Professional Documents
Culture Documents
Basınçlı Tüpler PDF
Basınçlı Tüpler PDF
PATLAYICI
METALMADDELERN
SEKTRNDEK
MALATI LE PROTEKNK
YERLERNDE
MAMULLERN
MALATI VE DEPOLANMASINI
GAZ TPLERYAPAN
N RETC
KULLANIMVE THALATILARA
VE AT
YERLERNDE
GVENLK
SALII
ARTLARI
VE GVENL
TEFT PROJES
GENEL DEERLENDRME RAPORU
Yayn No.54
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
2012 / Kasm
Ankara
NSZ
Yaam kolaylatran tm materyallerin retiminde kullanlan gazlarn,
tanmas ve depolanmas ihtiyac ortaya kmtr. Kullanlan bu gazlar
depolamak ve tamak iin retilen kaplar basnl gaz tpleri olarak
adlandrlmtr. Sanayide kullanlan basnl gaz tplerinin evre ve yaam
zerinde tehlike oluturmamas iin, kullanlan tplerin ve iinde barndrd
gazlarn zellikleri iyi bilinmelidir.
Gaz tplerinin hatal doldurulmas ve yanl kullanm sebebiyle meydana
gelen kazalarda, lmle neticelenen maddi ve manevi kayplar yaanmaktadr.
Yine gazlardan kaynaklanan meslek hastalklar da insann yaam kalitesini
drmekle birlikte kiinin i hayatndan da uzaklamasna sebep olmaktadr.
Tm bunlarn yaanmamas iin tplerin son kullancsna gelinceye kadar
ve son kullancnn uymas gerekli mevzuat ve standartlar vardr. Yllar iinde
tecrbelerle olumu bu standartlara ve mevzuata uyulmas ile zamanla
yenilenen standart ve teknik mevzuatn da takip edilmesi gerekmektedir.
Hazrlam olduumuz bu el kitab, teknik adan gazlarn zellikleri ve
korunma yntemleri ile bu gazlarn depoland tplerin retimi, periyodik
muayeneleri, kullanm, tanmas, montaj ve depolanmasna ilikin teknik
veriler ile uyulmas gerekli mevzuat ve standartlar iermektedir.
Basnl gaz tplerinin dolumunu yapan ve bu tpleri kullanan tm taraflarn
bavuru kayna olarak kullanacan dndmz bu el kitabnn
hazrlanmasnda grev alan Tefti Kurulu Bakan Yardmcs M. Nejdet
ARIKCI, Ba Mfettii Semih ZAKIR, Mfettii Yardmcs Murat YILMAZ
ile katk ve katlm olan tm taraflara teekkr ederim.
Mehmet TEZEL
Tefti Kurulu Bakan
almadan, renmeden, yorulmadan, rahat yaamann yollarn
alkanlk haline getirmi milletler; nce onurlarn, sonra zgrlklerini,
daha sonra da geleceklerini kaybetmeye mahkumdurlar.
