Professional Documents
Culture Documents
312-Goralilar-Daghlilar (Ebubekir Sofuoghlu) PDF
312-Goralilar-Daghlilar (Ebubekir Sofuoghlu) PDF
312-Goralilar-Daghlilar (Ebubekir Sofuoghlu) PDF
ULUSLARARASI KALKINMA VE
BRL DERNE (UKD)
KLTR YAYINLARI z 3
www.ukid.org.tr
ISBN: 000000000
Tasarm/Uygulama: Fatih Seluk
Yapm: Grafistabl
grafistanbul@gmail.com 0 212 511 75 00
Bask: Fsf Print Hause / Avclar stanbul
AR DALARININ TEPESNDEK KAYA
GORA ABDES
Editr: Dr. Ebubekir SOFUOLU
NDEKLER
TAKDM, 5
NSZ, 7
Gorallarn Adetleri zerine: lk Tespitler,
Toplumsal ve Kolektif Hafza Olarak rf ve Adet Taramas,
Yemek ve sofra kltr,
Doumla ilgili adetler,
Evlilik ve Dn Adetleri,
lmle ilgili adetler,
Dier Adetler,
Genel Deerlendirme,
Gora Dilindeki Trke Kelimeler,
Gora Dili Ve Trke,
Gora Dilindeki Trk Dili Kkenli Kelimeler,
Fiil ekilleri,
Akrabalk Adlar,
Ev Kltryle lgili Kelimeler,
Yemek Kltryle lgili Kelimeler,
Dini Kelimeler,
Kalp Szler,
Hayvan Adlar,
Meslek Adlar,
Sonu ve Deerlendirme,
Makalede Kullanlan Trkede Olmayan Harfler,
Trk Dilinin Balkan Dillerine Etkisi,
Gora-Restelica Abidesi: ar Dalarnn Tepesindeki Kaya
Osmanl ncesi Balkanlar'da Trk zlerine Dair Toponimiler
Hun ve Avar Trklerine Dair zler,
Peenek ve Kuman Trklerine Dair zler,
Makedonya Yer simlerinde Osmanl ncesi ve Osmanl Hkimiyeti
Srasnda Trk Yerleimine Dair zler,
[skp (Skopje) - Kalkandelen (Tetovo) - Krova (Kicevo)],
Osmanl Hkimiyeti ncesinde Balkanlarda,
Trkler ve Yer simlerindeki Yansmalar,
Osmanl Hkimiyeti Srasnda Yer simlerinin Karakteri,
Yerleim Merkezleri,
TAKDM
Doru acaba nedir. Bir konunun doruluu veya yanll nasl ortaya kar.
Ya da bir konu hakknda bir kanaate varlrken acaba hangi aamalardan geilir
ve ne gibi sreler tketilir. Veya te yandan hakknda bir karara varlm her-
hangi bir konu hakknda verilmi bir karar, nihai karar mdr. Bu karardan sonra
bu konu kesinlikle bir karara balanarak kapanm m olur. Yani bir daha bu
konu hakknda aratrma yaplamaz anlam m tar verilen bu karar.
Yukardaki sorulan tamamna hayr cevab verilecektir doal olarak. Elbette ki
bir konu hakknda alnm bir karar nihai karar deildir. Elbette bu konularda
yine de aratrmalar incelemeler yaplmaldr. Ve yine karar verilirken de bilimsel
metotlarla bir sonuca varlmaldr. O halde bir konu hakknda bilimsel metotlar-
la yaplm bir almayla karara varlacaksa ve yaplm bir alma yine bilimsel
metotlarla yaplan almalara gre yeni versiyonlar kazabilecekse bu durumda
Gora ve Gorallar konusu mercek altna yatrlmas gereken bir konu olarak orta-
da durmaktadr.
Bu noktada Gora'llarn Srp, Makedon, Bulgar, yani Slav orjininden gelme-
si konusudaki karar, bilimsel aratrmalar sonucu varlm bir karar mdr ?
Gorallarn menei konusunda hangi aratrmalar yaplm da onlarn Slavl
konusunda bir hkme varlmtr. Gorallarn Slavl sonucuyla neticelenen
hangi bilimsel aratrma hangi metotlarla bu karara varmtr veya Gorallarn
Slavl sonucuna varan bu karar kesin midir? Bu konuda bir daha bir aratrma
yapmaya gerek duymayacak kadar kat'i midir? ite bu sorular cevaplanmas
gereken sorulardr.
Bu zamana kadar Gorallarn Slav kkenden geldiine hkmeden, Gorallar
Slav kkene adeta hapseden almalarn yeniden gzden geirilmesine ciddi
ihtiya duyulmaktadr. Adeta grev kabul grm ve sadece Gorallarn da
byk bir ounluunca da kabul edilmeyen, Gorallarn Slav olmalar iddialar,
duygusal n yargl bak alardan ziyade, yeniden bilimsel llere gre gzden
geirilmelidir.
Gorallarn byk bir ksm aksini sylerken, onlara buna ramen Slavlk
addetmek en basit ifadeyle onlar zmektedir. Yine bilimsel llere, gre onlar
ele almak, bu llerin gsterdii doru karara varmak, kendilerinin byk
ounlukla Slav olmadklarn ifade eden Gorallara duyulan bir saygnn iare-
tidir.
Bu amalarla yine bilimsel ller erevesinde Gorallarn menei konusun-
da bu almann hazrlanp, yaynlanmasna karar verilmitir. Srbistan Bilimleri
ve Sanat Akademisi'nin Gorallar hakknda 2002 ylnda yaynlanm olduu
kitaptaki grler de bu eserin yaynlamasn tevik edici olmutur. Srbistan
Bilimleri ve Sanat Akademisi'nin yaynlam olduu kitaptaki tezlere gre,
Sakarya niversitesi retim yelerinin yapm olduu bilimsel gezi-aratrma
sonularndaki tezlerin daha gl oluu, bu eserin yaynlanmasn bir kat daha
zorunlu klmtr. Bu amalarla bu eserin Gorallarn ve Torbeler gibi meneileri
konusunda soru iaretleri olan dier milletlerin kkenlerinin daha net ortaya
karlabilmeleri ve bu konuda bu eserin bir ilk olmas temennisi ile almann
ilim alemine faydal olmasn mit ediyoruz.
NSZ
eksen alan rf adet ve geleneklere ilikin yaplan almalar da dier boyutu olu-
turmutur. Yrtm olduumuz alma ile Gorada yaayan rf adet ve gelenek-
leri yaptmz derinlemesine mlakatlar sonucunda kken akrabalklarnn
olduunu belirttikleri Orta Asya bozkr corafyasnn topluluklaryla gelenek,
grenek ve tresi ile ne tr benzerlikler tadklarn tespit etmek ve bu bilgiler
nda Gora ve Gorallarla ilgili geerli bilgilere ulamaya aba gsterdik.
zellikle et, st, peynir, tereya temelli beslenme, Trkiyede ekimik olarak bili-
nen zel yaptklar peynir Gorallarn en bilinen yemekleridir.
