U D K 551.734/736(497.

11)

Paleozoik severozapadne Srbije

Ivan Filipovi
Zavod za geoloka i geofizika i s t r a i v a n j a , Beograd, K a r a d o r d e v a 48

I s p i t i v a n j e m su o b u h v a e n i devonski, k a r b o n s k i i p e r m s k i s e d i m e n t i
s e v e r o z a p a d n e S r b i j e . D e v o n s k i s e d i m e n t i su, n a osnovu n a l a z a k o n o -
dontske faune, detaljno biostratigrafski ralanjeni. Najvee rasprostra-
n j e n j e i m a j u k a r b o n s k i sedimenti, k o j i s a d r e b o g a t u f a u n u k o n o d o n a t a ,
f o r a m i n i t e r a i b r a h i o p o d a . S u p r o t n o r a n i j i m s h v a t a n j i m a , u t v r d e n o je
da su k a r b o n s k i s e d i m e n t i r a z v i j e n i po i s t o n o e v r o p s k o m tipu. U p e r m u
su i z d v o j e n e tri litoloke jedinice: f u z u l i n i d s k i k r e n j a c i d o n j e g p e r m a ,
k l a s t i n e n a s l a g e s r e d n j e g p e r m a i fosilonosni k r e n j a c i g o r n j e g p e r m a
sa i n t e r k a l a c i j a m a p e s k o v i t i h k r i l j a c a . G o r n j i p e r m je n a j m a r k a n t n i j i
s t r a t i g r a f s k i lan paleozoika s e v e r o z a p a d n e S r b i j e .

UVOD

Rad n a p r o u a v a n j u paleozojskih tvorevina severozapadne S r b i j e obavljen

j e n a j v e i m delom u sklopu izrade osnovne geoloke k a r t e za listove Vladi-
mirci, Valjevo i Zvornik. Ova ispitivanja u p o t p u n j e n a su prilikom izrade spe-
cijalnih geolokih k a r a t a u pojedinim rudonosnim podrujima, a d o p u n j e n a su
i izvesnim t e m a t s k i m radovima. A u t o r ove t u d i j e izvrio j e detaljno biostrati-
grafskO' i facijalno r a l a n j a v a n j e devonskih, k a r b o n s k i h i permskih tvorevina.
P r i k u p l j e n i paleontoloki m a t e r i j a l obradili su sledei strunjaci: V. P a j i
(konodontsku f a u n u i m i k r o f a u n u karbona), S. S t o j a n o v i (brahiopodsku
i konodontsku faunu), S. P a n t i (mikrofaunu perma), V. P a n t i (polen
analize) i H. S p a s o v iz S o f i j e (konodontsku faunu). Petroloka ispitivanja
izvrila j e V. A v r a m o v i , a sedimentoloka L j. R u d o l f (klastine
stene) i D. S t e f a n o v s k i (karbonatne stene). Koralsku f a u n u obradila je
V. K o s t i .
Doktorsku disertaciju pod naslovom Paleozoik severozapadne Srbije pri-
javio sam 19. 11. 1968. godine F a k u l t e t u za naravoslovje in tehnologijo univerze
v L j u b l j a n i . Istu j e 12. 4. 1969. godine p r i h v a t i o Pedagoko znanstveni svet
fakultete.
Uvaenom profesoru Dr. A. R a m o v u kao m e n t o r u izraavam posebnu
zahvalnost za niz dragocenih saveta, primedbi i u p u t s t a v a datih u t o k u izrade
ove tudije.
 GEOGRAFSKI POLOAJ

Oblast obuhvaena ovom studijom ograniena je n a sliv r e k e J a d r a , po-

b r d j e Vlaia, Pocerinu i n a g o r n j e tokove Obnige, Uba i T a m n a v e (si. 1). Ona
se skoro u celosti p o d u d a r a sa onim delom severozapadne Srbije, gde je p o
S i m i u (1938) razvijen jadarski tip paleozoika. U n j e n i m okvirima istiu
se sledei morfoloki oblici: u severnem delu planinski masiv Cera, u cen-
t r a l n o m p o b r d j e Vlaia a u jugozapadnom venac Podrinjsko-valjevskih
planina.

STRATIGRAFIJA

J a d a r s k a paleozojska oblast, koja j e p r e d m e t ove tudije, pripada u geo-

tektonskom pogledu u n u t r a n j e m dinarskom pojasu. U tom prostoru, za v r e m e
paleozoika, taloili su se uglavnom marinski sedimenti, koji vremenski odgo-
v a r a j u s t a r i j e m i mladem paleozoiku. Stariji paleozoik je predstavljen fosilo-
nosnim naslagama s r e d n j e g i g o r n j e g devona i vie stotina m e t a r a monim
 Litologija K O N O D O N T S K A 1 D R U G A F A U N A

Lithology F A U N A L AS S E M B L A G E S
1 I
1
Angulodus gravis, Bryantodus biculminatus, Icriodus
1
symmetricus, Ozarkodina congesta, O. lata, Polygnathus
1
angustipennata, P. linguiformis linguiformis, P. webbi,
i i
P. cf. xyla, Prioniodina prona, ortocerasi, goniatiti,
1 novakie, itilioline i ostrakodi. - Ortoceras, goniatites,
i nowakies, styliolines and ostracods.
1
1
1
/ ; 1
\ 1

Styliolina sp.

H 1 T 1T
| | | -V
kVw | wVw| | -
1 wvVW j |
^ ] *vw ] | Bryantodus c f . b i c u l m i n a t u s , Icriodus symmetricus, Ozarkodina
j ]
l a t a , P o l y g n a t h u s l i n g u i f o r m i s l i n g u i f o r m i s , P. w e b b i ,
HT[ j | MM
| ^ | Mv P r i o n i o d i n a p r o n a , k r i n o i d s k e drke i f r a g m e n t i t r i l o b i t a . -
VWv | -Av*- | ^ C r i n o i d s a n d t r i l o b i t e s .

W| | ]W
[^VSM. |
w| | J*-

Angulodus vvalrathi, Icriodus nodosus, Hindeodella austiensis,

l i l
1 1 Ozarkodina congesta, O. lata, Polygnathus angustipennata,
1 1 1 P. linguiformis linguiformis, P. v v e b b i , Roundya triangularis
1 1 1

[ [1 I 2 3 4
I j_L
I | I I * I - -1 - I - i

S l . 2. L i t o s t r a t i g r a f s k i s t u b s r e d n j e g d e v o n a L e o n t i j e v c a
1 argilofiliti, 2 t a m n o s i v i glinoviti k r e n j a c i sa proslojcima argilofilita, 3 tamnosivi bankoviti
k r e n j a c i , 4 glinoviti k r e n j a c i , 5 kvrgavi i iliasti k r e n j a c i
F i g . 2. L i t h o s t r a t i g r a p h i c c o l u m n of t h e L e o n t i j e v a c M i d d l e D e v o n i a n
1 argillophylite, 2 d a r k grey argillaceous llmestone with argillophylite intercalations, 3 d a r k
grey thick layered limestone, 4 argillaceous limestone, 5 n o d u l a r and veiny limestone
p e a r s k o k r i l j a s t i m kompleksom. Mladi paleozoik je zastupljen preteno fo-
silonosnim i prilino detaljno* ralanjenim t v o r e v i n a m a k a r b o n a i p e r m a
(tabla 1).

Devon

Fosilonosne devonske t v o r e v i n e otkrivene su u severozapadnoj Srbiji t e k

1955. godine. Konstatovao ih j e S t e v a n o v i (1957, 1957a, 1960, 1967)
u slivu r e k e Uba kod Druetia. P o ovorn a u t o r u otkrie devona u prvi m a h
j e usledilo samo n a osnovu tentakulita, a zatim i n a osnovu drugih devonskih
organizama, ostrakoda, gonijatita, nautilida, korala, brahiopoda, koljaka i tri-
lobita. Na osnovu odredene f a u n e S t e v a n o v i j e zakljuio da preovla-
d u j e gornji devon, to j e d o k u m e n t o v a n o i nalazima konodontske f a u n e u po-
t o k u Plonik (S p a s o v & S t e v a n o v i , 1962, 55). U s r e d n j i devon u v r -
eni su stiliolinski krenjaci u koritu r e k e Uba.
Pored Druetia, S t e v a n o v i j e konstatovao fosilonosni devon u B r a n -
kovim kod Valjeva. Za brankovinski devon S t e v a n o v i (1963, 4347) je
istakao da j e za sada p r e r a n o govoriti, p r e nego to se stilioline blie odrede,
da li j e to' srednji ili gornji devon.
F i l i p o v i (1963a, 1966), S p a s o v & F i l i p o v i (1967) i S p a s o v
i koautori (1967, 1968) utvrdili su da devonski sedimenti z a u z i m a j u znatno
prostranstvo u severozapadnoj Srbiji. Izdvojeni su fosilonosni sedimenti sred-
n j e g i g o r n j e g devona i pearsko-kriljaste tvorevine bez fosilonosnih ostataka.
Fosilonosne tvorevine s r e d n j e g i g o r n j e g devona konstatovane su u veem
delu j a d a r s k e oblasti. P r e d s t a v l j e n e su raznolikim krenjacima sa konodon-
tima, stiliolinama, novakiama, cefalopodima ili rede tentakulitskim i stilio-
linskim glinenim kriljcima. Hronostratigrafska r a l a n j a v a n j a devona izvrena
su n a osnovu konodontskih asocijacija.
Srednji devon. Nalazima konodontske f a u n e u t v r d e n e su srednjodevonske
naslage u Druetiu i Vragoanici. Ove tvorevine r a n i j e nisu bile pouzdano p a -
leontoloki d o k u m e n t o v a n e u severozapadnoj Srbiji.
Ajfelski k a t s r e d n j e g devona za sada je d o k u m e n t o v a n samo* u potoku
Leontijevac, desnoj pritoci Plonika, u a t a r u sela Druetia. U litolokom po-
gledu moe se podeliti na t r i dela: donji izgraden od slojevitih i bankovitih
glinovitih k r e n j a k a sa interkalacijama argilofilita, srednji predstavljen
bankovitim glinovitim krenjacima i g o r n j i reprezentovan k v r g a v i m i ili-
astim k r e n j a c i m a (si. 2). U ovim sedimentima nadena j e konodontska f a u n a
karakteristina za ajfelski kat: Bryantodus biculminatus Bischoff & Ziegler,
Ozarkodina congesta S t a u f f e r , Polygnathus angustipennata Bischoff & Ziegler,

SI. 3. S h e m a t s k i l i t o s t r a t i g r a f s k i s t u b g o r n j e g d e v o n a s e v e r o z a p a d n e S r b i j e sa izdvo-
jenim konodontskim zonama
1 j e d r i k r i s t a l a s t i k r e n j a c i , 2 iliasto-saasti k r e n j a c i , 3 k v r g a v i k r e n j a c i , 4 argiloisti,
5 k o n o d o n t e , 6 cefalopodi, 7 n o v a k i e i stilioline, 8 o s t r a k o d e , 9 krinoid, 10 f o r a m i n i f e r e
Fig. 3. G e n e r a l l i t h o s t r a t i g r a p h i c c o l u m n a n d c o n o d o n t zones of t h e U p p e r D e v o n i a n
of N o r t h w e s t e r n S e r b i a
1 d e n s e g r a n u l a r l i m e s t o n e , 2 v e i n y h o n e y c o m b limestone, 3 n o d u l a r limestone, 4 argillaceous
schist, 5 conodonts, 6 c e p h a l o p o d s , 7 n o w a k i a s a n d styliolinas, 8 ostnacods, 9 c r y n o i d s ,
10 f o r a m i n i i e r s
 *

