Misri Niyazi Divan Serhi

Msr Niyaz Dvn erhi
MISR NYAZ DVNI ERH
Ey gnl gel gayriden ge aka eyle iktid,

Zmre-i ehl-i hakikat n klm mukted.
Cmle mevcdat-u malmata ak akdem drr,

Zira akn evveline bulmadlar ibtid.
Hem dah cmle fen buldukta ak bak kalr,

Bu sebebden dediler kim aka yoktur intiha.
Dilerim senden Hdaya eyle tevkifin refk,

Bir nefes gnlm senin akndan etme gel cd.
Msiv-y aknn sevdsn gnlmden al,

Akm eyle iki lemde bana in.
Ak ile tamda olmak cennetidir kn,

Lk cennette olursa tamdur akn ana.
Ey Niyaz Mrid istersen bu yolda aka uy,

Enbiy v Evliyye ak oluptur rehnm.
**********
Zeh kenz-i haf kndan gelr her var olur peyda,
Gehi zulmet zuhr eder, gehi envr olur peyda.
Zeh dery-yi vahdet kim kesilmez hergiz emvc,
Bu kesret lemi andan doup nr olur peyd.
1
Msr Niyaz Dvn erhi
Ne sihr-i bl acebdir kim bu yzden grnr ayar,
O yzden gayr yok tenh gelr dildr olur peyd.
O yzden grben ayar dner em-i cemlinden,

Felekler de grp an dner edvar olur peyd.
Tanur gnde yzbin cn adem iklimine her dem,

Gelr yzbin dah andan bulur mr olur peyd.
Dn ie haylt, iin da zuhrt,
Birinden ol birine tuhfeler her br olur peyd.
O devriyle gelptr Enbiy, Mrsel mertibce,
Geh mmin zuhr eder geh kffr olur peyd.
Tecell eyledike ol saray srr- ahfada,

Bu sret lemi ire satu pazar olur peyda.
Ann ztna gyet, suuna hergiz nihyet yok,

Annn her bir isminden gelr bir kr olur peyd.
Tecell eyler ol dim cell- geh cemlinden,

Birinin hsl cennet, birinden nr olur peyd.
Cemli zhir olsa tiz celli yakalar an,

Grrsn bir gl alsa yannda hr olur peyd.
Bu srdandr ki bir Kmil zuhr etse bu lemde,

Kimi ikrr eder n, kime inkr olur peyd.
Vel rif cell ire cemlini grr dim,

Bu hristnn iinde ana glzr olur peyd.
2
Msr Niyaz Dvn erhi
Ne srdr ki iki kimse nazar eyler bu ekvne,

Biri ancak grr dr, bire deyyr olur peyd.
i ummn- vahdettir yz sahr-y kesrettir,

Yzn gren grr ayr iinde yr olur peyd.
Alan lezzt birlikten hals olur ikilikten,

Niyz kande baksa ol heman ddr olur peyd.
Grr ol kenz-i mahfde nice zhir olur ey,

Bilr her nak- sretten nice esrr olur peyd.
Arapa iirler:
Merhaba ehlen ve sehlen merhaba
Hamden lh ala m ente melce-un
Ve badi hamd-i ill leh alen-Nebiyyis-salt-i
Kad erakted-dny bi-ems-u Mevlan
Y ehram-el ust kn rahym
Sekzn vech-i mahbub-i araben
nn-e lir Rahmn-i tarfen kadr-i enfs-il ver,

Kll merin slik-n neeh kadmen bil-hev.
Men leh akl-n nech yekted bil-Mustaf,
Kad enrel-ak- lil-uk- munhc-il Hd.
3
Msr Niyaz Dvn erhi
Slik-i rh- hakikat aka eyler iktid.
Cmle eyaya ya birer halet konulmutur tamm,

Birbirinden baz nks bazn istidt tm.
Mereb-i al olan nee nedir hsl kelm,
Aktr ol nee-i kmil kim andandr mdm.
Meyde tevr-i hararet neyde te-sr-i sad.
Glen-i vahdet kalb-i emr-i rm- aktr,

Lezzet-i vuslat heman ancak mdm- aktr.
Terk-i kevneyn eyleyen mest-i mdm- aktr,
Vdi-i hayret hakkatta makm- aktr.
n mahhas olmaz ol vdide sultn-ti ged.
Arifin ak- lhden ye olmaz hemdemi,

N edip sahb-yi zt can olur her bir demi.
Mazhar ana ayn-i zhir grnr gider gam,
Eylemez halvet saryi srr- vahdet mahremi.
Ak maktan, maku ktan cd.
Ehl-i Hak olmak dilersen zevk- tat terkin et,

ini sf eyleyi gr var kiyfet terkin et.
Pend-i g eyle basiretle sefhet terkin et,
Ey ki eh-li aka sylersin melmet terkin et,
Syle kim mmkn mdr tayir takdir-i Hd.
Varln mahvetmek oldu yn-i erkn sdka,

Kalbini yakmak gerek nn demdem brika.
Ak oldur gitmeye her dem bandan sika,
4
Msr Niyaz Dvn erhi
Ak gln ekti hatt-i harf vcd- ka.
Kim ola sabit Hk isbtnda nefyi maada.
Ey Niyz ibtidsz zevk buldun aktan,

Yrin isbtnda (L) sz zevk buldun aktan.
Dim- bk fensz zevk buldun aktan,
Ey Fuzuli intihsz zevk buldun aktan.
Byledir her i ki Hak adyla ola ibtid.
**********
ki kan arasnda ekti latt- istiv,

(Allemel esm) y talm etti ol hattan Hd.
Zt- ilme Mustaf, esmye Ademdir emn,

kisinden zhir olmutur ulm-i Enbiy.
erh:
ki kan arasnda ekti hatt- istiv. Burada hatt-
istivdan murad edilen nefs-i ntka (konuan nefis),
yani Hakkat- Insniyyedir. Ayn zamanda Nefs-i
kl de tbir edilen nefs-i ntka iin Nakiyye ve sir
tarikat ehli insann vcdunda birer mahal tayin ederler
ve bu mahal de iki kan arasdr. Cenb- Hd ilm-i
esmyi, yani isimlerin ilmini Nefs-i klden talim etti.
lm-i ztiyyeye, yani Allahn zt ilmine Hazreti
Muhammed Mustafa sallallah aleyhi vesellem
efendimiz, ilmi-i esmya da, yani isimlerinin ilmine de
Ve allem-e Adem-el esm-e klleh yeti mucibince
5
Msr Niyaz Dvn erhi
dem aleyhisselm emindir. Dier Peygamberlerin
ilimleri bu ikisinin ilminden zhir olmutur.
Zt- esm v sfat efl- asr cmleten,

Her zamanda bir Velnin vechine bunlar ziy.
Secde eyle Ademe t kim Hakka kul olasn,

Eden demden ib Haktan dah oldu cd.
Hazarat- hamse-i lhiyye olan zat, isimler, sfatlar,

filler ve eserlerin cmlesi her zamanda bir Velnin
yzne ziy (nr) olur.
deme secde etmeyen Hakka kul olmaz. deme

secdeden maksat Allaha secdedir. dem (A.S.) ztn
mazhar olduu iin melekler kendisine secde ile Allah
tarafndan emrolundular. Eski zamanlarda nks
olanlarn kmil olan insana secde etmesi det idi. Hatta
zamn saadette Hazreti Peygamberden yeni Mslman
olanlar bu eski detlerine uyarak kendisine secde
etmeleri iin msaade istediler. O zaman: Eer benim
eratimde secde olsayd kadnn kocasna secde
etmesini emrederdim. Benim eratimde yle ey yoktur
buyurdu. Velhasl Hakn gayrya secde etmek ciz
deildir. Beytullha (Kabeye) secde etmekliimiz
mazhar- zt olduu iindir, her ne kadar mukayyed ise
de Allahn emriyle olduundan mahzuru yoktur.
Nitekim dem (A.S.)a melekler tarafndan Allahn
emriyle secde edildi.
Sret grdler Allh diyeni olmu fakr,
6
Msr Niyaz Dvn erhi
Sandlar Allh fakirdir kendilerdir aniy.
Kenzi l yfn yi bilmez kandedir ill fakr,

Bahri bpayn bulmaz etmeyen terki siv.
Hazreti Peygamberin saadetli zamannda henz

vergi konmazdan nce Reslullah (SA.V.) Eb Bekir-i
Sddk (R.A.) Mekke-i Mkerreme evresindeki
Yahudilerin Hahamlarna yollad, teekkl eden yeni
idr ilerin yrtlmesi iin katkda bulunmalarn
istedi. Bunun zerine Yahudiler, Muhammedin Rabb
fakir, biz zenginiz diye grlt ve amata ettiler.
Halbuki kenz-i mahf olan Zt- lhyi gerek fakirden
baka kimse bilmez. O sonsuz deryy gayriyyetten
gemeyen, yani agyr terk eylemeyen bulmaz.
Ravz-i hadry bilmez Hzra yolda olmayan,

Ab- hayvn- bu zulm grmeyenler sand m.
Hzr (A.S.) skender-i Zlkarneyn ile b- hayt

bulup itiklerinden dolay srekli hayattadrlar diye
kitaplarda yazldr. Hzr (A.S.) dris (A.S.)n devrinde
yaam ve ayn zamanda onun sfl lemde tasarruf
eden Shib-i imli idi. Zira dris (A.S.) Enbiynm
Gavsi- dir. Onun Shib-i yemini de ulv lemde
tasarruf eden s (A.S.)dr, hatta ge kaldrld da bu
sebeptendir. Her bir Neb lr, fakat bu ikisi, yani Hzr
ve skender (A.S.)lar kymete kadar diridirler. te bu
mmetten gelen Gavslar (Allahn ileri gelen Velleri)
keza dris (A.S.)n vekili olduklarndan bu sfl lemde
tasarruf ederler.
7
Msr Niyaz Dvn erhi
Mus (A.S.)n Hzr (A.S.) ile yolda olmasna
sebep; bir kere Musnn kavmi: Ya Ms, bu dnyda
senden daha bilgili baka kimse var mdr? diye sormas
idi. Kendisi Ululazim Peygamberlerinden biri olmas
itibariyle cevaben: Yoktur dedi. Bunun zerine
Msrdaki Reid skelesinde (Akdeniz ile Kzldenizin
birletikleri yerde) bulumalar Cenb- Hak tarafndan
Hazreti Msya emrolun du. Hzrla onun yoldalk
etmeleri anlatld gibi ledn ilminin tahsili iin deildi,
nk Hazreti Msda esasen ledn ilmi mevcuttu.
Hzr (A.S.)n gemiyi delip de iine su dolmad Hazreti
Musya, seni de Cenb- Hak daha sen beikte iken bu
gemi halk gibi korudu demekti. Hzrn yolda bir
ocuu ldrmesiyle; Hazreti Ms: Ne iin byle
haksz yere bu ocuu ldrdn? sormas zerine Hzr:
Bu ocuk ileride byd zaman ailesini kfre tevik
ettirecek idi, bana gayreti lhiyye geldi, ann iin
ldrdm cevabn verdi.
Cenb- Hak ve Resllerinin efkat ve

merhametleri, Melekler ve Velilerin de gayretleri galiptir.
Nitekim Hzrn ocuu ldrmesi gayreti lhiyyeden
dolaydr ve Firavunun boulaca srada nn ment
bi-Rabb-i Ms, Msnn Tanrsna inandm
diyecekken Cebrailin onun azn amurla tkamas,
mr boyunca Allahlk iddiasnda bulunup da sonunda
bu szleri sylemekle ilh merhamete mazhar olmamas
iin, Cebrailin gayretinin galeyan edip Firavunun azn
amurla kapayarak ona son nefesinde inandm
dedirtmemek istemesindendi.
8
Msr Niyaz Dvn erhi
Bil ki seddin iki ka skender ortasndadr,
Cemi cem-l cem ile feth oldu ebvb- Hd.
eddin indedir, orann insanlar ksa

boyludurlar. Onlar da ben demdirler. Bunlara Yecc
ve Mecc denildii boylarnn cce olduundandr.
Hurfler indinde eddin iki kaa derler ve iki kan
ortasna da skender denilir. Baz kimselerde iki ka
ortas olur.
kinci beyitte geen Cem tevhdde bek

makmlarnn birincisidir. Bu makmda Hak zhir, halk
btndr. Bek makmlarnn ikincisi Hazret-il cem
makmnda ise halk zhir, Hak btndr ki, bu makm
eriat makmdr. Her iki tevhid makmnn toplam
olan Cem-l cem makm bek makmlarnn
ncsdr.
Kande bulur Hakk inkr eyleyen bu Msry,

Zhir olmuken yznde nr-i Zt- Kibriy.
Yznde Zt- Kibriynn nru grnrken

Hazreti Msriy inkr edenler, nerede kald ki Allah
bulurlar. Bulamazlar, nk o bir Kmildir. Hakkn
kmili ise ancak ikrr ile bulunur.
**********
Bir gz ki onun olmaya ibret nazannda,

Ol dmenidir sahibinin ba zerinde.
9
Msr Niyaz Dvn erhi
Kulak ki t almaya her dinlediinden,
Akt ana sen kurunu hemen deliinden.
Sol el ki onun olmaya hayr- hasent,

Verilmez ona Cennet ilinin derect.
Ayak ki ibdet yolunu bilmez onu kes,

rensin onu mescid nnde kapda as.
bret nedir? bret, gznle grp bu mahlkat ve

mevdatm Hakkn efli olduunu mhededir. Ve her
ey lh kudret ile meydana geldiini ve her eyde
Hakkn sft- su-btiyesinin bulunduunu grmek ve
efln sfta mazhar olduunu anlamaktr. te bu
tevhd-i efl ve tevhd-i sfattr.
Bir dil ki Hakkn zikri ile olmaya mutd,

Urma sen ol et presine dil deyu hi ad.
Nefsim deme ol dve ki ilter seni erre,

Nefis odur ann fikri v meyli ola hayre.
Gnl mdr ol kim ii vesvs ile dolmu,

Kibr ile hased askeri her ynn alm
ol cn ki fekat cismi diri tuta deme cn,

Hayvanda da vardr o damarlarda dolan kan.
nk dil Hakk zikretmek iindir. Hakk

zikretmeyen dile dil denilmez .
10
Msr Niyaz Dvn erhi
Can ol ki nefaht- dedi Kurnda ana Hak,
O nefha-i Rahmniyyedir bu srr- mutlak.
Can odur ki, Cenab- Allah Kurn- Keriminde:

Ne-faht- dedi, yani Fe iz sevveytuh ve nefaht-
fni min rh..., Onu tesviye ettiim vakit ona
rhumdan nefhettim. te demin yaradl
tamamlanp ona ruhtan flendiinde nefhedilen rh
mutlak olan Hakkn ruhudur. Bu rh insana nispet
olunduu halde Izf ruh denir. nk asl ruh
mutlaktr. Mesel, gne sabahlan dounca her
pencereden vurur, imdi gnein mukayyed olmas
lzm gelmez. Gne yine mutlaktr. te bunun gibi
Hakn rhu da mutlaktr. Bu lemler ite bu nefha ile
enlendi. Nefhadan murad ilh havattr.
Ol rh-i izafiye kim erdi odur insan,

Ol nokta-i kbrdr olan sret-i Rahman.
nsanda denr ana dahi hem dem-i man,

Hem rh-u musavverdir o hem kil- dana.
Zir ki cihna neye geldiini bildi,

Maksd olunan matlab-i alsn buldu.
Ol nefha imi diri tutan cmle cihn,

Ol nefha imi ziynet eden b- cinn.
Ol nefha ile oldu imret bu avlim,

Ol nefha ile doldu kam yedi eklim.
11
Msr Niyaz Dvn erhi
Yukardaki beyitte geen yedi eklim yedi iklim
demektir. Yedi iklime ayr ayr yedi yldz nzrdr, yani
bu iklimlerin talilerine bu yedi yldz nezaret eder.
Bu yldzlardan biri gne, dieri ay, ayrca be

yldz da bu yedi iklimin tahini gsterir. Mesel,
Arabistan ikliminin talii gnetir. Ann iin halk ok
yaar. Ay Frengistan (Avrupa) ikliminin taliidir, halk
ok uzun mrl olmaz. Rum ikliminin (Trkiye ve
yakn ark memleket halknn) talii zhre (Vens)
yldzdr. Tuna nehrinden ileriye (Asya Hindistann
(Pakistan inhindi, Avustralya) talii Zhal (Satrn),
Afrika memleketlerinin talii Mteri (Jpiter), sair
Amerika gibi uzak yerlerin Kutup ve Okyanuslarn talii
Merih (Mars) yldzdr. Velhasl her bir iklimin talii birer
yldzdr.
Ol nefha ile gz aklar grr ibret,

Ol nefha ile iidilir man-i hikmet.
Ol nefha imi deme bil mereb-i al,

Ol nefha imi kf- vcdundaki Anka.
Birinci beyitte Ol nefha imi deme bil mereb-i

al da geen nefhadan maksad: demin kalb
tamamlandnda kendisine lh hayat tecell olundu.
Yani nce Nur-i Muhammedi yaratlp, sonra o nr
Hazreti demden tecell olundu. Ten demin, ruh
Hazreti Muhammed Mustafa (S.A.V.)ndr. Bu lemden
baka isimler ve sfatlar lemlerine Melekt lemi
tabir olunur. Ruh sfl olursa nefs, ruh ulv olursa ite
ona ruh denilir.
12
Msr Niyaz Dvn erhi
Dil ann ile kld zn zikrine mutd,

Ol nefha ile dim eder yr adn yd.
El ann ile vermee meyi eyledi mli.

Ayak dahi dorulttu hu nefha ile yolu.
Nefs ann ile rzyye-v marzyye oldu,

Emmreliin terk edben tezkiyye buldu.
Ruh ann ile etti semvta urcu,

Kld melekta dah annla vulcu.
Ulv olup tlka eritirdi slku.

Mlki u ki terk ede bulur h- mlku.
ni dahi yoku bir olur cmle yannda,

Cismindeki can gibi bulur dostu cannda.
Gider ikilik birlik olup her ey olur Hak,

n gide bulut leme gn doa muhakkak.
Ol nafha ki dem demidir Ademi iste,

Ol demde Niyz erilr menzil-i dosta.
**********
Habs iin geldi, gelp tlak iin ferman bana,

Evvelki kahr, hiri ihsn eder Sultan bana.
Erbinim n tamm oldu dah on gn geer,

Hatm olur menzil mertib can olur cann bana.
13
Msr Niyaz Dvn erhi
Kb-e kavseyn-i ev-edn yzellidir bilin,
Dodu gn maribden at zulmet-i Sbhn bana.
Hazreti Msr ile Hazreti Hdyi (K.S.) ayn

devirde, yani kinci Sultan Ahmet zamannda
yaamlard. Her ikisi de stanbulda skdarda imdi
Hdyi dergh bulunan mahalle Msr Efendinin evi
yakn ve birbirlerine komu idiler. Msr Efendi mm-
Hasan ve mm- Hseyin efendilerimiz hazretlerinin
nbvvetlerine dir bir risle yazmt. Bu risle
hakknda Hdyi efendi: Fahri lem (S.A.V.) hteml
enbiydr, andan sonra nbvvet yoktur diyerek gadap
etti. Halbuki burada Hazreti Resln nbvveti
teriiyyenin htemi olduunu anlamad ve Hazreti
Msryi kinci Sultan Ahmede ikyet etti. Padiah da
Msr Efendinin evinde hapsi iin 3-4 tezkere gnderdi,
hatta bunlardan birini fakir de grdm. te bu sebepten
Msr Efendi 50 gnlk hapislii kabul etti ve sonra
serbest brakld.
Geldi Hak, btl firar etti dolat maribe,

Zahir oldu gizli srlar verdi Hak brhn bana.
Ol dem smail gibi teslim-i Hak etti hemn,

kiyz bin dahi yetmibete bir kurbn bana.
Anladm zebh-i azme bir irettir bu ko,

Hem berettir gele Yahy ile mihmn bana.
Halk- lem dediler sya Msr bir zaman,

Dahi bundan zge m evh dedi Kuran bana.
14
Msr Niyaz Dvn erhi
Marib mahalli gaybtr. 1275 tarihinde bir kmil
insan zuhur edip, ann mensuplarnn mm- Mehdye
kadar yetieceine bir irettir.
Halk- lem dediler saya Msri bir zaman
Msr efendiye zamannda sa merebinde bir

adam demelerinin sebebi, sa gibi kendisine de ilh
vahy gelir demelerindendi.
Ey derde derman isteyen

Yetmez mi derd derman sana,
Ey rhat- cn isteyen
Kurbn olandr cn sana.
Yama edersin varln

Gider gnlden darln,
Mahveyle sen ayarln

Yr oliser mihmn sana.
Sermye bu yolda heman

Teslim olur buna inan,
Sdk ile Allha dayan

Etmez mi gr ihsn sana.
Ey aknn derdine tutulmu derman isteyen
Derdinin derman senin akndr, zir maksada

seni o ulatrr, esasen maksat da budur, nk ak,
15
Msr Niyaz Dvn erhi
insann vcdunun btn organlaryla, hatta her bir
zerresiyle sevgilisine tevecch etmek manasnadr. te
maksat da budur.
Ey cannn rahatn isteyen, canndr kurban sana
Onu, yani cann fed et. Senin huzursuzluun

variyetindir. Variyet dahi candan gelir, cann kurban
edince rahat olursun.
Yama edersin varln

Gider gnlden darln
Varln yama edersen, yani variyet Hakkn

olduuna ve senin olmadna vkf olursan ve
ayarln yok edersen huzursuzluun gnlden gider,
rahata erersin. O zaman kimseye dargn olmazsn ve
hakiki yr sana dima yol gsterir. te bu gerek dosta
teslim ol ve bu yolda sermyen bu olduuna inan.
Allaha sdk ile sarl, o zaman elbette sana pek ok eyler
ihsn olunur.
Tevhide tapur zn
Kimseye ama rzm,
eyh izine tut yzn

eyhin yeter brhn saha.
Eyn kii yol alamaz

Maksdunu tiz bulamaz,
Bekle marif kapusun
16
Msr Niyaz Dvn erhi
Yz gstere irfn sana.
Dny ile ukby ko

l ile uhry ko,
Var ol kuru sevdy ko

Matleb yeter Sbhn sana.
Tevhide tapur zn demek, ruhunu tevhide

uydur demektir. Tevhidin mansn daha kk bir
ocuk iken ilm-i hal kitaplarnda okursun. Hakn sft-
selbiyesi altdr:
Birincisi: Vcd. Yani vcd-u hak. Bu lem-i

vcdda Hakn vcdundan baka vcd yoktur.
kincisi: Kidem. Yani evveli yoktur.
ncs: Bek. Yani hiri yoktur.
Drdncs: Muhlifetilhavdis. Yani
yaratklardan hi birine benzemez, ei yoktur.
Beincisi: Kiym binefsihi. Yani Allah binefsih
kimdir.
Altncs: Vahdniyet. Yani Allahn eflinde,
sfatnda ve ztnda ei ve benzeri yoktur demektir.
imdi sen elinle i ilersin, gzn ile grr ve

kulan ile iitirsin ve azndaki dilin ile sylersin. Bu
efl, yani iler ve sfatlar kimindir? Fil ve mevsuf Hak
deil midir? Bu vcud kimin ztdr? Hakn ztdr,
bizim zuhrumuzda gizlenmitir. te btn bunlar
henz kk bir ocuk iken reniyoruz,
17
Msr Niyaz Dvn erhi
Kimseye ama rzn, yani kimseye srlarn
syleme, zir cahiller oktur, bu gerekleri anlayamazlar
veya anlamak onlarn ilerine gelmez.
eyh izine tut yzn yani eyhin sana delil

kfidir.
Iyn kii yol alamaz

Maksdunu tiz bulamaz
Byk kiiler yol alamazlar, nk oraya buraya

kolayca sokulamazlar ve isteklerini abuk elde
edemezler, zir kibirleri buna engeldir.
Bekle marif kapsn

Yz gstere irfan sana
Marif kapsn bekle, Mrid sana irfn gsterir.
Dny, ile ukby ko,

Ul ile uhry ko
Dny ile ukby, ul ile uhry ve var ise kuru

sevdy terk et. Sbhn, yani Cenb- Hak sana matlup
kfidir. nk dny iin ibdet eden riy ehlidir. Bu
adam namaz klar ve oru tutar ve yle yapar, byle
yapar denilerek herkesten bir itibar ve hsn zan grmek
iin yaplrsa bu riydr. hiret iin olursa nefsini
cehennem azbndan kurtarmak ve cennette makm
bulmak iin olursa, bunlar da kendi nefsin iin
olduundan her ikisi de mall yani hasta ibdetlerdir.
Yaplan ibdetler Allahn rzs iin olmaldr.
18
Msr Niyaz Dvn erhi
bdet edenler mezhep zerindedirler:

Bunlardan birincisi Avm, ikincisi Ebrr, ncs
de Mukarribundur.
bdetin edns: L havle vel kuvvete ill

billh, yani Y Rab, kuvvet ve kudretim yoktur, senin
kuvvet ve kudretinle namaz kldm demek, ite bu
ibdetin edn olandr. bdetin ls bid; mabd, ibdet
sensin demektir.
Candan talep kl yrini

Ver can bul ddrn,
Yok eyle kendi vrn

Kim var ola cann sana.
rklerin hep sa olur

Zehrin kam bal ya olur,
Dalar yemili ba olur

Cmle cihn bostn sana.
Gtr kat Hak-kn yolu

Dergh hem gyet ulu,
Sdk ile olmazsan kulu

Etmez yolu asn sana.
Kullua bel balar isen

m- seher alar isen,
19
Msr Niyaz Dvn erhi
Sular gibi alar isen
Tiz bulunur ummn sana.
Blbl oluben te gr
Gl gibi al tte gr,
Ak dne can ata gr

Glzr olur nrn sana.
Yzn Niyzi eyle hk

Derd ile barn eyle k,
Kalbin saryyn eyle pk

yet gele Sultn sana.
Candan yrini talep et, ver cnn bul didrn.

Kendi variyetini yok et ki, sana canan var olsun. O vakit
rk ve zehir gibi olan itikatlarn salam ve bal gibi tatl
olurlar. Dalar yemili birer ba ve cmle cihan sana
bostan olur ve sen de zengin olursun.
Gtr kati Hakn yolu

Dergh hem gyet ulu
nk yolcu olan kimse delili bulamazsa, Haka

nasl ular? Bulamazsa ulaamaz. Delilik davasnda
bulunanlar pek oktur, ancak yolu bilen delil g
bulunur. Yoksa Hakn yolu pek kolaydr, yeter ki gerek
Kmil insan sen bulasn.
Sdk ile olmazsan kulu

Etmez yolu asn sana
20
Msr Niyaz Dvn erhi
Sdk ile kul, yani zelil olmazsan, Cenb- Hak

kendisine ulatran yolu sana kolay buldurmaz.
Blbl oluben te gr
Gl gibi al tte gr
Blbl gibi dim fignda ol ve gl gibi alp zelil

ol. Ve ak ateine cnn at, ite o zaman her bir mihnet
ve meakkat sana rahatlk olur.
Yzn Niyaz eyle hk

Kalbin sarayn eyle pk
Ey Niyaz yzn sen toprak et ve derdinle de

yakan k et. Kalbin evini de sen pk et. te byle
yaparsan, ancak o zaman sana Sultan gelir, yani o kalbin
asl shibi olan Allah gelir, gnlne yerleir.
Ey arh- dn nittim sana hi vermedin rhat ban,

Gldrmedin nden sona ah mihnet vah mihnet.
Bendinden zad etmedin, ferydma dd etmedin,

Bir dem beni d etmedin ah veylet vah veylet.
Burada arhtan murad bahttr, yani ey baht-

dnum, bana hi rarahat vermedin, beni hi
gldrmedin skntdaym vh, vh. Beni benden
ayrmadn, benim feryadma erimedin, beni i
sevindirmedin vh, vh.
21
Msr Niyaz Dvn erhi
Erimedi dosta elim Rahmna varmad yolum
kmad baa menzilim ah gurbet vah gurbet
Dosta elim erimedi, Rahmna yolum, varmad,

menzilim baa kmad ah gurbet, ah gurbet, yani dnya
da bile kalnacak bir yeri yok. nk insan ruhlar
leminden: Lakad halaknel insn-e f ahsen-i tkvm
smme rededn- h esfel-e sfiln fehvsnca gzel bir
biimde yaratlp esfeli sfiln olan ahdet lemine, bu
grnen leme gnderildi. O bu lemde gurbettedir.
Eer o insn rh yoluyla aslna ykselemezse, yani
eflini, sftn ve ztn Hakta yok edip de ykselmeyi
baaramazsa, hayvan ve madenden bile aa kalr.
nk insann yeri o takdirde bunlardan daha aa olur.
Krm drr derd ile gam gitmez bamdan hi elem,

Glden cd bir blblm ah firkat vah firkat.
Mecnn ve h edeyim Fedhd ve vh edeyim,

Bu virdi her-gh edeyim ah hasret vah hasret.
kinci beyitte glden murad edilen rhlar

lemidir. Demek istenir ki; bu rhlar leminde uzak
dm bir blblm. Msr Efendi eyhi Sinn mm
Mehmed Efendinin emriyle hakikat ilimlerini tahsil iin
Msra gitmi idi. Orada tahsilde iken eyhi vefat
ettiinden seyr-i slk gsteremedi. te bu beyitler bunu
terennm eder.
Varmazsa yolum eyhime, sarmazsa merhem yreme,

Olmazsa re derdime ah hayret vah hayret
22
Msr Niyaz Dvn erhi
Eer benim yolum eyhimin yoluna varmazsa ve
eyhim yarama merhem sarmazsa veyahut derdime bir
re olmazsa vah hayret, vah hayret demitir.
Niyz Msr skdarda oturduklar srada

kendisine man leminden bizzat Reslullah (S.A.V.)
seyri slk ettirirdi. Bazen mm- Hasan ve mm-
Hseyin Efendilerimiz dahi gelip tevhd makmlarn
gsterirler idi. Bu slik sdkiyle slk ederse, cem-l-
cemde Reslullah Efendimiz ana gelir. Bilhassa
Ahadiyet makam n bizzat Reslullah Efendimiz
telkin ederler, zira bu makmn shibi ancak odur, baka
kimse telkin edemez. te bir kimsenin meyi ve
muhabbeti olduu vakit son nefeste olsun ana slk
gsterilir, an Cenb- Hak kabul eder ve slik ise makm
gsterilir. Bir slik tevhd makamlarndan ilki olan
Tevhid-i Efl grp de, eyhi vefat etse, gerek bu
lemde ve gerek hiret leminde, yani kabirde, hairde
neirde ana tekmil-i makmat ettirilir. Bunu ya eyhi
vey dier veller yaparlar. Hazret-i brahim (A.S.)
tevhidin babas olmas itibariyle bu gibi sliklere en nce
kendisi makmlar gsterir, sonra dier velleri tayin
edip o slikin makmn tamamlatr.
Yanar Niyz derd ile hi kimse yok hlin bile,

Nln olup girdi yola h rihlet vh rihlet.
Uyan gafletten ey gafil seni aldatmasn dny,
Yakan al elinden kim seni sonra klar rsv.
Ne sandn sen bu gaddr ki t byle an sevdin,

An her kim ki sevdiyse dinini eyledii yam.
23
Msr Niyaz Dvn erhi
Cenb- Hak gfiller hakknda Kurn-
Keriminde buyurur ki: Velekad zerren li-cehenneme
kesren minel cinni vel insi lehm kulbn l yefka-
hne biha ve lehm eynun l ybsrne biha
velehm zann l yesmegne biha like kel enami
bel hm edall like hml gafilne
(Araf suresi, yet 179). Biz cehennem iin insan
ve cinlerden pek ok kimseleri yarattk. Anlarn gzleri
var grrler, lkin ta ve aa grrler, fakat gerekleri
gremezler. Anlarn kulaklar vardr, bu insan sesi, u
hayvan sesi diye iitirler, velkin ses kimindir, aran
kimdir bilmezler. Anlarn kalbleri vardr, velkin Hak
idrk etmezler. te bunlar hayvan gibidirler, belki
hayvandan da daha aadrlar. Hayvan hi deilse
kendisine zararl veya faydal olan eyleri bilmeye
yaradltan itibaren istidatldrlar, bu gibi insanlar ise bu
ilk bilgilerini de kaybetmilerdir.
Uyan gafletten ey gfil seni aldatmasun dny
Ey gfil uyan, seni aldatmasn dnya. imdi

dnya nedir, mal mdr, elbise midir, konak mdr?
Hayr. ok Karun gibi zenginler var, halbuki dnya ehli
deillerdir. ok yoksul kalm insan var, hatta kap kap
dolap avu aar, dnya ehlidirler. Dnya, insan
Haktan ifal eden, Haktan gfil klan eydir. Ne olursa
olsun Haktan gaflet veren her ey dnyadr. te, ey gfil
uyan, zir dnya aldatrsa, hirette, Allahn huzurunda
da seni rezil eder.
Adavet klma kimseyle sana nefsin yeter dman,

Ki asla senden ayrlmaz mr hir olunca t.
24
Msr Niyaz Dvn erhi
Bir mminin dier bir mmin kardeine

dmanlk etmesi ciz olmaz. Cenb- Hak Kur- n-
azymnnda bu gibilere lnet etmitir. Kfirin de
ztna dmanlk olmaz, zir sret-i insniyededir,
ondan sdr olan habis olan fiillerine advet olunur.
Velhasl hi kimseye dmanlk besleme, sana nefsin
dman yeter ve o nefis mrn sona erinceye kadar
senden ayrlmaz, seninle beraberdir.
Evliydan biri rysnda kendisini Medinei

Mnevverede bni Abbas kubbesi altnda oturur grr.
Mbir klkl biri gelir. Seni beldenin hkimi istiyor
der. Bu zat: Benim beldenin hkimi ile iim yoktur.
diyerek geleni yanndan kovar. Sonradan dnr, bu
beldenin hkimi Reslullah Efendimizdir, hemen kalkp
Harem-i erifte ebeke-i Resule gider. Orada zaif bir
adam oturur grr. ebeke-i Re-slden nid gelir: Senin
hakknda davc var. Bu defa zaif adama: Nedir dvan
syle buyururlar. Efendim, bu zat beni doyurmaz, su
vermez, beni a brakyor, beni ldrecek deyince o zat
bu zaif adamn kendi nefsi olduunu anlar. Y
Reslullah, sen buyurdun size nefsiniz yeteri kadar
dmandr, ondan korunun, eer ben bunu ar
derecede beslersem, sonra bana uymaz, beni tehlikeye
kor. Bunun zerine Reslullah buyurur: Aferin benim
hadisimle mil olmusun. Bu defa nefis: Y, Reslullah
buyurdun nefis sizin binek atnzdr, ona iyi bakn, bu zat
beni ldrecek. Bunun zerine Reslullah Efendimiz:
Haydi o bilir, seni ldrmeyecek kadar bakar
buyururlar.
25
Msr Niyaz Dvn erhi
ittin Hak Reslnden nice yt- ahbr,
Veli nidem k kr etmez bu tler sana asl.
Ayt, Kurn azymnn yetleri, ahbr ise

Hazret-i Peygamber efendimizin hadisleridir. Sahabeler
Kurnn anlayamadklar yetlerini Hazreti Reslullaha
sorarlar, kendileri de bunlar hadislerle aklarlard.
Bu zhir gzn rtp bana tut cn ile gnln,

Ki her bir szn iinde duyasn cevheri man.
Zahir gzn rt, bu sretlere bakma, gnln

bana evir, o zaman her szn iinde nice bin trl man
cevherlerinin olduunu duyarsn.
Kelm- Mustaf zevkin dimnda bulan gr kim

Muadil olmaz ol zevke hezran men ile selva.
Hazret-i Peygamberin szlerinin tadn dimnda

tut, zira ol zevke bin bldrcn kebabyla, helva mudil
olamaz. nk onun szleri rhun gdasdr, dierleri ise
nefsin gdasdr, rhun gdasna bedel olabilir mi, elbette
olamaz.
Keml-i devlet istersen oku ayt- Kurn

Ki her harfin iinde var Niyz bin drr-i yekta
Eer keml-i devlet istersen Kurnn yetlerini

oku, her ne kadar Allahn yetleri Arapa ise de derin
mansm esasen Arap da anlamaz, yalnz szlerini anlar.
Kurn bize Mriddir. Zt, Mrid-i Haktr. Nebi ve
26
Msr Niyaz Dvn erhi
Veller Allahn tercmndrlar. Cenb- Hak kullarn
bunlarn vastasyla ird eder.
Hatm-i cem-il Mrselnin fahridir fahr- fen,

Hatm odur kim bir ola yannda hem h- ged.
Devlet-i dny seni bir rtbeye muhta eder,

Devlet oldur sana her bir rtbeden vere gan.
Dersin aklndan alursun bil sana olmaz delil,

Dersini var Hakdan al kim ilmin ola rehnm.
Btn Mrselnin sonuncusunun fahri Elfakr

fahri fehvsnca fakr fendr. Fen, fakrn atf-
tefsiridir, yani fakr bir insann eflini Hakn eflinde,
sftn Hakn sftnd, vcdunu Hakn ztnda fen
etmektir, yani fil, mevsuf ve mevcd Haktr. Fiil, sfat
vcd benimdir diyen irk ehlidir. Mesel, u kitab
buradan kaldrp uraya koydun, bu fiili kim iledi
dersen, irk ehli, ben iledim, ben grdm, ben iitirim ve
sylerim ve bu vcd benimdir derse, o zaman bu ilerin
yaratcs da sen oluyorsun demektir. Hayir Hlik
Allahtr. te cevap veremez. Grlyor ki; seni ve senin
yaptn her eyi yaradan Allahtan bakas deildir, o
halde nasl ben yaptm, ben ettim, ben iitirim dersin?
Hatm tr:
Biri Hatm-i Velyet-i Muhammediyye, kincisi
Hatm-i Velyet-i Ammedir. Bunlardan Velyet-i
Muhammediyye makm Allahn en sekin bir insan
olan Gavsn makmdr. Velyet-i Amme ise
insanlar irda memur edilen velilerin reislerinin
27
Msr Niyaz Dvn erhi
makmdr. nk velyetin ok mertebeleri vardr. Bu
sebepten vellerin her biri ayn mertebede deildir, ayr
ayr mertebelerin sahipleridir. Dnyada insanlara
bahedilen devlet ve dnya mertebeleri de birer ilh
ihsandr. Her mertebeden gn veren devlet gavsn
rtbesidir. Hatta Errahmn- alel aristiv yetinin
tefsirinde Rahmandan murad (Gavs)tr denilmitir.
Dnya ve hiret, ar ve krs (Gavs)n elinde bir hardal
tanesi kadardr, tasarruf eden odur. imdi onun bu
devleti bir hkmdarn devleti gibi olur mu, hi phesiz
olamaz. Gerek vel olsun, gerek hkmdar olsun hepsi
Cenab- Hakn mazharlardr, bir vel padiaha gitse ana
itibar eder.
Dersini aklndan alrsan, akl seni tehlikeye atar.

Akl insana delil olamaz, dersini Allahtan al ki, o zaman
ilmin sana delil olsun.
Belki Msy telemmz eylese etmez kabul,

Hzr ile hem-rh olan kes eylemez n- er.
Hazreti Musann kalbinde zemedii

mkl vard ki, halli kermet-i kevniyyeye muhta idi.
Bunun iin Cenb- Hak Musaya hitaben: Mecmail
Bahreynde benim vel bir kulum vardr, kalbindeki
mklleri o hal edecektir, oraya git, onunla bulu diye
emir verdi. Hazreti Ms ile Hzr (A.S.) orada
bulutular, birlikte bir gemiye bindiler. Bir mddet sonra
Hzr (A.S.) gemiyi deldi. Bunun zerine Hazreti Ms
(A.S.): Gemiyi niin deldin, gemi iinde bu kadar insan
var boulacaklar dedi. nk neb efkatli olur.
Gemiden darya ktlar, bu defa oyun oynamakta olan
28
Msr Niyaz Dvn erhi
ocuklardan birinin Hzr (A.S.) tutup ban kopard ve
krek kemiini Hazreti Msnn eline verdi. Hazreti
Musa kemie bakp grd ki, ocuk bydnde
anasn ve babasn kfrettirecek. Sonra bir beldeye
geldiler, orada kendilerine ahaliden hi kimse hsn
kabul gstermedikleri halde eilmi, yklmak zere olan
bir duvar Hzr (A.S.) tutup dzeltti. Btn bunlar ne
demek oluyordu? diye Hazreti Musa sorunca, cevaben
Hzr:
Y Mus, hani sen doduun sralarda Firavun,
yeni doan btn erkek cocuklarn ldrlmesi iin emir
vermiti. Bunu bilen anan seni, olumun ldrlmesi
gzlerimin nnde olmasn diyerek seni beiin iine
koyup Nil nehrine brakt. Allah seni nehirde
boulmaktan korudu. Firavunun sarayna alndn,
bytldn. te gemiyi delmem de byle oldu. Gemi
salam kalsayd, Firavunun adamlar gelip gemiyi
ganim olarak alacaklard, halbuki gemi senin
korunduun gibi, sen de vaktiyle peygamberliinden
nce Firavunun bir hizmetkr ile kavga eden ve sana
snan adam sen tutup ldrdn, zira o adam sa
kalsayd, Beni srailin bir ocuunun kann aktacakt.
Benim ldrdm ocuk da ailesini byynce kfre
davet edecekti. ncsnn cevabn istersen, hani sen
vaktiyle uayp (A.S.)n kzlarna su almak iin kuyunun
azndaki ar ta parasz olarak kaldrdn gibi. Bize
hsn kabul gstermeyen belde halknn duvarn da
parasz olarak dorulttuum gibidir, nk bu duvarn
iinde evvelce saklanm bir hazine vard ve sahibi ise
henz kk bir yetim idi. ayet ben o duvar
dorultmam olsaydm, duvar yklacak ve hzineyi de
bakalar alacakt demitir.
29
Msr Niyaz Dvn erhi
Btn bu aklamalar dinleyen Hazret-i Musa:

Senin gidiin baka, benim gidiim baka diyerek Hzr
(A.S.)dan ayrld. nk evvelce de beyn ettiimiz gibi
Nebler efkt ve merhameti ilhiyye ile, vel ve melekler
ise gayret-i ilhiyye ile zhir olurlar.
Lt (A.S.), kavmini mahvetmek zere Allah

tarafndan gnderilen Cebril ile Mikili karsnda
grnce efktinden alad, nk mahvolacak kendi
mmeti idi. Peygamberler mucize gstermek zere emir
olunduklar zaman ellerini dizlerine vurup, eyvah yet
mmetim gstereceim bu mucizeye inanmazlarsa
halleri nice olur? Sonunda kendilerine ilh gadap tecell
edecek ve mahvolacaklar diyerek mucize gstermekten
kanrlard, zir onlarn merhametleri ok fazladr.
zzet istersen yr var bekle zillet kapsn,

Ate-i ad ile kayna olunca kimy.
Kb-e Kavseyni ev-edn da ikmet eyleme,

Zt- baht nruna yan, bul makm- mnteh.
Msrye hatm-il makmat oldu her eyde fer,

Zhir- btnda kalmad ebed ill Hd.
Dmanlar yanar yanar nihayet kimy olur, yani

tevhide gelerek dost olurlar. Sen de kayna, eri kimy ol.
Burada Kaabe Kavseynden murad edilen

tevhidin Cem-l-cem makamdr. Bu makamda ok
kalma, nk bir ok peygamberlerin makamlar bu
30
Msr Niyaz Dvn erhi
makama kadardr. En son makam olan Ahadiyyet
makamna ise Hazret-i Reslullah (S.A.V.) efendimiz
manen telkin buyurursa geilebilinir. Bu sebeple
Beyzd- Bistm Hazretleri de bir defasnda: Ben bir
deryya daldm, enbiy kenarnda kaldlar buyurduu
dery ite bu Ahadiyyet Derysdr. Bu mmetin
velleri de Beni srailin nebileri gibidir, nk Beni sril
Nebilerinin ve sir nebilerin makmlar tevhidin Cem-l
cem makmdr.
Bahr iinde katreyim bahr oldu hayrn bana,

Fer iinde zerreyim ar oldu seyrn bana.
Dost grnd n iyn kalmad bir ey nihn, Tfn

olursa cihn bir katre tufn bana.
Srette nem var benim syrettedir madenim,

Kopsa kyamet bugn gelmez pern bana.
Kf- dil Anksym srrn insym,

Endieler hsym ad oldu insn bana.
Niyznin dilinden Yunusdrr syleyen,

Herkese n can gerek Yunusdrr cn bana.
Srettedir madenim demek, her ey o madenden

zuhra gelir demektir. rdeki bu beyti Niyznin
dilinden Yunus (A.S.) sylemitir. Zir Yunus (A.S.)n
Hazreti Reslullah (SA.V.) gibi mirc vardr. Hazret-i
Yunus balk karnnda mirc etti, Hazret-i Resl de
bilinen ekilde mircn yapt, ikisi de birdir ve hatta
31
Msr Niyaz Dvn erhi
Hazret-i Resl (S.A.V.): Benim mircm Hazret-i
Yunusun mirc zerine tafdl, yani stn tutmayn
buyurdu. te Hazret-i Yunus miracnda Hak ile Hak
olduu cihetle bu bahri Niyz Efendinin lisnndan
syledi demektir.
Uyan gzn a durma yalvar gzel Allaha,

Yolundan izin ayrma yalvar gzel Allaha.
Her geceyi kim ol her gndzn sim ol,

Hem zikr ile dim ol yalvar gzel Allaha.
Bir gn bu gzn grmez hem kulan iitmez,

Bu frsat ele girmez yalvar gzel Allaha.
Sal ganmet bil her saati nimet bil,

Gizlice ibdet kl yalvar gzel Allaha.
mrn hie satma kendini yakma,

Her m- seher yatma yalvar gzel Allaha.
Hey nice yatursun dr olma bu safdan dr,

Bahr-i keremi boldur yalvar gzel Allaha.
Her vakt-i seherde bin ltfu gelr Allahn,

Ol vakt uyanur kalbin yavar gzel Allaha.
Allahn adm yd et can ile dili d et,
Blbl gibi feryd et yalvar gzel Allaha.
Gel imdi Niyzyle Allaha niyz et,

Hct drz eyle yalvar gzel Allaha.
****************
32
Msr Niyaz Dvn erhi
Gnl tebih ek seccadeden hi ayan ayrma,

Namaz ehlinden znle sakn sen durma oturma.
bdet ehli ol hem zn kaldrma topraktan,

Vuzudan el yuyup rhat edp ol nefsi yaturma.
Yzn yerlere sr gel bu riynn mescid iinde,

Otur minber gibi dim kafeste ku gibi durma.
Mezzin nlesin dinle dalsn dilde teviin,

Sakn terk eyleyip tam kapsn sana atrma.
Cematla namaz terk edeni alm kedretler,

Ann terkiyle ltf et bir kedret hem artrma.
Cemaatla namaz klmay terk edip kederlenme. Zir

cemaat terk etmek kendine kederdir. Nerede olursa
olsun, yani cematla namaz klmak camide olsun, evinde
olsun dima mmkndr. Evinde oluk ocuuna imam
olup namaz kldrmalsn. Camide cemaat olarak hazr
bulunmakla, evinde oluk ocuuna imam olmak ikisi de
birdir, fazilet ynnden arada hibir fark yoktur.
Hatibin sanma kim mlhid ann filine uy dim,

mamdan gayriye asla sakn zn tapurma.
Sen imamn fiiline aldanma, yani onu mlhid

sanma, isterse imam mlhid. Hazreti Resul buyurmutur:
Bir cenazenin namaznda saf cemaat bulunursa, yet
o cenaze slih bir kimsenin ise, daha on kat salh (ahlk
gzellii) verilir, eer fsk ise o cemaatn hrmetine
33
Msr Niyaz Dvn erhi
Cenb- Hak onu affeder. Keza Hazreti Resl
buyurmutur: mama uyun, ister slih olsun, ister fsk
olsun. Eer imam slih bir kimse ise sevb artar, eer
fsk ise, o cemaat hrmetine Cenab- Hak an slih eyler
ve affeder.
mamdan gayriye zn taprma demek, ul-l

emirden bakasna uyma demektir, zira kiinin can, rz,
mal ullemrin muhafazas altndadr.
Niyz tati terk eylemek bil kim fzulluktur,

Kerem kl terk-i tatle bu halk baa rme.
*************
Dime kim Hak sende mevcd ola ya bende,

Ne sendedir ne bende smaz ol bir meknda.
Bu bahri nakletmezden nce bir hikye syleyelim

ki, iyi anlalsn: eyhl Ekber (R.A.) hazretleri
Tecelliyt adl eserinde buyururlar ki Zinnn-i Msr
ile berzah mleminde bulutum. nk Zinnn yz
riclindendir. Hazreti eyh ise alt yz riclindendir.
Ehlullh bu unsur vcttan mnselih (grnen bu
vcttan soyunarak) olarak berzah leminde diledii ile
grrd. te Hazreti eyh berzah leminde Zinnn-i
Msr ile grt, buyurdu ki; Y Zinnn, y ah, sen
Kitb- Risletin banda demisin: M hatara f blike
vallh- bi-hilf- zlike, Hak, hatra ne trl dnce
gelirse, ann hilfdr, yani ann gayrdr. Halbuki y
Zinun, o hatra gelenler Hakn gayr mdr, Haktan
baka bir ey var mdr? Ann, yani hatra gelen eylerin
34
Msr Niyaz Dvn erhi
mstakil vctlar var mdr, yoktur demitir. Bunun
zerine Zinnn-i Msr: Ben imdiye kadar bu tevhd
meselesine vkf deildim, imdi anladm dedi.
te bu bahrin aklamas da buna benzer.

