Het collegedictaat Introductie oudheid

Deel I Griekse oudheid

verzorgd door prof. dr J.H. Blok en
uitgeschreven door drs. F.N. Heinsius
Universiteit Utrecht
Najaar 2008
Ontcijfering Lineair B
(Myceens Grieks)

in 1952 door

Michael Ventris
 Klankschriften
• Syllabisch (lettergrepen) + ideogrammen:
Egyptisch hiëroglyfen; spijkerschrift; lineair B
• Alfabetisch (elke klank een teken)
– Consonanten-alfabet: alleen medeklinkers
(+ accenten): (Phoenicisch; Hebreeuws)
– Volledig alfabet: klinkers en medeklinkers
(Grieks, Romeins)
 Aristocratie
• Gesloten groep (geboorte is bepalend)
• Heeft de economische, militaire en sociale
macht
• Verdeelt onderling de politieke macht
• Gezamenlijke levensstijl van competitie
• In Griekenland: symposion (latijn:
symposium)
 symposion
• Letterlijk: samen drinken
• Op ligbed (uit Klein-Azië, begin 7e eeuw)
• Gesloten kring van aanzienlijke mannen
(zelden vrouwen)
• Drinken, seks, muziek, eten, spelletjes
• Wedstrijden in poëzie, spreken, debatteren
→ begin van Griekse debatcultuur (politiek,
filosofie)
Attisch (Atheens) vaatwerk
• Boven: Panathenaeïsche
vaas; attisch zwartfigurig
(azf)
• Onder: drinkschaal; attisch
roodfigurig (arf)
Overgang van azf naar arf ca.
525 vC; alleen Pan-
athenaeïsche vazen blijven
azf
 Conflict en regulering
• Intern binnen polis: competitie tussen
aristocraten:
→ druk op armere bevolking neemt toe
(soms: schuldslavernij)
→ tyrannie (één wint tijdelijk)
→ (meer) kolonisatie
→ wetten (conflictregulering)
 Conflict en regulering
Rivaliteit tussen poleis onderling:
• competitie in bouwprogramma’s (tempels)
• veel (beperkte) oorlogvoering
Bindende factoren:
• taal
• Homerus
• pan-Helleense religie →
• Spelen (Olympia, Delphi) en orakel (Delphi):
(conflictregulering)
 Vitruvius
Handboek van de
bouwkunst
eerste eeuw v.C.: studie van
de Griekse bouwkunst
- Vierkant en cirkel bepalen
de verhoudingen van het
menselijk lichaam
- Tempels behoren de
proporties van het menselijk
lichaam te hebben
Johann Joachim Winckelmann

Geschichte
der Kunst
des
Altertums
1764
 Klassiek
term gebruikt door J.W. (von)
Goethe en tijdgenoten

Classis
(Latijn) =
de (eerste)
rang,
nl. in de
indeling van
de
Romeinse
burgers
 Klassiek
• Term duidt kwaliteiten
aan van kunst van 5e
eeuw; symbool bij
uitstek: Parthenon
• Vorm: perfecte
verhoudingen delen en
geheel; balans
• Inhoud: mens centraal,
diesseitig, rationaliteit
Klassiek → klassicisme

• Bewondering voor
klassieke kunst vanaf
Oudheid tot heden
• Hoogtepunt in
neoklassicisme vanaf ca.
1760 tot in 19e eeuw (tot
in 21e eeuw)
• Term gangbaar geworden
ca. 1800
 Klassieke periode
5e en 4e eeuw v.C.
• Begin: Atheense
demokratische organisatie
van Kleisthenes (508) en
Perzische Oorlogen (492-
479)
• Hoogtij van Athene, Sparta
en andere poleis als
zelfstandige steden
• Eindigt in 338: overwinning
van Philippus van
Macedonië