Sahte babayiit bulundu!

talyan FIAT firmas ile KOun ibirlii ile yaplacak yabanc otomobile yerli bir isim taklacak ve AKP
hayranlar milli araba yaptk diye avutulacakt, daha nce Erbakana %100 yerli devrim otomobilini
yaptrmamak iin kolarca hazrlanan ve kaportas eek yemi olan Anadolda yle bir aldatmacayd.

54. Hkmetin Babakan Erbakan Efsanesi ve Ar Sanayi Hamlesi

Erbakan Hoca Yeniden Byk Trkiyeyi kurmak iin 1977 ylnda mehur Ar Sanayi Hamlesini
balatmt. Trkiyeyi lider lke yapmak iin yola kmt. Sfrdan balayarak, bor alarak deil, kendi
paramzla, milli imknlarmzla bu byk tarihi hamleyi baarmt. ok ksa bir sre iinde 70 tane
fabrikay tamamlayp hizmete amt. Ar Sanayi Hamlesi 200 fabrikalk bir programd. Ama Siyonist
smr merkezleri ve yerli sabataist ebekeler, Gne Motel oyunlarn tezghlam, koalisyon orta
rk km, 12 kii br partiye geirilip bakan yaplmt. Bylece Mecliste ounluu kalmayan
hkmet yktrlmt.

Erbakann Ar Sanayi Hamlesi 5 blmden meydana geliyordu.

Zaruri ihtiya maddelerini karlayan byk sanayi kurulular

13 Tane eker fabrikas.

18 imento fabrikas.

12 tane gbre fabrikas.

6 tane kt fabrikas.

28 tane Smerbank fabrikas.

2 tane nebati ya fabrikas

27 tane Et kombinas. Ve 7 adet filtresiz sigara fabrikas.

Bylece lkemizin temel ihtiya maddelerini karlayacak fabrikalar; 113 taneyi geiyordu. Ar Sanayi
deyince bunu gzden drmek iin ar kelimesini hantal diye tercme etmeye kalkan rk
emperyalist Siyonistlere ve uak ruhlu ibirlikilere 54. Hkmetin Babakan Erbakan Hoca u cevabi
veriyordu:

Bana bak, ocuk mu aldatyorsun, ne hantal? Hantal senin beynindir! Ar sanayi demek, fabrikalar
yapan fabrika demektir. Siyonist d glerin canna okumak demek, senden makine almaya mecbur
olmamak demektir. Bamsz olmak demek, lider lke olmak demektir.

Peki, nasl lider lke olunacak? Bak fabrika kuran fabrika olarak 7 tane demir elik, 32 tane makine
kimyann ar makine fabrikas kurularak! Tmosan motor ve makine sanayi 13 tane olacak. Taksan 4
tane yaplacak. Temsan 12 tane, Tsa 1 tane, Tersane 2 tane, Ziraat Makineleri sanayi 3 tane
kurulacak. Toplam makina fabrikas 74 taneyi bulacak. Bylece 113 tane ihtiya karlayan fabrikamz,
74 tane de makine fabrikamz olacak

4 tane de ar harp sanayi fabrikas;

Tank Fabrikas, Top Fabrikas, Roket Fabrikas ve Harp Gemisi Fabrikas tamamlanacak!

Neden bahsediyorum ben size; 1974-78de yrttmz ar sanayi hamlesinden. O dnemde

Elektronik Sanayi Testa (2 tane) ve Telesan kurup hizmete atk. Yaygn sanayi kurulular DESAB
kurup Avrupadaki iilerimizin paras heba olmasn, devlet bankas olarak bunlar nemalandrlsn diye
uratk.

Organize sanayi blgesi 63 tane balattk, kk sanayi sitesi 250 tane planladk. Byk enerji tesisleri
olarak iki tane Atom Santrali programladk. Neden? Atom santrali iki tane olursa ikincisi yzde 50
daha ucuza mal oluyor da ondan. Hidroelektrik santralleri 17 tane, Termik santraller 7 tane,
Rafineriler 3 tane toplam 29 tane hazrladk.

Ayrca, byk madencilik tesisleri; 26 tane cevher kartma tesisi, 2 tane cevher zenginletirme, bir
tane izabe tesisi planladk.

Byk sulama tesisleri olarak: 46 tane baraj, her yl 100 tane glet. 1000 tane derin kuyu pompas
programladk.

Ve yine byk ulatrma tesisleri; Otoyol projeleri, blnm yol projeleri, hzl tren, hava meydan
ve liman projeleri hazrladk.
Ar sanayi hamlemiz aslnda 629 tane byk tesisi ihtiva ediyordu. Bunlarn ierisinde fabrika kuran
fabrika olarak adlandrdmz blm, enerji ve madencilik tesisleri 200 taneyi buluyordu. Onun iin
biz konuurken sembolik olarak 200 byk ar sanayi tesisi diye kullanyoruz. Bunlar nasl yaptk?
1977 ylnn btesine bakn, 244 milyar dolardr. Ar sanayi hamlesi balattk, bunlar 15 milyar dolar
tutmaktadr. Bunu bir defa aktaracaktk, her sene 100 milyar dolarlk milli gelirinize 5 milyar dolar
daha katacaktk. 15 milyar dolar senede geri alacaktk. te bylesine muazzam bir kalknma
hamlesi balatmtk. Ama bildiiniz gibi d glerin ve ibirlikilerin trl oyunlar ve mnialar ile
karlatk.

Geenlerde kymetli bir gazeteci arkadamz ine gidip dnm, oradaki byk kalknma hamlesini
grm ve yana yakla bizden randevu iin aramt. Buyur gel bakalm dedik. Anlatt; 20 gn ini
dolatm, Hocam hep sizinle beraberdim, hep sizi hatrladm.

Hayrdr inallah. nk inde yaplan byk kalknmay grp hayran kaldm. Sizin ar sanayi diye
ne yapmak istediinizi orda gzmle grp anladm. Sizi hatrlayp hayrla anmamn sebebi buydu.
Sizin sylediklerinizi in imdi yapyor ve bylece dnyann devi oluyordu. Eer siz 7 sene iktidarda
kalp bu ar sanayi hamlesini tamamlam olsaydnz, kim bilir biz bugn nasl bir sper g
olacaktk. Kald ki 1977 ylndan bugne kadar 40 sene elimizden kayd. 7er seneden 30 senenin
ierisinde 4den fazla ar sanayi hamlesi yaplrd. 4 tane 200 tane tesisi dnn 800 tesis yapard.
80 tane ilimizin her birine 10 tane muazzam tesis kurduumuz bir Trkiyemiz olacakt. Bugn
bylesine kalknm bir lkede huzurlu ve onurlu yaanacakt. Ama maalesef, biz yapyoruz arkadan
gelenler ykyor, kapatyor, satyor; ve toplum maalesef tamir edenlerle tahrip edenleri bir trl ayrp
seemiyor!

73-77 agir sanayi

lk Trk otomobili Devrim ve Erbakann katks

lk Trk otomobili Devrim, Ankara Ticaret Odas'nda (ATO) tekrar grcye karlmt. Eski Sanayi ve
Ticaret Bakan Ali Cokun da, dnemin ATO Bakan Sinan Aygn'n kulland Devrim otomobili ile
ATO bahesinde tur atmlard.

Ali Cokun, sergide yapt konumada, Devrim'in seri retimine geilememesinin eitli nedenleri
olduunu, bu projenin zamannn artlar ierisinde deerlendirilmesi gerektiini aklamt.

Eski Sanayi Bakan: rekabetin tek artnn teknoloji olduunu vurgularken, Trkiye'nin u anda ar-ge
almalarna GSMH'dan yzde 0.64 pay ayrdn, oysa Lizbon Anlamas'na gre her lkenin 2010
ylna kadar AR-GE'ye, GSMH'nn en az yzde 3'n ayrmak mecburiyetinde olduunu hatrlatmt.
ATO Bakan Aygnden: Devrim'in Talihsiz Defteri! aklamas!

ATO Bakan Aygn de, Devrim'in hikyesini anlatt konumasnda, Devrim'in defteri drld.
Aslnda drlen Devrim'in defteri deil, Trk Yerli sanayiinin defteriydi aklamasn yapmt. Aygn,
Devrim'in acmasz eletirilere ve yabanc otomobil markalarnn lobilerine yenik dtn zlerek
hatrlatmt. Ama ne yazktr ki, Trkiyede yerli ve Milli sanayi gaye ve gayretinin piri olan Erbakan
Hocay azlarna bile alamamlard.

Devrim'in yol haritas

Dnemin Cumhurbakan Cemal Grsel tarafndan, 16 Haziran 1961 gn Devlet Demiryollarna,

ordunun ihtiyacn karlamak amacyla bir ara gelitirmesi talimatn ulatrd. Proje iin 1 milyon
400 bin TL denek ayrld ve aracn 29 Ekim 1961 tarihine yetitirilmesi lazmd. Aslnda yerli
otomobil yapabileceimiz fikrini Cumhurbakan Cemal Grselin aklna yatran, Motor Doenti
Necmettin Erbakand.