Hak sendedir, ya bendedir. Ne sendedir, ne bende,
smaz ol bir mekndadr.
Mekn b-mekndr nin b-nindr,

Zuhr eden yine ol meknda ol zamanda.
Nin ninszdr meknda ve zamanda, canda ve

tende. Sende ve bende zuhr eden oldur, yani hep O dur.
Hem cn ve hem ten oldur hem sen ve hem ben oldur,

Cmle grnen oldur uzakta ve yaknda.
Uzakta ve yaknda grnen hep oldur.
Sanr msn kim oldur istediin ya budur,

O bu kam bir H dur gidende ve duranda.
stediin oldur, yahut budur. Sanr msn O bu

kam bir (H) dur. Gidende, oturanda, yani yok olanda
ve var olanda hep Odur. Velhsl bn-i Friz
hazretlerinin buyurduu gibi; Rubbitiyle hicab, izzetle
zhir oldu, mezhirle (grnenlerle) muhtef oldu
(gizlendi).
Hak mutlaktr Mezhir-i cziyye ile zhir olan

Hakn vcdudur. Hak iyndadr veya nihndadr,
35
Msr Niyaz Dvn erhi
sanma iyndr, hem nihndr. Yani Hadid suresinin
nc yeti mucibince bu gerek yle zetlenebilir:
Hvel evvel- vel-hir- vez-zhir- vel- btn- ve

hve biklli eyin alymn yani Evvel Odur, hir Odur,
zahir Odur, btn Odur ve O her eyi kemliyle bilir.
Niyz gzn a bak her ey olupdurur Hak,

Sanma n kim ola nihanda ve iyanda.
**********
Zerreler zhir mi olurdu afitb olmasa,

Katreler kande yaard hi sehb olmasa.
Bahr-i ztn mevcinin hi haddi v payn yok,

Zhir olmazd cihn ann habb olmasa.
Herkes anlar hem grrd yzn ey dost senin,

Kibriyyi len ternden nikh olmasa.
Kim bilrd zlfn ile kalarn mansn,

ki lem gibi erh eyler kitb olmasa.
Ukalesin kim hailedeydi ol kitbdan zlfnn,

Ann insan denilen hir ki bb olmasa.
Hari inkr eyleyen mlhidler ilzam m olur,
Sl be-sl evrk- ecr inklb olmasa.
Kabri vahdet kesi hari temh idi,

Ey Niyz kimde kim cehlin azab olmasa.
36
Msr Niyaz Dvn erhi
Zerreler zahir olur muydu, ceml-i ilhi
olmasayd. nk bu lem zerrelerle doludur derler,
velkin gne olmasa zerreler zhir olur mu, yani
grlr m? Tabii grlmezler. Bylece zerrelerin
zuhru gneledir. Katrelerin aaya yeryzne
yamur olarak inii bulutladr. Su kabarcklar su
yznde grlr.
Bahr- ztn mevtinin hi haddi v payn yok
Eer zat bahrinin su kabarcklar olmasayd, onun

dalgalarnn sonu olmaz ve bylece cihan da zahir
olmazd, herkes onu anlar ve yzn grrd. Eer
Msya Len ter-n sz sylenmeseydi Allahn
grr myd, nk Hak mutlak olarak grnmez.
Hari inkr eyleyen mlhidler ilzam m olur
Hair hakknda inan vardr: Biri mhendisler

ve tabibler inan ki, bir kimse vefat etti mi cesedi
dalr, toprak olur, rhu hair olur. Bu inan tamamen
btldr. Dier bir inan da aacn yapraklan gibi kn
dklp yazn tekrar yeermesi gibi. u halde bu
inantan biri ayni ide olur der, dieri de misli iade
olunur der. Tabii ki ayni ide olunur. Mesel, bir kimse
vefat eder, cesedi ryp dalr, hatta madenlere
evrilir, demire dahi evrilmi olsa, Cenb- Hk an
demirden, kmrden de olsa tekrar eski haline ide eder,
toplayp cesedin nceki haline ide ederek hair
olunmas en dorusudur.
37
Msr Niyaz Dvn erhi
Yukardaki hususu meyyed olmak zere Esr
sresindeki yeti kermede zikrolunduu gibi misli ide
olunur diye inan ise, aalarn yapraklar dklr, yaz
oldu mu ide olunur, velkin o kn dklen yapraklar
ide olunmaz, anlarn misilleri ide olunurlar. Kez insan
vefat edip cesedi dalp rr, sonra misli ide ve hair
olunur, fakat bu hususta en doru sz ayni ide olunur
demektir.
Kabri vahdet kesi har-i temh idi
Marifetullha erien kiinin hari, tevhd ehli hari

olup bir nevi tem yeri gibidir ve makmatladr. O
tevhd ehli, Cem, Hazretl- cem, Cem-l-cem,
Ahadiyyet makmlarn tem ederek hair olur. Eer
bir kimsenin cehaletle azab olmazsa, yani Arif-i billh
olurs, nk azap btn cehaletten ileri gelir ki, o ise
Hak burada iken rif olmamaktan, yani bilmemekten
dolaydr.
**********
Ey eyhi zen dnyann gel line aldanma,

emi ruhi nrna pervne gibi yanma,
Fnidir ann hsn var rengine boyanma,
Ahdine ve vdine gnl verip aldanma.
Hakdr bu szm Hakla inkrna dayanma,

Gereklere teslim ol, her sz yalan sanma.
Bu dnya yedi bal bin dili ejderdir,

Her bata bin az var her lokmas demdir,
38
Msr Niyaz Dvn erhi
Zehridir ann tiryki, tiryki ann semdir,
Her erbeti kim isen, erbet deil ol demdir.
Hakdr bu szm Hakla inkrna dayanama,

Mat oldu nice eyhler bu dnynn linden,

Doymad biri bunun chndan ve mlinden,
bret alabilirsen al mh ile slinden,
Gr nice dner tiz tiz her birisi hlinden.
Hakdr bu szm Hakla inkrna dayanama,

Akliyle bunun hergiz bir hilesi bilinmez,

eytn dahi gizli ilm ile o bulunmaz.
Her ne kadar ana sen etm eylesen alnmaz,
Rfk ile eder mekri her yakaya alnmaz.

Msr sanadr bu sz cehd et alagr ibret,

Fakr ile edip fahri etme ana sen minnet,
Emrz- cehilden sen buldunsa eer shhat,
Tutma sakn asl hi bir kimseye var kdret.

**********
Gele Deccl gele gele gr kim bugn neler ola,
39
Msr Niyaz Dvn erhi
Cmleten il sana gle gele Deccl gele gele,
Gr kim senin hlin nola.
Devrin tamm oldu senin zevkin harm oldu senin,

Yoldan lm oldu senin gele Deccl gele gele,
Melekler seni tutsunlar krsni artan atsnlar,

Tehtes-serya dksnler gele Deccl gele gele,
Kaar idin sen Allahtan L-ilhe llllahtan,

Gazab irdi sana ahtan gele Deccl gele gele,
Azraile brhn idin er ide pehlivan idin,

eytnlara eyn idin gele Deccl gele gele,
Ehl-i fesda kprsn can ib-ni cnn birisin,

Gsterirsin yol erisin gele Deccl gele gele,
s nzl etti yere Deccli hem ehlin kra,

Ana uyanlar sre gele Deccl gele gele,
Ben lem ve hem dirilem sonunda seni lrem,
Gzne toprak dolduram gele Deccl gele gele,
Deccl, zaman- saadette dnyya geldi, ismi bn-i

Say-yad addr. s ve Muhammed dinini kabul etmedi,
fesada kalkt. Bir yerde an buldular. Hazreti mer
40
Msr Niyaz Dvn erhi
(R.A.)n ldrlmesi iin Reslullah Efendimizden izin
istedi. Hazreti Resl: Bu hir zamanda imtihan iin
yaradlmtr buyurdu ve izin vermedi.
Gerekte Deccl tr: Birinci Deccl nefislerdeki

Deccl, ki nefs-i emmredir. Afktaki Deccal, kyamet
devrine kadar insanlara musallat olacak eytndr. Bir de
Mesih Deccl ki, hir zamanda zuhr edecektir. eytnn
ilk olu Can, Ademin ilk olu Kabil kfir idiler. Cann
ilk olu ise blis olup kfir idi. te bu blis Ademe secde
etmediinden kfir oldu demek deildir. Meleklerden
biri veya onlarn reisi dedikleri de yalandr. Onun
yaradl kfr zerine olup, kfir olduundan Ademe
secde etmedi. Ehlullhn rhlar mm- Mehdnin
askerleri olacak ve Deccal ldrp, gzlerine toprak
dolduracaklardr.
As-y Ms bendedir hem yed-i beyz bendedir

Msr bana bir bendedir gele Deccl gele gele,
Hazreti Msa on yl kadar uayb (A.S.)n yannda

kald. Kk kzn alarak damad oldu. Sonra uayb
(A.S.) ona: Sen Reslsn, Msra git, hatta ona Adem
(A.S.)m assn verdi. Zira Msa (A.S.)n elindeki ass
Ademin ass idi. Nebiler an miras yoluyla
birbirlerinden alrlard. Sonra Hazreti Msa, kardei
Harn ve kendi eiyle birlikte yola koyuldular.
Zaman k mevsimi olduundan kar ynde bir ate
grdler. Harn Msaya: Ben burada kalaym, sen
atee bak, orada biri olmal. Hem bir ate al, hem de yolu
sor anla, yanlmayalm dedi.
41
Msr Niyaz Dvn erhi
Hazreti Ms atee yaklanca, ate sretinden

nd olundu: Tah sresi yet 17-22:
Vem tilke biyeminike y Ms, Y Ms, o

elindeki nedir?. Kle hiye as-ye etevekke aleyh ve
eh bih al ganemi, Elimdeki asmdr, ona
dayanrm ve onunla Hazreti uaybn koyunlarna
yaprak drrm. Sonra Cenab- Hak: Fe-elkh fe-
iz hiye hayyetn tes-, Y Ms, onu yere brak. As
yere braklnca koca bir ejder oldu. Yine al onu
buyuruldu. Ald ve tekrar as oldu. Elini sol tarafna
koy denildi, koydu ve Elini kar denilince, bakt ki,
eli beyazlam halde. Bunun zerine Hazreti Ms, bu
iki mucize kifayet eder diyerek Firavunu imna dvete
gitti:
Zhirde Msr grnr s at ul brnr,

Yz karadr ii nr gele Deccl gele gele,
Yeter an sen horladn kpek gibi ok hrladn,

ok atldn hem grledin gele zlim gele gele,
Bilmi ol demdir gelen sya hemdemdir gelen,

Canlara merhemdir gelen gele zlim gele gele,
Kurn benim Frkn benim dertlilere dermn benim,
Bu zulmeti aan benim gele zlim gele gele,
42
Msr Niyaz Dvn erhi
Kurn benim, burada Kurndan murad zat,
Frkn benim, Frkndan murad da sfattr, yani zt
ve sfat benim demektir. Cehlet hastalna dermn
benim. Bu bilgisizlik karanln aan, gideren hep
benim.
Kurnn esrar benim, gklerin envn benim,

Mminin ikrar benim gele zlim gele gele,
Kurnn srlar Ftih-i eriftedir. Fatihnn srlar ise

Besmelededir. nk Besmele Hazart- lhiyyeyi
cmidir.
Hazarat- lhiyye tr:

1- Ulhiyyet,
2- Rahmniyyet,
3- Rahmiyyettir.
Bunlar srasyla; Tevhd-i efl, Tevhd-i Sfat,

Tevhd-i zattr.
lleri diriltirim alayan gldrrm,

Deccli ben ldrrm gele zlim gele gele,
lleri diriltmek bu mmetten kiide zuhr

etmitir: Bunlardan Abdlkdir-i Geyln hazretleri bir
kedi diriltti. Dieri Molla Cm hazretleri nceden
piirilmi bir tavuu diriltti. ncs de Bayezid-i
Bistm hazretleridir ki, bir karncay iki paraya blm
43
Msr Niyaz Dvn erhi
iken tekrar birletirip diriltti. Bunlara sev merebli
derler.
nk Hazreti s (A.S.) yarasa kularn

amurdan yapar, onlara fleyerek diriltir ve uururdu.
Hatta o bir ly de diriltmiti.
Sen beni nkim bilmedin imna kabil olmadn,

Hasma mukabil olmadn gele zlim gele gele,
Deccl aceb yorulmadn indndan ayrlmadn,

Bir lsn dirilmedin gele zlim gele gele,
Vcdun Hak vcdudur Allahn halka cdudur,

Madum iken mevcdudur gele zlim gele gele,
Msrnin sz dadr kuyumcular topradr,

Halka cevhir dadr gele zlim gele gele,
**********
Devrn odur kim devrini devr-i felek bilmez ola,

nsan odur kim srrn ins- melek bilmez ola.
Merkeb izinde su grp deryy grdm sanma sen,

Dery odur kim karn asl semek bilmez ola.
44
Msr Niyaz Dvn erhi
dem odur kim nn ola hem m-i hem zemn ola.
Hayvandan ol adaldrr nn- nemek bilmez ola.
Kmil odur kim a susuz ok ok emek ekmi ola,

Nks o idr bunda kim nergiz emek bilmez ola.
Her bir neb, her bir vel zilletle erdi menzile,

Msrye ssn ol az Allh demek bilmez ola.
mn ksmdr: Birincisi taklidi imndr

ki, bu imnn doru olup olmadnda ok ihtilaf vardr.
nk taklidi imn dil ile ikrrdan ibarettir. Taklit az zor
ile bozuluverir. Bu imnn doru olmas iin, o insann
ban koparsanz imnndan dnmezse, o zaman taklidi
imn doru olur ve fayda verir ve ill hibir faydas
yoktur.
kincisi istidll imndr ki, Kurn- Ke-rmin

Muhammed suresinin 19. yetinde:
Fa lem enneh l ilhe illallh, Bil ki Allahtan baka

ibdete lyk lh yoktur buyurulan imndr.
ncs tahkiki imandr ki, bunun iin Kurn-

Kermin Al-i mrn suresinin 18. ci yetinde:
ehidallah- enneh l ilhe ill hve vel meliketi ve
ulul ilmi kimen bilkst l ilhe ill hvel aziz-l-
hakm, Allah, kendinden baka tapacak bir Rab
bulunmad, adaleti ayakta tutarak aklad, melekler
bunu ikrr ettiler.
45
Msr Niyaz Dvn erhi
Gerek ilim sahipleri ondan baka hibir Rab
yoktur, O mutlak galibtir, yegne hikmet sahibi Odur
buyurulmutur. Yani ksaca Hak kendi kendine ahadet
eder. te tahkik imn ve uhd imn sahibi olan nebler
ve resl ve vellerin hepsi Melm trifesindendir. nk
Melminin imn mn- uhddir, ann iin anlara
melmet olunur, zir imn- taklid ve istidlli sahibi
olanlar, anlarn imn- uhdlerine vkf olamazlar,
onlar ehl-i noksandrlar. Bu sebepten Melmlere dahl-
taarruz ederler.
**********
Devredp geldim cihna yine bir devrn ola,

Ben gidem bu ten sary ykla vrn ola.
C edp ummn- can cismim gemisin dada,

Yerler altnda tenim toprak ile yeksn ola.
Devredip cihana geldiimiz udur: nce Nr-i

Muhammedi, andan rhlar lemi, yani nefs-i kl, andan
tabiat, andan heyl, andan cism-i kl, andan ekil,
andan ar, andan krs, andan felek-i atlas, andan felek-i
menzil, andan yedinci gk, andan altnc, andan beinci,
andan drdnc, andan nc, andan ikinci, andan
birinci gk yaratld. Andan yedi kat yer, ki mevlid-i
selse maden, bitki, hayvan insan yaratld.
Kalalallh-i Taal Et-Tin suresinin 4-5. ayetinde:
Lakad halaknel insr-e fi ahset-i takvim smme

rededndh esfele safilin, yani Biz inan gzel bir
46
Msr Niyaz Dvn erhi
biimde yarattk, sonra esfeli safilin ki, bu leme red
ettik.
O bu lemde kalmayp da:

nn lillh ve inn ileyhi rcin, Onlar
Allahtan geldiler ve yine Allaha dnerler srrna
mazhar olup da, benim ztma ruc edenlere ecr-i azym
vardr. te Msr Efendinin Devredip geldim cihana
dedii bu mertebelerden nuzl ettim demek yine bir
devrn olan, seyr-i slk ile yine Haka ruc etmek,
Tevhd-i Ell Tevhid-i Sft, Tevhd-i Zt ile yine
madenlere ruc ederek dndm demektir. Keml
mertebesi Tevhd-i Zt mertebesindedir, andan ileriye
keml yoktur. Cem, Hazret-l cem, Cem-l cem
makamlar dier insanlara keml buldurmak iindir,
yoksa zta mazhar olan keml bulur, lkin bakalarn
irad edemez. Zir efl, sfat, zt kendisi iindir bu
sebepten mritlik edemez.
Bu vcudum da kalka atla ynler gibi,

e cihtm ala bir haddi yok meydn ola.
Drt yanmdan nr- bb- b-u hk ede hcm,

Benliim anlar alup bu varlm taln ola.
Bu vriyetim da halla pamuu gibi atlp alt cihetime

atla, yani sam, solum, nm, stm, altm, ardm
alp meydan ola, hibir engel kalmasn.
Kurn- Kermin Bakara suresinin 115. ayetinde:
47
Msr Niyaz Dvn erhi
Fe-eynem tuvell fesemme vech-ullh, yani Her
nereye tevecch ederseniz Hak grle. Ahiret leminde
Hak grlecek fakat kaytsz grlecek, yle kaytl
olduu halde grnmez, cihetsiz grlecek. Yani altta
veya stte, ya sada veya solda ve n ve artta grnmek,
o kayttr, kayt gz ile grnmez. Velhsl btn az ve
cevh ile (eller, ayaklar gibi) grlecek, yani Haktan
baka mevcd olmad grlecek demektir. Bylece
vcdun ilh vcd olduu grlecektir. Esasen insan
vcdu drt unsurdan bir araya gelmitir. Bu unsurlarn
her biri ben dedii vakit sende ne kalr, bir rh kalr, o da
ilh tecellden ibrettir.
Dala terkibim otuz iki harf ola tamm,

Nokta-i srrm kamnun cevherine kn ola.
Cmle efkr- havsm har ola bu arsada,

Kalkalar hep yeniden sankim bahristn ola.
Yevm-i Tbldr o gn her mn bir sret giyer,

Kimi nebat ve kimi hayvan, kimisi insan ola.
Kabrime dostlar gelip fikredeler ahvlimi,

Her biri bilmekte ciz vlih- hayn ola.
Ker kim ister bu Niyz derdimendi ol zaman,

Szlerini okusun kim srrna mihmn ola.
Beyitte geen otuz iki harften murad Mertib-i

halkiyye olup yirmi sekizdir. Bunlar:
1- Nr-i Muhammedi,
2- Nefs-i kl,
48
Msr Niyaz Dvn erhi
3- Tabiat,
4- Heyl,
5- Cism-i kl,
6- ekil,
7- Ar,
8- Krs,
9- Felek-i atlas,
10- Felek-i menzil,
11-17 Yedi kat gk,
18-24 Yedi kat yer,
25- Maden,
26- Bitki,
27- Hayvan,
28- Cin ve melektir.
Bunlardan sonra Mertib-i Hakkiyye de drt ki,

bunlar da Fatih suresinde zikredilmitir. Bunlar:
1- Ulhiyyet,
2-Rahmniyyet,
3-Rahmiyyet ve
4-Mlikiyyettir.
Bylece toplam mertebeler otuz iki olmu olur. te

bunlar tamam olunca her cevher kn (kaynak) olur.
Cmle efkr- havsm, har ola bu arsada
Hair hakknda evvelce syledik. Bunun hakknda

Isr suresinde saraht vardr: Eer bedenleriniz
dalp ta olsa veya baka madenlerden mesel demir
olsa, yine cemedip sizleri haredeceim. Grld gibi
bedenler yok olmuyorlar dalyorlar.
49
Msr Niyaz Dvn erhi
Yevm-i Tbldr o gn her mn bir suret giyer
Yevm-e tbles-serir yani maherde herkesin

ameli birer suret giyer. O kimsenin amelleri hayr ise,
hr, gilman, aalar, meyveler, kular vesir
ekillerinde. O kimsenin amelleri er ise, maymun, ylan,
akrep, domuz, kpek veya bunlara benzer sretler giyip
dururlar ve bunlar tartlrlar. nk ameller birer sret
giymeyince tartlamazlar. Ann iin mira gecesi Resln
dnnde brahim (A.S.) ile grtnde (yedinci
katta): Y, Muhammed benden mmetine selm syle
ite cennet botur. Cennetin her nimeti amellerin
sretleridir. Bu cennet (Suphanallh, Velhamdllillh ve
L ilhe illallh vallh ekber) demekle dolar
demilerdir. Velhsl insanlarn dnydaki amelleri sret
giyip tartlrlar, hasent seyyitndan fazla olanlar
cennete, seyyit hasentndan fazla olanlar cehenneme
girse gerektir.
Yevme tbles-serir femaleh min kuvvetin vel

nsrn, Srlar ikr olduu, yani iin da dnd o
gn artk her ne surete brnp kaldysa, o suretten
kurtulmaya insan iin ne br kuvvet, ne de bir yardmc
yoktur buyurulmutur.
nsan kuruntu iinde kendisinin sand ve gaflet

ettii vcdunu aramaya abalayacak, bulamayacaktr.
te cehennem byle kuruntu iinde kalmaktr. Bunu
teyiden, yine Kurn- Kermin En-nziat suresinin 36.
yetinde Allah:
50
Msr Niyaz Dvn erhi
Ve brrizetil cahimu limen yer, Cehennem de
her grene apak grnr, yani cehennem gren iin
tebarz etmi meydandadr buyuruyor.
Hazreti Resln erefli hadisiyle bir Peygamber

olduunu bildirdii Efltun da Bir insann dnyaya
gelii denizin kyya vurduu dalga gibidir. Dalga kyya
gelir ve yine denize dner. te o geli ve gidi insann
yaad hayatdr der. Grnd gibi o byle bir
geici bir varlk istemez, kalc bir varlk olarak bir katre
olup vahdet derysna ulamak, katlmak ister. Bu ise
kendini tanyarak ve daha doarken lmn
anlamakla, yani Hazreti Muhammed (S.A.V.)
efendimizin Men arefe nefseh, fekad arefe Kabbeh
ile Mt kable en temtu hadislerini zevkedip
kemliyyete erimekle mmkndr.
Essel her kim gelr bazr- aka essel,

Essel her kim yanarsa nr- aka essel.
Essel dr- Enel-Hakda bugn Mansr olup,

Can- bndan geen berdr- aka essel.
bn-i Edhem gibi tc- tahtn terk eyleyp,

Soyunup abdl olan hnkr- aka essel.
Kendini odlara atan ol Halilullh gibi,

Cn- dilden blbl-i glzr- aka essel.
Varl dn delp rin iline yol eder,

Ey Niyz syle ol mimr- aka essel.
51
Msr Niyaz Dvn erhi
Essel, yani namaz demektir. Bu pazarda alan var,
hem de veren var, yani hem Allah salt eder ve hem de
kullar. Burada Allahn salt nsn- Kmilin saltdr.
Salt, Mirc- Nebide f arz edildi. Mirc pazartesi gecesi
idi. lk klnan namaz le vaktinin namaz idi ve ilk
zamanlarda namaz klarken tkrmek ve dnya kelm
sylemek memnu deildi, fakat sonradan nce dnya
kelm ve bunu takiben de tkrmek men olundu.
nk Peygamber Efendimizin bir hadisinde:
Innallhe f kibletel musall, yani Allah namaz

klann kblesi ynndedir vrid olmutur. Bu halde
namazn dnda bile kbleye kar tkrmek ve tebevvl
etmek memnudur.
Essel dr- Enelhak da bugn Mansr olup
Hallc- Mansr Enel-Hak, yani Ben Hakm

szlerini sylemesi zerine Cneyd-i Badad eran ve
hakikaten katli lzm geldiine fetv verdi. nk Enel-
Hak demesiyle Mansr Hak kendi vcdunda
kaydetmi oldu. Cenab- Hak gerek eriat ve gerek
hakikatte kayddan mnezzehtir. Mansr ise bu szleri
sarf etmesindeki iddiasndan geri dnmedi ve tvbe
etmediinden sonunda katlolundu.
bni Edhem gibi tc- tahtn terk eyleyp,

Soyunup abdl olan Hnkr- aka essel.
brahim bin Edhem bir zamanlar Belhde

hkmdar olarak bulunuyordu, saray da nehir
kenarnda idi. Bir gn pencere yannda otururlarken
52
Msr Niyaz Dvn erhi
nehir kenarnda elinde mein kekl olduu halde bir
fakir grd ve onu seyretmee balad. Fakir keklnde
bulunan kuru ekmek paralarn biraz su ile slattktan
sonra afiyetle yedi, nehirden buz gibi suyunu iti ve
sonra saray binasnn glgesinde yatp uyudu. Bunlar
hayretle seyreden brahim Edhem uykusundan uyanan
fakiri huzuruna artt ve ona: Ey fakir, karnn tok
mu? Fakir cevap verdi: Elhamdlillh. Ya su itin
mi?, Elhamdllh. Ya uyku uyudun mu? Yine
fakirden ald cevap: Elhamdlillh oldu. O zaman
brahim Edhem, bu ne byk rahatlk diyerek
Hkmdarlk tac ve tahtn terk edip seyahat iin yollara
dt.
Mevldin sana her fasl- bab,

Kitbn f kitbn f kb.
Senin vaslnda vardr her birinde,

Cevbn f cevbn f cevb.
Dah dareyn ile berzah yznden,

Nikbn f nikbn f nikb.
Ulm- sret- man hakkat,

arbn f arbn f arb.
nden srrma dim erir,

Hitbn f hitbn f hitb.
Ki sen ben o dimekten geene yok,

Hisbn f hisbn f hisb.
53
Msr Niyaz Dvn erhi
Hemin zt- sfat esman bilmek,
kbn f ikbn f ikb.
Sft- zt- ismin cehli ey dost,

Sevbn f sevbn f sevb.
Bulardan grnen Hak-kn vcdu,

Serbn f serbn f serb.
Niyazi cism- kalb- rh ki denr,

Cenbn f cenbn f cenb.
Birinci beyitte geen mevlid tr. Bunlar:

maden, bitki ve hayvanlardan ibaret cisimlerdir.
Bunlardan birincisi maden, Allahn Aziz isminin
mazhardr. Yer, ana, Allahn kudreti ise babadr. Bu
ikisinin sevgisinden zmrd, yakut, elmas ve dierleri
gibi mcevherler zuhura gelir. kincisi bitkiler lemi
(yenilebilen ve yenilmeyen) cinsleridir. ncs
hayvanlar lemi (yenilenler ve yenilmeyenler) cinsleridir.
kitaptan murad edilen; lh (Tanrsal) kudret baba,
yer ise ana olup, sen nce bitkiler lemine geldin, bitkiyi
hayvan yiyip, oradan hayvanlar lemine geldin ve
hayvan pederin yedikten sonra meni oldun ve annenin
rahmine geldin ve vaktin tamam olunca dodun. te
kitaptan maksat budur.
Senin vaslnda vardr her birinde,

Cevbm f cevbn f cevb
Beyitte geen senin vaslnda, yani buraya

(dnyaya) varnda cevap vardr: nce buraya
54
Msr Niyaz Dvn erhi
nerden geldin? Birinci cevap, hayvanlar leminden. Ya
oraya nereden geldin? kinci cevap, bitkiler leminden.
Ya oraya nereden geldin? nc cevap da
madenlerden. te beyitteki cevap budur.
Dahi dareyn ile berzah yznden,

Nikbn fi nikbn f nikb
Dreyn, dnya ve ahirettir. Berzah ise bir lemdir

ki, dnya ile hiret arasndadr, ann iin ona berzah
lemi denildi.
Halik, yani yaratlanlar ite yerde toplanrlar:

Biri Ademin yaradlndaki, Adem (A.S.)n zahrndan
latif suretler halinde kp drt saf tekil etmi olarak
Allahn huzurunda toplandmz vakittir. Cenab
Hakn Araf suresi, 172. yetinde:
Elest- bi-Rabbikm, Rabbiniz deil miyim

hitabyla muhatap olduumuz ol vakit ervh-i seda
(saidler) ve ekiy (akiler) toplanmtk. Biri de berzah
leminde toplanrz. Bu dnyada hi kimse kalmaz. Bu
halde yz yl kalnr, sonra krk gn yamur yaar,
herkes tm insanlar kabirlerinde dorulurlar. ncs
maherde toplanld zamandr. te Cenb- Hakn
nikb vardr. Biri dny lemindedir ki; bu nikaptan
mahcup an gremez. Biri de hiret lemindeki nikaptan
ki, bu dnyada an gremeyen, gerek cehennemde,
gerekse cennette olsun grmezler. Her kfr ehli
(gerekleri rtenler) ve irk ehli (Allaha e koanlar) ilh
olarak edindikleri suretler ile cehenneme girerler. Hicap
ehli dahi (bunlar evvelce hayatlarnda) Hak rezzaktr,
55
Msr Niyaz Dvn erhi
gafurdur, rahimdir, yledir, byledir diye inanm
olanlar yalnz cumadan cumaya veyahut ayda bir kere
inanlar vehile grrler. Ancak arifler, yani tevhd ehli
her yzden gerek dnyada, gerek berzah leminde ve
gerekse hiret leminde dima Hak mahede ederler.
Ulm- sret- man hakikat,

arbm f arbm f arb
Ulm, yani ilimler lmel-yakne, sretler

Aynel-yakne ve man-i hakkat da Hak-kal yakne
irettir.
lmel-yakn tevhd-i efal, aynel-yakn tevhd-i

sft, hakkal yakn de tevhd-i zattr. Slik olan kimse
nce tevhd-i efalde bir arap, tevhd-i sfatta bir arap
ve tevhd-i zatta bir arap ier, yani bu mertebede
birer -manev- arap ile mahmur olur. Slik manen itii
bu araptan dima srrna ilhm yoluyla gerek efal,
gerek sfat ve gerekse zt mertebelerinde hitaba eriir.
Ki sen ben o demekten geene yok,

Hisbn f hisbn f hisb.
Bunlardan grnen Hakkn vcdu,

Serbn f serbn f serb.
Sen, ben, o demekten geene hesap yoktur. Zat,

sfat ve esmyi bilmek akid (itikad olunan eyler yani
inanlar)dir. Sfat, esm bilip de, zt bilmemek bu
akiddir. Sfat, esm, efal ile zat bilinmez, ama zat ile
bunlar bilinir. Binaenaleyh bunlar bilmemek ve zt
56
Msr Niyaz Dvn erhi
bilmek sevaptr. nk zat, sfat, esmdan grnen Hak
vcdu keml-i hararette kardan su gibi grnr, ana
serp denir. Onun yaknna giderseniz bir ey yoktur,
serbn f serbn f serptr. Biz o hali hararetin
kemlinden (yksekliinden) yle grrz. Efal
aynasndan grnen Hakn vcdu ite uzaktan
grnen serp gibidir. Efal aynasndan zannedersin ki
Hakn vcdu oradadr. Keza sfat ve esmada, halbuki
bunlar birer tabirden ibarettir.
Niyz cism- kalb- rh ki denr,

Cenbn f cenbn f cenb
Cisim bu cisimdir. Kalb nefse unu yap, bunu

yapma diyen eydir. Ruh ise cismi yrten ey ki, Hakn
mazhardr. Cenb taraf anlamnadr. Bunlar bir taraftr,
cisim kalbten gelir, kalb ruhtan gelir.
ster isen marifette olasn li-cenb,

Ehl-i irfan eiinde yzn eyle trb.
ok da verme kendini dnyya bir dem ek elin,

Dndremezsin beim kati ardr bu dolb.
Bu harbi niceler alt mamur etmee,

Bir yann tamir ederken bir yan oldu harb.
ok seirtti gaflet ehli bu serb su sanp,

Bulmadlar hi biri bu sahrada bir katre b.
Bir zaman yz verme dny ehline uzlette ol,

Akl- fikrin bir yere cem et yzne ek nikb.
57
Msr Niyaz Dvn erhi
Gz kulak dil kaplarn bala muhkem bir zeman,
Ola kim Hak-dan yana gnlnden ola feth- bb.
Ger lmden kurtulam dersen yr var k ol,

Dne dne ak dyle cism- cn kl kebb.
Gir bu derd meyhnesine koma elden kseyi,

Hi yrek kanndan zge a yoktur arb.
Himmetin dim bu olsun kim Hak-k anlayasn,

Hak-k bilmekten ye olmaz iki lemde sevb.
Ger azb- hiretten bulmak istersen hals,

Arif ol ki cehl dnden kopsar cmle azb.
Bu Niyz kendinden demez bu sz ey pser,

Hep an syler duyarsn gkten inen drt kitb.
Altnc beyitte Gz, kulak, dil kaplarn balada

geen, gz, kulak ve gnl kaplarn bu kesretten, yani
bu sretlerden kuvvetli ve salam olarak bala ki, Hak
senin gnlnden kap asn demektir.
Sekizinci beyitte Niyazi hazretleri Gir bu derd

meyhnesine diyor. Derdden murad edilen ak,
meyhaneden murad edilen ise Mrid-i Kmilin
huzurudur. Kseden murad da kn Mrid-i
Kmilden istifadesidir. k kendisini tamamen yok
etmeden ona lezzetli arap yoktur.
58
Msr Niyaz Dvn erhi
Ger azb- hiretten bulmak istersen halsda
geen cmle azab, Hak bilmemekten tevelld eder, yani
doar, ileri gelir.
A gzn dildra bak ref oldu yznden nikb,

Zulmeti srd kard ara yerden fitb.
A gzn dildra bak, dildrdan murad Haktr.

Senin yznden rt kalkt. Hak zulmeti srd kard
aradan, o zaman sen de her eyde Hak apak grrsn.
ol Sakhm Rabbhm hamrn lebinden iegr,

Katresin nu eyleyen uk ebed grmez azb.
Burada; Ve sakhm Rabbhm arben tahr

yet-i kermesine (nsan suresi, 21. ayet) iaret olunuyor.
nk cennet ehli en nce cennette st iecektir, zir st
ilmin sretidir. Hatt bir adam rysnda st ise lim
olur, arap ise fsk, bal ise dim bir kararda durur,
yani doduu gibi deimeden vefat eder. te arab-
tahrdan (temiz arap) murad akn arabdr. Akn ilk
katresini ien dnya ve hiret azabndan beri, yani slim
olur.
Otuz iki harf bildin drt kitbn asldr,

Safha-i vechinde yazlm kam b-irtiyb.
Eski Trke harflerin yirmi dokuzu Arap

harfleridir, de, yani pe, e, je Farsa harfleridir. Bu
otuz iki harf drt kitabn asldr. Bunlar: Zebr, Tevrat,
ncil ve Kurndr. Arap harflerinin her biri tanrsal
mertebeleri bildirir. Mesel, hemze Nr-i
59
Msr Niyaz Dvn erhi
Muhammediy- yeye, be harfi Nefs-i kl-e, te harfi
Heylaya vesireye; yani her bir harf tanrsal
mertebelerden bir mertebeyi beyn eder. Farsa
harflerinden de Ulhiyyet, Ahadiyyet, Vahidiyyet
mertebelerini bildirir.
Mekteb-i irfna gir oku bu ilmin asln,

Gr ki nice dere oluptur bu ilimde drt kitb.
Her ne okursan n otuzikiden tara deil,

Yznn metnini erh eder okuyan f'asl- bb.
Her ne sz kim sylenr lemde Trk-i y Arab,

Tul kulan kim sanadr cmle dillerden hitb.
Mektep ksmdr: Sbyan mektebi, medrese,

irfan mektebi. lmin asln renmek istiyorsan irfan
mektebine gir. Orada sana mrid-i kmil evvelce
rendiklerinden mesel, hemze budur, be udur
diyerek ayr ayr beyn eder.
Her ne kim grr gzn andan ceml-i yre bak,

nk gitti ey Niyz kalmad asla hicb.
Gzn her ne grrse, andan hicab, yani perdeyi

kaldr, Haka bak. nk her ne eye gzn eriirse, o
ey sana hitb eder (yle der): Sakn bize aldanma,
bizim mstakil vcdumuz var olduunu zannetme.
Bizim hakikatimiz olan
Haka bak. Biz fitneyiz, seni aldatrz diyerek hep nida
ederler.
60
Msr Niyaz Dvn erhi
Can bu ilden gmeden cnn bulmazsa ne g,
Yrini terk etmeden yrn bulmazsa ne g.
Sret insan ii hayvan olursa kiinin,

Talar ile dnp insn bulmazsa ne g.
Ademin gnl evinde bahr-i ummn gizlidir,

Daim susuz gezp ummn bulmazsa ne g.
Can bu dnya ilinden gp cann, yani Hak

bulmazsa ne g. nsan Hak bu lemde bulursa bulur,
bulmazsa artk baka lemde bulamaz ve ebed azaptan
kurtulamaz.
Bu gibi insanlarn rhlar sureti insan ve lkin ii

hayvandr, belki hayvandan da aadr, nk hayvan
da Hak tanr.
nc beyitte geen Umman Hind Denizine en

yakn olan ehrin addr, suyu tatldr, dier alt denizin
sular gibi tuzlu deildir. Bu denizlerde yaayan balklar
renklere gre isim alrlar. Suyu tatl olan Hind
Denizinde balk gibi hibir canl yoktur, nk ok
derindir.
ol fakir olup gezenlerde hazine dopdolu,

Sayedip ol kenz-i b-pyn bulmazsa ne g.
Fakr-i fahr devletine erien Sultn olur,

Fahr-i tmme eriip Sultn bulmazsa ne g.
Herkesin derdine dermn yine derdindedir,
61
Msr Niyaz Dvn erhi
Derdinin iindeki dermn bulmazsa ne g.
Bunda gelmekten murd nkim Hakkn irfndr,

Ey Niyz kii ol irfn bulmazsa ne g.
Fakir, eflini, sftn ve vcdunu Haka

verendir, yoksa paras, mal olmayan demek deildir.
Hzineleri dolu olur da Fenfillh olduundan
fakirdir. Hazret-i Muhammedin (S.A.V.) yirmi drt adet
kheyln at vard, ir eyleri de ana gre olup zamann
zenginleri ann malna haset ederlerdi, yle iken El-fakr-
fahri, yani fakrmla iftihr ederim buyurdu. Hani
baz kimselerin syledikleri gibi Hazreti Peygamber hasr
stnde yatm da hasr mbarek vcdlarna yara am
dedikleri tamamyla bir isnattr ve Resulullah Efendimize
tahkirdir. Hazreti Hatcetl-Kbr kz Ftma ve kz
Zeynebi evlendirdikleri zaman mcevherattan birer
gerdanlk takt ki, Kureyin ileri gelenleri bunlara bir
trl kymet takdir edemediler. Halen atlarda aranan
nianlar vaktiyle Hazreti Peygamberin sahip
bulunduklar atlarnn nianlardr. Onun atlar gibi
nianlar olan atlar almak, bakmak iyi bir harekettir.
Herkesin derdine derman yine derdindedir
Herkesin derdi tevhddir, derman da tevhiddir.

Eer tevhidi olmazsa o insann ne g. Tevhd ise tevhd-
i efl, tevhd-i sfat, tevhd-i zttr. Tevhd-i zt
grlrse ilim taalluk etmez, tevhd-i sfat grlmezse
ilim taalluk eder. Bir insann irfan sahibi olmas demek, o
insann Arif-i Billh olmas demektir.
62
Msr Niyaz Dvn erhi
Hep gzeller arasnda buldu hsnn n revac,
Cem olup uak bir bir sana eyler ihtiy.
Hsn iinde bu ne ehliktir ki hn-i cihn,

Can verirler yoluna ya kande kald taht- tc.
Nice zahmetler ekp ftdeler vasln umup,

Akbet dermn yerine derdini kld il.
Nimet-i vasln at klsan nola klara,

Hn- fazlndan ne gider duysalar ger cmle .
Ey Niyz iremezsin lmeyince vuslata,

Adet oldur yr ilinde cn alurlar hsne bc.
Derd, derman birdir. Ann iin derman yerine

derdi il olur. nc beyit Mut kable en temut
hadisi erifini beyn eder. Anlam: Iztrar lm ile
lmezden nce ln, yani ihtiyar lm ile ln
demektir. nk Mrid-i Kmile vardnz zaman
endeki eflin (yaptn ilerin) ve irlerinin
efli ne kadar var ise Hakkn olduunu sana bildirir,
sonra sfatlarn ve sairlerin sfatlarnn Hakkn olduunu
bildirir. Daha sonra vcdun ve ir mevcdatn
vcdlarnn Hakkn olduunu bildirir. Esasen insanda
ancak bunlar vardr. Bunlar Hakkn olup insan dahi
Hakkndr. Bunlarn Hakkn olduuna Mid-i Kmilin
himmetiyle vkf olununca ihtir lmn tahakkuk
eder. O zaman efl, sfat, zat sende kalmaz. Kezlik
mecburi lm ile lenlerde efl, sfat, zat kalr m,
kalmaz. O rhunu Hakka teslim etmi bir kalptan baka
bir ey deildir. Ana itibar olunduu lmden nce,
63
Msr Niyaz Dvn erhi
rhun meskeni olduundan dolaydr. Bu sebeple onu
ykarlar, kefenlerler, omuzlarda tayarak kabre gtrp
topraa verirler ve rhuna besledikleri sayg sebebiyle
gerekli arlamay yaparlar.
Zulmet-i hicrinde bidr olmuum Y Rab meded,

ntizr- subh- didr olmuum Y Rab meded.
Glen-i vasln nesimin irgrp bd- sab,

Andelb-i b- glzr olmuum Y Rab meded.
Kalmam zndn- cism ire bugn tenh garib,

Bu kafeste rz-u eb-i zr olmuum Y Rab meded.
ol arb kim am sundun bana rz-i Elest,

Ol zamandan mest-i hyr olmuum Y Rab meded.
Rz- Elest (elest gn) Kbede Arafatta Hazreti

deme melekler secde ettikten sonra zrriyeti ltif bir
surette zahrndan (srt tarafndan) karlp drt saf oldu.
Birinci safta enbiy (cmle peygamberler) durdu. kinci
safta Evliy (Veliler, yani Allahn sekin kullar) durdu.
nc safta Mminin (Allah ve Reslne imn
edenler) durdu. Drdnc safta ekiy (akiler,
imanszlar) durdu. Birinci saftan Elest bi-Rabbikm,
yani Ben Rabbnz deil miyim? nidas Sultanl-Enbi-
ydan Hazreti Muhammed Mustafa (SA.V.) zuhr etti.
kinci safta bulunan veller arasnda bulunan Gavs
tarafndan dahi Elest bi-Rabbikm hitab ird edildi.
Mminler iitip, ekiy Hak iitmedi. Bu hitaplara
64
Msr Niyaz Dvn erhi
saf birden Bel yani Evet dediler. Yalnz ekiy saf
ise mminleri taklit ederek evet dediler.
Bayazid-i Bestm hazretleri O hitap hl

kulamdadr demitir. Ehlullhtan da bazlar bugn
bile ayni hitap olmaktadr. nk hitap ile ahid alt defa
oldu. kisi eflde zhir ve btn, ikisi sfatta zhir ve
btn, ikisi de zatta zhir ve btn olarak yaplr. Bylece
efl-i zhire efli btna, sft- zhire, sft- btna ve
zt- zhire, zat- btna olmak zere ahid alt defa
yaplm olur.
Her nere varsam yakar bu cnm ak tei,

Yana yana klli pr nr olmuum Y Rab meded.
Vahdet ilinde seninle yr idim noldu bana,

Kesret ire bend-i ayr olmuum Y Rab meded.
Bu Niyz dt varlk chna Ysuf gibi,

Al elim kurtar ki nr olmuum Y Rab meded.
Son beyitte geen Ysufun varlndan murad

edilen onun gzelliidir, nk onun gzelliine karlk
veya benzer bu dnyda olmad ve olmayacaktr.
Velkin Hakkn gzellii btn mahlkta blnse ve
Yusuf (A.S.) da bunlardan birini grse bu gzellie gpta
ederdi, yani Yusufun gzellii Hakkn gzellii yannda
bir hi olarak kalrd.
Yine dil naatn syler Muhammed,

Dil-can mlkn toylar Muhammed.
65
Msr Niyaz Dvn erhi
Vcd-u Muhammedi ksma blnr: Biri
Vc-u Nrn, biri Vcud-u Misli, biri de Vcd-u
Unsurdir.
Vcd-u Nurn, Evvele ma Halakallh-i Nri ve

Evvele ma Halakallah- Rh ki, Evvele m
Halakallhtr. Her eyin ve her lemin yaradl Nr-i
Muhammeddendir. Vcdu misli: Ryada grlenler
Vcd-u Mislidir. Dierleri de Vcd-u Unsurdir ki,
bu lemde kendileri sa iken grlen aziz vcdlardr.
Kalb ve can mlk Hazreti Muhammetlin Vcd-u
Nurnsinden yaratlmtr.
Ne kdirim seni meth etmee ben,

Kemhi methi Hak syler Muhammed.
Sen ol Sultn- kevneynsin ki mahlk

Senin medhinde cizler Muhammed.
Ne kadirim seni meth etmee ben

Kemfu nedhi Hak syler Muhammed.
Benim seni meth etmee gcm yoktur. Gerek

olarak seni y Reslullah Hak metheder. nk Hazreti
Muhammedin vechi saadetlerine bakmaa hi kimsenin
gc yok idi. Hatta Hazreti Ali (K.V.) Efendimiz: Kim ki
Hazreti Muhammedin gz yle, ka byle derse yalan
syler. Ben damad olduum halde hi yzne
bakamammdr buyurmulardr. Kitaplarda yazl olan
emil-i Neb Ebu Revvhann rivayet ettikleridir. Bu
zt Hazreti Peygamberin vey olu idi. Daha kk
yalarnda iken Hazreti Peygamberin kucanda dikkat
66
Msr Niyaz Dvn erhi
edip yazarlard. te eldeki Hilye-i Saadet onun
rivyeti ile yazlmtr.
Boyuna hilat- levlki giyip

Dptr saye serviler Muhammed,
Alr ems- kamer nuru yznden,

San velleyl-i yeldalar Muhammed.
Kandr kb-e kavseyn-i ev-edn,

Dn nden alr gller Muhammed.
Levlke levlke lem halaktl eflk. yle ya eflk Nr-

i Muhammediden yaratlmad m? Nr- Muhammedi
olmasayd eflk olur muydu, olmazd. Gne ve ayn
nru dahi Nr-i Muhammedidendir.
San Velleyl-i Yeldalar Muhammed
Hazreti Peygamberin sa gayet siyah idi. Hani

salar beyazlam dedikleri yalandr. Hazreti Resul
altm yanda hiret lemine terif etti. Salarnda,
sakallarnda hi ak yok idi. Yalnz dudak ksmnda olan
sakallarnn telleri biraz sararmt, ayn bir adam gnete
gezerse sa biraz sararr yle olduu gibi.
Kandr Kabe kavseyni ev edn
Kalar kbe kavseyu idi demek, iki kan arasnda

pek aralk yok idi, yalnz bir izgi ayrr idi.
Drrnden alur gller Muhnmed
67
Msr Niyaz Dvn erhi
Dnnden gl hsl oldu. nk gl drrne k
oldu. Cenb- Hak drr Muhammedinin kokusuyla
gle tecell etti. Ann iin gln kokusu ok gzeldir ve
koklamak snnet-i seniyyedir.
Boyu emi drr emine hayrn

emen sahnnda snbller Muhammed.
Lebin lal- dehnn madenidir.