NDEKLER
BLM A 11 BLM E 27
GAZ KATEGORLER DER APARATLAR
A.1. Andrc Gazlar E.1. Hortumlar
A.1.1. Andrc Gazlara Kar Genel E.2. Borular
Tedbirler E.3. alomalar
A.2. Yanc Gazlar
A.2.1. Yanc Gazlara Kar Genel Tedbirler BLM F 31
A.3. Asal Gazlar TPLERDE MUAYENE
A.3.1. Asal Gazlara Kar Genel Tedbirler F.1. Tplerin Periyodik Muayenelerine likin
A.4. Oksidanlar Standartlar
A.4.1. Oksidanlara Kar Genel Tedbirler F.2. Tplerin Gzle Muayenesi
A.5. Kriyojenik Gazlar
A.5.1. Kriyojenik Gazlara Kar Genel BLM G 33
Tedbirler GVENLK VALFLER
A.6. Zehirli veya Toksik Gazlar G.1. Genleme Valfi
A.6.1. Zehirli veya Toksik Gazlara Kar G.2. Kontrol Valfi (Check valf)
Genel Tedbirler G.3. Ak Snrlayc Kapama Valfi
G.4. Valflerle lgili Standartlar
BLM B 17 G.5. Giri Balantlarnda Alnmas Gerekli
TPLERN MALNE LKN STANDARTLAR Tedbirler
G.6. k Balantlar
BLM C 19 G.6.1. Valf k Balantlar ve Balant
MAL EKLNE GRE TPLER Paralarnda Alnmas Gerekli
C.1. Dikili Tpler Tedbirler
C.2. Dikisiz Tpler G.7. Alev Tutucu
G.7.1. Koruma Yntemleri
BLM D 21 G.7.2. Geri Tepmenin Genel Sebepleri
BASIN REGLATRLER
BLM H 37
D.1. Tek Aamal Reglatrler
D.2. ki Aamal Reglatrler KAPATMA YNTEMLER
D.3. Reglatrlerde Kullanlan Malzemeler H.1. Manifold Sistemi
D.4. Sznt Kontrol H.2. Uzaktan Kapatma
D.4.1. Sznt Testi ve Reglatr Arzasnn
Tesbiti BLM
LM I 39
D.4.1.1. Sznt Testi in Yaplacak BALIKLARIN HAVALANDIRILMASI
lemler I.1. Havalandrma
D.5. Reglatr Temizlii
D.6. Gzden Geirmek BLM J 41
D.7. Deitirme TP SSTEMLER
J.1. Tek Tpl Sistemler
J.2. oklu Tp Sistemleri
BLM K 43 N.2. Basnl Kaplar ve Bu Kaplarn Muayene
TPLERDE ARETLEME Yntemlerinin Ortak Hkmlerine Dair
K.1. Tplerde aretlemeye likin Standartlar Ynetmelik
K.2. Tp Boaznn Bir Yanal Yznde Olmas N.3. Basit Basnl Kaplar Ynetmelii
Gerekenler N.4. Dikisiz, Alamsz Alminyum Ve
K.3. Tp Boaznn Dier Yanal Yznde Olmas Alminyum Alaml Basnl Gaz Tplerine
Gerekenler Dair Ynetmelik
K.4. Etiketleme N.5. Dikisiz, elikten Mamul Basnl Gaz
K.5. erdii Gazn Cinsine Gre Tplerin Tplerine Dair Ynetmelik (84/525/AT)
Renkleri N.6. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas
Eitim Ynetmelii
BLM L 47 N.7. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas
Lisans Ynetmelii
TPLERN KULLANIMI
N.8. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG)
L.1. allan Maddenin Belirlenmesi ve
Piyasasnda Uygulanacak Teknik
zellikleri
Dzenlemeler Hakknda Ynetmelik
L.2. alrken Uygulanacak Kurallar
N.9. Parlayc, Patlayc, Tehlikeli Ve Zararl
L.3. Kullanmdan nce Tplerin Gvenlii
Maddelerle allan yerlerinde Ve lerde
L.4. Tplerin Kullanmnda Dikkat Edilmesi
Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk
Gerekli Hususlar
N.10. Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk Ve
L.5. Tpn Kullanma Alnmas
Gvenlik artlar Ynetmelii
L.6. Tplerin Servisten karlmas
N.11. Basit Basnl Kaplarla lgili
L.7. Servisten km Olan Tplerin Tanmas
Uyumlatrlm Ulusal Standardlara Dair
53 Tebli (Tebli No:SGM-2006/02)
BLM M
N.12. Mecburi Standard Teblii (Tebli No: sg-
BASINLI GAZ TPLERNN DEPOLANMASI 2011/2)
M.1. Depo Alan N.12.1. Mecburi Standart Teblii Ekl
M.1.1. Depolama Alannda Bulunmas N.13. Basnl Gaz Tplerinin Periyodik Muayene,
Gereken zellikler Deney, Bakm ve Tamiri Yeterlilik Belgesi