Aracn tasarlanp, retilmesi iin 4,5 ay sre tannmt. 29 Ekim 1961 sabah Trkiye'de yaplan bir
otomobil, kaportas przsz olmasa da kendi tekerlekleri zerinde ve yine Trkiye'de yaplan kendi
motorunun gcyle, Byk Millet Meclisi binasnn nne gtrlerek Cumhurbakan Cemal
Grsel'e tantld.

Zamana kar yaplan yarn kazanlmasnda en nemli etken, projede TCDD'nin grevlendirilmi
olmasyd. O tarihlerde TCDD'nin onarm amacyla kurulmu fakat geni lde yedek para imal eden
Ankara, Eskiehir, Sivas ve Adapazar'ndaki fabrikalar ile nemli bir teknik potansiyeli ve yetimi
iisinden mhendisine kadar gl bir teknik kadrosu bulunmasyd.

Proje, ynetim grubunun bakan yksek Mhendis Emin Bozolu ynetimindeki 20 mhendisin
olaanst almalaryla gerekleti. 1961 ylnda 4 adet retilen Devrim otomobillerinden sadece
birisi gnmze kadar ayakta kald.(a.a)

lk Trk Otomobili Devrim

mal Tarihi: 1961

Arlk: 1250 kg.

Uzunluk: 4500 mm.

Genilik: 1800 mm.

Ykseklik: 1550 mm.

mal Yeri: Eskiehir Demiryolu Fabrikas

mal Sresi: 4,5 ay

retim Says: 4 Adet Binek Otomobili

10 Adet Motor: 4 adet A4L tipi 3 adet A4T tipi 3 adet B3T tipi

7 Adet anzman: 3 adet A tipi 4 adet B tipi

Silindir Says: 4

Silindir ap: 81 mm.

Silindir Hacmi: 20 70 cm

Strok: 100 mm.

Kompresyon: 6,8: 1

G: 50 HP

Devir: 3600 d/d

Karakteristik: Drt zamanl

16 Haziran 1961 TCDD Fabrikalar ve Cer Daireleri Ynetici ve Mhendisleri ile toplantda Ulatrma
Bakanlnn yazs okunarak, 29 Ekim 1961 tarihine kadar binek otomobili tipinin gelitirilmesi
grevinin TCDD iletmesine verildii bildiriliyordu.

Bu i iin 1.400.000 TL denek ayrlyor, 4,5 ay sre tannyordu. Bu sre iinde bu apta bir gelitirme
baarlabilir miydi? Braknz gelitirmeyi hiten yola karak alabilecek bir otomobil yaplabilir
miydi?

Tm lkede niversiteden Basnna, bir avu sanayicisinden politikacsna, sesi duyulabilen kimse ne
otomobil ne de motor yaplabileceine inanyor, zel sohbetlerde, rportajlarda, film gsterili
konferanslarda bu takliti ve gayr milli gr vurgulanyordu.

Fakat bu inanlmaz ey gerekleiyor ve 28 Ekim 1961 sabah Trkiyede yaplan bir otomobil,
kaportas przsz olmasa da, kendi tekerlekleri zerinde ve yine Trkiyede yaplan kendi
motorunun gcyle Byk Millet Meclisi Binas nne gtrlerek Devlet Bakan Cemal GRSEL
paaya sunulabiliyor, bir ikincisi paay Antkabire gtryor, sonra da Hipodrom'daki geit resmine
katlyordu.

Bu hayale nasl ulalmt?

Projeyle baka bir kuruluun deil de TCDDnin grevlendirilmi olmas, o tarihlerde TCDDnin onarm
amacyla kurulmu; fakat geni lde yedek para imal eden Ankara, Eskiehir, Sivas ve
Adapazarndaki fabrikalar ile nemli bir teknik potansiyeli ve yetimi iisinden mhendisine kadar
gl bir teknik kadrosunun bulunmasyd.

Yksek Mhendis Emin BOZOLU ynetim grubunun (Necmettin Erbakan da gruptadr) ba olarak 20
mhendisin olaanst bir tempoyla fakat gnl rahatl iinde almasn salayp eyneltmek
suretiyle nemli bir rol oynamt.

Zamana kar yaplan yarn kazanlmasnda ikinci etken, grev alan mhendislerin, proje sresince
hafta sonlar da dhil her gn, en az 12er saat, gerektiinde baz geceleri, sklm bir otomobil
sedirinin zerinde birka saat kestirerek ibanda kalmay yksnmeyecek lde davaya gnl
vermi olmalaryd.

almalar iin, Eskiehir Demiryol Fabrikalarnda dkmhane olarak yaplp kullanlmayan bir bina
seildi. Elden geldiince eitli tipte otomobil yapsn yakndan inceleyerek fikir edindikten sonra
yaplacak tipin boyutlar, motor, anzman vb. teki grup ve paralarn nasl tasarlanp imal edilecei
zerinde durulmas sonucuna varld.
nce otomobilin ana hatlar belirlendi. Drt ile be kiilik, toplam 1000-1100 kg. arlnda orta boy
denilebilecek bir tip zerinde uzlald. Motor 4 zamanl ve 4 silindirli olarak, 50-60 BG. olmalyd.

Karoser iin hazrlanan 1/10 lekli maketlerden seilen 1/1 lekli al modeli yapld. Karoserin
dam, kaput ve benzeri salar, sonra bu modelden alnan kalplarla yaplm beton bloklara ekilmek
ve ekile dzeltilmek suretiyle tek tek imal edilip ortaya karld.

Karar verilen yandan subabl bir 4 silindirli motorun, gvde ve bal Sivas Demiryol Fabrikalarnda
dklp, Ankara Fabrikasnda ilendi. Piston, segman ve kollar Eskiehirde yapld. Motor Ankara
Fabrikasnda monte edildi. Frenlemede 40 BG.den fazla g alnamayan bu motora alternatif olarak
Ankara Fabrikas ayn gvde ve krank milinden yola karak baka bir tip gelitirdi.

B Tipi ad verilen stten subabl bir nc motorda bu kez tannm bir 6 silindirli otomobil
motorundan esinlenerek, fakat krank ve eksantrik milleri yeni batan izilip, hesaplanmak suretiyle
Eskiehirde imal edildi. Bu motor frenleme de 60 BG.ye ulam ve daha sonra Diesele evrilerek
istasyon aydnlatlmasnda kullanlmak zere yaplan elektrojen gruplarna uygulanmtr.

Sspansiyon grubu n takmlar iin Mc Phearson sistemi nerilmiti. Bu gn ok yaygn kullanlan

bu sistem, o tarihte bulduumuz kadaryla bir tek firma tarafndan uygulanyordu. Benimsendi ve
Eskiehirde yeniden imal edildi. Eyll sonuna doru, n ve arka camlar, piyasada bulunabilenlere
uydurmak zorunluluuyla modele gre biraz deitirilmi iki gvde atlm ve biri A dieri B tipinden
iki ayr motor hazrlanm bulunuyordu. anzmanlar, Ankara Fabrikasnca tm yerli olarak
yaplmt.

Montaja geildiinde karlalan en byk sorunlardan biri de gvde-motor uyumunu salamak,

debriyaj, gaz ve fren kumanda mekanizmalarn yerletirmek ve direksiyonun en uygun konumunu
bulmakt. Ayarl direksiyon nerisi kabul edilmedi. Ancak iki yl sonra Cadillac bunu bir yenilik olarak
getiriyordu.

Nihayet Ekim ortalarnda Devrim otomobillerinden ilki tecrbeye hazr duruma gelebildi. Elektrik
donanm, diferansiyel dilileri, kardan istavrozlar ve motor yataklar ile cam ve lastikleri dnda tm
paralar yerli idi.

Bir yandan bu ilk otomobilin yol tecrbeleri srdrlrken bir yandan da ikinci otomobilin
yetitirilmesine allyordu. Siyah renkteki bu iki numaral Devrimin son kat boyas ancak 28 Ekim
akam vurulabilmiti. Pasta ve cilas Ankaraya sevk edilmek zere yklendii trende, gece yol alrken
yapld. Buharl lokomotiflerde, ekilen trende bacadan sramas olas kvlcmlardan tr gvenlik
nlemi olarak benzin depolar boaltlmt.
Tren sabaha kar Ankaraya geldi. ki Devrim o zamanlar Shhiye semtinde, imdiki Adliye Saraynn
yerindeki Ankara Demiryol Fabrikasna indirildi. Manevra imkn salamak iin depolarna yalnzca
birka litre benzin kondu. Asl ikmal, sabahleyin Shhiyedeki Mobil Benzin stasyonundan yaplacak,
sonra da Meclise gidilecekti. 29 Ekim sabah Fabrikaya gelen otomobilli, motosikletli olduka
kalabalk bir trafik ekibinden oluan eskortun arasnda Devrimler yola kt. kt ama, eskorttakiler,
benzin alma iinden haberleri olmad iin Mobile uramadan yola devam ettiler. Meclisin nne
gelindiinde durum anlald, acele getirilen benzin 1. arabaya kondu, 2 numaraya konaca srada
Cemal Paa Meclisin nne gelmi ve Antkabire gitmek zere 2 numaral Devrim otomobiline
binmiti. Yola kld fakat, 100 metre kadar sonra motor ksrerek durdu. Cemal Paann Ne
oluyor? sorusuna direksiyondaki Y. Mh. Rfat Serdarolu Paam, benzin bitti. cevabn verdi.
Paadan zr dilenerek 1 numaral Devrime gemesi rica edildi. Byk bir hogr ile buna uyan
Cemal Paa Antkabire bu otomobil ile gitti, inerken o nl: Bat kafasyla otomobili yaptnz ama
dou kafasyla ikmali unuttunuz szleri azndan kt.