Lisnn vahyi Hak syler Muhammed.
Boynunu aa eerlerdi, gya yksekten aaya

iner gibi. Bundan dolay kimse mbarek yzlerini
gremez ve bakamazd. Dudaklar krmz idi.
u vaktin kim kp gezdin semyi,

Bulup Hazrette rifatler Muhammed.
Kam ervh- Peygamber hem melk,

Seni iclle gediler Muhammed.
Mir-Neb hakknda sz sylenmitir:

Bunlardan biri bn-i Abbas; Hazreti Resl Hakk ba
gzyle grd der. Bakalar basiretle, yani kalb gzyle
grd der. Hazreti Aie-tl-kbr:
Her kim Reslullah Hakk ba gzyle veyahut kalb
gzyle grd derse yalan syler. Mfessirn, yani
aklamaclar ba gzyle gren kalb gzyle de grr ve
kalb gzyle gren ba gzyle de grr ve hazreti
Aienin szlerine de, kendi itihad ile sylemitir deyip
bahsi keserler. Halbuki Hakk ancak Hak grr, bakas
gremez. Bu sebepten hazreti ie-tl-Kbrnn sz
68
Msr Niyaz Dvn erhi
tercih olunur, nk Rubbiyetiyle Rubbiyetini grr.
Hatta hiret leminde Hak grlecek denildii ite
budur. Mmin olanlar kalbleriyle tasdik ettikleri ekilde
ayda bir kere greceklerdir.
Hazreti ie bizzat Reslullahtan seyr-i slk

grmtr. Hneyn gazsnda kendisine yaplan
isnadlarn asl olmad hakknda drt yet-i kerime
vrid oldu. Sonra Hazreti Resl Aie-tl-Kbrnn
babas Eb Bekir-is-Sddk hazretlerini arp bu drt
yeti verdi. Eb Bekir de harem-i saadete girip kz
ieye verdi. Okuduktan sonra gidip Reslullaha
teekkr et dedi. Hazreti ie: Vallah ben Allahtan
bakasna kretmem. Sonra hazreti Eb Bekir dnp
keyfiyeti Reslullah Efendimize arzetti. Reslullah
buyurdu ki: Onun makm makm- cemdir ve
devamla: Men lem yekrnns lem yekrllh, yani
Nasa teekkr Allaha teekkrdr. Ebu Bekir Sddk
gelip hazreti ieye bu hadis-i erifi okudu ve ona
Hazret-il Cem-i telkin etti. Hazreti ie de gelip
Hazreti Resle kretti. imdi Aie-tl-Kbrnn sz
itihadna hami olunur mu, olunmaz. Zira nsa
kretmek Hakka kretmek olduundan ns mezhir-i
Hak deil midir?
Seni ah lem klp ol anda,

Kamsu mmet oldular Muhammed.
Nin olmayalar mmet ki Hakkn,

Rzsn sende buldular Muhammed.
Ne noksan ire chna klursan,
69
Msr Niyaz Dvn erhi
Niyzye efatler Muhammed.
Meleklerin de ona mmet olmas mahr terif

iindir. Melek mkellef deildir. Hazreti Cibrilin
nceleri namaz farz olunduu zaman Reslullaha
imamlk yapt yalandr, nk mkellef olmayann
mkellefe imam olmas doru deildir. O yalnz
kendilerine namazn rkununu ve secdelerini ve
vakitlerini bildirirdi.
Mklm var size ey Hak dostlar eylen red,

Kim sevabn vere olsun Hak katnda bermurd.
Ol ne kesrettir ki ann haddi yok pyn yok,

Kesret iinde ne vahdettir ki ana yok idd.
Nihayetsiz olan kesret iinde saysz vahdet nedir?

Vahdet, Hakkn vcdu, kesret ise Hakkn unt ve
ahvlidir. Ahvli, ilimde olan, yani (Ztn ilminde olan)
malmatn (bilgilerin) sretleridir. Yani tm suretler ilh
ilimlerin sretleridir. Cenb- Hak Kurn- Kerminde:
Kll yevmin hve fi en yani Cenb- Hak

her an bir en ve tecelldedir buyurmutur. Bir tecellisi
iki anda olmaz, hasl- tahsil lzm gelir, bir anda da iki
tecell olmaz. Zira kayd lzm gelir. Velkin yalnz
insanda deil, zerreden kla kadar her birine bir anda bir
tecellisi vardr. nk her zerrede Hazreti Hak kemli
zere mevcuttur. Baz eyde zuhru daha ziyde, baz
eyde butunu daha ziyde olup, her eyin vcudu Hakn
vcdudur. te saylamaz vahdet bu demektir. Eer
70
Msr Niyaz Dvn erhi
insan, bitki, hayvan gibi saylabilirse, o zaman kesret olur
ve ona halk denilir.
oktur env bu halkn biri inn blk,

Biri ehl-i hayme, birisi kur, biri bild.
blkten blk dhi blnm ey hoca,

Biri kfir, biri mmin biri ehl-i inkyd.
Kangs Hakdan ira olmu bularn syle gel,

Kangs kdir ki Hak emrine eyleye ind.
Hakkn iken her tasarruf bu abes szler nedir,

Nefs- eytn dediin kimlerdir eylerler fed.
Dny-v ukb dahi hem har- ner olmak nedir,

Bunlar bildir bana hem ne drr mebde-i med.
Ahirette cennet-i nrn- berzh kim denr,

Bunlarn asl nedendir oliser yevm-ittend.
Kahr- ltfun illeti bir demenin asl nedir,

Bu ikinin vahdeti midir aceb rh- sedd.
Yani rahat ayni mihnet, mihneti rahat mdr,

Cmleden rz mdr Hak ber tark-i ttrd.
nsanlar blk, yani ksm halinde

bulunurlar: nsanlardan bir ksm adrlarda yaar,
mesel, bunlardan bazs iret halinde gebe hayat
yaarlar. Dier bir ksm ile ve kylerde yaarlar.
nc ksm ise kk, byk ehirlerde yaarlar.
71
Msr Niyaz Dvn erhi
Bunlarda eit insan bulunur: Biri kfir, biri mmin,
dierleri de inkiyd ehli ki (emirlere uyanlar) enbiy ve
vellerdir. Bunlardan hangisi Hakkn emirlerine kar
gelebilir? Hibiri kar gelmee kdir deildir. nk
efl, sfat, zat Hakkndr. nat etmee kalkmak demek,
bunlarn kendinin olmas icabeder. Mesel kle
efendisiyle inat edebilir mi, edemez. Byle olduu halde
madem ki her tasarruf Hakkndr, bu bo szler nedir?
Nefs ve eytan dediin kimlerdir? Bir adam ki kaderde
akdir, eytan ana musallat olur. Bir adam ki saddir,
eytan ana ne yapabilir, bir ey yapamaz. Kimse an ifsad
edemez ve ana kimse mani olamaz ve Hakka giden
yolundan alkoyamaz. Burada derse ki kfir, Beni niin
kfir yarattn? Cevap olarak: Dileseydin Mmin
yaratrdk, bu senin elindedir. Bu ne gibidir, mesel: Bir
adamn kendi mal olan bir orman var, tutar
ormanndan bir aac keser. O aacn baz ince
dallarndan mertek (kazk) yapar, kalnca olanlarndan
kiri ve dikme yapar. Sonra o mertek der ki: Niin beni
de kiri yapmadn? Buna cevap olarak; Sen incesin,
senin kiri olmakla kbiliyet ve istidadn yoktur. Bir
de u misl vardr: Kays veya zerdali der ki; Niin beni
de elma gibi yaratmadn da byle toparlak ve sar renkte
yarattn? Cevap olarak denir ki; Sen zerdalisin, zerdali
byle toparlak ve sar olur, o ise elmadr.
Dny v ukb dahi hagr- ner olmak nedir
Hair ve neir udur: Biz insanlar yerde

toplanrz: Biri ahd misk iin Arafat vdisinde
toplandk. Biri berzah leminde toplanrz, dieri de
ahiret leminde toplanrz. Arif olanlar hair ve neri
72
Msr Niyaz Dvn erhi
daha bu lemde grrler. Mut kable en temut,
lmezden nce lnz hkmnce o Tevhd-i Eflde
efli Hakka verir, Tevhd-i Sfatta sft Hakka verir,
Tevhidi Zatta zt Hakka verir. Cem makmnda
zt giyer, Hazretil cemde sft giyer ve Ceml cem
makmnda efli giyer. Haktan geldiimiz cihetle
balangcmz Haktr. Hakka gideceimizden
dnmz de yine Haktr.
Ahirette cennet-i niyrn- berzah kim denr
Ahirette ilh adalet icra olunacandan kfir

cehenneme, mmin ile inkiyd ehli cennete
konulacaktr. nk dnyada iken bunlar eit
meskende yaarlard, kaz hirette de meskenleri baka
baka olacaktr.
Kahr- ltfn illeti bir demenin asl nedir
Doru yol kahr ve ltfu bir bilmektir, nk kahr

ve ltuf insanlarn tabiatlarna gredir. Bir kimsenin
tabiatna kahr olan, tekinin tabiatna gre bir ltuftur.
Mesel: ehirlerde oturanlara gre ssz bir kyde
oturmak kahrdr, halbuki orann halk iin bir ltuftur.
Ann kahr ehirde oturmaktr ki, bu halde ehirlerde
oturanlar iin bir ltftur. Dier bir misl: almak bir
zahmettir, ancak almaa alm bir iiyi iinden
eksen aylaklk ona azap verir, ancak o kimse alrsa
rahat bulur. te rahat mihnet, mihneti de rahat bilmek
bu demektir.
nnallhe la yerd li-ibdihil-kfr.
73
Msr Niyaz Dvn erhi
Anlam: Hak Tal kfrn kazsna rzdr,
hkm ve kaz eder, velkin icrsna, yani kfr
edilmesine rz deildir.
Bunu bir misl ile aklayalm: Mesel, bir hkimin

olu bir ey alar, yani hrszlk yapar, onun bu hali
eran isbt edilir. Hakim karsna getirilen oluna elinin
kesilmesine hkmeder. Halbuki hakim olunun elinin
kesilmesine rz olmaz, yani hkim hkm ve kazya
rzdr, lkin hkmn icrsna rz deildir. Kezlik Hak
Tel da kfrn kazsna rzdr, hkm ve kaz eder,
velkin icrasna, yani (insanlarn) kfr icr etmesine rz
deildir.
Hak Tealdan yakn insna bir ey yok denr,

Lk bildir kim drr Allh ya kimdir ibd.
Men aref le m remeyt-e iz remeyt-e remzini,

Fark ede gr mmkn ise ber sebl-i infird.
Mkl oktur Niyznin veli biri de bu,

Zhid anlasa Hak zhd neden olur kesd.
Haktan yakn insana bir ey yoktur, yani O sana

boynunun damarlarndan daha yakndr, nk vcd
Hakkndr.
Lik bildir kira drr Allah ya kimdir ibd
u halde Allah kimdir, kullar kimdir? te mutlak

olan Allahtr, mukayyed olan kuldur.
74
Msr Niyaz Dvn erhi
Men aref le M remeyte iz remeyte remzini
Men aref-e nefseh fekad aref-e Rabbe- h,

Nefsini bilen Rabbisini bilir hadis-i erifini tefsirciler
telakki etmediler, nk bu hadis-i erif Hazreti Resln
vefatndan sonra nakledilmi olup, rvisi Hazreti mer
(R.A.)dr.
Bir defasnda Reslullah Efendimiz Hazreti mer

ile grtklerinde bu hadisi sylemilerdir. Bu hadisin
doruluuna Kurnda bir yet var mdr? Evet vardr.
Veraen yargab- an millet-i brahim-e ill men

sefihe nefseh ve lekad-istefeynhu fiddny ve inne-h
fil-hiret-i lemines-slihyn yet-i kermesidir. Yani
Millet-i brahimden olan kimse tevhdden iyrz
eylemez (yz evirmez). Ayetteki, Men sefihe
nefseh demek men cehile nefseh yani Nefsini
bilmeyen tevhidden iyrz eyledi. te yukardaki yet
bu hadisin doruluuna delildir. (Bakara suresi, yet
130).
M remeyte iz remeyte yetine gelince: Bir

defasnda Hazreti Reslullah Efendimiz (S.A.V.) Kurn
azymin sreleri saysnca, yani az sayda sahbe ile
muharebeye gitti. Harp letlerinden yanlarnda az
miktarda ok ve kln ile on deve vard. Dman ise on
yedi bin kiilik bir ordu ile belirdi. O vakit Cebril (A.S.)
nzil olup Y, Muhammed yerden bir avu toprak al,
kfirlerin gzlerine sa. Hazreti Resl de yerden bir
avu toprak alp dman tarafnda sat, toprak kfirlerin
75
Msr Niyaz Dvn erhi
gzlerine girdi. Onlar gzleriyle urarlarken, sahbe
hcum edip pek ounu katletti.
Muharebeden sonra gaziler Hazreti Resln

evresinde toplandlar. Bunlardan Hazreti Ali (K.V.): Ben
dmann yz otuzunu katlettim, Hazreti Ebubekir
(R.A.) ben de u kadarn katlettim. Bu srada Cebril
(A.S.) nzil olup u yeti kerimeyi getirdi:
Felem taktulhm ve lkin-nallh-e katelehm,

yani O kfirleri siz katletmediniz, ancak anlar Allah
katletti. Sahbe-i Kirm Cem-makamnda olduklar iin,
Hazreti Peygambere de z remeyte denildii gibi iz
kateltumhm denilmedi. Hazreti Resl- Ekremin
makam Ahadiyyet olduundan; Vem remeyte iz
remeyte velkin-nallhe rem, yani Y, Muhammed
sen kfirlere toprak attn vakit, sen atmadn, ancak
Allah att buyuruldu.
Zhid Hak anlasa zhd neden olur kesd
Zhid Hakk anlasa rif olur. O vakit namaz kl,

Kurn oku, hayr ile diye zhde dir eyleri durmadan
teklif etmez, nk zht zaten kalmaz ki. O bilir ki fil,
mevsuf ve mevcd olan ancak Haktr.
Arapa iir:
Vcdun kad bed f klli mevcd

Nukun kad bedel min ayni mehud
Fekllin bi itibri aynin halk
76
Msr Niyaz Dvn erhi
Ve fittahkiki ztu aynin mabd
Ve m lilkevni gayrl Hakk-i asl

Ve m fizzhii ill asl maksd
Yur bahrn lehu alfu mevcin

Hvel mevcdu vel emvcu mefkd
Fey insnu vem insnu Hakk-un

Lefi kllil avlimi ente Mahmd
erhi: Hakkn vcdu her bir mevcudda zhir oldu. Bu

nuk (naklar), yani bu grnen sretler ayn
mehuddan zhir oldu. Daha akas parman yle
kaldrsan Hakka vki olur (vsul bulur).
Ve fittahkk ztu aynin halk
Hakkn vcdundan baka vcd yoktur. Velkin

her biri Ahmed, Mehmed, Haan, Hseyin, bitki, hayvan
itibariyle halktr, halk denilir, tahkikte ise ayn
mabuddur.
Ve mfilkevhi gayrl Hakk-i asla
Kevinde, yani mkevvenatta (yaratlm btn

mevcudatta) Haktan gayri asl yoktur.
Ve m fzzhiri ill asl maksud
Zhirde Haktan gayri yoktur, ill oldur, asl

maksuddur, yani istenen 0dur.
77
Msr Niyaz Dvn erhi
Yur bahrn lehu alfu mevcin
Hvel mevcdu vel emvcu mefkd
Denizden grlr nice bin dalga olur, halbuki

hava skin olunca dalgalardan eser kalmaz, geriye deniz
kalr, dalgalar kaybolur. nk dalgalar denizden baka
bir ey deillerdi. Sen tuttun onlara vcd verdin.
Fey inm vem insnu Hakk-un

Len kllil avlimi ente Mahmd
Ey insan, insan Hak deildir. nk insan

mukayyeddir (kaytlandrlmtr). Mukayyed olana Hak
demek kfrdr. Velkin lemlerde mahmud Haktr.
Zir Hak ve Rab manlar itibariyle sabit, yani deimez
demektir.
Lifnsil mezhiri ente emn

Likllil vridti ente mevrd
Lekel kfu lekel ank camia

Lekel kahru lekel ltf tekel cd
Vef davke marzul emneti

Vef manke marufun ve mescd
Bu mazharlarn fenerlerinin mumu sensin. Her bir

halin ile bu leme gelirsin, gelen sensin. Kf senindir,
Ank enindir, kahr senindir, ltf senindir, cd
(cmertlik) senindir, yani tek kelime ile her ey enindir.
Kf, bahr- muhitten (d deniz, byk deniz) teye
zebercedden bir dadr (zeberced, zmrt dediimiz
78
Msr Niyaz Dvn erhi
deerli yeil bir ta). Ykseklii yedi bin yllk yoldur.
Birinci kat gk onun stnde kuruludur. Hatta gn
byle mavi renkte olmas gne vurup o dan yansm
olmasdr. Oraya kimse gitmez, yalnz Ehlullh gider.
Hatta ehlullhtan iki zt oraya gitti. Orada gezerlerken
Hayye diye bir yarata rastladlar, bunlara: Eb
Meyden-i Maribiyi grdnz m? diye sordu. Bu iki
zt: Sen onu nereden biliyorsun? diye cevap verdiler.
Niin bilmeyeyim, sen ve sen, filan filan deil misiniz?
Bir adam Hakk sevdii vakit gklerin meleklerine ve
bize de tembih edilir ki, filan adam Allah sevdi, Allah
dahi an sevdi, siz dahi an sevin. te bu sebeple an
biliyoruz ve an seviyoruz.
Felil esmi leyset ayn-n asla,

Msemmel kll-i ayni gayr-i madud.
simler iin ayn yoktur, yani Ahmed, Mehmed,

Hasan, Hseyin, bitki, hayvan, aa, ta gibi eyler iin
ayn (bir eyin cevheri, asl) yoktur, bunlarn aksinin
msemms ayndir, yalnz saysz olarak, zira saylrsa o
zaman halk olur. nk Cem makamnda oalma
yoktur, zira oalrsa halk olur. Velkin Hazretil cem
makamnda ki erat makamdr, orada teaddd, yani
oalma vardr. Velhasl oalma grlmedii halde,
yani insan, hayvan veya bitki grlmedii vakit Haktr.
nsan, hayvan, bitki grld vakit de halktr. Aksi
halde onlara Hak demek kfrdr. Yani daha ak bir
ifde ile insan veyahut sair eye Hak diyen kfir olur.
Ve mel-Msr ill bi-itibr-i

Ve inn kll-i mevcd-i ve mahd.
79
Msr Niyaz Dvn erhi
Arapa r:
Knn zevt-el rd-eln hayt-il ebed,

Lem yed min Ahmed-i envri srassamed
Resln Muhammed habbin Muhammed

efiin Muhammed kad cen bil-meded
ehri-is-sym kad et bilcd-i min bahr-il at.

Ehlen ve sehlen merhaba envri srras-sem
Resln Muhammed Nebiyyin Muhammed,

efn Muhammed kad ce bil-meded.
Arapa olan bu iirin erhinde Muhammed Nrul-

Arab hazretleri: Hazreti Cibril, Hazreti Mikil, Hazreti
Isrfil, Hazreti Azril ve Enbiy ve Veresenin cmlesi,
Hazreti Reslullah (S.A.V.) dairesindedir, zir bu daire
asleten Reslullaha mahsustur. Srr samed nrlar,
yani Hak srrnn nrlar Hazreti Reslden zir olduu
vakit, yani Hazreti Resln nru yaratld vakit, biz
ebed hayata nil olduk. Msr Efendi diyor ki bu iirinde:
Reslullahn nru yaratld zaman ben de o dairede
rd sahibi idim (hakikat yolunda yryenlerdendim).
Ben de o dairede bulundum.
ehrs-sym demek, yani Ramazan bahr-

atadan geldi. O da srr samed nurlardr. Bu Esm-i
Hsnda da vardr. ehr-i Ramazan ehrullh demektir.
80
Msr Niyaz Dvn erhi
Ezelden nrna akn yana geldim nihn ire,

Akttm nce dem yalar gzmden dolu kan ire.
Hak ile bnin iken kam canlara cn iken,

Drd b-mekn iken beni kevn- mekn ire.
Nice geldim, nice gittim, nice dodum, nice ldm,

Nice atm, nice soldum ol gl gibi cihn ire.
Bulut olup ge adm, matar olup yere yadm,

Gne olup gehi dodum zemn- smn ire.
Herkes ezelde ne ise burada da odur, hibir

deime veya deiiklik olmaz, yani burada kmil olan
ezelde ruhlar leminde iken de kmil idi. rif olan
burada da rif olur, mmin olan mmin, kfir olan
kfir, s olan si, fsk olan fsk olur. Velhsl ezelde her
ne ise burada da odur.
Bulut olup ge adm matar olup yere yadm
Bulutlar, yamur olarak drt rzgrn yardmyla

vcda gelir. nce poyraz eser, yeri ve sular
serinlendirir, sonra gnein hararetinden drt mil
yukarya kadar buharlar ykselir. Sonra bat rzgrlar
esip o buharlar yrtr, dou rzgrlar eserek onlar
bir araya toplar, sularnn tadn deitirir, en sonunda
gney, yani kble rzgrlar bulutlar yamura evirerek
yadrrlar.
Gne olup gehi dodum zemin- smn ire
81
Msr Niyaz Dvn erhi
Gne yeryzne arka yzyledir. nyz Ar-

alya dorudur, yerleri ve gk yzn nurlandrr.
Birinci kat gkten ikinci kat gk byktr. kinci kat
gkten nc, ncden drdnc, drdncden
beinci, beinciden altnc, altncdan da yedinci gk daha
byktr.
Nebat olup nice devran nice demde olup hayvan

Geyrd suret-i insan bana devr-i zaman ire.
Niyaz Hazretleri bu iirlerinde insann bir ok

devirlerden getikten sonra nasl insan suretiyle bu leme
geldiini aklar. lh mertebeler yirmi sekizdir:
Birinci mertebe Nr-i Muhammed (S.A.V.) dir. Sonra
srasyla Nefs-i kl gelir, bu ruhlar lemidir. Nefs-i
klden tabiat, tabiattan heyl, heyldan cism-i kl,
cism-i klden ekil, ekilden ar, artan krs, krsden
yedi kat gk, gklerden ate kresine, ate kresinden
hava kresine, andan su kresine, andan toprak
kresine, andan madenlere, andan bitkilere, andan
sonra da INSANa gelir. Bu devir eridir, yani yet ve
hadisle sabittir.
Ahadiyyetsseyir olan kmiller hibir mertebede

gecikmeyerek ezelde olduklar gibi, burada da insan
suretinde kmil olarak gelirler, yani onlar kmil olarak
doarlar. Anlarn davete ve mride ihtiyalar yoktur.
Ancak bu mertebelerde gecikene tevhd bir az g gelir,
ne kadar gecikme olursa, o kimsenin tevhide istidad
uzak olur. Bu husus eri devirde yenilmeyen bitkiye
gelmise ve o bitkiyi de bir hayvan yerse, nce madene
82
Msr Niyaz Dvn erhi
verir ve bylece insann kmil insan olmas gecikir. Bu
sebepten bu gibilere halvet ve riyzat verilir.
inn sretin buldum Hakka hamd sen kldm,

Fen ender fen oldum bek-i cvidn ire.
Eriti marifet nru gnl oldu Hkkn Tru

Niyz duydu n srr gmn etti iyn ire.
Bu er devirden baka btl olan devirler vardr,

drt adettir: Biri temsuh devridir, dieri tensuh devri,
dieri tefasuh devri, drdncs de terasuh devridir.
Bunlardan biri insan keml mertebesini bulmadan lrse,
yine insan olarak gelir, bu devir keml buluncaya kadar
devam eder. Dieri o bir hayvan olarak gelir, bunlarn
drd de btl inanlardr. Hi insan suretinde gelen
tekrar hayvan, bitki ve maden olarak gelir mi? Gelmez.
Temsuh devrine inananlar (ruhun bir cisimden dierine,
insandan hayvana ve hayvandan tekrar insana gemesi)
Yahudilerdir, bir ksm Bektaler de onlara uyarlar.
Tensuh devrine inananlar da Hristiyanlardr. Hak
mezhebi zere olanlar er devre inanm olanlardr.
inn suretin buldum Hakka harnd sen kldm
Msr Efendi bu beytinde; nsan sretinde

geldiime ham ve senalar kldm. Hakkn efl, sfat ve
vcdun Hakkn olduuna vkf oldum, yani fenfillah
olup bekbillh buldum demek isterler.
Uyan gafletten en nim Hakka yalvar seherlerde.

Dkp ac ya dim Hakka yalvar seherlerde.
83
Msr Niyaz Dvn erhi
Kapusunda durup her br yzn derghna tut var,

Yrekten kl demdem zr Hakka yalvar seherlerde.
Seherlerde alr gl annn zr eder blbl,

Uyanp derd ile ey dil Hakka yalvar seherlerde.
Gel ey miskin bre dolama gezme vre,

Dilersen derdine re Hakka yalvar seherlerde.
Alr bb- Sbhn ekilin hn-i sultn,

Dklr feyzi Rabbani Hakka yalvar seherlerde.
Seherde kalkuben her gh yzn yere srp kl h,

re ltf sana nagh Hakka yalvar seherlerde.
Seherde uykudan uyan Niyz durma derde yan,

Ola kim erie derman Hakka yalvar seherlerde.
**********
Kalbini b- cinn et ravza-i tevhid ile,

Can dimn kl muattar nefha-i tevhid ile.
Kbe-i nr-i siyhn b-nihyet yollarn,

Kateder erbb- ak bir nefha-i tevhid ile.
Allaha giden yollar sonsuzdur. Zir Etturuk-u

illallah bi-aded-i en-fas-l-halik, yani Allaha giden
yollar yaradlm olan nefesler saysncadr. nsan
olsun, cin olsun, hayvan olsun ve dier yaratlmlar
84
Msr Niyaz Dvn erhi
olsun, ne kadar nefisler varsa, Allaha giden o kadar yol
vardr.
Her ne denl r siyah ettiyse isyann seni,

Aarr b-ek yzn bu garra-i tevhd ile.
Msr Efendi burada isyan kendisine nisbet

etmitir. nk eri hkm byle iycabettirir. Kalallh-i
Tal: M esbe-ke min hasenetin feminallh vem
esbeke min seyyietin femin nefsike ve erselnke linnsi
reslen ve kef billhi ehd, yani Sana isabet eden
gzel eyleri Allahtan ve sana isabet eden fena eyleri de
kendi nefsinizden bilmelisiniz.
Peygamber Efendimiz zamannda Medine

Yahudileri bir hayr olsa, bu hayr Allahtandr derlerdi.
Bir er olsa, burada Muhammed bulundu da bu er isabet
etti ve bu er Muhammedin yzndendir diye grlt
ederlerdi. O zaman u yet-i kerme nzil oldu: Kul
kll min indallh, yani Syle ey Habibim her ey
Allahtandr yani Hayr ve errin yaratcs ve mcidi
Hak Subhneh ve Taldr. Baz zmreler hayr Allah
erri de eytan yaratr derler, yukardaki yet-i kerime
onlarn bu iddialarn kesinlikle reddeder. Bunlardan
Sneviye taifesi hayr Allah, erri de eytan yaratr,
kaderiye taifesi de mecbr fiilleri Allah, ihtiyar fiilleri
de kul yaratr derler. Bunlarn hepsi kfrdr, irktir ve
btldr. nk o zaman Hlik iki olur, biri Hak, biri de
eytan. Hayr ve errin yaratcs Allahtr. Lkin eran
hayr Haka nispet olunur. Zuhr ettii mazhar da
bylece ameline gre sevap ve mkfat grm olur. er
kula, yani nefsine nispet olunur ve er hkm ile ksas
85
Msr Niyaz Dvn erhi
icra edilir; yoksa hayr ve errin yaratcs Allahtr, fakat
eri hkm buna gredir ve bu hususu byle bilmek
iktiz eder.
Mver-i ins- cinni seryedip ara kar,

Kim ki mir eylediyse cezbe-i tevhd ile.
ns ve cin mir edemez. Adem (A.S.)dan nce

bu dnyada cinler vard, bunlar birinci kat gn altna
kadar kp meleklerin szlerini duyarlard. Hazreli Resl
dnyaya ter edince bunlara bu husus yasakland ve bir
daha yukar kamadlar. ns de mir edemez. Mir-
cismn Reslullaha mahsustur. Mir- ruhan ise her
bir nebi ve neli ve nerese (vris-i ulm-u neb olanlar)
yapar. Mesel, burada otururken onlar kendisinden
geerler veyahut ryada ar ve krs ve feleklere
ykselirler ve orada feleklerin ilmini renirler.
Ey Niyz rif-i billh gnlden selb eder,

On sekiz bin perdeyi bir lema i tevld ile.
Lema-i rif-i Billh olanlar on sekiz bin lem

perdesini kaldrrlar, yani bir tevhd parlts ile kendi
gznde olan btn lemlerin perdelerini kaldrp
ykselirler, esasen Hak gizli deildir, gizlilik kuladr.
Ahvl-i serencmm bu saate erince,

Demem sana icmalin t gyele erince.
Biz be er idik ktk bir demde yola girdik,

Krk ylda Pre erdik bu sohbete erince.
86
Msr Niyaz Dvn erhi
Her yaneye alndk ok adlar takndk,
Drt tekbiri bir kldk ta kmete erince.
Biz be er idik ktk bir demde yola girdik
Be erden murad edilen burada nefis, rh, kalb,

haf ve srdr. Nefis kesret sever, ruh ise vahdet sever,
yani ruh makam cem, nefis ise makm hazret-l-
cemdir. Cemde vahdet zhir, hazret-l-cemde kesret
zhirdir. Kalb ise makm cem-l cem, ki dim
takallpte, yani deiikliktedir. Sr makam Ahadiyyet,
haf de zttr. te bu be er nefiste yola ktk.
Krk ylda pire erdik bu sohbete erince
Krk ylda Pre erdik. nk tevhd ehlinin bulu

a, yani kemle erme a krk yandadr. Nasl bir
ocuk on be yanda bulua ererse, kez tevhid ehli de
krk yanda bulua erer, hatta nebler bile krk yandan
nce peygamberliklerini bildirmediler. Hazreti
Peygamber Efendimiz: Knt Nebiyyen ve deme
beynel me vettn, Ben Nebi iken Adem su ile amur
arasndayd. Byle olduu halde kendileri krk
yandan nce izhr- nbvvet etmediler. Bylece tevhd
ehli de krk yandan sonra tevhidin kemline erer.
Drt tekbiri bir kldk t kamete erince
Drt tekbirden murad edilen cenaze namazdr.

Bizim daha nceden cenaze namazmz klnd ve Mut
kable en temut, lmezden nce kendi ihtiyarnzla
lnz srrna mazhar olduk demektir.
87
Msr Niyaz Dvn erhi
n kmet alp durduk divnna el balu,
Vehini iyn grdk bu hayrete erince.
Tat bu imi ancak, rhat bu imi ancak,

zzet bu imi ancak bu hizmete erince.
Kesret idi bir oldu, sret idi srr oldu,

Zulmet idi nr oldu bu yete erince.
n cn ile bir idik ebdn ile daldk,

hir ki deme erdik bu vahdete erince.
Bin drt yz kanat atm alt yz dahi kotum,

T on bee dek utum bu hlete erince.
Dnyy nider k, ukby nider sdk,
Msr ola gr ayk sen vuslata erince.
Vechini iyn grdk bu hayrete erince
Burada hayretten murad ise Hayret-i lmiyyedir.

Hazret-i Resl dusnda: Allahmme zdn fke
tahayyren, anlam: Allahm hayretimi arttr
buyurdu.
n cn ile bir idik ebdn ile daldk
Can kimdir? Nr-i Muhammed (S.A.V.) dir. te o

can ile bir idik, bedenlerle daldk. Mesel, gne birdir,
lkin her yerde dalmtr. Herkesin evlerinin
pencerelerinden girer, k bir iken her yere dalmakla
oalr. Bu lemlerin hepsi Nr-i Muhammedinin tafsili
deil mi? cmal kimdir? Nur-i Muhammed (S.A.V.)dir.
88
Msr Niyaz Dvn erhi
Bin drt yz kanat atm alt yz dahi kotum
Bin drt yz kanattan murad edilen, Msr Efendi

Halvetiye tarikatindendir. Halvetiye yedi esmaya devam
ederler; yani onlar makamlar yedi esma ile telkin
ederler: L ilhe illallh, Allah, H, Hak, Hayy,
Kayym, Kahhr. imdi Esm-i Hsn doksan dokuz,
bir de zt yz eder. Allah ismi, ism-i cmidir, yani btn
isimleri ifade eder. Yedi yz isimden yedi yz zhir,
yedi yz de btn olmak zere toplam bin drt yz
eder. nk onlar her bir ismin nrunu grrler.
Kiminin nru yeil, kiminin de sar ve iredir. te bin
drt yzde kanat atmn anlam bulur. Alt yz dahi
kotum, bundan da murad, Halvetiye tarikatinde hilfet
verdikleri vakit hilfet srr olarak daha isim tlim
ederler. Bu isimlerden biri Vedd, biri Gaffr dieri
de Rezzkdr. Vedud ismiyle muhabbeti ilhiyye hasl
olur. Gaffr ismiyle mafiret istenir. Rezzk ismiyle de
rzk talep edilir. te bu isim yzerden yz eder.
Bunun yz zhir, yz de btn olmak zere
toplam alt yz eder. Bin drt yz de nceki isimlerden,
tm toplam iki bin eder, bylece onlar iki binin ismini
dima zikrederler.
T on bee dek utum bu hlete erince
On bee dek utum demek, ite bulu yana

kadar demektir. Tevhd ehlinin kemlce bulua eri ya
krk yandadr.
Dnmek ister gnlm cmle sivdan,

Dnelim klar Mevl derdiyle.
89
Msr Niyaz Dvn erhi
Gemek ister gnlm mlk-i fendan,
Geelim klar Mevl derdiyle.
Derde den k nitsn cihn,

Derd ehlinin dim yanmakta cn,
Dner arzulayp vasl- cann,
Ay- gn yldzlar hem nh felekler,

Arn etrafnda saf saf melekler,
Meydn- akta ceyln ederler,
Tan eyleme zhid benim hlime,

Dahleyleme hergiz bu devrnma,
Dermn devrnda buldum cnma,
Ba ap girelim ak meydnna,
Mansr olurum Enel-Hak meydnna,
Yanmakta Niyz evkin nrna,
Yanalm klar Mevl derdiyle
**********
Bilmem nitsem neylesem bu halvetin erbetine,

Bu can teslim eylesem bu halvelin erbetine,
Hep gkleri indirseler erbet ile doldursalar,
Biricik bizi kandrsalar bu halvetin erbetine.
erbeti gnderdikte Hak nce gn olsa erak,

Yldzlar olsa hep anak bu halvetin erbetine,
Duysa bunu h- cihan katresine verirdi can,
90
Msr Niyaz Dvn erhi
Olmaz bah kevn- mekn bu halvetin erbetine.
Bu bir aceb ilden gelir ancak bunu ien bilir,

Kim tatsa hayrette kalr bu halvetin erbetine,
Her kime olsa feth-i bb ier an grmez azab,
Cism- cn eyler kebb bu halvetin erbetine.
erbetimiz tkenmedi ienleri usanmad,

Niyz hergiz kanmad bu halvetin erbetine.
Tevhidde iki vecih vardr: Biri celvet, dieri de

halvettir. Celvet, cem makm olup Hak zahir, halk
btndr. Halvette ise Hazret-il-cem ki, eriat makmdr,
halk zhir, Hak btndr. Halvet ehli sfta kadar makm
gsterir, onlara Sftiyyn tbir olunur. te onlarn
makmlar eriat makmdr ki, hicap makmdr. Celvet
ehli zt makamna kadar makm gsterir, onlara da
Ztiyyn tbir olunur. Cem makm hakikat
makmdr. Hakikat makmnda ise Hak zhirdir.
Ey b-misl vhid-i hsnn misl iinde,

ynenin grnd bir hub ceml iinde.
Dt kam heykil kmetine mukbit,

Cnb gsteren sen ekl- hayl iinde.
Bu sanat kim bilr, bu kudreti kim grr,

Bu vuslat kim bulur ceng- cidl iinde.
Kande bulur isteyen ltfunu ey dost senin,

nkim an gizledin kahr- cell iinde.
91
Msr Niyaz Dvn erhi
Kurn- Kermin r sresinin 11. yetinde
Cenab- Hak: Leyse kemislih ey-n ve hves-sem-l-
basr, Onun misli hibir ey yoktur ve O her eyi
iiten ve grendir buyurulmtur. Yani Hak
Subhneh ve Tel Hazretlerinin misli gibi bir ey
olmad. Hakn misli Adem, Halak-allh dem-e l
sretini, yani Cenab- Hak demi kendi sreti zere
halketti. nk yeti kermede Hakn misli ispat
olundu. dem ise Hkkn isim ve sfatlarn camidir,
hakikatta ayn Haktr. Zir, hakikatta Hakn misli
yoktur, dem yalnzca bir mazhardr. demden, yani
demle zuhur Haktr. Btn suretler onun kmeline
mukabildir. Hayal iinde alan, veren, giden, gelen
Haktr.
Mushaf- hsnne n tefel eyledim ben,

Burc-u belda grdm kendimi fl iinde.
Talimi yokladm mihnet evinde buldum,

Ann iin yrrm her dem mll iinde.
Kismet-i rz-i ezel ald kmu nasibin,

Kimisi buldu rhat kimi nkl iinde.
Sahabeden Sad ibn-i Zbeyr (R.A.) Hazretleri

nce enbiyya ihlas okur, sonra Kurn- Kermin bir
sahifesini aarak sonuna kadar okur, behemehal isabetli
bir yet bulurdu. Ms efendi de kendisini bel burcunda
grd, Msa hadisesi isbet etmiti. Onun hayat hep
mcadele ile gemitir. Firavun ile muharebe etti,
Firavun bouldu, sonra kavmi buza yapp ona tapt
vesaire gibi. Hazreti Msrnin zamannda da Msa
92
Msr Niyaz Dvn erhi
zaman gibi birok tarikat ehliyle ehlullh inkr edenler
vard. Onlar durmadan tevhid ehliyle urarlar ve
onlara rahat vermezlerdi.
Kimisi buldu rahat kimi nkl iinde
Dny ile rahat bulup da kendisinde ilh ak

bulunmayan ve gam shibi olmayan demi sen adam
sayma, o hayvandan daha aadadr, yani o dallet
iindedir.
Bizim de mihnet imi ksmetimiz ezelde,

Kald bam ann n fitne vebl iinde,
Gamsz olan adam sanma an dem,

Hayvandan ol edaldir kald dall iinde.
dlk ehl-i aka, akn gamdr veli,

ol ayrlk gzeldir ola visl iinde.
Haddin tecellsine mtak olur bu cnm,

Grmedi oktan an ol zlf- hl iinde.
Mescide varmak ile zevke ereydi zhid,

Klmazd davy ol bu klkl iinde.
Meyhnede bir kadeh n etmei vermezem,

Bin uluna Sofinin tekvede sl iinde
Meyhnede bir kadeh n etmei, Sofinin

tekyede al iinde bin ulne vermem beyitlerini
anlamak iin nce u hikyeyi anlatalm: Hazreti Resl
93
Msr Niyaz Dvn erhi
bir defasnda Hazreti merin hanesini terif etti ve onu
Tevrat okurken grd. O zaman Resl- Ekrem
(S.A.V.): Lev kn-el Mus litebaan, yani Hazreti
Mus (A.S.) imdi yaasayd, bana tbi olurdu. Bu u
demektir ki, o da bana mmet olur ve tbi olurdu.
Bundan anlalr ki, gerek Tevrat ve gerek ncil ve
Zebrun hkmleri nesh (kaldrld) olundu. Onlar ile
amel etmek kfrdr. Ancak onlar da Allahn birer
kitab olduklarndan Kurn gibi hrmet ve tziym
eylemek vcipdr. Kezlik Hristiynlarn kiliselerine ve
Yahdlerin havralarna, slmn mescid ve camileri gibi
riyet ve sayg gstermek lzmdr. nk eski
mabedlerdir. Anlarn duvarlarna pislemek ve pislik
atmak ciz deildir, ayn camilere yaplm gibi olur:
zetle sylemek icabederse tziym ve saygda Tevrat,
ncil ve Zebr ile Kurnn hibir ayrl olmad gibi
cami, kilise ve havralarn birbirlerinin arasnda hibir
fark yoktur, yalnz o kitaplarla mil olmak ve bu gibi
mabedlere girmek haramdr.
Mescid- meyhneyi fark eylemem zhid,

Grndm ise ne var ha ile dl iinde.
Mescid ile meyhanenin eat ve tarikatta fark

vardr. nk erat da mescid ibdet yeri, meyhane ise
isyn ve gnah yeridir. Tarikatta ise mescid mazhar-
cemldir, yani Hakn ceml yzdr. Meyhane ise
Hakkn cell yzdr, velkin hakikatte hibir fark
yoktur. Msr Efendi de bir hakikat ehli olduundan
mescid ile meyhaneyi ayrd etmedii yukardaki
beytinde sylyor. nk; Fe-eynem tuvell fesemme
vechullah. Yani Her nereye tevecch edersen Hakkn
94
Msr Niyaz Dvn erhi
yzdr buyurulmu!ur. Gerek mescid, gerek meyhane
olsun ey Niyz.
Ver serini Niyz srrn verme yde

Nadana srrn veren kalur vebal iinde
Ban ver, ama srrn verme yabanc olanlara,

yani dhillere. Bu ilh srlar ortala yayanlar vebal
iinde kalrlar. Kurn- Kermde Cenb- Hak:
nnallhe yemrkm en teddl emant- il ehlih,
yani Emnetleri ehline veriniz, ehil olmayanlara
vermeyiniz. zetle sylemek icabederse; emnetleri
(burada tevhd emneti) ehline vermekten kanma
yalnz ehil olmayanlara vermeyiniz demektir.
Gel ey sofi kar sofu kl insf,

Ko sret dzmei kl iini sf.
Riy ile bu mr- nzenini,

Nice bir sarf edp edersin isrf.
Burada sof, softan mtaktr, ondan hrka ve ta

yaparlar. nsaf et, bu sret dzmei brak. Riy ile
mrn sarf ederek israf ettin.
Kuru davam sandn sen bu ilmi

Bu yola bylemi gittiler eraf.
Bu tevhd ilmini sen kuru bir dava m

zannedersin. Eraf bu yola byle mi gittiler? Kmilliin
nian bu mudur? Sana eyh denilsin, etraf, eknaf sana
95
Msr Niyaz Dvn erhi
dervi olsun diye mi? Eyvah, byle mridlik gsteri ile
olmaz. Bu sfatlar keml ehline yakmaz, kalbini pk ve
hlis eyle ve unu iyi bil ki sarrf, yani Hak celle nuh
saf olmayan kalbi beenmez.
Dah kmilliin bumu nin,

Sana dervi ola etrf- eknf.
Deil vallhi Mridlik bu resme,

Keml ehline yakmaz bu evsf.
Art pk eyle kalbin eyle hlis,

Beenmez byle kalbi anla sarrf.
Hakikat krbnna uya gr,

Kati ren yola gider ol esnf.
Fen Kfndan ar yollar hep,

Bek Anksna olurlar ezyf.
Bu yolu cmleden l tutarlar,

Sary- vahdete erien eslf.
Hakikat kervnna uy. O esnaf, yani hakikat ehli

ancak ak yola giderler. Onlarn gizlilikleri filan yoktur;
her halleri aktr, onlar gsteri filan gibi eyleri
bilmezler.
Fen Kfndan ar yollar hep
Burada Fen Kfndan murad Fenfillh

olmaktr. nk fen bulmak zordur, ann iin onu
96
Msr Niyaz Dvn erhi
yksek olan Kaf dayla tebih ederler. Bek Anks ki
Fenfillh olan Bek-billh da misafir olur.
Hurfa bakma andan ieru bak,

Nefstir can deildir nn ile kf.
Nefs bahrnda ll olmu Niyz,

Seda v harf iinde olan urur lf.
Hurfa bakma, yani bu grnen sretlere ve

mevcdata bakma demektir. nk bu grnen
mevcdat birer hurf-u sveriyyedir. eri bak ki;
gereklere bakm olasn ve gerekleri grm olasn. Bu
mevcudat una benzer ki; sanki birka kii birden
sylemi gibi sanrsn, halbuki syleyen birdir.
Bulan cemiyyet-i kbr olur sf,

Vcdu olur ann ha ile kf.
Diliyle eylemez davyi merd,

Gnlde himmetidir nn ile kf.
Olur zt bu mevcdtn ol Zt,

Oluptur kevn ana z v evsf.
Nitekim can olur mahf bedenden,

Gerektir ola mahf kutb- etrf.
Fen meydnnn merdi olan er,

Niyz gibi etmez ol kuru lf.
Cemiyyeli Kbry bulan saf olup onun vcdu
Hak olur. Lisan ile merdlik davsnda bulunmaz. O her
97
Msr Niyaz Dvn erhi
ne dilerse gnlden o eye kn yani ol der, o ey
olur. Kmil, bir memlekette olup da o memlekete cell ile
muamele etse halkn perin eder. Kmilin himmeti
kn dedimi, her ne dilerse olur. Onun zt bu
mevcudatn ztdr. Ekvn da az ve sftdr ve o zt,
yani Kutubdan murad Gavsdr.
Nitekim can olur mahfi bedenden
Can bedenden gizli olduu gibi gizlidir.