Gorallarda baba evin by olarak sofraya oturmadan ya da yemee ba-
lamadan evin dier yeleri sofraya oturmaz ve yemee balamaz.. Benzer dav-
ran biiminin Kazak, Krgz ve Anadolu Trklerinde grmemiz mmkndr3.
ilde Kazaklarda ve dier Orta Asyal topluluklarda ayn durum geerlidir. ocuk
7-9 yalarna geldiinde ona baba tarafndan balayp tm akrabalar, anne
tarafndan akrabalar, dedeleri, tm eceresi retilir. ocua yedi ceddini ret-
mek her babann balca grevidir17. Dikkat ekici olan Goral ailelerin yedi
kuak ncesine kadar atalarnn isimlerini bilmekle beraber, Arslan, Demir, Turan
gibi Trke isimlerin varlna rastlanmasdr. Bu isimlerin varl slam ncesi
dnemden bakiye kaldklar dncesini artrmaktadr.
Evlilik ve Dn Adetleri
Gorallarda aile birlii erkek egemen bir yapya sahiptir. Byk geni aile
yaygndr. Bu ynyle bata Kazak aile yaps olmak zere Orta Asya Trklerinin
aile yaplaryla rtmektedir. Anadoluda da geleneksel aile yapsnda babaya
sayg ve baba otoritesi son derece gldr. Bu durumu, yaplan birok aratr-
mada olduu gibi, Nermin Erdentuun Hal Ky aratrmasnda da grmek
mmkndr18. Kazaklarda ise ataerkil zellikleri ar basan bir aile yaps sz
konusudur. Ailenin yk kadnlarn srtndadr; aile iinde babann yani erkein
sz geerlidir. Baba yoksa erkek kardelerin by onun yerini alr, erkek
ocuklar kkse veya yoksa urugdan baka erkekler aileyi himaye ederler ve
aile zerinde sz sahibi konumuna geerler19. Kazaklarda kadnn szn dinle-
mek iyi karlanmayp Dnyadaki en ar gnahlardan biri olarak grlr20.
Benzer ataerkil zellikler Krgz, Altay, zbek, Trkmen topluluklarnda da mev-
cuttur. Ancak, bu topluluklardaki ataerkillii Mehmet Erz ve baz sosyal bilimci-
lerimiz, eski Roma ve Yunan aile yaplarna gre, kendine zg zayf bir ataerkil-
lik olarak yorumlamaktadr21.
Gorallarda kz karma eklindeki evliliklerin eskiden daha yaygn olduu
belirtilmitir. Kz karma Altay ve Yakut Trklerinde son zamanlara kadar evlil-
iin meruiyeti iin gerekli bir riteldi22. Orta Asya ve Anadoludaki Trk toplu-
luklarnda rastlanan kz karma olay, evlilik kastyla gerekletiinde
hogryle karlanan bir adettir. Erdentu kz karma eklinde evlenmenin
Trkiyede yaygn bir evlenme ekli olduunu ifade etmektedir23. Keza
Kazaklarda da, yasaklanmasna ramen, gnmzde ok sk vuku bulan bir
evlilik eklidir24.
Gora dnleriyle Orta Asya ve Anadoludaki dn ritelleri arasnda baz
ayrntlar dnda pek bir farkllk yoktur. Gorada dnlerde ift davul alnr,
zenginlik arttka davul ve zurna says 4e kar. ift davul alma geleneine
Anadolunun baz yrelerinde de rastlanr25.
Gora dnleriyle Anadolu ve Orta Asya dnleri arasndaki baz benzerlik-
GORA ABDES 17
Dier Adetler
Gorallardaki tespit edebildiimiz dier adetler aadaki ekilde saylabiliriz.
Bu adetlerin aynsna ya da benzerine Orta Asya ve Anadolu Trk topluluklarn-
da rastlamak mmkndr.
Gorallarda misafir bo gnderilmez, azk ya da elbise verilir. Kazaklarda ise,
gelenek gerei misafir, ev sahibinin at, silah ve kpeinden baka her eyini
isteyebilir. Ev sahibi ise misafirin istediini verip onu uurlar49.
Misafir geldiinde gelin sofraya oturmaz. Evin erkei ve yal annesi oturur.
Misafir eie basarsa hakaret saylr.
Anadolunun bata Erzurum olmak zere belli yrelerinde ve Orta Asya
20 GORALILARIN ADETLER ZERNE: LK TESPTLER
Genel Deerlendirme
Yukarda belirtilen, yemek ve sofra kltr, doum, dn, lm ve dier
adetlerle halk inanlar bakmndan Gorallarla hem Anadolu hem de Orta Asya
Trk topluluklaryla karlatrldnda byk benzerlikler ve aynlklar hemen
gze arpar. Burada belki de en temel farkllk, Anadoluda endogamik/iten
evlie hogr ile baklrken, Orta Asya ve Balkanlarda egzogamik/dtan evlil-
iin tercih edilmesidir.
Atarekil evlilik geleneinde, dtan evlilik, kz karma, balk/kaln ve levirat
tr evlilik yer alr. Trkne, nandan aktardna gre, Trklerde dtan evlilik
iki boyun birbirinden kz alp vermesi eklinde gerekleir. Hibir kabile kendi
dahilinden evlenmez. Bugn de bu gelenein kalntlarnn devam ettii gzlem-
lenmektedir51. gele gre, Levirat tr evlilikte ise, kendisi iin balk/kaln de-
nen gelinin, erkek ailesinin mal haline gelmesi sz konusudur. len kardein
karsna denen kaln da btn ailenin miras pay olduundan dul kalan yenge,
22 GORALILARIN ADETLER ZERNE: LK TESPTLER
DPNOTLAR
1- Edward Said, Said, Kltr ve Emperyalizm, (ev. Nemciye Alpay) Hil Yaynlar, stanbul,
1998, s. 334.
2- Jannat Erqalieva, Nurhat akuzadaul, Kazak Kltr, Katev (Uluslar aras Eitim ve
Kltr Vakf, Al-Farabi Kitabevi, Almat, 2000, ss.33-37
3- Nermin Erdentu, Hal Ky'nn Etnolojik Tetkiki, A, DTCF Yayn, 2. bask, Ankara,
1968, s. 76
4- Ayn eser s. 88
5- Jannat Erqalieva, Nurhat akuzadaul, Kazak Kltr, Katev (Uluslar aras Eitim ve
Kltr Vakf, Al-Farabi Kitabevi, Almat, 2000s. 88
6- Ayn eser, s. 87
7- Ayn eser, s. 90
8- Nermin Erdentu, a.g.e., s. 89
9- Jannat Erqalieva, Nurhat akuzadaul, a.g.e., ss.90-91.