Ertesi gn btn gazetelerin szbirlii etmiesine 100 metre gidip bozuldu baln attklar 2
numaral Devrim ayn gn Hipodromdaki geit trenine katlyor, basnmz ne bunu, ne de Cemal
Paann Antkabire bir baka Devrim otomobili ile gittiini yazmyor, yalnzca haber, yorum ve
fkralarda harcanan bunca parann boa gittiinden dem vuruluyordu. Oysa ayn yl Tarm Bakanl
btesine konmu bulunan At neslinin slah iin 25 milyon TL denekten ve sonucundan kimse sz
etmiyordu.

Bir de otomotiv sanayimize bakalm: Ekonominin gerekleri uyarnca montaj biiminde balayp bugn
byk birer sanayi kuruluu durumuna gelmi bulunan Kamyon-Otobs-Otomobil firmalar yz
binlerce ara retebiliyor... Ve bunlar ithal yollar ak olduu halde satlarn arttrabiliyorlar.

Acaba bugne kadar basnmzdan olumlu yazlar almam olan Devrim Otomobilleri yaplmasayd,
Trkiyede bir otomotiv sanayii oluabilir miydi, hi sanmyorum. nk Devrim Otomobillerinin
ortaya kmasdr ki Trkiyede otomobil ve motor yaplamaz grn ykm tartmalarn yn
deimiti.[1]

Ve ite Rahmetli Erbakan Hoca, bu milli sanayi mcadelesinin ve yerli teknoloji hamlesinin fikir babas
ve nc kahramanyd!

Efsane Otomobilden, Efsane Babakanla: Erbakan nklb!

Yeryzndeki hi bir otomobil onun kadar yanl tantlmad, onun kadar aalanmad. 40 yla yakn
bir sre boyunca -olanca masumiyetine karn- 27 Mays darbesinin simgesi aktarld. Kimileri "modeli
alnt" diye yazd, kimileri ise "Erbakan'n baarsz giriimlerinden biri olduunu" ortaya att. Ama
"devran er ya da ge dner" demi atalarmz. ou otomobil kullanmay dahi bilmeyen 23 Trk
mhendisinin 129 gnlk onur mcadelesinin rn olan "Devrim", imdi artk iade-i itibarna doru
emin admlarla yaklamaktayd. Trk otomotiv tarihinin bu en cesur ve duygusal yksnn
bakahramann yakndan tanm olmaktan dolay kendimi ok ansl sayyorum.

Trkiye, destans filmlere konu olabilecek "byk cesaret ykleri"nin yle pek sk yaanmad bir
lke. Bu da bizi yneten glerin son derece bilinli bir tercihi. Gndelik hayatnda "kira ve fatura
deme" emberinin iine sktrlm olan bir toplumun mensuplar, bu ksr dngden syrlp
kendilerini nasl aabilirler ki? Bizlere dayatlan tek boyutlu hayat ve buna bal olarak gelien keye
skmlk duygusu, sadece ilgin ve sra d toplumsal portreler retmedeki kabzlmzn deil,
edebiyatmzda polisiye, bilim-kurgu ya da gerilim gibi popler trlerin esamesinin okunmamasnn da
temel nedeni kanmca. Trk milletinin mensuplar boylarn aan ilerle uramayp srekli "ekmek"
derdi peinde komal, yle deil mi ya!

te "Devrim", bundan tam tamna 42 yl nce, hayal kurmas iddetle yasaklanm olan byle bir
toplumda dodu. Trkiye'nin ilk gerek yerli otomobil prototipiydi o. Ko topluluunun resmi tarihe
gre "ilk" saylan "Anadol"undan daha nce domutu. Ancak, dedik ya, bu sktrlm toplum iin
haddi fazlasyla aan bir abann, cretkr bir hayal gcnn rnyd "Devrim". Nitekim, annda
cezalandrld. Bir daha da yllar boyunca kimseler adn bile anmayacakt. Anmamak yle dursun,
retilmi olan tane gcr gcr "Devrim"den ikisinin karanlk gler tarafndan preslenerek yok
edildiini biliyoruz bugn. Sonuncu prototip otomobili ise ona emek veren Eskiehirli yurtsever iiler
g bela kurtardlar hayal dmanlarnn ellerinden...

"Devrim"in gz yaartc dou yksnn bir benzeri, ABD'de 1940'larda "Tucker" otomobillerini
reten serbest giriimci Preston Tucker'n trajik hayatyla byk lde paralellikler gsteriyor.
Soyadyla anlan zgn bir otomobil reten bu cesur adam, halkn yeni otomobili ok tutmas
nedeniyle telalanan Amerikan otomotiv devlerinin hmna urar ve irketi ksa sre iinde eitli
ayak oyunlaryla batrlr. Tucker da be parasz ve lkesine krgn bir insan olarak hayata veda eder.
Bu konuda okuduum son haberde, Amerikan karayollarnda yarm yzyl sonra hala 50 dolaynda
Tucker'n "tkr tkr" dolatn renmitim. Ama vahi kapitalizmin tiranlar o kaliteli otomobile
hayat hakk tanmadlar. Tpk "Devrim"e tanmadklar gibi...

Bereket versin ki, sinema diye bir sanat dal var ve amzda pek ok iade-i itibar ilemi devletler
eliyle deil, yine bu sanatn araclyla yerine getiriliyor. 1988 ylnda "Tucker: A Man and His Dream"
(Tucker: Bir Adam ve Ryas) adnda yumruk gibi bir film eken "baba" ynetmen Francis Ford
Coppola, Preston Tucker'a beyazperde yoluyla da olsa itibarn iade etti. Dars "Devrim"in bana...

Erbakandan etkilenen Cemal Grselin: "Bana bir otomobil yapn" talimat!

Yl 1961... Cemal Grsel Cumhurreisidir. Makine Hocas Necmettin Erbakann Milli ve yerli sanayi
fikirlerinden olduka etkilenmitir. eitli firmalarda alan 23 tecrbeli Trk mhendisi, kendilerine
gnderilen ayr ayr mektuplarla "mhim bir konuyu istiare etmek zere" Ulatrma Bakanl'na
davet edilir. Bu insanlarn bazlar yurt dnda grev yapmaktadr; ancak mesaj alan herkes "devletin
istei bamz stne" diyerek iini gcn brakp Ankara'ya gelir.

O yln 16 Haziran'nda bakanlkta bir araya gelen mhendislere, bizzat Cemal Grsel'den gelen "ok
gizli" damgal bir emir bildirilecektir: "Bu yln Cumhuriyet bayram trenlerinde halkmzn gr ve
takdirlerine sunulmak zere, hem tasarm hem de malzeme olarak tamamen yerli mal bir otomobil
retmenizi istiyorum."

O gn orada bulunan 23 mhendis bu emri "Trk insannn maks talihine kar bir meydan okuma"
olarak deerlendirir. En kk bir tereddt ya da endie sergilenmeksizin derhal ie giriilir. alma
mekn olarak Devlet Demiryollar'nn Eskiehir'deki Cer Atlyesi seilir. Zaman mthi dardr,
Cumhuriyet Bayram'na kadar yalnzca 129 gn vardr ekibin...(Her ne hikmetse, sanayi bakan
mehur Mason ahap Kocatopunun zel giriimiyle, Erbakann devre d braklmas, ayr bir
hikyedir. Masonlarn ve Siyonist odaklarn ok iyi tandklar ve korkulu ryalar Erbakann kendisi bu
ekipten koparlr, ama fikir ve projeleri yrmektedir.)

Kahramanlarmz gnde bir ka saat uyuyarak ve bu sre zarfnda tesislerden hi ayrlmakszn, modeli
tmyle kendilerine ait olan, tm paralar el iiliiyle retilmi, 4 silindirli ve direksiyondan vitesli
harika bir "aile otomobili" yapmay baarmtr. Hem de bir tane deil, tam tane!

ara da insanst bir abann sonucunda 28 Ekim akam saatlerinde tamamlanmtr. Aralara
"Devrim 1", "Devrim 2" ve "Devrim 3" ad taklmtr. Mhendislerden biri Cumhurbakan'nn
alternatif bir renk isteyebileceini dnerek, aralardan birinin siyah olmas teklifi uygun
bulunacaktr. Bylelikle, iki ara krem rengi kalrken, ncs ise onu 29 Ekim gece yars Ankara'ya
gtren "Karakurt" treninde bin bir glk iinde siyaha boyanr.