Vellerden Yediler, Krklar, yzler vardr.
Yedilerden biri Gavsdr, ki btn lem ann avucunda
bir hardal dnesi kadardr. Yedilerden biri Gavsn shib-i
yemni, ki ulvde tasarruf eder. Bu felekler ve yldzlar
ann emriyle devrederler, gkler ann emriyle durur.
Shib-i yemn olmasa gkler bir an durmaz, bozulur.
Dieri shib-i imli, ki sflde tasarruf der. Rzklar
vesire ann elinden verilir. Drd de evtaddr, bunlara
Evtd- erbaa denilir. Bu lemin drt tarafn korumaya
memurdurlar. Velkin bunlarn hibiri Gavsn kim
olduunu bilmez, Gavs bunlarn her birinden
gizlenmitir. Yalnz bunlardan onu bilen shib-i imaldir.
nk Gavsn lmnde yerine o geer, onun yerine
de Evtaddan biri, onun yerine de Krklar dan, onun
yerine de yzlerden biri Krklara alnr.
yzlerden boalan yere de tevhd ehlinden biri istidad
nispetinde yakn bulunur.
Her kimin kim derd-i Haktan yreinde olsa d

Akibet dermnna erp can gnl ola sa.
98
Msr Niyaz Dvn erhi
Lik derdi olmayann derdine hi re yok,

Gnl olmutur ann yanndan ol dim ira.
Habsedip ehbz- rhu z- nef sin besler ol,

Nefs elinden kurtulana cennet olmutur dura.
ol esir-i nefs olan dim muazzeb Tamda,

Cifeden gayri ne sayd eder havya asa z.
Nefs odur kim cehli karagsu kaplar gnln,

Rh odur kim ilm nru gnlne yakar era.
Ttiy-yi marifetle ren et cnn gzn,

Gresin cnn her yzden ola d st d.
Cn- gnlm d olup her gussdan zd ola,

Bir ola dim Niyz gzne yakn ira.
**********
Ey karnda bir szm var tut smh,

Zikre megul ol sakn olma irh.
Kim ki zikre gice gndz say eder,

Nr-i gnlnde ediser irtish.
ol gnlde kim devama ire ol,

rmez ann sretine intish.
Aka dp rhat- mihnet olur,
Derd-i yr ile eder dim surh.
99
Msr Niyaz Dvn erhi
Ey Niyz kibet ol yr ile,
Vahdet eder darlk olur insilh.
Zikir kurulmu saat gibidir, bir kere kurdun mu

dnya ve ahiret artk durmaz ve bir daha da kurulmas
gerektirmez. Bu zikir de acaba nasl bir zikirdir. Zikr-i
haf (gnlden zikir) Allah, Allah, Allahdr. nk zikr-i
cehri (sesli zikretme) devaml olmaz. Hazreti Peygamber:
Cenb- Hakn iki nimeti vardr verdi mi, bir daha
geri almaz. O nimetlerin biri zikirdir. Bir adam bir kere
zikri kurdu mu bir daha durmaz. Dier nimeti de
gzndeki perdeyi kaldrmasdr. Bir adamn
gznden perdeyi kaldrd m bir daha gzne perde
koymaz buyurmutur. Halbuki Cenab Hakn dier
nimetleri byle deildir, mesel mal verir, krn
bilmezsen yine geri alr, seni mahrum eder.
ster isen olasn ehl-i felh,

Kulluk eyle bil gadat verrivh.
Dnya ile balanp kalmak neden,

stemez misin ki bulasn nech.
Nefs- eytandan emin ola mdm,

Adetin olsun gece gndz salh.
Yola gidersen sana rehber gerek,

Hem yannda dmene lzm silh.
Zikirle tevhide ererse gnl,

Marifetle bula sadrn inirah.
100
Msr Niyaz Dvn erhi
Ehli felh demek, her eyden korunmu ve
hirette de zararl kmayan krl olan kimselerdir.
Gudve ise sabah namazyla le namaznn ara vakti,
rivah ise, ikindi, akam ve yats namazlarnn
vakitleridir. Ayette Bkreten ve aiyy manasna gelir.
Yola gidersen sana rehber gerek,

Hem yarmda dmene lzm silh.
Burada silhtan murad edilen El-vz- silh-il-

mmin gereince yani mminin silh abdestli
olmasdr anlamna gelen, onun daima abdestli
bulunmasn gerektirmektedir.
Alup gnl gznn perdesi,

Hayretinde eyleyesin ok siyah.
Gresin domaz dolanmaz bir gne,

Gicesi yok dim olmu sabah.
Kamu mkiller yannda hal ola,
Cmle yanl ilerin ola sahh.
Ey Niyz dost iline umaa,

Her kelmn oldu nrdan bir cenh.
Alub gnl gznn perdesi
Cenb- Hak zhir ve bhirdir. Velkin gznde

perde bulundurman dolaysyla o nru gremezsin. ster
ki bir gz doktoru gznden o perdeyi kaldrsn. Bu gz
doktoru Mrid-i Kmildir. Ancak gzndeki manev
perdeyi o kaldrr.
101
Msr Niyaz Dvn erhi
Gresin domaz dolanmaz bir gne
O zaman domaz ve batmaz dim bir gne

grrsn. Burada gneten murad ise Hakkn ztdr. O
gne domaz evveli yok, dolanmaz hiri yok.
Kam mkller yannda hal ola
te o zaman btn mkil ve yanl inanlarnn

hepsi hal olur ve hatta bakalarnn da sen o zaman
mkillerini hlledersin, o kvma gelirsin, yeter ki
gerek Mrid-i Kmili sen bul.
**********
Hd davet eder Elhamdlillah,

Bu can dosta gider Elhamdlillah.
Hakikat ehrine n rihlet oldu,

Gnl durmaz uyur Elhamdlillah.
Duyaldan cn- dil vasl- Habbi,

Hem okur, hem yazar Elhamdlillah.
Yakn geldi tula ems-i rhum,

Bugn kevnim doar Elhamdlillh.
lm dedikleridir halvet-i yr.

Kam ayr gider Elhamdlillh.
102
Msr Niyaz Dvn erhi
te ihtiyr lmle l olan bir kimse, yani yr ile
olunca, o kimse Hakla halvet bulur. Onun nazarnda
artk ayr kalmaz, o dim yr ile tenhadadr.
ehdet mansbdr li mansb,

Bize veriliser Elhamdlillh.
Muharebede ehid olann rtbesi yksek rtbedir,

velkin tevhd ehidinin rtbesi andan daha vksektir.
Hazreti Resl- Ekrem Efendimiz gazvelerinden

birinden (Hneyn) dnte u hadisi erifi: Recen min
cihd-il asgar il cihd-il ekber, anlam: Kffr ile
muharebe kk bir cihaddr, biz imdi andan byk
olan nefslerimizle muharebeye geri dndk
buyurdular.
Grnd man yznden cemli,

Bozuldu hep suver Elhamdlillh.
Bilitik bunda hem ihsanlar etti,

Nasibimiz kadar Elhamdlillh.
Ne gam giderse dnydan Niyz,

Visline erer Elhamdlillh.
**********
Zuhr-u kinatn madensin y Resllallh,

Rumz-u Knt- kenzin mahzenisin y Resullallh.
103
Msr Niyaz Dvn erhi
Beer denen bu lemde senin suretle ahsndr,
Hakkatta hviyetle deilsin y Reslallh.
Vcdun cmle mevcdt nice cmi olduysa,

Dah ilmin muht oldu kamsun y Reslallh.
Dehnn menba-i esrr ilm-i men lednndir,

Hakyk ilminin sen mahremisin y Reslallh.
Ne kim geldi cihna hem dah her kim geliserdir,

inde cmlenin ser-askersin y Reslallh.
Cihn banda insan bir ecerdir gayriler yaprak,

Nebler meyvedir, sen zbdesisin y Reslallh.
efat klmasan varlk Niyzyi yo ederdi,

Vcdu zahmnn sen merhemisin y Reslallh.
Hazreti Resl: Evvele m halak-allh-i nr ve Evvele

m halak-allh-i rh ve Evvele m halak-allh-il
kalem ve Evvele m halak-allh-i akl, yani Allah
nce benim nrumu, rhumu, kalemi ve akl yaratt
buyurulmutur. Bu drd birdir. Btn mevcudat ve
yaratklar, bilgiler ve dny ve hiret Nr-i
Muhammedi de topland. Nr-i Muhammedi bir kere
nefs-i kle tecell etti, Levh-i Mahfuz yaratld, yani bu
kinat nefs-i klde manev srette tafsl olundu. Nefs-i
klden tabiat, Heyla, cism-i kl, sekil, ar ki bu lem
andan vcda geldi. nk ardan evvel olan alt
mertebe mneviyedir. Ardan sonra srasyla krs, felek-
i atlas, felek-il bur, felek-i mkevkep, felek-i menzil,
yedi kat gk, yer, mevld-i selse, ki maden, bitki ve
104
Msr Niyaz Dvn erhi
hayvan vcda geldi. En sonunda nsan mertebesi
vcda geldi. te bu lemin madeni hep Nr-i
Muhammedi (S.A.V.)dir. nk hepsi o nrun tafsilidir.
Beer denen bu lem ki senin suretle ahsndr
Beer denen bu lem de Reslullahn sret ve

ahsdr, yoksa hakikatta ayni Haktr.
Cihan banda insan bir ecerdir gayriler yaprak,

Nebiler meyvedir sen zbdesisin y Reslallh.
Bu cihn banda insan bir aatr, dierleri, yani

hayvanlar vesire gibi insandan hari olanlar o aacn
yapraklardr. Peygamberler ise meyveleri, Reslullah
Efendimiz de o meyvelerin zbdesi (hlasas) yani evvel
ve ahir odur. Bir ekirdei ekersen aa olur, sonra
meyve verir, yine sonu ekirdek olur. Velhasl evvel ve
hir Reslullah (S.A.V.)dir.
Arapa iir:
Leyse fiddny bektin fhi ruhun ve irtiyh

nneh sicnn el ehli-salhi l be h
Klli aklin slikin bizzhdi anh yehted

Klli kalbin salimin bil-budi anh yesterh
Tafrahl erru lil-elvni min lezztih

Tecall eyyme leylen vtiden hattessabh.
Tahzenl ahyru minm yesterih zl hev
Tecall efrhu gammen bir-riyzeti vessalh
105
Msr Niyaz Dvn erhi
Dnyann beks yoktur, yani dnya kalc

deildir ve anda rahat yoktur. Zir mminlere dnya bir
hapishnedir. Ed-dny sicn-l-m- min ve cennet-l
kfir, yani Dnya mminler iin bir hapishne ve
kfirler iin de bir cennettir buyuruldu. nk mmin
bu dnyada mahpus ise de gerek berzah leminde, gerek
hiret leminde rahat edecektir; kfir ise o lemlerde
azap grecektir. Ann iin dnya mminlere hapishne,
kfirlere de cennettir.
Kll- aklin slikin biz-zhdi anh yehted
Akll olan dnyaya kendini kaptrmazsa hidyet

bulur. Slim kalb ancak dnyadan uzaklamakla istirahat
bulur.
Tefrahl erar lil elvni mn lezztih
erirler ise, yani sarholar dnyann lezzet ve

trl hususlaryla ferahlarlar, zevk alrlar. ki ierek
dnyann tadn bir gecede karmak isterler. Bunlar
gren hayr sahipleri de o erirlerin bu hallerinden
mahzun olurlar. Vay nice, nasl bu erirler byle
vakitlerini bo yere geirirler diye hayflanrlar. Halbuki
hayr sahiplerinin ferah ancak riyazet ve salh ile olur.
Y enisel zlle l tenes bi ehlil itirzi

Kul ilh biad ehlel izze anh bis-syh
L yesihhul aklu ill bittahayyri beynehm

Lem yahlis kalb merin minhm ill bilcenh
106
Msr Niyaz Dvn erhi
M rec minke y Rahmn ill hazretik

Y vislallh lil Msryyi y hayrelfelh
Y ensel zlle l tenes bi ehlil itiraz
Zelil olan, yani enis-el zl bulunan nefsini aziz

tutan ve nefsini byk tutan kimselerle grme,
arkadalk etme, sana zarar verir onlar. Ve du et: Y
lh nefsini byk tutanlar bizden uzak tut diye ar.
Onlarn arasnda akln sahih olmaz, hayrette kalr ve
kimsenin kalbi bu gibilerden kamadka kurtulu
bulamaz.
M rec minke y Rahman ill hazretik
Benim ricam senden, y Rahman ancak

hazretindir. Hazart- ilhiyye tr: Efl, sfat, zat ki,
Bismillhirrahmnirrahmin de srr esasen budur.
Zt- Hakta mahrem-i irfan olan anlar bizi,

lm-i srda bahr- b-pyn olan anlar bizi.
Bu fen glzrna blbl olanlar anlamaz,

Vech-i bk hsnne hayran olan anlar bizi.
Dnye v ukby tamir eylemekten gemiiz,

Her taraftan yklp vrn olan anlar bizi.
107
Msr Niyaz Dvn erhi
Biz ol abdalz braktk enimizden almz,
Varlndan soyunup ryan olan anlar bizi.
Kahr- ltf eyi vhid bilmeyen ekti azab,

Ol azabdan kurtulup sultn olan anlar bizi.
Zhid ayk dururken anlamazsn sen bizi,

Cray saf ip mestn olan anlar bizi.
rifn her bir szn duymaa inn gerek,

Bu cihnda sanmanz hayvn olan anlar bizi.
Ey Niyz katremiz deryaya saldk biz bugn,

Katre nice anlasn ummn olan anlar bizi.
Halk koyup l mekn ilinde menzil tutal,

Msry ol canlara cann olan anlar bizi.
Dnye v ukby tamir eylemekten gemiiz
Ehlullh dnya ve ukby tamir etmez. Hazreti

Resl buyurmutur:
Ed-dny harm-i al ehlil hira vel- hireti

harm-i al ehld-dnya ve hma haramn- al
Ehlllh, yani Dnya hiret ehline haramdr, dnyaya
meyletmez, hiret de dnya ehline haramdr, hirette
cennet nimetlerini gremez ve bu ikisi ile Ehlllha
haramdr, nk dnyaya meyletmek nefis iindir,
hirete meyletmek yine nefsini azaptan kurtarmak ve
cennet nimetlerine nail olmak iindir. Ehlllh ise
108
Msr Niyaz Dvn erhi
Allahn rzasndan baka bir eye bakmaz, ne dnyaya
meyleder ne de hirete rabet eyler.
Kahr-u ltf eyi vhid bilmeyen ekti azab
Onlar iin kahr ve ltfn yaratcs birdir, baka

yaratc yoktur. Nice ltuf ann ihsan ise, kahr da onun
hediyesidir. Hayr ve er Allahndr. Bunu bilmeyen,
una buna isnat eyleyen azap eker, mazzeb olur.
Arifin her bir szn duymaa insan gerek
Arifin her bir szn duymaa insan gerektir,

hayvan anlamaz, nk tevhide yzn evirmeyen
insan olamaz. eyhl Ekber (R.A.) Hazretleri Msrda
otururken bazen kendisini civar kylere davet ederlerdi.
Bir defasnda yolu bir kye dmt. Bir caminin
nnde toplanan ky halk birinin bana mler,
glyorlard. Hazreti eyh de onlarn yanna gitti,
bakt ki, bir zat bir eyler sylemekte ve evresindekileri
gldrmekte, mesel, o: Bu caminin direkleri insandr
ve Hazreti eyhi grnce, Gel bakalm sen syle; bu
caminin direkleri insan deil midir? Hazreti eyh de
cevaben: Evet bu caminin direkleri insandr deyince:
Katre nice anlar umman olan anlar bizi
te benim gibi bir dvne daha... nk insan

olmasa cami durur mu? Birlikte camiye girdiler. Bu
Behlul denilen zat namaza durdu, yatp kalkt, yatp
kalkt. Hazreti eyh: Yahu byle namaz olur mu?. Ne
109
Msr Niyaz Dvn erhi
yapaym beni yatrr kaldrr, yatrr kaldrr, o byle
yaptrr dedi.
**********
Dilber gamzen oku iim dolu kan eyledi,

ol siyeh zlfn teli aklm pern eyledi.
Her kimin ehrine uradysa akn askeri,

Hep imrtn ann bir demde vrn eyledi.
Drl drl fitneler sandan oldu aikr,

Halk- lem sandlar kim an eytn eyledi.
Hatt- hlin iki bld bu cihnn halkn,

Birini kfir, birini ehl-i imn eyledi.
Gizli srrndan haber verdike ukn dili,

Abid ve zhidlerin akln hayrn eyledi.
Gr ne gayrettir ki srr- vahdeti seyretmee,

Cem- tafsli o gayret kl ve sultn eyledi.
Kudretin insan mazhar kldun ztna,

Yznn nakn hep yt- Kurn eyledi.
rtt bu bzr- kesret gzlerin halkn veli,

rif olan cmle yzden seni seyrn eyledi.
Bu ne kudret, bu ne sanat, bu ne hikmettir grn,

Zerreyi kevn, katreyi dery-i ummn eyledi.
ol siyah zlfn teli akln perian eyledi

110
Msr Niyaz Dvn erhi
Burada Siyah zlften murad ilh cemldir.
Aklm perian eyledi ie, akl- kmil sahibi olan kimse
dim ilh cemli mhede eder.
Klallh-i Tal:
Elleziyne yezkrn-allhe kiymen ve kunden
ve l cunbihim ve yetefekkerne f halk-is-semavt-
vel-ard Rabben m halakte haz btl sbhaneke ve
kna azabennar, yani Akl- kmil sahipleri ol
kimselerdir ki ayakta iken, otururken, yatarken dim
Hak anarlar, velkin zikr-i kalbi ile anarlar. Zir zikr-
i cehr, yani aktan yksek sesle zikr-i daim mmkn
olmaz ve kalb zkir olmaz. Baz kimseler derler ki,
yksek sesle aktan zikir ede, ede kalb uyanr, bunun
asl yoktur. Zikr-i kalb ile olur. Zaten vcd, Allah
anan bir kimsede saat gibi kuruldu mu, bir daha durmaz.
Hazreti Resl: Cenab- Hak iki nimeti bir kere verdi mi
bir daha geri almaz. Biri zikr-i dim olup Cenab- Hak
an durdurmaz, dieri de hicaptr. Cenab- Hak bir
insandan hicb (perdeyi) kaldrd m bir daha o insan
muhtecib olmaz, yani onun nazarndan hibir ey gizli
kalmaz buyurmulardr.
Her kimin, ehrine adaysa akn askeri
Bir k bir memlekete geldi mi, o ehir ahalisinde

olan vriyeti kaldrr, yani onlara Vriyetin Hakkn
olduunu bildirip kendi varlklarnn olmadn beyn
eder. Hazreli Ms da Firavuna gnderildi, annla bu
kadar urat, sonunda Firavun bouldu. O srada
Hazreti Ms Tr da iken kavmi Samirnin eliyle yapt
ve bouk bir ses karan buzaa tapt. Hazreti Ms
111
Msr Niyaz Dvn erhi
kavminin Allah brakp buzaya taptklarn grnce
n hiye ill fitnetik-e yani Bu fitneyi kim yapt?.
eytan yapmt, nk eytan da kuldur, ne yaparsa
ancak Hakn kudretiyle yapar.
Hatt- hlin iki bld bu cihnn halkn
Cemlin cihn halkn ikiye bld. Bunlardan biri

mmin, dieri kfir. Bu daha ezelden beri byledir, yani
Cenb- Hak feyz-i akdesten tecell etti, herkese istidat
verdi, ki ona kaz tabir olunur. nk Cenb- Hak
malmat bilirdi, daha ilimde kimine cennet ve kimine de
cehennem istidat verildi. Sonra bu lem vcda geldi.
Kaderle istidad her ne iktiz ettiyse o zuhra geldi. Zira
kfire kfr istidad verildi. Mmine mn istidad
verildi, daha Cenb- Hakn feyz-i akdesle tecellsinde
bu istidatlar verilmitir. Sonra onlardan istidadlarnn
iktizs olan fiiller zuhr etli. imdi bu durumda bir soru
akla gelebilir; ya azap ne iindir?
Kalallh- Tal: Vem zalemn velkin kn

enfsehm yezlimn, yani Onlar bize zulm isnad
etmedi velkin onlar nefsleri zulmeder. nk Allah
dildir, herhalde adletle muamele eder, zir bir ine
delii kadar yerden cennet kokusu cehennemin iine
girse, btn cehennem ehlini yok eder. Bunun aksi de
vardr, imdi bylesi cennete konur mu? Bir pislikten
holanan bcei gl yann iine koyarsanz derhal lr.
Onlarn yaratllar bunu icap ettirir.
Kim ki bu srdan haberdar oldu riftir z,

Kurtulup hayvan adndan kendin insan eyledi.
112
Msr Niyaz Dvn erhi
Cmle esm ve sfatndr grnen gayri yok,
Her birin bir vehile hb ztn iln eyledi.
Lal-i cnn olaldan ey Niyz merebin,

Szlerin uk iinde b- hayvan eyledi.
Cem, makam cem tafsil, Hazret-il cem,

Kurndan murad da zattr, yani kudretin insan zatna
mazhar kld iin, insan yznn nakn ztnn
almeti eyledii iindir. nk kulak Hakn semiin,
yani iitmesinin sreti ve almeti, gz Hakn basarnn,
yani grmesinin sreti ve almeti ve keza hepsi bunun
gibidir.
"rtt bu bazdr- kesret gzlerin halkn vel"
Bu kesret, yani okluk pazar halkn gzlerini

rtt; nk Hakn zuhru suretlerin okluu iledir.
Hak bu suretlerle zhir olur, hatta hiret leminde de
grme srededir, mutlak grnmez. Ann iin Mutezile
mezhebinde olanlar hirette ryeti (grmeyi) inkr
ederler, gy Hak kaydetmemek iin ryeti inkr
ederler. Hak, hiret leminde sretle grlecektir. Hatta
nceleri bir sretle zhir olup, Ene Rabbikm diye Hak
hitap edecek, evvelce olduu gibi Elest Birabbikm
dedii gibi. Bu hitab duyan rif Bel yani Evet
diyecektir. Halbuki mahcup olanlar Nezbillah
diyerek inkr edeceklerdir. Sonra Cenb- Hak dier bir
sretle grlecek ki, onlarn yani mahcuplarn dnyada
Hak o srette bilirlerdi. Mesel, Rezzk, yahut Gaffr
gibi. O zaman hicap ehli secdeye varacak velkin secdeye
devamlarna kudreti kalmayacak, arif ise dnyada ikrar
113
Msr Niyaz Dvn erhi
ettii gibi hirette de Hak her yzden seyrettiinden
derhal ikrar edecektir.
Cmle esma ve sfatndr grnen gayri yok,

Her birin bir vehile hub ztn iln eyledi.
Beyitte geen gayri yok demek, Tecelli-i bi-

ztih, yani Cenab- Hak ztyla tecell eyledi demektir.
Tecelli-i bi-sftih, yani Cenab Hak sfatyla
ziynetlendi ve esmsyla da btn lemleri kaplad ve
Zahara bi-eflih ise, efliyle zhir oldu. Bu grlen
suretler ve mevcdat Hakn efli ve zuhrudur.
Szlerini uak iinde b- hayvn eyledi
Ehlullhm szleri b- hayat gibidir, yani insana

ebed hayat verir.
*********
Bugn Yakb- kalbe Ysuf- cndan haber geldi,

Kams-i pr nesm ile o canandan haber geldi,
Al ey gzlerim envr- vech-i zl-cellden,

Dil bedr ol kim mihr-i drahndan haber geldi.
Yerinme naksm deyu keml ehlini grdke,

Kam noksn tekmil eden insandan haber geldi.
Edp dilhneyi tamir otur bu beyt-i ahznda,

Bu eb bana seher vaktinde mihmndan haber geldi.
114
Msr Niyaz Dvn erhi
Ne kim yama olundu ekme gm, imden geru sen var,

Dil-i vrndaki ol kenz-i vrndan haber geldi.
Bu Msrnin vcdu Msrnin oldur ehinh,

Ezelden t ebed hkm-i Sleymandan haber geldi.
Hazret i Yusufu kardeleri babalarndan ok

kskandklar iin onu bir geziden dnte Kenan
kfilesine sattlar, sonra gelip hazreti Yakup (A.S.)a onu
kurt yedi diyerek yalan sylediler. Kafile de onu arl
kadar altna Msr Meliki Ksagura satt. Sonradan
Msrda ve civarnda kuraklk oldu. Buday almaa
gelen kardelerine Hazreti Yusuf (A.S.) kendisini bildirdi
ve gmleini babasna gnderdi. Hatta Yusufun
kokusunu yeti kermede:
nn le-ecid- rha Yusuf-e, Emin olun ki

Yusufun kokusunu duyuyorumolduu gibi teneffs
ettir.
Bugn Ykb- kalbe Ysuf- cndan haber geldi
Bu beyitte Yusuftan murad ruhtur, Yakuptan

murad ise kalbtir. Ruh makam, hakikat makam olup
Makm- cemdir. Makm- ceme vsl olmadan hi
Hazret-il ceme vsl olunabilinir mi? nce Yusufa,
andan Yakupa gidilir.
Kurn- Kerm btn enfs ve afk cmidir.

Fakat bir tife vardr ki, onlara Tife-i Btniyye tbir
olunur. Bunlar Kurn yalnz enfse hasrederler.
Mesel; Salt- afkiyeyi tanmazlar, salt yalnz
115
Msr Niyaz Dvn erhi
enfsiyyeye hasrederler. Oru keza yle ve dier farzlar
da enfse (nefislere) hasredip, afkiyyeyi inkr ederler.
Cebril akl-i Resuldr, srfil himmet-i Resuldr,

yoksa Cebril ve srfilin asl yoktur, murad enfsdir
diyerek, afkiyyeyi inkr ederler. Tife-i zindka gibi bu
gibiler kfirdir. Kurn yalnz enfse hasreden kfreder.
Al ey gzlerim envr- vech-i zl-cellden
Zlcellin nrlarndan murad, burada grnen

mevcdattr, yani ilh cemldir. nk zhir olan ilh
cemldir. Bu grnenler Hakkn efli, isimler ise Hakkn
sfatdr, bunlar zta dellet eder.
Yerinme naksm deyu keml ehlini grdke
nsn- nksm diye yerinme, yani zlme seni

tekmil ettirirler. nk insn- hayvn vardr, ki tevhide
hi dahil olmamtr ve seyr-i slk grmemitir, bunlara
insn- hayvan tbir olunur. Tevhd-i efl ve eevhd-i
sft makmlarn grm veyahut yalnz tevhd-i efli
grm olanlara insn- naks tbir olunur. Tevhd-i zta
vsl olanlara nsn- Kmil tabir olunur.
Kamu noksan tekmil eden insandan haber geldi.
Bir insan tevhide ayak bast m, o behemehal kmil

olur, yani Insn- Kmil mertebesine vsl olur, ona
makmlar tekmil ettirilir. Bir kere o adam
hayvaniyetinden kurtuldu mu, ya bu lemde veya son
nefesinde veya berzah leminde, ya maherde ona tekmil
116
Msr Niyaz Dvn erhi
ettirilir, mahrum kalmaz. Buna misl olarak; Zinnn-u
Msr ile Hazreti eyh-l-Ekber berzah leminde
bulutular. Hazreti eyh ona: Hak bu mevcdatn gayr
olur mu? Bu mevcdatn mstakil vcdlar yoktur,
onlarn hepsi Hakn vcduyla mevcutturlar, yani
Haktan baka mevcd yoktur dedi. Buna cevaben
Zinnn: Ben bu tevhd meselesine imdi vkf oldum
diyerek ona teekkr etti. te berzah leminde Zinnnu
Hazreti eyh-l-Ekber terakki ettirdi, zir Zinnn
Hazretleri bu lemde iken bu tevhid meselesine vkf
deildi.
**********
Tlib-i Hakkn devasz derd drr sermyesi,

Annn h-u zr olur hemn hemsyesi.
Akn mauk yolunda derdi arttka mdm,

Artar ann dem-bedem akrn iinde pyesi.
Tatn ihlsa ermez ilm ile aml ile,

zzeti ko zilleti tut oldur ann myesi.
Arz- vsi ister isen Kmilin gir kabzna,

Ar- krsden genitir bir Velnin yesi.
Arifin gln bilmez kandedir halk-i cihn,

Ol ki Ankdr yere dmez bil anm syesi.
Kim ki Mazagal-basar Sultnnn tfl ola,

Msry ol feyz-i akdes nru oldu dyesi.
117
Msr Niyaz Dvn erhi
Tatn ihlsa ermez ilm ile ml ile
lim ile ve amel ile tatn ihls bulmaz. zzeti, yani

azizlii ve vriyeti terk et. Bylece vriyetin Hakn
olduuna vkf ol, zir klenin vriyeti efendisinindir.
Kulluk tr: bdet, Ubdiyyet, Ubdet.
bdet: Nefsinin kltan, haratan kurtulmas ve

hirette de nefsinin cehennemden kurtulmas iin yaplan
ibdete bdet denir ki bu avmn ibdetidir.
Ubdiyyet: Kezlik ibdeti nefsten grp ancak

Hak rzs iin olursa, ona Ubdiyyet tbir olunur ki,
bu ise Ebrrn ibdetidir.
Ubdet: bdeti Haktan grp, yani bid, mabd

Haktr, ite bu Havsn ibdetidir. Velhasl ibdet tat-
ilm ve amel ile olmaz, tevhd ile olur.
Arz- vsi ister isen kmilin gir kabzna,

Ar- krsden genitir bir velnin yesi.
Kmilin kabzas dnya kadar genitir, yani bu

lemde tasarruf eden Gavsdr, nk o Hakkn
halifesidir. Mstahlefte bulunan vasflar aynen halifede
de bulunur.
ye avu ii anlamnadr, yani ar, krs ve btn

lemler Gavsn avucunun iinde bir hardal dnesi
kadardr. Onlarn ihtalar Hakn ihatasdr. Kmillerin
118
Msr Niyaz Dvn erhi
vriyeti yoktur, kez onlarn vriyeti Hakn vriyetidir.
te Gavs btn lemleri muhittir, yani kaplamtr.
Ol ki Ankdr yere dmez bil ann sayesi
Eya nevidir; ank da nevidir, fakat ismi var

cismi yoktur.
Kim ki "Mazdgal basar" Sultnnn tfl ola.
Kalllh- Tal: Mazgal basar, yani, aas da

var, yukars da, Hazreti Resln gz, kula, akl,
hayli velhasl her bir az ve cevrihini evirmezdi.
Evld- Resl ksmdr:

Biri Evld- sriyye, yani Hazreti Resl- n
neslinden gelen mm- Hasan ve mm- Hseyin (R.A.)
Efendilerimizdir. Hazreti Resln erkek evlad var
idiyse de kendilerinden nce vefat etti. Fakat nebilerin
kzlarndan olan nesli de baba tarafndan imicesine
saylr. Dier halkn ise byle saylmaz. Hazreti Ftma
(R.A.)n evldndan olan evld, t kymete kadar
Evld- Resldr, yani bunlar Hazreti Resln Evld-
Sursi saylr.
Dierleri hem evld- sur, hem de evld-

manevdirler, yani bunlar tevhdi ryda veya yakazada
(uyku ile uyanklk aras) bizzat Hazreti Reslullahtan
alandan alm olanlar da evld- manevsi olurlar.
Mesel, Kutub ve Gavs olanlar bunlardandr. Dierleri
de Hazreti Reslden olmayp, tevhidi bizzat
Reslullahtan alandan alm olanlardr ki, bunlara yalnz
119
Msr Niyaz Dvn erhi
Evld- manev derler. te Evld- Resln biri sur,
biri suri ve manev, dieri de yalnz manev olandr. Ya,
bunlardan gayri olanlar nedir? Evet, tevhidin en aa
mertebesi olan Lafz tevhd, yani L ilhe illallh
kelimesini sylemi olanlar da evld- reslden saylr.
te kim ki Hazreti Resln, yani Mazgal-basar
Sultannn evlad ola, feyzi akdes, ezel fey-zinin kaz-i
feyzinin nru onun dyesi olur.
**********
Hamd lillh habs-i zindan ehl-i hlin hrfed,

Fakr- zillet derd- mihnet ol grhun izzeti.
Habs-i cism- nefs eden cnn eder elbet hals,

Halvetin ren eder envr- Hakkn celveti.
Zulmet ire tene diller b- hayvna gider,

Killet ire sabr ile ok kimes buldu devleti.
Halk- lem kabza-i kudrette bn- er,

Hak kazsna rz ver, bula kalbin vusad.
zzet-i ukbya zillettir Niyz n tark,

Nefha-i Rahmna bu yoldan ede gr srat.
Dnya ehlinin hapsi adl hapishnelerdir.

Fakat Ehlullhn hapsi hayrlardr.
Halvetin ren eder envr- Hakn celveti
120
Msr Niyaz Dvn erhi
Halvet makm, Ruh makm ve Hakikat
makm, yani cem makamnda vahdet zhir, kesret
btndr. Halvet makm ise, nefs makm, erat makm
olup, hazret-il-cem makmnda vahdet btn, kesret
zhirdir. Velhasl erat makmn belli eden kimseler
gnlleri susuz olanlardr ki b- hayata koarlar. Ab-
hayattan murad burada tevhddir, yani tevhidi bulan
dnya ve hiret devlet bulur. nk hiret devletini
bulana dnya behemehal hizmet eder.
Halk- lem kabza-i kudrette bin- era

Hak kazasna rz ver, bula kalbin vusati
Halk- lem, ilh kudretin kabzasndadr ve

Hakn eflinden sul olunmaz. Hakkn kazsna rz
verenin kalbi geniler. nk Hazreti Resl: L rdde
li-kazike vel mnia li-atike, yani Kazya ve
balamaya hi engel yoktur buyurmulardr.
Nefha-i Rahmana bu yoldan ede gr srati
Nefha, nefesini dar vermek ve nefesin darya

verilmesinde hasl olan istirahattir.
Ayette: Ve nefaht- fhi min rh, Biz ona

rhumuzdan fledik vrid olmutur. Rh istirahat
anlammadr. nsan nefesini ieri alp da, sonra o ald
nefesini darya vermesi hayatn devam ettirmesi
demektir, nefesini darya veremezse derhal lr.
Bundan dolaydr ki, insan lrken nefesini ieriye alr, o
nefes ieride hapis olur, darya verilmez vefat eder. te
tabii lm byle olur.
121
Msr Niyaz Dvn erhi
Hamr- ry-i yr ile sekrn olan anlar bizi,

Katresin bahr eyleyip umman olan anlar bizi.
Chil anlamaz zevil-irfn olan anlar bizi,

Vkf- esrar olup hayrn olan anlar bizi,
Anlamaz hayvan olan, insn olan anlar bizi,

Halkn artk eksiine keylimiz yoktur bizim.
Kimseye tnetmee hi dilimiz yoktur bizim,

L-mekndan gelmiiz bir ilimiz yoktur bizim.
Bu fen glzra hergiz meylimiz yoktur bizim,

Her seher blbl gibi nln olan anlar bizi.
nsan ksmdr: 1- nsn- hayvan. Tevhide

ayak basmayandr. 2- nsn- nks. Tevhd-i efl, tevhd-
i sfat grp, henz tevhd-i zta vsl olmayandr. 3-
nsn- kmil. Tevhd-i zta vsl olandr.
Lmekndan geldik, ehrimiz yoktur demek en

nce Nr-i Muhammedi yaratld demektir. Nur-i
Muhammedi tecell etti, nefs-i kl oldu. Nefs-i kl tecell
etti, tabiat oldu. Tabiat tecell etti, heyla oldu. Heyla
tecell etti, cism-i kl oldu. Cism-i kl tecelli etti, ekil
oldu. ekil tecell etti, ar oldu. Ar tecell etti, kurs oldu.
Andan felek-i atlas, felek-i menzil t insanlk
mertebesine kadar yirmi sekiz mertebe vardr. Bundan
dolay biz meknszz, yani meknmz yoktur.
Srr- vasl- yri yol azanlara almazz,
122
Msr Niyaz Dvn erhi
Biz hakikat emsiyz revzenlere almazz,
Biz ricl esrrn ol zenlere almazz,
Zhid-i elff olan rehzenlere almazz,
Alup gller gibi handn olan anlar bizi.
Sanmanz zhid gibi havf- ric abdlyz,

Gemiiz andan eh bezm-i lik abdlyz,
Tekye-i iklm lhtta bek abdlyz,
Ba ak yaln ayak rh- fen abdlyz,
Refedip ten cbbesin ryn olan anlar bizi.
Msry ehr-i fenya urad rhm bugn,

ems-i ry-i yr ile bedr oldu n mhm bugn,
Kuluna rahmeyleyip kld nazar hm bugn,
L-maallh srrna mahremdir brhim bugn,
Ol ser-yi vahdete mihmn olan anlar bizi.
Biz ricl esrarn ol zenlere almazz,

Zhid-i elff olan rehzenlere almazz.
Alup gller gibi handn olan anlar bizi.
Biz ricl srlarn ol zenlere almazz

msranda, zenden murad edilen Hns-i mkiledir.
Glzr- erif sahibi brahim Tennri Hazretleri, ki
Hac Bayram- Velnin halifesi Ak emseddinin
halifesidir. O kitabnda bu zt ilh farzlarn nce hepsini
eriat, sonra hakikat lisnyla erheder. Mesel, eriatta
oru udur diye aklamasn yaptktan sonra, bu defa da
hakikatta oru budur diyerek yapar. Keza eriatta abdest
123
Msr Niyaz Dvn erhi
udur, hakikatta abdest budur, eriatta namaz udur,
hakikatta namaz budur diyerek ilh farzlar tamamen
yazdktan sonra, sra Hns-i mkileye gelince,
eriatta erkekliine veya kadnlna hkm
olunamayana derler der. Mesel, byle bir kimse camiye
gitse erkekler safnda durursa kadnl, kadnlar safnda
durursa, o zaman da erkeklii glip olur. Bu sebepten
onun ayr bir safta durmas eriat icabdr. Onlar iin
mirs meselesi de byledir. Mirs hissesinin yarsn
erkek olarak, yarsn da kadn olarak alr. te eriatta
hns-i mkile bunlardr. Hakikatte ise hns-i mkile
olanlar, chil olup eyhlik ve ulmlk davasnda
bulunan bir misill adam, ne kadn olarak halk arasna
karabilir, ne de erkek olarak ehlullha karp sohbet
edebilir. nk bu gibi kimseler ehlullha karamaz
cehletinden, halk arasna karamaz azametinden. te
hakkatta hns-i mkile olanlar bu kabilden
adamlardr.
Li-maallh srrna mahremdir brahim bugn,

Ol seryi vahdete mihmn olan anlar bizi.
Hazreti Resl ile Ebbekir-s Sddk Hazretleri

sohbet ederlerken yanlarnda bulunan Hazreti mer
Efendimiz hi anlamazd. Yine byle bir sohbetten
ktklarnda Hazreti mer: Y, Ebbekir Hazreti
Resln btn srlarn anlar msn? diye sordu.
Hazreti Sddk cevaben u hadis-i erifi rivayet etti:
Li-maallh vakt-i yesian Nebiyyi Mrsel vel melek-i
mukarrib yani Allah ile benim bir vaktim vardr ki,
ne Nebiyyi Mrsel oraya sar, ne de melek-i
mukarrib. te hadis-i erifte geen vakit Makm-
124
Msr Niyaz Dvn erhi
Muhammeddir, yani Ahadiyyetdir. Oraya hibir
Nebiyyi Mrsel ve yaknda olan melek ayak basamaz.
Ancak kadem-i Muhammedi ile, yani o makm sahibi ile
olur ki, bu bilasle Hazreti Reslullahndr. Nebiler ve
Verese (vrs-i ulum Neb olanlar) oraya onun vstasyla
girerler. Hazreti brahim de tevhidin babas olduu
halde, Makm- Ahadiyyete ancak kadem-i
Muhammedi ile girebilir demektir.
Yakn yalnl klhan, atn firengi temreni,

oktan arardm ben bunu ya ben sizi, ya siz beni.
n grdnz kim tnmazam sa ve soluma bakmazam,

Sanursunuz dayanmazam ya ben sizi, ya siz beni.
Geldik iin t ucuna eritik hir gcne,

Btl olur kim gocuna ya ben sizi, ya siz beni.
emsin yannda zerreler bahrin iinde katreler,

Zldan ecer etmez hazer ya ben bizi, ya biz seni.
Hor hor uyurken basnz Msry ol vakt asnz,

Bulun zebnn assnz ya ben sizi, ya siz beni.
Msr Efendinin zamannda eyhlislm olan Vn

Efendi ile de aras akt. eyhlislm zamann
padiahna Msr Efendinin bir sre srgne
gnderilmesinin uygun olacan bildirmiti. Beyitleri
bunun zerine yazm olacaklar. O da kalkt yalnz
bana Limni Adasna gitti. Ada halk kendisine biat etti,
tekrar stanbula geri dnmedi ve mrnn sonuna
kadar orada kald.
125
Msr Niyaz Dvn erhi
Sultan Abdlmecid Han Hazretlerine Msr

Efendinin stanbuldan srgn edilmesinin hakszlk
olduu bildirilmesi zerine Limni Adasna bir seyahat
yapmlar. Orada gn kalarak Kurn- Kerm
okumular ve trbeyi yeniden tefri ettirmilerdir.
Avdetinde Krm harbi vki olmu ve sonunda harpten
muzaffer klmtr. Sultan Abdlmecid Han Hazretleri
muvahhid idi ve makmlar cem makm idi.
Kasab elinde koynum, ya o beni, ya ben onu,

Celld nde boynum, ya o beni, ya ben onu.
Irz- vekr mal- menl yama olundu cmlesi,

Soyunmuum bu yolda ben, ya o beni, ya ben onu.
Cisme bugn krk erban oldu tamam Deccl lain,

Kld beni Rabbim emn, ya sen beni, ya ben seni.
Vallahi senden korkmazam dvy btl klmazam,

Haktr szm yorulamazam ya sen beni, ya ben seni.
Vard kal gklere binaltyzdoksanbire,

ndim senin iin ben yere ya sen beni, ya ben seni.
Mehd benim adlim drr, s benim fazlm drr,

Ahir amel katlim drr, ya sen beni, ya ben seni.
Meydna k gel ey kaba avret gibi giyme kaba,

Ben Msryem geydim ab, ya sen beni, ya ben seni.
126
Msr Niyaz Dvn erhi
Msr Efendi skdarda otururlarken bir risle
telif etmi ve o rislesinde mm- Hasan ve mm-
Hseyn (R.A.) Hazretlerinin nbvvetlerine kil
olduunu bildirmiti. Risleyi okuyan baz kimseler
Niyz Msr hakkndaki hsn zanlarn deitirmek
isterler. Zira Nbvvetin Fahr-i Kinat efendimizle son
bulduuna kil olmulardr. Risleyi tarafmza
gnderdiklerinde; Risle dorudur ve eriata uygundur,
vaka Hazreti Resl Ekrem htemdir, ama Rislet-i
Nebilerinin htemidir, erat-i nebilerinin deildir,
Nbvvet-i tebligiyye bakdir, buna Nebiyyl-Velyet
tabir olunur diye cevap verdik.
Bir de fakiri Hsn Paann mstear Fikri

Efendi stanbula davet etti. stanbula vardmzda
Fikri Efendi elinde Msr Efendinin o risalesiyle geldi.
Bunu tetkik ediniz, Paa yemekte bunun hakknda sizinle
sohbet edecekler. stanbulda biri bu risleyi basdrarak
Rumeli ve Anadoluya gndermi ve mutasarrfn biri de
risleyi toplattrarak bir nshasn gndermi. Fikri
Efendi risle hakknda mtalaamz alndktan sonra
eyhlislma gtrecek imi. Sonra dedik: Risle
dorudur ve eriata mutbktr, anlattk hepsini. Sonra
Fikri Efendi o zaman eyhlislm olan Hasan Efendiye
risleyi gnderdi ve szlerimizi de sylemi. Hasan
Efendi: Madem ki Hoca Efendi eriata uygundur
demiler, yleyse dorudur ve risleyi tasdik edip
sadretin tekdirnmesiyle risleyi toplattran mtesarrfa
ide ettirdi.
127
Msr Niyaz Dvn erhi
te Msr Efendi vaktiyle bu risaleyi skdarda
telif ettiinde zamann padiah olan kinci Ahmede de
ikyet edilmiti.
Vard kal gklere binaltyzdoksanbire
Hazreti s gklere kt, yani Msr Efendinin

zaman yl bin alt yz doksan bir idi. Velhasl bu bahir
Msr Efendinin Hudy Mahmud efendiye hitaben
syledii szlerden ibarettir.
Zhdn ko aka d ehl-i cenan etsin seni,

Pr-i aka kulluk et cnne can etsun seni.
Bir zaman blbl gibi efgnn adr gklere,

ol kadar kl nleyi kim glistan etsun seni.
r-u namusun brak hret, kabsndan soyun,

Gey Melmet hrkasn kim l nihn etsun seni.
Yzn yerler gibi ayaklar altnda ko kim,

Hak Tel balar zre smn etsun seni.
Verme rahat nefsine dim gaz-yi ekber et,

Kbe-i dil fetolup drl-emn etsin seni.
Gel Niyazinin elinden bir kadeh n eyle kim, Mahvedp

nm- niann b-nian etsin seni.
**********
128
Msr Niyaz Dvn erhi
Gnlleri doldurur erenlerin halveti,
lleri diriltir erenlerin halveti.
Yaka yaka kl eder, her dikeni gl eder,

Haktan yana yol eder erenlerin halveti.
Sdk ile giren kii, h- zr olur ii,

Gzden aktr ya erenlerin halveti.
Toygurur ol illeri tiz geirr bllar,

Yakn eder yollar erenlerin halveti.
ine bir d salar nefsin sfatn yakar,

Cann gzn aar erenlerin halveti.
Seni sana bildirir, alar iken gldrr,

rfan ile doldurur erenlerin halveti.
Niyz sen var yr sanma an zahiri,

rden ieri erenlerin halveti.
Burada halvetten murad edilen drt duvar

arasnda olan halvet deildir. Belki celvette halvet, yani
kesrette vahdet olan Makm- Cem dir. Erenlerin
halveti cemdir. Makm- Cem Hazreti s (A.S.)n
makam idi. Bu makm sahipleri lleri diriltirler.
Kalallhi Tal: Ve ketebn aleyhim fh ennennefse bin
nefsi vel ayne bil ayni vel enfe bil enfi vel zune bil zuni
vassinne bissinni vel crha ksasn femen tesaddeka
bih fehve keffaretn leh ve men lem yehkm bim
enzelallh fe like hmzzalimne, yani Biz
Tevratta yazdk, kim ki haksz yere birini ldrrse,
sanki btn insanlar ldrm gibi gnah yazlr ve
129
Msr Niyaz Dvn erhi
kim ki bir insan ihya eder, sanki btn insanlar
diriltmi gibi sevaba nail olur. Bu yetin tefisirinde
Hazreti Resl buyurmutur: Kim ki bir cehil, yani
bilgisizlik meselesiyle birini ldrr, sanki btn
insanlar ldrm gibi gnahkr olur ve kim ki bir
kimseyi bir tevhd meselesiyle ihy ederse, sanki btn
insanlar diriltmi gibi sevap kazanr. Bundan maksat
udur: Biri dierini Hakn yolundan aldatp dndrrse,
btn halk dndrm gibi ona gnah yazlr ve kim ki
birini Allahn yolundan km grp, ona bir tevhd
meselesini retip doru yola kor ve onun lm kalbini
o yzden ihy ederse, sanki btn insanlar yeniden
diriltmi gibi sevap verilir.
Brekellh glistn- blblndr Aspozi,

Cenneti tezkir eder l mekndr Aspozi.
Mutedil b- hev hem mctemi env-i zevk,

Mecma-i bezm-i saf-i rifndr Aspozi.
b- hayvan beenmez hasletindendir Mesih,

Aklnca sanki bir h-i revndr Aspozi.
Cme-i hardasn eyym- rebide kim giyer,

phesiz menzil-i ehi Hzr- zamandr Aspozi.
Her taraf pr meyve-i rin leb-i dilber misl,

Yeil atlasla donanm nev civndr Aspozi.
B midd elmas zre nak olur ebyt- srh,

L cerem sun-u Hdy bir beyndr Aspozi.
130
Msr Niyaz Dvn erhi
Ol sebebden ehli pr akl- zek v marifet,
Mahzen-i ehl-i ulm-u kmdandr Aspozi.
Cennet-i min tahti-hel enkr- terc dense hb,

Hzihi cennt-i adn-inden nindr Aspozi.
Ey Niyz ger dokunmasayd hi bd- fen,

Kim demezdi ana firdevs-i cinndr Aspozi.
nn mteveffk-e ve rfiuk-e... yetinde geen

tevfiyeden murad ihtiyr lmdr. Hazreti Mesih (sa
A.S.) ihtiyr lmle ldkten sonra ikinci kat ge
kaldrld. Kalallh- Tel Kurn- hakimde: Hazreti s
(A.S.) hir zamanda Hilfet-i Resul ile yeryzne nzil
olup, burada 40 yl sre kalr, evlenir, evld olur, en
sonunda bu defa tabii lmle lr ve yerine evlad halife
olur. te Hazreti snn kendisi diri olduundan dolay
onun b- hayata ihtiyac yoktur.
Aspozi Malatyaya yakn bir iledir. mmi Sinn

Mehmed Efendinin tekkesi orada idi ve sonradan bu zat
Niyz Hazretlerinin eyhi olmutur.
Bir yze d oldu gzm yzbin gezer divnesi,

Olmu cemli eminin ay ile gn pervanesi.
Kendi sunar dolu dolu peymneler klara,

Bir kez elinden n eden olur ebed mestnesi.
unlar ki tatmad ezel bezminde ann crasn,

Tatmaya dahi bunda ol ak ehlinin bignesi.
131
Msr Niyaz Dvn erhi
Her bir kuru lf ehli dahil olmaz bu meclise,
Ol cna kymaz nice gel disun ana cannesi.
Ak ehli aylmaz ezelden t ebed sarho olur,

Pes nice aylsun ki dim devreder peymnesi.
Bir mlke mlik eylemi ukn ol pdih,

Mlk-i Sleymn onlarn yannda bir virnesi.
ki cihanda Msrye devlet dahi izzet yeter,

Geldike yrin sunduu gevherlerin her dnesi.
Gn, nr isminin suretidir. Ay ile yldzlarn

nrlar gnn nrundan gelmedir. nk ay ve yldzlar
cevhirler gibi effaf olduundan gnn nrunu iktibas
ederler. Laf edli, yani yalanc ve iddiac kimseler Tevhid
ehlinin meclisine giremezler. Onun iddiac olduu daha
balangta szlerinden belli olur.
Beyitte geen mlk- Sleymandan murad

edilen ise, Hazreti Sleymann mlk- sr ve mlk-
dnyevsidir, yoksa o da bir Ullazim Peygamberidir.
Ben sanrdm lem ire bana hi yr kalmad,

Ben beni terk eyleim bildim ki ayr kalmad.
Cmle eyda grrdm har var glzr yok,

Hep glistn oldu lem imdi hi hr kalmad.
Gice gndz zr- efgn eyleyb inlerdi dil,

Bilmezem noldu kesildi h ile zr kalmad.
132
Msr Niyaz Dvn erhi
Gitti kesret, geldi vahdet oldu halvet dost ile,
Hep Hak oldu cmle lein ehr- bzar kalmad.
Dn- diyanet det- hret kamu vard yele,

Ey Niyz noldu sende kayd-i dindr kalmad.
Cmle eyada grrdn hr var glzr yok,

Hep glistan oldu lem imdi hi hr kalmad.
Btn eyada hr (diken), yani fena grrdm.

