk: c/tf 10e

Y. Do. Dr. Cenk stnda


58
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Snflar ve Sistem Direnci likisi

c Enkesit- Direnci
Genel
fyd fyd fyd
t
Tasarm Esaslar - -
d
Malzemeler tw
+
Mpl,Rd + Mel,Rd Mel,Rd
Dayankllk
Sistem Direnci

Yapsal Analiz Plastik Elastik Elastik


(lokal
burkulma
Tama Gc dikkate
alnarak)

Kullanlabilirlik Plastik Mafsal


Teorisi
Detaylandrma Moment Yeniden Dalm ile Elastisite Teorisi
snr (c/t)
Elastisite Teorisi

snr (d/tw)
Snf 1 Snf 2 Snf 3 Snf 4

Y. Do. Dr. Cenk stnda


59
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Tama Gc Snr Durumlar
Etki Kombinasyonlar
Kalc ve geici tasarm durumlar iin etkilerin kombinasyonu
Genel (Malzeme yorulmas hari)
Tasarm Esaslar Ed = E { g G , j Gk , j + g P Pk + g Q1 Qk ,1 + g Qi y 0,i Qk ,i }

Malzemeler
Kazara oluan tasarm durumu iin etkilerin kombinasyonu
Ed ,A = E { g GA , j Gk , j + g PA Pk + Ad +y 1,1 Qk ,1 + y 2,i Qk ,i }
Dayankllk
Deprem tasarm iin etkilerin kombinasyonu
Yapsal Analiz Ed ,A = E { g GA , j Gk , j + g P Pk + AEd + y 2,i Qk ,i }
Tama Gc Gk : Kalc etkinin karakteristik deeri
Pk : ngerme etkisinin karakteristik deeri
Kullanlabilirlik Qk,1 : nc tek deiken etkinin karakteristik deeri
Qk,i : nc tek deiken etkiye elik eden etki i nin karakteristik deeri
Detaylandrma
Ad : Kazara oluan etkinin tasarm deeri
AEd : Sismik etkinin tasarm deeri
y0i : Kombinasyon faktrleri
gGj, gP, gQi : Ksmi faktrler
Y. Do. Dr. Cenk stnda
60
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Tama Gc Snr Durumlar
Diren Tahkiki (Dorulama)
Genel Rk
Ed Rd =
Tasarm Esaslar
gM
Malzemeler
Bir blm, eleman veya balantda, kopma veya ar ekil deitirme snr
durumu
Dayankllk
Ed : kuvvetler, momentlerin etki tesirleri veya farkl i kuvvetler
Yapsal Analiz
veya momentleri temsil eden vektrlerin tasarm deerleri,
Rd : Tekabl eden direnlerin tasarm deerleri
Tama Gc
gM : Ksmi faktr
Kullanlabilirlik
- enkesit direnci (snftan bamsz) iin gM0 = 1.00
- eleman direnci (eleman stabilite tahkikinde) gM1 = 1.00
Detaylandrma - enkesit direnci (ekme etkisinde kopma durumunda) gM2 = 1.25

Y. Do. Dr. Cenk stnda


61
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Tahkiki Genel

Genel Etki tesiri tasarm deeri hibir enkesitte karlk gelen


Tasarm Esaslar
diren tasarm deerini aamaz.
Kayma deformasyonlar ve lokal burkulma etkileri EN
Malzemeler
1993-1-5e gre bir etkili genilik ile dikkate alnmaldr.
Dayankllk Diren tasarm deerleri enkesit snflandrlmasna
Yapsal Analiz
dayanmaldr.
Elastik direnlerle, elastik dorulama tm enkesit
Tama Gc
snflar iin uygulanabilir. Ancak Snf 4 enkesitlerin
Kullanlabilirlik dorulamasnda etkili enkesit zellikleri kullanlmaldr.
Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