Depolarnda, trendeki gvenlik kurallar gerei hi benzin bulunmayan "Devrim"ler, 29 Ekim

trenlerinde Cemal Grsel'e hipodrom nnde kl pay ulatrlr.. evresinde yaratt panik ortamyla
aralara doru dzgn bir benzin ikmali yaplma ans dahi tanmayan Cemal Grsel, bindii krem
renkli "Devrim"den inip siyah "Devrim"e geince, aracn zaten az miktarda olan benzini de biraz sonra
bitecek ve siyah "Devrim" duracaktr.

ofr, "Benzin bitti Paam" der korkarak. Bunun zerine "Garp kafasyla araba yapyorsunuz, ama
arkl olduunuz iin benzin koymay unutuyorsunuz" diyerek Grsel hmla aratan atlamtr. Oysa,
o arac yapmay baaranlar deposuna benzin koymay da bilmektedirler, ama yerli sanayiden rken
Masonik mahfiller eytani bir tezgahla, arabalar stada yaktsz tamlardr. Bylece Devrimlerin seri
retimi sonusuz braklmtr. Arkalarnda, kendilerine doru dzgn bir teekkr bile edilmemi 23
tane gz pek mhendisimizin emei de boa karlmtr.

Ve "Devrim" koruma altnda...

Aradan geen yllarda Eskiehir DDY tesislerinin, hem yurt ii hem de yurt d pazarlara vagon ve
makine reten dev bir devlet irketine dntn gryoruz. "Tlomsa" adn alan irketin
bahesindeki bir depoda, tamamen orada alan insanlarn zverisiyle korunmaya allan "Devrim
1", kendi hakknda sarf edilen onca hakaret cmlesine inat, adeta akll bir varlk gibi yok olua
direndi. Zaman zaman test srleri iin altrlmas dnda, iiler bu esiz yadigr ypratmamaya
azami zen gsterdiler. Ancak, ben getiimiz yllarda bu arac grdmde sanda solunda zamann
ykc tesirleri yine de kendisini ufak ufak belli etmeye balamt. "Bunu byk kentlerde daha geni
kitlelerin grebilmesi iin herhangi bir mzeye, mesela u anl anl sanayi mzesine vermeyi hi
dnmediniz mi?" diye sorduum bir yetkili, "Asla vermeyeceiz. Bundan nce iki Devrim'i
acmaszca yok ettiler. Arabalarn ikisi Ankara'ya gitti ve bir daha onlar gren olmad. Oysa hepsi gcr
gcrd ve kusursuz biimde alyorlard. Duyduumuza gre ikisini de metal presinde ezmiler.
Sonuncuyu hi bir yere vermeyeceiz. Zaten bugn ulusal otomotiv sanayini yneten evreler de bu
arac ilk Trk otomobili olarak kabul etmiyorlar. Ama biz Eskiehirliler neyin ne olduunu biliyoruz ya,
bu yeter!"

O gn saatlerce "Devrim"i inceledim. Bir iinin refakatinde araca bindim, Tlomsa'n bahesinde bu
esiz otomobil ile turlar attk. Evet, motoru biraz zorlanmakla birlikte hala alyordu. Sandaki
solundaki bir ka kr sorduumda "Yaplacak bir ey yok" dedi ii arkada, "Btn paralar el
yapm ve orijinal, krlan bir paray yerine koyamyoruz. Tek yapabildiimiz ey, bundan sonra daha
fazla zarar grmesini engellemek."

Mthi bir eydi dorusu. El yapm orijinal jantlarn gbeklerinde "Devrim" yazyordu, ayn ekilde
aracn n kaputunda da. Ama beni en ok "Devrim"in n paneli etkilemiti o zaman. Kadranlarndaki
btn ibareler Trkeydi. "Hararet", "benzin", "ya" gibi szckleri grnce kendimi bir an iin Alman
gibi hissettim. Diyeceksiniz ki bu ne demek imdi? Hani Almanlarn yzde yz kendi retimleri olan
BMW, Mercedes, Opel, Volkswagen gibi dnya markas olmu otomobillerine bindiklerinde yzlerine
yaylan marur bir ifade vardr ya, "Devrim"in Trke kadran grnce bir an iin yzm ona benzer
bir huzur duygusu kaplamt. Bu karlamadan nce ve sonra bir daha hi yaayamadm trden bir
gurur olacakt. (Ah Aziz Erbakan Hocam, bu millete ne onurlu ve huzurlu anlar yaatmt!)

Getiimiz gnlerde, "Devrim"in son durumunu renmek zere, uzun bir aradan sonra yeniden
Tlomsa' aradm ve Basn-Halkla likiler Mdiresi Semiha nal ile grtm. nal, bu
grmemizde bana mthi sevindirici bir haber verdi. 2002 Nisannda Tlomsa Genel Mdr
Dilaver Zeki Dalolu'nun direktifleriyle tesisin bahesinde bir "mini mze" oluturulmu ve "Devrim"
bu mzede ypratc iklim koullardan etkilenmeyecei cameknl bir blme tanmt. Yalnz
"Devrim" de deil, "Devrim"i 29 Ekim 1961'de Ankara'ya tayan nl "Karakurt" lokomotifi ve dier
baz tarihsel deeri olan aralar da orada toplanmt.

Ne gzel! Birileri ykmaya alrken, birileri de her eye ramen direniyor ve bir kentin onuru olan bu
esiz eseri koruma altna alyordu. Tlomsa ailesine buradan iten bir selam gnderirken, yolu
bundan sonra Eskiehir'e decek okurlarmza da srarla sesleniyorum: Gidin ve Tlomsa'n
bahesindeki "Devrim"i mutlaka grn. Onu, bu lkede toplu ine bile retilemedii bir dnemde
Trk mhendisleri yapt. Ve birou o gnlerde henz otomobil kullanmay dahi bilmiyordu.[2]

Kahraman Ordumuzun Kurmay takmyla ok derin ve zgn bir ilikiye zel bir nem veren
Erbakandan Etkilenen Cumhurbakan Cemal Grsel'in talimatlaryla 1961' Eskiehirde retilen,
Trkiye'nin ilk otomobili Devrim, hep Erbakan hatrlatacakt!

yeri olarak seilen atlyenin hazrlanmas iin Eskiehir' e talimat verildi ve otomobili olanlarn 19
Haziran' da Eskiehir' de bulunmalar istendi. Dkmhane binas zemini, lokomotif kazanlarnda
kullanlmak zere alnan sa levhalarla dendi. Kapnn zerine, kocaman rakamlarla ka gn
kaldn gsteren bir levha asld. Projenin bitimine dek bu levha, her gn bir azalarak, sonuna kadar
orada kald. Atlyede bir ba st gezer vin, eitli bankolar ve bir toplant masas vard. Yaknnda
bir de ay oca bulunan bu masa drt ay sreyle hem toplantlar, hem dinlenme, hem de
gerektiinde alma masas olarak kullanld.

Atlyede yaplan ilk toplantda Ynetim Grubu akland. Genel Mdr Yardmcs Emin Bozolu
bakanlnda, Fabrikalar Dairesi Bakan Orhan Alp, Cer Dairesi Bakan Hakk Tomsu, Cer Dairesi
Bakan Yardmcs Nurettin Erguvanl, Eskiehir Demiryol Fabrikalar Mdr Mustafa Ersoy,
Adapazar Demiryol Fabrikas Mdr Celal Taner, Ankara Demiryol Fabrikas Mdr Mehmet
Nker' den oluan grupta iki de emekli subay vard: Genel Mdrlk Maviri Hsn Kayaolu ve
Necati Pekz. Ardndan alma gruplar belirlendi: Dizayn, motor-anzman, karoseri, sspansiyon ve
fren, elektrik donanm, dkm ileri, satn alma ileri ve maliyet hesaplar hazrland.

Yarm Kalm Bir Devrimin Hikyesi balyla hazrlanan yaz dizisi bu konudaki gereklere k
tutmaktayd.

Tarihi gerekler nasl arptlr? diye merak edenler Hrriyet Gazetesinin u haberine bakmalyd:

1961 ylnda, zamann Cumhurbakan Cemal Grsel Eskiehirde Devrimin direksiyonuna oturmu,
ancak ara almaynca byk bir rezalet olmutu. Ban mhendis Necmettin Erbakann ektii
ekip ise kendilerini Benzin koymay unuttuk diyerek savunmutu.

9 Eyll 1999 tarihli Hrriyet Gazetesinde kan bu haber, Neren eri? sorusuna Nerem doru ki?
cevabn veren deveyi hatrlatyordu..

