TRETMANI OTPADNIH VODA

Dr Vesna Marjanovi, profesor strukovnih studija

vesna.marjanovic@vpts.edu.rs

KARAKTERISTIKE PRIRODNIH I
OTPADNIH VODA
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA Organske komponente prirodne i otpadne vode

Belanevine
Osim ugljenika, vodonika i kiseonika, elemenata koji ulaze u sastav praktino
svih organskih supstanci, belanevine sadre i dosta visok i praktino konstantan
udeo azota od oko 16%.
Kao njihovi konstituenti jo se pojavljuju i sumpor, fosfor i gvoe.
Kada su u otpadnoj vodi belanevine prisutne u veem procentu, pri njihovoj
razgradnji dolazi do pojave vrlo neprijatnih mirisa.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Ugljeni hidrati
Od ugljenih hidrata u otpadnim vodama se mogu nai eeri, skrob i celuloza.
Mikrobioloki se najlake razlau eeri.
Skrob je znatno stabilniji, ali mikrobiolokom aktivnou ili pod uticajem
razblaenih mineralnih kiselina, on biva konvertovan u eere.
Od svih ugljenih hidrata najotpornija na dejstvo mikroorganizama je celuloza.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Masti i ulja
Masti i ulja su trea osnovna organska komponenta domae otpadne vode.
Za njih se esto koristi izraz masnoe, kojim se, osim masti i ulja, obuhvataju i
voskovi i druga slina jedinjenja koja se mogu nai u ovoj vrsti otpadnih voda.
Masnoe spadaju meu najstabilnija organska jedinjenja i teko se razgrauju
bakteriolokom aktivnou. Zato njihovo prisustvo u otpadnoj vodi moe izazvati
niz problema u kanalizacionoj mrei ili u postrojenju za obradu, posebno kada
se radi o mineralnim uljima, koja obrazuju sloj na povrini vode i na taj nain
ometaju bioloku aktivnost spreavajui prenos kiseonika i izazivaju probleme
operativne prirode.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA Povrinski aktivne materije

Povrinski aktivne materije u otpadnim vodama potiu uglavnom iz sintetikih

deterdenata, iji su sastavni deo.

Osnovni problem u vezi sa njima je njihova akumulacija na meupovrini voda-

vazduh, gde pri aeraciji obrazuju sloj vrlo stabilne pene, koji ometa prenos
mase, izmeu ove dve faze.

U toku poslednjih godina ubrzan je proces zamene biorezistentne komponente

deterdenata, alkilbenzilsulfonata, ABS, biorazgradivim linearnim
alkilsulfonatom, LAS, ime je problem stvaranja pene znatno umanjen.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Od ostalih organskih komponenti otpadnih voda posebno su znaajni fenoli, koji
u kanalizacioni sistem ili u vodoprijemnik dospevaju uglavnom sa industrijskim
otpadnim vodama.
Posebno je nepoeljno prisustvo fenola u vodi za pie, kojoj daju vrlo neprijatan
ukus, naroito kada je ona hlorisana i kada je dolo do obrazovanja hlorfenola.
Fenoli se mogu bioloki oksidisati pri koncentracijama do 500 mg/l, pod
uslovom da je prethodno izvrena dovoljno postepena adaptacija mikrobioloke
populacije na njih.
Pesticidi, herbicidi i druge agrikulturne hemikalije su toksini za mnoge oblike
ivota i zato predstavljaju znaajne kontaminante povrinskih voda. Oni u njih
dospevaju uglavnom povrinskim spiranjem sa agrikulturnog zemljita.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Neposredno odreivanje koncentracija pojedinih organskih konstituenata
otpadnih voda je esto vrlo sloeno, ili ak nemogue.
Zato se pribegava posrednim metodama, kojima se odreuje ukupni sadraj
najveeg dela organskog materijala u otpadnoj vodi.
Tokom godina razvijen je vei broj metoda za odreivanje ukupnog sadraja
organske materije, ali svaka od njih ima manje ili vie nedostataka. Od svih njih
danas se najvie koriste odreivanje biohemijske potrebe kiseonika (BPK),
odreivanje hemijske potrebe kiseonika (HPK) i odreivanje ukupnog
organskog ugljenika (TOC).
U poslednje vreme se za ovu svrhu koristi i ukupna potreba kiseonika (UPK). Za
ovu svrhu ponokad se koristi i teorijska potreba kiseonika (TPK), a vrlo esto
broj ekvivalentnih stanovnika (BES).
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Biohemijska potreba kiseonika, BPK