62
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Tahkiki Genel

Genel Elastik dorulamada enkesitin kritik bir noktasnda aadaki


konservatif akma kriteri kullanlabilir:
Tasarm Esaslar 2 2 2
sx ,Ed sz,Ed sx ,Ed sz,Ed tEd
Malzemeler + -
+ 3 1
fy gM0 fy gM0 fy gM0 fy gM0 fy gM0
Dayankllk
Bu dorulama, elastik tasarmda izin verilen ksmi plastik gerilme
Yapsal Analiz dalmn dikkate almadndan konservatiftir ve ancak NRd, MRd ve
VRd etkileimi gerekletirilemediinde uygulanmaldr.
Tama Gc Konservatif bir yaklam olarak tm enkesit snflar iin tm kesit
byklkleri iin kullanm oranlarnn lineer toplam uygulanabilir.
Kullanlabilirlik
Snf 1, 2 ve 3 enkesitler iin:
Detaylandrma
NEd My ,Ed Mz,Ed
+ + 1
NRd My ,Rd Mz,Rd

Y. Do. Dr. Cenk stnda


63
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Tahkiki Normal Kuvvet Etkisi

Genel Normal Kuvvet Normal Kuvvet


ekme Basn
Tasarm Esaslar
NEd NEd
Genel 1 1
Malzemeler Nt,Rd Nc,Rd

Dayankllk Snf 1
A fy A fy
Snf 2 Npl,Rd = Nc,Rd =
Yapsal Analiz
g M0 g M0
Snf 3 Nt,Rd =
Tama Gc Anet fy
Nu,Rd = A eff fy
Snf 4 g M2 min Nc,Rd =
Kullanlabilirlik g M0
Detaylandrma A: Brt enkesit alan; Anet: Net enkesit alan; Anet: Etkili enkesit alan (kayma
deformasyonlarn ve plak burkulmasn dikkate alan); fy: Akma dayanm; fu:
Kopma dayanm

Y. Do. Dr. Cenk stnda


64
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Tahkiki Eilme Etkisi

Genel
Eilme Momenti
Tasarm Esaslar
MEd
Malzemeler Genel 1
Mc,Rd
Dayankllk Snf 1 Wpl fy
Mc,Rd =
Snf 2 g M0
Yapsal Analiz
Wel,min fy
Snf 3 Mc,Rd =
Tama Gc
g M0
Weff ,min fy
Kullanlabilirlik
Snf 4 Mc,Rd =
g M0
Detaylandrma
Wpl: Plastik mukavemet momenti
Wel,min: Minimum elastik mukavemet momenti
Weff,min: Minimum etkili mukavemet momenti

Y. Do. Dr. Cenk stnda


65
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Tahkiki Kesme Kuvveti Etkisi

Genel
Kesme Kuvveti
Tasarm Esaslar
VEd
Malzemeler Genel 1
Vc,Rd
Dayankllk Snf 1
Vc,Rd = Vpl,Rd =
A v fy( 3 )
Yapsal Analiz Snf 2 g M0
Tama Gc Snf 3
Vc,Rd = Vel,Rd =
(
I t fy 3 )
Kullanlabilirlik
Snf 4 S g M0
Av: Kesme alan
Detaylandrma I: Tm enkesit alannn atalet momenti
S: nceleme noktas zerindeki alann statik momenti

Y. Do. Dr. Cenk stnda


66
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Tahkiki Kesme Kuvveti Etkisi

Genel A v = A - 2 b t f + ( tw + 2r ) t f A v = A - 2 b t f + ( tw + r ) t f
Tasarm Esaslar

Malzemeler

Dayankllk

Yapsal Analiz

Tama Gc
A v = A - (hw tw )
Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


67
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Tahkiki Burulma Etkisi

Genel
Burulma Momenti
Tasarm Esaslar
TEd
Malzemeler Genel 1
TRd
Dayankllk
Snf 1
Yapsal Analiz
Snf 2 TEd = Tt,Ed + Tw,Ed
Tama Gc Snf 3

Kullanlabilirlik Snf 4

Detaylandrma Tt,Ed: St. Venant burulma momenti


Tw,Ed: arplma burulma momenti

Y. Do. Dr. Cenk stnda


68
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Tahkiki
Normal Kuvvet ve Eilme Momenti Etkileimi
Genel
N-M Etkileimi
Tasarm Esaslar
Etkileim Yok Etkileim Var
Malzemeler Snf 1 NEd 0.25 Npl,Rd
MEd
Dayankllk hw tw fy 1
Snf 2 NEd 0.5 MN,Rd
Yapsal Analiz
g M0
fy
Tama Gc Snf 3 sx ,Ed
g M0
Kullanlabilirlik fy
sx ,Ed
Detaylandrma g M0
Snf 4
NEd My ,Ed + NEd eNy Mz,Ed + NEd eNz
+ + 1
A eff fy gM0 Weff ,y ,min fy g M0 Weff ,z,min fy g M0