Bir kere Cemal Grsel, ilk Trk otomobili olan Devrime Eskiehirde deil Ankarada binmiti. Aracn
almad, ilgililerin kendilerini Benzin koymay unuttuk diye savunduu ve Devrimi yapan ekibin
banda Necmettin Erbakann bulunduu bilgisi de yanlt. Erbakan, yerli otomobil davasnn ncs
ve Devrimin balca msebbibi olmakla beraber, bu otomobilin retim aamasnda, Masonlarca
devre d braklmt. (Ama giriim fikri, teknik bilgi ve proje mhendisi olarak katk salamt)

Yarm kalm bir Devrimin Hikyesini anlatmaya hazrlanrken yaptm ariv almalarnda, Devrim
hakknda duyduklarmzn / okuduklarmzn neredeyse tamamnn tashihe(dzeltilmeye) muhta
olduunu grmek bizi artyordu.

Malum sermaye evrelerinin menfaatleri uruna, yerli otomobil giriimini karalama misyonunu
stlenen red cephesi, Devrimin hikyesini on yllardan beri kastl olarak yanl anlatyordu. Bu
teebbs vgyle ananlar ise doruyu yanl bilgilerle savunuyordu.

in asl nasld?

Yerli otomobil sanayii hamlesi nasl balamt? Necmettin Erbakann bu hamledeki rol niye
saklanmt? Devrimi kimler, nerede, hangi artlar altnda yapmlard? 29 Ekim 1961 tarihinde
grcye kan ilk Trk otomobilinin performans nasld? Unutulan benzin hikyesinin arkasnda ne
vard? Ertesi gnn gazetelerinde Devrimi niye topa tutmulard? Erbakan Devrim hakkndaki
dncelerini nasl aklamt? Devlet Bakan Cemal Grselin: seri imalat iin gerekli hazrlklarn
yaplmas talimat niin sonusuz kalmt? Sleyman Demirelin Devrim dmanl nereden
kaynaklanyordu?

Millicilerle taklitilerin tartmas

1961 ylnn Ocak ayyd. Gen makine mhendisi Necmettin Erbakann ban ektii bir grup idealist,
Trkiyenin kendi otomobilini retebilecek gte olduunu iddia ederek byk bir tartma
balatmt.

Bizden adam olmaz deyip durmay marifet belleyen karamsarlar cephesi, kendi menfaatlerini lke
menfaatlerinin stnde tutan otomobil-kamyon-otobs ithalatlar cephesi ve tabii ki Trkiyenin
yerinde saymasndan sorumlu sabotajclar cephesine gre, Biz otomobil yapabiliriz diyenler ayaklar
yerden kesik hayalperest insanlard; kamuoyu ve bilhassa devlet erkan bu zevatn szlerine kulak
asmamalyd!?

Ne var ki Devlet Bakan Cemal Grsel, Erbakan ve arkadalarnn fikirlerini dikkate deer buluyordu.
Onlar dinledii -stelik aylardr dinledii- ve fikirlerinden etkilenmeye balad ortaya knca, yerli
otomobil dmanlar mthi bir panie kaplyordu. Bu panik, 17 ubat 1961 tarihli Dnen Adam
Dergisinde yer alan Trk Otomobiline Doru balkl yazda yle tasvir ediliyordu:
Trk otomobilinin realize edilebilmesi iin Devlet Bakan ile yaplan temasn hemen ertesi gn
inanlmaz bir sratle bu imale muarz olanlar stanbulda bir basn toplants yaparak hayr, olamaz
demilerdi, fakat basn toplantsna alelacele hazrlksz gelmi, gazetecilerin o anda sorduklar
suallere bile bu hayr, olamazlarn ikna edici mucip sebeplerini syleyememilerdi.

Turisti artan Trkiye manzaras

Yayn ynetmenliini Gkhan Evliyaolunun yapt, yazar kadrosunda Nurettin Topu ve Peyami
Safa gibi deerli mnevverlerin bulunduu Dnen Adam, yerli otomobil davasnn matbuat
lemindeki en ateli savunucusuydu.

Trk Otomobiline Doru balkl yazdan bir blm aktaralm:

Sirkeci garna Avrupadan gelen Simplon ekspresi biraz evvel yolcularn boaltmt. Gardan dar
kan gen bir turist saatin tam altnda durdu ve etrafna merak dolu gzlerle bakmaya balad. Bu
merak biraz sonra bir hayret haline inklp etmiti. Geri tren Trkiye hudutlarna girdiinden beri
birok eyler onu hayrete sevk etmemi deildi!? ... Fakat u nnde Duran Kk ve karmakark
meydann arz ettii manzara onu en ok artm ve hayrete drmt. Meydan adeta tklm tklm
otomobil ve otobslerle doluydu. Buras herhalde ehrin en ilek yerlerinden biriydi ve burada
alacak bir ey yoktu. Yalnz evet yalnz bir ey vard ki onu hayrete drmt. Bu da u nnde
duran meydan dolduran otomobillerin eitlilii idi. Burada her markadan otomobil vard, her
milletin, talyann, Fransann, Almanyann, Amerikann, Polonyann, ngilterenin otomobilleri
vard. ...O zamana kadar rastlamad bir marka otomobilin nnde durdu ve ofrn ierden at
kapdan girerek arka sraya yerleti. Bu tip bir otomobile ilk defa biniyordu. Belki bu otomobil,
stanbulda yaplan bir Trk otomobiliydi.

Gen turist bir mddet sonra renecekti ki Trkiyede bu her eit, her milletten olan otomobiller
arasnda Trk otomobili yoktu. Trkiye motorlu btn nakil vastalarn dardan ithal ediyordu.
Bunlara her sene Trk kylsnn bin bir glk iinde yetitirdii mahsullerin ve Trk iisinin en
dk cretle alp topraktan skt madenlerin harice satndan elde edilen milyonlarca dviz
tahsis ediliyordu. Hatta Trkiyenin d mbayaalarna(thalat alanlarna) kendi dvizi yetmiyor ve
memleketimiz her sene artan miktarlar dhilinde harice borlanarak ithalatn devam ettirebiliyordu.
...

Pekiyi her sene darya milyonlarca lira dememek, ithal rejimimiz iin gittike kangrenleen bir
yedek para ithali meselesini halletmek, bineceimiz vastay kendimiz yapmak iin Trkiyede Trk
otomobili imal edilemez miydi? Bu Trk sanayiinin inkiafnda yeni bir dnm noktas tekil
etmeyecek mi idi? On binlerce kii yeni i imknlar kazanmayacak myd? Hayali gen turistin
aklndan geenler, Erbakan ve arkadalar sayesinde Devlet Bakan Cemal Grselin de akln
kurcalamaya balad...
Erbakann yerli otomobil savunmas: Biz oto sanayimizi rahatlkla kurarz!

24 Ocak denildiinde herkesin aklna Turgut zaln serbest piyasa devrimi gelmekteydi. Malum
evreler sabotaj faaliyetlerinde muvaffak olmasalard, bu tarih yerli otomobil devrimiyle de
anlabilirdi... nk Devlet Bakan Cemal Grsel, 24 Ocak 1961 Sal gn ankaya Kknde kabul
ettii sanayiciler, iktisatlar, iadamlar ve brokratlardan mteekkil bir heyete, Halk tipi Trk
otomobilinin imali iin gerekli n almalara balamalar direktifini vermiti. Heyet almalara
hemen balad ve bir ksm oktandr hazr olan ilk raporlar birka gn iinde Devlet Planlama
Mstearlnn dikkatine arz edildi.

Bu arada, kar cephedekiler de bo durmuyorlard. Mtemadiyen basn toplantlar dzenliyor, pe

pee demeler veriyor, gazetelerde yerli otomobil teebbsnn aleyhinde haberler / makaleler
yaynlatyor, olmayacak duaya min diyenleri(!) yerden yere vurarak kamuoyunu kendi yanlarna
ekmeye alyorlard.

Erbakann konumas

dealistler, karartlmak istenen efkr umumiye izahat vermekte (Yani karamsarla srklenen Trk
toplumunu bilgilendirmekte) gecikmediler. Bu i iin en uygun adam, yerli sanayi davasnn
nclerinden, Gm Motor Fabrikas Umum Mdr Doent Necmettin Erbakand. Erbakan,
ubat aynda stanbul Teknik niversitesinde verdii bir konferansta; yerli oto sanayiinin gereini ve
olabilirliini yle izah ediyordu:

Bugn memleketimizde 1938 model 4578 araba vardr. 1958-1960 arasndaki modellere ait
arabalarn yekunu ise 400 bulmaktadr. nmzdeki yllarda, memleketimizde bulunan arabalarn
birok yedek paraya ihtiyac olduu gibi, mevcut arabalarn da piyasadan kalkmas artk bir zaruret
halini almtr. Trkiyede halen 36,755 motorlu vasta vardr. Bunlarn ancak bin, azami iki bin
adedinin yeni olabilecei kabul edilebilir. Bu rakamlardan da anlalaca zere memleketimizde 725
kiiye bir araba dmektedir. Hlbuki Amerikada 80 milyon vasta bulunmakta ve buna gre iki kiiye
bir araba dmektedir. Bu durum bizim bir an evvel oto sanayiine gitmemiz iin adeta bizi ikaz
etmektedir. Bu asrda en geri kalm memleketlerde bile oto sanayiine gidildii bir hakikattir. Zira
beynelmilel bir toplantda, memleketinde oto sanayii bulunmayan bir delege gayet ekingen ve rkek
konuur. Oto sanayiini yalnz iktisadi bakmdan mtalaa etmemek lazmdr. Bunun yannda bir de,
siyasi taraf vardr. Esasen bir memleketin oto sanayiini siyasi, sosyal ve iktisadi sebepler dourur.