10- Ayn eser, s. 95
11- Ayn eser, s.90
12- Ayn eser, s. 98
13- Mehmet Erz Yrkler, Trk Dnyas Aratrmalar Vakf yayn, stanbul, 1991, s. 61
14- Nermin Erdentu, a.g.e., s. 90
15- Jannat Erqalieva, Nurhat akuzadaul, a.g.e., s. 88
16- Ayn eser.,s. 95
17- Ayn eser, s. 96
18- Hermin Erdentu, a.g.e., s. 76
19- Osman Yorulmaz. Kltr Tarihi Asnda Kazak Trklerinde Evlilik detleri, s. 1
20- Jannat Erqalieva, Nurhat akuzadaul, a.g.e., s. 247
21- Mehmet Erz, Trk Ailesi, Milli Eitim Bakanl Yaynlar, Ankara, 1977, ss.6-12
22- Ayn eser, s.34
23- Nermin Erdentu Sosyal Adet ve Gelenekler, Kltr Bakanl yayn, Ankara, 1977, s. 65
24- Osman Yorulmaz,a.g.m., s. 17
25- Erman Altun, Adana Ky Seyirlik Oyunlarndan rnekler,
http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/3.php
26- Nermin Erdentu Sosyal Adet ve Gelenekler, s. 80
27- Zekeriya Karadavut, Mustafa Aksoy, Krgz Gelenekleri ve Abramzon, Trk Yurdu,
Kasm 2001, Cilt:21, Say:171, s. 62
28- Nermin Erdentu Sosyal Adet ve Gelenekler, s. 79
29- Osman Yorulmaz, a.g.m., s. 9
30- Jannat Erqalieva, Nurhat akuzadaul, a.g.e., s. 130
31- Nermin Erdentu Sosyal Adetler, s.71
32- M. Cihangir Doan, M. Sait Doan, Yrklerin Sosyalve Kltrel Hayat (Antalya
rnei) Kzlelma Yaynclk, stanbul, 2005, s. 33
33- Jannat Erqalieva, Nurhat akuzadaul, a.g.e, s. 259
GORA ABDES 25
gibi yzyllar, hem etnik bakmdan hem de dil ve kltr bakmlarndan Balkan
topluluklarnn tarihlerini birbirlerinden ayrlmaz hle getirmitir. Trk etnik zm-
relerinin etkisi4 Balkanlarda yaayan kltrleri de Trk kltrnn bir uzants
hline getirmitir.
Bu tarih derinlik ierisindeki topluluklardan biri olan Gorallar da bu btn-
lk ierisinde deerlendirmek uygun olacaktr.
GORALILAR
Gorallar, Makedonya, Kosova, Arnavutluk devletlerinin snrlarn kesitii
yerler olan ve younlukla Kosovann Gneyinde kalan blgede yaayan halktr.
ou Kosovada olmak zere Makedonyada, Srbistanda, Bulgaristanda,
Arnavutlukda, Yunanistanda da Gorallar vardr. Makedonya, Arnavutluk,
Kosovann kesime noktas olan blgede yaayan Gorallar, coraf olarak ok
nemli bir blgeye sahiptirler. Gorallar, Gora blgesinin Kosova tarafnda kalan
ksmda 15.000 kadar Goral olduunu sylemektedirler. Buna ilve olarak
Gorallar, Prizren bata olmak zere Kosovann dier blgelerinde Gorallarn
olduunu, bu blgelerdeki Gorallarn da yaklak 5000 olduunu beyan etmek-
tedirler. Arnavutluk tarafnda kalan Gora blgesinde de nfuslarnn 15.000
olduunu ileri sren Gorallar, Makedonya tarafnda kalan Gora blgesinde
20.000 kiiden fazla bir nfusa sahip olduklarn ifade etmektedirler. Gorallar,
Makedonyadaki nfuslarna yine Makedonyada var olan, Gorallar gibi kendi-
lerini Trk olarak ifade eden Torbeleri de ilve etmektedirler. Makedonyadaki
Torbelerin kendilerinin ynettii iki belediyeleri vardr ve bu belediyelerde
Torbeler, Trk bayraklar dalgalandrmaktadrlar.
Bundan baka Gorallar, bata Voyvodina, Belgrat olmak zere Srbistannn
birok blgesinde olmak zere 20.000 ve bata Selanik olmak zere
Yunanistanda da saysn tam ifade edemedikleri Gorallarn olduunu beyan
etmektedirler. Dier taraftan Trkiyeye g etmi Gorallarn da olduu bilin-
mektedir.
Gorallarn kimler olduuna ya da rk veya etnik kkenlerine dair birok tart-
malar yrtlmekte ve eitli tezler ortaya atlmaktadr. Bilim adamlar, tarihil-
er, sosyolog ve dilcilerin Gorallarn kimler olduuna dair bugne kadar yaptk-
lar aratrmalarn ou objektiflikten uzak, yzeysel ya da siyas yn-
lendirmelerin etkisi altndadr. Ancak bilim adamlarnn hemfikir olduklar
gr, Osmanl ordularnn Balkan topraklarna kt zaman Gorallar,
Torbeleri ve Pomaklar isim olarak o ekliyle bulduudur. Bata slm dinine
mensup olmalar gibi kltr ve yaam tarzlarnda ortak zellikler tayan bu halk-
30 GORA DLNDEK TRKE KELMELER
GORA DL VE TRKE
Diller arasndaki etkileimler yalnz toplumsal veya siyas ilikilerle gerek-
lemez. ki dilin deiik sebeplerle ve deiik artlar altnda karlamalar, bir
arada yaamalar ya da kullanlr olmalar, bunlar arasnda geime ve etk-
ilemelere, bu dillerden birinde grlen ses, ekil ve sz dizimiyle ilgili eilimlerin
dierine yansmasna, aktarlmasna yol aar.6 Ayrca diller arasndaki bu iliki-
lerin zlmesi bir dilin tarihini aydnlatabilir. Bu bakmdan deerlendirildiinde
bu ynde yaplan dil almalarnn bir dil arkeolojisi alann ortaya kardn
dnebiliriz.
Gora dili, sz varlndaki Trke kelimelerle bu bakmdan deer-
lendirildiinde ilgi ekici bir tablo ortaya koyar. Bu Trke kelimeleri iki grup
hlinde deerlendirmek mmkndr. Birinci gruba dhil edeceimiz kelimeler,
Trk dili kkenli olanlardr ve sayca bir hayli fazla olduklar grlr. Trk diliyle
32 GORA DLNDEK TRKE KELMELER
FL EKLLER
Baz Trke fiillerin Gora dilinde Gora dili gramer ekillerine gre tretildii
grlr:
Aldirisujene (aldrmak), Azdisujene (azdrmak), Bajramlatisujene
(bayramlamak), Begendisujene (beenmek), Begendisati (beenmek),
Bitirisanje (bitirmek), Davrandisa (davranmak, kar gelmek), Denetisati
(denemek), Denetisujene (denemek), Deetisujene (defetmek), Demlejsujene
(demlemek), Dertlesujene (dertlenmek), Kajbetisujene (kaybetmek),
Kiskandisujene (kskandrmak), Kurtaljisati (kurtarmak), Mahvetisujene
(Mahvetmek), Zaptisujene (zaptetmek).