Y. Do. Dr. Cenk stnda


69
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Tahkiki
Normal Kuvvet ve Eilme Momenti Etkileimi
Genel Cvata deliklerinin dikkate alnmad (Snf 1 ve 2) hadde ve
kaynakl I ve H profiller iin:
Tasarm Esaslar

Malzemeler MN,y ,Rd = Mpl,y ,Rd (1 - n ) (1 - 0.5a) Mpl,y ,Rd


MN,z,Rd = Mpl,z,Rd na
Dayankllk
n - a 2
Yapsal Analiz MN,z,Rd = Mpl,z,Rd 1 - n>a
1 - a
Tama Gc
n = NEd Npl,Rd
Kullanlabilirlik a = ( A - 2bt f ) A 0.5
Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


70
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Tahkiki
Normal Kuvvet ve Eilme Momenti Etkileimi
Genel Cvata deliklerinin dikkate alnmad (Snf 1 ve 2) hadde ve
kaynakl kutu kesitler iin:
Tasarm Esaslar

MN,y ,Rd = Mpl,y ,Rd (1 - n) (1 - 0.5aw ) Mpl,y ,Rd


Malzemeler

Dayankllk
MN,z,Rd = Mpl,z,Rd (1 - n ) (1 - 0.5af ) Mpl,y ,Rd
Yapsal Analiz n = NEd Npl,Rd
Tama Gc aw = ( A - 2bt f ) A 0.5
af = ( A - 2htw ) A 0.5
Kullanlabilirlik

Detaylandrma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


71
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Enkesit Dorulama
Normal Kuvvet ve Eilme Momenti Etkileimi
Genel Snf 4 enkesitlerde basn kuvveti etkisinde azaltlm
enkesit alan (etkili enkesit alan) nedeniyle brt enkesit ve
Tasarm Esaslar
etkili enkesit arlk merkezleri arasndaki moment kolu
Malzemeler (eNy) nedeniyle ek momentler (NEdeNy) oluur.
Dayankllk

Yapsal Analiz
eNy
Tama Gc

Kullanlabilirlik

Detaylandrma
My ,Ed + NEd eNy
Weff ,y ,min fy gM0

Y. Do. Dr. Cenk stnda


72
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Basn Etkisindeki Elemanlar
Genel
Basn etkisindeki bir elemann
Tasarm Esaslar N v
burkulmaya kar tahkiki
Malzemeler y
c A fy
Dayankllk
Nb,Rd = g Snf 1, 2, 3
z NEd
1; M1

N = c A eff fy Snf 4
Yapsal Analiz z eksenine dik burkulma Nb,Rd
Tama Gc b,Rd gM1
w,v
Kullanlabilirlik
y
NEd: Basn kuvveti tasarm deeri
Detaylandrma
z w Nb,Rd: Basn eleman tasarm burkulma direnci
c: lgili burkulma modu iin azaltma faktr

y eksenine dik burkulma

Y. Do. Dr. Cenk stnda


73
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Basn Etkisindeki Elemanlar
Genel

Tasarm Esaslar 1
c= 1.0
Malzemeler
F+ F -l 2 2

F = 0.5 1 + a ( l - 0.2 ) + l 2
Dayankllk
A fy
Yapsal Analiz l= Snf 1, 2, 3
Ncr
Tama Gc
A eff fy
l= Snf 4
Kullanlabilirlik Ncr
Detaylandrma
Ncr: lgili burkulma erisi iin brt enkesit zelliklerine dayal
elastik kritik kuvvet
a: Kusur faktr

Y. Do. Dr. Cenk stnda


74
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Basn Etkisindeki Elemanlar
Genel F
1.0 1 Ncr
Tasarm Esaslar
a0 Euler Hiperbol =
0.8 l Npl
2