Bugn bizim imal edeceimiz otomobilin zerinde sadece konu konuulabilir:

Bir: Kaa mal olacak?

ki: Tipi nasl olacak?

: Bu konuda d memleketlerle teriki mesai yaplacak m?

te bu hususun tetkiki sonunda oto sanayii derhal kurulabilir. Balangta yzde 50 nispetinde bir
dviz tasarrufu salanaca bir hakikattir. Bunun zamanla yzde 82ye kadar ykseleceine
inanyoruz. Yeter ki istenilen artlar ve imknlar tahakkuk ettirilsin. Byle bir sanayi kurmaya
teebbs ederken, elbette eitli tenkitlere maruz kalnacaktr, fakat ilgililerin bugn hi ekinmeden,
korkmadan Trk gcne, Trk mhendisine gvenle bakmalar yerinde olur. Halen memleketimizde
180 bin Sanat Okulu mezunu, iki bin mhendis ve 100 bin kadar makinist, teknisyen ve usta vardr.
Bunlarn yeknu 300 bini bulmaktadr. 300 bin kiilik bir Sanat Ordusu bu memlekette elbette ki oto
sanayiini ok rahat bir ekilde tahakkuk ettirebilecektir.

Bunun iin balangta yeni yatrmlara gidilmeden mevcut yatrmlar ie yarar hale getirmek ve
bunlar tevsi etmek(dzeltip gelitirmek) suretiyle retimi arttrmak lazmdr.[3]

Erbakann inan ve ufuk ayar

Dnen Adam, Erbakann gayretlerini heyecanla karlyor ve milleti bunlardan haberdar etmeyi
milli bir vazife olarak gryordu. Derginin 24 Mart 1961 tarihli saysnda yerli otomobil konusu yine
geni bir yer igal etti. stelik bu defa Erbakan kapaa tanmt. Trk Otomobili baln tayan
ilgili yaznn mehul mellifi, Erbakann vizyonuna dikkat ekerek giriyordu konuya:

Gm Motor fabrikasnn gen ve baarl Umum Mdr Doent Necmettin Erbakan basn
toplants stne basn toplants yapyor, konferans stne konferans veriyordu. Mmknd:
Trkiyede ksa zamanda otomobil yaplabilirdi. nce buna inanmak lazmd. Necmettin Erbakan
stanbulun bo ve geni bir arazi paras zerinde Gm Motor fabrikasn kurmaa niyet ettii
zaman da her kafadan bir ses kmt. Olamaz, Trkiyede motor deil, ivi bile yaplamaz denilmiti.
Erbakan, yaplr demi ve yapmt. Bir ka sene iinde ykselen fabrika, Bat memleketleri imalat
ayarnda dizel motorlar, seri halinde dizel motorlar imal etmee balamt. Dardan getirilmesi
mesele haline gelen ve ok pahalya mal olan en ince makine paralar artk piyasaya Trk mal olarak
prl prl srlyordu. ... Bu baar bir balangt. Arkasndan Trkiyeyi durduu yerde kmldatacak,
silkinip kalkndracak Sanayi Birlii teebbs ve yerli otomobil imali fikri byyordu.

Japonlardan neyimiz noksand?

Aslnda Trk sanayicileri daha 1953 ylnda 12 adet otomobil yapmay balatm, ancak bu teebbs o
zamanki maddi imknszlklar yznden yarm kalmt. 1961in Trkiyesinde ise hem yerli bir
otomobil yapmak, hem de bu otomobilin seri imalatna balamak iin gerekli olan altyap vard.
Erbakan ve arkadalar Halk tipi Trk otomobilinin yerlilik orann balangta yzde 58 (motorda
yzde 50) olarak ngryor ve bu orann birka yl iinde yzde 64e kadar ykselebileceini
savunuyorlard. Otomobilin fabrikalardan seri halinde k ise -vakit kaybedilmemesi halinde-
1960larn ortasnda gerekleebilirdi. Japon arabalarnn dnyaya almas da o dnemde
balamt...

4.5 aylar vard

Otomobil yapabiliriz! diyenlerle Hayr, yapamayz! diyenler arasndaki tartma iyice bym ve
lke gndeminin ilk sralarna yerlemiti.

(D glerin ve ibirlikilerin destekledii) Red cephesi Erbakan ve arkadalarnn gereki olmadn

iddia ediyor, ama Halk tipi Trk otomobilinin niin gerekletirilemeyeceini izah etmeyi bir trl
beceremiyordu. Tartmann bandan beri bilimsel davranan, milli karlar savunan ve sahici
verilere dayanarak konuan taraf, maalesef ham hayaller peinde komakla itham ediliyordu.

Yerli otomobil davasnn bayraktarlar, projelerini gelitirirken Trkiyenin imknlar dhilinde hareket
ettiklerini srarla vurguluyor ve kurulmas iin uratklar sanayin ilk etapta elbette hemen Cadillac
ayarnda bir otomobil retmeye namzet olmadn tekrar tekrar belirtiyordu. Hedef, ucuz fakat
salam bir halk tipi otomobildi ve Trkiyenin imknlar buna kesinlikle elveriyordu. Muhakkak ki yeni
organizasyonlar kurmak, yeni yatrmlar yapmak, atl sanayi kapasitelerini harekete geirmek ve
hepsinden nce iktisadi, ticari, teknik ettlerde bulunmak gerekiyordu.

Davaya inanmak lazm!

Milli dnen ve cesaretli, giriken ERBAKAN: Halk tipi Trk otomobili imalatnn baarlmas iin
Sanayi Birliini meydana getiren byk sanayi kurulular, Makine Kimya Endstrisinin Karabk
Demir elik Fabrikas ile 2. Demir elik Fabrikas ve dier irili ufakl sanayi tesislerinin geni apl bir
ibirliine girmeleri gerekir. Esasen dnyann hemen her yerinde oto imalat byle geni bir ibirliinin
neticesidir. ngiltere ve Fransa gibi memleketlerde bizim avu dolusu para vererek almaya altmz
otomobillerin ok sayda aksamnn bizim Perembe pazarndakilere benzer tipteki atlyelerde
hazrlandn bu memleketlere gidenlerin biraz da hayret ederek mahede ettikleri bir gerektir.
Trkiyenin bir oto sanayii bahis konusu olunca sahip olduu beeri imknlar hite azmsanacak
lde deildir. Halen memleketimizde 188 makine mhendisi, 180 bin sanat okulu mezunu, 90 bin
makinist, teknisyen ve usta grevlidir. Kurulmas ett edilen bir oto sanayiinde bunlarn mhim bir
ksmndan istifade edilecektir. Ayrca imdiye kadar yeni kurulan fabrikalarmzda yapla geldii gibi
gerekirse ecnebi mhendis ve teknisyen de istihdam edilebilir. Un vard, ya vard, eker vard;
burada helvay yapmak iin eksik olan inan, kendine gvendir. Milletlerin maddi ve manevi sahada
yeni ve mesut admlar atmas, terakkiler kaydetmeleri iin yaplan ilmi ettlerin sonucunun mspet
olmas kfi deildir. Milli kalknma heyecan da nemlidir, davaya inanmak da gerekmektedir.
Cemal Agann kafas kartrlmaktayd

Milli sanayi ve yerli otomobil davasna inanmayanlar arasnda dnemin Sanayi Bakan mehur Mason
ahap Kocatopuolu da bulunuyordu. Yeni Sabah Gazetesine gre Kocatopuolu, bask altna
alnarak bakanl, bu iin yaplamayaca kanaatine zorlanm ve neticede bu maksatla bir de rapor
hazrlanmt. Dnen Adam da Sanayi Bakannn menfi tutumuna dikkat ekiyordu:

Sanayi vekilinin tavr nedense hi de cesaret verici olmamaktadr. Trkiyede bir oto sanayii kurmak
iin 6 ecnebi firmann mracaatta bulunduunu aklayan vekil, hibir detayl gerekeye dayanmadan
Trkiyede kurulmas istenen oto sanayii konusunda mspet olmayan bir ekilde konumaktadr.
Vekilin bu konumas derhal tepkilere yol am ve Makine Mhendisleri Odas, Sanayi Vekilinin
beyanatn protesto eden bir tebli yaynlamtr.