AKRABALIK ADLARI
Bir dilin temel sz varl iinde saylan akrabalk adlarnn nemli bir
blmnn Gora dilinde Trkeden gemi olduu grlr. Bu akrabalk
adlarndan bazlarnn Trk dili kkenli olduklarn gryoruz. Trkiye Trkesi
dndaki Trk lehelerinde de bu akrabalk adlar kullanlmaktadr: baldiza
(baldz), badzanak (bacanak), amidza, adzo (amca), amidzaoglu (amca
olu), dajdzo (day), dajoglu (day olu), aga baba (dede), karda (karde),
akraba (akraba), akrabalik (akrabalk). Bu kelimelerin son ikisi hri dierleri
Trk dili kkenlidir.
DN KELMELER
Abdest, ahiret, ajet (ayet), besmele, dzenaza (cenaze), dzenet (cennet),
ezan, hair dova (hayr dua), daba (kbe), dafir (kfir), idindija (ikindi namaz),
iftar (iftar), jacija (yats namaz), kijamet (kyamet), kijametski dan
(kyamet gn), mejt (cenaze).
KALIP SZLER
Bir dilin sz varln oluturan unsurlardan biri olan kalp szler, dili konuan
toplumun kltrne k tutmakta, onun inanlarn, geleneklerini, toplum hayatn-
daki ayrntlar yanstmaktadr. Bu bakmdan kalp szler, bir dilin anlalabilmesi, o
dili konuan toplumun kltrnn ortaya konabilmesi iin en nemli dil
elerindendir. Gora dilinde de Trk dilinden gemi birok kalp szn olduu
grlr: aferim (aferin), afedersn (afedersin), Allahuuxur (Allaha kr),
akolsun (ak olsun), ba-stune (ba stne), bujrun (buyrun), hajrola (hay-
rola), ne mutlji (ne mutlu), ozbulduk (ho bulduk), ozgeldn (ho geldin),
ozgeldnz (ho geldiniz), sabahhajrola (sabahhajrolsun) (sabah hayrola, sabah
hayrolsun), sahatljer-olsun (shhatler olsun), seljam aljejkum (selam
aleykm), ugurola (uur ola).
Gora dilinde kullanlan u szler ilgi ekicidir: dur be arkada, dur
bakalm, jolunuz serbes olsun. Bunlardan baka Gora dilinde kullanlan u
szler vardr: jarm uljema dini bozar, jarm usta binai bozar (yarm ulema
dini bozar, yarm usta binay bozar), halal mal zulum olmaz (hell mal zulm
olmaz). u ifadeler Gora dilinde kullanlrlar: jalnvi ajit (yalanc ahit), kara
orman (byk orman), kara vuzelj (kara, esmer gzel), kara sevdah (kara
sevda), fani dunja (fni dnya). Baz ikilemeler Trk dilinden gemi olmas
bakmndan ilgi deerdir: param-parxe (parampara), jaka-paxa (yaka paa),
vumle-aljem (cmle lem).
HAYVAN ADLARI
Hayvan adlarndan bazlarnn Gora diline Trk dilinden gemi olduunu
gryoruz: aslan, bulbul (blbl), at, deva (deve), sivrisinek.
MESLEK ADLARI
Gora dilinde Trk dilinden gemi birok meslek adnnn kullanld grlr:
dzamdzilik (camclk), hamallik (hamallk), kalajdzija (kalayc), kasap
(kasap), kasaplik (kasaplk), kunduradzija (kundurac), kujundzija (kuyum-
cu), yorgandzija (yorganc).
GORA ABDES 39
SONU VE DEERLENDRME
Tarihin en eski dnemlerinden itibaren birok Trk topluluunun Balkan yar-
madasnda bulunduunu biliyoruz. Trk topluluklar, yzyllar boyunca bu
topraklarda devletler kurmular, hem siyas hem de kltrel bakmdan Balkan
topraklarnda derin izler brakmlardr. Balkanlara Hunlarla balayan Trk akn-
lar Ogurlar, Avarlar, Peenekler, Uzlar, Kuman-Kpaklar ve Osmanllarla devam
etmi ve Balkan tarihi kesintisiz olarak Trk tarihinin bir paras olmutur. Bu
sre zarfnda burada yaayan dier milletlerin olumasnda, yerlemesinde Trk
topluluklarnn byk paylar vardr. Balkan topraklarnda yaayan Trk toplu-
luklar blgenin etnik zmreleri zerinde byk tesir sahibidirler. Deiik zaman-
larda farkl Trk topluluklar, bu blgede hkmetmi, yerlemi, dalmtr. Tabi
bu Trk topluluklarnn blge zerindeki nemli etkilerinden biri dil alannda
gereklemitir. Bugn Balkan corafyasnda Trk dilinden etkilenmeyen bir dil
olmad gibi Trk dilinin izini tamayan bir blge de yoktur. Bu bakmdan
Balkanlarda yaayan topluluklar Trk dili ve tarihi asndan nem tar.
Hlihazrda Balkan milletleri ile ilgili yaplan her alma ayn zamanda Trk dili
ve tarihini ilgilendirmektedir.
Makedonya, Arnavutluk, Kosovann kesime noktas olan blgede yaayan
Gorallar, coraf olarak ok nemli bir blgeye sahiptirler. Kendilerini Trk
olarak tantan bu topluluk hakknda imdiye kadar Trkiyede nemli bir aratr-
ma yapldna ahit olmuyoruz. Dil, kltr ve tarih bakmndan bu topluluun
aratrlmas nmze bilimsel olarak nemli sonular karacaktr. Zira Balkan
topraklarnda aralksz sren Trk tarihi, aratrmaclara baz noktalarda cimri
davranmakta, baz tarih ipularn saklamaktadr. Bu yzden bu topraklarda
yaayan her topluluk iin yaplacak aratrmalar, bize dilimizin ve tarihimizin
derinliklerini gsterecektir. Gorallarn ifade ettii Trklk gerei de bize bu
konularda aratrmalarn yaplmasn elzem olduunu gstermektedir.
Gora dilinin bir szlnn yaymlanmas, bu dilin sz varl hakknda net
fikirler vereceinden, Goral aratrmaclardan byle bir almann yaplmasn
bekliyoruz. Zira Gora dili, sz varl asndan deerlendirildiinde karmza
ilgin sonular karr. Bu dilin, kelime servetinin nemli bir blmnn Trke
kelimelerden olutuu grlr. Bu kelimelerin iinde de Trk dili kkenli olan-
larn says Trk diliyle ilikisi olan dier Balkan dillerindeki kelimelerle mukayese
edildiinde ok fazladr. Bu durum, Gora dili ile Trk dili arasndaki ilginin
mahiyetini anlama bakmndan nemli ipular vermektedir. almamzda yap-
maya altmz Trk dili ile Gora dili arasndaki dil ilgisinin gsterilmesinin
amac, Gora dilinin yukarda bahsettiimiz szl yapld takdirde daha ayrn-
tl olarak ortaya konacaktr. Ayrca Trk dilinden Gora diline giren kelimelerin
daha byk bir listesini hazrlama imkn da bulunacaktr.
40 GORA DLNDEK TRKE KELMELER
KAYNAKLAR
Abdulah kaljid, Turcizmi u srpskohrvatskom Jeziku, Sarajevo, 1989.
Akdes Nimet Kurat, IV-XVIII. Yzyllarda Karadeniz Kuzeyindeki Trk
Kavimleri ve Devletleri, Ankara, 1972.