Fen-Fillh olunca, evvelce hr grdklerim, artk glzr
(gl bahesi) oldu. Btn her ey bana gzel grnr ve
hepsinden lezzet almaktaym, artk fena grmem.
Gice gndz zr- efgn eyleyip inlerdi dil
Gnlm gece ve gndz h- efgn ederdi. nk

baz makam kabz verir (insan tasarrufu altna alr), baz
makam da bast verir (her ey akla kavuur). Cem
makam kabz verir, nk kesret btndr. Hazretil ceme
geince munbast olur, zir bast makamdr. Bu
makamda kesret zahirdir. O kimsenin artk h-u efgn
kesilir, diner.
Gitti kesret geldi vahdet oldu halvet dost ile
Gitti kesret, yani kesret btn oldu. Geldi vahdet,

yani vahdet zhit oldu ki, cem makamnda kesret btn,
vhdet ise zhirdir. Dost ile halvet cem makamnda olur.
Halvetiyye tarikatnda Halvet denilmesinin sebebi
bundan dolaydr ki, halvet severlerdi, yani Hak ile
olurlar, halk ile olmazlard demektir, ama bu Halvetler
133
Msr Niyaz Dvn erhi
deil. Bir kimse mabdu tevhid etmedikten sonra din ve
diynetin ne yarar vardr.
Ey Niyazi noldu sende kayd-i dindar kalmad
te Msr Efendinin kayd-i dindr kalmad

demesi onun mabuduna vsl olmasnn ifdesidir.
Zevale gn salnd, kalai Vn alnd,

Btl vcd doland, vcd- Hak bulundu.
Vcd- inna cn, muhakkak oldu Sultn,

eytn srd Rahman, levihden ol silindi.
Bir mahf sahhr idi, kattl- cebbar idi,

Cd v mekkr idi, caduluu bilindi.
Tevbe ederdi hayre, niyet ederdi erre,

Kp olmu idi hamre hamrin kp delindi.
iirde geen Kala-i Vn alnd szlerinden

murad edilen udur: Msr Efendi hocas yalnz Msrda
bulunan Mifth-i ulum-il-gayb ilmini okumak iin
genliinde Msra gitmiti, orada bu ilmi tahsil etti,
hatta kendilerine ann iin Msr lakab verildi.
Serezde aslm olan Bedreddin Hazretleri vesir
ehlullh da orada bu ilmi tahsil etmilerdir. imdi
Msrda bu ilmi okutan yoktur. Ben Mekkede iken
birinde bir Mifth-i ulum-il-gayb erhini grdm, erhin
sahibi iindekileri anlamadndan bozuk bir kitap dedi.
te Msr Efendi Msrdan doru stanbula geldi ve
skdarda yerleti. Devir kinci Sultan Ahmed devri idi
134
Msr Niyaz Dvn erhi
ve zamann eyhlislm da Boaziindeki kylerden
birinde domu ve lakab Vn olan bir zat idi. te
Kala-i Vn alnd, btl vcd doland beyitleri onun
hakknda sylenmitir. Vn Efendi vcdunu mstakil
vcd, yani Hakn vcdu baka, kendi vcdu baka
zannederdi.
Bizim bu vcdumuz btl deil midir? Evet

btldr. Haktan gayri hi bir mevcd yoktur. (L
mevcd-e illallh).
eytn srd Rahman Levihden ol silindi
eytn Rahman srd burada Rahim srd

demek lzm gelirdi, nk eyh Kte- r Hazretlerine
eytn gelip: Bir mklm var. Cenab- Hak
buyurmutur:
Vesiat-e rahmeti klli ey-in (Rahmetim her

eyi kap-layacak derecede genitir), ben de burada geen
eyde dhilim, u halde benim de rahmet iinde
bulunmam iktiz eder. Niin Hakkn rahmetinden
kovuldum?" Kter Hazretleri: Klli eyin muht
olan (her eyi kaplayan) Rahmann rahmetidir ve rahmet-
i rahmandr. nk rahmet-i rahman bir rahmet-i mdr
(yani mterek, herkese it). Rahmet-i Rahm ise rahmet-i
hstr ve rahmet-i ycaddr, ite sen oradan, yani Hakkn
Rahm olan rahmetinden kovuldun. te bu sebeple
Msr efendi iirdeki beyitte Rahman yerine Rhm
demesi lzm gelirdi.
135
Msr Niyaz Dvn erhi
Sevmezdi ol beeri, m idi hep zarar,
Ehl-i Hakkn cieri, dilim dilim delindi.
Ol zlimin elinden, kt ou yolundan,

Cd dp ilinden, defterleri alnd.
Yezd-i bed-nm idi, ilimde haham idi,

t idi Belam idi tara dili salnd.
*********
Nolayd ey Kei da nolayd,

Senin dim yzn byle gleydi.
Yzn gzn kan alayp itdan,

Biten drl iekler solmasayd.
Senin b- havn matleb edp,

Banda her taraf yrn dolayd.
Kibirle gklere ba ekmeseydin,

Banda drl barn olmayayd.
Bu Msrya aceb bu da ne derdi,

Eer dile gelp bir syleseydi.
**********
Sana k olan diller niderler hri glmn,

Cemlin seyreden gzler niderler ba- rdvn.
136
Msr Niyaz Dvn erhi
arb- ak ile sekrn olup her birisi mestn,

Vislin glne hayran olan neyler glistn.
Koyanlar akl- idrki olur mu kimseden sk,

Yakp bu sne-i ki der telere cn.
Bu nr- aka yananlar buhar- evka dalanlar,

Gznden ya ile kanlar akan bilmezmisin hn.
Niyz kald hayrette yanar dil nr- firkatte,

Den bu dr- gurbette dn- gn eyler efgn.
Bizler ruhlar leminden bu gurbet lemine kp

geldik. Burada bulunurken gurbetteyiz. Dima asl
vatanmz iin h efgn ederiz. Hazreti Resl: Hubb-ul
vatan minel mn buyurmutur, yani Kiinin asl
vatan olan rhlar lemine kar muhabbet etmesi
imnna dellet eder. Yani o kimsenin bu sevgisi onun
imnndan gelir.
Ey gnl g eyle gel klarn gftrn,

Nicedir gr dost ile ynklarn bazrn,
Dost bels sehmine rrn edp sinelerin,

Sonra ol yrelerin istediler dermnn.
Derdini, dermn verptr yine ol yrelerin,

Ann in arttrr klarn efgnn.
Ak du yle yakuptur cism- cnn anlarn,

Kl edip savurdular cmle vcd harmann.
137
Msr Niyaz Dvn erhi
Vasl- Hakk isteyen cn-u cihan terk eder,
Ak meydnnda ol dikti ann drn.
Ey gnl burada kalbe hitap olunuyor. nsanda

be ey vardr: Nefs, ruh, haf, kalb, sr. Nefsin ii
kesrettir ve alkadr, yani her bir eye ilgi gsterir ve
muhabbet eder. Bu muhabbet mesel, resl, kitap,
mrid vesir bunlara benzer eylerdir, ki ulv olanlardr.
Sfl olanlar ise yaplmamas icap eden eylerdir, mesel,
menhiyyat gibi (yasak edilmi eyler). Ruhun ii
vahdettir, Haktan gayrya tevecch yoktur. Haf eriata
nazrdr, yani er hkmleri gzler. Kalbin ii ise
berzahtr, yani kesretle vahdet arasnda berzahtr,
kesretle vahdeti cmidir. Ann iin hadis-i erifte: Ma
vesaan ard vela semai velakn vesaan kalb-i abd-i
mmin buyurulmutur. Yani Ben yere ge smam,
ancak mmin kulumun kalbine sarm. nk kalb
vahdetle kesreti cmidir. Sr ise ahadiyete nazrdr, yani
srrn ii ahadiyete nezrettir.
Ak du yle yakuptur cism- cnn arlarn
Can ve cihan terk demek, yle bir kede veya

halvette oturmak ile veyahut hibir ie karmamak ile
olur demek deildir. Can ve cihann terki, cn ve cihann
variyeti Hakkn variyeti olduuna vkf olmak demektir.
Kii buna vkf olunca Haka vsl olur.
Ski-i Bezm-i Elest peymnesin ienleri,

Gr ki nice kefederler srr- Hakk astrn.
138
Msr Niyaz Dvn erhi
Bi-ninn menzilin Kf- ademden izleyip,
Ey Niyz byle bulmu bulan col cnnn.
Ski-i Bezm-i Elest peymnesin ienleri,

Gr ki nice kefederler srr- Hak astarn.
Bezmi Elestin sksi mriddir. nk Bezm-i

Elestde Rh-i zm tarafndan Elest- b-Rabbikm
nidas geldi. Bu nidy veller safndan bakas iitmedi.
Sonra veller tarafndan Gavs- Azmdan Elest- bi-
Rabbikm nidas tecelli etti. Bu nidy da mminler saf
iitti, akiler saf iitmedi, hepsi birden bel yani evet
dediler. Ann iin bezm-i elest sksi mriddir. te elest
bezminin arbn ienlerin yzlerinde olan perdeleri
kefeder.
Bi-ninn menzilin Kf- ademden izleyip,

Ey Niyz byle bulmu bulan ol cnn
Hakn yolunu Kf- ademden izle demek, yani

bu yolu mridden izle demektir. Ol mahbubu bulan
byle bulmutur. Kf dnyadadr velkin gizlidir,
grlmez. Oraya ehlullhtan bakas giremez. Bittabi
mrid de yle kolayca bulunmaz ve bilinmez.
Eylesun Allah ok tahiyyt,

Ana kim verdi ilm-i gyt.
Gizli Sultandr srr- Subhandr,

Mrid-i candr hep makam
139
Msr Niyaz Dvn erhi
Kutb-i halayk bahr- hakyk,
Ferd-i camidir hep mkmat.
Nokta-i kbr gremez am,

Gizldr zira cmleden zt.
Kalbini keaf eylemi efff,
Grnr anda hep beriyyt.
Hubbu canmda srr- ztmda,

Savar stmden her beliyyt.
Ey nice canlar yann bekler,

Bulmadk derler bunda lezzt.
Neylesin talm olamaz teslim,

Ya nice bulsun ol kemlt.
Myenin zevkin almaz ol kim,

eyhi Hak bilmez yok ryt.
Arayup bulan kulluun klan,

Telkinin alan buldu hlt.
ehri elmal canda bulmal,

Umm Sinandr hret-i zt.
eyhini Hak bil ey Niyz kim,

Pr yzndendir Hak hidyt.
Tahiyyttan murad tzymdir. lmin cziyyt

hasebiyle gyeti (amac) yoktur, makamlar hasebiyledir.
Makamlarn en son varaca snr yedi makamdr,
Bunlarn terakki, yani ilerleme, dier de tedell
140
Msr Niyaz Dvn erhi
ki nuzul, yani ini makamdr. Terakki makamlar:
Tevhd-i efl, Tevhid-i sfat, Tevhd-i zat tr. Tedell
makamlar: Cem, Hazret-il-cem, Cem-l-cemdir. Bir de
Ahadiyyet makam ki, bu makam Hazreti Reslullah
(S.A.V.)a mahsustur. Tevhd-i zatta insan kmil olur.
Tevhd-i efl ve Tevhd-i sfatta da insan nksdr, zat
makamna vsl olunca insan keml bulur ve Insn-
Kmil olur.
Belirmez Arifin nm- nin,

Deil irfn filan ibn-i filn,
Yerin terk edenin yoktur mekn,
Hakkat ehlinin olmaz nin.
zi yoktur ki izinden biline,

Dahi tozmaz ki tozundan biline,
Sen an sanma sznden biline,
Hkikat ehlinin olmaz nin.
Ne denl var ise lemde evsf,

Sfatlanr n bil eh-i rf,
nd ehl deilsen eyle insf,
Sen ann sabr-u krn sorarsn,

Bulamazsn o vasfyla yrrsn,
Bilindi kim ninn ararsn,
Arifler bazen telvin makamna (renklenme) inip

her sfatla sfatlanrlar. Onlar gh fakir olur, gh seyyah
olur, gh dervi olur. Velhasl onlar her sfat giyerler.
141
Msr Niyaz Dvn erhi
Klallh- Tel fil-hadis-il kudsi: Evliy- taht-e kubbi
l yarifhm gayr, yani Benim kubbelerim altnda
yle velilerim vardr ki, onlar benden baka kimse
bilmez. Bunlarn her birisi birer vel olduklar halde
tevelld etmezler, bu cihana gelip bir mride intisab
ederek, o mrid vesilesiyle seyr-i slk ederek ird
olurlar, lkin onlar ezelde de yine vel idiler. Hatta bu
gibi kimselerden ayadiyets-seyr olanlar bile mridsiz
olmazlar.
Kubb- Hakta mestur olan erler,

Sft- halk iinde grnrler,
Ne doarlar olar ne dolanurlar,
Hakikat ehlinin olmaz nin.
Gazab ehvet iki ayaktr anlar,

Binp stnde seyyh oldu canlar,
Bunlarla ktlar ara kanlar,
Ne kim fkta hor grmezse rif,

Vcdunda da olmaz an srif.
Annn der bunu ehl-i marif,
Hakikat ehlinin olmaz nian.
Grnse taradan bir vasf- fail,

inden de biri olsa mukabil,
Yakna yardm eyle olma hil,
An uran urur alatmak iin,

Ya gayret gsterir darltmak iin,
O da alar darlur atmak iin,
142
Msr Niyaz Dvn erhi
Nefessiz dnyada bir harf dirilmez,

Nefes de harfe bulanr arlmaz,
u kim Haktan gelir cn yorulmaz,
Cihanda bir grh olmaz ki ey cn,

Bulunmaya iinde ehl-i irfn
Olur mevsf sfatlar ile her an,
Kimi dn, kimi nd olurlar,

Kimi std, kimi nerrd olurlar,
Niceler sret celld olurlar,
eratle olursa ger ol efl,

Dime ana ki bu gayet bed efl,
eri red etmese sen de kl ikbl,
Ne kim mevcd oluptur bu cihnda,

Ger ilense kamu yerli yerinde,
Bahane bulamazlar hi birinde,
Niyzye gelir her gayb- hzr,

Grnr cmle arz ve cevhir,
Niniyle olur herbiri zahir,
143
Msr Niyaz Dvn erhi
O veller yle cihanda dolanmazlar da. Hakkat
ehlinin olmaz nin. Zira onlara vuranlara onlar da
vururlar. nk vuran vurmak ncil hkmdr, yet-i
kermede gemitir: Siz nasrnn cizyelerini
yakalarndan ekerek zorla alnz ve mhlet
vermeyiniz, herbirinin zimmetini birden alnz, onlara
msaade vermee gelmez. zet olarak Hak ehlini
vuran olursa, onlar da vururlar, sabr ve skt etmezler.
Nefessiz dnyda bir harf dirilmez.
Nefessiz dnyada bir ey dirilmez. Nefis de lr.

Zir nefis, nefesden mtaktr. Yukarda getii gibi
cihanda hibir topluluk olmaz ki, ilerinde bir rif
bulunmasn. Hatta evlik bir kyde bile bir rif kii
bulunur, bulunmazsa o ky, o topluluk harap olur.
Cenb- Hak o topluluu ve o ky o rif ile korur.
Onlar Kutup lardr, fakat bu hususu kendileri de
bilmezler.
Ne kim mevcd oluptur bu cihanda
Bu cihanda ne kim mevcd ise cmlesi yerli

yerindedir. Hibirine bahane bulunmaz, nk hepsi
Hakn vcduyla kimdir.
Ey gnl gel olmal Haktan irk,

Tende cnn vr iken eyle yer ak.
Dnyeden lmezden evvel et sefer,

Hi edinme bir makamda sen durk.
144
Msr Niyaz Dvn erhi
Yoksa bu frsat bize bk deil,

Menzil al dmezden ortaya firak.
Gel bu rz-u nmsu kl trmr.

Ger yola girdinse var arn brak.
Halkn uslu demesinden sana ne,

kil isen dn Mecnna tak.
lmine marur olursan olma hi,

Iss vermez sana ne kara ne k.
Gir sakn kma izinden Mridin,

Her ne emrederse sakn olma k.
Bir eline gz yandan al as,

Bir eline derd dnden yak erk.
Ey Niyz tutar isen pendimi,

Diye sana istediin ite bk.
Dnyeden lmezden evvel et sefer
Dnyadan sefer, yani gidi ancak Mt kable en

tem-t, lmezden nce lnz srrna mazhar
olmakla olur. k olan kimse hibir makamda durmaz.
Dnya ve hiret dima terakk eder. nk terakkinin,
makamlarda ilerlemenin sonu yoktur.
145
Msr Niyaz Dvn erhi
Beyitte geen k kelimesinden murad edilen s
kelimesidir. Hi bir zaman mridin emirlerine s olma,
dima onun emirlerini yerine getir.
Hak ilmine bu lem bir nsha imi ancak,

Ol nshada bu dem bir nokta imi ancak.
Ol noktann iinde gizli nice bin dery,

Bu lem o derydan bir katre imi ancak.
Ademliini her kim bulduysa odur dem,

Yoksa grnen sret bir glge imi ancak.
Bu zevki eyler herkes bulmaz veli her nkes,

ren an demde bir frka imi ancak.
Kim ol deme buldu yol vasi oldu Niyz ol,

Nc denilen frka bu zmre imi ancak.
Mefl mefln mefl mefiln,

demde olan esrr bu demde imi ancak.
Ademliini herkim bulduysa odur Adem
Derviin biri demi ki, ben eyhimle yz bin lem

gezdim, her biri bu lem kadar bykt. Doru demitir,
zir demliini her kim bildi ise ite Adem odur. Yoksa
dem sretinde olup da ii hayvan olursa o insan bir
glge gibidir. Ayn bir adam gnee kar durursa
glgesi yere der ve nasl bir insan olduu glgesinden
belli olur, tannr.
146
Msr Niyaz Dvn erhi
ren an demde bir frka imi ancak
Hazreti Peygamber buyurmutur: Yahudler u

kadar frkadr hepsi cehennem ehlidir. Hristiyanlar u
kadar, keza hepsi cehennem ehlidir. Fakat benim
mmetim de bu kadar frkadr, bir frkas cennet ehli,
firka-i vhide ve hve ncyedir.
Zhid sret gzetme ieru gel cna bak,

Vechi zre gr ne yazm defter-i Rahmna bak.
Mushaf- hsnnde yazm Kul hvellh yeti,

Gel inanmazsan geru var mekteb-i irfna bak.
emini gsterdiince kn cann alur,

Leblerin atka can nefh eyleyen cnn bak.
Zlfnn herbir telinde bal bin mecnnu gr,

Hattnn ilindeki yzbin meh-i tbna bak.
te-i ruhsr ile yanm kararm ehresi,

Harf libsndan soyunan nokta-i uryna bak.
Hep mlzim kulluunda bu cihnn ahlar,

Kapusunda pdihlar kul olan sultna bak.
lem ann hsnnn erhinde olmu bir kitb,

Metnin istersen Niyz sret-i insna bak.
kinci beyitteki Defter-i Rahmna bakdaki

Defter-i Rahmn Kmildir, nk Kmil Rahman
sfatyla muttasftr. Peygamber Efendimizin zamanndan
147
Msr Niyaz Dvn erhi
nce halk Hazreti smailin eriat zerine giderdi. Sonra
Hazreti Peygamberden drt yz yl nce biri kp halk
putlara tapmay retti. Bu evsn denilen putlar mezar
talar gibi Beyt-i erif evresinde dikilip ve
boyunlarnda devekuu yumurtas gibi bir takm talar
asarak onlar sslerlerdi. Beyt-i erifi tavaf ederek,
bunlarn yanlarna geldiklerinde onlara secde ederlerdi.
Mushaf- hsnnde yazm Kul hvellh yeti
Sonra Hazreti Resl (A.S.)a sordular: Senin

Rabbn altndan mdr, gmten midir, nedir? te Kul
huvallh sresinin nzil olma sebebi budur. nk
Kul huvallh sresinin yetleri Kurn- Kermin en
cemiyetli yetleridir. Sonra Cibril (A.S.) bu yetleri
indirdi. Anlam:
Kul hvallh- ehad, yani Vcda gelmeyen

malmt (zat mahsus bilgiler) ve vcda gelen
mevcdta dellet eder, esm-i cmiadandr, yani
Ahadiyyet-i Hviyyet ki, Gayb- Mutlakn ahadiyyeti ve
Ahadiyyet-i Ulhiyyet, ki mevcdatn ahadiyyeti odur
demektir.
Allah-s-samed yani Ona mevcdatn hepsi

rz- ihtiya ederler. Burada Samedin mans, cmle
mevcdat dnyev olsun, uhrev olsun Ona
ihtiyalarn arz ederler, ihtiyalar hep Onadr.
Lem yelid, Dourmad, Velem yuled,

Domad, ab ve ecdad yoktur. Velem yekn leh
148
Msr Niyaz Dvn erhi
kfven ahad, yani Ahaddir, Ona akran kimse
olmad, ei ve benzeri yoktur demektir.
emini gsterdiinde kn cnn alr
eimden murad Hakn vcdudur. Hakn

vcdunu grenin kendi vcdu kalr m? Kalmaz.
Zlfnn herbir telinde bal bin mecnunu gr
Zlften maksad Hakkn zuhrlardr, yani her bir

zuhrunda birer mecnun baldr. Mecnun Leylya
kt, Leylnn zlfnde bal idi, yani k olduu
Leyl ile bir vcd idi. te k da Haktr, muk da
Haktr. O kl ile tecell ve zuhr eder. mdi ka
muk dahi lzm olur. O mukluu ile de zuhr eder,
zhir olur, o k da odur, muk da odur.
Harf libsndan soyunan nokta-i ryana bak
Harf libs (bu lemde grnd giysiler) sret

libs demektir. Nokta-i uryn ise Hakkn vcdudur.
Bu lemler Nr-i Muhammedi, yani Hazreti Muhammed
Mustaf (S.A.V.)in nr suretinin erhinde bir kitaptr.
te Vettr-i ve kitb-in mestr-in f rakkin menr-in
O Tr hakk iin ve yazlm kitap hakk iin, ki bu
yazlm bir varaktadr, yani Tr dann hakk iin bu
lemler, Nr-i Muhammedinin erhinde bir kitaptr.
Ann hakk iin. te Cenb- Hak kasem etmitir. Hazreti
Resl ise bu kitabn metnidir. te bu kitap ki lemlerin
metnidir, ister isen bu lemlerde bulunan insana bak. Bir
slik sdk olduu halde cem makamnda Hazreti Resl
149
Msr Niyaz Dvn erhi
ya nurlu veya unsur suretinde yakaza halinde ana
behemehal gelir ve ona Tevhd-i efl, Tevhd-i sft ve
Tevhid-i zt telkin buyurur.
Kstebektir kstebektir kstebek,

Ol mnfklar vezir olsun ya bek.
Kfirin yeri cehennemdir veli,

Derk-i esfelde mnfk oldu sek.
Hem srat zre geen mminleri,

arandan dadaki hnzr da yek.
Nushuna i fide diyenlere,

Ger nasihat eylesen t hare dek.
Eylemez Deccla tesir eylemez,

Kl feragat anlara ekme emek.
Menn- selvyi Yahd istemez,

stedii ya basal, ya mercimek.
Skkeri olan gday neylesin,

Akl fikri bekrinin tuzlu semek.
stvy ar- er-i istemez,

ingna uldan kara adr gerek.
enginin engi ana Kurn yeter,

Canna kelb urduu nn-u nemek.
Doru yoldan tara gitme Msry,

Enbiy ekti bu derdi sen de ek.
150
Msr Niyaz Dvn erhi
n Kitb-ullhtr habl-l-metin,
Pek yap bu urvet-l vskya pek.
Msr Efendinin defa kstebek buyurmas

sebebi udur; nk kstebek krdr grmez, yeraltnda
yaar, solucan ve kurt yer ve hi bir nur grmez. Yani
fail-i hakikyi grmez. Efl kimin olduunu bilmez, sfat
kimin olduunu bilmez, vcd kimin olduunu bilmez.
te defa kstebek buyurmasnn sebebi budur.
Mnafk da yledir ve mahcuptur, efl, sfat, zt Hakn
olduuna vkf deildir demektir. Eb Tlipin olu olan
mm- Ali (R.A.) henz on yanda iken babasna Gel
baba Hazreti Muhammede imn et, dini Hak dinidir
deyince Eb Tlip: Biliyorum olum velkin biz bu
dinde ihtiyr olduk ve ihtiyarlarn dinini nice terk
edeyim diyerek slm ile merref olmamtr.
Menn- selvyi Yahudi istemez,

stedii ya basal, ya mercimek.
Hazreti Ms Allahn emriyle Amalika kavmi ile

muharebe etmek zere kym ettiinde Ben srilin ileri
gelenleri bu emre kar koydular. Altm bin civarnda
bulunan Beni sril biz harp edemeyiz dediler. Onlar
ceza olmak zere Cenb- Hak Tiye vadisinde hapsetti,
beslenmeleri iin gkten selv (tarla kuu) gnderdi,
piirip yediler, verilen bu nimete kanat etmediler bu
defa Hazreti Msdan men (bal) istediler. Onu da erbet
yapp itiler.
Skkeri olan gday neylesin,
151
Msr Niyaz Dvn erhi
Akl fikri bekrinin tuzlu semek.
Yahdler bu nimet ile de yetinmeyip

memleketlerinde yedikleri soan, mercimek ve sarmsak
istediler. te bu defa Cenab- Hak gadap etti ve onlara
Mut (lnz) dedi, derhal altm bin kii bir nefis gibi
ldler. Yedi gn cenazeleri ortalkta durdu (kokutu).
Sonra Hazreti Ms (A.S.) Cenb- Haka niyaz etti ve
yine hepsi dirildi. Ann iin o slleden gelen
Yahdilerin bedenleri bugn bile kokar.
stvy ar- er-i istemez,

ingene uldan kara adr gerek.
Hazreti Peygamber efendimiz buyurmutur:

eref buytekm vel trif mescidekm, yani
evlerinizi yksek yapp ereflendirin, zira byle
yaparsanz ruhunuz ferahlar ve mescitlerinizi erefli
(yksek) yapmayn, alak yapnz, zira oras Haka
ibdet olunacak yerdir.
kinci beyitte ingene ise byle erefli binalar

istemez, onun istedii kara adrdr.
Arifin mutlak kelmn duymaa irfan gerek,

Srr- mulaktr gnlde zevk ile vicdan gerek.
Bir haznedir tasavvuf mlik olmaz her hasis,

Bulmaa an d lemde beim sultan gerek.
152
Msr Niyaz Dvn erhi
rifin szlerini yine arif olan bilir, nk rfan
gnlde kapal bir srdr, ancak zevk ve vicdan ile bilinir.
Bir insan rif olmaynca vicdan shibi olamaz.
Drr-i yekt knn lemde bulmak isteyen,

Bulmaz an nehr iinde bahr-i b-payn gerek.
Marifet dvsn eden mdde bilmez mi kim,

Dildeki dvya elde hccet- brhn gerek.
Arif oldur halk bana rmek istemez,

Gnl cmle halk iinde hk ile yeksn gerek.
Kibr- ucbun illetinden kurtulup sa olmaa,

Bil tabibin mnda eyhin senin Lokman gerek.
hret ss marifet kenzini bulmaktr muhal,

Varln ehri senin batan baa viran gerek.
Drr-i yekta yle gelii gzel nehirlerde bulunmaz

an bulmaa sonsuz bir derya gerekir, yani tevhidin
tlimine Mrid-i Kmil ister. Hdyi Mahmut Efendi
Enfs namndaki kitabnda bir hikye yazar: Derviin
biri eyhine gelir, evlenmek iin msaade ister. eyhi
olur der. Fakat dervi ben Padiahn kzn isteyeceim
efendim. eyhi de olur der. Dervi sokaa karak acaba
Padiahn kzn kimden isteyebilirim diye sorunca,
eyhlislmdan derler. Fakir dervi eyhlislma gider.
Efendim ben Allahn emriyle ve Reslullah eriat
zerine Padiahn kzn almak isterim der. eyhlislm
bir gn huzurda iken Efendim bir fakir dervi gelip
kznz benden istedi. Cevaben Padiah: Biz Kurey
153
Msr Niyaz Dvn erhi
deiliz ki neslen kfv ve gn (e ve zenginlik)
isteyelim, ama o fakir kzma nianlk olarak bir drr-i
yekt getirirse kzm veririm. eyhlislm padiahn
emrini dervie tebli eder. Dervi pek al der ve arda
drr-i yektnn nerede bulunabileceini sorar, renir.
Dervi kalkp oraya gider, soyunup denize dalar kar,
dalar kar, yorulur, gc derman kalmaz, deryann
kenarna ekilir yorgunluktan ve alktan ylr kalr.
Daha nce yemin etmiti, y ben drr-i yekty bulurum,
yahut da bu dery kysnda can veririm. te bu
baygnlk esnasnda uykuya dalar. Hakn emriyle
deryda frtna kar, dervi de bu grltden uyanr.
Bakar ki yannda be alt adet drr-i yekt duruyor.
Hemen onlar koynuna doldurur ve gidip eyhlislm
efendinin nne dker ve bylece padiahn kzn alr.
te himmet sarf byle olur. Bu mislde olduu gibi bir
kimse tevhide himmet sarfedince muhakkak ona vsl
olur ve Mrid-i Kmili bulur, nk tevhidin kayna
Mrid-i Kmildir. yet o dervi dere veya nehirlerde
inciyi arasayd bulabilir miydi, bulamazd. Sordu
soruturdu, nerede bulacan rendi, Cenb- Hak da
ona istediinden fazlasn verdi.
lmeden evvel lp kabre girip hare kp,

Mlik-el mlkn uhdunda gnl hayrn gerek.
nsan Mt kable en temt, lmeden nce

lnz srrna mazhar olup tabii lm ile lmeden nce
ihtiyar lm ile kabre girip ve hare karak Mlikel
mlkn uhdunda hayran olmaldr.
154
Msr Niyaz Dvn erhi
Nefsi tamsun srt- eri ite bunda gep,
Kalb evi hep hr- gilmn cennet-i Rdvn gerek.
Syleyip iittii dah gorp fikrettii,

stv-i ar- srda hazret-i Rahman gerek.
Her kaan ttilere feth-i dehn ettikte ol,

Lezzetinden ttler szlerine nedmn gerek.
Geh ham olup dilinden kimse almaya cevab,

Geh alp d olup gller gibi handn gerek.
Gh ns, gh hayet gh ryet geh sucd,

Gh sahv- gh mahv geh vcd geh cn gerek.
Terkedp cmle kuydt erie srfe ol,

Srfe erse bir gnl ii ann ummn gerek.
Aradan iskt edip cmle izft hemn,

Hak vcdu aikre gayrisi pinhn gerek.
nk ridir izfattan vcdu dilberin,

Zevk-i kll isteyen k dah ryn gerek.
Msry terk-i izft etmee lyk olan,

Kmmel-i inn iinde bindebir insan gerek,
stvayi ar- srda hazreti Rahman gerek
Hazreti Rahmndan murad Gavs- zam dr,

nk Gavs, Rahmn isminin mazhardr ve btn
lemlerde mtesarrf olan Gavstr.
155
Msr Niyaz Dvn erhi
Errahmn alel aristev, Rahman ar- alsnda
hkmrndr yetindeki Rahman dan murad Gavstr,
yani Gavs- azm ar stnde mstev oldu demektir,
Zir Gavsn azameti udur ki bu lemler ann avucunda
bir hardal dnesi kadardr. Ann Shib-i iml ve
Sahib-i yemini tbir olunan vezirleri vardr.
Gh sahv- gh rnahv geh vcd geh cn gerek"
Burada mahv- sahv iret ehlinin tam sarholuu

ile tebih edilmektedir. Bu da Men arefe Rabbeh -tl-i
lis-nuhu- ve men arefe Rabbeh -kll lisneh-
srrna iarettir.
Dervi olan k gerek yolunda hem sdk gerek,

Bar ann yank gerek can gzleri ak gerek.
Alaktan alak yrye toprak iinde rye,

Ak teinde eriye altn gibi szmak gerek.
Madenlerin eidi yedidir: Altn, gm, bakr,

demir, kurun, kalay ve cvadr. Bunlarn asl altndr.
Altn binlerce yl sonra deiiklie urayarak demir, bu
da binlerce yl sonra gm, sonra bakr, kurun,
srasyla kalay da cva olur.
Kmil olan bu kimyev deiiklikleri bilir ve bu

deiiklik sebeplerinin ne gibi eczalarla giderileceini
fark eder, ite o ecza ile madenleri asl olan altna evirir.
nk altn pek saftr, her ey pas tutar, altn tutmaz,
zir asl olan zt pktr. Fakat zamanla deiikliklere
urayarak gm, bakr ve demir gibi ir madenlere
156
Msr Niyaz Dvn erhi
dnmtr. te Kmil kii kimyevi bir ecza ile arz
olan illeti giderir, aslnda irca eder, esas olan kimya ilmi
de budur. Kezlik ruhun asl da paktr ve saftr. Fakat
sonradan arz olan illetler sebebiyle eski asl hlini
kaybetmi ise, Mrid-i Kmil o rz olan illetleri tevhd
ile giriim yaparak onu tekrar aslna dndrr.
Zikr-i Hakka megul ola yana yana t kl ola,

Her kim diler makbul ola tevhide boyanma gerek
Zikr-i dim haccl-ekberdir. Mesel gnl her

nereye giderse Fe-eynem tevell fesemme vechullh,
Her ne yne dnsen, Allahn vechi, yani zt
oradadr mucibince kalb de devaml zikirle ardnca
Allah Allah diyerek gider. Gnl baa gider, baheye
gider, hana gider, hneye gider ve bu srede gnl her
nereye tevecch ederse, vechllh olduu, gnln de
ardnca tasdik eder. Bu sebepten dim zikir Haccl-
ekber ve cihad- ekberdir. Tevhide boyanan kimse
dnya ve hiret makbul bir kimse olur.
Eyn kii yol alamaz maksdunu tiz bulamaz,

Yo olmayan vr olamaz vrn datmak gerek.
Burada eyn kii, yani kibirli ve kendisini

beenmi kimse istediini abuk bulamaz.
Dervilerin en ala buday iinde bura,

Bu Msr gibi bal her bir ayak basmak gerek.
Dervilerin en ala tevhd-i efl slikidir ve

dimi zikir sahibidir. Beyitte geen buday iinde
157
Msr Niyaz Dvn erhi
burak, buday ayn deerde satlarak birlikte tlp
un olur. Tevhd-i efl sliki ve zikr-i daim sahibi de
gerek burada dnyda, gerek kabirde ve gerekse hirette
behemehal keml bulur, ona noksan makamlar
tamamlattrlr.
Slikin Mridine hizmeti hne gerek,

Eiine koya bn diye hne gerek.
Gee dny ile ukby dab etmeye r,

Bu yolun mihnetine ol kati merdne gerek.
Nmurad olmaa tlib ola kim menzil ala,

Dah halk ire ad kil- dvne gerek.
Dah Ms gibi Hzra gemisin deldire ol,

Eski dvr ykp hem katl-i olana gerek.
Gemi sa olsa an gasbeder emmre-i nefs,

Yeni dvar beim eskiye vrne gerek.
Eer ldrmese olan sonu fsd olur,

Bu ban blbl ak dne pervne gerek.
Ey Niyz bu yola kim gire kurbn ede can,

yd-i ekberdir ana vuslat- cnne gerek.
Slikin mertebesi vardr: Biri muhib, biri

mrid, dieri de sliktir. Muhib olan kimse yalnz
tevhd ehli ile muhabbet eder. Mrid hem muhabbet
eder, hem de bat etmek ister. Slik ise bat ederek slk
eder. Burada murad edilen esasen budur, yani slk
158
Msr Niyaz Dvn erhi
edenin mridine hizmeti, vkelnn en bataki zt nice
kymetli tutar, hizmet ve itaat eylerse, slikin de
mridine yle itaat ve hizmet etmesi ve kymetli tutmas
gerekir, hatta daha ziyde olmasn ister. nk birinci
husustakine itaat ve hizmet edilmesi dnyev geim
dolaysyladr. ayet kusur ilerse geimi kesilir ve o da
geimini baka yerden temini cihetine gidebilir. Fakat
Mride hizmet ise Hak cihetindendir ve Mridin emri
Hakn emridir. Eer Mridin emrine slik itaat etmemi
olursa, baka cihetten Mridden kazanacan elde
edemez. Mridin hizmeti nedir diye sorulursa, onun
hizmeti Hak yolunda Hakn yapt emirlerden ibarettir.
Binaenaleyh Mridin emrini tutmamak, Hkn emrini
tutmamak ve Hak emirlerine itaat etmemektir.
Bu yolun mihnetine ol kat-i merdne gerek
Bu yolun mihneti, yani zahmeti udur ki, ahbab-

yarn her zaman bulunmaz. nk gerek tevhd ehli
pek ndir bulunur. Mesel, buradan kalkp Msra bir
tevhd ehli bularak muhabbet ve sohbet etmek iin
gidersiniz, sonra o gittiiniz yerde ya bir ahbap
bulursunuz, yahut bulamazsnz. nk bulunmaz
eydir, bulunursa da gizlenirler. te bunun iin
merdanlk, yani yiitlik gerekir ki, sen de buna
dayanamazsn.
Dahi halk ire ad kil- divne gerek
Akln mertebesi vardr: Biri akl- maa ki

dnyada yaam ve geim gibi eylerle ilgisi olan
hususlara akl erer. Biri de akl- maad ki bu gibi
159
Msr Niyaz Dvn erhi
kimselerin hiret ilerine akl erer. Dieri de akl- kmil
ki yalnz ilh bilgileri dnr. Bu akl- kmil sahipleri
tevhid ehli ve Melmiye- dir. Bunlara Ukal-yi
meczbn tbir olunur. nk akl- maa ve akl- maad
sahipleri bunlarn cezbeye kaplm kimseler olarak
grrler. Zir bu Melmiyyeden olanlar gzel elbise
giyerler, gzel yemek yerler ve be vakit namaz ve
Ramazan- erifte orularn tutarlar, yani btn ilh
farzlardan baka ibdet etmezler ve bunlar iin byle
dervilik olur mu derler. Hani nerede bir keye ekilip
bakalaryla ilgisini kesmek, nerede riyzat etmek ki
yirmi drt saatte bir hurma ile geinme diyerek tevhid
ehlinin bu durumlarna dikkat ederek deli divna derler.
Hlbuki Nebler ve Peygamberler yle onlarn

zannettikleri gibi riyzet etmedi ve bir keye ekilip
halk ile ilikilerini kesmediler ve Hakn farz kld
eylerden baka bir i ilemediler. Tevhd ehli de yledir,
fazla ibdet etmek ibbdn halidir, ibbd ise mahcuptur.
Hlbuki tevhd ehli mahcup deildir. Enbiy ve Resl
olanlarn zevk ve irfn tevhd ehlinde olan zevk ve
irfnn gayri deildir, yani hi fark yoktur. Yalnz
mertebe ynnden fark vardr. Mesel Nebler mertebesi
vardr, Peygamberler mertebesi vardr, Gavs mertebesi
vardr vesair buna benzer mertebeler vardr. Bunlarda
mertebe ynnden birbirine stnl varsa da, irfan
ynnden arada hi bir fark yoktur. te ibbd olanlar
iin esasn anlamadan Muvahhide deli divne derler.
Tarikat ehli de ibbddan saylr. Halbuki tevhd ehli
bunlara -muvahhid olanlara- deli demez, kil der. Bu
cihettendir ki Msr Efendi de ad kil ve divne gerek
buyurdu.
160
Msr Niyaz Dvn erhi
Dahi Ms gibi Hzr-a gemisin deldre ol,

Eski divr ykp hem katli olane gerek.
Hazreti Msa (A.S.) kavmi Ben srail ile

konuurken kendisine: Y Ms, senden lim kimse var
mdr? dediler. Bittabi Reslden daha lim kimse
yoktur ve hem de hazreti Msnn zamannda baka
Peygamber de yoktu. Hazreti Ms cevaben: yoktur
buyurdu. O zaman Cenb- Haktan kendisine: Mecma-
il Bahreynde ledn ilmini bilen bir kulum vardr, onunla
gr diye hitap edildi. Ledn ilmi demek, kermet-i
kevmiyye ilmi demektir. nk Hazreti Msnn
zemedii mkl vard:
Birinci mkl, doduu zaman Firavunun

falclar, kehnetle doacak bir erkek ocuk yznden
saltanatnn tr-umr olacan bildirmilerdi. Bunun
zerine Firavun ebelere erkek doan ocuklarn
bodurularak ldrlmesi iin emir verdi. te bu srada
Hazreti Ms dnyaya gelmi, annesi de ebe ile
anlaarak ocuunun gznn grmeyecei ekilde
lmesini teminen bir beik iine koyup Nil nehrine
brakmt. Beik akntya uyarak gelip Firavunun
saraynn duvarna dayand. Firavun beikteki ocuun
erkek olduunu grnce ldrlmesi iin emir verdi.
Kars Hazreti siye: Senin erkek ocuun yok, bunu
bize Allah gnderdi -Firavunun baka einden yalnz bir
kz vard- bunu bytelim, bizim terbiyemizde byyen
ocuk sana hynet etmez. Velhasl Firavunu ikn edip
ocuk Msnn ldrlmesinden caydrd. Sonra
Msnn teyzesi siyeye stanne iin Msnn
161
Msr Niyaz Dvn erhi
annesini tavsiye etti, bu suretle Ms hazretleri yine
kendi annesinin style bytlm oldu. te bir
mkl bu idi ki neden Nilde boulmamt.
kinci mkl, Hazreti Ms yolda giderken