Malzemeler 0.6 a
b Npl
Dayankllk 0.4
c l=
0.2 d
Ncr
Yapsal Analiz

0.2 0.6 1.0 1.4 1.8 l


Tama Gc
Burkulma a
Kullanlabilirlik Erisi
a0 0.13
Detaylandrma
a 0.21 F = 0.5 1 + a ( l - 0.2 ) + l 2
b 0.34
c 0.49
d 0.79

Y. Do. Dr. Cenk stnda


75
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Basn Etkisindeki Elemanlar
Burkulma Erisi
Genel Dik
Enkesitler Snrlama Burkulma S235, S275
Ekseni S460
Tasarm Esaslar S355, S420

h/b >1,2 y-y a a0


Malzemeler tf tf < 40mm z-z b a0
y-y b a
I-Profilleri

Dayankllk h y y 40 mm < tf < 100mm


Hadde

z-z c a
h/b <1,2 y-y b a
Yapsal Analiz z tf < 100mm z-z c a
b y-y d c
Tama Gc tf > 100mm
z-z d c
z z
tl y-y b b
tf tf
I-Profilleri

Kullanlabilirlik tf < 40mm


Kaynakl

z-z c c
y y y y
Detaylandrma y-y c c
tf > 40mm
z z z-z d d
z z
Boluklu
Profiller

scak haddelenmi y ve z a a0
y y y y
z z souk haddelenmi y ve z c c

Y. Do. Dr. Cenk stnda


76
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Basn Etkisindeki Elemanlar
Genel Eilmeli burkulma iin narinlik

Tasarm Esaslar A fy L cr 1
l= = Snf 1, 2, 3
Malzemeler
Ncr i l1
A eff
Dayankllk
A eff fy L cr
l= = A Snf 4
Yapsal Analiz Ncr i l1
Tama Gc E
l1 = p = 93.9e
fy
Kullanlabilirlik
235
Detaylandrma e=
fy

Lcr: Burkulma dzlemindeki burkulma boyu


i: Atalet yarap
Y. Do. Dr. Cenk stnda
77
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Eilme Etkisindeki Elemanlar
Genel
Yanal Burulmal Burkulma
Asal ekseni etrafnda momente maruz yanal olarak tutulmam kiriler
Tasarm Esaslar yanal burulmal burkulmaya kar tahkik edilmelidir:
Malzemeler Wy = Wpl,y Snf 1ve 2
MEd fy
1; Mb,Rd = cLT Wy ; Wy = Wel,y Snf 3
Dayankllk
Mb,Rd gM1
Yapsal Analiz
F Wy = Weff ,y Snf 4

w N
Tama Gc
v J
Kullanlabilirlik
Basn bal yeteri derecede tutulmu
y kirilerde ve kutu ve boru kesitli kirilerde
Detaylandrma
yanal burulmal burkulma tehlikesi yoktur.
w
MEd: Moment tasarm deeri
z Mb,Rd: Tasarm burkulma direnci momenti
cLT: Yanal burulmal burkulma azaltma faktr

Y. Do. Dr. Cenk stnda


78
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Eilme Etkisindeki Elemanlar
Yanal Burulmal Burkulma Erileri Genel Durum
Genel
1 Burkulma
Tasarm Esaslar cLT = 1.0 Enkesit Snrlar
Erisi
aLT
FLT + F - l 2
LT
2
LT
Hadde I- h/b2 a 0.21
FLT = 0.5 1 + aLT ( lLT - 0.2 ) + lLT2
Malzemeler Profiller h/b>2 b 0.34
Dayankllk Kaynakl I h/b2 c 0.49
Wy fy Profiller
lLT = h/b>2 d 0.76
Yapsal Analiz Mcr Dier - d 0.76

Tama Gc F Mcr: Yanal burulmal burkulma iin elastik kritik moment


1.0 Aadaki koulun salanmas
ao durumunda yanal burulmal
Kullanlabilirlik 0.8
burkulma etkileri ihmal edilebilir ve
0.6 a sadece enkesit kontrolleri yaplr.
Detaylandrma MEd
0.4 b lLT lLT,0 veya lLT,0 2
c Mcr
0.2 d lLT,0 = 0.4