M.2. Birlikte Depolanabilen ve Depolanamayan Verilmesine likin Tebli
Gruplar N.13.1.lgili Standartlar
M.3. Depo Alanndaki Tplerin Gvenlii
M.4. Tplerin Depolanmasnda Uyulmas BLM O 69
Gereken nlemler
TABLOLAR
M.5. Ak Alanda Depolama
M.5.1. Ak Alanda Depolamann Yasak
BLM 73
Olduu Alanlar
M.5.2 Ak Alanda Mesafeler TP BALANTI EKLLER
M.6. Tp Scaklk Maruziyeti .1. Basit Bir Tp Balants
M.7. Bo Tpler .2. Bir Tp Regulatr Balantsna
T Brosunun Dahil Edilmesi
BLM N 59 .3. apraz Balantlar
.4. ki Aamal Reglatr Balants
TPLERLE LGL MEVZUAT
.5. Ak Snrlayc Kapatma Valf Balants
N.1. i Sal ve Gvenlii Tz
.6. Alev Tutucu Balants
Sadettin BAYSAL n ansna
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
GR
Gaz tplerinin neden olduu kazalar byk apl ve lmle
sonulanabilecek kazalardr. Bu rehberde basit kullanm nerileriyle
gaz tplerinin kullanm srasnda kar karya kalnan riskleri azaltmak
veya ortadan kaldrmak amalanmtr.
Basnl tpler, gaz veya gaz karmlar ieren pek ok rnn basn
altnda tplerde depolanmas mmkn hale getirir. Bu gazlarn byk
bir ksm sktrlm gazlar olarak snflandrlr.
9
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
TANIMLAR
Svlatrlm gazlar
Normal scaklkta tp iinde basn altnda sv olarak depolanan
gazlardr. Tp iinde sv gaz denge halindedir. Balangta tp hemen
hemen sv ile doludur. Tpten gaz alndka, sv buharlaarak tp
doldurur, bylece tpn basnc sabit kalr. Susuz amonyak, klor,
propan, azot oksitler ve karbon dioksit svlatrlm gazlara rnektir.
Svlamam gazlar
Svlamam gazlar, bunlara ayn zamanda sktrlm veya basn
altnda gazlar da denir. Bu gazlar normal scaklkta cok byk basn
altnda bile svlamayan gazlardr. Oksijen, azot, helyum ve argon bu
gazlara rnektir.
znm gazlar
Asetilen en bilinen tek znm gazdr. Asetilen kimyasal olarak
ok kararszdr atmosfer basncnda bile asetilen patlayabilir. Bununla
beraber asetilen yksek basnta (250 psiye kadar basnta ve
21 0C scaklkta) tplerde depolanabilir ve gvenle kullanlabilir. nk
asetilen tpleri inert, ve gzenekli absorsiyon malzemesi ile tamamen
doldurulur. Bu malzeme aseton veya uygun dier zeltilerle
doyurulur. Asetilen gaz tpe eklendiinde gaz asetonda zlerek
kararl hale gelir.
GAZ KATEGORLER
A.1. Andrc Gazlar
A.1.1. Andrc Gazlara Kar Genel Tedbirler
A.2. Yanc Gazlar
A.2.1. Yanc Gazlara Kar Genel Tedbirler
A.3. Asal Gazlar
A.3.1. Asal Gazlara kar genel tedbirler
A.4. Oksidanlar
A.4.1. Oksidanlara Kar Genel Tedbirler
A.5. Kriyojenik Gazlar
A.5.1. Kriyojenik Gazlara Kar Genel Tedbirler
A.6. Zehirli veya Toksik Gazlar
A.6.1. Zehirli veya Toksik Gazlara Kar Genel Tedbirler
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
A) GAZ KATEGORLER
12
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
13
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
14
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
16
B
BLM
18
C
BLM
20
D
BLM
BASIN REGLATRLER
D) BASIN REGLATRLER
22
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
24
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
D.7. Deitirme
Reglatrde sistemi altrmayacak bir arza varsa bu reglatr
yenisiyle deitirilmelidir. Bununla birlikte bir reglatrn ortalama
kullanm mr alrsa, reglatr yenilenmelidir. Belirli bir reglatrn
ortalama mrn hesaplamak iin yetkili temsilciyle grlmelidir.