Makine Mhendisleri arasnda da davaya inanmayanlar vard ve bunlar da Masonlar

ynlendiriyordu. Yerli otomobil tartmasnn en cafcafl gnlerinde baz gazeteciler (Mesela Mete
Akyol) red cephesinde yer alan mhendislerden Otomobil yapacak durumda deiliz eklinde
beyanat alyor, ama sonra Kke kp Cemal Grseli Efendim, bizim otomobil yapmaya gcmz
yetmez diyorlar. Koskoca Trkiye otomobil yapamaz m? diye kkrtyordu. Ortal kztrp
sansasyonel bir haber yakalamaktan (daha dorusu oluturmaktan) baka dertleri olmayan basn
mensuplarnn bu tezgh, yerli otomobil srecinin hzlanmasna yaryordu. Sabr taan ve Ne
demek yapamayz? Trk milleti elbette otomobil yapabilir! diye grleyen Devlet Bakan, 1961 ylnn
Haziran aynda, yerli otomobil imalinin derhal balamas ve ilk numunenin 29 Ekim Cumhuriyet
Bayramna kadar hazr hale getirilmesi iin hkmete talimat veriyordu.

Yerli otomobilin ett almalarn tamamlayan Necmettin Erbakan ve arkadalar, yetkililerden start
bekliyorlard. Ama Erbakan By Pass Edilip Devre D Brakld!

Yerli otomobilin etd almalarn tamamlayan Necmettin Erbakan ve arkadalar, yetkililerden start
bekliyorlard. Fakat Ulatrma Bakanl, yerli otomobilin imali grevini, bu davaya yllardr gnl ve
emek veren ekibe deil de, Devlet Demir Yollarna vermeyi kararlatrd.(Herhalde baarsz olmalar
ve Biz otomobil yapamayz kanaatinin ispatlanmas amalanmt. A.A.). Bunun Cemal Grsele
kimler tarafndan nasl aktarld, yerli otomobil denildiinde akla ilk gelen isim olan Erbakann ve
Gm Motorun nasl devreden karld kesin olarak anlalamamt.

Eskiehir TCDD Cer Dairesi aknd

16 Haziran 1961 tarihinde TCDD Fabrikalar ve Cer Daireleri yneticileri ile mhendislerine, Ulatrma
Bakanlnn ilgili yazs okunarak, 29 Ekim 1961 tarihine kadar binek otomobili tipinin gelitirilmesi
grevinin TCDD iletilmesine verildii akland. Neye uradklarn aran demiryolcular, toplant
stne toplant yaparak, bu grevin altndan nasl kalkacaklarn tartmt. Trenler iin yedek para
imal ediyorlard, vagon da imal ediyorlard, hatta lokomotif imaline bile soyunmulard, ama otomobil
apayr bir dnyayd. Tamamen yabancs olduklar bu ii tamamlamak iin kendilerine tannan srenin
sadece 4.5 ay olmas da cabasyd. Otomotiv sanayiinin Batl devleri bir prototip zerinde yllarca
alrken, bu konuda hibir bilgi, tecrbe ve alt yapya sahip olmayan demiryolcular, ilk Trk
otomobilinin numunesini 4.5 ay iinde ortaya koymak zorundayd. mknsz baarmalar isteniyordu
adeta. Fakat kinci Cihan Harbinden yerle bir olarak kt halde, 3-5 sene iinde mthi bir snai ve
iktisadi kalknma hamlesi gerekletirerek, yeniden dnyann nde gelen devletleri arasna girmeye
namzet olan Almanya da imkansz baarmam myd?

Birou sava yllarnda Almanyada tahsil grm olan ve bu lkenin yeniden ykseliini gpta ile
izleyen demiryolcular, artlarn olumsuzluuna aldrmadan, Biz bu ii yaparz karar almt.

Devrimciler i bandayd

Devrim nasl yapld? Otomotiv dnyasna tamamen yabanc olan TCDD mhendisleri bu ii 4.5 ay
iinde nasl baarmt?

Makine Yksek Mhendisi Salih Kaysan, lk Trk Otomobili: Devrim balkl makalesinde Devrimin
imal srecini teknik bir lisanla ve son derecede ayrntl bir ekilde anlatyordu. Devrimcilere
saygmzn bir gerei olarak sklmadan okuyalm:

... Projeyle baka bir kuruluun deil de TCDDnin grevlendirilmi olmas, herhalde o tarihlerde
TCDDnin onarm amacyla kurulmu fakat geni lde yedek para imal eden Ankara, Eskiehir,
Sivas ve Adapazarndaki fabrikalar ile nemli bir teknik potansiyeli ve yetimi iisinden
mhendisine kadar gl bir teknik kadrosunun bulunmasndan kaynaklanmt.

Yksek Mhendis Emin Bozolu ynetim grubunun ba olarak 20 mhendisin olaanst bir
tempoyla fakat gnl rahatl iinde almasn salayp e yneltmek suretiyle birinci derecede rol
oynamt.

Zamana kar yaplan yarn kazanlmasnda ikinci etken, grev alan mhendislerin, proje sresince
hafta sonlar da dhil her gn, en az 12er saat, gerektiinde baz geceleri, sklm bir otomobil
sedirinin zerinde birka saat kestirerek ibanda kalmay yksnmeyecek lde davaya gnl
vermi olmalaryd.

Takm tezgh yok, ekile alyorlard!

almalar iin, Eskiehir Demiryol Fabrikalarnda dkmhane olarak yaplp kullanlmayan bir bina
seildi. Elden geldiince eitli tipte otomobil yapsn yakndan inceleyerek fikir edindikten sonra
yaplacak tipin boyutlar, motor, anzman vb. teki grup ve paralarn nasl tasarlanp imal edilecei
zerinde durulmasna karar verildi.

nce otomobilin ana hatlar belirlendi. Drt ile be kiilik, toplam 1000-1100 kg. arlnda orta boy
denilebilecek bir tip zerinde uzlald. Motor 4 zamanl ve 4 silindirli olarak, 50-60 BG. vermeliydi.

Karoser iin hazrlanan 1/10 lekli maketlerden seilen 1/1 lekli al modeli yapld. Karoserin
dam, kaput ve benzeri salar, sonra bu modelden alnan kalplarla yaplm beton bloklara ekilmek
ve ekile dzeltilmek suretiyle tek tek imal edildi.

Fabrikalar Devrime destek kmt!

Karar verilen yandan subabl bir 4 silindirli motorun, gvde ve bal Sivas Demiryol Fabrikalarnda
dklp, Ankara Fabrikasnda ilendi. Piston, segman ve kollar Eskiehirde yapld. Motor Ankara
Fabrikasnda monte edildi. Frenlemede 40 BG.den fazla g alnamayan bu motora alternatif olarak
Ankara Fabrikas ayn gvde ve krank milinden yola karak baka bir tip gelitirdi. B Tipi ad verilen
stten subabl bir nc motorda bu kez tannm bir 6 silindirli otomobil motorundan esinlenerek,
fakat krank ve eksantrik milleri yeni batan izilip, hesaplanmak suretiyle Eskiehirde imal edildi. Bu
motor frenleme de 60 BG.ye ulam ve daha sonra Diesele evrilerek istasyon aydnlatlmasnda
kullanlmak zere yaplan elektrojen gruplarna tatbik edilmitir.

Sspansiyon grubu n takmlar iin Mc Phearson sistemi nerilmiti. Bu gn ok yaygn kullanlan

bu sistem, o tarihte bulduumuz kadaryla bir tek firma tarafndan uygulanabilmekteydi. Benimsendi
ve Eskiehirde yeniden imal edildi.

Eyll sonuna doru, n ve arka camlar, piyasada bulunabilenlere uydurmak zorunluluuyla modele
gre biraz deitirilmi iki gvde atlm ve biri A dieri B tipinden iki ayr motor hazr hale
getirilmiti. anzmanlar, Ankara Fabrikasnca tm yerli olarak retilmiti.

Cadillactan bir adm nde gidiyorlard!

Montaja geildiinde karlalan en byk sorunlardan biri de gvde-motor uyumunu salamak,

debriyaj, gaz ve fren kumanda mekanizmalarn yerletirmek ve direksiyonun en uygun konumunu
bulmakt. Ayarl direksiyon nerisi kabul edilmedi. ki yl sonra Cadillac bunu bir yenilik olarak
getiriyordu.
Nihayet Ekim ortalarnda Devrim otomobillerinden ilki tecrbeye hazr duruma gelebildi. Elektrik
donanm, diferansiyel dilileri, kardan istavrozlar ve motor yataklar ile cam ve lastikleri dnda tm
paralar yerli idi.