Thicknesf
Litoloki

Debljina
Konodontske zone LOKALNOSTI

Fossils
K 0 N 0 D 0 N T S K A F A U N A

Fosili
po Z i e g l e r - u sastav
C O N O D O N T S LOCALITIES
Conodont zones Lithology
CZiegler 1962)
' l I I Z u r a l i n o brdo
fe. Palmatolepis g o n i o c l y m e n i a e , Polygnathus nodomarginata,
Plavanjski potok
r ! : i: P s e u d o p o l y g n a t h u s t r i g o n i c a , S p a t h o g n a t h o d u s costatus
Costatus 20 i i i q3
c o s t a t u s , S . a c u l e a t u s , S . i n o r a t u s , S . strigosus, S . s t a b i l i s Drueti
I I I ^
T
I ; I j I j L-j
Palmatolepis gracilis g r a c i l i s , P. perlobata schindewolfi, Medvedak
Styriaca 15 T 9 Sarampov
i : a Pseudopolygnathus b r e v i p e n a t a , Spathognathodus bohleanus
- t - r i ' ; &
o
I i i - P a l m a t o l e p i s h e l m s i , P . m i n u t a , P.rugosa t r a c h y t e r a , P o l y g n a - D r u e t i
1f>
Velifera i i i thus d i v e r s a , P . g l a b r a b i l o b a t a , S c a p h i g n a t h u s v e l i f e r a
i i i-

Palmatolepis glabra, P.glabra elongata, P.glabra pectinata, Drueti

(S.
Quadranti- T ' T ' T 1 7j P . d i s t o r t a , P . q u a d r a n t i n o d o s a m a r g i n i f e r a , Polygnathus Bastav
V5 Plavanjski p .
nodosa 1 1 ' 1' 1' 3 diversa, Spathognathodus strigosus
1 1' 1' 1' Doki potok

Palmatolepis glabra glabra, P.minuta minuta, P.rhomboidea, Drueti

Rhomboidea 10 . 1 . 1 I . CJ Parlog
I c r i o d u s cornutus
1 i i "' i t 1
Icriodus cornutus, Palmatolepis glabra g l a b r a , P.glabra
Crepida 20 $ pectinata, P.gracilis gracilis, P.minuta minuta, P.termini, Drueti
crepida Polygnathus brevilamina
-> T
Drueti
P.triangularis 8 i i 1i i i t Ancyrognathus sinelamina, Ancyrodella ioides, P.triangularis
i 1 1 - i ? =s Panjnlc
Ancyrognathus asymmetrica, A n c y r o d e l l a buckyensis, A. Drueti
10
F r t r t r t g
Rhenana 1 1
T c u r v a t a , P a l m a t o l e p i s gigas B r a n k o v i na

Ancyrodella ioides, Ancyrognathus triangularis, Palmatolepis Tudinska r .

A.triangularis subrecta
T

5 <9 6 T 7 8 9 10
 P. linguiformis linguiformis Hinde i dr. P o r e d konodonata, u viem delu pro-
fila este su stilioline, novakie, ostrakode, zatim presei goniatita i ortocerasa,
a u glinovitim k r e n j a c i m a naden j e i j e d a n f r a g m e n t trilobita.
Debljina fosilonosnih ajfelskih sedimenata iznosi oko 60 metara. U njihovoj
podini lee argilofiliti, koji su postupnim prelazima vezani za donji fosilonosni
deo ajfelskog kata. Odnos sa mladim sedimentima je tektonski.
ivetskom k a t u p r i p a d a j u kvrgavi krenjaci sa stiliolinama i novakiama,
otkriveni n a m a l o m prostranstvu na levoj obali r e k e Vragoanice, nedaleko
od n j e n o g ua u Obnicu. U ovim krenjacima n a d e n e su konodontske vrste
Polygnathus varca S t a u f f e r , Hindeodella austinensis S t a u f f e r i Ozarkodina con-
gesta, k o j e u k a z u j u n a razvie ivetskog k a t a s r e d n j e g devona. Iz ovih kre-
n j a k a P r i b y l & S p a s o v (1970) n a v o d e sledeeu ostrakodsku f a u n u : Healdia
serbiensis P f i b y l i Pseudobythocypris sp. Pribyl.
Ovom v r e m e n s k o m odeljku n a j v e r o v a t n i j e p r i p a d a j u i saasti stiliolinski
krenjaci u profilu Damnjano-via i Stefanovia sa konodontskim vrstama
Polygnathus varca i P. webbi S t a u f f e r . P r v a pomenuta vrsta karakteristina je
za najnii ivet, varca zonu.
Gornji devon. Fosilonosne tvorevine g o r n j e g a devona bile su r a n i j e poznate
samo u Druetiu i Brankovim. Naim ispitivanjima paleontoloki su doku-
m e n t o v a n e n a vie mesta u okolini Oseine i Pecke i Stava, Suvodanja, lji-
vove, K r a s a v e i G o r n j e Sipulje. U veini p o m e n u t i h nalazita prisustvo fosilo-
nosnog devona n a j p r e j e konstatovano n a osnovu novakia i stiliolina, a kasniie
je p o t v r d e n o i konodontskom faunom.
Fosilonosni g o r n j i devon je predstavljen iliasto-saastim laporovitim kre-
njacima, jedrim kristalastim krenjacima i laporovitim stiliolinskim kriljcima.
K r e n j a k i sedimenti g o r n j e g devona najee se j a v l j a j u k a o soiva ili inter-
kalacije u pearsko-kriljastim sedimentima, r e d e kao vee k r e n j a k e p a r t i j e
(Drueti, L o p u a n j s k a reka). Litoloki sastav i biostratigrafski s a d r a j g o r n j e g
devona po u t r v d e n i m konodontskim zonama dati su u sintetskom s t u b u fosilo-
nosnog gornjeg devona (si. 3).
Na osnovu konodontske f a u n e u t v r d e n o j e prisustvo f r a n s k o g i famenskog
kata. Nalazita f a m e n s k o g k a t a su brojnija. Franski k a t j e u t v r d e n u Druetiu
(Plonik), Brankovini (Kamenitovac), u Tudinskoj reci i u lokalnosti P a n j a k
kod Oseme. U ovim lokalnostima n a d e n a j e sledea f a u n a : Ancyrognathus
triangularis Youngquist, A. asymmetrica (Ulrich & Bassler), Ancyrodella ioides
Ziegler, Palmatolepis gigas Bischoff i dr. Famenski k a t konstatovan je n a vie
mesta u Druetiu (Plonik, Bodnjik, Spasovina, Milivojevii, Medvedjak), zatim
u okolini Oseine (Sarampov, ZuraUno. brdo, P l a v a n j ski potok) P e c k e (leva
obala Pecke, Mranica), u ljivovi (Petre), Carini, S u v o d a n j u i Krasavi Iz ovih
lokalnosti n a j karakteristini je su v r s t e Palmatolepis glabra glabra Ulrich &
Bassler, P. glabra elongata Holmes, P. glabra peetinata Ziegler, P quadranti-
nodosa marginifera Ziegler i vei b r o j v r s t a iz rodova Polygnathus, Pseudo-
polygnathus i Spathognathodus.
Analiza p r i k u p l j e n i h podataka p o k a z u j e da j e r a s p r o s t r a n j e n j e fosilonosnih
k a r b o n a t n i h sedimenata f r a n s k o g k a t a ogranieno samo n a p r o s t o r Drueti-
Brankovma-Oseina, dok je r a s p r o s t r a n j e n j e k a r b o n a t n i h tvorevina famenskog
kata, a naroito njegovog najvieg dela d o k u m e n t o v a n o u veem delu iadarske
oblasti.
 K o n o d o n t s k e zone K O N O D O N T S K A F A U N A LOKALNOSTI
Conodont zones C O N O D O N T S LOC ALlTI ES

Palmatolepis g e n i o c l y m e n i a e , P.gracilis sigmoidalis,

Costatus Spathognathodus costatus s p i n u l o c o s t a t u s , S. costatus Spasovina 17
costatus, S . a c u l e a t u s , S. inocnatus, S. strigosus

Styriaca Nije konstatovana - not identified

Palmatolepis gracilis g r a c i l i s , P. helmsi, P. minuta

minuta, P. p e r l o b a t a s c h i n d e w o l f i , P.rugosa trachytera, Plonik*
Velifera
Polygnathus diversa, P. g l a b r a b i l o b a t a , Scaphignathus 7 , 12 i 13
velifera, Spathognathodus inornafus

Palmatolepis glabra g l a b r a , P. g l a b r a e l o n g a t a , P.glabra Pl o n i k

pectinata, P.gracilis gracilis, P.minuta minuta, P. 1, 10 i 11
Quadranti-
perlobata schindewolfi, P. q u a d r a n t i n o d o s a marginifera, Bodnjik
donosa
Polygnathus diversa, P. g l a b r a b i l o b a t a , Spathognathodus Milivojevii
strigosus Medvedjak
Spasovina 16

P a l m a t o l e p i s r h o m b o i d e a , P. g l a b r a g l a b r a , P. m i n u t a
m i n u t a , P. q u a d r a n t i n o d o s a q u a d r a n t i n o d o s a , P. q u a d r a n t i - Plonik
Rhomboidea
nodosa i n f l e x o i d e a , i c r i o d j s c o r n u t u s , P o l y g n a t h u s g l a b r a 6 i 14
glabra

Icriodus cornutus, Palmatolepis glabra g l a b r a , P. glabra

Crepida Plonik
pectinata, P. g r a c i l i s g r a c i l i s , P. m i n u t a m i n u t a , P.
crepida 4 i 5
termini, Polygnathus b r e v i l a m i n a , P. g l a b r a glabra

Ancyrognathus sinelamina, Ancyrodella ioides, Falcodus

P. t r i a n - gunthari, Palmatolepis d e l i c a t u l a d e l i c a t u l a , P. cf. Plonik
gu laris gigas, P. d e l i c a t u l a clarki, P. triangularis, Polygnat- 3 i 9
hus b r e v i l a m i n a , P. subrecta

Ancyrognathus asymmetrica, A n c y r o d e l l a buckyensis,

Rhena na Plonik 2
A . c u r v a t a , P a l m a t o l e p i s g i g a s , P. s u b r e c t a

A. trian-
Nije konstatovana - not identified
gularis

Dubia Nije konstatovana - not identified

SI. 4. K o n o d o n t i g o r n j e g d e v o n a Druetia
F i g . 4. C o n o d o n t s f r o m t h e U p p e r D e v o n i a n of Druetic
* P o d n a z i v o m Plonik o b u h v a e n e s u p r o b e iz p o t o k a P l o n i k (17) i m a j d a n a D a m n j a n o -
via i S t e f a n o v i a (914)
* T h e n a m e " P l o n i k " oovers s a m p l e s f r o m t h e b r o o k P l o n i k (17) and f r o m t h e g u a r r i e s
D a m n j a n o v i a n d S t e f a n o v i (914)
 Gornji devon j e n a j p o t p u n i j e razvijen i n a j b o l j e prouen u a t a r u sela D r u -
etia. P r e d s t a v l j e n je iliasto-saastim laporovitim krenjacima, zatim k v r -
gavim i kristalastim krenjacima i laporovitim stiliolinskim kriljcima. U ovim
sedimentima n a d e n a j e veoraa bogata i raznovrsna f a u n a . Najei su kono-
donti i stilioline, cesto se j a v l j a j u gonijatiti, novakie i ostrakodi, a sasvim r e t k o
ortocerasi i koljke. Na osnovu konodontske faune, koju j e determinisao S p a -
s o v , u gornjedevonskim sedimentima Druetia (profili P l o n i k - m a j d a n i
Damnjanovia i Stefanovia-Spasovina) u t v r d e n o j e 9 od 10 poznatih kono-
dontskih zona (si. 4).