Biohemijska potreba kiseonika, BPK predstavlja najire i najdue korieni
parametar za izraavanje zagaenosti prirodnih i otpadnih voda organskom
materijom.
Odreivanje ovog parametra zasniva se na injenici da veina organskih
materija moe sluiti kao hrana razliitim mikroorganizmima. Pri tome organske
materije bivaju oksidisane i mineralizovane odnosno ugljenik preveden u
ugljendioksid, vodonik u vodu, azot u nitrate, sumpor u sulfate i fosfor u fosfate.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Biohemiijska potreba kiseonika (BPK) se moe definisati kao kiseonini

ekvivalent sadraja biorazgradljive organske materije u otpadnoj vodi, odnosno
odreenije, kao broj miligrama kiseonika koji se utroi na biohemijsku oksidaciju
organske materije, prisutne u 1 litru vode, pod odreenim uslovima.
Iz ove definicije se da zakljuiti da vrednost ovog parametra izraava posredno
koncentraciju samo onog dela organskih materija iz date otpadne vode koji je
biorazgradljiv odnosno koji mikrobioloka populacija sistema moe koristiti kao
hranu.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Samo odreivanje BPK vrednosti se sastoji u pripremanju smee otpadne vode,

mikroorganizama i rastvorenog kiseonika i njenog stavIjanja u specijalnu
zatvorenu posudu tano poznate zapremine - BPK bocu i merenju utroene
koliine kiseonika u funkciji od vremena.
Kada promena koncentracije rastvorenog kiseonika sa vremenom, odnosno
brzina troenja kiseonika, postane jednaka nuli, kao rezultat se dobija potpuna
ili ukupna BPK (BPKp).
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Glavne komponente mikrobioloke populacije pri odreivanju BPK su bakterije i
protozoe, pri emu se ove druge prvenstveno hrane bakterijama, odnosno
imaju ulogu sekundarnih potroaa.
Najvei deo kiseonika utroi se u toku poetnog perioda odreivanja, pri emu
bakterije oksidiu prisutni organski materijal. Ovaj period intenzivne
bakterioloke aktivnosti traje 1 do 2 dana i u toku njega dolazi do poveanja
koncentracije bakterija i utroka najveeg dela prvobitno prisutne organske
materije.
Posle ovoga nastupa period intenzivnog razvoja protozoa, koje, hranei se
prisutnim bakterijama, utroe novu koliinu kiseonika. U toku ovog perioda
izvesna koliina kiseonika biva utroena i na autooksidaciju bakterija, odnosno
na njihovu endogenu respiraciju.
Poto se u toku poetnog perioda narasla bakterijska populacija dovoljno smanji
pod dejstvom protozoa, iva masa i jednih i drugih poinje kroz proces
autooksidacije naglo da se smanjuje.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Idealno bi bilo da se odreivanje BPK zavri onog trenutka kada se ukupna iva
populacija u sistemu vrati na isti nivo kao i na samom poetku odrejivanja,
znai onda kada nema nikakvog vika biomase.
Ova idealna situacija se meutim, ostvaruje veoma retko, jer uvek jedan manji
deo biomase, koja je sintetizovana u toku procesa, ne biva razgraen
autooksidacijom, nego ostaje u sistemu, te tako jedan manji deo na poetku
prisutne organske materije ostaje praktino neoksidisan. Na ovaj deo se znai
ne troi kiseonik, te on i ne ulazi u dobijenu BPK vrednost.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Biohemijska oksidacija organske materije, na kojoj se zasniva odreivanje BPK je
vrlo spor proces i teorijski bi bilo potrebno beskonano dugo vreme da se ona
potpuno zavri.
Za 20 dana, meutim, biva oksidisano 95 do 99% prvobitno prisutne organske
materije. Kako je i to, sa praktine take gledita, vrlo dug vremenski period
usvojeno je da inkubacioni period pri standardnom odreivanju BPK bude 5
dana, pri emu se, na temperaturi od 20C, oksidie 60-70% prvobitno prisutne
organske materije.
Otuda se u praksi praktino iskljuivo koristi petodnevna biohemijska potreba
kiseonika, BPK5. Poto brzina biohemijske oksidacije, kao i brzina hemijskih
reakcija uopte, u znaajnoj meri zavisi od temperature, radi uporedljivosti BPK
vrednosti, za standardno BPK odreivanje odabrana je temperatura od 20C,
pored ostalog i zato to je to priblina srednja vrednost temperature prirodnih
povrinskih voda.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
BPK parametar je ustanovljen i u poetku korien iskljuivo za analizu prirodnih
voda, gde je, zbog ogranienih rezervi kiseonika u njima, potrebno znati koja e
koliina kiseonika i kojom brzinom biti utroena od strane u njima prisutne
mikrobioloke populacije, kada ona vri stabilizaciju otpadne organske materije.
Poto je, meutim, osnovni zadatak postrojenja za obradu otpadnih voda
upravo prethodna stabilizacija tih organskih materija, kako one ne bi
preopteretile rezerve kiseonika u vodoprijemniku, odnosno kako se ne bi
premaio njegov asimilativni kapacitet, BPK parametar se ubrzo poeo koristiti i
pri projektovanju i voenju postrojenja za obradu.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Pored poznavanja koliine utroenog kiseonika, veoma je znaajno i vano znati