0.2 0.6 1.0 1.4 1.8 l


Y. Do. Dr. Cenk stnda
79
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Eilme Etkisindeki Elemanlar
Yanal Burulmal Burkulma Erileri Genel Durum
Genel
Yanal burulmal burkulma iin elastik kritik moment Mcr (DIN 18800-2)

( )
Tasarm Esaslar
Mcr ,y = z Ncr ,z c 2 + 0.25zp2 + 0.5zp
Malzemeler
Iw + 0.0039 l2 IT
Dayankllk Ncr,z = p E Iz l
2 2
c =
2

Iz
Yapsal Analiz
Moment Dalm z
Tama Gc
1 1.0
Kullanlabilirlik
2 1.12

Detaylandrma
3 1.35

4 1.77 0.77y

Y. Do. Dr. Cenk stnda


80
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Eilme Etkisindeki Elemanlar
Yanal Burulmal Burkulma Erileri
Genel (Hadde profilleri veya edeer kaynakl enkesitler iin)
1.0 Burkulma
Tasarm Esaslar
1 Enkesit Snrlar aLT
cLT = 1 Erisi
Malzemeler FLT + FLT2 - lLT2 l 2 Hadde I- h/b2 b 0.34
LT Profiller h/b>2 c 0.49
Dayankllk
FLT = 0.5 1 + aLT ( lLT - lLT,0 ) + blLT2
Kaynakl I h/b2 c 0.49
Profiller
Yapsal Analiz lLT ,0 = 0.4 b = 0.75 h/b>2 d 0.76

Tama Gc F Hadde Profilleri


1.0 Genel
veya Edeer
ao Durum Kaynakl Profiller
Kullanlabilirlik 0.8
0.6 a lLT ,0 0.2 0.4
Detaylandrma
b 1.0 0.75
0.4 b
c
0.2 d

0.2 0.6 1.0 1.4 1.8 l


Y. Do. Dr. Cenk stnda
81
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Eilme Etkisindeki Elemanlar
Yanal Burulmal Burkulma Erileri
Genel (Hadde profilleri veya edeer kaynakl enkesitler iin)
Tasarm Esaslar
Elemann yanal mesnetler arasnda Moment Dalm kc
moment dalmn dikkate almak iin
Malzemeler azaltma faktr cLT u ekilde modifiye 1.0
edilebilir:
1
Dayankllk
cLT M yM 1.33 - 0.33 y
cLT,mod = 1
Yapsal Analiz f 0.94
f = 1 - 0.5 (1 - k c ) 1 - 2.0 ( lLT - 0.8 ) 1
2
Tama Gc 0.90

Kullanlabilirlik Burada kc bir dzeltme faktrdr. 0.91

Detaylandrma ME,y 0.86

ME,y 0.77

0.82

Y. Do. Dr. Cenk stnda


82
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Eilme ve Eksenel Basn Etkisindeki Elemanlar
Genel Eilme ve eksenel basn etkisindeki elemanlar aadaki koullar
salamaldr.
Tasarm Esaslar
y eksenine dik burkulma
Malzemeler NEd My ,Ed + DMy ,Ed Mz,Ed + DMz,Ed
+ k yy + k yz 1
Dayankllk
c y NRk cLT My ,Rk Mz,Rk NEd
g M1 g M1 g M1
Yapsal Analiz
z eksenine dik burkulma
Tama Gc NEd My ,Ed + DMy ,Ed M + DMz,Ed
+ k zy + k zz z,Ed 1
Kullanlabilirlik
cz NRk cLT My ,Rk Mz,Rk MEd

gM1 gM1 gM1


Detaylandrma

Burada, kyy , kyz , kzy ve kzy etkileim faktrleri olup deerleri enkesit
tipi ve snfna bal olarak standardn ekinde verilmitir.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


83
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Eilme ve Eksenel Basn Etkisindeki Elemanlar
Genel
NEd My ,Ed + DMy ,Ed M + DMz,Ed
+ k yy + k yz z,Ed 1
Tasarm Esaslar
c y NRk cLT My ,Rk Mz,Rk NEd
Malzemeler gM1 gM1 gM1
NEd My ,Ed + DMy ,Ed Mz,Ed + DMz,Ed
Dayankllk + k zy + k zz 1
cz NRk cLT My ,Rk Mz,Rk
MEd
Yapsal Analiz gM1 gM1 gM1
Tama Gc
Snf 1 2 3 4
Kullanlabilirlik
Ai A A A A
Detaylandrma Wy Wpl,y Wpl,y Wel,y Weff,y NRk = fyAi
Mi,Rk = fyWi
Wz Wpl,z Wpl,z Wel,z Weff,z
DMy,Ed 0 0 0 eN,yNEd
DMz,Ed 0 0 0 eN,zNEd