Pearsko-kriljaste tvorevine

P r v e d e t a l j n i j e p o d a t k e o starosti pearsko-kriljastih naslaga dao j e

S i m i (1932, 1933, 1938, 1940, 1957), koji je ove sedimente uglavnom tretirao
kao neralanjen permo-karbcn. Nove podatke o starosti ovih klastinih sedi-
m e n a t a izneli su V e s e l i n o v i i koautori (1963, 17) i M a r k o v i i ko-
autori (1963, 34), koji su ih uvrstili u karbon.
Novi reperi za o d r e d i v a n j e stratigrafskog poloaja pearsko-kriljastih
tvorevina dobijeni su otkriem novih nalazita fosilonosnog devona. Koristei
se ovim reperima, F i l i p o v i (1963a, 137) je prvi zakljuio da jedan deo
pearsko-kriljaste serije n e s u m n j i v o pripada devonu. U prilog ovakvog za-
k l j u k a govore sledee injenice:
1. U obimu velikog Vlaiko-blizanskog antiklinorijuma pearsko-kriljaste
tvorevine, k o j e se k a r a k t e r i u p o t p u n i m otsustvom k a r b o n a t n i h stena, lee
u njegovom jezgru, dok se na obodu j a v l j a j u fosilonosne tvorevine gornjeg
devona, k a r b o n a i perma. P r e m a tome, centralno i n a j d u b l j e mesto koje
u gradi ovog k r u p n o g makro-oblika zauzimaju pearsko-kriljaste tvorevine,
u k a z u j e da su one n a j v e i m delom s t a r i j e od fosilonosnog g o r n j e g devona.
2. Analiza odnosa repernih horizonata fosilonosnog devona i pearsko-
-kriljastih naslaga p o k a z u j e da, u n o r m a l n o m superpozicionom nizu, podinu
fosilonosnom devonu uvek ine pearsko-kriljaste naslage. N a j i n s t r u k t i v n i j i
profili za p r o m a t r a n j e ovakvih odnosa otkriveni su u a t a r u sela Druetia (Leon-
tijevac, Rankovia strana, Bodnjik) i u okolini Oseine (Sarampov, Zuralino
brdo).
3. U okolini P e c k e i ljivove fosilc-nosni devonski krenjaci se j a v l j a j u kao
m a n j a soiva ili interkalacije u pearsko-kriljastim tvorevinama.
4. U n a j v e e m b r o j u devonskih lokalnosti (Drueti, Brankovina, arampov,
P e t r e i dr.) neposrednu povlatu fosilonosnim devonskim k r e n j a c i m a ine
transgresivni sredn j karbonski sedimenti, izgradeni uglavnom od devonskih,
donjokarbonskih i r e d e bakirskih k r e n j a k a . Ako- bi se prihvatila r a n i j a shva-
t a n j a O1 iskljuivo mladopaleozojskoj starosti pearsko-kriljastih tvorevina,
onda bi ove klastine sedimente t r e b a l o oekivati u povlati fosilonosnog devona.
Na osnovu iznetih podataka moe se zakljuiti da su n a j s t a r i j e pearsko-
kriljaste tvorevine u severozapadnoj Srbiji otkrivene u jezgru Vlaiko-bli-
zanskog antiklinorijuma. One su s v a k a k o n a j v e i m delom s t a r i j e od gornjeg
devona, n a ta u p u u j e nalazak fosilonosnih devonskih k r e n j a k a u obodnim
delovima antiklinorijuma.
Starost klastinih sedimenata u jezgru Vlaiko-blizanskog antiklinorijuma
n i j e paleontoloki dokumentovana. Konstatovana su samo dva nalazita mi-
krospora u pearsko-kriljastim sedimentima n a obodu antiklinorijuma
Goloj Glavi, nedaleko od Druetia. Odreden j e rod Cyclogranisporites, koji je
poznat iz g o m j e g devona Engleske.
Do skora n i j e bilo nikakvih podataka o donjoj starosnoj granici ovih sedi-
m e n a t a . Nedavni na nalazak silurskog olistolita u intraserijskim konglome-
r a t i m a Loznike r e k e pokazuje da klastini sedimenti u k r a j n j e m istonom delu
j a d a r s k e oblasti nisu stariji od gornjeg silura. Ko-nodontska f a u n a k a r a k t e r i -
stina za sagita zonu (gornji venlok donji ladlo) n a d e n a j e u belim k r i s t a -
lastim krenjacima. Odredeni su Spathognathodus sagita sagita Waliser i Pan-
derodus unicostatus Branson & Mehi.
Pearsko^kriljaste tvorevine izvan antiklinorijuma p r i p a d a j u uglavnom
g o r n j e m devonu i d o n j e m karbonu, o emu svedoei n j i h o v stratigrafski poloaj
i nalazi k r e n j a k i h soiva i interkalacija sa gornjodevonskom i d o n j o k a r b o n -
skom f a u n o m .
Osnovna k a r a k t e r i s t i k a ovog vie stotina m e t a r a debelog klastinog k o m -
pleksa j e s m e n j i v a n j e pearskih i kriljastih stena. Vertikalna smena j e jae
izraena od lateralne.
P e t r o g r a f s k i m ispitivanjima odredeni su filiti, argiloisti, metamorfisani pe-
litski sedimenti, m e t a m o r f i s a n i peari, peari i k v a r c n e bree i konglomerati.
Peari su najzastupljeniji. P r e o v l a d j u j u peari tipa g r a u v a k a i subgrauvaka.
U okviru ovog klastinog kompleksa zapaene su i izvesne karakteristike,
kojima se odlikuju flini sedimenti. To su dobro izraena horizontalna lamina-
cija, cesti uklopci razorenih glino vitih stena u pearima i konglomeratima,
prisustvo biogenih hijeroglifa i odsustvo fosilonosnih ostataka i preovladivanje
g r a u v a k a i subgrauvaka.
Mada n a v e d e n e k a r a k t e r i s t i k e i znatna slinost sa devonskim fliom jugo-
istone S r b i j e (M. D i m i t r i j e v i i koautori, 1969) u p u u j u n a zakljuak
o flinom k a r a k t e r u ovih sedimenata, ipak se one, bez detaljnijih sedimento-
lokih ispitivanja, ne mogu uvrstiti u fli.

Karbon

S e d i m e n t n e tvorevine k a r b o n a iroko su ras prostran j ene skoro n a itavoj

teritoriji jadarskog paleozoika. N a j v e e r a s p r o s t r a n j e n j e i m a j u u iroj okolini
K r u p n j a i Zajae, zatim n a Vlaiu, u Pocerini i n a severnom p o d g o r j u J a g o d -
nje, Sokolske planine i Medvednika.
N a j v a n i j e g r u p e za r a l a n j a v a n j a k a r b o n a ine konodonti, foraminiferi
i brahiopodi. Na osnovu konodontskih asocijacija izvreno je i z d v a j a n j e svih
katova donjeg karbona, a na osnovu brahiopodske i f o r a m i n i f e r s k e f a u n e rala-
n j a v a n j e s r e d n j e g karbona. K a k o je karbon u severozapadnoj Srbiji razvijen
po istonoevropskom tipu, p r i m e n j i v a n a je t r o j n a podela karbona na donji,
s r e d n j i i gornji.
Donji karbon. P r v e podatke o prisustvu donjeg k a r b o n a u severozapadnoj
Srbiji izneli su 1932. godine S i m i i H e r i t s c h . Do ovakvog zakljuka
S i m i (1932, 1922) j e doao odredivi loe ouvanu brahiopodsku f a u n u sa
Ivovika kod K r u p n j a kao vizesku, a H e r i t s c h (1932, 226) n a osnovu odredbe
s a m o jedne koralske vrste.
 U literaturi su izneta m i l j e n j a o donjokarbonskoj starosti argiloista P a -
gia Mahale sa Dictyodora-ma ( V e s e l i n o v i , 1958, 95), zatim breeoidnih
kriljavih k r e n j a k a sa f u z u l i n i d a m a u B r a n k o v i m ( S t e v a n o v i , 1963, 44),
cefalopodskih k r e n j a k a a r a m p o v a ( V e s e l i n o v i i koautori, 1963, 17) i
kriljaca sa Phycosiphon-ima u lokalnosti Jelina Breza ( B o i u e k & M i -
h a j l o v i , 1966,379380).
Naim ispitivanjima nisu potvrdeni svi navedeni podaci. U t v r d e n o je da j e
ivovika f a u n a m l a d a od donjeg k a r b o n a ( F i l i p o v i , 1963, 118), zatim da
sedimenti B r a n k o v i n e odgovaraju s r e d n j e m p e r m u ( F i l i p o v i i koautori,
1967, 42), a k r e n j a c i arampova g o r n j e m devonu ( F i l i p o v i , 1963b, 137).
D o n j e m k a r b o n u p r i p a d a j u i namirski cefalopodski krenjaci Milivojevia
( S t e v a n o v i & K u l l m a n n , 1962).
U d o n j e m k a r b o n u jadarske oblasti izdvojena su dva superpoziciona lana:
stariji, p r e d s t a v l j e n pearsko-kriljastim tvorevinama i mladi, izgraden od
krenjako-kriljavih slojeva, Posebno su prikazani n a m i r s k i cefalopodski
krenjaci, k o j i se u literaturi n a v o d e k a o jedino n a m i r s k o nalazite ovakve
vrste na B a l k a n s k e m poluostrvu.
Pearsko-kriljaste tvorevine donjeg k a r b o n a zauzimaju n a j v e e raspro-
s t r a n j e n j e u zapadnom delu j a d a r s k e oblasti, gde lee u podini krenjako-
kriljavih slojeva mladeg donjeg karbona, k o j e d a l j e p o k r i v a j u bakirski kre-
njaci (si. 5).
Donjokarbonska starost pearsko-kriljastih tvorevina odredena j e super-
pozicionim p u t e m i n a osnovu r e t k i h nalaza konodontskih asocijacija k a r a k t e -
ristinih za turneski i vizeski kat. Pored toga, u prilog d o n j o k a r b o n s k e starosti
ovih sedimenata govore i nalazi Dictyodora i Phycosiphon-a, koji u k a z u j u na
kulmski razvoj donjeg karbona.
T u r n e s k a starost dokumentovana je n e d a v n i m otkriem konodontske asoci-
jacije karakteristine za n a j d o n j i deo t u r n e s k o g k a t a : Gnathodus kockeli
Bischoff, Polygnathus pura pura Voges, Hindeodella ibergensis Bischoff i dr.
Ova konodontska asocijacija n a d e n a j e u g o r n j e m toku Uba, u kvrgavim
krenjacima koji se kao* soivo j a v l j a j u u pearsko-kriljastim tvorevinama,
a koji su r a n i j e bili uvreni u devon ( V e s e l i n o v i i koautori, 1963).
Vizeska starost pearsko kriljastih tvorevina d o k u m e n t o v a n a j e juno od
Tekeria, na levoj obali Cernice, uzvodno 1 od sastava sa Sipuljom. Tu su ot-
kriveni pearsko-kriljasti sedimenti sa t a n k i m i n t e r k a l a c i j a m a svetlosivih
kristalastih k r e n j a k a udruenih sa liditima. U ovim krenjacima nadena j e
konodontska f a u n a vizeske starosti, k o j a odgovora zoni sa Scaliognathus ancho-
ralis. Odredeni su: Gnathodus bilineatus (Roundy), G. delicatus Branson & Mehi,
G. girtyi Hass, Scaliognathus anchoralis Branson & Mehi i dr.
Pored p o m e n u t i h nalazita t u r n e s k e i vizeske faune, d o n j o k a r b o n s k a starost
pearsko-kriljastih tvorevina d o k u m e n t o v a n a j e i nalazima konodontskih
asocijacija vizeske i vizesko-donjonamirske starosti u sledeim lokalnostima:
S t a r a Baa (Krupanj), Tudinska r e k a (Oseina), zatim zaseok P e t r e i Vuak
potok (ljivova) i na vie mesta u okolini Pecke.
Geoloka starost
LITO LOKI SASTAV FAUNISTICKI SADRZAJ
Age Kat LITHOLOGICAL COMPOSITION F A U N A L A S S E M B L A G E S
Srage