Doan Aksan, Trkenin Sz Varl, Ankara, 1996.
Hamdi Hasan, Bugnk Makedonca Szlkte Trke ve Trkelemi
Kelimeler, V. Uluslar aras Trk Dili Kurultay Bildiriler I, 20-26 Eyll 2004,
Ankara, 2004, s.1355-1366.
Hasan Eren, II. Uluslar aras Gney-Dou Avrupa Aratrmalar Kongresi,
TDAY-Belleten 1971, s. 263-266.
rfan Morina, Balkan Bilim evrelerinin Trke Kelimelere Kar Aldklar
Tavr, V. Uluslar aras Trk Dili Kurultay Bildiriler I, 20-26 Eyll 2004, Ankara,
2004, s.2129-2137.
smail Eren, Gney slav (Srp-Hrvat-Bulgar ve Makedon) Dillerinde
Kullanlan Trke Ekler, XII. Trk Dil Kurultaynda Okunan Bilimsel Bildiriler,
Ankara, 1968, s.239-246.
Karlatrmal Trk Leheleri Szl I, Ankara, 1991.
L.Rasonyi, Tarihte Trklk, Ankara, 1988.
-------, Tuna Kprleri, Ankara, 1974.
N. Poppe, Rusadaki Trke Kelimelerle lgili almalara Bir Bak (ev.
Gnay Karaaa), Trk Dnyas Aratrmalar, Haziran 1983, s.132-158.
Ramadan Redzeplari, Bif umren dur bif zif, Draga, 2006.
-------, xekmedxe, Prizren, 2005.
KISALTMALAR
DPNOTLAR
1- Akdes Nimet Kurat, IV-XVIII. Yzyllarda Karadeniz Kuzeyindeki Trk Kavimleri ve
Devletleri, Ankara, 1972, s. 10.
2- N. Poppe, Rusa'daki Trke Kelimelerle lgili almalara Bir Bak (ev. Gnay
Karaaa), Trk Dnyas Aratrmalar, Haziran 1983, s.132-158.
3- Abdulah kaljid, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Sarajevo, 1989, s.12.
4- Bu konuda nemli bilgileri u eserde bulabiliriz: L.Rasonyi, Tuna Kprleri, Ankara, 1984.
5- Taner Gltrk, G ve terk edilmilikle btnleenler:Gora ve Gorallar, Yeni Dnem,
Kosova iin bk. www.balgoc.com
6- Doan Aksan, Her Ynyle Dil-Ana izgileriyle Dilbilim. 3. cilt, Ankara, 1998, s.26.
7- smail Eren, Gney slav (Srp-Hrvat-Bulgar ve Makedon) Dillerinde Kullanlan Trke
Ekler, XII. Trk Dil Kurultaynda Okunan Bilimsel Bildiriler, Ankara, 1968, s.239-246.
GORA DL TRKE K K
A A L LL
B B LJ L
C TS M M
d ( INCE) N N
x (KALIN) O O
D D P P
D C (INCE) R R
DZ C (KALIN) S S
E E
E F T T
G G U U
H H
I V V
Z Z
J Y Z ARNAVUTCADAKI X Z J
42 GORA DLNDEK TRKE KELMELER
At T. at Bulbul Far.bulbul
Bor T.kr
Fani dunja Ar.fn+Ar.duny
Filjvan Ar.fincn
Bufte Far.kfte
Gurabija Ar.kurbiye
Buprija T.kpr+Gor.+ja
Hair dova Ar.hayr+Ar.dua
Dajdzo T.day+ca
Hajrola Ar.hayr+T.ola
Dajoglu T.day+olu
Halal mal zulum olmaz
Davrandisa T.davran+Gor.disa
Ar.hall+Ar.ml+Ar.zulum+
Deetisujene Ar.def+Gor.sujene
Demija T.gemi+Gor.+ja
T.olmaz
Halva Ar.helv
Demlejsujene T.demle-(j)Gor.sujene
Hamallik Ar.hamml+T.lk
Denetisati T.dene+Gor.tisati
Denetisujene T.dene+Gor.tisujene Hoaf Far.ho-b
(Trke kahraman), Buga (Trke boa). Dalmaya ile ilgili belgelerde Trke ve
Moolca oku demek olan Mergen adnn da ska getii grlr. Bu ahs ad
XIII. yzyla kadar Hrvatlar tarafndan kullanlmtr.6 Yine Macar krallar adna
Hrvatistan idare eden vali anlamndaki bn unvan da Avarca bagan veya bayan
kelimesinden gelmektedir. Bayan zengin, kudretli kelimesi ile bir ve ayndr.
Bayan kelimesinin bzlmesi ile kelime bn eklini almtr. Altay kavimlerinde
daha ok kii ad olarak kullanlan bayan kelimesi BOGYAN eklinde Eski Rusaya
gemitir. Bu kelime daha sonra Macarcaya da gemitir.7
375ten sonra Hunlar, 558lerde Avarlarn hareketlerine benzer g hareketleri
860 yllarnda tekrarlanm, Peenekler bu tarihlerde dil nehrini geip batya doru
ilerlemilerdi. Bu hareketlenme Dou ve Orta Avrupa ile Balkanlarn siyas ve etnik
gelimelerine, bu blgedeki halklarn kaynamalarna yol aacaktr.8 Peeneklerin
Tuna-Don arasndaki yurtlarnda bulunan dier Balkan milletlerine olan tesirleri de
gn getike artacaktr. 1091 tarihine kadar devam eden bu Peenek gc Uzlarn
basksyla 1036dan itibaren Balkanlara inmiti. 1048den sonra birok Peenek
zmresinin Bizansn hizmetine girdii ve Anadoluya da gtrldkleri bilinmekte-
dir. Bu yzden bugn Anadoluda Peeneklerle ilgili yer adlar mevcuttur.9
XI. Yzylda Peenekler, bugnk Bulgaristan ve Makedonyada Bizans
imparatorlar tarafndan toplu olarak yerletirmilerdir. 29 Nisan 1091 tarihinde
Kumanlar tarafndan yenilgiye uratlan Peeneklerin baz kalntlar da Vardar
nehri boyunda, Bosnada ve dier yerlerde iskn edilmilerdir.10 Onlarn hatralar
ise bugn Balkanlarda Srbistandaki, Romanyadaki, Macaristandaki pekok yer
adnda grlmektedir.11
Kumanlar, Karadenizden kuzeye uzanan bozkrda Uz ve Dou Peenek kaln-
tlarn da kendi ilerinde eritmiler, 1080 sralarnda Aa Tuna ve Karpatlara
kadar ulamlardr. Kumanlar, Balkanlara gelmeleriyle burada kesin bir rol oyna-
maya balamlar ve gelecek yzyllarn tarih gelimelerini izmilerdir.12 XI. Yzyl
sonlarnda Karadenizin kuzeyindeki bozkrlar tamamyla Kpak-Kumanlarn eline
gemi bulunuyordu. Buralar Dou kaynaklarnda Det-i Kpak adyla anlmaya
balanm ve bu ad Mool istilsndan sonra genellemitir.13
Kumanlar, 1239-1240 yllarnda mstakil hayatlarnn sona ermesine kadar
geni bir sahada rol oynamlardr. Daha sonra birounun Balkanlarda faaliyette
bulunduklar ve oralarda yerletikleri de malmdur. Kumanlardan Balkanlara
birok yer, nehir, da, tepe, gl, ky, ehir ve kii ad kalmtr. XIV. Yzyl Macar
kaynaklarnda yaklak 160 Kuman ahs ad yerleme adlarndadr.