Bir yandan bu ilk otomobilin yol tecrbeleri srdrlrken bir yandan da ikinci otomobilin
yetitirilmesine allyordu. Siyah renkteki bu iki numaral Devrimin son kat boyas ancak 28 Ekim
akam vurulabilmiti. Pasta ve cilas Ankaraya sevk edilmek zere yklendii trende, gece yol alrken
yapld...[4]

Ulatrma Bakanl, TCDDden 4 adet otomobil (ve bu otomobillerde kullanlacak olanlar dhil 10
adet motor) smarlamt. Fakat Ankaradaki 29 Ekim Cumhuriyet Bayram trenlerine 2 adet
Devrimin yetimesi kfi idi. 4.5 ay boyunca canla bala alan demiryolcular, bu zorlu grevden
alnlarnn akyla karak imkansz baarmt. Artk ilk Trk otomobili grcye kmaya hazrd.

smini neden Devrim koymulard?

nemli bir not:

almann sonlarna doru Ankaradan bir talimat geldi: lk Trk otomobilinin ismi DEVRM olacak
denilmekteydi. Projede grev alan mhendislerden bazlar bu isme itiraz etmiti. 27 Mays
Darbesiyle zdelemi olan Devrim, mnasip bir tercih deildi. Siyasetin, basnn ve tabii ki halkn
nemli bir ksm bu isim yznden otomobile cephe alabilirdi. Dahas, askeri ynetimin miadn
doldurmasndan sonra otomobile sahip kacak hi kimse bulunmayabilirdi. Siyasi olmayan bir ismin
tercih edilmesi gerektiini savunanlarn banda gelen Orhan Alp, Devrim yerine Anadoluyu
nerdiyse de paalar ikna edememiti.

Ve Devrim sahneye kmt

Devrimleri tayan tren sabaha kar Ankaraya getirilmiti. 1 numaral bej Devrim ile 2 numaral siyah
Devrim, o zamanlar Shhyede (imdiki Adliye Saraynn yerinde) bulunan Ankara Demiryol
Fabrikasna indirildi.

28 Ekim gecesi Ankaraya nakledilmek zere trene yklenen iki adet Devrimin benzin depolar,
buharl lokomotifin bacasndan srayan kvlcmlara kar bir emniyet tedbiri olarak, boaltlmas
gerekmiti. Bu tedbir, Masonlarn kkrtt kar devrimcilerin eline byk bir koz verecekti.

Tren sabaha kar Ankaraya geldi. 1 numaral bej Devrim ile 2 numaral siyah Devrim, o zamanlar
Shhiyede (imdiki Adliye Saraynn yerinde) bulunan Ankara Demiryol Fabrikasna indirildi. Orada
depolarna birka litre benzin eklendi. O srada kar devrimcilerden yle bir talimat gelmiti: Asl
ikmal, benzini daha kaliteli olan Mobil istasyonunda yaplacak, oradan da Meclise gidilecekti. Fakat
Devrimlere elik etmekle grevlendirilen trafik polislerine bundan hi bahsedilmemiti. ok sayda
otomobil ve motosikletten oluan eskort, Mobile uramadan Meclise gemiti!

Gazete kdyla benzin ikmali yaplmt!

kmal yapamayan Devrimlerin depolarnda birka damla benzin kalmt. Demiryolcular hemen
harekete geip bir bidon benzin bulmulard. nce 2 numaral siyah Devrime ikmal yaplacakt. Fakat
ortalkta huni yoktu. i, klaha dntrdkleri bir gazeteyle halletmeye almlard. Olmad tabii.
Gazete kd benzini tayamaynca bir dergi ayarlamlard. Ama o da ie yaramamt. Depoya
girmemekte srar eden benzin, saa sola salmt.

Bu arada Devlet Bakan Cemal Grsel, yerli otomobilin ilk numunelerini, Cumhuriyet Bayram
trenlerinin balamasn beklemeden grmeyi arzuluyordu. Siyah Devrimin banda benzinle
bouan demiryolcular, Paann kendilerine doru geldiini dehetle fark edip hazrola geerken,
nallah arabayla gezmeye kalkmaz diye dua ediliyordu. Ama Grsel Devrimi tecrbe etmek iin
sabrszlanyordu. Arabaya binip ofrl hanginiz yapacak? diye sorduunda, demiryolcularn
bandan kaynar sular boalyordu. Fakat kaderlerine boyun emekten baka areleri yoktu. Makine
Yksek Mhendisi Rfat Serdarolu, direksiyonun bana geip kontak anahtarn eviriyordu.

Bej devrimin yrd yazlmamt

Siyah Devrim yz metre kadar gitmiti ki, motor ksrerek durdu. Grsel Ne oldu? diye sordu.
Serdarolu, utana skla, Paam, benzin bitti diyordu. Neyse ki br araba, benzin deposu nihayet
doldurularak, sefere hazr hale getiriliyordu. Paadan zr dilenerek bej Devrime gemesi rica
ediliyor ve bej Devrim, Paay Antkabire teklemeden gtryordu. Ne yazk ki kar devrimciler,
hikyenin birinci ksmn kolektif hafzamza iyice kazrken, ikinci ksmn unutturuyordu. nk
menfaatleri, ilk yerli otomobil teebbsnn sayg ile deil istihza ile anlmasn gerektiriyordu.

Hrriyetin Devrimle ilgili 9 Eyll 1999 tarihli haberi tam bir sahtekrlkt!

1961 ylnda, zamann Cumhurbakan Cemal Grsel... Devrimin direksiyonuna oturmu, ancak ara
almaynca byk bir rezalet yaanmt.

Hrriyet Grseli Antkabire kadar gtren bej Devrimden bahsetmek yle dursun, siyah Devrimin
benzini bitene kadar yrdn bile yazmamt. Neyse ki kar devrimcilerin kahir ekseriyeti
Devrim birka metre gidip bozuldu diyecek kadar insaflyd.
Kar Devrim: Anadol (Yerli etiketli yabanc smr arac)

Erbakan, yerli otomobil fikrinde srar etmekle kalmyor, bu otomobilin kaliteli, emniyetli olmasnda da
srar ediyordu. Hazrlklar bir an evvel tamamlanmal ve seri imalata geilmeliydi. te yandan 'kar
devrimciler', yerli otomobil sanayiinin 'rantabl' olabilmesi iin ylda 20 bin vasta retilmesi
gerektiini, fakat Trkiye'de otomobile bu kadar byk bir talebin olmadn ileri srerek, hkmeti
Devrim'den vazgeirmeye alyorlard. Maalesef hkmet bu propagandalardan etkilenip geri adm
att. Sonraki hkmetleri oluturan Cumhuriyet Halk Partisi, Millet Partisi, Adalet Partisi vs zaten
Devrim'den pek hazzetmiyordu. Demokrat Parti tabanna hitap eden partiler, Devrim'in 'patent
hakkna' sahip olan askerlere puan kazandrmak istemedikleri iin, CHP ise 27 Mays'larla
zdelemekten kand iin,(Ama gerekte Trkiyenin kalknmasn ve kendi sanayisini kurmasn
istemeyen d glerin etkisiyle) projenin devamn getirmekten kandlar. Bilhassa Sleyman
Demirel'in Devrim'den nefret ettii, adn bile duymak istemedii sylenir.

Neticede Devrim'in ipi ekildi. Yerli otomobilin yaplmas art idiyse, Otosan ne gne duruyordu?

1966 ylnda Otosan'n rettii Anadol, "lk Trk Otomobili" diye reklm edilerek, mthi bir
debdebeyle piyasaya srld. Kimine gre "saman", kimine gre de "plastik" olan bu otomobil,
Devrim kadar gsterili deildi. Hatta bir ucube olduu bile sylenebilirdi. stelik hi emniyetli
deildi. Fakat Devrim'i topa tutanlar, Anadol'a yine de ak ek verdiler. Bu ak ek sayesinde Otosan,
Anadol'u gelitirme zahmetinden kurtuldu. Daha kaliteli, daha emniyetli otomobil hayalleri kuran
Erbakan gibi idealist deildi Otosan'clar. Aldklar paraya bakyorlard. Hepsi bu.

nemli bir ayrnt: Otosan, 1959 ylnda Ford'la imzalanan bir mukavele ile kurulmu ve 1960 ylnda
F-600 (Ford) imalatna balamt. leri ok iyi gidiyordu. Trkiye pazarn tamamen ele geirmeleri
iten bile deildi. Derken, yerli otomobil kampanyas balad, Devrim dodu. Devrim'in seri imalatna
geilmesi, Otosan'n sonu olabilirdi!?..

'Kar devrimin' Otosan kaynakl olduuna dair kuvvetli bir rivayet var. Bilin bakalm Otosan kimin?[5]
[1] Mak. Yk. Mhendisi Salih KAYASAIN sistek.com.tr

[2] 05 Ocak 2003 / Yeni afak / Murat Gven

[3] (Dnen Adam, 17 ubat 1961)

[4] (Kaynak: Sistek)

[5] 13-19 Nisan 2001 Milli Gazete / H. Albayrak