Rugosofusulina, Quasifusulina, Triticites

-1d FuzulinidsUi Schubertella
1
,-+ f 1 <, krenjaci

j-tl ?
t - 1 + i. h Fusulinid
m limestone
-i
LU
N
U

- z
* t
Mii Krenjako-kriijavi
slojevi
F u s u l i n e l l a ex g r . b o c k i , F . ex g r .
P r o f u s u l i n e l l a ex g r . praecursor
pseudobocki,

Limestone - schist
(/> - beds Pseudostaffella spheroidea cuboides, O z a w a i n e l l a
o a mo5quensis / F u s i e l l a typica, C h o r i s t i t e s priscus,
o - . C h . priscus f i s c l r r l
Konglomeratino
kriljave tvorevine Profusulinella, Fusulinella
Conglomerate-
a \ sehist sediments

Terigeni sedimenti sa Meekella eximia, ?Reticulatia ivanovi,

brahiopodskom faunom C h o r i s t i t e s t e s h e v i , C h . g r . inferus
s s

Terrigenous sediments
ivith brachiopods
Chonetes c f . c a r b o n i f e r a , C a n c r i n e l
u n d a t a , L i n o p r o d u c t u s ex g r . cora

Profusulinella Choristites pseudobisulcatus,

s t a f f e l laeformis C h . medovensis c o n v e x a
Pseudostaffella
uralica
Foraminiferski
Pseudostaffella a n t i q u a , P. a n t i q u a g r a n d i s ,

M
krenjaci
* s Asteroarchaediscus baschkirikus, A . subbaschkirikus,
U) A . postrugosus, E o s t a f f e l l a a c u t a , E. e x i l i s , Bradyina
Foraminiferal c r i b r o s t o m a t a , B. nana, B. l e p i d a , M i l l e r e l l a m a r -
limestone
blensis, N e o a r c h a e d i s c u s g r e g o r i i , P l e c t o g y r a b r a d y i ,
m Pseudoendothyra ex g r . s t r u v e i , T u b e r i t i n a , T e t r a t a x i s

Kren jako - kri Ijavi

slojevi Gnathodus bilineatus, G . nodosus, G. commutatus,
Neoprioniodus singularis
Limestone - schist
CJ/ beds
O s
O G n a t h o d u s h o m o p u n c t a t u s , Spathognathodus campbelli,
ffl s Archaesphera s p . , Plectogyra a f f . similis
fcj
*
* h, c/> ^
Ui hj Pearsko-kriljaste
< s N <W tvorevine sa Scaliognathus anchoralis, Gnathodus g i r t y i , G.
krenjakim soivima delicatus
- Se
Sandstone - schist
sediments with
z limestone lenses

G n a t h o d u s k o c k e l i , Polygnathus pura pura,

H i n d o e d e l l a ibergensis
 Pearsko-kriljaste tvorevine donjeg k a r b o n a p r e d s t a v l j a j u g o r n j i deo vie
stotina m e t a r a debelog klastinog kompleksa, iji nii delovi o d g o v a r a j u stari-
j e m paleozoiku. Granica izmedu jednih i drugih je aproksimativna.
Krenjako-kriljavi slojevi o d g o v a r a j u zavrnom delu donjeg karbona. Sa-
stoje se od naizmenino poredanih rnih slojevitih glinovitih k r e n j a k a i tabli-
astih peskovitih glinenih kriljaca. K a r a k t e r i u se malom debljinom (najee
do 10 metara). Nisu konstatovani u svim delovima j a d a r s k e oblasti, pa se p r e d -
postavlja da bono* prelaze u pearsko-kriljaste tvorevine. U krenjako-kri-
l j a v i m slojevima naden je na vie mesta biljni detritus.
Stratigrafski poloaj krenjako-kriljavih slojeva n a j j a s n i j e j e izraen u
dolini Likodre, gde ovi sedimenti lee p r e k o pearsko-kriljastih tvorevina,
a p o k r i v a j u ih bakirski krenjaci. P r e m a superpozicionom poloaju i n a d e n o j
f a u n i o d g o v a r a j u n a m i r s k o m k a t u , a samo u pojedinim lokalnostima, gde i m a j u
veu debljinu (Oseina), p r i p a d a j u i g o r n j e m delu vizeskog kata. Ovoj lito-
stratigrafskoj jedinici p r i p a d a j u i tzv. Djulim slojevi, koji su n a j p o t p u n i j e
razvijeni n a b r d u Djulimu kod K r u p n j a . Djulim slojeve izdvojio j e S i m i
(1957, 30, 31,) kaoi specijalnu faciju n a j v i e g k a r b o n a i donjeg perma, to
j e k a s n i j e negirao F i l i p o v i (1963,116).
Gornjovizeska starost krenjako-kriljavih sedimenata za sada j e f a u n i -
stiki d o k u m e n t o v a n a samo u Oseini, p o k r a j puta OseinaKomiri. Tu su
u ovim sedimentima nadeni konodonti (Gnathodus bilineatus, Spathognathodus
campbelli Rexroad, S. iveneri Ziegler i dr.) i foraminiferi (Archaesphera sp.,

L e g e n d a uz geoloku k a r t u j a d a r s k e oblasti (tabla 1)

E x p l a n a t i o n of t h e Geological M a p of t h e J a d a r Region (Plate 1)
1. Aluvijum
2. Neogen
3. Daciti i andeziti
4. Granitoidi
5. Gornja kreda
6. Jura
7. Porfiriti i tufovi
8. Trljas
9. G o r n j i p e r m : b i t u m i n o z n i k r e n j a c i sa p r o s l o j c i m a glinaca
10. S r e d n j i p e r m : k o n g l o m e r a t i , b r e e , k v a r c n i p e a r i i ljubiasti i z e l e n k a s t i glineni kriljci
11. Gornji karbon-donji perm: fuzulinidski krenjaci
12. Srednji deo moskovskog kata: konglomeratino-Skriljavi sedimenti
13. S r e d n j i k a r b o n : f o r a m i n i f e r s k i k r e n j a c i i f o s i l o n o s n i glineni kriljci i k v a r c n i p e a r i
14. Gornji devon-donji karbon: pearsko-kriljaste tvorevine
15. G o r n j i d e v o n : kristalasti, k v r g a v i i iliasto-saasti k r e n j a c i i argiliti sa s t i l i o l i n a m a
16. S r e d n j i d e v o n : glinoviti i k v r g a v i k r e n j a c i
17. Neralanjeni devon: pearsko-kriljaste tvorevine
1. Alluvium
2. Neogene
3. Dacite and andesite
4. Granitoid rocks
5. Upper Cretaceous
6. Jurassic
7. Porphyrites and tuffs
8. Triassic
9. U p p e r P e r m i a n : b i t u m i n o u s l i m e s t o n e with i n t e r c a l a t i o n s of argillite
10. MiddLe P e r m i a n : c o n g l o m e r a t e , breccia, q u a r t z s a n d s t o n e a n d vioiet a n d g r e e n i s h argillite
11. Upper Carboniferous-Lower Permian: fusulinid limestone
12. Middle p a r t of Moscovian s t a g e s : c o n g l o m e r a t i c a n d slaty deposits
13. Middle C a r b o n i f e r o u s : f o r a m i n i f e r a i l i m e s t o n e a n d f o s s i l i f e r o u s argillite a n d q u a r t z s a n d s t o n e
14. U p p e r D e v o n i a n - L o v e r C a r b o n i f e r o u s : s a n d y a n d sla.ty s e d i m e n t s
15. U p p e r D e v o n i a n : recrystallized, n o d u l a r a n d v e i n y - h o n e y c o m b l i m e s t o n e a n d argillite w i t h
Styliolinas
16. Middle D e v o n i a n : argillaceous a n d n o d u l a r l i m e s t o n e
17. U n d i v i d e d D e v o n i a n : s a n d y a n d slaty s e d i m e n t s
 Tabla 1 - Plate 1

GEOLOKA KARTA JADARSKE OBLASTI

od Ivana Filipovia

GEOLOGICAL MAP OF JADAR REGION

by Ivan Filipovi
umska

'Zavlaka
iajacao

Kostajnik*
irueti

Bela Crkva.

Osema

Slovac

al 1 J

' A L J EVO
n;':::\ 2
V v ^

v v v 0 o o
3 o r o
v ^ v 0 0 0
+ +. 4
t vi'* 4
+

V/'// 5
 Earlandia cf. vulgaris R a u s e r & R e i t l i n g e r , Plectogyra a f f . similis Rauser &
Reitlinger i dr.) gornjovizeske starosti.
U krenjako-kriljavim sedimentima n a d e n a j e na vie mesta (umuria
potok kod K r u p n j a i Konjuica i T u d i n s k a r e k a kod Oseine) i konodontska
asocijacija vizesko-namirske starosti.
Cefalopodski krenjaci namirskog kata poznati su za sada samo u Druetiu,
u zaseoku Milivojevii. Predstavljeni su masivnim krenjacima sivoplaviaste
boje, debljine oko 15 metara. Iz ovih k r e n j a k a p r i k u p l j e n a j e bogata goniatit-
ska fauna, koja po S t e v a n o v i u i K u l l m a n n - u (1962, 4563) pri-
pada d o n j e m n a m i r i j e n u .
U cefalopodskim krenjacima n a d e n a j e bogata i raznovrsna konodontska
f a u n a (S p a s o v & F i l i p o v i , 1967, 5457). K a k o j e nadena f a u n a k a r a k -
teristina za f a m e n s k i k a t g o r n j e g devona i razliite odeljke donjeg karbona,
to j e potrebno' izvriti detaljnija biostratigrafska p r o u a v a n j a cefalopodskih
krenjaka.
U povlati cefalopodskih k r e n j a k a Milivojevia lee transgresivni konglo-
meratino-kriljavi sedimenti s r e d n j e g karbona, u okviru kojih se j a v l j a j u
olistoliti devonskih k r e n j a k a . Ovi podari m e n j a j u r a n i j a s h v a t a n j a o geolo-
kom stubu Milivojevia ( S t e v a n o v i & K u l l m a n n , 1962).
S r e d n j i karbon. Novi rezultati o razviu s r e d n j e g k a r b o n a u severozapad-
noj Srbiji po istono-evropskom tipu prvi p u t su izneti 1962. godine ( P a j i
& F i l i p 0 ' v i , 1966). K a s n i j e su usledili i drugi priloi o razviu s r e d n j e g
k a r b o n a u j a d a r s k o j oblasti: P a j i (1963), F i l i p o v i (1966), S t o j a -
n o v i - K u z e n k o (1966/67) i K o s t i - P o d g o r s k a (1964, 1967 i 1972
sa P a j i ) .
P r e m a razviu s r e d n j e g k a r b o n a si. 6 moemo u severozapadnoj Srbiji iz-
dvojiti t r i oblasti, k o j e se medusobno bitno razlikuju. To su: 1. Oblast razvia
karbonatno-terigenih tvorevina bakirskog k a t a i starijeg dela moskovskog
kata. 2. Oblast razvia konglomeratino-kriljavih sedimenata s r e d n j e g dela
moskovskog kata. 3. Oblast razvia fuzulinidskih k r e n j a k a zavrnog dela mo-
skovskog kata.
1. Karbonatno-terigene tvorevine. R a s p r o s t r a n j e n j e karbonatno-terigenih
tvorevina s r e d n j e g k a r b o n a ogranieno je n a zapadni, severni i centralni deo
j a d a r s k e oblasti. U tom prostoru zauzimaju n a j v e e prostranstvo u slivu Liko-
dre, zatim u rudonosnom p o d r u j u ZajaaStolice i u p e r i f e r n i m delovima
Vlaia.
Krenjaci bakirskog k a t a p r e d s t a v l j a j u u litolokom i faunistikom pogledu
n a j m a r k a n t n i j i deo karbona. I z g r a d u j u donji deo karbonatno-terigenog k o m -
pleksa. Lee p r e k o krenjako-kriljavih slojeva namirskog kata, a p o k r i v a j u ih
fosilonosne terigene naslage mladeg bakira i starijeg dela moskovskog kata.
Bakirski k r e n j a c i su preteno masivni, r e d e stratifikovani, bankoviti i sloje-
viti, b o j e svetlosive, sive ili tamnosive. Najveim delom p n p a d a j u krinoidskim
i algalnim varijetetima, ponekad oolitski ili breoasti. Preteno su kalkareniti,
a dosta esto se j a v l j a j u i kalkruditi. U biostratigrafskom pogledu n a j z n a a j n i j i
su najvii horizonti ovih k r e n j a k a stratifikovani, tamnosivi i najee oolit-
ski krenjaci, koji su zbog velikog prisustva f o r a m i n i f e r a nazvani f o r a m i n i -
ferskim krenjacima (F i 1 i p o v i , 1963, 116). Pored f o r a m i n i f e r a , u velikom