Macaristandaki Kuman meneli yer adlar arasnda Debretsen (Tepresin), Kartsag
(Karsak), Bagda, Bogaz bulunur. XV. ve XVI. Yzyl ariv belgelerinde zikrolunan
Romen devlet byklerinin adlar arasnda Akba, Aslan, Bars, Buga, Kara, Kazan,
50 TRK DLNN BALKAN DLLERNE ETKS
Mostarlija (Mostarl). Dier taraftan Trke kelimelerin Slv fiil ekilleriyle kul-
lanld grlr: Anlaisati (anlamak), begenisati (beenmek), bajramovati (bayram
yapmak), aikovati (k olmak).25
Trk dilinin Makedoncaya da etkisi byktr. Baz Trke unsurlar Srpa,
Hrvata ve Bonakaya Makedonca vastasyla girmitir. Yz sene nce
Trkenin burada resm dil olarak kullanlmas Makedoncaya pek ok Trke
unsurun girmesine sebep olmutur. Bugn Makedoncann hem konuma hem de
yaz dilinde kelime kadrosunun byk bir ksmn Trke kelimeler meydana
getirmektedir. Trkenin Makedonca zerindeki bu etkisini kinci Dnya
Savandan sonra Yugoslavya dhilinde kurulan Makedon devletinde
Makedoncann bamszlamasyla balayan dil tasfiyecilii de durduramamtr.26
Bugn Makedoncada Trke kelimelerin kullanlmasndan bilinli olarak kanl-
makta, Trke kelimelerin saysnn en aza indirilmesine allmaktadr. Btn bu
abalara ramen Makedoncadaki Trke kelimelerin says ok fazladr. Makedon
dilinin 1994 baskl yeni szlnde 3404 Trk dilinden gemi kelimenin varl
tespit edilmitir.27 Sfatlar, fiiller, zarflar, nlemler gibi trlere ait kelimeler
Makedoncada kullanlmaktadr: Bol (bol), eksik (eksik), karaman (kahraman),
kurnaz (kurnaz), uygun (uygun), sabayle (sabahleyin), kari (kar), i (hi),
badiyava (bedava, bouna), maksus (mahsus), aferim (aferin), yazak (yazk), sakan
(sakn), batisa (batmak), bitisuvanye (bitmek), kazandisuvanye (kazanmak). u
ikilemeler ilgi ekicidir: tek-tuk (tek tk), kari kariya (kar karya), at-pat
(zaman zaman, at pat).
Petko Saljakov adndaki bir Bulgar bilim adam 1880-1890 yllarnda iinde
10.000 Trke kelimenin bulunduu bir Bulgarca szlk hazrlad. Bulgarcada bu
derecede byk oranda Trke kelimenin bulunduunu aa karan Saljakovun
szl milliyeti gruplar tarafndan byk bir tepki ile karland.28 Ancak bu
szlkle de Bulgarca zerindeki Trk dili etkisi grld. Bulgar Kken Bilgisi
Szl29, Bulgarcaya Trk dilinden gemi pek ok kelime vermektedir: Bardak,
djuek (dek), iorgan (yorgan), musaka (musakka), atmaca (atmaca), armagan
(armaan), acemija (acemi), veresija (veresiye).30
Trk topluluklarnn Balkanlara gelmesiyle Romenlerin de tarihleri deimi ve
uzun sren Trk hkimiyetiyle birok Trke kelime, yer ve kii adlar Romenceye
girmitir. Trk dilinden Romenceye giren Trke unsurlar hakknda klsikleen
eserin sahibi uineanunun tespitleri bu durumu aka gstermektedir.31 Romen
kavminin Peenek ve Kumanlarla birlikte yaamasyla bu dnemden itibaren
Romenceye girmeye balayan Trke unsurlar Osmanlnn bu blgeye hkim
olmasyla bir kat daha artmtr. Bugn Romencede aschr (asker), bucn (bakkal),
eled (yelek), boi (boya), ba (ba, nce, ef) kelimeleri kullanlr. Ayrca
54 TRK DLNN BALKAN DLLERNE ETKS
SONU VE DEERLENDRME
Trk dilinin Balkan dilleri zerindeki etkisini anlayabilmek iin Trk topluluk-
larnn Balkanlardaki tarihini bilmemiz gerekir. Bu tarih, bize, Trklerin Balkanlarda
en eski alardan itibaren yaadklarn gsterir. Hunlarla balayan Trk aknlar
onlarn ardndan gelen birok Trk topluluuyla devam etmi, Osmanllarn bu
blgeye gelmeleriyle Balkanlardaki Trk izleri deta perinlenmitir. Bu izlerden en
kalc olan dilde olmu, Trk dilinden yzyllar boyunca Balkan dillerine geen
Trk unsurlar bu dillerde yerlemitir. lk Trk topluluklarnn dillerinden Balkan
milletlerinin dillerine geen kelimeler yerli ve yabanc bilim adamlarnn ilgisini ek-
mi ve bu sahada yaplan aratrmalar Trk dilinin Osmanldan nce de Balkan dil-
lerine etkisini gstermitir. Osmanllarn Balkanlara gelmeleriyle bu etki daha da
artm, Balkan corafyasnda Trk dilinin etkisinin grlmedii yer kalmamtr.
Binlerce kelime bu dillerde hl varln korumaktadr. Binlerce yer ad hl
Balkanlarda Trke olarak yaamaktadr. Madd ve manev kltrn her alannda-
ki kelimelerden, yer adlarnadan kii adlarna kadar Trk dilinin mal olan bu
kelimeler Balkan dillerinde kullanlmaktadr.
Balkanlara tarih boyunca pek ok millet g etmi ve buraya g eden millet-
lerin tarihi Trk tarihiyle daima beraber olmutur. Bu yzden de Balkan milletleri
hakknda yaplan almalar her Balkan milletini ayr ayr ilgilendirmektedir. Bu
balamda anlan saha ile ilgili yaplan almalar dikkatlice deerlendirmek, yeni
almalar Balkan milletlerinin yzyllarca paralel olarak devam eden tarih
altyapsn dnerek yapmak gerekir.
Trkler, Balkan corafyasnn en eski halklarndandr, bu topraklarn yerli
halkdr. Yaplan dil almalar bu durumu net olarak bize gstermektedir.
GORA ABDES 55
DPNOTLAR
1- L.Rasonyi, Tuna Kprleri, Ankara, 1974, s.1-3.
2- Akdes Nimet Kurat, IV-XVIII. Yzyllarda Karadeniz Kuzeyindeki Trk Kavimleri ve
Devletleri, Ankara, 1972, s. 23.