neto i o brzini njegovog troenja, odnosno o kinetici biohemijske oksidacije
otpadne organske materije.
Oigledno je da na brzinu troenja kiseonika veliki uticaj ima koncentracija
mikroorganizama, odnosno sadraj bakterija i protozoa. Tanije reeno, brzina
asimilacije kiseonika funkcija je brzine kojom mikroorganizmi razgrauju
organsku materiju i udela organske materije koji je ve oksidisan.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Razgradnja organskih materija pod dejstvom mikrobioloke populacije, BPK
sistema, odvija se u dve faze.
Prvi stepen BPK odnosi se na razgradnju ugljenih hidrata, koja se odvija uz
oksidaciju ugljenika do CO2 i vodonika do H2O.
U drugoj fazi dolazi do hidrolize belanevina, pri emu nastaje amonijak, koji
potom autotrofne nitrifikacione bakterije oksidiu do nitrita, a zatim do nitrata.
Ova faza razgradnje naziva se nitrifikaclja, ili drugi stepen BPK.
Sirova domaa otpadna voda sadri relativno mali broj nitrifikacionih bakterija i
one se odlikuju relativno malom brzinom reprodukcije na temperaturi 20C, pri
standardnom odreivanju BPK. Normalno je potrebno 6-10 dana da njihova
populacija dovoljno poraste da bi mogla troiti znaajniju koliinu kiseonika i
tako znaajnije uticati na dobijenu BPK vrednost.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Postoje dve vrste nitrifikacionih bakterija: nitritne i nitratne. Oksidacija
amonijaka ovim bakterijama se odvija na sledei nain:
nitritne bakterije
2 NH3 + 3 O2 2 NO
2 + 2 H ++2H O
2

Potom dolaze do izraaja nitratne bakterije, koje oksidiu nastale nitrite do

nitrata:
nitratne bakterije
2 NO
2 + O2 + 2 H+ 2 NO
3 + 2 H +

Delovanje nitrifikacionih bakterija i na taj nain dobijanje netanih i nerealnih

vrednosti BPK moe se spreiti adekvatnom prethodnom obradom uzorka ili
korienjem odgovarajuih inhibitornih agenasa.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA Na sledeoj slici prikazana je normalna BPK kriva koja ukljuuje samo prvi stepen
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA BPK i BPK kriva koja ukljuuje i nitrifikaciju - drugi stepen BPK:

Slika 18. BPK kriva sa nitrifikacijom

HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Hemijska potreba kiseonika, HPK
Hemiiska potreba kiseonika, HPK je parametar, koji se pored BPK parametra
iroko koristi za merenje i izraavanje stepena zagaenosti domaih i
industrijskih otpadnih voda.

Ovaj parametar se moe definisati kao kiseonini ekvivalenat sadraja organske

materije u otpadnoj vodi koja je podlona hemijskoj oksidaciji pod odreenim
uslovima, odnosno odreenije, kao broj miligrama kiseonika koji se utroi na
hemijsku oksidaciju organske materije, prisutne u 1 litru vode, pod odreenim
uslovima.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Odreivanje HPK se zasniva na injenici da se najvei broj organskih jedinjenja,
pod dejstvom jakih oksidacionih sredstava (K2Cr2O7, KMnO4) u kiseloj sredini,
oksidie do CO2 i H2O.
Poto je ovoj konverziji podloan najvei broj organskih jedinjenja, bez obzira na
svoju asimilativnost, odnosno biorazgradljivost, HPK vrednosti su po pravilu,
vee od odgovarajuih BPK vrednosti i ta razlika je utoliko vea, ukoliko je vei
udeo bioloki rezistentne organske materije u otpadnoj vodi.
Najbolji primer za ovo su otpadne vode iz proizvodnje celuloze, koje se
karakteriu visokim sadrajem bioloki rezistentnog lignina (drvena materija).
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA Razlika izmeu HPK i BPK vrednosti iste otpadne vode nije, meutim, uslovljena
samo biorazgradljivou, odnosno biorezistentnou, nego za to postoje i drugi
razlozi.

Pre svega neke neorganske supstance, kao to su sulfidi, sulfiti, tiosulfati, nitriti i
fero jedinjenja, ukoliko su prisutne u otpadnoj vodi, takoe bivaju oksidisane uz
utroak dodatne koliine oksidacionog sredstva (neorganska HPK), pa se tako
dobijaju poveane HPK vrednost.

Razlici izmeu odgovarajuih HPK i BPK vrednosti moe doprineti i nedovoljna

adaptiranost mikrobioloke kulture, koja se dodaje pri zasejavanju uzorka za
odreivanje BPK vrednosti, to uslovljava dobijanje umanjene vrednosti ovog
parametra. Ovaj faktor, meutim, nema nikakvog uticaja na HPK vrednost, te se
na ovaj nain razlika izmeu vrednosti ova dva parametra poveava.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Osnovna prednost HPK parametra u odnosu na BPK je znatno krae vreme, koje
je potrebno za njegovo odreivanje (3 asa u odnosu na 5 dana), dok su njegovi
osnovni nedostaci nemogunost diferenciranja izmeu biorazgradljive i bioloki
inertne organske materije i nepruanje nikakve informacije o brzini stabilizacije
biorazgradljivog organskog materijala.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA Posebno veliko poveanje HPK vrednosti moe uslediti zbog prisustva hlorida koji
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA troe oksidaciono sredstvo.

Kao oksidaciono sredstvo pri odreivanju BPK ranije je korien KMnO4, a

dobijeni rezultati su objavljivani kao utroak kiseonika iz permanganata.

Utroak KMnO4, meutim, veoma mnogo zavisi od njegove koncentracije u

uzorku i od vrste organskog jedinjenja koje se oksidie. Zato se dogaalo da su
ovako dobijene HPK vrednosti bile ak znatno nie od odgovarajuih BPK
vrednosti, te se ovo oksidaciono sredstvo vie praktino ne koristi za ovu svrhu.