26
E
BLM
DER APARATLAR
E.1. Hortumlar
E.2. Borular
E.3. alomalar
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
E) DER APARATLAR
E.1. Hortumlar
Gereinden uzun hortumlar kullanlmamaldr.
Hortumlar iyi artlarda muhafaza edilmelidir.
Hortumlar atlaklar, bozunum, hasar ve szntlar iin kullanmadan
nce incelenmelidir.
Yetkili kii deilseniz hortumlar tamir etmeye almayn
Tor yaklmaya balanmadan nce hortumlar batan sona
temizlenmelidir.
Hortumlarn etrafn bantla sarmayn, bu bantlar yanc
hidrokarbonlar ihtiva edebilir.
Asetilen gaz iin bakr boru kullanmayn, potansiyel patlama
tehlikesi olabilir.
Hortumlar scaktan, yadan, gresten mekanik zararlardan koruyun.
28
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
E.2. Borular
Datm hatlar ve klar anlalr bir ekilde etiketlenmeli ve bu
etiket allan gaz belirtmelidir.
Borulama sistemleri szntlar iin dzenli olarak kontrol edilmelidir.
Balant paralarna zel dikkat gsterilmelidir. Buradaki muhtemel
atlaklarn ilerleme olasl vardr.
E.3. alomalar
Kullanmadan nce durumu kontrol edin, u tarafta bir tkanma
olmadndan emin olunmaldr.
Kullanlan alomalarn periyodik testleri yaplmal, yaplmayanlar
kullanlmamaldr.
Kullanlan alomalarn ek valfleri olmadan kullanlmamaldr.
alomaya balanan oksijen grubunun ve LPG tpne de ek valf
taklmas gerekmektedir.
alomaya balanan hortumlarda kaak olmamaldr.
alomalarda gaz kaaklar olmamaldr.
29
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
30
F
BLM
TPLERDE MUAYENE
F) TPLERDE MUAYENE
32
G
BLM
GVENLK VALFLER
G) GVENLK VALFLER
G.6. k Balantlar
Tp reglatrleri ak ynndeki ekipmandan itibaren tp ve reglatr
iin izolasyon salayan bir k valfiyle sk sk desteklenir. Bir tp ya da
hat reglatryle desteklenen k balants bir tp sktrma tesisat
ya da tipik bir inlik dii boru tesisatdr.
35
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
KAPATMA YNTEMLER
H) KAPATMA YNTEMLER
38
I
BLM
BALIKLARIN HAVALANDIRILMASI
I.1. Havalandrma
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
I) BALIKLARIN HAVALANDIRILMASI
I.1. Havalandrma
Reglatr diyaframnn yrtlmas zor bir ihtimal olmasna ramen,
yrtlmann ve bunu takiben gaz szntsnn hayati tehlike oluturaca
yerlerde ihtiyaten reglatr balklar havalandrlmaldr.
Otomatik gei manifoldlar kullanld zaman reglatr balklarnn
havalandrlmas genel gereksinimdir. Reglatr balklar genel
prensiplerle havalandrlabilir ve her bir balkla havalandrma hatt
arasna bir kontrol valfi yerletirilmelidir.
40
J
BLM
TP SSTEMLER
J) TP SSTEMLER
TPLERDE ARETLEME
K) TPLERDE ARETLEME
K.4. Etiketleme
Tpn ierii aka yazmyorsa kullanma izin verilmemelidir.