3- brahim Kafesolu, Trk Mill Kltr, stanbul, 1988, s.151.
4- Age. s.156.
5- L.Rasonyi, Tarihte Trklk, Ankara, 1988, s.82.
6- L.Rasonyi, Tuna Kprleri, Ankara, 1974, s.11.
7- Talt Tekin, Tuna Bulgarlar ve Dilleri, Ankara, 1987, s. 47; L.Rasonyi, Tuna Kprleri,
Ankara, 1974, s.12.
8- Kurat, age. s.46.
9- Kurat, age, s.63.
10- Kurat, age. s.64.
11- L.Rasonyi, Tuna Kprleri, Ankara, 1974, s.59-67.
12- Age. s.88.
13- Kurat, age. s.73.
14- L. Rasonyi, Tarihte Trklk, Ankara, 1988, s.144, 151.
15- Abdulah kalji, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Sarajevo, 1989, s.12-14; H.Kalei,
Arnavut Dilinde Kullanlan Osmanlca-Trke Ekler, Bilimsel Bildiriler 1972, s.141.
16- Dr. Otto Blau, Bosnich-trkische Sprachdenkmler, Leipzig, 1868.
17- F. Mikloix, Die trkischen Elemente in den sdost-und osteuropaischen Sprachen,
1884, 1885, 1889, 1890.
18- Abdulah kaljid, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Sarajevo, 1989.
19- Bu konuda yaplan almalar burada yazlamayacak kadar oktur ve bu konu ayrca
almaya deerdir. Burada sadece bu konuda yaplm nemli almalardan birinin adn
yazmakla yetineceiz: Dr. Hanka Vajzovid, Orijentalizmi u Knjizevnom Djelu, Sarajevo,
1999.
20- Dr. Hanka Vajzovid, Orijentalizmi u Knjizevnom Djelu, Sarajevo, 1999, s.11.
21- Abdulah kaljid, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Sarajevo, 1989.
22- kaljid, age. s.12-14
23- Senahid Halilovid, Bosanski Jezik, Sarajevo, 1991, s.36.
24- Age. s.36.
25- kaljid, age. s.41-43.
26- Hamdi Hasan, Bugnk Makedonca Szlkte Trke ve Trkelemi Kelimeler, V.
Uluslar aras Trk Dili Kurultay Bildiriler I, 20-26 Eyll 2004, Ankara, 2004, s.1355-1366.
27- Age. s.1356.
28- rfan Morina, Balkan Bilim evrelerinin Trke Kelimelere Kar Aldklar Tavr, V.
Uluslar aras Trk Dili Kurultay Bildiriler I, 20-26 Eyll 2004, Ankara, 2004, s.2137.
29- Blgarski Etimologixen Rexnik, Sofia, 1962.
30- Doan Aksan, Trkenin Sz Varl, Ankara, 1996, s.138
31- L.uineanu, nfluenta orientala asupra limbei si culturei romaneti I-II, Bucureti 1910.
32- V.Buescu, Langue roumaine etymologies roumano turques: ORBS, XVI, 289-341 iin
bk. Aksan age. s.140.
33- rfan Morina, Balkan Bilim evrelerinin Trke Kelimelere Kar Aldklar Tavr, V.
Uluslar aras Trk Dili Kurultay Bildiriler I, 20-26 Eyll 2004, Ankara, 2004, s.2129.
56 TRK DLNN BALKAN DLLERNE ETKS
KAYNAKLAR
.RESM-12 Halife YALAVSKAYA, Golos Krm Gazetesi, Tarihi belli deil, Krm - UKRAYNA
GORA ABDES 85
86 AR DALARINDAK GENETK FRELER
.RESM-13 Halife YALAVSKAYA, Golos Krm Gazetesi, Tarihi belli deil, Krm - UKRAYNA
GORA ABDES 87
88 AR DALARINDAK GENETK FRELER
.RESM-14 Halife YALAVSKAYA, Golos Krm Gazetesi, Tarihi belli deil, Krm - UKRAYNA
GORA ABDES 89
90 AR DALARINDAK GENETK FRELER
. RESM-1
OSMANLI NCES
BALKANLARDA TRK ZLERNE
DAR TOPONMLER
Galip A*
134 OSMANLI NCES BALKANLAR'DA TRK ZLER
Sonu
Balkanlar bugn gerek siyasi bir takm ideolojik hesaplar ve gerekse kark
etnik yaps dolaysyla akademik evrelerce farkl boyutlar ile deerlendirilmek-
te ancak net bir zmlemeye kavuamamaktadr. Bu karmak yapnn belki de
somut rneklerle desteklenerek ortaya konabilecek en nemli noktas gemie
dair balant ve zellikleridir. Bahsi geen noktadan bakldnda Trklerin
Avrupa sahnesine k dnemi ve blgede braktklarnn ortaya konmas nem-
li bir misyondur. Zira zellikle Balkan devletlerinin, Trklerin Osmanl dne-
minde Balkanlara kyla blgedeki Slav halk Mslmanlatrd ve bylece
138 OSMANLI NCES BALKANLAR'DA TRK ZLER
gnmze kadar gelen izler braktklar tezine karlk; bugn artk tarihi bir
gerek olan ve Trklerin Osmanl Devletinden ok nce Karadenizin kuzeyin-
den gelerek blgeye yerletiklerini tezini ortaya koymak ve dorulamak iin ver-
iler elde etmek nemlidir48. almamz ortaya koyduu delillerle bu misyonu
yerine getirme adna fikir vermektedir. Blge ile alakal yaplacak toponomik
deerlendirmeleri derinletirmek bugn gzmzden kam olan birok yeni
veriyi ilim leminin tetkikine sunacaktr fikrindeyiz.
DPNOTLAR
1- Aslnda yer ismi olarak Balkan ifadesi dahi da anlamna gelen ve Trklerin daha Orta
Asya'da bulunduklar srada kullandklar bir kelimedir. Bu ifade bugn halen hemen tm
Balkan corafyasnda kullanlagelen bir kavramdr. Bu deerlendirme aslnda daha almann
banda Osmanl ncesi Trk yerleimini gsteriri bir ispattr.
2- Tufan, Muzaffer, G Hareketleri ve Yugoslavya Trkleri, ERDEM, Atatrk Klt. Merkezi
Dergisi, V / 15, Eyll 1989, s. 926.
3- Burada belirtilmesi gereken noktalardan biri de phesiz ki Bulgar adnn Trke
meneli olmasdr. Kelime Trke "bulamak, bulgamak= karmak" yada dier bir gre gre
bittigur (Be Our)'dan gelmektedir. Sofya'da yaynlanan Bulgar Dilinin Etimolojisi Szl'de
Bulgar adnn Slav kkenli olmadn dorulamaktadr, bkz., Tufan, G Hareketleri, s. 930.
4- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 4.
5- Tufan, G Hareketleri, s. 929; Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 11.
6- Rasonyi, Laszlo, Tuna Kprleri, ev. Hicran Akn, Trk Kltrn Aratrma Enstits,
Ankara 1984, s. 9-10.