16 Geologija 17
b r o j u z a s t u p l j e n i su krinoidi i alge, s p o r a d i n o se j a v l j a j u korali, a sasvim
r e t k o b r a h i o p o d i i puevi.
S t r a t i g r a f s k a p r i p a d n o s t ovih k r e n j a k a o d r e d e n a j e n a o s n o v u p r i s u s t v a
filogenetski n a j stari jih f u z u l i n i d a Millerella i Pseudostaffella u asocijaciji
m a l i h f o r a m i n i f e r s k i h rodova: Archaediscus, Asteroarchaediscus, Eostaffella i
dr. Na osnovu v e r t i k a l n o g r a s p r o s t r a n j e n j a n a j k a r a k t e r i s t i n i jih oblika (Pseu-
dostaffella antiqua ( D u t k e v i t c h ) , P . antiqua grandis Schlykova, Asteroarchae-
discus baschkirikus ( K r e s t o v n i k o v & Theodorovitsch), A. subbaschkirikus Reit-
linger, A. postrugosus Reitlinger, Eostaffella acuta Grozdilova & L e b e d e v a i dr.),
moe se sa sigurnou zakljuiti d a ova m i k r o f a u n i s t i k a z a j e d n i c a o d g o v a r a
bakirskom katu SSSR-a.
K a r b o n a t n i s e d i m e n t i b a k i r s k o g k a t a n a j d e t a l j n i j e su b i o s t r a t i g r a f s k i p r o -
ueni u B a n j e v c u , L i k o d r i i c e n t r a l n o m r e v i r u Zajae. N j i h o v a d e b l j i n a iznosi
od 80 do 100 m e t a r a . P o n e k a d su slojevima argiloista m a l e d e b l j i n e r a z d v o j e n i
u dva odvojena paketa.
R a s p r o s t r a n j e n j e t e r i g e n i h n a s l a g a s r e d n j e g k a r b o n a p r o s t o r n o j e vezano
za r a s p r o s t r a n j e n j e k r e n j a k a b a k i r s k o g k a t a . N j i h o v a d o n j a g r a n i c a j e obe-
leena p o s t u p n i m p r e l a z o m k a k r e n j a c i m a b a k i r s k o g k a t a , a g o r n j a granica
j e eroziona, j e r p r e k o s r e d n j e g k a r b o n a t r a n s g r e s i v n o lei s r e d n j i p e r m . D e b -
l j i n a im iznosi od 20 do 60 m e t a r a , zavisno* od toga u k o j o j m e r i su sauvani
od erozije.
U s a s t a v t e r i g e n i h s e d i m e n a t a s r e d n j e g k a r b o n a u l a z e peskoviti glineni
kriljci, glineni kriljci, sitnozrni i r e d e s r e d n j o z r n i k v a r c n i peari. F a u n a se
u n j i m a n a j e e nalazi u n e p o s r e d n o j povlati b a k i r s k i h f o r a m i n i f e r s k i h k r e -
n j a k a , a sastoji s e od b r a h i o p o d a k o j i su n a j m n o g o b r o j n i j i , z a t i m od k o l j a k a ,
krinoida, pueva, briozoa i sasvim r e t k o trilobita i cefalopoda. U p o j e d i n i m
lokalnostima, u viim horizontima, j a v l j a se i b i l j n i detritus.
S r e d n j o k a r b o n s k a starost t e r i g e n i h s e d i m e n a t a d o k u m e n t o v a n a j e n a l a s c i m a
b r a h i o p o d s k e f a u n e u b r o j n i m lokalnostima. P o m e n u e m o samo* n a j z n a a j n i j e :
Obradovii, Ovarevac, C v e t u l j a , Vlaka r e k a , Kopljevi, Otrikovaa, T u d i n
i dr. M a k r o f a u n u iz ovih lokalnosti, k o j a p r i p a d a s r e d n j e m i g o r n j e m b a k i r u
i niem delu m o s k o v s k o g k a t a , detaljno' j e prouila S t o j a n o v i - K u z e n k o
1966/67. M e d u o d r e d e n i m b r a h i o p o d i m a p r e o v l a d u j u v r s t e r o d o v a : Choristites,
Chonetes, Echinoconchus, Linoproductus, Isogramma, Rhipidomella, Shizo-
phoria i d r .
2. Konglomeratino-kriljavi sedimenti moskovskog kata. U j u n o m i isto-
n o m delu j a d a r s k e oblasti nisu r a z v i j e n e k a r b o n a t n o - t e r i g e n e t v o r e v i n e sred-
njeg karbona. Umesto n j i h u ovim oblastima javljaju se stratigrafski neto
m l a d e k o n g l o m e r a t i n o - k r i l j a v e t v o r e v i n e , k o j e lee t r a n s g r e s i v n o p r e k o de-
v o n s k i h k r e n j a k a , p e a r s k o - k r i l j a s t i h t v o r e v i n a devona i d o n j e g k a r b o n a
i krenjako-kriljavih slojeva mladeg donjeg karbona. Ove tvorevine imaju
n a j v e e r a s p r o s t r a n j e n j e u slivu r e k e Pecke, z a t i m u g o r n j e m t o k u U b a i R a -
b a s a i u iroj okolini Oseine i Vragoanice. U s a s t a v k o n g l o m e r a t i n o - k r i l j a v i h
naslaga u l a z e p r e t e n o argiloisti sa olistolitima i v a l u c i m a devonskih, d o n j o -
karbonskih i bakirskih krenjaka.
ivima i interkalacijama tamnosivih k r e n j a k a (Pecka i Drueti). Dok u ju-
n o m delu povlatne sedimente ine fuzulinidski krenjaci, u ostalom delu n j i -
hovog razvia granica j e eroziona (u povlati transgresivno lee sedimenti sred-
n j e g perma).
U krenjako-kril javim slojevima na Ivoviku kod K r u p n j a i kod Jeline
Breze (Vragoanica) n a d e n a je brahiopodska i fuzulinidska f a u n a moskovske
starosti. Posebno j e z n a a j n o otkrie fuzulinidske f a u n e podolskog horizonta
moskovskog k a t a na Ivoviku, lokalnosti koja j e u literaturi dugo s m a t r a n a kao
j edino nalazite fosilonosnog donjeg k a r b o n a u severozapadnoj Srbiji (S i m i ,
1932). Podolsku starost fosilonosnih slojeva n a Ivoviku o d r e d u j e prisustvo sle-
d e i h f u z u l i n i d a : Pseudostaffella spheroidea cuboides Rauser, Ozawainella
mosquensis R a u s e r , Fusiella papilionacea G r o z d i l o v a & L e b e d e v a , F. typica Lee
& Chen i dr. Pored r a n i j e poznate brahiopodske f a u n e u kriljcima, n a d e n a j e u
k r e n j a c i m a dobro ouvana f a u n a horistita: Choristites priscus (Eichwald) i C.
priscus fischeri (Federicks).
3. Fuzulinidski krenjaci moskovskog kata. Razvijeni su samo u junim
regionima j a d a r s k e oblasti, a j a v l j a j u s e u vidu izolovanih k r e n j a k i h masa
u predelu PeckaDragijevicaG. Bukovica. Predstavljeni su masivnim krista-
lastim krenjacima sive i tamnosive boje, mestimino sa proslojcima i k r e m e n i m
kvrgama. Debljina i m iznosi od 80 do 100 metara, od ega samo najnii deo
odgovara moskovskom katu.
U n a j n i i m delovima fuzulinidskih k r e n j a k a konstatovane su na vie m e -
sta (Stave, Vragoanica, Tudin, G o r n j a Bukovica) fuzulinide karakteristine
za najvii deo moskovskog k a t a : Fusulinella ex. gr. bocki Moeller, F. ex gr.
pseudobocki L e e & C h e n , Pseudoendothyra ex gr. dagmarae (Dutkevitch), Te-
trataxis donetzica P u t r i j a i dr.
Gornji karbon. Sedimenti g o r n j e g k a r b o n a razvijeni su u j a d a r s k o j oblasti
samo u k r a j n j e m j u n o m delu, gde se n a s t a v l j a sedimentacija fuzulinidskih
k r e n j a k a . Ostali delovi j a d a r s k e oblasti za v r e m e gornjeg k a r b o n a predstav-
l j a j u kopno.
Brojni podaci o prisustvu fosilonosnog g o r n j e g k a r b o n a u zapadnoj Srbiji
nalaze se u r a d o v i m a S i m i a (1933, 1934, 1938, 1957), S t e v a n o v i a
(1953) i P e t r o n i j e v i - K u z e n k o (1957). K a s n i j o m revizijom u t v r d e n o
je da r a n i j e obradena brahiopodska f a u n a odgovara s r e d n j e m k a r b o n u ( S t o -
j a n o v i - K u z e n k o , 1966/67).
Fuzulinidski krenjaci gornjeg karbona. U p r e d h o d n o m odeljku je reeno
da n a j n i i delovi fuzulinidskih k r e n j a k a o d g o v a r a j u zavrnom delu moskov-
skog kata. P r e m a tome, naredni slojevi fuzulinidskih k r e n j a k a p o svom super-
pozicionom poloaju n e s u m n j i v o p r i p a d a j u g o r n j e m karbonu. Na ovakav za-
kljuak u k a z u j u i nalasci fuzulinida ije j e vertikalno r a s p r o s t r a n j e n j e gornji
k a r b o n - d o n j i perm.
Mlada fuzulinidska asocijacija n a d e n a j e n a vie mesta u okviru krenja-
kog po j asa JagodnjaSokolska planina (lokalnosti: anac, R a v n o brdo, Krst,
P e t r i n a stena) i u izolovanoj k r e n j a k o j partiji na Belovai. U ovim lokalno-
s t i m a j a v l j a j u s e r o d o v i : Rugosofusulina, Quasifusulina, Triticites i Schuber-
tella, ije j e vertikalno r a s p r o s t r a n j e n j e g o r n j i k a r b o n - d o n j i p e r m .