Danas se za odreivanje hemijske potrebe kiseonika praktino iskljuivo koristi

kalijumdihromat, K2Cr2O7. Dihromatni jon je u jako kiseloj sredini veoma snano
oksidaciono sredstvo i principijelna reakcija ove oksidacije bi bila sledea:
katalizator toplota
organska materija Ca Hb Oc + Cr2 O2
7 + H+
Cr 3+ + CO2 + H2 O
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Kiselost sredine se obezbeuje dodavanjem koncentrovane H2SO4.

Oksidaciono sredstvo se dodaje u viku, koji se potom odreuje pomou

redukcionog sredstva, najee feroamonijumsulfata, uz odgovarajui indikator.

Smetnje zbog prisustva hlorida se izbegavaju dodavanjem dovoljne koliine

HgSO4 (HgSO4 : Cl = 10 : 1), pri emu se formira praktino nedisocirani HgCl2.

Dododavanjem katalizatora, srebrosulfata obezbeuje se oksidacija i nekih

organskih supstanci koje se tee oksidiu kao to su nomalni alkoholi i organske
kiseline.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Za mnoge vrste otpadnih voda, pod uslovom da se raspolae dovoljnim fondom
eksperimentalnih podataka i dovoljnim iskustvom u njihovoj interpretaciji, moe
se uspostaviti relativno pouzdana korelacija HPK i BPK vrednosti, to je
oigledno od izuzetnog znaaja, s obzirom na veoma razliito vreme koje je
potrebno za odreivanje ova dva parametra.
Sa ovog grafika se moe uoiti da je
deo organskih materija u
sekundarnom efluentu, koje su
oksidisane dihromatom, odnosno ule
u dobijenu HPK vrednost, bioloki
potpuno nerazgradljiv ili relativno
rezistentan na dejstvo
mikroorganizama.
Slika: Korelacija HPK i BPK
vrednosti
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Ukupni organski ugljenik TOC
Ovaj parametar se za merenje i izraavanje stepena zagaenosti otpadnih voda
koristi ve vie godina i esto predstavlja taniju meru sadraja organske
materije u njima nego HPK ili BPK parametar.

Njegovu iru primenu, meutim, spreio je dugotrajan i dosta sloen postupak

odreivanja koji je do skoro korien.

Do nedavno se, naime, postupak njegovog odreivanja svodio na potpunu

oksidaciju svog prisutnog ugljenika do CO2 i na njegovo titrimetrijsko
odreivanje posle apsorpcije u rastvoru NaOH.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Danas se TOC parametar vrlo brzo i tano odreuje u posebnon aparatu -

analizatoru ugljenika, u kome se vri katalitika oksidacija organske materije do
CO2 i H2O, koji se potom razdvajaju kondenzacijom vodene pare, posle ega se
sadraj CO2 u inertnom, noseem gasu odreuje u infracrvenom analizatoru.

Poto, ovako odreena koliina CO2 je direktno proporcionalna sadraju

ugljenika u polaznom uzorku, ukupni sadraj ugljenika se odreuje pomou
prethodno nainjene kalibracione krive.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Zakieljavanjem i aeracijom uzorka pre analize eliminiu se greke zbog
prisustva neorganskog ugljenika.
Moe se desiti, meutim, da neka rezistentna organska jedinjenja ostanu
neoksidisana, pa dobijena TOC vrednost moe biti neto manja od stvarno
prisutne koliine organskog ugljenika u uzorku.
Vrednosti TOC se izraavaju u mg C/l.
Moe se oekivati da e upotreba ovog parametra pri karakterizaciji otpadnih
voda i pri praenju rada postrojenja za njihovu obradu, kao i pri odreivanju
kinetikih konstanti, biti sve ea u budunosti.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Ukupna potreba kiseonika, UPK
Ovaj parametar, koji se takoe odreuje instrumentalnom metodom, moe se
takoe koristiti kao mera sadraja organskih materija u otpadnoj vodi.