7- Ahmetbeyolu, Ali, Grek Seyyah Priskos'a Gre (V. Asr) Avrupa Hunlar, TDAV Yay.,
stanbul 1995, s.38.
8- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 12.
9- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 19.
10- BOA, TD 232, s. 34, 397.
11- Turkski Documenti Za Historiata Na Makedonskiot Narod, II, skp, 1973, s. 240.
12- Kaytta burann dier adnn Mzrak olduu ifade edilmitir; BOA, TD 217, s. 80
13- Bu etki sadece Slav kaynaklarnda deil Rus yllklarnda da grlmektedir; bkz.,
Tufan, G Hareketleri, s. 929.
14- Rasonyi, Tuna Kprleri, s. 11-12.
15- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 399.
16- BOA, TD 217, s. 6.
17- BOA, TD 232, s. 463
18- Runciman, hon S., "Orta alarn Balarnda Avrupa ve Trkler", BELLETEN, VIII-
25, Ankara 1943, s. 55
GORA ABDES 139
19- Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, TTK, Ankara 1995, s. 309.
20- Ostrogorsky, a.g.e., s. 317.
21- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 406-407.
22- Rasonyi, Tuna Kprleri, s. 65.
23- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 407.
24- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 408.
25- Manastr 2. eriye Sicili (1622-23), Hkm: 636, s. 55.
26- Manastr 2. eriye Sicili (1622-23), Hkm:1102, s. 133.
27- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 409.
28- Rasonyi, Tuna Kprleri, s. 87, .Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000,
s. 410.
29- Ostrogorsky, a.g.e., s. 333.
30- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 411.
31- Bu kelimenin aslnda Trke olduunu ifade eden kaynaklar da mevcuttur; bkz.
Rasonyi, Tuna Kprleri, s. 83.
32- Bugn Kumanova ekline dnm olan bu isim 16. yzyl ortalarnda Kumanava
eklindedir; BOA, TD 217, s. 23.
33- Tufan, G Hareketleri, s. 931.
34- BOA, TD 217, s. 40.
35- BOA, TD 217, s. 5.
36- BOA, TD 232, s. 465.
37- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 411.
38- Hamzaolu, Yusuf, Balkan Trkl, I, Ankara 2000, s. 414.
39- Drama'ya bal eski bir Trk ky, bkz. Acarolu, Trker, Balkanlarda Trke Yer
Adlar Klavuzu, IQ Yay., stanbul 2006, s. 429.
40- Kostur'a bal eski bir Trk ky, bkz., Acarolu, a.g.e., s. 429.
41- Serez'de bulunmaktadr, bkz., Acarolu, a.g.e., s. 429.
42- Gneydou Avrupa'da Dnyester ve Prut arasnda ve Karadeniz kysnda uzanan
blge. Kurucusunun Kuman Trk' olduu bilinmektedir. Basar Trkede "yenmek" manas-
na gelen bas- kkne dayanrken aba yada apa Trke kii adlarnda ska rastlanr bir son
ektir (Aslan-apa gibi), ayn zamanda Basaraba ilk Romen hkmdar soyunun kurucusudur,
bkz., Acarolu, a.g.e., s. 66.
43- Kuzey Dobruca'da bulunmaktadr. Eski bir Peenek kydr. 1048-191 yllar arasn-
da Peenekler'e ev sahiplii yapmtr, bkz., Acarolu, a.g.e., s. 90.
44- Eski Yugoslavya'da Tsaribrod'a bal ky. Sofya'da da bu isimde bir ky vardr. sim
Peeneklerin Berende / Berendi boyunu anmsatt iin Peenek kkenli olmas yksek bir
ihtimaldir, bkz., Acarolu, a.g.e., s. 129.
45- Eski Yugoslavya'da Tsaribrod'a bal Trk ky. Rasonyi'ye gre ekan, Kumanca'da
bir traa kakan manasna gelen akan ile ayn kelimedir, bkz., Acarolu, a.g.e., s. 134.
46- skp'e baldr. Bu ismin Peenek deilse de ya lk Bulgar, Peenek yada Uz kken-
li olduunu Srp dil bilimciler ne srmlerdir, bkz., Acarolu, a.g.e., s. 147.
47- Bugnk Srbistan'da eski bir Trk kydr. Proto-Bulgarlar Trkesi'nden gelmekte-
dir. Kara-guy yada Kraguy da yine ayn manadadr, bkz., Acarolu, a.g.e., s. 167.
48- Kurat, A. Nimet, Peenekler mad., A/ 9, s. 542.
140 OSMANLI NCES BALKANLAR'DA TRK ZLER
MAKEDONYA YER SMLERNDE
OSMANLI NCES VE OSMANLI
HKMYET SIRASINDA
TRK YERLEMNE DAR ZLER
Galip A*
142 MAKEDONYA YER SMLERNDE TRK ZLER
+++
+++
YERLEM MERKEZLER20
Karye-i Ulular
Karye-i Halclar
Karye-i Aldun nam dier Emir Hanl Karye-i Esmur Desli Karye-i Krasnami
dier Savamrik
Karye-i Manifa
Karye-i Dole
Karye-i Kudarva
Karye-i Sukudlu
Karye-i Dalyosi
Karye-i Kumalva
Karye-i Malisa
Karye-i Nohi
Karye-i Ogyani
Karye-i Ravmani
Karye-i Salurdi
Karye-i Skudlu
Mezraa-i Miraslk
DPNOTLAR
1- Babakanlk Osmanl Arivi, Tapu Tahrir Defteri, no: 217
2- Kafesolu, brahim, Bulgarlarn Kkeni, Trk Kltrn Aratrma Enstits, Ankara
1985, s. V
3- Rasonyi, Laszlo, Tuna Kprleri, ev. Hicran Akn, Trk Kltrn Aratrma Enstits,
Ankara 1984, s. 56.
4- Karpat, Kemal, Balkanlarda Osmanl Miras ve Ulusuluk, ev. Recep Boztemur, MGE,
Ankara, 2004, s. 20.
5- Karpat, Balkanlarda Osmanl Miras, s. 21.
6- Kurat, Akdes Nimet, Dou Avrupa Trk Kavim ve Devletleri, TRK DNYASI EL
KTABI, I, Trk Kltrn Aratrma Enstits, Ankara 1992, s. 178.
7- Salih Asm Bey, skp Tarihi ve Civar, Halil Kazm Matbaas, skp, 1932 s. 29.
8- Salih Asm Bey, skp Tarihi, s. 30.
9- TD, 217, 5; TD, 217, 40.
10- TD, 217, 23.
11- Rasonyi, Tuna Kprleri, s 4950.
12- TD, 217, 57.
13- Rasonyi, Tuna Kprleri, s 5556.
14- TD, 217, 55.
15- TD, 217, 57.
16- TD, 217, 58.
17- TD, 217, 29, 65.
18- TD, 217, 14.
19- TD, 217, 144, 146, 150 .
20- Kaytlar defterdeki sraya gre gsterilmitir.
158 MAKEDONYA YER SMLERNDE TRK ZLER
GORA ABDES 159
160 MAKEDONYA YER SMLERNDE TRK ZLER