Firavunun adamlarndan biri Ben srailden birini
ldrmek zere kovalarken grd. Takip edilen adam:
Aman y Ms beni kurtar dedi. Hazreti Ms da
Firavunun adamn durdurunca adam dp ld. te
bu hdisede ben bu adam niin ldrdm, gnh var
mdr?
nc mkl de Firavunun adamn

ldrm olduunu grnce, kat. uayb (A.S.)n
kzlar koyunlarna su vermek iin bir kuyunun
azndaki ar ta kaldramyorlard, gidip o ta para
almadan kaldrmt.
te bu hdisede cereyan edenler Hazreti

Msnn zemedii mkllerdi, halli kevn kermete
bal idi. Bu sebeple Cenb- Hak onu kevn kermet
shplerinden Hzr (A.S.)a gnderdi. Birlikte bir gemiye
bindiler, Hzr tuttu gemiyi deldi. Hazreti Ms buna
itiraz etti: Burada bir ok insan var, suda boulacaklar
yazk deil mi? Hzr: Peki ya sen niin beiin iinde
iken boulmadn, Allah tarafndan korundun. te bu
gemi de yle korunur dedi. Gemiden kp vardklar
memlekette dolarlarken Hzr tuttu bir ocuu ldrd.
Hazreti Ms yine itiraz etti. Hibir gnah olmayan
ocuu niin ldrdn? Yazk deil mi? Sonra Hzr
(A.S.) ocuun krek kemiini karp gsterdi. Sen
krek kemii ilminden anlarsn. Hazreti Mus bakt,
162
Msr Niyaz Dvn erhi
ocuun ileride bir fesat olacan grp anlad. Hzr
da: Bylelerin idamnda saknca yoktur, ayn senin
Firavunun adamn ldrdn gibi. Sonra oradan
kalkp baka bir ehre geldiler, burada hibir kimse
bunlara bir yiyecek vermedikleri gibi, stelik kovup
hakaret ettiler. Fakat yolda rastladklar yklmak zere
olan bir duvar Hzr (A.S.) dzeltti. Hazreti Ms:
Niin cretsiz bu ii yaptn, bari bir miktar para
alsaydm, onunla ekmek vesire alr, almz
giderirdik dedi. Hzr (A.S.): Ya sen uayb (A.S.)m
kzlarna para almadan kuyu azndaki ar ta
kaldrdn, bir cret almadn.
Gemi sa olsa an gasbeder emmre-i nefs,

Yeni dvar beim eskiye virane gerek.
Eer ldrmese olan sonu fsid olur,

Bu ban blbl ak dne pervane gerek.
Peygamberler mucize gstermeyi istemezler, hatta

mucize gstermekle emrolunduklar zaman zerlerine
bir da yklm gibi ac duyarlard. nk onlar gayet
efkatli kimselerdiler. ayet Hakn emriyle
mazharlarnda zahir olacak mucizeye halk kanaat etmez
ise balarna bir belnn geleceini bildiklerinden dolay
mucize izhrn istemezlerdi.
Yukardaki vakada; gemiden murad kiinin

vriyeti, yani vriyet gemisini delmeli, harap etmeli, yani
vriyeti brakmaldr. Eski yklmak zere olan duvardan
murad ise insann vcdudur, yani eskiden vcd
enindir zannederdin, sonra onu dzeltip Hakn
163
Msr Niyaz Dvn erhi
olduunu anladn. Keza ldrlen erkek ocuundan
murad ise insann nefs-i emmresidir.
Ey Niyaz bu yola kim gire kurbn ede cri,

Iyd-i ekberdir ana vuslat- cnne gerek.
Can, yani ruh; Ruh makam cem makamdr. Bir

kesret-i tabiiyye vardr. Bir kimse slk edince kesret-i
tabiyyeden kurtulur. nk eflin Hakn olduuna,
sfatn Hakn olduuna, vcdunun zt- Hakn
olduuna vkf olunca, o zaman kesret-i tabiiyye kalmaz.
Bundan sonra Makm- cem ki ruh makmdr, orada
kesret btn olup, vahdet zhir olur, yani Hak zhir, halk
btndr. Sonra Hazret-il cem makamnda ki, makam-
nefs ve makam- erttir, kesret zhir, vahdet btndr,
yani halk zhir, Hak btndr. te Msr Efendinin cann
kurban et demesi, ruh makamndan nefs makamna
gemek demektir, bu hal bir iyd-i ekber ve Hacc-l
ekberdir.
Gel ey bahr-i hakykta taleb klmayan esdf,

Gel gevherlerinden hem haberdr olmayan gnl.
Gel ey k dne pervne gibi cnn atmayan,

Gice gndz ii blbl gibi zr olmayan gnl.
Tkendi mrn ey gnl heb yerlerde gafletle,

Gel ey mr tamam olunca bclr olmayan gnl.
Sudan bir ibret almadn niin dim akp alar,

Gel ey vahdet denizini talebkr olmayan gnl.
164
Msr Niyaz Dvn erhi
Eriti cmle menzile yol ehli sen dp kaldn,

Seni nidem bu yollarda bana yr olmayan gnl.
Kamnun derdine dermn sen imisin bu lemde,

Niyzi derdimendin derdine re olmayan gnl.
*********
Pdiha akn hem-hne kl,

Msiv-y akn bigne kl.
Zikr-i fikrinle beni pr nr edp,

Mest-i medh eyleyip dvne kl.
Benliimdir senden ayran beni,

Varlm ehrini yk virne kl.
Mrg-i rhun meylini kes gayriden,

ol cemlin emine pervne kl.
Gnlm mirt-i veh-i zt edp,

Ol tecellyle beni mestne kl.
Cezb-i feyzin arbn doldurup,

Bu Niyazi bendeni meyhne kl.
**********
165
Msr Niyaz Dvn erhi
Arapa iir:
Y cmiel esrr vel fedil

Y kif-el astr lilavmil
F'ehel reeyte bahren ve semiteh

Yermi dryeti ilessevhil
Lkinnehu l yemneul Gavvse min

hracih miktri keffessevhil
Kn keennem esrre eril Mustaf

Tekn veliyyen hdiyyel kavfil
Vel tucib anh liklli sil

Bel kn zemnen silel mesil
Vahzer aniddav bih feinneh

Ledel kirmi udde davan btl
Vesluk bifakrin veh-tiycin fit-tark

Ve bilfeni anil vcdil hil
Hzel min-el Msriyyi tuhfetnlekm

Huz-hfete men cmletel gavil
Y cmiel esrar vel fedil

Y kif-el astr lilavmil
Fehel reeyte bahren ve semi 'teh

Yermi diryeti illessevhil.
166
Msr Niyaz Dvn erhi
Ey ilh srlar ve Rabbn faziletlerini cmi olan ve
ey lemlerin rtlerini aan zt. Burada zttan murad
Mrid-i Kmil dir. Sen grdn m ve iittin mi bir
dery ki, iindeki inci, yakut ve zmrdlerini kenarna
atsn. Hibir dery mcevherlerini shillerine atmaz.
Lkin o mcevherleri yalvararak az bir miktar
karmaktan da Gavvs menetmez. Burada Gavvsdan
murad Nakibdir. Nakib una denir:
Lkinneh id yemneul Gavvdse min

hracih miktri keffessevhil.
Hazreti Reslullahn zaman- saadetlerinde on iki

Nakbi vard. Bunlardan Hazreti Sad (R.A.) Nakblerin
ba ve vahy ktibi idi. Nakbin hizmeti, mesel, eshabtan
biri bir makam grmek istedii zaman, nce Nakbe
mracaat eder: Niyz ederim, Reslullaha rica et, bana
bir makam ihsan buyursun. Nakib de; Reslullaha filan
kii gelmitir, yle yle ihsnn ister, diyerek
arzederdi. Onun istei zerine hazreti Resl o sahabenin
ihtiyacna gre makam gsterirlerdi.
Kn kennem esrar e eril Mustaf,

Teklin veliyyen hdyyel kavafil.
Sen erat-i Muhammed-i Mustafa (S.A.V.) in

srlar gibi ol, kafilelere yol gsterici bir vel olasn, yoksa
hangi mridi grdn ki, yolda, arda, pazar yerinde
gezenlere gelin size tevhd gstereyim diye sylesin.
Mrid-i Kmil bir deryadr, mcevherlerini kendisi
kenara atmaz, velkin gavvs dahi menetmez. O
deryann gavvsma, yani kmilin nakbine mracaat
167
Msr Niyaz Dvn erhi
ettiin zaman, o nakb kmilin deryasndan miktarna
gre karp verir, ihtiyaca yeter miktarndan fazlasn
vermez. Ve esasen vermek de caiz olmaz.
Vel tucib anh liklli sil,

Bel kn, zemanen silel mesil.
Her bir soru sorana sen cevap verici olma. Sen de

baz zaman meseleleri sorucu ol, yani baz zaman sen de
bilmez gibi davran ve mesele sor.
Vahzer anidd-v bih feinneh,

Ledel kirm- udde davan btl.
Davadan hazer et, yani iddiac olmaktan kan,

zir eshb- kirm indinde davay kzibe btl
addolunurdu.
Vesluk bifakrin veh-tiycin fit-tarik,

Ve bilfeni anl vcdil hil.
Hazel min-el Msryy tuhfetnlekm

Huz-hafete men cmletel gavil
Tarikte fakr ve ihtiyala kendini helk et, yani

kendini yok et ve sana perde olan, engel olan
vcdundan fen bularak kendini helk et, kendini hi
bil. te bu szler Msr Efendiden sizlere armaan olsun.
Bunlar kabul et ki, btn skntlardan kurtulup emin
olabilesin.
Arapa iir:
168
Msr Niyaz Dvn erhi
Sevfe terennuri kablel ufl

Yehzem s bihi ecndil gul
Sevfe ter zulmetehm tecell

Bihi helkhm aleyhim yahl
Sevfe ter mr Gaffreytehm

Hini reh min karbi yekul
Sevfe ter ehli semi yc

Yescd bittavi leh velkabul
Sevfe ler trbeten Msryyeten

Tenakku anhi ardih bilvusl
erhi:
erat-i Muhammediyenin nruna kavuulmasna

yaknda yaklalm olduunu grrsn. nk Hazreti
Resl (S.A.V.): Slihler zaman bir gn, fsklar
zaman yarm gndr buyurmutur. Yevm-i lhnin
bir gn bin yl, yarm gn de be yz yldr. Bu hadisi
erif hicret zamannda bildirildiine gre, slihler zaman
hi phesiz Hazreti Peygamberin zaman idi. imdiye
kadar hicretten bu yana 1299 yl gemitir. u halde
kymet gnne kadar daha iki yz bir hicret yl
kalmtr. Hazreti s da ge kaldrld zaman: ki bin
yl sonunda yine nuzl ederim buyurmutur. Hicret-i
Nebeviyyeye kadar be yz yl gemiti, hicretten sonra
geecek zamanla sre iki bin yl eder. Kymetin
belirtileri bin drt yzden sonra artk grlmee balar.
169
Msr Niyaz Dvn erhi
Mesel, mam- Mehd zuhr eder. mam- Mehd bugn
zahirdir, yani dnyadadr. mam- Mehd, mm-
Askernin olu idi.
Abbaslerin hilfeti devrinde, nce Halifelie Eb

Cafer geti. Hazreti Resuln neslinden olanlar
kendisine eziyet edilmemesi iin onu ehd etmee
kalktlar. mm- Ali Rza Horasan tarafna kamaa
mecbur oldu. mm- Hasan- Asker Mekkede gizlendi,
mm- Mehd de bu srada ortadan sr oldu, o bugn bile
srdr. ok zamann Medine-i Mnevverede ecdadnn
yannda geirir, fakat kimse tanmaz. mmlardan yalnz
sekizi Medinede kalp vefat etmilerdir, bunlarn alts
bn-i Abbs kubbesi altnda, ikisi de Abbs kubbesinin
ilerisindeki dar sokakta metfundur. te bin drt yzden
sonra mm- Mehd Medineden zuhr edecek ve
ehlullhn cmlesi kendisine tbi olarak tam bir btn
halinde yryeceklerdir.
Sevfe ter zulmetehn tecell,

Bihi helkhm aleyhim yahl.
Bu srada Basra taraflarndan Mesih Deccl zuhr

edecek ve ama gelecektir. Hazreti s da amda Ak
minreden yeryzne nzl ile Medine-i Mnevvereye
gelecektir ve mm- Mehd ile buluacaktr. mm-
Mehd bir sre sonra hirete intikl eder. Hazreti Is
Nbvvet ve Risletle gelmez, Hazreti Resln bir
halifesi olarak gelir, velkin Kurn ve erati tekrar
Cibril-i Emin vahy eder, yani Hazreti Reslden almaz.
Beyitte ehli sem gelir grrsn diyor Msr Hazretleri.
Ehli semdan murad Hazreti s (A.S.)dr, ona tavan
170
Msr Niyaz Dvn erhi
(istekle) secde ve kabul ederler, nk onun zamannda
hibir kfir kalmaz, hepsi iman eder. Hatta Ms (A.S.),
Hazreti sdan sonra bir hir zaman peygamberi Hazreti
Muhammed Mustaf (S.A.V.)in geleceini mmeti Ben
srile haber vermitir. Onlar hl Hazreti snn
geldiine iman etmediklerinden Hazreti Resle de
inanmadlar. Bu defa Hazreti sy grnce dini
Muhammedi olan slm dahi kabul ederler. Kez s
mmetinin hepsi ona inandklarndan hibir ferd kfir
kalmaz. Hazreti Msdan sonra, Hazreti s da hir
zaman Nebisi Hazreti Resl mmetlerine haber verdi.
Hazreti s zaman krk yl emniyet ve asyi iinde
geer. Sonra bu srenin sonunda Hazreti s bek
lemine intikl eder, hatta Hazreti Resln ayak ucuna
gmlr. Bu hususu Hazreti Resl onun oraya
gmleceini haber vermitir, bu sebeple oraya kimse
gmlmez. Hazreti snn lmnden sonra slmdan
bazlar dinlerinden dner ve buna benzer almetler
zuhur eder. Krk gn bir sre ortal sis kaplar, hatta
yanlanlar gnein batdan doduunu sanrlar, halbuki
ilh dzen bozulmaz, lkin krk gn ve gece sis devam
ettiinden gece mi, gndz m olduu fark edilemez.
Hatta Hazreti Reslden o zaman namaz nasl
klnacaktr diye soruldu; bittakdir buyurdu, yani le,
ikindi, akam, yats ve sabah namazlarnn vakitleri
takdir edilerek klnacaktr. Sonra o sis nce bat
tarafndan alp gne grlecektir bu sebeple Tuluu-
ems-i min magribih, Gne bat tarafndan alp
gne grnecek denilmitir. Bundan sonra latif bir
rzgr esip iman ehli olanlar vefat eder, bunun sebebi
kymetin iddetini mmin olanlarn grmemesi iindir.
Orada burada yer batar, tede da yklr, btn bunlar
171
Msr Niyaz Dvn erhi
kfirler grecektir. te mm- Mehdinin zaman yedi
yl, Hazreti snn zaman krk yl ile bylece bin be yz
tamam olur.
Sevfe ter trbeten Msryyeten

Tenakku anhi ardih bil-vusul
Msrnin trbesi de akk olup (imein g

yarp gemesi gibi) canana ulam grrsn. Hazreti
Msr lmiyede (Limni adasnda) metfundur.
Varln mahveyleyip meydna gel,

L v illdan geip merdne gel.
Gel hakkat ilmini sen de oku,

Bir kadem bas mekteb-i irfana gel.
Zulmete Hzr ile gir gevher kar,

Ab- hayandan ip hem kane gel.
eri baa t edip skender ol,

Ge otur taht- dile hne gerek.
Knt kenzen srrn duydunsa ger,

Sakla srr dime her ndna gel.
Vahdetin meydn srr var iken,

Kesret ire girme sen zndne gel.
Ey Niyzi ba ak dvnesin,
Nice bir dvnesin uslne gel.
172
Msr Niyaz Dvn erhi
Zulmete Hzr ile gir gevher kar
Hzr (A.S.) ile skender-i zl-Karneyn, ve

Efltunu ilh brahim (A.S.) zamannda karanlk
denizine kadar gidip, oradan inci, ykut, zmrt
kardlar, skenderden gizli olarak Hzr ile Efltn
hayat suyundan itiler. Sonra oradan dnte skender
Mekkeye geldi, brahim (A.S.) ile bulutu, hatta
birbirlerini grdklerinde sarma dola oldular. imdi
bayram gnleri sarma dola birbirimize sarlmak
kucaklamak brahim (A.S.) ile skenderin snnetidir.
Halen gerek Hzr, gerek Efltn-u ilh hayattadrlar.
Hzr b- emreddir, Efltn da Hindistan dalarnn
birinde sakindir. Hazreti Resl, Efltn hakknda: Kne
Efltn-i lhi Nebiyyen velkin cehile kavmeh, yani
Efltn-i lh Neb idi velkin kavmi an bilmedi
buyurmutur. Hzr (A.S.) Mesih Deccl ehid edecektir,
nk Deccla kar kacak. Halbuki Deccln fitnesi
kader-i lhidir. Hzrn ehid edilmesi Deccln elinden
olacaktr.
Knt kemen srrm duydunsa ger
Hadis-i erifte: Knt kenzen mahfiyyen feahbebtu en

urefe fe-ha-laktel halka li uref, Ben ilm-i ztiyyede
malumatla mtecell idim, istedim ki bilineyim, halk
halk ettim. Halk mahz (ancak, yalnz) Hakk bilmek
ve vech-i ahadiyyeti seyretmek iin bu leme geldi
buyurulmutur. te sen bu hadisin srrn anladn ise,
sakn onu nadana, ona lyk olmayana if etme, yani
tevhidi kymetini bilmeyene verme.
173
Msr Niyaz Dvn erhi
Bu fennm izz- ch aynu bir hayl
Grmedim bir izzetin kim bulmya hir zevl.
Gnbegn eksilmede her ehl-i fazl- ehl-i hl,

Gitmede zevki cihnn gelmede dim mell.
Nice erbb- ulmu kld bizden mevt ira,

Her birinin iftirk kld bizi gller mell.
Geri inna kalr bin hasret- derdiyle gam,

Gittiince dnyaden her ehl-i fazl- zl-keml.
Lk gittikte azizim eyh Muhammed dnyeden,

Kalbimizi yakd derdi kaddimizi kld dl.
Rh idi cism ire gya ehr-i Ukta o Pir,

lem-i ervha utu eyleyp azm-i visl.
h- vh- firkt-i hicrne yanmakta dilim,

Gzlerim kan ile doldu bir yanam st al.
Nidelim n Kll eyin halik dedi Hd,

Diyelim El-hkm- lillh-il kebr-l-mtel.
Hsn-i htimene Niyz dedi trihin ann,

Allh Allh dedi ve kld bekya irtihl.
Bu fenann izz- ch aynu bir hayl Grmedim

bir izzetin kim bulmaya hir zeval.
Ch, mansap, yani belik, paalk, mdirlik gibi

rtbeler, meslekler hepsi ay- n etmek, yani geinmek
iin yemek, imek vesir eylerin hepsi birer hayldir.
174
Msr Niyaz Dvn erhi
Mesel, karagz oyununun perdesinde olduu gibi
kadn, erkek vesir ekiller perdede sylerler, glerler,
halbuki perdenin arkasnda bunlar oynatan bir adamn
bulunduuna vkf olmayan zanneder ki o sretler
syler ve glerler. Gerekte btn bunlar yapan bir
adamdr. te bu fenann izzet ve mansap, yeme ve imesi
ayni perdedeki suretlerin hareketleri, durular ve
konumalar gibidir.
Nidelim im kll ey in halik dedi Hd
eyh Mehmed Msr Efendinin eyhi Mehmed

Sinn- mm idi. Msr Efendiden nce vefat etti.
Nidelim Cenb- Hak: Kll eyin halikn ill
vecheh buyurdu, yani Her ey yok olucu ve
geicidir, hibirinin mstkil vcdlar yoktur.
Vcd, Hakn vcdudur, bizde ariyettir (emnettir).
Cenb- Hak diledii vakit ekip alr. Bu sret toprak
olur, vcd rhtan ayrlmaz. te Sinn mm
Hazretlerinin vefat bin yetmi sekizde idi ve Sultan
Ahmed zamanna tesdf eder.
Hev ise yeter gnl gel Allaha dnelim gel,

Siv ise yeter ey dil gel Allaha dnelim gel.
Nice bir sevelim gayri, nice bir olalm ayr,

Analm vuslat- yr gel Allaha dnelim gel.
Bize Haktan gel olmadan ecel ks alnmadan,

Cnn Azrail almadan gel Allha dnelim gel.
175
Msr Niyaz Dvn erhi
zenmez misin ol yre ki aldanmsn sen ayre,
Seni azdrm emmre gel Allha dnelim gel.
Taleb kl her seher ghi yrekten eyle gel h,

Sevenler buldu Allh gel Allha dnelim gel.
Soralm gel bilenlere gl byun direnlere,

Visline irenlere gel Allha dnelim gel.
Niyzye olup hakla olursun yoluna yolda,

Dkp gzlerimizden y gel Allha dnelim gel.
*********
Ey gnl gel Haka giden rh bul,

Ehl-i derd olup den h bul,
Cann ilindeki ems- mh bul,
dem isen semme vechullh bul,

Kande baksan ol gzel Allah bul.
Devlet-i dnyya marur olma sen,

Lezzet-i chna mesrur olma sen,
zzetim buldum dey hor olma sen,
dem isen semm-e vech-ullh bul,

Kande baksan ol gzel Allh bul.
Geri Allha ibdet de gzel,

Zhd- takv v kanat de gzel,
Halvet ehline keramet de gzel,
176
Msr Niyaz Dvn erhi
dem isen semme-e vech-ullh bul,
Adem isen semme Vechullh bul demek

Kurn- Kermin: Fe-ey-nem tvell fesemme
vechllhi yetine iarettir, yani Gerek ilmin ve gerek
hlin ve zihnin ve fikrin ve kalbin ile her nereye tevecch
dersen Hakkn yz olduuna vkf ol demektir. nk
Haktan baka vcd var m, yoktur. Vcd Hakn
vcdudur. te buna binaen her nereye tevecch
edersen Haka tevecch etmi olursun.
Geri Allaha ibdet de gzel
bdet ksmdr: Malumdur ki Hasentlebrr,

sey-yitl-mukarribin vardr (gzel slih ve hayrl iler
ileyenlerle, gnh ilemeye yaklaanlar). te avmn
ibdeti nefsi iindir, yani nefsinin kurtulmas iindir.
Mesel, dnyda tazir-i erden (asl bulunmayan
zrler beyn ederek er mecburiyetlerden kamaa
bahneler arama) nefsini kurtarmak ister, hirette
cehennem azbndan nefsini kurtarmak ister. Velhsl
avmn ibdeti nefsi iindir, velkin avma gre bu
ibdet de gzeldir. Ehl-i tarikin ibdeti Hakn rzs
iindir, lkin uhdlarnda bid baka, mabd bakadr.
Hi phesiz ehl-i tarka gre bu ibdet de gzeldir.
Velkin tahkik ehline gre bu ibdet seyyiedir, nk
ehl-i tahkik indinde bid, mbd Haktr, kaydiyle bid,
tlkyla Mbuddur, yani mukayyed yznden bid,
mutlak yznden mbddur ve bid ve Mbd Haktr.
imdi ehl-i tahkika gre de ehl-i tarkin hasene ittihaz
ettii ibdet seyyie deil midir? Evet seyyiedir.
177
Msr Niyaz Dvn erhi
Halvet ehline, keramette gzel
Evet yemesini, imesini ve uykusunu azaltmak

suretiyle halvet eden kimselerden insan st eyler
zuhur eder, fakat bu hal iman ehline mahsus deildir,
kfirlerde de bu hal zuhr eder. Mesel, papazlar da
bayrda, maaralar iinde riyzt ederek kendilerinden
insan st eyler zuhr eder, bunlara istidrac derler. Yani
bu gibi insan st haller ehl-i imndan olursa, kermet,
ehl-i kfrden zhir olursa istidrac tbir olunur, velkin
ikisi de ayn eydir.
Ol sana am durr dim gzn,

Sen yetrmisin ha ararsn zn,
B cihet gstermi esvada yzn,

rife eyda esma grnr,

Cmle esmada msemm grnr,
Bu Niyaziden de Mevl grnr,

Kande baksan ol gzel Allah gr .
Kurn- aziymn drt ilim zere nzil

olmutur. Bunlar: erit ilmi, Tarikat ilmi, Marifet ilmi
ve Hakkat ilmidir. Amellere dir olanlara erat ilmi
denir. Ahlka dir olana tarikat ilmi tbir olunur. Hakkn
isim ve sfatlarna dir olana Marifet ilmi denilir.
178
Msr Niyaz Dvn erhi
Hakikatlara dir olana da Hakikat ilmi tbir olunur. te
rif de sftiyyundur, yani rif olan esm grr,
msemm grmez. Hak ehli olan ise msemmdan
baka grmez, yani esm, sfat bilmez.
Ain-i ak olandan h- zr eksik deil,

Kte-i bahre demdem rzigar eksik deil.
Ol ceml-i mutlakn aknda arttka niyz,

Ol kadar nz arttrr bir glizr eksik deil.
Yeri cennet bakt ddr olursa kn,

Vechi nrundan an yakmaa nr eksik deil.
Bu nian kn rahat olur gam dirilr,

Hayret ender hayreti leyl- nehr eksik deil.
emi aka Msriy yandr zn yo ol mdm,

ka her yokluun stnde var eksik deil.
Rzgrlar esmedii zaman deniz skin ve

sessizdir. Fakat rzgrlar esmee balaynca deniz
kabararak dalgalanmaya balar ve bylece dalgalarn
artmasyla deniz rtlr, gizlenir. Ayn bunun gibi bu
lemde de grnen sretlerin sonsuz sayda oalmas
Cenb- Hakk rtm gizlemitir.
ster isen bulasn cnn sen,

Gayre bakma sende iste sende bul,
Kendi mirtnda gzle an sen,
Gayre bakma sende iste sende bul.
179
Msr Niyaz Dvn erhi
Her sfat kim sende var izle an,
Gr ne srdan feyz alr gzle an,
Eriince ztna zle an,
Kenzi manf ikr hep endedir,

Yaz ve k leyl- nehr hep sendedir,
ki lemde ne var hep sendedir,
Men aref srrna er, ko gafleti,

Gr ne remzeyler bu inn sreti,
Har- ner ile Tamyu cenneti,
Cnn, yani Hakk bulmak isen gayre bakma

sende bul. Senin mirtnda gzle, sen Haka bir aynasn,
nk efl, sft ve zt seninle zhirdir. Efl sfata, sft
da zta delildir. imdi bir fiil sfatsz zhir olur mu?
Mesel, ilimsiz fiil zhir olur mu? Kez irdesiz ve
kudretsiz, semisiz (iitme olmadan), basarsz (grme
olmadan), kelmsz (sz sylemeden) ve hayatsz,
yaantsz fiil zhir olur mu, olmaz. Demek oluyor ki,
efl sftn vcduna delildir. Kez sfat mevsufsuz
(sfatlanan olmazsa) olur mu? Her sfata behemehal bir
mevsuf lzmdr. Mesel, irde, irde edensiz; kudret
kdirsiz olur mu, olmaz. u halde sfat da Hakkn
vcduna delil olmu olur. Her ahs kendisinden zahir
olan efl ve sfatlarla Hakkn vcdunu delil ile
anlayabilir.
Kenz-i mahf aikr hep sendedir
180
Msr Niyaz Dvn erhi
Yaz ve k leyl- nehr hep sendedir
Kenzi mahf, yani ilh srlar efal, sft, zt sende

ikrdr. Yaz ve k, gece ve gndz ve iki lemde, yani
dnya ve hirette her ne var ise hep sende mevcuttur.
nk insan nusha-i cmiadr. Vcd tek bir vcd
deil midir? Bunlarn Hakn vcdundan baka
mstakil vctlar var mdr, yoktur. Yaz ve k, gece ve
gndz dnya ve hiretin ve senin vcdun vcd-u
Haktr, baka vcd yoktur.
Men aref srrna er, ko gafleti,

Gr ne remzeyler bu insan sureti.
Hazreti mer efendimize Reslullah (S.A.V.)

buyurmutur: Men aref-e nekeh fekad aref-e
Rabbeh, yani Nefsini arif olan tahkik Hakk rif
oldu. Cenab- Hak buyurmutur: Fettebe millete
brahme hanfen vem kne minel mrikin, yani
Millet-i brahim olan tevhide tbi olun, brahim
mrikinden olmad. te Cenab- Hak bizi
babalarmzn slbnden analarmzn rahimleri
vstasyla bu leme getirdii efl, sfat, zat kendisinin
olduunu bildirmek iindir. te men aref srr budur.
nsan sreti nsha-i cmiadr. Evvelki derslerde syledik:
nsan srr- hilfet, yani ism-i cmn (btn isimlerin)
mazhardr, melekler ise kuvvet isimlerinin mazhardr.
nsan ise hem kuvvet ve hem de sir tekmil ilh
isimlerin mazhardr.
Har- sr hlin inkr eyleme,

Glen iken yerini hr eyleme,
181
Msr Niyaz Dvn erhi
Enfs- fk bil r eyleme;
Gayre bakma sende iste sende bul
Har iki ksmdr: Bir ksm burada ki, cmlemiz

burada Hak rif olmak iin harolduk. Biri de lem-i
hirette ki, o hair bir har-i ekberdir, o da cismnidir,
maherde har oluruz. ns ve cin, melekler vesir
toplanp srt- mzn kurulur, cennet ehli cennete,
cehennem ehli cehenneme gnderilir. te bunlar inkr
edip yerin bir glistn (glbahesi) iken, hristn (dikenli
bir orak tarla) eyleme. Beyitte geen enfs kendi nefsin,
afk ise bu grnen lem, yani Tafs-lat-
Muhammediyyedir. nk Cenb- Hak nce Nur-i
Muhammedyi yaratt. Bu lem Nr-i Muhammedinin
tafsili ve erhidir.
Hakkn sft- subtiyye ve mnevyyesi yedidir:

Hayat, ilm, semi, basar, irdet, kudret, kelm. Bunlarn
btn, drd zhirdir. Btn olanlar: Hayat, ilm,
irdettir. Zhir olanlar: Semi, basar, kudret, kelmdr.
Ann iin haclar Tavf- kudm ve Tavf- vedda
defa Beyt-i erifi pehlivanlar gibi kollarn sallayarak
kurula kurula tavaf ederler. Bu suretle btn olan
sfatn, yani hayat, ilim ve irdetin zahir olmas iin
defa tvf ederler. Bunun bir defas hayat sfat iin, bir
defas ilim sfat iin, ncs de irdet sfat iindir.
Ayrca drt defa da zahir olan (semi, basar, kudret,
kelm) sfatlar iin tavf ederler. Ancak bu drt sfat
esasen zhir olduklarndan bu kere teenn ile (yani btn
bu hususlar dnerek) tavf ederler.
182
Msr Niyaz Dvn erhi
Kbe, yani Beyt-i erif mazhar- zattr, insan ise
mazhar- sfattr. Bu sfatlar Haka nispet olunduu vakit
kadmdir, nk Hak kadmdir, onun sfatlar da
kadmdir. ahsa nispet olunduu vakit hdisdir, zir
ahs hdis deil midir, yani sonradan yaratlmad m,
evet sonradan yaratld. u halde mukayyeddir, yani o
sfatlar ahsla mukayyeddir. Ve sft- cziyye denildii
de bu sfatlarn ahsla kaytlanm olduklarndan
dolaydr. Hakkn sfatlar ise Kll sfatlardr. Sfat-
cziyye sfat- klliyyenin mazhardr. Mesel: rde-i
cziyye irde-i klliyyenin, kudret-i cziyye kudret-i
klliyyenin mazharlardr, yani Cenb- Hak (insandaki)
bu cz sfatlar ile zahirdir.
Zat- Hakk anla ztndr senin,

Hem sft hep sftndr senin.
Sen seni bilmek nectndr senin,
Sreti terk eyle man bulagr,

Ko sfat bahr- ztan dalagr.
Ey Nyzi ark-u garba dolagr,
lmin mertebeleri tr: lmel yakn, aynel yakn,

hakkal yakndir.
mmel yakn: Avmn ilmi, hoca efendilerin ve

suhtalarn ilmidir. Beni icat eden Haktr, beni babam ve
annem icat etmi olsa, ya babam ve annemi kim icat etti?
Behemahal benim bir mcidim var, u halde mcidim
183
Msr Niyaz Dvn erhi
Haktr deyip bylelikle Hakkn vcduna istidlal eder.
Bu ilim lmel yakn mertebesidir.
kincisi Aynel yakndir. Bu tarikat ehlinin ilmidir.

Benim mucidim Haktr ve benden zahir olan sfatlar
Hakkndr der, velkin bir trl vcdu Hakka vermez.
Gya vcdu Haka vermi olsa hull ve ittihad iktiz
eder diye korkar. te bu ilim de Aynel yakn
mertebesidir.
ncs Hakkal yakn mertebesidir ki, gerek

efl, sfat ve gerekse zt Hakkndr. L mevcde ill
h der. te bu Ehl-i Tahkkin ilmidir, bunlara
Ztiyyn tbir olunur. Ehl-i tarikat ve ehl-i tarikin
evliyalarna ve kmillerine de Sftiyyn tbir olunur.
te Msr Efendinin Ko sft bahr- zta dala gr
dedii Ztiyyn ol, yani tahkik ehli ol demektir.
Evvelimde dinmez idi h-u efgnm benim,

Gice gndz bilmez idi zr- girynm benim.
Dt ak d bu cn yakt kl etti beni,

Kl olunca yanmaz oldu nr- sznm benim.
Hr-u hk-i enniyet yanal ak ile,

Ar- krsden geni ald meydnm benim.
r-u nmus esin yerlere alp krmadan,

Vech-i Hakk olmad yer yzde seyrnm benim.
184
Msr Niyaz Dvn erhi
Rhat ile istedim vasln kahretti bana,

Derde dp alaynca gld cnnm benim.
Top ile evkn sundu bana cnn lutfile,

Bendedir amma grnmez top ile evknm benim.
Hayret ender hayrete yle drd gnlnd,

erh olunmaz bu dil ile imdi hayrnm benim.
lem ol vech-i mdr hayret andandr bana,

Bu vcdum aybn rtt mihr-i rahnm benim.
btid azmeyleyince bu cihan iklimine,

Bir libsm yo idi kim rle urynm benim.
Hep birer kaftan verildi dostlarma hem bana,

Anlarn dahi durur eskidi kaftnm benim.
Suya vardk anlar ile kaplarn doldurdular,

Ben de vardm testimi mahvetti ummnm benim.
Derler imi halka-i zikre girip dnmez nin,

Ben dnerdim lk gzden mahf devrnm benim.
Halk bir gez dnmeden ben nice devreyledim,

Bilmediler devrimi yanmda yrnm benim.
Ar- krsden geni ald meydnm benim.
Benliim mahvolal benim meydanm ar ve

krsden genitir, yani artan daha geniim. Kuds
hadiste Cenab- Hak: M vesian ard vel sem velkin
185
Msr Niyaz Dvn erhi
vesian kalb-i abdil mmin, yani Mertebeler ve
isimlerim ile arza ve semlara smam, ancak mmin
kulumun kalbine sarm buyurmutur. nk
mmin kulum (nsn- Kmil) mertebe ve isimlerimi
cmidir. Dier yarattklarm ise yalnz bir ismimi
cmidir. Mesel: Melekler yalnz kuvvet ismimin
mazhar, madenler aziz ismimin mazhar, insan ise btn
isimlerimi cmidir.
lk zamanlarda Sofiyye tarikatinde tevhd

makamlar yalnz bir isimle, yani L ilhe illallh
kelimesiyle tarif ve telkin olunurdu. Sonradan brahim
Halveti Hazretleri buna alt isim daha ilve ederek
yediye kard: Lilhe illallh, Allah, H, Hak, Hayy,
Kayym, Kahhrdr. L ilhe illallh ile tevhd-i efle
iaret etti, yani L hlika illallh, Allahtan baka
yaratc yoktur demek istedi. Allah ismiyle tevhd-i
sfta iret etti, nk Allah ismi btn isimleri cmidir.
H ismi gayb- mutlaka dellet etmekle, annla tevhd-i
zta iaret etti: Cem makamnda halk btn, Hak zhir
olmakla. Hak ismiyle makm- cem-e iaret etti. Haz-
ret-il cemde Hak btn, halk zhir olduundan Hayy
ismiyle telkin eyledi ki, eriat makamdr.
Hvel evvel- vel hir- vez-zhir- vel btn

yeti kermesi mucibince evvel, hir, zhir, btn her
eyin vcdu Hakkn vcdu olduundan ve Hakkn
vcdiyle kym olduundan Kayym ismi ile Cem-
l cem makmna iret etti. Kahhr ismiyle
Ahadiyyet mertebesine iret etti.
Derde dp alaynca gld cananm benim
186
Msr Niyaz Dvn erhi
Allahn glmesi tevilsiz olur. nk Cenb- Hak

baz zaman mahluk sfatyla sfatlanr ve Gadab-allh-i
aleyhim de olduu gibi. fkelenme, sevinme gibi
sfatlar birer mahluk sfat deil midir?
Bendedir anma grnmez top ile evknm benim
Top ile evkn bendedir demek tevhd ilminde

reisim demektir.
Hayret ender hayrete yle drd gnlm
Ak sevgilisini kavrayamadndan dolay

hayrete der, nk onun tecellleri sonsuzdur. Bu
hayret ise hayret-i ilmiyye ve hayret-i uhdiyyedir.
Bunun oalmas iin Hazreti Resl (S.A.V.) Efendimiz
duasnda: Allhmme zidn fke tahayyren,
Allahm hayretimi ziydeletir buyurdu.
Bir libsm yo idi kim rte ryanm benim,

Hep birer kaftan verildi dostlarma hem bana.
Bu cihna geldiim vakit nce tevhd elbisesinden

yoksun idim. Dostlarm ile bana kaftan, yani tevhd
makam verildi, anlar hl o makamdadrlar, zir
almadlar. Ben ise derd edip o makam getim, suya
hep birlikte vardk, anlar oraya vardklarnda az bir ey
aldlar, ben umman denizinde kendimi mahv edip yok
oldum.
Derler imi halka-i zikre girip dnmez niin,
187
Msr Niyaz Dvn erhi
Halk bir gez dnmeden ben nice kez devreyledim.
Tarikat ehli arasnda devrn ve alg vardr.

Mesel, Kdiriler kudm, Mevlevler ney, Rufler def
alarlar. Bu haram mdr, hell midir? Ehl-i tarik ulular
der ki, bizim aramzda mahcup olmadndan ve o da
zuhrat- lhiyye ile uhd olunur, haram deildir,
hicap ehline gre haramdr. Devrndan murad btn
mezhirde birer birer Hakk uhd etmektir. Ann iin
Msr Efendi: Benim devrim, devrnm gizlidir. Halk
bir kez dnmeden, ben nice defalar dnerim, fakat
dostlarm devrnmn ne olduunu anlamadlar.
Yr ile ahdeyledim gh dalp gh cem olam,

T ezel budur annla ahd- peymnm benim.
Annn gh cemim geh pern t ebed,

Dnd kald stme cem perianm benim.
Dndrr dim Mud ismi takzs beni,

Nokta-i ztm deil srette cevlnm benim.
Devre-i ariyyeden herkim haberdar olduysa,

Ol duyar ancak Niyz ilm- irfanm benim.
Gh dalp, gh cem olam demek, Hak ile

ahdim vardr. Gh cemde ve gh farkta olam minel ezel
ilel ebed. Mud ismi Hakkn gzel isimlerinden biridir,
yani avdet ettirici, geri dndrc demektir.
Devre-i ariyyeden her kim haberdar olduysa
188
Msr Niyaz Dvn erhi
Devre-i ariyye nedir? En nce Hakkn ilim
hzinesinden Nr-i Muhammedi, Rh-i Muhammedi
yaratld, insan sretinde yaratld. Btn malmat
mkn vem yekn (Btn bilgiler olmu olacak her ne
varsa) dnya ve hirette Nr-i Muhammedide
mevcttur. Nr-i Muhammediden nefs-i kl ve andan
tabiat ve andan heyl ve andan cism-i kl ve andan
ekil ve andan da ar yaratld. u halde Nr-i
Muhammedi yukarda adlar yazlan be vsta ile ara
ruhtur, yani nefs-i kl, tabiat, heyl, cism-i kl, ekil
vstasyla arn ruhu Nr-i Muhammedidir. Ann iin
dnya ve hirette olmu olacak her ne var ise hepsi arda
mevcuttur ve arn devrnndan hasl olur. nk hepsi
arn devrnnn vcda gelmesi iindir. Dier feleklerin
devirleri hep arn devrine tbidir. Ann iin yet-i
kermede: Er-Rahmn-i alel ar-is-tiv buyuruldu. Yani
Rahman isminin mazhar ara mstev oldu. nk
btn lemler artan tasarruf olunur.
detim budur ezelden kevnde bir en olurum,

Dirilip geh cem olup ghi pern olurum.
Bu cihnn halkna bir bir yolum urar benim,

Cem edip bunca kuma bir bezistn olurum.
Geh sehb- geh matar ghi doluyum ghi kar,

Geh nebat- ghi hayvn ghi inn olurum.
Geh Nasr geh Yahd ghi Tersn geh Mecs,

Ghi ia gh olur Snn Mslmn olurum.
Ghi bid ghi zhid ghi fika derim,
189
Msr Niyaz Dvn erhi
Ghi rif ghi maruf ghi irfn olurum.
Gh olur bakr, kalay ve gh olur altun gm,

Gh olur lemde her madenlere kn olurum.
Gh olur, benden hakr hi kimse olmaz dnyede,

Gahi Kftan Kfa hkmeden Sleymn olurum.
Nl ile trnak arasndan yerim geh dar olur,

Ghi Ar-u Krsden yek l meydn olurum.
Gh olur bu harmn- lemde ben bir dneyim,

Geh kamyu cmi olmu ulu harmn olurum.
Gh olur mevcd mdum geh vcdiyle adem.

Geh tecelliyle iyn ve gh pinhn olurum.
Ghi dny ghi ukb ghi maher geh srt,

Ghi berzeh ghi cennet ghi nirn olurum.
Ghi mlik ghi te ghi zakkum geh cahym,

Ghi hr ghi glmn ghi rdvn olurum.
Ghi zerre geh gne ghi kamer ghi nucm,

Ghi arz-u geh sem geh Ar- Rahmn olurum.
Bunca sretler libsn gh bir bir giyerim,

Geh soyunup cmlesinden yle uryn olurum.
imdi kesrette olan dem Niyz sylenir,

lem-i vahdet iinde srr- Yezdn olurum.
190
Msr Niyaz Dvn erhi
Bu bahri Hak lisnyla Niyz Msr Hazretleri
sylemi veyahut Niyz lisnyla Hak sylemi. Bu
hususu Hoca Efendimiz Hazretleri zannedersem iki eit
sylemiler. Fakat umumiyetle bu iirin beyitlerini zhir
zere takrir etmilerdir. (H.M. efendi).
Geh sehb- geh matar ghi doluyum gh kar,

Geh nebt- gh hayvn ghi inn olurum.
Yukardaki beyitte geen nebat sznde Hazreti

demin zrriyeti zahrndan karlp drt saf oldular.
Elest- bi-Rabbikm nids yapldktan ve karlk
olarak Bel cevb verildikten sonra tekrar zrriyeti
demin zahrna geri dnmeyip madenlere, bitkilere ve
hayvanlara dald. Sonra ben dem zamanla
madenlerle beslenen bitkileri ve hayvanlar o madde-i
demiyyeye rast geldii vakit insann vcdunda meni
olur, rahme der ve bu srede ocuk hsl olur. yet o
maddenin madenlerde veyahut bitkilerde gecikmesi
olursa, yine meyli oraya olur. Buna ait ayr kitap vardr.
Bu bir tensuh devir deil, belki bu bir er devirdir.
Ey kudret ss, padiah ltfeyle aver yolum,

Baland her ynm eh lutfeyle aver yolum,
ol ism-i ztn hakkn cmle sftn hakkn,

zz- nn hakkn ltfeyle aver yolum.
Ol ism-i azm hakkn ol nr-i Ekrem hakkn,

Ol Fahr-i lem hakkn ltfeyle aver yolum.
191
Msr Niyaz Dvn erhi
sm-i zam yalnz bana Allah kelimesi
deildir. Esas olan Allah kelimesinin msemms olan
Zt- lhiyyedir. te bunu hakikaten bilenin her murad
hasl olur, zira Allah, Allah zikir demek deildir,
Ltfunla ihsn eyledin vaslnla handn eyledin,

Hicrinle hayrn eyledin ltfeyle aver yolum.
Saldn ikre n beni dem olup bulan seni,

Balad dny-yi den ltfeyle aver yolum.
artt bizi nefs-i beti eyledi hep yollar sed,

Ey; ltfu ok senden meded ltfeyle aver yolum.
Bu can yine vuslat dilersen h ile vahdet diler,

Varmaya dil nusret diler ltf eyle aver yolum.
Her kande kmil grrz bakp ana yerinrz,

Dnp sana yalvarrz ltfeyle aver yolum.
Kulda nola y Rebben kim sana doru yol bula,

ensin kam derde dev ltfeyle aver yolum.
Zikrn ens et bu dile erie t dilden dile,

Yol gstere ilden ile ltfeyle aver yolum,
Nitsun Niyz derdimend etmi ansr kayd- bend,

Bilmem lh gay-i fend ltfeyle aver yolum.
*********
192
Msr Niyaz Dvn erhi
Dodu ol sadr- Rislet bast fer zre kadem,
Sald ol nr-i Nbvvet pertevin fevkal-mem.
alnp tabl- bearet geldi h- Enbiy,

Gulgule doldu cihna kondu ol shib alem.
Sadr, gs demektir. Emnet edilen srlar

insann gsndedir. Eskiden hkmet bakanna Sadr-
zam derlerdi, sebebi devletin btn srlarna vkf
olduundan dolay bu isim ona verilmitir. te Fahr-il-
Enbiyya da Sadr-i Rislet denildii, btn enbiyann
srlar anda bulunmasndan dolaydr, yani dier
peygamberler onun vekilleridir, esas enbiyann sultan,
ba odur.
Bast fer zre kademdeki beyitte geen fer bir

nr demektir.
Gulgule doldu cihna kondu ol sahip alem
Beyitte geen alem sancak, yani bayrak

mansnadr. Bu sebeple Hazreti Resle Shib-i Alem,
Sancak Shibi denildi. Zir dier neblern zamannda
alem yoktu. lk nce Hazreti Reslullah (S.A.V.)
Efendimiz sancak ekti (Liv-l-hamd). Sancan da bir
srr vardr, muharebelerde harbeden askerlerin onu
grerek evresinde toplanp birlemelerini temin iindir.
Alem de lh tecelllerden bir tecelldir.
Nr-i vechinden alnd encm- ems- kamer,

Bahr-i ilminden bilindi hikmet-i levh-u kalem.
193
Msr Niyaz Dvn erhi
Yldzlarn, gnein, ayn hakikatlar Nr-i
Muhammedidir. Kasde-i Brde Hazreti Resle
Kamer denilmitir. Kasideyi erh eden burada
benzetme var diye kelkamer olarak yazm. Bunu birisi
bize sordu. Biz de cevaben: Hayr burada tebih
(benzetme) yoktur kamerin hakikati Nr-i
Muhammedidir, bunda tebih kendisidir, dn dedik.
Sonra gitti ve iki gn dnp tekrar geldi ve
szlerimizi tasdik etti. Levh, levh-i mahfuzdur, yani nefs-
i kldr. Kalem ise, kalem-i ldr, yani Nr-i
Muhammedidir. Evvelce Evvele m halak-allh-i nr,
evvele m halak-allh-i rh, evvele m halak-allh-il-
kalem hadislerinde bunu aklamtk. Velhsl Kalem-i
alda ve Nr-i Muhammedide dnya ve hiret her ne
olmu ve her ne olacak var ise hepsi mevcuttur. Nr-i
Muhammedide olan Levh-i mahfuzda, yani Nefs-i klde
tafsilatyla vardr. Nr-i Muhammedide olan icmal nefs-i
klde, kez tafslen olmutur. te Fahr-i Risletin sonsuz
olan ilim deryasndan levh ve kalemin hikmeti bylece
bilindi.
Merhaba y Mustaf ey nr-i ayn- asfiy,

Merhab ey Shib-l-mir- fid-dacil zulem
Gelmeseydin leme sen halk olunmazd cihn,

Dosluuna yaratld ey Nebiyy-i muhterem.
Biz gnahkr mmete sen h irsl eyledi,

Hamd-lillh sana mmet eylemi ol Zkerem.
Y Reslullah efat kl Niyz bendene,

ol zaman kim ba ak yln ayak kan alyam.
194
Msr Niyaz Dvn erhi
Asfiy hakikat ehlinin byklerine derler.