Njegovo odreivanje u UPK analizatoru se sastoji u spaljivanju uzorka u tano

kontrolisanoj gasnoj smei azota i kiseonika, uz upotrebu platinskog katalizatora.

Smanjenje koncentracije kiseonika u smei gasova se detektuje pomou Pt-Pb

elije, ija promena jaine struje se na rekorderu direktno iskazuje kao UPK
vrednost u mg O2/l.

Samo odreivanje se izvodi vrlo brzo, a rezultati se vrlo dobro mogu korelisati sa
HPK vrednostima.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Teorijska potreba kiseonika, TPK

Ovaj parametar se odreuje tako to se, polazei od elementarnom analizom
odreene empirijske bruto formule organskog materijala u otpadnoj vodi, ili od
hemijskih formula, ukoliko se radi o tano definisanim organskim jedinjenjima
srauna ukupna koliina kiseonika koja bi bila potrebna za potpunu oksidaciju
jednog mola do najvieg oksidacionog stepena svakog elementa.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

TPK parametar samo naznaava koja bi ukupna koliina kiseonika bila potrebna
kada bi se potpuna oksidacija i ostvarila, ali ne prua nikakvu infomaciju o
mogunosti da se tako neto i dogodi.

Ovaj parametar je koristan pri odreivanju opte prirode organskog materijala

koji je prisutan u sistemu. On se, meutim, ne moe koristiti za projektovanje, ni
za kontrolu procesa obrade, kao ni za kinetika razmatranja, jer se prosena
empirijska fomula neprekidno menja u toku procesa obrade.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Broj ekvivalentnih stanovnika, BES

Ovaj parametar predstavlja potpuno empirijsku veliinu i jedina mu je svrha da

omogui poreenje domaih i industrijsklh otpadnih voda po stepenu
zagaenosti, bilo da se radi o odreivanju doprinosa zbog isputanja
industrijskih otpadnih voda u gradsku kanalizacionu mreu, ili o projektovanju
postrojenja za obradu komunalnih otpadnih voda.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Ukupna dnevna koliina domae otpadne vode jednog naselja sadri u sebi
proseno po jednom stanovniku toliko biorazgradljivih organskih materija da je
potrebno oko 75 grama kiseonika za njihovu mikrobioloku razgradnju, pod
istim uslovima kao i pri standardnom odreivanju BPK.
Ukoliko se radi o smei domaih otpadnih i kinih voda, za ovu svrhu je
potrebno proseno oko 90 grama kiseonika.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA Prema tome, kada je poznata ukupna dnevna koliina date industrijske otpadne
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA vode i njena BPK vrednost, odnosno ukupna koliina biorazgradljivih organskih
materija u njoj, njeno ukupno zagaenje se moe izraziti preko broja
ekvivalentnih stanovnika koji izaziva isto toliko ukupno zagaenje.

Znai:
Q m3 dan x BPK (g m3 )
BES =
75 (g stan dan)

odnosno, data industrijska otpadna voda unosi u kanalizacioni sistem,

vodoprijemnik ili u postrojenje za obradu priblino isto ukupno zagaenje kao i
domaa otpadna voda iz naselja od BES stanovnika.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Gasovi
U domaoj otpadnoj vodi obino se nalaze rastvoreni sledei gasovi:
azot, kiseonik, ugljendioksid, sumporvodonik, amonijak i metan.
Prva tri su normalni sastojci atmosfere i prisutni su i u svim ostalim vodama koje
se nalaze u dodiru sa vazduhom.
H2S, NH3 i CH4, meutim, potiu od razlaganja organskih materija koje su
prisutne u otpadnoj vodi.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Kiseonik

Rastvoreni kiseonik je neophodan za respiraciju aerobnih mikroorganizama, kao

i svih drugih aerobnih oblika ivota.