Gaz tplerinin zerinde mecburi olarak TS EN ISO 7225 standardna
gre uyar etiketleri olmaldr.
Gaz tpleri zerinde uyar etiketlerinin kullanlmasnn amac, her
tpn ve iindeki gazn tantlmasn kolaylatrmak ve ierisindeki
gazdan kaynaklanacak temel tehlikeler iin uyarda bulunmaktr.
Bu etiketler gaz veya gaz karmlarnn ad ve kimyasal forml ile
nceden alnmas gerekli tedbirler konusunda yardmc talimatlar
gibi dier gerekli bilgilerin verilmesinde de kullanlabilir.
Uyar etiketleri, aka grlebilir ve okunabilir ekilde
tasarmlanmal, dolum iin herhangi bir kalc iaretin zerini
kapatmayacak ekilde yerletirilmeli ve korunmaldr.
Etiketin zerinde tehlikelerle ilgili gsterimler tpn ve
muhtevasnn depolama ve kullanm srasnda gz nnde
bulundurulacak tedbirler olmaldr.
45
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
46
L
BLM
TPLERN KULLANIMI
L) TPLERN KULLANIMI
48
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
49
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
50
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
51
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
52
M
BLM
54
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
55
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
56
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
57
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
M.7. Bo Tpler
ncelikle, eski retim tplerin kullanlabilecei ekilde tpler
depo alanna sralanmaldr.
Bo tpler, ayr ve kolay tespit edilebilecek ekilde depolanmaldr.
Boalan tpler derhal depo alanna getirilmelidir.
Boalan tpn havay geri emip, nem ve toz almamas iin biraz
basnl braklmaldr.
58
N
BLM
61
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
62
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
64
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
65
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
(4) Bu maddenin (1) nci fkrasnda yer alan standartlar ile benzer
standartlar kapsamnda retilen basnl gaz tplerinin dolum
esnasndaki muayenelerinde, aada yer alan ilgili standart veya
standartlarn n grd kurallara uyulmas zorunludur.
67
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
68
O
BLM
TABLOLAR
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
O) TABLOLAR
71
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
72
BLM
TP BALANTI EKLLER
) TP BALANTI EKLLER
74
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
75
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
76
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
77
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
78
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
79
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
KAYNAKA
1. Safe Use Of Gas Cylinders, Guidance Issued By The Health and Safety
Executive, Issue 1, June 2004
2. Design and safety handbook for specialty gas delivery systems
3. Compresed gas safety training-july 2005
4. GAS CYLINDER SAFETY GUIDELINES- Prepared by: Iowa State University
Environmental Health & SafetyAmes Laboratory Environment, Safety,
Health & AssuranceCopyright August 1997
5. Environmental Health & SafetyChemical Safety DivisionUniversity of
Texas Health Science Center at San Antonio
6. Compressed Gas Cylinder Safety- Oklahoma State University
7. Kaynak yapmak iin kullanlan aloma da alrken dikkat edilmesi
gereken gvenlik tedbirler
8. Yap Talar, SGGM
9. Sal ve Gvenlii Tz
10. Basnl Kaplar ve Bu Kaplarn Muayene Yntemlerinin Ortak Hkmlerine
Dair Ynetmelik
11. Basit Basnl Kaplar Ynetmelii
12. Dikisiz, Alamsz Alminyum Ve Alminyum Alaml Basnl Gaz
Tplerine Dair Ynetmelik
13. Dikisiz, elikten Mamul Basnl Gaz Tplerine Dair Ynetmelik (84/525/AT)
14. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Eitim Ynetmelii
15. Svlatrlm Petrol Gazlar (LPG) Piyasas Lisans Ynetmelii
80
T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
81
ALIMA ve SOSYAL GVENLK BAKANLII
Tefti Kurulu Bakanl
nn Bulvar No:42 B Blok
Kat:5 Emek / ANKARA
Tel : 0312 296 62 31
web : www.itkb.gov.tr
e-posta : isteftis@csgb.gov.tr