Shib-l-mirc yani Mirc sahibi demektir. Hazreti
Resuln otuz be mirc vardr. Bunlardan otuz drd
rhndir, uykuda iken onun gzel rhu ykselerek ar,
krsyi seyrederdi, biri de cismndir. Bu cismn olan
Mirc Receb-i erif aynn yirmi yedinci gecesi bir k
vakti amcasnn kz mmehnn evinde misafir iken
Cibril-i Emin gelip davet etti ve Burak getirdi. Oradan
ona binerek Beyt-il Mukaddese geldi. Kendisini cmle
nebiler karlad ve onlara imam olup iki rekat namaz
kldrd. Burada nebilerin rhlar karlad denildii
doru deildir, belki nebiler cesetleriyle idi, nk
nebilerin cesetleri rmez. Oradan Sidre-i mntehya
kadar meleklerle gitti, orada Cibril kald. Oradan itibaren
Drr-i ahzara bindi, sonra Ara kadar Refref ile
gitti. O gece Hazreti Resln bindikleri eyler bunlardr.
Cenb- Hak kuds hadiste buyurmutur: Levlke lem
halaktl lem, yani Y, Muhammed sen olmasaydn
lemi yaratmazdm. Niyz Hazretleri de bunun iin
Gelmeseydin leme sen halk olunmazd cihn
demilerdir.
Aya tozunu srme ekelden gzme cnm,

Grnr oldu her gh gzme ve-hi cananm.
Nin sevmeye cn an ki anda buldu cnn,

Ykld kala-i fikrim yapld dinim mnm.
bildim vech-i cnn kamda sezdim Allaha,

Fenym Hakta Vallhi ne bilim kald ne dnm.
195
Msr Niyaz Dvn erhi
Ki bildim cmle Hak imi afada gayri yok imi,
Bi-klli anda gark imi ne ben vrm ne irfnm.
Bulutu bir ten- bir cn bu mlk ettiler seyrn

Niyz, den grnen ol ben ancak ad ile snm.
kinci beyitte geen Ykld kala-i fikrim, yani

akli olan ilimlerim mahvoldu. Zira lem-i rusm
(eskiden medreselerde tahsillerini yapanlar) denilen
kimselerin okuduklar veya okuttuklar ilim efkrdr,
yani dnce mahsul olan bilgilerdir. Mesel, mantk ve
buna benzer dier ilimleri de hep dnce zerine
oturtulmutur. Din ve imn ise dnce ile bilinmez ve
bulunmaz. Akl ve dnce dnyaya ait olan eylerden
bile acizdir. Her eyin anas Tevhd ilmidir. Muvahhid
olmayann akl da, dncesi de ksa ve snrldr.
Zahir ulemsnn medreselerde okuduklar

Kazimirin sonlarnda yle denir: Hakn vcdu
hakknda mezhep vardr:
1- Vcd mteaddid (ok, birden ziyde,

saylabilir), mevcd namteaddid. Bu chel mezhebidir
(bilgisizlerin tutumudur). Bylece her eyin mstakil
vcdlar vardr demi olurlar.
2- Vcd vhd (tek, bir, saylamaz), mevcd

mteaddid (ok, saylabilir). Bu hkem mezhebidir
(hakimler, ilimler, her eyi bildiini sananlarn
tutumudur), Ann iin onlar lem tek bir vcuttur derler,
fen bulmaz, bu sretle lemin bekasna hkm verirler
196
Msr Niyaz Dvn erhi
(lem yok olmaz demekle lemin kalclna, inanm
olular).
3- Vcd vhid, mevcd vhiddir derler.

Bu mezhep de btldr (hak ve geree aykrdr).
Tahkik ehli mezhebi ise, vcd Hakkn

vcdudur, gayri iin vcd (baka herhangi bir ey iin)
vcd yoktur. Bunun iin onlar L mevcde ill H
(Allahtan baka vcd yoktur, vcd ancak Onun
vcdudur) derler. Bu grlen kesret (okluk, kalabalk)
unt ve ahvl-i ilhiyyedir (Tanrsal hallerdir).
Akn meyine ben kana geldim,

evkin dne ho yana geldim.
emi tevhidi grdm yaklm,

Gitti kararm pervane geldim.
Halka-i zikri kurmu klar,

Ben de Sahnnda cevlne geldim.
Hazreti Resl: Mescidler salt ve zikir iin

bin olunur buyurmutur. Hatt Medine-i
Mnevverede in olunan Mescid-i Nebevi de
sahbeler halka olup zikretmilerdi. Bu halka-i zikri
melekler de epevre sarp anlarla birlikte zikrederlerdi.
Mecnnum bugn Leyl derdinden,

Neylerim akl dvne geldim.
197
Msr Niyaz Dvn erhi
Tevhid ehli, akl-i maa ve akl-i mad istemez, nk akl-
i maan dnyya ait olan ilere, akl- madn da hirete
ait olan ilere akllar erer. Halbuki tevhd ehli dny ve
hiret istemez, o akl-i kmil eshbdr. Bu sebeptendir ki
anlara Ukal-i meczbn derler.
Derdi cnnn at yreler,

Barm stnde dermne geldim.
mm Sinnn hk-i pyine,

Srmee yzm sultna geldim.
Yremi bildim Yrimden imi,

Bunda Niyz Lukmna geldim.
*********
Ol menem kim vkf- esrr- ilm-i demim,

Kif i genc-i hakikat hem hayt- lemim.
Bende menf oldu gaybl-gaybn esrr hemn,

Bendedir srr- emnet ana kenz-i mbhemin.
Ben ceml-i Hakk cmle eyde zhir grmem,

Bu meryya annn baktmca hurremim.
Her szm mifth- kufl-i knt- kenz olmu drr,

Hem dem-i s ile herbir nefiste mahremim.
Yukardaki beyitte geen Her szm mifth-

kufl-i knt- kenz szleri Resl-i Ekremin: Knt-
198
Msr Niyaz Dvn erhi
kenz-en mahfiyyen fe ahbebt en uref-e fe-halakt-l
halk-a li uref hadisinde bildirilen hzinelerin kilidinin
(kufli) birer anahtar olduklarn bildirmektedir. Hadisin
anlam: Ben ilm-i ztiyede malmatla mtecell idim,
istedim ki bilineyim, halk halk ettim. Halk mahz
Hak bilmek ve vech-i Ahadiyyeti seyretmek iin bu
leme geldi.
Cmle mevcdt verdim ben vcd- vahide,

Zt- esma ve sfatn ile hl yek demim.
Yerde gkte her ne kim var baludur ba bana,

Aikre v nihne ben tlsm- zmm.
Ben o Msryem vcdum Msrma h olmuum,

Hadisim geri Vel manda srr- akdemim.
Hazreti sann asaleten makam cem makam

idi ki, Hakikat makamdr Hazreti Msann asaleten
makam Hazretil cem makam idi. Hazreti Davdun
makam ise tevhdin Cem-l cem makam idi. Velhsl
Enbiynn asleten her birerlerinin zel makamlar
vardr. Ancak uyumlar derecesinde Makm-
Muhammedye yani Ahadiyyet makamna ularlar.
Burada smme dendan maksat Seyr-i lallh,
Fetedelldan murad edilen Seyr-i an-illh, Fe kn-e
kaab-e kavseynden de Cem-l cem ve Ev adndan
da Ahadiyyet makamlar anlalr. Bunu ihvn bilir.
Bu yce makama yalnz Enbiy ve Resl deil,

belki Verese (Vris-i Ulum-i Neb olanlar, nsn-
Kmiller) dahi vsl olurlar.
199
Msr Niyaz Dvn erhi
Ol cihann fahrn srrna kurbn olaym,

Hutbe-i levlke inen nna kurbn olaym,
Kb- kavseyni ev-ednsna kurbn olaym,
Ben ann ilmiyle irfnna kurbn olaym,
Ben ann esrr- mircna kurbn olaym.
Ben ann esrr- miracna kurbn olaym
Mircn srlar nedir?

Hazreti Resl ar- alya vard vakit: Ettahyyt-
lillh-i ves-sela-vt- vet- tayyibt- dedi. Yani Du
Allah iindir, namazlar Allah iindir, tayyibt, yani gzel
olan nesneler Allah iindir. Cenb- Hak tahiyyta kar
yle buyurdu: Esselm- aleyke eyyhen-Nebiyy,
salavta, yani namzlara kar. ve rahmetllh-i,
tayyibta, yani gzel nesnelere kar ve berektuh.
Sonra Hazreti Resl yine Esselm- aleyn ve al
ibdillhis-slihyn dedi. En sonunda btn melekler
hep birden Ehed en l lhe llallah ve ehed enne
Muhammeden Abdh ve Reslh dediler. Ann iin
le namaz klnd vakit her namazn birinci ve ikinci
oturularnda Ettehiyytn okunmas emrolundu.
Ol Ebbekr-u mer Osman Al drt yridir,

Ol Rislet bann anlar gl-i glzrdr,
Cmle Eshb hidyet rhnn envrdr,
Ben ann Aline Ashabna kurbn olaym,
Ben ann Ashb- ahbbna kurbn olaym.
Ol Hasan Hazretlerine zehr iirdi ekiy,

Hem Hseyn oldu susuzluktan ehd-i Kerbel,
200
Msr Niyaz Dvn erhi
kisidir asl- nesl-i cmle l-i Mustaf
Ben ann line evldna kurbn olaym,
Ben ann evld- ensbna kurbn olaym.
Cmle mmetten hayrldr o hn mmeti,

mmetine cmleden artk eder Hak rahmeti,
Enbiy annla buldu bunca ltf-u izzeti,
Ben ann ltfuna ihsnna kurbn olaym,
Ben ann env-i eltfma kurbn olaym.
Her ne denl Enbiy v Mrseln kim geldiler,

mmeti olmakl Haktan temenni kldlar,
Evliy ana Niyz kul-u kurbn oldular,
Ben ann ayann tozuna kurbn olaym,
Yoluna gidenlerin izine kurbn olaym.
Eshb- kirm hakknda:
Eshb ken-nucm bi-eyyihim iktedeytm

ihtedey-tm hadis-i erif i vrid olmutur. Yani
Eshbm yldzlar gibidir, anlarn hangisine rast
gelirseniz iktid edin, yani uyun, onlar sizlere hidyet
eder.
mm- Al (R.A.)n vefatndan sonra mm-

Hasan (R.A.) byk olmakla mm- Hseyin (R.A.)
annla istiare ederdi. Babalarnn vefatyla imdi
Hilfet-i Resl sona erdi. nk Hazreti Resl: Benim
hilfetim benden sonra otuz yldr buyurmutur. te bu
sre tamam oldu, her ne kadar hilfet-i btiniyyemiz var
ise de, hilfet-i zhiriyyemiz bundan sonra yoktur, haydi
Medineye gidelim dediler ve hilfeti terk ederek
201
Msr Niyaz Dvn erhi
Kfeden kalkp Medineye geldiler. Orada iken Emev
halifesi iln edilen Muaviyenin olu Yezid kendi
korkusundan Hazreti Hasan efendimizin zevcesine
gizlice u haberi gnderdi: Evvelce sen bir halife zevcesi
idin, imdi ise hilfet bendedir. Eer mm- Hasan
ehit edersen seni zevcelie alrm ve yine halife zevcesi
olursun. Kendisini hrsa kaptran zevcesi elmas dvd,
toz haline getirdi, erbetin iine dkp mm- Hasan
efendimize iirdi ve onu ehit etti. Hazreti Hasan (R.A.)
mtessiren vefat etti, nk elmas zehirdir.
Geriye Evld- Reslden mm- Hseyin (R.A.)

Efendimiz kald. Sonra Kfe halk kendisine mektup
yazdlar: Buraya gel, biz sana bat ederiz ve seni halife
yaparz dediler. Hazreti mm- Hseyin (R.A.) bu
yaplan davete uymak zere Medineden hareket etmiti
ki, bunu haber alan Yezid zerine asker gnderdi ve
Kerbel da karlad ve susuzlukla onu ehit etti. Bu
srada bir rivayete gre Muaviye sa veya dier rivayete
gre vefat etmiti. Bunlardan doru olan vefat etmi idi.
Hdnn sununa yine lem,

Dptr sniin mirt Adem.
Hdnn sanatna yne lemdir, zir lem Hakn

vcduna almet olduundan dolay lem denildi.
Sniin (Yaradan yce Allah) de mirti, yani aynas
demdir. Fakat her bir dem deil, nefsini tanyan
kimse ancak demdir, dem: Men aref-e nefseh
fekad aref-e Rabbeh hadis-i erifine mazhar olandr.
Odur dem ki nefsin tanmtr,
202
Msr Niyaz Dvn erhi
Oluptur Hzr- lys ile hemdem
Ne grrse iy kem zr- bl,

Grr z nefsini her bakt dem.
Eer r eer mer ve mirt,

Kamunun asldr demdeki dem.
Nefestir bahr- zt ancak hurfu,

Ann emvc bil ol ad- hurrem.
Gr imdi bahr- kndan hunca emvc,

Olur zhir gider yine kalurem.
Kurn- Kermde: Ve men yergabu an millet-i brahm-

e ill men sefihe nefseh, yani Ehli tevhd olan
brahim milletinden kimse iraz (yz evirme) etmez,
yalnz nefsini tanmayanlar tevhdden kaar.
Tevhdden yz evirmeyen, kamayan kimse nefsini ite
arif olandr ve dem de odur. Bu nefsini arif olan dem
Hzr ve lysla birdir. Velayet bakmndan aralarnda
hibir fark yoktur. lys, dris (A.S.)dr, lakab lystr.
Bir sre semya kaldrld, sonra Balebeke Resl
gnderildi. Halen hayattadr, nasl Hzr (A.S.)
derylarda koruyucu ise, o da karalarda koruyucudur.
Ne grrse ey kim zir- bl,

Grr z nefsini her bakt dem.
dem olan her nereye baksa zn grr, yani

Hakn Rubbiyyetini mhede eder.
203
Msr Niyaz Dvn erhi
Nefestir bahr- zt ancak hurfu,
Gr imdi bahr-i kndan bunca emvc.
demin balna lzumlu toprak Beyt-i erf

in bulunduu yerden alnd ve Mekke ile Tif arasnda
bulunan Numn vdsinde sreti, Hakn emriyle
binlerce yl yamur ve gne altnda brakld. Sonra
istidat tamamlannca balk halindeki srete ruh
nefholundu, hayat buldu. Melekler kendisine secde ile
emrolundu, hepsi secde etti, yalnz ann olu blis ile
ona uyanlar secde etmedi. te o zaman blis de Hazreti
Nuh (A.S.)n olu gibi kfir oldu. Bylece deme
nefholunan ilh nefes her bir eyin asldr. Nefes Bahr-
zttr. Ann harfleri o bahrin dalgalardr.
Bu lem de bahirdir hem mevlid,

Ann emvcdr ek ile demem.
Hezrn mevci bir anda yo edip,

Eder emslini tecdid demdem.
Aceb misli demek gayri demek mi,

Yahut ayni mi, y cemimi desem.
Bilen ayn- bilmiyen gayr demek,

Budur f cevap Vallh- lem.
z evvelkidir sretle drr gayr,

Ki yani can odur terkib o demem.
Ki zir can bir oldu ok sret,

Budur kavl-i muhakkik hem msellem.
204
Msr Niyaz Dvn erhi
Disen nin bilinmez hl-i l,

n oldur sonra niin der ki bilmem.
Tegayyrden bilinmezlik zuhru,

O birlikten drr dedii bilsem.
Bu lem de bahirdir hem mevlid,

Ann emvcdr ekkiyle demem.
Bu lem de bahirdir, yani tanrsal bir denizdir.

Mevlid-i selse: ana madde, yani madenler, bitkiler
ve hayvanlar da bu tanrsal denizin dalgalardr.
Bunlardan madenler denince; altn, gm ve
mcevherat gibi eyler ve toprak vesiredir. Nebat, yani
bitkiler otlar, aalar ki, bunlara tm iekler de dahildir
hareket etmez irdesiz birer cisimdirler. Bunlar byr ve
geliirler, lkin Hakn emriyle olur. Hayvanlar, ite
konuan olsun, konumayan olsun buna dahildir, insan
konuan ksma dahil bir hayvandr.
Hezrn mevc-i bir anda yo edip,

Eder emslini tecdid demdem.
Velhsl lem denizinin dalgalar olan bu mevlid-

i selseden madenler, bitkiler ve hayvanlardan her an
nice bini gider, yani yok olur, nice bini icat olunarak
gelir.
Aceb misli demek gayri demek mi,
205
Msr Niyaz Dvn erhi
Acaba bu yeniden icat olunan, yok olann misli
midir, bakas mdr, ayn mdr, yoksa hepsinin toplam
mdr?
z evvelkidir sret drr gayr,

Ki yani car odur terkip o demem.
Bilindii Hakn vcdu ayndr, bilinen, yani

ahs gayrdr, yani bakadr. nk z Hakn
vcdudur, yani can odur, derim. Lkin terkip olunan
sret odur diyemem. Kitaplarda yazld gibi Mansrun:
Enel Hak demesi, ayet ruhu cihetiyle Enel Hak
denilse dorudur, eer ahs cihetiyle denilse kfrdr,
nk ahs mukayyettir. Hak ise kayttan mnezzehtir,
nk can birdir, lkin sret yani ahslar oktur. imdi
burada anlalan budur ki, bu lemde gerek insan, gerek
bitki ve gerekse hayvandan nice bini yok olur, nice bini
bir anda vcda gelir, bu her an devam eder gider. imdi
gelen gidenin can cihetiyle aynidir, nk Hakn
vcdundan baka mevcd var m, yoktur. Mevcd olan
Haktr. Lkin ahslanma cihetiyle gayrdr, yani
bakadr. nk Ahmedin ahs baka, Mehmedin ahs
bakadr, ama canlar baka mdr, deildir.
Niceyse nee-i ulda gnl,

O zevki arzular Sn de bkem.
Taleb evvelki zevk hkm-i candr,

Cehl terkibinin hkm ol epsem.
Kam bir noktadr ilm ancak ey dost,

oaldka dolar kalbe hem-u gam.
206
Msr Niyaz Dvn erhi
Niyz taht- b-da nokta oldu,

Alinin srrna olal mhrem.
Niceyse nee-i lda gnl.

O zevki arzular sni de bikem
nsann iki neesi vardr: Birinci neesi ruhlar

yaratld zaman, ikinci neesi de cesetler yaratld
zamandr ki, ruhlar cesetlerden yz bin yl nce
yaratldlar.
Kam bir noktadr ilm ancak ey dost,

oaldka dolar kalbe hem- gam.
Kam bir noktadr ilm demek ilmin tm bir

noktada toplanmtr demektir. mm- Al (K.V.): El
ilm-i nokta-tn kesrehel chiln, yani lim bir
noktadr, cahiller onu bilgisizlikleri hasebiyle
oaltrlar. Hazreti Resl buyurmutur: lh srlar
Allah tarafndan inzl olunan kitaplardadr. nzl
olunan kitaplarda olan Ku- nda, Kunda lan
Ftiha-i erfededir. Ftiha-i erifede olan
Besmelededir hadis-i erf buraya kadardr. Devam
olan Ve besmelede olan bededir ve bede olan ann
altndaki noktasndadr szlerini mm- Al (R.A.)ye
isnat ederler. Lkin bu szler Ebu Bekir-i ibl
hazretlerinin szdr. Arapada heceli harfleri
birbirinden ayrt eden noktalardr. nce nokta ile
merref olan be harfidir. Bere sresinde be
harfiyle baladndan ve be harfinde Besmelenin
srr bulunduundan dier srelerde olduu gibi bana
207
Msr Niyaz Dvn erhi
besmele gelmedi. Btn Arapa harfler elifden terkip
olunmutur, yani harflerin asl eliftir. Bir eliften olan
mesel, be, te, se, nun, vesir harflere basit harfler denir.
nk bir elifin iki ban bkersek be olur, iki elif veya
eliften meydana gelen cim, ha, h harflerine
mrekkebe denir.
Eshb- Kirm mm- Al (K.V.)ye: Senin

ilminden bize haber ver y Al dediler. Cevaben
yukarda Hazreti Resln hadisi ile iblnin bede olan
noktasndadr szlerine ilveten: te o nokta benim
buyurdu. Eshb daha isteriz dediler. Bunun zerine:
lim bir noktadr, cahiller an oalttlar szn
syledi. nk ilim bir noktadr, cahiller hep onu bilmek
ve o noktay anlamak iin on sekiz fen dzenlediler.
Arapa iir :
Y men tevahhede bilgufrni velsm

Y men kibrzzunbi ledeyhi kellemem
Y men terahhem deml ayni keddiyem
Y men yuhibbu ennl abdi minhedem
Y men ledeyhi devdd-i vessakam
Lem ektedir sarfe nefs min gavyetih

Vezde tuyanh cemhen vem semuh
nn vakift al bbirreci leh

Eznebt kll zunbin vatereft bih
Lkin areftke bittevhdi velkelem
Kad ftenil mr veeyhuhat nzileten
208
Msr Niyaz Dvn erhi
Birresi mlil abdi eleyse rhiletn
Vennefs f kesretl isyni himetn

Nmel uynu ve aynl abdi shiretn
Tebk alel bbi vastel leyli bilkerem
Sret zunb kemevcil bahri f meded

Udtu anirremli vennucmi biladed
Biizzi men filavlimi hayru muktesdin

L taktaanne rec fke y sened
Y gfirezzenbi lirrcine bilkeremi
M maletinnefs littat min kesel

Vematedet lihisbil hari min amel
Fesletil aynu lil Msryy min vecelin

rham bifazlike l tanzur il zelel
nnel kerme yuhibbul afve an hademi
Ya men tevahhede bil-gufrn-i vel-sm

Y men kibruzzunb-i ledeyhi kellemem
erhi:
Ey, gfrn ve ismetle tevehhud eden zat. Ey,

byk gnhlar senin katnda ekmek krnts gibi olan
zat. nk ekmek krnts yemee msit olmadndan
zerine baslmas dahi gnh deildir.
Y men terahhem demul ayni keddiyem
209
Msr Niyaz Dvn erhi
Ey, gz yalarna merhamet eden zat. Ey kulunun
pimanlndan, onun ahlarna ve inlemelerine sevgi
gsteren zat.
Y men ledeyhi devdd-i vessekam
Ey, katnda azab ve derdin devas olan zat. Ben

nefsimi azgnlktan evirmee, yani dndrmee, terbiye
etmee gcm yoktur, buna muktedir deilim. Kzgn at
gibi nefsim snr at, beni dinlemez.
nn vakift al bbirreci leha
Bu nefsimin azgnlndan dolay senin reca

kapnda durdum ve her gnh iledim ve yaptm
gnahlarm itiraf ederim velkin seni tevhidinle ve
Kurnnla bildim, yani rif oldum.
Kad ftenil mr veeyhhat nzileten
mrm tamam oldu, ihtiyarlk nazil oldu, yani

bamda sam, sakalm aard. Ortada kaldm, bir
yerinecek ey yok mu?
Vennefs f kesretl isyni himetn
Nefis ok gnh ilemekte lgn gibi. Her bir gz

uyur, benim gzlerim uyumayp gece yars kerem
kapnda alar. Gnahlarm denizlerin dalgalar gibi,
kylardaki kum gibi, gkteki yldzlar kadar oald.
Bizz-i men filavlimi hayru muktesidin
210
Msr Niyaz Dvn erhi
L taktaanne Rec fike y senedi
Alemlerde hayr-i muktesd olan Resl izzetiyn,

yani mahbubun Hazreti Muhammed (S.A.V.)in
hakkyn senden, midimi kesme, yani Hazreti
Muhammed de benim iin rica etsin.
Ya gfrezzenbi lirrcne bilkerem
Y, gfirez-zunb, yani keremini mid edenlerin

gnahlarn mafiret edici. Benim maherde hesaptan
utanmaktan yzm yoktur. Ne olur fazlnla merhamet et.
Benim zilletime bakma. Kerm olan, hademesinin
kusurlarn afla muhabbet eder, yani Sultan hademesinin
kusurlarn affetmei sever.
bn-i vaktim ben Ebul-vakt olmazam,

Abd i mahzm ben tasarruf bilmezem.
n- dimdir hakikat gnei,

nm ben gitmezem, ben gelmezem.
Meryem ire ben dourdum bir gulm,

Hem bu kevinde bir glm kim solmazam.
Ben dourdum atasn sy hem,

ttislim var ana ayrlmazam.
Sanma kim Mehd benim, Mehd odur.

Ad Yahydr ann yanlmazam.
Vasfdr Esm-i Hsn cmleten,
211
Msr Niyaz Dvn erhi
Bu sz isbata ciz kalmazam.
Srr ile bana iimden sylenir,

Msry ben domazam, ben lmezem.
bn-i vaktim ben Ebul-vakt olmazam,

Abd-i mahzm ben tasarruf bilmezem.
Zaman e blnr: Gemi zaman, imdiki

zaman, gelecek zaman. Ibn-il vakt olan kimse, gemi
zaman ve gelecek zamana bakmaz, yani gemite ne
olmu ve gelecekte ne olacak, bunlara bakmaz, belki o
imdiki halin zuhrtna bakar ve imdiki zamann
haline gre hareket eder.
Ebul-vakt ise, her geen zamana bakar, yani

gemite ne olmu, halde ne var, gelecekte ne olacak,
onlarn hepsini dikkate alr ve bilir. Bunun makam
dierinden daha yksektir. bn-il vakt abd-i mahzdr (saf
ve hlis kul). Ebul-vakt tasarruf edendir, yani kevni
kermet (hriklde eyler) gsterir. Halbuki bn-il-vakt
olan byle eyden holanmaz. Esasnda Ehlullh ve
Peygamberler kermet gstermee ve mucize izhrna
rabet etmezler. nk mucize ve kermet Allahn
iidir. Halbuki halk ana ind edecek ve iman etmedikleri
takdirde flullha iman etmedikleri cihetle kendilerine
ilh gadab nzil olacaktr. Bunun iin Nebler mucize
gstermekten ekinirlerdi. Zir mmetleri gsterdikleri
mucizeye inanmadklar zaman Tanrsal cezann da
geleceini bilirler, ekinirlerdi. Esasen Nebler efkatle
muttasf olduklarndan mmetlerine mucize izhr
kendilerine gayet ar gelirdi.
212
Msr Niyaz Dvn erhi
Abdlkdir-i Geyln hazretleri ok kevn kermet

izhr ederdi, dervi olan Ebussud bn-i ibli hi kermet
izhr etmedi, yani ondan herhangi bir kermet zhir
olmad.
An- dimdir hakikat gnei,

Anm ben gitmezem ben gelmezem
An dediimiz udur ki, blnmez zaman

demektir. Zaman ise senelere, seneler aylara, aylar
haftalara, haftalar gnlere, gnler yirmi drt saate, saat
dakikalara, dakikalar saniyelere vesaire blnerek
devam eder. Halbuki Hakikat gnei n- dimdir, hi
blnmez.
Yukarda ikinci beyitte Msr Efendinin Ben

nm, ben gitmezem, ben gelmezem demesi u yet-i
celleye mstenittir: Cenb- Hak Kaf sresinin 15.
yetinde buyurmutur:
Efe-aym bil-halkl-evvel-i bel hm f lebsin min

halk-in cedd-in yani Halk her anda yok olur, mevcut
olur yok olur var olur, nk Hakn her anda bir
tecellsi olur, bir anda iki tecell veyahut iki anda bir
tecellsi olmaz. Eer bir anda iki tecell (grnme, gayb
leminden baz hususlarn grnmesi) olsa hasl- tahsil
(tecellnin meydana geliinin bilinmesi) lzm gelir, yok
eer iki anda bir tecell olsa abes olur. Ksacas hsl-
tahsil ve abesten Cenb- Hak mnezzehtir. Allah her
anda bir tecellde bulunur. Mevcdat her anda yok olur,
yine vcda gelir. Velkin bu yok olup var olmay
213
Msr Niyaz Dvn erhi
Ehlullhtan bakas grmez. Bu unun gibidir: Mesel
bir emeden gayet hzl olarak su akyor ve hzndan su
durur gibi, sanki hi akmyormu gibi, grnr halbuki
gelen su bir daha geri dner mi? Dnmez, dima yenisi
gelip akmaktadr, giden su geriye gelmez. te bu da ann
gibidir. Usam denilen bir zat Akid erhinin
hiyesinde bu hususa temas etmitir. Kendisine soruldu
ki, halk her an yenilenip deimektedir, o halde azap
nedir, teklif nedir? Buna cevap vermedi veya cevap
veremedi. Bunun cevab udur: Her an deien insann
ahvl ve untdr. nsann mertebesi ise sabittir, yani
deimez, nk bu mevcdtn sretleri Hakkn ahvli
ve untdr. Mesel kalb her anda bir halde deil
midir? O bir anda iki halde, iki anda bir halde bulunmaz.
Teceddt (yenilenen) eden ahvaldir. Kendi teceddt eder
mi? Kezlik insann dahi mertebesi teceddt etmez ancak
ann sreti teceddt eder, yani yenilenir. te bundan
dolay Msr Efendi buyurmutur: Ben nm, ite ben o
blnmez bir nm, gitmezem, yani yok olmazam,
gelmezem, yani mevcd olmazam.
Meryem ire ben dourdum bir gulm,

Hem bu kevinde bir glm kim solmazem.
Zekeriya (A.S.)n yal bir kz kardei var idi,

kocas mran idi. Cibril (A.S.) geldi, Meryemi ona
mjdeledi, o da gelip zevcesine syledi. Yal zevcesi,
eer bir kzm olursa Beyt-i Mukaddese adarm.
Meryem dnyaya geldi ve gerekten Beyt-i Mukaddese
adand. Zekeriyya (A.S.) yksek bir kuleyi kapsz olarak
yaptrd ve ann terbiyesinde bulundu. Hatta ipten
yaplm bir merdiven ile Meryeme yiyecek ve iecek
214
Msr Niyaz Dvn erhi
tard ve yanna ne zaman gitse, hatta k gnleri de olsa
zm vesaire bulurdu. Bir gn ona sordu: Y Meryem,
bunlar nereden sana geliyor? O da cevaben: Cenb-
Haktan gelir, Hak dilediini hesapsz rzklandrr,
bundan sonra yemek, imee ait bir ey getirme, yalnz
grmek iin gel dedi.
Ben dourdum atasz syi hem,

ttisalim var ana ayrlmazam.
Sonra Meryem bulua erince b- Emred

(henz byklar terlememi delikanl) sretinde Cibril
geldi. Hazreti Meryem an grnce korktu. Sen kimsin
ve sen burada ne ararsn deyince Hazreti Cibril:
Cenab- Hakn emriyle bir veled-i slih iin geldim
dedi. Meryem Hak tarafndan bu gelenin Cibril
olduunu anlaynca rahatlad. Sonra Cibril Meryemin
yakasndan frd. te Cibrilin nefesinden ve
Meryemin inbistndan (rahatlamasndan) o anda
Hazreti s yuvarlat. Niyz Efendi Hazreti sya
ittislim var demekten maksad: Sanma kim Mehd
benim, Mehdi odur. Ben Mehd olduum anlalmasn,
Mehdi odur, yani mm- Hasan- Askernin olu
mm- Mehddir. nk evvelce bunu akladk. mm-
Mehd Hazreti Ftma evldndandr. On iki mm
birbiri ardndan mm- Mehdye ulaarak sona erer.
Abbs Halifelerinin her biri Evld- Resle kastetti ve
anlarn zamannda ehit oldular. mm- Mehd srroldu,
hir zamanda zuhr eder. Nihayet hazreti s mm-
Mehdyi mm- Cafer-i Sdkn ayak ucuna
defnedecektir.
215
Msr Niyaz Dvn erhi
Vasfdr Esm-i Hsn cmleten
Bu sz isbta ciz kalmazam.
Esm-i Hsn mm- Mehdnin vasfdr, nk

ondaki kemller Hazreti Resln vcd- rhnsinden
zahir olandr, btn kemller yerine geen Halifesinde
zuhr eder. Hatta Eb- Bekir-i ibl Hazretleri bir
derviine sordu: Benim Reslullah olduumu grr
msn? Dervi cevaben: Evet Efendim grrm.
Yazcolu Mehmet Efendi Muhammediyye adl
eserinde erefli hadislere iret buyurarak; El-Hseyn-i
minn ve ene min-el-H- seyn, El-Abbs minn ve ene
min-el-Abbs, El-Aliyyn minn ve ene min-el-
Aliyyn, yani Hseyin benden, Hseyinden ben,
Abbs benden, Abbastan ben, Al benden, Aliden
ben bildirmilerdir. Hazreti Resl bu erefli hadislerle
demek isterler ki, Hseyin benden, yani Hseyin
benim sllemden gelmitir ve Hseyinden ben
demek Hseyin benim halifemdir. Hseyinden zhir
olan kemller bendendir, benim kemllerim de
Hseyinde grlmtr, nk o benim halifemdir,
halife ise benim yerime geendir. Ksacas mstahlefin
(daha nce halife olan, gerek Hakn halifesi) kemlleri
noksansz olarak halifeden zhir olur. te halife btn
isimleri cmidir.
Srr ile bana iimden sylenr
Yani gnl szyle bana sylenir: Ben

domazam, ben lmezem. Bu hususa dir hls
sresinde: Lem yelid velem yled buyurulmutur,
yani domad ve dourmad demektir.
216
Msr Niyaz Dvn erhi
Bir kimse aceb yokmu ki ana snemi yrem,

erh ede ana hlimi sinemdeki yrem.
Ol evk ile ki, cn-u dili pr taleb olsa,

Dise ne zaman ara ibu dil-i karem.
n nefsini bilen kii Allh bilrm,

Bu manya yok bende ilcm nola rem.
Terkeylese hem r ile nmsunu ol er,

Ol evk ile ki cn-u dili pr taleb olsa.
Derdsizlere diken grnr geri Niyz,

Pervneye d, blble dim gl-i zrem.
*********
Cnne grnr bana cn neye baksam

Kane grnr heme virneye baksam.
Mest olup ayam nere bastm bilmem,

Her br ol iki gzleri mestneye baksam.
Mahbub seviinden bizi men eyleye viz,

itmez olur kulam efsneye baksam.
Cmle bu cihh ol sanemin vehidir elhak,

Ger mescid-, y deyre, y bthneye baksam.
Her zerre Niyz heme hurd-i mnevver,

Her katre hemin lcce-vti dery neye baksam.
217
Msr Niyaz Dvn erhi
Mahbub seviinden bizi men eyleme viz
Ayet-i kerimede: Yuhibbuhm ve yuhibbneh,

Y mminler siz Allah severseniz, Allah dahi sizi
sever vrid olmutur. imdi mmin ile Allah seviir
desek, hayr viz bu szden korkar, men eder. Ya mmin
Allah sever, Allah da mmini sever. te mminler ile
Allah seviir demek szlerinden neden viz korkar?
itmez olur kulam efsneye baksam
Senetsiz sepetsiz artk vizin efsnesine (aslsz

szlerine) kulak vermem. Bu efsne bunam kadnlarn
szleri gibidir, kulak verilmez.
Cmle ba cihn ol sanemin vehidir elhak,

Ger mescid- y deyre y bthneye baksam.
Cmle grnen bu cihn o mahbbun (sevgilinin)

yzdr.
yette: Fe-eynem tuvell fesemme vechullh,

Ne tarafa ynelirseniz Allahn vechi (zt) ordadr
gelmitir.
Yani gerek mescid, gerek kilise ve gerek puthane

hep ilh yzdr, bunda abes bir ey yoktur. Hakn
vcdundan baka bir ey var mdr, yoktur. (L
mevcde ill H, Allahtan baka mevcud yoktur, ancak
O vardr).
218
Msr Niyaz Dvn erhi
Arapa iir:
Visll abdi lillhi bil beynin vel eynin

Kezlikel abdu billahi bil beynin vel eynin
erhi:
Abdin Allaha vuslat, yani kulun Allahna

yaklamas mesfesiz ve meknszdr. Kez Allahn da
kuluna yaklamas yledir, yani mesfesizdir.
Cemln kad bed hakkan bikllil vechi tlkan

Tecell bienne tahkken bil beynen vel eynen
Allahn cemli her yzde zhir oldu. Mutlak

olarak tecellsi gerekten mesafesiz ve meknszdr.
Feinnel halka lem yunkal minel imkni l lagfel

Er Hakkan vlicdel klli hil bennen vel eynen
Halk imkndan intikl etmez, gfil olma. mkn

udur ki, vcut ile yokluu eit ola, yani varlkla yokluu
ayn olmaldr. Her bir eyin vcudunu mesfesiz ve
imknsz olarak Hakn vcudu grr.
Yer f klli mirtn biisktil izafti

Vcdul vahdetizzti bil beynen vel eynen
Kuyudtn isktiyle (kaytlarn yok edilmesiyle)

her bir miratta tek bir vcut grnr. zetle Zt
Aliyyenin (Yce Allahn) vcudunu meknsz ve
mesfesiz olarak her bir aynada tek olarak grr.
219
Msr Niyaz Dvn erhi
Bebbil Mridyne elzem lihzel mehedil azam

Ter ml yerel alem bil beynen vel eynen
Bu mehed-i zam iin Mridin kapsna sk sk

devam ve eteine yapmakla olur, sen de yle yap. O
zaman lemin grmediini aracsz olarak grrsn
nk bu Tevhd ilmi zevkidir, ilm deildir, yani yle
kitaplar okumakla hsl olmaz. Kitap okumakla elde
edilen bilgilerden kitapsz haber verilmez. Bu tevhid ilmi
ise zevkidir, yani hl ehli olmakla elde olunur.
Sekn erbeten subhan feahyni bihi ilmen

Fesrel ilm aynen bil beynen vel eynen
Mrid sabah vakti bana bir erbet iirdi, yani

bana bir tevhid makam gsterdi ve beni ilmiyle ihy etti,
yani yeniden diriltti, sonra meknsz ve mesafesiz olan
bilgim ayn oldu.
En son beyitte Msr Efendiye her halde vech-i

ilh bizzat tecell etti. te o zaman bil beynen vel
eynen, yani arada hi bir engel olmadan vcutlarn yok
olmasyla onu kendisinde buldu. Tecelli-i biztih (Zt
tecell) ve Tecell-i bi-sftih (Sftyla tecell) ve ihta-i
bi-esmih (simleriyle kaplama) ve Zahara bi-eflih
(Fiilleriyle grnme) oldu. Yani ztyla tecelli etti,
sftyla ziynetlendi, isimleriyle btn lemleri kaplad,
fiilleriyle grnd.
Tecell vechuhu bizzti alel Msryy filhalti

Biifnil vcdiyyt bil beynen vel eynen
220
Msr Niyaz Dvn erhi
***********
Tende canm canda cnnmdr Allah h diyen,

Dilde srrm srde Subhnmdr Allah h diyen.
Dest-i kudretle yazlm yzne yt- Hak,

Gnlmn tahtnda sultanimdir Allah h diyen.
Cmle zdan gelir zikr-i "Enel Hak" nresi,

Cism iinde zr-u efgnmdr Allah h diyen.
Giceler t subh olunca inledir bu derd beni,

Derdimin iinde dermnmdr Allah h diyen.
Cmle azlardan gelr zikr-i Enel Hak

nras demek, yani btn organlarmdan Ben Hakm
naras bir zikir halinde yksek sesle benden kmaktadr.
Cenb- Hak kuds hadiste buyurmutur: L yezl-il
abd-i yetekkareb- il binnev- fil-i hatta ehabbehu feiz
ahbebtuhu knte se- mia-hllez yesmau bih ve basara-
hllez yub- sir-u bih ve lisni-hillez yantiku bih ve
yede- hllez yabti-u bih ve recle-hllez yem bih
febi yesmau ve yabsiru ve b yefal-, Kulum bana
nafilelerle (nafile ibdetlerle) yaklamak isteyince,
beni sever, ben de onu severim, kulandaki duymas,
gzndeki grmesi, lisnndaki sylemesi, elindeki
tutmas, ayandaki yrmesi ve iledikleri, yani btn
kuvvet ve organlarndan kan her ey benimle olur.
Bylece o kulun btn az ve cevhiri Hak olur, onun
tm organlarndan Ben Hakm naras gelir.
221
Msr Niyaz Dvn erhi
Yere ge smayan bir mminin kalbindedir,
Katremin iinde ummnmdr Allah h diyen.
Cenb- Hak baka bir kuds hadiste

buyurmutur: M veseani ardi vel semi velkin
vesian kalb-i abd-il mmin, yani Dnyaya ve ge
smadm, ancak mmin kulumun gnlne sdm.
nk arz ve semda, yani dnya ve gklerde cemiyyet
yoktur. Bunlarn her biri Allahn birer isminin
mazhardr, insan ise Allahn btn isimlerini cmidir,
yani iine almtr.
Kisve-i tenden muarr seyreder bu gkleri,

ark uran aodl- urynmdr Allh h diyen.
Musullu Ebul Feth hazretleri bir anda bin yerde

zhir olurdu. Bir defasnda Musul Kads onu mezbelelik
bir yerde rl plak soyunmu olarak otururken grd
ve iinden Byle bir zndka da halk kalkp Sddk
diyorlar diye geirdi. Ebul-Feth Kadya seslenerek:
Kad, biz her yzden grnrz, senin bana zndk
demen benim Sddkiyyetime engel olmaz.
Her kiiye kenduden akreb olan dost ztdr,

Ey Niyz dilde mihmnmdr Allh h diyen.
*********
Gel ey gurbet diyarnda esir olup kalan insn,

Gel ey dny harbnda yatp gfil olan insn.
222
Msr Niyaz Dvn erhi
Gzn a perdeyi kaldr duracak yermi gr dny,
Kati mecnun drr buna gnl verip duran insn.
Kafeste tutiye skker verirler hi karar etmez,

Aceb nin karar eder bu zmdna giren inn.
Ne mkl hl olur gaflette yatup hi uyanmayp,

lm vaktinde Azril gelince uyanan insan.
Kararm kalbin ey gfil nasihat neylesin sana,

Hacerden katdr kalbi t kr etmeyen insan.
Bu derdin resin bul sen elinde var iken frsat,

Ne ss sonra h- zr edp hayf diyen insan.
Niyz bu d sen ver evvel kendi nefsine,

Deil gayriye andan kim tuta her iiten insan.
*********
eha yz dndren senden kimse tutsa gerek yzn,

Gzn yuman cemlinden kime asa gerek yzn.
Seni terk eyleyen insan bulur mu cismine ol can,

Yznde yeti Rahmn grr her kim siler tozun.
Sanla kirpiin kn heme evsf nakkn,

phem yoktur ayakdn kim ileru sre izin.
Buyurdu Hak ki Kurnda ideler Ademe secde,

Div- eytn o kim bunda kabul etmez Hakkn szn.
223
Msr Niyaz Dvn erhi
Kan mihrabn imdi Niyz kible edindi,

Kati alt srnd ynelilince sana zn.
**********
Gnlden zikre eyle itigli,

Zikirden gayri itigli nidersin.
bdet acsn bu nefse tattr,

Amelden olmal hli nidersin.
Amel oldur ki anda ola ihls,

Huls olmayan mli nidersin.
Yneldi gr Haka akl- hayli,

Bu halden gayri ahvli nidersin.
ol zehri ki bal olsun sonunda,

Sonunda zehr olan bal nidersin.
Derp dnyy cem etme nnde,

Seninle kalmayan mal nidersin.
Ko mekri aldatp gezme bu halk,

Bu mekr- fitne v l nidersin.
Gnl ikbli halka olma marur,

Gnlsz olan ikbli nidersin.
Riy ile bu halk gel aztma,
224
Msr Niyaz Dvn erhi
Ko tc- hrka v l nidersin.
Kuru laf ile maksd ele girmez,

Yr hl ehli ol kli nidersin.
Fen ender fenya erdin ise,

Fergat ehli ol hli nidersin.
Ko halk nefsin islh eyle evvel,

Salh ehli ol dlli nidersin.
Niyz isteyen Hak bulurmu,

Gel imdi iste ihmli nidersin.
*********
Ey kerm Allah, ey gan Sultn,

Derdli yz senden umarz dermn,
Ltfuna had yok ihsna pyn,
Derdli yz senden umarz dermn.
Geri kullarda msiyet oktur,

Rahmetin Mevlm dhi artktur,
Gayriden bize hi medet yoktur,
Gel demez isen biz gnahkre,

Bir adm kdir mi ki yol vara,
re yok senden olmasa re,
u dem ki senden bir hed geldi,
225
Msr Niyaz Dvn erhi
Feyzi akdesten in geldi,
Bir cefsna bin saf geldi,
Bu Niyz n zikrine dt,

Dn- gn gnl fikrine dt,
Ztna iren krne dt,
*********
Gel ey bd- sab ltfeyle bir dem,

Haber ver bize cnn illerinden,
Beretle bize kl d- hurrem,
Haber ver bize cnn illerinden.
Aradm nice yl kevn- mekn.