Y. Do. Dr. Cenk stnda


84
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Elemanlarn Burkulma Direnci
Eilme ve Eksenel Basn Etkisindeki Elemanlar
Mz,R NEd z eksenine dik burkulma
Genel
Mz,Ed My ,Ed M
NEd
+ k zy + z,Ed k zz 1
Tasarm Esaslar My,Ed cz Npl,Rd cLT Mpl.y ,Rd Mpl,z,Rd
L
Malzemeler y eksenine dik burkulma
NEd My ,Ed M
Dayankllk Fz + k yy + z,Ed k yz 1
My c y Npl,Rd cLT Mpl,y ,Rd Mpl,z,Rd
Yapsal Analiz y
z z Snf 1 ve 2 I-Profiller iin:
y
Tama Gc
y Mz
z ( l y - 0, 2) NEd k yz = 0.6 k yy
Cmy,Cmz ve Cm,LT moment k yy = Cmy 1 +
Kullanlabilirlik c y Npl,Rd
dalm iin katsaylar.
Detaylandrma ( l - 0.2) NEd
Cmz=0,6 k zz = Cmz 1 + z
Cmy=CmLT=0,9 c N
z pl,Rd
Mz My
0. 1 l z NEd 0.1 NEd
k zy = 1 - 1 -
CM,LT - 0.25 cz Npl,Rd CM,LT - 0.25 cz Npl,Rd
Y. Do. Dr. Cenk stnda
85
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Kullanlabilirlik Snr Durumlar

Genel
EN 1993-1-1de kullanlabilirlik snr durumlar iin
Tasarm Esaslar EN 1990a atf yaplmaktadr.
EN 1990 Madde 3.4de kullanlabilirlik snr
Malzemeler durumlar u ekilde snflandrlmtr:
Dayankllk
Yap veya yap elemanlarnn normal kullanm
artlarndaki ilevleri
Yapsal Analiz Kiilerin konforu
Yapnn grn (Grn tabiri ile estetikten
Tama Gc ziyade, fazla sehim ve ar atlak oluumu
kastedilmektedir.)
Kullanlabilirlik
EN 1993-1-1e gre sehim ve yatay yer deitirme snr deerleri her
Detaylandrma proje iin nceden belirlenmelidir. Kamuya ak yaplarda titreimler
kullancnn rahatsz olmas engellenecek ekilde snrlandrlmaldr.

Y. Do. Dr. Cenk stnda


86
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm
Kullanlabilirlik Snr Durumu
Etki Kombinasyonlar

Genel Ed C d
Tasarm Esaslar
Karakteristik Kombinasyon: Ed = E { Gk , j + Pk + Qk ,1 + y 0,i Qk ,i }
Malzemeler
Sk Kombinasyon: Ed = E { Gk , j + Pk + y 1,1 Qk ,1 + y 2,i Qk ,i }
Dayankllk

Yar-kalc Kombinasyon: Ed = E { Gk , j + Pk + y 2,i Qk ,i }


Yapsal Analiz
Kullanlabilirlik snr durumunda etki ksmi faktr gF ve malzeme ksmi
Tama Gc faktr gM 1.0 olarak alnr.
Kullanlabilirlik Gk : Kalc etkinin karakteristik deeri
Pk : ngerme etkisinin karakteristik deeri
Detaylandrma Qk,1 : nc tek deiken etkinin karakteristik deeri
Qk,i : nc tek deiken etkiye elik eden etki i nin karakteristik deeri
y0i : Kombinasyon faktrleri
gGj, gP, gQi : Ksmi faktrler
Y. Do. Dr. Cenk stnda
87
stanbul Teknik niversitesi | Mimarlk Fakltesi | Mimarlk Blm

You might also like