Perm

Na osnovu faunistikih nalaza i superpozicionih odnosa izdvojene su u

p e r m u severozapadne S r b i j e tri litostratigrafske jedinice. To su fuzulinidski
krenjaci donjeg perma, klastine naslage s r e d n j e g p e r m a i fosilonosni k a r b o -
natni sedimenti g o r n j e g perma. R a s p r o s t r a n j e n j e fuzulinidskih k r e n j a k a do-
n j e g p e r m a ogranieno- j e samo* n a juni deo j a d a r s k e oblasti, dok j e prisustvo
srednjeg i g o r n j e g p e r m a konstatovano na itavoj povrini j a d a r s k e paleozojske
oblasti.
Donji perm. U r a n i j o j gaolokoj literaturi postoje izvesni podaci o prisustvu
donjeg p e r m a u severozapadnoj Srbiji. T a k o j e S i m i (1933, 1938, 1957) iz-
razio m i l j e n j e da su tvorevine donjeg p e r m a razvijene u faciji peara i kri-
ljaca i da su veoma razprostranjene. Po istom autoru, donji p e r m j e u poje-
dinim oblastima reprezentovan i drugojaijim sedimentima, kao- kvarcnim
konglomeratima u oblasti B a d a n j e i Draginca i Djulim slojevima kod K r u p -
n j a . Medutim, naim ispitivanjima j e utvrdeno, k a k o j e t o ve r a n i j e istaknuto,
da su pearsko^kriljaste tvorevine i Djulim slojevi p r e p e r m s k e starosti,
a da S i m i e v i kvarcni konglomerati Draginca lee preko permskih i t r i -
jaskih sedimenata i p r i p a d a j u g o r n j o j kredi ( V e s e l i n o v i & F i l i p o v i ,
1961).
Fuzulinidski krenjaci donjeg perma. U viim delovima fuzulinidskih kre-
n j a k a n a d e n a j e u sledeim lokalnostima fuzulinidska f a u n a karakteristina
za g o r n j i k a r b o n - d o n j i perm: anac, R a v n o brdo, Krst, P e t r i n a stena i Belo-
vaa. Od pomenutih, p r e m a S. P a n t i (1969) jedino nalazite n a R a v n o m
brdu (atar sela Sljivove) pripada sigurno d o n j e m permu. Iz ove lokalnosti po-
tie sledea f a u n a : Parafusulina pseudojaponica Dutkevitch, Rugosofusulina
complicata S c h e l h v i e n , Quasifusulina longissima Moeller.
Srednji perm. Literaturni podaci o prisustvu s r e d n j e g p e r m a u severo-
zapadnoj Srbiji su prilino b r o j n i i nalaze s e u radovima S i m i a (1938, 86),
K o c h a n s k y - D e v i d e (1960, 1964), V e s e l i n o v i a i koautora (1963,
20), P a n t i & V e s e l i n o v i a (1961, 121) i R a m o v a (1962, 1966).
Tvorevine s r e d n j e g p e r m a konstatovane su u svim delovima severozapadne
Srbije, izuzev u Pocerini, gde j e n e j a s n o da li su u tom prostoru tektonski r e d u -
cirane, ili je p a k transgresija zapoela neto k a s n i j e u g o r n j e m p e r m u .
S r e d n j o p e r m s k i sedimenti lee transgresivno p r e k o razliitih lanova paleo^
zoika, a navie postupno prelaze u fosilonosne g o r n j o p e r m s k e tvorevine. P r e m a
svom litolokom sastavu, izgledu i stratigrafskom poloaju p r e d s t a v l j a j u ekvi-
valente gredenskih slojeva J u n i h Alpa i mogue j e da svojim najviim delom
odgovaraju i g o r n j e m permu.
Najnii, transgresivan deo1 s r e d n j o p e r m s k e serije n i j e n a svim profilima
isti. U n a j v e e m delu j a d a r s k e oblasti transgresija s r e d n j e g perma poinje t a -
loenjem srednjozrnih i k r u p n o z r n i h kvarcnih peara bele ili bledo-ute boje,
a samo u pojedinim oblastima taloenjem breoidno-konglomeratinih k r e n j a -
k a (Stave, Vragoanica, Koteica, Brankovina, Gola Glava) ili kvarcnih konglo-
m e r a t a (Blizonje, Slovac).
N a r e d n e superpozicione lanove s r e d n j e g p e r m a ine glineni kriljci ljubi-
aste, crvene i sivozelene boje. Zbog veoma karakteristinih boja, o v a j deo< sred-
n j e g perma, koji ima n a j v e u debljinu, veoma lako se uoava na terenu.
Zavrni deo ine dolomitino-kriljavi sedimenti, koji ine prelaz k a k a r b o -
natno j fosilonosnoj seriji gornjeg perma. U dolomitinim krenjacima Dolov-
skog brda, K o s t a j n i k a i Vrbia n a d e n a su Mizzia cornuta Kochansky & Herak
i Permocalculus tenellus Pia (S. P a n t i , 1969).
Debljina s r e d n j o p e r m s k i h sedimenata najee iznosi od 60 do- 100 metara.
Najvea j e u istonom delu j a d a r s k e oblasti a idui k a zapadu i severozapadu
osetno se s m a n j u j e .
Gornji perm. N a j z n a a j n i j i podaci o g o r n j e m p e r m u zapadne S r b i j e nalaze
se u r a d o v i m a S i m i a (1932b, 1933, 1934, 1935, 1938, 1940, 1957), V e s e l i -
n o v i a (1955), R a m o v a (1958), K o c h a n s k y & H e r a k a (1960), S.
P a n t i (1959, 1969) i S t o j a n o v i - K u z e n k o (1963).
 Raspro s t r a n j en j e g o r n j o p e r m s k i h sedimenata uglavnom j e usko prostornoi
povezano sa r a s p r o s t r a n j e n j e m srednjeg p e r m a i donjeg trijasa. Otkriveni su
n a veem p r o s t r a n s t v u u iroj okolini Zajae, K r u p n j a i Bele Crkve, zatim u
severnim i severoistonim delovima planinskih venaca Jagodnje, Sokolske pla-
nine i Medvednika, n a vie mesta u obodnim delovima Vlaiko-blizanskog
antiklinorijuma, u slivu r e k e Obnice i u Pocerini.
N a j m a r k a n t n i j i stratigrafski lan u paleozojskom kompleksu severozapadne
S r b i j e predstavljen je uglavnom tamnosivim do rnim, bituminoznim, bankovi-
tim i slojevitim krenjacima, sa i n t e r k a l a c i j a m a crvenih peskovitih glinenih
kriljaca. G o r n j o p e r m s k i krenjaci lee izmedu klastinih sedimenata s r e d n j e g
perma (ili dolomitino-kriljavih slojeva) u podini i k a r b o n a t n i h naslaga do-
n j e g trijasa u povlati.
P r e m a f a u n i k o j u sadre, S i m i (1933, 21) je podelio, idui odozdo n a
vie, gornji p e r m severozapadne S r b i j e na tri zone:
1. E d m o n d i j s k a s a Edmondia permiana i Mizzia velebitana
2. P r o d u k t u s n a sa Productus-ima, Tschernyschewia-ma, Marginifera-ma i
Lyttonia-ma
3. Koralska sa Waagenophyllum indicum i Notothyris-ima.
Ovakva podela p e r m a moe se primeniti za sve oblasti njegovog razvia
u j a d a r s k o j oblasti. U m a k r o f a u n i s t i k o m pogledu n a j b o g a t i j a j e s r e d n j a zona
sa brahiopodskom faunom, a n a j p o z n a t i j a su, r a n i j e otkrivena Simieva
(1933) nalazita Peovac, Bastavsko b r d o i Zmajevac, koja p r e d s t a v l j a j u klasina
mesta razvia gornjeg p e r m a u severozapadnoj Srbiji.
Nadena m a k r o i mikro f a u n a i flora iz najniih delova g o m j o p e r m s k e serije
je dosta siromana u pogledu zastupljenih rodova i vrsta. Najee su alge
Mizzia velebitana ( S c h u b e r t ) i Gymnocodium bellerophontis ( R o t h p l e t z ) , a od
f o r a m i n i f e r a n a j z a s t u p l j e n i j e su Agathammina pusilla (Geinitz), i Hemigordius
harltoni (Cushman & Waters).
S r e d n j i deo g o r n j o p e r m s k e serije izgraden j e od stratifikovanih k r e n j a k a
sa interkalacijama glinenih kriljaca. U ovom delu mestimino se nalazi veoma
bogata brahiopodska fauna. N a j z n a a j n i j e j e prisustvo iskljuivo permskih
oblika Spinomarginifera, Tschernyschewia i Leptodusa.
U s r e d n j o j zoni, p r e m a S. P a n t i (1969, 204), dominantnu ulogu i m a j u
lagenidi, koji d a j u posebno- obeleje ovom horizontu.
Zavrni deo gornjeg p e r m a izdvojen j e ( S i m i , 1933) kao koralska zona
sa Waagenophyllum indicum Waagen & Wentzel i Notothyris-ima. Od m i k r o -
f a u n e i m i k r o f l o r e n a j z n a a j n i j e j e prisustvo a b e r a n t n i h fuzulina Reichelina
media K. M. Maclay i R. tenuissima K. M. Maclay, k o j e nisu konstatovane u
s t a r i j i m zonama g o r n j e g perma.
rni, bituminozni i uvek stratifikovani, j a k o fosilonosni krenjaci gornjeg
p e r m a na granici g o r n j e g p e r m a i trijasa prelaze u svetlosive (rede rumenkaste),
t a k o d e stratifikovane k r e n j a k e ali bez fosilonosnih ostataka.
Debljina g o r n j o p e r m s k i h k r e n j a k a iznosi oko 100 do 120 m e t a r a i svuda j e
jednaka, u itavoj severozapadnoj Srbiji.