Ovaj gas je, meutim, slabo rastvorljiv u vodi, a njegova koncentracija pri
zasienju, kao i kod drugih gasova, zavisi jo i od njegovog parcijalnog pritiska u
atmosferi iznad rastvora, od temperature i od tvrdoe vode (salinitet, sadraj
suspendovanih estica, itd).
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Poto se brzina biohemijskih reakcija koje koriste kiseonik poveava sa porastom

temperature, koncentracija rastvorenog kiseonika u povrinskim vodama je
najkritinija u letnjim mesecima.

Ozbiljnosti problema sa svoje strane doprinosi i injenica da su i proticaji u

vodotocima znatno nii u to doba godine, pa se ukupna raspoloiva koliina
kiseonika u njima i zbog toga smanjuje.

Prisustvo rastvornog kiseonika u otpadnim vodama je veoma poeljno, jer ono

spreava pojavu neprijatnih mirisa i njen prelazak u septino stanje.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA Sumporvodonik

Ovaj gas se obrazuje pri anaerobnom razlaganju organskih materija koje sadre
sumpor, pri emu dolazi i do redukcije sulfita i sulfata. Prema tome, u prisustvu
dovoljne koliine kiseonika ovaj gas se ne moe obrazovati.

Sumporvodonik je bezbojan i zapaljiv gas. Tamnija boja domae otpadne vode i

otpadnog mulja, koja se pojavljuje pri njihovom starenju, objanjava se
sjedinjavanjem sumporvodonika i prisutnog gvoa i obrazovanjem fero-sulfida,
FeS.

Mada je sumporvodonik najuticajniji na miris otpadne vode, i druga volatilna

jedinjenja, kao to su indol, skatol i merkaptani, koja se takoe obrazuju pri
anaerobnom razlaganju organskih materija mogu izazvati mirise koji su ak
neprijatniji nego onaj koji izaziva ovaj gas.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA
Metan
Osnovni proizvod anaerobnog razlaganja organske materije je metan.
On predstavlja ugljovodonik visoke energetske vrednosti, koji je bez boje i bez
mirisa. Poto su ve i male koliine kiseonika toksine za mikroorganizme koji
proizvode metan, on ne moe biti prisutan u otpadnim vodama u veim
koliinama.
Povremeno, meutim, moe se formirati relativno velika koliina metana, kao
rezultat anaerobnog raspadanja u mulju, akumuliranom na dnu kanalizacionih
cevovoda ili drugih delova kanalizacionog sistema.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA

Poto je metan veoma zapaljiv i zbog velike opasnosti od eksplozije, ahtovi i

komore u kanalizacionom sistemu, u kojima moe doi do prikupljanja ovog
gasa, moraju se dobro ventilirati pomou pokretnog kompresora pre i za vreme
rada radnika u njima.
Sline mere predostronosti moraju se preduzimati i u postrojenjima za obradu
otpadnih voda, a naroito u pogonima za anaerobnu stabilizaciju otpadnih
biolokih muljeva.
HEMIJSKI POKAZATELJI KVALITETA Tabela: Tipian sastav domae otpadne vode
PRIRODNIH I OTPADNIH VODA (Sve vrednosti, izuzev talonih vrstih materija, date su u mg/l)
Koncentracija
Sastojak
jako zagaena srednje zagaen slabo zagaena
vrste materije, ukupne 1200 700 350
Rastvorene, ukupne 850 500 250
Nevolatilne 525 300 145
Volatilne 325 200 105
Suspendovane, ukupne 550 200 100
Nevolatilne 75 50
Volatilne 275 150
Talone vrste materije (ml/l) 20 10
Biohemijska potreba kiseonika (BPK5). 300 200 100
Ukupni organski ugljenik (TOC) 300 200 100
Hemijska potreba kiseonika (HPK) 1000 500 250
Azot (ukupni, kao N) 85 40 20
Organski 35 15 8
Slobodni amonijak 50 25 12
Nitriti 0 0 0
Nitrati 0 0 0
Fosfor (ukupni, kao P) 20 10 6
Organski 5 3 2
Neorganski 15 7 4
Hloridi 100 50 30
Alkalitet (kao CaCO3) 200 100 50
Masnoe 150 100 50