OROGENO-PALEOGEOGRAFSKI RAZVOJ

N a j s t a r i j i odeljak geohronoloke evolucije, koji se moe rekonstruisati na

osnovu izdanaka, pripada devonu. U to doba ispitivana oblast predstavljala j e
deo marinskog basena u k o m e su se taloile iskljuivo pearsko-kriljaste tvo-
revine, n a j v e r o v a t n i j e u dubokovodnoj marinskoj sredini. Poetkom srednjeg
i tokom g o r n j e g devona dolazi u poj edinim prostorima do p r o m e n e sedimenta-
cionih uslova. U s r e d n j e m devonu ove p r o m e n e se o d r a a v a j u talcenjem fosilo-
nosnih k a r b o n a t n i h stena samo u odredenim regionima, dok se idui ka zavr-
nim horizontima famenskog kata postepeno poveavaju prostori u kojima se
o b r a z u j u fosilonosni k a r b o n a t n i sedimenti.
Za v r e m e starijih odeljaka d o n j e g k a r b o n a v l a d a j u slini paleogeografski
uslovi k a o i tokom devona. U n a j v e e m delu severozapadne S r b i j e taloe se
pearsko-kriljaste tvorevine sa r e t k i m i n t e r k a l a c i j a m a i soivima k r e n j a k a .
Ovi sedimenti su n a j v e r o v a t n i j e obrazovani u dubokovodnoj marinskoj sredini,
nata u k a z u j e prisustvo Dictyodora i tragovi Phycosiphon-a (si. 6).
Idui k a mladim odeljcima donjeg k a r b o n a zapaa se tendencija postepenog
opliavanja. Na ovakav zakljuak u p u u j u b r o j n i nalasci drvenastih ostataka
biljaka u zavrnim delovima pearsko-kriljastog kompleksa i u krenjako-
kriljavim sedimentima.
Sa poetkom bakirskog kata dolazi do k r u p n i h p r o m e n a paleogeografskih
odnosa. U zapadnom, centralnom i severnom delu j a d a r s k e oblasti egzistuje
plitko neritsko more u k o m e se o b r a z u j u n a j p r e k a r b o n a t n i a zatim i terigeni
fosilonosni sedimenti. Ovi izrazito fosilonosni i litoloki m a r k a n t n i sedimenti
s r e d n j e g k a r b o n a nisu razvijeni u junom i istonom delu j a d a r s k e oblasti.
Njihovo odsustvo i transgresivan poloaj konglomeratino-kriljavih sedime-
n a t a moskovskog k a t a (verovatno srednji deo moskovskog kata) navode na za-
k l j u a k da su ove oblasti za v r e m e bakirskog i nieg dela moskovskog kata
predstavljale kopno.
Transgresivan i diskordantan poloaj konglomeratino-kriljavih sedime-
n a t a moskovskog k a t a p r e k o razliitih tvorevina devona i donjeg k a r b o n a
u k a z u j e da su podinski sedimenti, n a j v e r o v a t n i j e pod dejstvom a s t u r i j s k e faze
hercinske orogeneze, intenzivno ubrani.
Za v r e m e gornjeg k a r b o n a marinski reim egzistuje s a m o u junom delu
j a d a r s k e oblasti, dok ostali delovi p r e d s t a v l j a j u kopno. Za sada n e raspola-
emo sigurnim podacima u kom j e vremenskom periodu juni deo jadarske
oblasti izdignut iznad m o r s k e povrine.
Transgresija srednjeg p e r m a zahvatila j e itavu povrinu j a d a r s k e oblasti.
Ona j e j a s n o ispoljena u veem delu ove oblasti, posebno u n j e n o j severo-
zapadnoj polovini, gde j e jasno izraen hijatus, n a j v e r o v a t n i j e poev od sred-
njeg dela moskovskog k a t a pa zakljuno sa trogkofelom.
Za v r e m e srednjeg p e r m a taloe se preteno klastini sedimenti, ija crvena
boja i prisustvo gipsa u k a z u j u n a p o s t o j a n j e arke, a r i d n e klime.
Poetkom g o r n j e g perma, u m e s t o klastinih sedimenata, taloi se k r e n j a k a
formacija, koju k a r a k t e r i e obilje organskih ostataka, prvenstveno k r e n j a k i h
algi, foraminifera, brahiopoda, korala, krinoida i dr.
K r a j e m p e r m a p r e s t a j e da egzistuje b u j a n organski svet. Isezavaju ak
i alge, k oje su t a k o obilno* zastupljene u g o r n j e m p e r m u . Medutim, facijalne
prilike se nisu bitno izmenile, jer se nastavlja taloenje k r e n j a k a , koji takode
ima ju plitkovodni k a r a k t e r (oolitski krenjaci).
 PALEOZOIK SUSEDNIH OBLASTI

Paralelizacijom j e obuhvaen paleozoik susednih oblasti: B u k u l j e i Vagana,

Diine, Majevice i drinske oblasti. Konstatovano j e da jadarski paleozoik sa
paleozoikom B u k u l j e i Vagana, Diine i Majevice p r i p a d a j e d n o j s t r u k t u m o -
facijalnoj zoni a drinski paleozoik drugoj.
Osnovna karakteristika j a d a r s k e s t r u k t u r n o - f a c i j a l n e zone j e marinski raz-
voj g o r n j e g k a r b o n a i p e r m a i postupna veza sa trijasom, dok s u u drinskoj
oblasti m a r k a n t n e sledee specifinosti:
1. Z n a t n o vii kristalinitet veeg dela paleozojskih stena drinskog kompleksa
od kristaliniteta odgovarajuih stena susednih paleozojskih oblasti;
2. Prisustvo bazinih vulkanita u dubljim delovima drinskog paleozojskog
kompleksa;
3. Odsustvo m a r i n s k i h sedimenata mladeg k a r b o n a i p e r m a ;
4. Transgresivan i diskordantan poloaj donjotrijakih konglomerata preko
s t a r i j e podloge;
5. P o t p u n a prostorna p o d u d a m o s t drinskog razvia paleozoika sa oblastima
r a s p r o s t r a n j e n j a peridotitskih stena.
 The Paleozoic Beds of Northwestern Serbia
Ivan Filipovi
Zavod za geoloka i geofizika i s t r a i v a n j a , Beograd, K a r a d j o r d j e v a 48

T h e Devonian, C a r b o n i f e r o u s a n d P e r m i a n beds of N o r t h w e s t e r n
S e r b i a a r e recognized. T h e b i o s t r a t i g r a p h y of D e v o n i a n rocks is divided
a f t e r conodonts. A l a r g e extension of C a r b o n i f e r o u s s e d i m e n t s r i c h in
conodonts, f o r a m i n i f e r s a n d b r a c h i o p o d s a r e f o u n d and, u n l i k e e a r l i e r
believed, t h e d i s t r i b u t i o n is of east E u r o p e a n type. T h r e e lithologic u n i t s
a r e d i s t i n g u i s h e d in t h e P e r m i a n s y s t e m i.e. t h e f u s u l i n i d l i m e s t o n e of
L o w e r P e r m i a n , t h e clastic rocks of M i d d l e P e r m i a n a n d t h e fossiliferous
l i m e s t o n e of U p p e r P e r m i a n i n t e r c a l a t e d w i t h r e d s a n d y shale. T h e
U p p e r P e r m i a n f o r m a t i o n is t h e b e s t m a r k e d m e m b e r of t h e Paleozoic
s e q u e n c e of n o r t h w e s t e r n Serbia.

This study covers a p a r t of Northwestern Serbia (Fig. 1) in which, according

to S i m i (1938), t h e J a d a r t y p e of t h e Paleozoic is developed. Sediments of
t h e Devonian, Carboniferous and P e r m i a n a r e recognized in the region.
The Devonian. The fossiliferous sediments of t h e Devonian w e r e k n o w n
earlier only a t Drueti a n d in Brankovina ( S t e v a n o v i , 1957, 1960, 1963).
We h a v e discovered t h e presence of fossiliferous Devonian beds in most of
N o r t h w e s t e r n Serbia. T h e biostratigraphy of Devonian sediments is investigated
in detail and divided a f t e r conodonts.* Some significant results a r e achieved
as follows:
1. F o r t h e first time t h e fossiliferous sediments of t h e Eifelian (see lithostra-
tigraphic column of Leontijevac, Fig. 2) a n d t h e Givetian stages of t h e Middle
Devonian are recognized in N o r t h w e s t e r n Serbia.
2. T h e U p p e r Devonian is divided in detail biostratigraphycally n i n e of
t h e ten k n o w n conodont zones of t h e U p p e r Devonian a r e recognized. P r e d o -
m i n a n t l y filamentous-honeycomb U p p e r Devonian limestones a r e found as
lenses or intercalations in sandstone-slate formations, less f r e q u e n t l y as large
limestone parties (Drueti). Detailed data about biostratigraphic contents of
t h e determined conodont zones are given in t h e lithostratigraphic column of the
U p p e r Devonian of N o r t h w e s t e r n Serbia (Fig. 3).
3. Based on n e w findings of t h e fossiliferous Devonian and an analysis of
t h e relations between these r e f e r e n c e stratigraphic horizons and t h e sandstone-
-slate formations, t h e widespread and several h u n d r e d metres thick sandstone-
-schist complex is f o u n d to> correspond largely t o t h e Lower Paleozoic, and not
only to t h e Upper, as it has been considered ( S i m i , 1932, 1933, 1938, 1957).
The Carboniferous. W e h a v e found by prospecting a large distribution of
Carboniferous sediments in N o r t h w e s t e r n Serbia and, unlike earlier believed
( S i m i , 1938), t h e distribution w a s of east European type. T h e sediments
w e r e divided into the Lower, Middle and U p p e r Carboniferous.
Rich and diverse paleontological material m a d e possible a detailed investiga-
tion and division of Carboniferous formations. T h e following significant results
w e r e accomplished:
1. The uppermost part of t h e sandstone^schist complex is determined to be
of t h e Lower Carboniferous. Conodont f a u n a typical of t h e lowermost Tourn-
aisian stage a n d conodont f a u n a corresponding to' t h e Visean stage, i.e. to t h e
zone w i t h Scaliognathus anchoralis, a r e found in limestone lenses and inter-
calations (Fig. 5).
2. In most of Northwestern Serbia, limestone-slate beds a r e recognized
which correspond by t h e i r superposition and t h e identified conodont f a u n a t o
t h e uppermost p a r t of t h e Lower Carboniferous.
3. Within t h e Middle Carboniferous range, foraminiferal limestone of the
Bashkirian stage a r e recognized, terrigeneous deposits w i t h brachiopod f a u n a
of t h e U p p e r Bashkirian and t h e L o w e r Moscovian stages, t h e conglomerate-
-slate sediments transgressively overlaying t h e older sediments (most probably
of t h e Middle Moscovian stage) a n d fusulinid limestone which correspo-nds
in r a n g e to t h e uppermost Moscovian, U p p e r Carboniferous and Lower Permian.
4. A m a r k e d discordance between t h e transgressive conglomerate-slate sedi-
ments of t h e Middle Moscovian and t h e underlying Devonian and L o w e r Carbo-
niferous formations suggested t h a t t h e strongest diastrophism in Northwestern
Serbia was t h e Asturian orogeny.
5. Complicated paleogeographic relation during the Carboniferous are re-
constructed (Fig. 6).
The Permian. T h e f a u n a l findings and t h e superposition of formations
indicate in t h e P e r m i a n of Northwestern Serbia t h r e e lithostratigraphic units.
These are fusulinid limestoines of t h e L o w e r Permian, clastic sediments of t h e
Middle Permian, and fossiliferous c a r b o n a t e rocks of U p p e r P e r m i a n which a r e
t h e best m a r k e d m e m b e r of the Paleozoic in Northwestern Serbia f r o m aspects
of lithology and f a u n a .
O u r investigation resulted in collecting of n e w data about the transgressive
position and facial composition of clastic sediments of the Middle Permian,
and also in confirming the results of investigation in t h e U p p e r Permian, carried
out by S i m i (1933).

Literatura Bibliographie

B o u e k , B., M i h a j l o v i M. 1966, P o j a v a i n t e r e s a n t n e i n h o f a c i j e (Dictyo-

dora, Phycosiphon) tzv. silura paleozoika S a n e (Bosna). R e f e r a t i VI s a v e t o v a n j a , Ohrid.
D i m i t r i j e v i i k o a u t o r i 1969, D e v o n s k i fli jugoistone S r b i j e . Zapisnici SGD
za 1964, 1965, 1966 i 1967. godinu. Zbor 27. 3. 1961, Beograd.
 F i 1 i p o v i , I. 1963, Prilog s t r a t i g r a f i j i k a r b o n a s e v e r o z a p a d n e S r b i j e . Zapis-
nici S G D za 1960 i 1961. godinu. Zbor 27. 3. 1961, B e o g r a d .
F i 1 i p o v i , I. 1963a, P r e d h o d n o s a o p t e n j e o n o v i m n a l a z i t i m a d e v o n a u severo-
z a p a d n o j S r b i j i . Zapisnici SGD za 1960. i 1961. godinu. Zbor 24. 11. 1961, Beograd.
F i 1 i p o v i , I. 1966, R e z u l t a t i i s p i t i v a n j a paleozojskih n a s l a g a s e v e r o z a p a d n e
S r b i j e . Zapisnici SGD za 1963. godinu. Zbor 29. 4. 1963, B e o g r a d .
H e r i t s c h , F. 1932, C h a e t e t e s u n d C a n i n i a aus d e m K a r b o n v o n Ivovik bei
K r u p a n j in W e s t - S e r b i e n . Vesnik Geol. inst. K r a l j . J u g . k n j . I, sv. 2, B e o g r a d .
H e r i t s c h , F. 1934, K o r a l l e n a u s d e m o b e r e n P e r m von L i k o d r a i m Westlichen
S e r b i e n . V e s n i k Geol. inst. K r a l j . J u g . 3/2, Beograd.
K o c h a n s k y - D e v i d e , V. 1960, Prilog p o z n a v a n j u f u z u l i n i d a z a p a d n e S r b i j e .
J A Z U , A c t a geologica 2, 103110, Z a g r e b .
K o c h a n s k y - D e v i d e , V., H e r a k , IVI. 1960. On t h e C a r b o n i f e r o u s a n d P e r -
m i a n D a s y c l a d a c e a e of Yugoslavia. Geoloki v j e s n i k 13, Z a g r e b .
K o c h a n s k y - D e v i d e , V. 1964, Die F u s u l i n i d e n u n d K a l k a l g e n des jugosla-
w i s c h e n K a r b o n s . C i n q u i e m e congres i n t e r n a t i o n a l de s t r a t i g r a p h i e et de geologie du
c a r b o n i f e r e , P a r i , 1963.
K o s t i , V. 1960, Rod A m p l e x u s iz k a r b o n a Z a p a d n e S r b i j e . Geol. a n a l i Balk.
pol., X X V I I , Beograd.
K o s t i - P o d g o r s k a , V. 1964, R a s p r o s t r a n j e n j e i s t r a t i g r a f s k i z n a a j k a r -
b o n s k i h k o r a l n i h f a u n a u J u g o s l a v i j i . Geol. a n a l i Balk. pol., X X X I , B e o g r a d .
K o s t i - P o d g o r s k a , V. 1967, T a b u l a t n i k o r a l Multithecopora Yoh iz s r e d n j e g
k a r b o n a z a p a d n e S r b i j e (Banjevac). Geol. glasnik r n e Gore 5, Titograd.
K o s t i , V., P a j i , A. 1972, M i k r o f a u n a i k o r a l i b a k i r s k o g k a t a s r e d n j e g
k a r b o n a z a p a d n e Srbije. Geol. a n a l i Balk. pol., X X X V I I , B e o g r a d .
M a r k o v i , B. i k o a u t o r i 1963, P r i k a z geoloke k a r t e V a l j e v o 51. Zapisnici SGD
za 1960 i 1961, Beograd.
P a j i , V. 1963, M i k r o f a u n a s r e d n j e g k a r b o n a z a p a d n e S r b i j e . V e s n i k Z a v o d a za
geol. i geof. istra. NRS, X X I , B e o g r a d .
P a j i , V., F i l i p o v i , I. 1966, Novi podaci o s r e d n j e m k a r b o n u j a d a r s k o g
p o j a s a (SZ S r b i j a ) . Zapisnici S G D za 1962. Zbor 28. 5. 1962, Beograd.
P a n t i , S., V e s e l i n o v i , M. 1961, P r v i n a l a z a k m a r i n s k e f a u n e u t e r i g e n i m
s e d i m e n t i m a s r e d n j e g p e r m a ( g r e d e n s k i m slojevima) z a p a d n e S r b i j e . Zapisnici S G D
za 1960 i 1961. Zbor 27. 3. 1961, B e o g r a d .
P a n t i , S. 1969, L i t o s t r a t i g r a f s k e i m i k r o p a l e o n t o l o k e k a r a k t e r i s t i k e s r e d n j e g
i g o r n j e g p e r m a z a p a d n e S r b i j e . V e s n i k Z a v o d a za geol. i geof. istra., k n j . X X V I I ,
ser. A, B e o g r a d .
P e t r o n i j e v i - K u z e n k o , S. 1957, G o r n j e k a r b o n s k a b r a h i o p o d s k a f a u n a
V l a k e R e k e u Pocerini. Z b o r n i k r a d o v a Geol. inst. J o v a n Zujovi, IX, B e o g r a d .
P r i b y 1, A., S p a s o v , H. 1970, Z u r O s t r a c o d e n f a u n a des b u l g a r i s c h e n u n d j u -
goslawischen S i l u r s u n d Devons. I z v e s t i j a n a geologieskija i n s t i t u t S e r i j a p a l e o n t o -
logija, k n j . X I X , Sofia.
R a m o v , A. 1958, R a z v o j z g o r n j e g a p e r m a v Lokih in P o l h o g r a j s k i h h r i b i h
R a z p r a v e Slov. a k a d . znan. in u m e t n . , razr. za p r i r . v e d e 4, L j u b l j a n a .
R a m o v , A. 1962, N e k a t e r i p r o b l e m i pri r a z i s k o v a n j u p e r m a v J u g o s l a v i j i . R e -
f e r a t i V s a v e t o v a n j a geologa F. N. R. J u g o s l a v i j e , B e o g r a d .
R a m o v , A. 1966, R a z v o j s r e d n j e g a p e r m a v J u g o s l a v i j i v lui n o v i h r a z i s k o v a n j .
R e f e r a t i VI s a v e t o v a n j a , deo I, O h r i d .
R a j e v i , D. 1969, T r a g o v i k r e t a n j a r v a u p e a r s k o - k r i l j a s t o j seriji s t a r i j e g
paleozoika u s e v e r o z a p a d n o j S r b i j i . Zapisnici S G D za 1965, B e o g r a d .
S i m i , V. 1932, Prilog geologiji Z a p a d n e S r b i j e . V e s n i k Geol. inst. K r a l j . Jug., I,
2, B e o g r a d .
S i m i , V. 1933, G o r n j i p e r m u Z a p a d n o j S r b i j i . R a s p r a v e Geol. inst. K r a l j . Jug.,
I, Beograd.
S i m i , V. 1934, Prilog p o z n a v a n j u g o r n j o k a r b o n s k i h i g o r n j o p e r m s k i h f a u n a
u Z a p a d n o j S r b i j i . Geol. a n a l i Balk. pol., X X I X , B e o g r a d .
S i m i , V. 1935, N e k o l i k o fosila iz g o r n j e g p e r m a Z a p a d n e S r b i j e . V e s n i k Geol.
inst. K r a l j . Jug., IV, Beograd.
S i m i , V. 1938, O f a c i j a m a m l a d e g paleozoika u Z a p a d n o j Srbiji. Vesnik Geol.
inst. K r a l j . Jug., VI, Beograd.
 S i m i , V. 1940, I z v e t a j o geolokom s n i m a n j u na listu Valjevo. G o d i n j a k
Geol. inst. K r a l j . J u g . za 1939, Beograd.
S i m i , V. 1957, Prilog geolokom p o z n a v a n j u d o n j e g P o d r i n j a . V e s n i k Zavoda
za geol. i geof. istra. NRS, X I I I , Beograd.
S p a s o v , H., S t e v a n o v i , P. 1962, K o n o d o n t i iz g o r n j e g d e v o n a D r u e t i a
u Z a p a d n o j S r b i j i . Geol. a n a l i Balk, pol., X X I X , Beograd.
S p a s o v , H. i k o a u t o r i 1967, Les conodontes paleozoi'ques de la S e r b i e occiden-
tale. Association geologique C a r p a t o - B a l k a n i q u e . V U I ^ m e congres, B e l g r a d e .
S p a s o v , H., F i l i p o v i , I. 1967, D e v o n s k a i k a r b o n s k a k o n o d o n t n a f a u n a
ot s e v e r o z a p a d n a S r b i j a (Jugoslavija). I z v e s t i j a n a Geologieskija institut, kn. XVI,
Sofia.
S p a s o v , H. i k o a u t o r i 1968, Novi r e z u l t a t i i s t r a i v a n j a paleozojskih k o n o d o n a t a
s e v e r o z a p a d n e Srbije. V e s n i k Zavoda za geol. i geof. istra., X X V I , Beograd.
S p a s o v , H. 1972, S t r a t i g r a f i j a i k o r e l a c i j a n a d e v o n a v B l g a r i j a i s u s e d n i t e s t r a -
ni. Geologieski institut, Sofia.
S t e v a n o v i , P. 1953, Mladi paleozoik u g o r n j e m toku U b a i K l a d n i c e (Valjev-
s k a Podgorina). G l a s n i k SAN, V, 2, Beograd.
S t e v a n o v i , P. 1957, P r i k a z geoloke k a r t e lista V a l j e v o I ( 1 : 5 0 000). Za-
pisnici SGD za 1955, Beograd.
S t e v a n o v i , P. 1957a, Osvrt n a n a l a z a k d e v o n a kod D r u e t i a u dolini U b a i
m o g u n o s t n a l a s k a u d r u g i m k r a j e v i m a Z a p a d n e S r b i j e i Istone Bosne. Zapisnici
S G D za 1955, Beograd.
S t e v a n o v i , P. 1960, D a s Devon in w e s t l i c h e n S e r b i e n u n d seine B e z i e h u n g e n
zu den a n d e r e n d e v o n i s c h e n F u n d s t e l l e n in J u g o s l a w i e n . P r a g e r A r b e i t s t a g u n g iiber
die S t r a t i g r a p h i e d. S i l u r s u n d d. Devons, 1958, P r a h a .
S t e v a n o v i , P., K u l l m a n n , J. 1962, N a m i r s k i k a t D r u e t i a i n j e g o v a
g o n i j a t i t s k a f a u n a . G l a s n i k P r i r . m u z e j a u B e o g r a d u , A, X V I - X V I I , B e o g r a d .
S t e v a n o v i , P. 1963, Devon B r a n k o v i n e kod V a l j e v a . Zapisnici S G D za 1960 i
1961. Zbor 10. 10. 1960, B e o g r a d .
S t o j a n o v i - K u z e n k o , S. 1963, G o r n j o p e r m s k i b r a h i o p o d i C r i k v e n i c a za-
p a d n a S r b i j a . V e s n i k Z a v o d a za geol. i geof. istra., X X I , A, Beograd.
S t o j a n o v i - K u z e n k o , S. 1966/67, B i o s t r a t i g r a f i j a s r e d n j e g k a r b o n a z a p a d -
n e S r b i j e i p a r a l e l i z a c i j a sa s e v e r o z a p a d n o m Bosnom, j e d n i m d e l o m V e l e b i t a i S t a n i -
iima u C r n o j Gori. V e s n i k Zavoda za geol. i geof. istra. X X I V / X X V , A, Beograd.
V e s e l i n o v i , M. 1955, R e z u l t a t i geolokih p r o m a t r a n j a u oblasti G o r n j e g
C r n i l j e v a i a b a k e K a m e n i c e . Z b o r n i k r a d o v a Geol. inst. J o v a n ujovi, k n j . VIII,
Beograd.
V e s e l i n o v i , M. 1958, Nov n a l a z a k Dictyodora libeana (Weiss) u k a r b o n s k i m
k r i l j c i m a Z a p a d n e S r b i j e . Z b o r n i k r a d o v a Geol. inst. Jovan ujovi, X, Beograd.
V e s e l i n o v i , M. i k o a u t o r i 1963, P r i k a z geoloke k a r t e V l a d i m i r c i 53. Zapis-
nici S G D za 1960 i 1961. Z b o r 12. 4. 1960, B e o g r a d .