Bulunmad ann nm-u nin,
Aceb nice bulur isteyen an,
Seherde alan gllerde midir,

Yahut efgn eden dillerde midir,
Akan suda esen yellerde midir,
Ol ilden azmedinde bu cihne,

Tamuya urasan dner cihne,
Teselli ver kulb- kne,
Harm-i kuds-i lahta varrsn,
226
Msr Niyaz Dvn erhi
Saray-i hs- cnn grrsn,
Yine azmeyleyip bunda gelirsin,
Nesm-i feyz-i akdes bahr-i cdun,

Havadisten mukaddestir vcdun,
Ceml-i zt- aldr, uhdun,
Eer bir cn ise hsnn bahas,

Nice bin cn ann olsun feds,
Niyznin kadmi ins,
**********
Nadan terk etmeden yrn arzularsn,

Hayvn sen gemeden insan rzularsn.
Men aref-e nefse-h fakad aref-e Rabbe-h

Nefsini sen bilmeden Subhn arzularsn.
Sen bu evin kapusun henz bulup amadan,

indeki kenz-i b-pyn arzularsn.
Tara frmek ile yalunlanr m ocak,

Yzn Hakka dnmeden ihsan arzularsn.
Dalar gibi kuatm benlik gnh seni,

Gnhn bilmeden gufrn arzularsn.
227
Msr Niyaz Dvn erhi
zn yeil kabn yemekle dad bulunmaz,
Zhir ile ey fakh Kurn arzularsn.
erb sen imeden sarho-u mest olmadan,

Nice Hakkn emrine fermn arzularsn.
Gurbetlie dmeden mihnete satamadan,

Kebab olup pimeden bryn arzularsn.
Yabandasn evin yok bir yanm ocan yok,

Issz dan banda mihmn arzularsn.
Bostan ba gezdim hyrn bulmadm,

Sen st aacndan rummn arzularsn.
Basz kabak gibi bir tekerleme sz ile,

(Yunus) leyin Niyz irfn arzularsn.
********
Cann terk etmeden cnn arzularsn,

Znnrn kesmeden mn arzularsn.
ol uacklar gibi binersin aa ata,

evkn ile topun yok meydan arzularsn.
Karncalar gibi sen ufak ufak yrrsn,

Meleklerden ileru seyrn arzularsn.
Topuuna kmayan suyu deniz sanursun,

Sen katreyi gemeden ummn arzularsn,
228
Msr Niyaz Dvn erhi
Var sen Niyz yr atma okun ileri,
Derdiyle kul olmadan sultn arzularsn.
kinci beyitte geen znnr Hristiyanlarn almeti

olup bellerine baladklar yapadan yaplm bir iptir.
Buna benzer bir ip Bektilerde de vardr. nce bir kimse
Bekta olduu vakit beline yapadan yaplm bir ip
balarlar. nk onlar nce sev olur, sonra Musev
olur, daha sonra gy Muhammedi olurlar. ylesine
Muhammedi olur ki, Hazret i Al (R.A.)a Allah der, bu
daha fenadr. te Hristiyanlk almeti olan znnr
belinde slm olur mu, olmaz. Burada znnrdan murad
edilen irktir. Znnrn kesmeden mn arzularsn,
yani sen henz irki terketmeden imn arzu edersin
demektir.
Yine firkat nrna yand cihn,

Hasret gitti mbrek ramazn,
Nr ile bulmutu lem yeni can,
Firkt gitti mbrek ramazn.
ndi Kurn sende ey nru gzel,

Leyle-i Kadrinde ey kadri gzel,
Gitti ey tehlil- tekbiri gzel,
Elved gitti mbrek ramazn.
Gh tesbh- sen v zikr ile,

Gh tahmd- d v kr ile,
Can bulurdu mrde diller nr ile,
Hasret gitti mbrek ramazn.
Bu ay ire balnur dedi Resl,
229
Msr Niyaz Dvn erhi
Cin- eytn etmeye asl fzl,
Hep dlar bunda olurdu kabul,
Firkt gitti mbrek ramazn.
Cem olup Hakka mnct edelim,

Nr-i Krn ile doru gidelim,
Bilmedik kadrin Niyz nidelim,
Diri eritti mbarek ramazn.
Kurn- Kerm mbarek Ramazann kadir

gecesinde nzil olduu ehr- ramazn-ellez unzil-e
fhil kurn yetiyle ve nn en-zelnh f leyletil-
kadr... sresiyle sabit olmutur. yeti celilede Biz
Kurn ramazan aynda indirdik keza sure-i erifede
de Biz onu kadir gecesinde sana indirdik
beynlarndan bir soru ortaya kyor. nk Kur- n-
Kerm Fahr- Kinta Cibril-i Emn vastasyla yet
yet yirmi ylda indirilmitir. Yukardaki srede ise
bir gecede indirildii beyn olunmaktadr. Evet yledir,
velkin Kurn Ramazann Kadir gecesi Reslullahn
vcd-u nrnisine hepsi birden indirildi. Sonra
hayatlar sresince zuhura gelen her vakann halli iin,
yani lzum grldke Cibril vstasyla vcd-
unsursine yet yet indirildi. Hatta bir defa Hazreti
Resul Cibril (A.S.)a buyurdu: Y Cibril Kurn
nereden alrsn? Perde arkasndan dedi. Hazreti
Resl: Kimden alrsn bak. Cibril (A.S.) perde
arkasndan baknca grd ki, Kurn- Kermi
Reslullahn nr olan vcdundan, sret olan vcduna
getirmektedir. Hazreti Resln vcd- nransi vcd-
unsursi gibidir, fakat nurdandr.
230
Msr Niyaz Dvn erhi
Bu ay ire balanr dedi Resul,
Cin- eytn, etmeye asl fzl.
Ramazan aynda cin ve eytnn kfirleri, mmin

olan kimselere musallat olmamalar iin skca
balanrlar, fakat fsklar iin balanmazlar. Grlr ki,
Ramazan aynda da fena hadiseler, ldrmeler gibi
iren fiiller vuku bulur. Bunlarn hepsi eytann
aldatmasyla olur.
El ey Mrid-i lem haber ver ilm-i Mevldan,

El ey Mn-i dem haber ver remz-i esmdan.
Ne srdr dem v Havv, ne srdr Allem-el esm

Ne srdr Sidre v Tb haber ver ar- ldan.
lemin Mridi Hazreti Reslullah (S.A. V.)dir.

lm-i Mevl ise ilm-i zat demektir. Kudret, kadirin ayn
olduu gibi, ztn ilmi de lemin ayndr. Fakat ilim
malumun (bilgi bilinenin) ve kudret makdurun (kudret
de Allah tarafndan takdir edilmi eyin) ayn deildir.
Hakkn dier sfatlar da keza bunun gibidir. Man-i
dem yine Hazreti Reslullah (S.A.V.)dir.
Ne srdr dem v Havv, ne srdr Allem-el esm"
Zatn biri ryasnda kendisini Hazreti brahim ile

Hazreti Ademin kabirleri arasnda grr. Y demin
veyahut da brhimin kabrinden bir nid gelir: Allahn
gzel isimlerini oku. Bu zat da balar Allahn bilinen
doksan dokuz gzel ismini okumaa ve tamamlaynca,
yine ayni ses: Allahn gzel isimlerini oku. Zat
231
Msr Niyaz Dvn erhi
dnmee balar ve te okudum der. Bu defa ayn
ses: Hayr tamam okumadn, hani Hvettcir-
vezzriu, vel-hris-u (o ticaret yapc, iftilik yapc,
sanat icr edici). Bunlar duyan zat korkmaa ve vcudu
titremee balar, derhal kalkp camiye gelir. Msrda
Abdlgan Nablus Hazretlerini bulur ve ona ryasn
anlatr. Ryay dinleyen Abdlgan Hazretleri: Senin
tevhd grme zamann gelmi olduu anlalyor
diyerek ona tevhd telkin eder.
te Hazreti Adem, gerek Esm-i Hkkyye olan

alm, semi, basr, kdir, kayym gibi isimler olsun,
gerekse Esm-i halkyyeyi mesel, tcir (ticaret eden),
zari (ziraat ve iftilikle megul), hris (sanat iiyle
megul) gibi isimleri cmidir. Amma Hak ticaret yapar
m? Hak iftilik yapar m? diye sorular akla gelebilir. Ya
Hakn kudreti olmasa bir ey olur mu, olmaz. Btn her
ey ancak Hakn vcdu ve Hakn kudreretiyle olur.
Ne srdr allemel esm beytinde Srr- allemel
esmya iaret olunmaktadr. Hazreti deme btn
isimler retildi. simler ann mazharndan zahir oldu.
Yani ruh nefh olunca btn isimler andan zhir oldu.
Ne srdr sidre vu Tb haber ver ar- ldan.
Sidre bir aacn ismidir. Ar, srfil (A.S.)n

makam Muhit (kaplayc) isminin mazhardr. Kurs
Mikil (A.S.)n makam, ekr (kredici) isminin
mazhardr. Feleki atlas Azril (A.S.)n makam ve Gani
(zengin, ok, bol) isminin mazhardr. Feleki mkevkep
ise ite yukarda ad geen sidredir, bu Cebril (A.S.)n
makam ve kdir (kudret sahibi) isminin mazhardr. Bu
232
Msr Niyaz Dvn erhi
drt melek ruhniyetleriyle dnya ve hirette olan btn
mevcdat durur.
Nedir dillerdeki ilmin, nedir ya remz-i Zlkarneyn,

Ne yerdir Mecma-ul bahreyn haber Hzr-u Msdan.
Zlkarneyn hazretleri neb deil, vel idi ve

merikten marba kadar (gnein doduu yerden
batt yere kadar) hkm geen bir melik idi. Hazreti
brahim, smail, shak zamanlarnda yaad. nce
gnein batt yere, sonra doduu yere gidip, orann
halkyla grt. Bu Kurn- Kermde yette geenlerin
ksaca zhir olarak beyndr. Btn mansna gelince:
Gnein hakikatndan murad ise; gne Allahn vcdu,
maribden (gnein batt yn) murad Hazret-il cem
makm ki, erat makamdr. nk Hazret-il cemde
zhir olur, Hak btn olur, yani Hakn vcdu orada
gurup eder (btn olur). Merikten (gnein doduu
yn) murad ise cem makamdr. Cem makamnda Hak
zhir olur, halk btn olur. ems vcd- Hak cem
makamnda zhir olur.
te Zlkarneyn ilmi budur. Makm- cem ve

makm- hazeret- cem ikisi Mecma-il bahreyn olan
zhirde Reid iskelesi (Hazreti Hzr (A.S.) ile Hazreti
Ms (A.S.)n bulutuklar yer)dir. Hakikatle ise Nr-i
Muhammed (S.A.V.) dir. nk Mecma-il Bahreyn
Bahr-i imkn ile Bahr-i vcbun topland
mahaldir. Bahr-i imkn grnen bu mevcdat, ar, kurs,
felek-i atlas, felek-i mkevkeb, dnya ve hiretin
hepsidir, Bahr-i vucb ise zt, sfat ve efldir. Bunlarn
toplam Nr-i Muhammeddir. nk her ey Nr-i
233
Msr Niyaz Dvn erhi
Muhammedin erhi ve tafsilidir. Nr-i Muhammed
btn lemlerin toplamdr.
Ne yerdir merkez-i edn nedir y halka-i vust,

Bilinmez zerre-i kbr haber ver sen bu sugrdan.
Yksek merkez Nr-i Muhammed Mustafa ve

alt merkez de nsn- Kmildir ve bu lemi tutar.
nsn- Kmilin sonuncusu inden zuhr eder. O bir
anann iki ocuundan, yani bir kz ile erkek evladndan
erkek olandr. nce kz, sonra erkek doar ve ite bu son
doan nsn- Kmil olur. Onun bu doumundan sonra
artk baka doum olmaz, kadnlar ocuk dourmaz
olurlar. Bu son doan ocuk Mahmud isminde bir
nsn- Kmil olup, yetmi yanda lr. Vefatndan
sonra gzel bir rzgr eser ve btn imn ehli olanlar da
hirete gerler. O zaman gkler yeryzne yklr ve
yeryz cehenneme dner. Hayatta yalnz ak olanlarn
bana kyamet kopar ve onlar dnyada bir sre kalarak
azap ekerler.
Her zamann nsn- Kmili vardr. te sonuncu

olan bu yukarda aklanan Mahmud isminde olandr.
Beyitte geen Halka-i vust dan murad mmet-i
Muhammed dir. Haklarnda mmeten vust vrid
olmutur. Onlar ifrat ve tefrit (arlk ve itidal)
arasndadr, zira Din-i Muhammedde zorluk diye bir
ey yoktur.
Kimindir feyz- hem ihya ne srdr hem dem-i s,

Nedir Meryem deki derya haber ver drr-i yektadan.
234
Msr Niyaz Dvn erhi
Drre-i kbr Hazreti Resln nr olan
mbarek vcdudur. Drre-i sur da Hazreti
Muhammedin vcd- unsursidir (bu lemde iken
sret olarak grlen).
Hazreti s, bir erkek ile iki kadn diriltmitir.

Dirilttii erkek Hazreti Nuhun olu Hm (A.S.)dr.
Beyitte geen Ne srdr hem dem-i s

dan murad edilen Hazreti snn nefesinin srr, onun
cem makamnda olmasdr. nk cem makamnda halk
btn, Hak zhir olduundan kendisinden sdir olan
mucizeleri lleri diriltmek oldu. Hatta o balktan
yarasa kular yapar, nefes edince hayat bulurlard. Cem
makam sahibi her eye kadir olur. Drr-i yektdan
murad ise Hazreti sadr.
Nedir Kurnn esrar, nedir esrarn envr,

Nedir Mehdnin etvr haber ver sr- esrdan.
Hakkn srlar indirilen semavi kitaplarda,

bunlarn srlar Kurnda, Kurnnki Fatihada,
Ftihannki Besmelededir. Andan Besmelenin srlar
be harfinde, be nin srlar noktadadr ki, Zt-t
lhiyyedir. Harfleri birbirinden ayrd eden noktadr.
kinci beyitte geen Mehdinin etvr (yapt i ve
hareketleri) evvelce aklamas gemi idi. Mehd mm-
Hasan- Askernin oludur, kyamete yakn Medine-i
Mnevvereden zahir olur. Zuhrunun almeti vardr:
Birincisi Frat nehri taarak Basra ehrini harap eder.
kincisi tevhd ehli oalr ve bunlar onun zuhrunda
235
Msr Niyaz Dvn erhi
askerleri olurlar. ncs ay, on drt ve on beinci
geceleri devaml olarak tutulur.
Kendisinin almetleri: Orta boyludur, dileri

seyrektir sa yanann st ksmnda byk bir siyah
beni vardr. Srr- esrdan murad ise, Sbhnellez
esr biabdih leylen minel mescidil harmi ilelmescidil
aksallez brekn havlehu linriyeh min ytin,
innehu hves semul basr yetinin hikmeti gereince
Reslullah (S.A.V.) Efendimiz Mescid-i Haramdan
Mescid-i Aksya terif etti. Enbiyya cesetleriyle
olduklar halde imam olup iki rekat namaz kldlar, sonra
birlikte oturdular. Cebril (A.S.) bu srada bir yet getirdi
ki anlam: Sor, benden baka Mbud var m? Sonra
Hazreti Resul Enbiy ya: Inn ganiyyn an-is-sl,
Ben Haktan baka Mbud olmadn bilirim, ben bu
sorudan mstaniyim dedi.
Nedir Msr, nedir Kenn Selm kimdir ye kimdir

n,
Haber verdi bunu Kurn haber ver sebi
kurrdan.
Ey bu cmle kinatn asln bir cn eden,

Ademi kudretle ol sana sevp cann eden.
Kintn asl Nr-i Muhammeddir. Bu kint ann

tafsilidir. dem cesetlerin babasdr. dem yaratld
zaman Cennet-l berzha konuldu. Cennet-l berzah
denilmesi onun dnya ile hiret arasnda olduundan
dolaydr. Hadis-i Peygamberi ile sbittir. Bir kimse
ld zaman sad ise, yani imn ehli ise kabrinden
236
Msr Niyaz Dvn erhi
cennetul berzaha bir pencere alr, kymete kadar bu
cennetle nimetlenir, ayet ak, yani irk ehli bir kimse ise
kabrinden cehenneml berzaha bir pencere alr ve
kyamete kadar cehennemle azap grse gerektir. te
dem berzah cennetine girip bir az uyuklad, sol
kaburgasndan Havv yaratld. dem uyand
zaman yan banda gzel bir srete mlik bir kadnn
oturmakta olduunu grd. Ona el uzatmak istediinde
melekler onun bu hareketine mihirsiz olamayacandan
menetti. Sonra melekler Hazreti Muhammede bin
salvt getirerek mihr-i muaccel ile Havvy Ademe
nikh ettiler. dem o zaman Hazreti Resle k oldu ve
onun nrunun kendisine grnmesini istedi. Cenb-
Hak hazreti Risletin nrunu demin alnna koydu.
Cennet-ul Berzahn bir ismi de Cennet-il

Velyetdir (yani velilik mertebesine ulaanlarn
cennetidir). Ehlullhtan her biri daha dnyada iken
zaman zaman oraya gidip nimetlenirler.
Allem-el esm ile hem tc- kerremn ile,

Ar- lda melekler cemine, sultan eden.
Allem-el esm isimler Hazreti Ademe retildi

demek deildir. Btn isimler Ademin vcdunda zahir
oldu demektir, yani Hakkn btn isimlerine dem
mazhar oldu ve Cennetleri kendisine hlle ve tac getirilip
giydirilerek tekrm olundu. Bu hususu bildiren yeti
celilede: Ve lekad kerremn ben deme ve hamel-
nhm fil-berr-i velbahri ve rezaknhm minet- tayyibti
ve faddalnhm al kesrin mimmen halkn tafdl,
237
Msr Niyaz Dvn erhi
Biz beni demi mkerrem kldk ve onu karada ve
denizde yklendik.. buyurulmutur.
Vechi Ademle cihan fnsunu tenvir edip,

Knh ztna o vechi hccet- burhn eden
Cihn fansu demin vechiyle nurland, yani

lemin ruhu insandr, insan olmasa lem olmazd ve
insansz lem pyidr olmaz. Bu lemin ncesi bir
Ademdir, bu dem deil bir dem, sonu htemdir, yani
Htem-l Velyet dir.
Velyet ksmdr: Biri Velyet-i mme

dir. Velayeti mme ile evliy olanlarn reislerine Kutup
veya Gavs denilir.
Biri de Velyet-i Muhammediyyedir.

Tevhidi bu lemde iken veyahut hiret leminde bizzat
Hazreti Reslullahtan alanlardan alr. te cihnn
mamuriyyeti ancak bunlarla olur. Velhsl her yzylda
bir Gavs, bir de Velyet-i Muhammediyye sahibi
bulunur, birden ziyde olmaz.
Biri de, yani ncsu Velyet-i Mutlakadr.

te Hazreti Resl; Utlub-l ilme velev bs-sn. Zahir
mans: lim inde bile olsa isteyip reniniz. Btn
mans ise: Tevhd ilmini renmeyi iste, velev ki
inde olsun buyurmutur. Zir Tevhd ilmini
renmeyi istemek insana farz ve vciptir. Velev ki kmil
olan insan uzak olan inde bile olsun, git ren.
Yukarda da akland zere Velyet-i Muhammediyye
sahibinin sonuncusu inde zuhr edecektir, ad
238
Msr Niyaz Dvn erhi
Mahmud dur. Velyet-i mmenin sonuncusu da
kyamete yakn nzl edecek olan Hazreti s olur. Sonra
evlad olursa da tevhidi Hazreti snn eserinden alrlar.
Evvelin dem, sonun htem klup bu lemin,

Htemi Mahmd demi zbde-i insan eden.
Nokta-i perkr lem Ahmedin ztn klup,

Srrn kutb- hakikat mazhar- Rahman eden.
Enbiy-vu Evliy hep mazhar- envr- Hak,

Mustafda her unun cem edp bir n eden.
Enbiy ve evliynn hepsi Hak mazhardr yani

efl, sfat ve zat mazharlardr. Hazreti Resl de her
unu kendisinde toplad. Klle yevmin hve f en
yeti hkmnce Cenb- Hak her anda bir endir. Her
en ise Nr-i Muhammed dedir, nk Nr-i
Muhammed her unu cmdir. Bu lem ann erhi ve
tafsili deil midir, tafsilidir. Her en ve her tecell Nr-i
Muhammed (S.A.V.)den gelir.
smi resmi mahv iken bu ciz-u b-renin,

Nmn Msr verp dillerde d-u sn eden.
**********
Aldn m gnl hsn ile yekta haberin sen,

Duydun mu hem ol Ysuf- Zib haberin sen.
Yakub ve ol, ddelerin grmez olunca,
239
Msr Niyaz Dvn erhi
Alad m ta sorsan o bina haberin sen.
Ysuf yoluna alayan ancak dime Yakub,

ittin ann oldu Zleyh haberin sen
Kays nice yl alatp inletmedi mi ak,

Alsan nola bir doruca Leyl haberin sen.
Dalar dahi dayanmaz ann yzne karu,

lemlere sor Tr ile Ms haberin sen.
Her kande ann zerre-i hsnn grene sor,

Ola duyasn hasret ile t haberin sen.
Sular gibi yzn yere sr kalma yolundan,

Alakta alursun yr dery haberin sen.
lemde nice yz bin olur aka giriftr.

Gel sorma o mecnunlara dn haberin sen.
Blbllere sorma yr var hlet-i ak,

Pervneden al gizlice tenh haberin sen.
Ysuf (A.S.) ceml-i lhiyyeye iarettir, nk

ann gibi gzel hibir zaman cihana gelmemitir. Yakp
(A.S.) olu Ysufu gzelliinden dolay o kadar ok
severdi ki, yanndan hi ayrmazd. Sonra kardeleri onu
ekemedi. Hikyenin bundan sonras tafslen Kurnda
vardr.
Tevhid sanur l ile isbat- vcdu,

Sorma gzelim anlara ill haberin sen.
240
Msr Niyaz Dvn erhi
Zahir ehli tevhidi L ilahe illallah Muhammedn
Reslullahdr zannederler. Halbuki tevhd bu deildir.
Bu Kelime-i Tevhddir. Bununla bir ey hsl olmaz.
Tevhidin mertebesi vardr: 1- Tevhd-i efl, 2-

Tev-hd-i sft. 3- Tevhd-i ztdr. te asl tevhd budur.
L ilhe illallh demekten ne fayda, bu tevhd
kelimesidir. Bu yola sdkiyle girmeyen Fenfillh olamaz
ve Ceml-i lhden de haberdr olamaz.
Her kim bu yola sdk ile girmezse yo olmaz,

Yo olmayacak Yusfun umma haberin sen.
Lht ile nstu gnl anlad ise,

Msr ana sor Kf ile Ank haberin sen.
Beyitte geen lht ve nst ne demektir? Lht cell,

yani btn, Nsut ise ceml, yani zahirdir. Hvel-evvel-
lht Hvel-hir- nsut kez Hvez-zahir-
nst, Hvel btn- lhuttur. te zlur ile btn, yani
ceml ile celli gnln anlad ise, o zaman Kf ile
Ankdan haberin olur ve onlar bilirsin. Kf zhirde
vardr velkin Anknn ismi vardr, cismi yoktur.
Kftan murad edilen cell ki, bu ise Zat-i lhiyyedir.
Gl mdr, blbl mdr ol zr-u efn eyleyen,

Ten midir y can mdr hem Ar seyrn eyleyen.
Nr-u bd- b-u hakin gel haber ver asln,

Kim bulrn her birini emre fermn eyleyen.
241
Msr Niyaz Dvn erhi
Beyitte geen ate, su, topran asl nedir? Haber
ver deniliyor. Drt tabiat unlardr: Hararet, soukluk,
rutubet, kuraklk. Bunlardan hangisi fazla olursa, mesel
hararet fazla olursa ate olur ve yukarya doru ykselir.
Bu sebepten ate kresi en yukardadr. Eer soukluk
fazla olursa hava, yani rzgr olur. Ate kresinden
sonra hava kresidir. Eer nemlilik fazla olursa su olur
ve hava kresinden sonra su kresidir. Eer kuraklk
fazla olursa toprak olur. Bu sebepten toprak kresi en
aadadr. Btn bunlarn asl ve hakikati Haktr,
cmlesi Nr-i Muhammednin tafsilidir. Bu drt tabiat
Hakn emriyle hkmn icra eder.
Atein keremiyetinin srrn duygur bize,

Ki hilf zre an kimdir glistn eyleyen.
Nemrudun yaktrd atein brahim (A.S.)

yakmad Cenb- Hakn: Y nr- kn berden ve
selmen al brahim, Ey ate sou brahim'i selmette
kl emrinden dolay idi. Atein glistn haline geldii
hakkndaki sylenti geree uymamaktadr. Hazreti
brahim Cibril ile ate iinde oturup sohbet ettiklerini
Nemrud drt bin admlk mesafeden drbnyle
seyrederdi. Hi kimse bu atein yanna yaklaamazd.
Cenb- Hak atein hakikatna hazreti brahime selmet
olacak bir derecede soumasn emretti. Bu sebepten ate
yakmad. Grlen atein sretidir. O sret bir ey
yapmaz, yakan atein hakikatidir. Atein hakikatna
yakmamas iin Cenb- Hak emredince sret ne yapar?
Sretin hibir hkm yoktur.
Yelde kimdir geh nesm-u geh sab zevkin veren
242
Msr Niyaz Dvn erhi
Ghi hmiyle nice beldn vrn eyleyen.
Yelde, yani havada nesm-u sab zevkini veren

Haktr. Sab rzgr, yan sra dou rzgr estike ruha
hayat verir. Gh olur ki, bu rzgr serte esince bir ok
memleketleri harap eder. Hazreti Lut ve Hazreti Salih
(A.S.)larn kavimlerini mahvettii gibi, evlerini de harap
etti.
Kimdir an bana gster ol sularda durmayp,

Rz-u eb yz stne ak ile cevln eyleyen.
Sularda yz stnde durmayp akla cevln eyleyen

kimdir, Haktr.
Hk ne madendir biter andan madin geh nebat,

Kimdir an gh hayvan gh insan eyleyen.
Topran kendisi de bir madendir ki, iinden btn

madenler karlr. Kez bitkiler de hep topraktan
yetiirler. Kimdir an gh hayvan, gh insan eyleyen?
Haktr. Haktan baka var m, yoktur.
Ay-u gn yldzlar kim dndrr ver gel haber,

Hem ne seyr iin dnerler bunca devrn eyleyen.
Ay ve yldzlar dndren ve tutan kimdir?

Haktr. Hep Hakn vcdu deil midir? Haktan baka
var m, yoktur.
Bde birdir sk bir, meclisteki yrn da bir.

Bdenin keyfiyyetini kimdir elvn eyleyen.
243
Msr Niyaz Dvn erhi
Kiminin mescidde boynun edirip zhid klan,

Kimini meyhhede serho-u sekrn eyleyen.
Zhidin benzin sarartp alatan kim hem nedir,

Kfirin kfr dahi fskda isyn eyleyen.
Halktan ayrm gzn pinhna ekmi zn,

Ne arar kendini halktan byle pinhn eyleyen,
Grse mahbubu gnl b-ihtiyr nil olur,

Ehl-i derd uk kimdir zr-u giryn eyleyen.
Kim bu srdan kimini mahrum edup chil eden,

Kimini mahrem edinp ehl-i irfn eyleyen.
Vahdet ehli cmlede bir yz seyrn ettiler,

Lik grmez ol yz kesrette tuyan eyleyen.
Ey Niyz kim vcdun terk ederse ol drr

Cmle yzler ire ol bir yz seyrn eyleyen.
**********
Kim ki candan gemez ise deyin bize yr olmasun,

Ar-u rz ile gelp klara br olmasun,
Gam ykn k olan dim eke gelmi drr,

Doymayan dost derdine aka giriftr olmasun.
Derd uyutmaz rahat etmez gece gndz k,

ol ki blbldr gle kar nice zr olmasun.
244
Msr Niyaz Dvn erhi
Zevk-i tatle kimesne hl-i ak anlamaz,

Tlib-i sdk isen belinde znnr olmasun.
Can, yine candr. Fakat bir insan cannn

vriyetinden gemezse bize yr olmasn, zir cannn
vriyeti Hakkn vriyetidir. Vriyet Hakkndr.
Gam ykn k olan dim eke gelmi drr
k olan kimsenin iki mertebesi vardr: Biri muhip

(seven), dieri habib (sevilen) dir. Allah buyurur:
Yuhibbuhm ve yuhibbnehu, Onlar ki Allah
sevdiler, Allah da onlar sevdi, yani bu yetle sabittir
ki, Cenb- Hak kullarna muhabbet eder. nk
muhabbet Hakn sfatdr. Kullar da Hakn habibidir.
Gayret-i lhiyye zuhr edip k seven olursa, o zaman
kul seven, Hak da sevilen olur. Bu srada kul ok zahmet
eker, t ki, kul yine sevilen oluncaya kadar, yani
sevilmi olduu zaman rahatlar, seven iken kul rahat
etmez. (nsan daima Allah tarafndan sevilmek ister,
Peygamber efendimizin Allahn sevgilisi olduu gibi).
Zevk-i taatla kimesne hl-i ak anlamaz
Zevk ve taatla megul olan kimse akn halini

anlamaz, yani bid ve zhid ibdet zevkini bilir, ak
zevkini duymaz, ktan kaar. Kez k olan tevhd ehli
ibdet ve tat zevkini duymaz, yani ibdet ve tattan
zevk alamaz, o ancak tevhdden zevk alr. bid de
tevhdden zevk alamaz.
245
Msr Niyaz Dvn erhi
Talib-i sdk isen belinde znnar olmasn
Znnr Hristiyanlarn iaretleri olan parmak

kalnlnda yapadan yaplm bellerine baladklar bir
iptir. Gy Hazreti s byle bir ipi beline balamm.
Ann iin sya ibdet edenler bunu balarlar. Beyitteki
znnrdan murad edilen irktir.
Remz-i Hakka mahrem olmak demenin kr deil,

Kim dilerse ak ile yr olsun, ayr olmasn.
Remz-i Hakka mahrem olan, yani o mahrem olan

manev ireti bakalarna if etmez. Zir if etmek
caiz deildir. Mahrem olmayana yledir, byledir diye
sylemek memnudur.
Zerrece ak du kimde olsa yakar varln,

Ak d ister ki Haktan gayri hi vr olmasn.
Ak atei ister ki Haktan baka hibir ey var

olmasn. bn-i Friz Hazretleri Kaside-i Tiyesinde yle
buyurur: Slik olan kii eflini, sfatn, ztn Hakta
yok etmeyince k olmaz. Esasen mecz olan akta da
byledir. O kimse makuna yalnz hizmet etmeyi ister,
bakasn gz grmez.
Cmle efkrn hurfun cem edup tevhd ile,

Nokta-i vahdette har ol gayri efkr olmasn.
Burada harflerden murad edilen de grnen

mevcudattr, yani btn mevcdat tevhd ile birletir,
246
Msr Niyaz Dvn erhi
vahdet noktasnda harol (kayna) bakalar kalmasn.
Cmlenin vcdu Haktr, baka mevct yoktur.
Ey Niyz hl-i ak herkese f eyleme,

Srr- Haktr ana bgne haberdr olmasn.
**********
lm-i bahr vucd esdfnn durdnesiyim ben,

Maarif kenz-i dil vessfnn vrnesiyim ben.
Benim ilmim katnda mcteidler ciz oldular,

Veli ilm-i ilhnin deli divnesiyim ben.
Tevhd ehlinin ilminden mctehidler cizdir,

nk tevhd ehlinin ilmi Tanrsal bir ilim ve zevk bir
ilimdir. Mctehidin ilmi ise nakl ve akl olan bir ilimdir.
Hatta kendileri bile, bunlardan en byk mctehid
mm- Azam hazretleri: Bizim mezhebimiz dorudur,
yanlla ihtimli vardr. Dier sir mezhepler yanltr,
doruya ihtimli vardr. te mm- fi, mm-
Mlik ve mm- Hanbelnin her biri bylece derler,
birbirlerini hata yapmakla ittihm ederler. Hibirinin,
mezhebi aka beyan edilmemitir. Ann, iin hi bir
mezhep hakknda kesinlik yoktur. Ann iin herkes
muhayyerdir, diledii mezhebe tbi olur.
Esdaf, sedefin oulu, yani sedefler demektir.

Sedef, su kaplumbaasnda bulunur, bunlar gney
denizinde yaarlar. Bu hayvanlar Nisan aynn yirminci
gn yamur yaar ve bunlar da azlarn aarsa, giren
247
Msr Niyaz Dvn erhi
taneler inciye evrilir. Kez Hazreti Peygamberin
doumu da Nisann yirminci gnne rastlar. O gn
yaan yamur bir ylann azna dse zehir olur.
Birer hle cihnn halk bir bir rz oldular,

Benim bir hle meylim yok Hakn bilmem nesiyim ben.
Cihann halk ayr ayr birer hale rz olmulardr.

Benim bir hale meylim yoktur. Bilmem ben Hakn
nesiyim diyor. Daha nce yaplan bir erhte de bn-il
vaktem ben Ebul-vakt olmazam demiti. nk Ebul-
vakt tasarruf edendir, yani Ebul-vakt olan veliler
Kermet-i Keyniyye gsterirler ve cihanda tasarruf sahibi
olanlar bunlardr.
Bi-kll lemin halk bikirler bende bir derd var,

Bilinmez sevdiim kimdir nenin mestnesiyim ben.
Eeri sret-i harda geldim lem-i mlke,

Ne mziyem, ne mstakbel her nn nesiyim ben.
Yitrdum benlii, benlik bana Hak benliindendir,

Tekellmde hitb- gybetin krhnesiyim ben.
Ne mziyim, ne mstakbel her nn nesiyim ben,

Yetrdm benlii benlik bana Hak benliindendir.
Yani vaktin her bir zuhru benim

rhniyetimledir. Benlik fni oldu, nk benliin
Tekellmde hitab gybetin krhnesiyim ben
248
Msr Niyaz Dvn erhi
Hitb, yani muhtab ve muhtb birdir (sz
syleyen ve kendisine sz sylenen) ve gayb birdir. Ente
(sen) zamiri kendisine sz sylenen, hve (o) ise gaip
zamirdir. Bunlardan biri hazra, yani zahire ki, sen ve
dieri de gaibe, yani btna ki, h dur. te bu ikisinin
dahi kemlde krhnesiyim ben.
Ne Msryim, ne Mehdiyim, ne sym, ne nsnm,

Bu yanan dim emin veli pervnesiyim ben.
Ben ne Msryim, yani Msr deilim, Mehd

deilim, insan deilim. Zir bunlar ilh kaydlardr ve
kaydlanm olarak grnen sretlerdir. Bu sebepten ben
ancak grnen zhir vechin pervnesiyim.
Ey bu gnlm ehrini bin kahr ile vrn eden,

B-dhn dler yakup bu sinemi klhan eden.
Ehl-i lem derdinin mislin grr rahat bulur,

Cins- misli olmayan derde beni dkkn eden.
Bir bahirdir shili yok mevci olmaz mnkesir,

Leylinin fecrin getrmez gkteki devrn eden.
Akl- fikrim zevrk yollarda kald ser-nign,

Belki cmle akl-u fikri bende sergerdn eden.
Kimine meydn eden bu lemin her kesin,

Msrye utan uca her keyi zndn eden.
**********
249
Msr Niyaz Dvn erhi
Sevdim seni hep vrm yamadr alan alsun,

Grdm seni efkrn yamadr alan alsun.
Aldn beni benden getim bu cn-u tenden,

Aklm dahi her vrm yamadr alan alsun.
Ben varlm attm dost varlna yettim,

Her usluya bazrm yamadr alan alsun.
Getim ben d-u sandan ktm ben o dkkndan,

Hep rz ile vekrm yamadr alan alsun.
Geldi dile dildrm buldum gl- glzrm,

imden ger hep vrm yamadr alan alsun.
Sen gib- hzrsn her hlime nzrsn,

Ahvl ile etvrm yamadr alan alsun.
Sen gip ve hzrsn, yani gip btn, hzr de

zhir ki sensin. yet-i kermede: Hvel evvel- vel hir-
vez-zhir- vel btn-, lk ve son olan Odur, zhir
ve btn da Odur buyurulmutur. Yani zahir olan btn
olur mu, btn olan zhir olur mu? Cenb- Hak hibir
kaytla mkayyed deildir (kaytlanmaz) demektir. O ne
evvellik, ne hirlik, ne zhirlik, ne btnlk ile kaytlanr.
Sen zhir dersin btn da Odur, zhirlik ile
kaydolunamaz. Sen btn dersin zhir de Odur, btnlk
ile kaydolunamaz. Velhsl Cenb- Hak hibir eyle
mukayyet olmaz.
n buldu gnl yrim terk eyledim ayrm,
250
Msr Niyaz Dvn erhi
mn ile znnrm yamadr alan alsn.
mn ksmdr: Biri imn- taklid, dieri imn-

istidll, ncs de imn- tahkikdir. mm- Gazl
hyyi Ulm adl kitabnn drdnc cildinin
sonlarndaki tevhd kitabnda imn hakkndaki
yukardaki ayrm cevizi misl getirerek yapar. Taklit
edilen imn cevizin dndaki yeil kabuu gibidir der.
Ne yenir, ne yaklr, nk acdr, atee koysan yanmaz
ve hibir ie yaramaz. te imn taklid byledir, hibir
yaran yoktur, belki zarar vardr.
stidll imn cevizin ikinci, yani kuru olan

kabuudur, yenmez velkin atee koysan yanar.
Eer eytan son nefeste bunu bozmazsa bir az ie yarar,
bozarsa hi yarar olmaz.
Tahkiki imn ise cevizin ii ki, her eye yarar. te

Msr Efendinin beyitlerinde yama ettirdii imn taklidi
ve istidll olanlardr, imn- tahkiki deildir.
Msr Efendi Malatyada Mderris iken tarikat ve

tahkik ehlini orann halk sevmezdi. Sinan mm
Mehmed Efendi hazretlerinin tekyesi oraya yakn
Elmalda idi ve yannda bir cmisi vard. Msr Efendi
vzn yaparken halk yklmasna dair vaazda bulun da
tekkeyi ykalm ve eyhi de oradan atalm dediler.
Namazdan sonra Niyz hazretleri krsde vermek
istedii dersi kitapta bulamad. Derhal krsden indi ve
camiin bir kesinde oturan Mehmet Efendiye kabuln
rica etti ve bu sretle tahkiki imna ulat, taklid ve
istidll olan imnlarn yama ettirdi.
251
Msr Niyaz Dvn erhi
Msrye vcb imkn bir oldu kam ayan,

Tat ile ezkrm yamadr alan alsn.
Bahr- vcb: Hakn efl, sft, ztdr. Bahr-i

imkn: Bu mevcdt, yani lemdir. te Msr Eendi de
vcb derysyla imkn derys bir oldu, tat ile ezkrn
yama ettirdi, nk tat maksud olan deildir, o bir
balangtr, Allah bilmee bir lettir. Bir insan
marifetullha ulanca tat ne yapar, yani o tattan zevk
almaz bir hale gelir.
Tene-i bahr- mht olan dile re neylesin,

Tti-i skker fen uftdeye ke neylesin.
Birinci beyitte geen engin denize susam bir

gnle su serpintisi neylesin, yani tevhd ehline ilmi-i
rusm ne yapar? O resm ilimlere hi iltifat etmez.
Cra-i sahb-i zt- n edip temkin bulan,

Afitb olan gnl telvn-i meh ve neylesin.
Tevhd-i efl, tevhd-i sfat, tevhd-i zt telvin

makamlardr, yani renklenme makamlardr. Cem
makam ise temkin makamdr, yani vakr, sebt,
arballk makmdr. Hazret-l cem makam yine
telvin makamdr. Ahadiyyet makam temkin makamdr.
Temkin ehli olan, yani ahadiyyet makamnda bulunan
bir kimse bir daha telvin makamna inmez, ancak tevhd
mertebelerini bakalarna retmek iin olabilir.
Arifin esrar settr olduun etme aceb,
252
Msr Niyaz Dvn erhi
Tn eder zhid denilen dv-i serke neylesin.
demin vechinde Hakk grmedi ibls-i lain,
Sreta grd bir ekl-i munakka neylesin.
demin krk olu ve krk kz oldu, Hazreti

Havva yapt krk doumda her defasnda ikier ocuk
dourmu. lki erkek idi ve ad Kabildi, kfir oldu. lk
nce ben demden kfreden Kbil idi. dem ham-i
mesnundan, yani balk halindeki amurdan yaratld.
demden nce dnyada Can evlad vard. Nasl ben
demin babas dem ise, cinlerin babas da Can idi.
Halakal cnne min mricin min nr yeti

mucibince dumansz ateten yaratld, hns idi, yani
hem erkeklik, hem de kadnlk uzvu vard. te iblis
andan dodu.
Malumdur ki, yette bildirildii zere meleklerin

cmlesi deme secde ile emrolundular, yalnz iblis ve
kendisine uyanlar secde etmedi, dier btn melekler
secde ettiler. blis deme secdenin Hakka secde
olduunu anlamad, zira kfir idi. yet kfir olmasayd
demin vechinde Hak mhade ederdi. Dier bir
yeti kerimede: ll iblse, istekbere ve kne minel
kfirin iret olunduu zere Kn-eye iki man
verilir: Biri blis kfirlerden oldu, dieri kfirlerden
idi. Tabu blis kfirlerden olduunu ve Ademin Hakka
secdeye mihrap olduunu anlamad. Hi Hak
kendisinden bakasna secde iin emir verir mi? Lkin
iblis muvahhid olmadndan demi Haktan ayr
olarak naklanm sret olarak grd ve secde etmedi.
253
Msr Niyaz Dvn erhi
Bir de u rivyet vardr ki, iblis gya meleklerin hocas
imi, bu yalandr. Hi kfir olan biri meleklere hoca olur
mu, olmaz. Meleklerin ba Cebril (A.S.) idi ve ilk nce
deme Cebrail secde etmitir.
Can Niyz ehl-i aka nzikhane vaz eder,

Ehl-i nefs olan iitmez dil-i mevve neylesin.
**********
Gzlerini noldu b-dr eyledin,

Ah-u efgn sana yr eyledin,
Ak dyle iini nr eyledin,
Noldu blbl iini zr eyledin,
Ne sebebden azm-i glzr eyledin.
Noldu alarsn ne eylersin taleb,

Bu tkenmez derdine noldu sebeb,
Gldeki ddrm grdn aceb,
Bu fen glzre talibsen eer,

Hi beks yoktur ann tez geer,
Bu fen ire bek duydun meer,
Ber-karr olup biraz elenmedin,
Dim alarsn durup dinlenmeden,
Kimse bilmez hlini anlatmadn,
254
Msr Niyaz Dvn erhi
Bunca hasretten di canm ne sezer,

Firktin gnden gne artup gider,
Ltfedip var gel Niyaziye haber,
**********
Derd-i Hakka tlib ol dermne irem dersen,

Mihnetlere rgb l sne irem dersen,
Ak yolu belldr her kn cefldr,

Cnndan midin kes cnne irem dersen.
d yak sneni k et su gibi zn pk et,

Yzn yere sr hk et ummna irem dersen.
Bu yolu bil andan gel deryy bul andan dal,

Karna erp el sal drr-i kna irem dersen.
Prinle olan ahdi gt nen var ie ko git,

Bildiklerini terk et irfna irem dersen.
Sabretmede Eyyb ol, gam ekmede Ykb ol,

Ysuf gibi mahbub ol Kenna irem dersen.
Terk et kuru dvy hem ucb ile riyy,

Msr ko o sevdy Sbhna irem dersen.
Sabretmede Eyyb ol beytinde geen sabr,

Cenb- Haka ikyet etmek anlamna deildir,
255
Msr Niyaz Dvn erhi
mukvemet yani dayanklktr. Eyyb (A.S.) Cenb-
Haka: Y Rabb sen bana ne kadar musibet verirsen ben
dayanrm demiti, halbuki kul aciz bir mahlktur.
Eyyb (A.S.) humma denilen bir nevi stma

hastalna tutulmutu. Bazlarnn iddi ettikleri gibi
yaralar vard da kurtland, hatta yere dklenleri Eyyb
(A.S.) toplayp yine yaralarnn stne koyard gibi szler
tamamen yalandr. Hi byle bir ey olur mu? Resl olan
kimsede byle herkesin nefretini mucib olacak illetler
bulunur mu? Onlar bu gibi hal ve illetlerden
korunmulardr, zir kendileri insanlar Allaha dvet
edicidirler. yet bu gibi illetlere maruz kalm olsalar,
mmeti andan nefret eder, sonra Cenb- Hak da onlara
zulmetmi olurdu, nk bu durumda mmeti nebinin
yanma gitmekten ikrh duyarlard. te Hazreti Eyyb bu
hastal iin Haka ikyet etmedi. Sonra vahiy geldi:
Y Eyyb, bana ikyetin sabrna mani deildir.
Hazreti Eyyb de o zaman hastalndan if bulmas
iin Allaha niyaz elti. Sonra tekrar vahiy geldi:
Oturduun yere ayan vur, su kacak, onunla
vcdunu yka, bir eyin kalmaz. O da ayan yere
vurdu, kan su ile ykand, salna kavutu. Esasnda
halka ikyet etmek sabra mnidir, yoksa Cenb- Haka
ikyet sabra engel tekil etmez.
Yukardaki beyitte geen Gam ekmede Yakb

ol szlerine gelince: Hazreti Yakb (A.S.)n evlad olup,
onu bir anadan, dier ikisi de baka anadan idi ki, Ysuf
(A.S.) ile kk kardeidir (Bnymin). Hazreti Yakb,
Ysufu dierlerinden daha fazla severdi. Kardeleri
babalarnn sevgilerini kendilerine hasretmek iin henz
256
Msr Niyaz Dvn erhi
yedi yandaki Ysufu kra gtrp bir kuyuya attlar ve
bir tarafa gizlenip beklediler. Nihayet oradan Msra
gitmekte olan bir kafile bu kuyudan su karrken
kovadan su ile birlikte gzel bir ocuk kt. Derhal
kardeleri ortaya kp kafile bakanna: Bu kk
kardeimizdir, kamt, fena huyludur, size satalm
dediler, O zamann parasyla Ysufu alt kurua sattlar.
Sonra kafile bakan Hazreti Ysufu Msr Sultanna
arlnca altna satt. Yakb (A.S.) bir rya grd,
keyfiyeti anlad ve Ysufa kavuacan bildi. Keza
Ysuf (A.S.) da bir rya grd, babasyla kavuacan
bildi. Bu suretle her ikisi de gaml olmadlar. Beyitte
geen Kenan am ehri ilelerinden biridir.
Ey blbl- eyd yine efgna m geldin,

Azm-i gl edp zryla giryna m geldin.
Pervane gibi tee dim cn atarsn,

Evvelde bu ak dne sen yna m geldin.
Yamur gibi yaarsa bel sen ba aarsn,

Can vermee dost yoluna kurbna m geldin.
Her ey alr bir sfat eyleye mmur,

Sen cmle sfat ilini vrna m geldin.
Vech-i ahadiyyet ki u eyda grnm,

Bu kesrete ancak an seyrna m geldin.
Bir kimse senin olmad hi rzna mahrem,

Bilmem bu cihn iine yekdne mi geldin.
257
Msr Niyaz Dvn erhi
Bu hasta Nyz ye if remzin edersin,
Derde denin derdine dermne mi geldin.
Vech-i ahadiyyet ki u eyada grnm,

Bu kesrete ancak an seyrna m geldin.
Evet, biz bu kesret lemine vech-i ahadiyyeti

seyretmee geldik. Bunu teyit eden: Knt kenzen
mahfiyyen fe-ahbebt- en urefe fe-halaktel halka li-
uref hadisidir. Anlam cihetiyle; Ben lm-i ztyyede
malumatla mtecell idim. stedim ki, bilmeyim, halk
yarattm. Halk ancak Hak bilmek ve vech-i ahadiyyeti
seyretmek iin bu leme geldi demektir.
Hak yolunun rehberi nefsi drr Kmilin,

Dil tahtnn serveri nefsi drr Kmilin.
Nefsini mat eyleyen def-i memat eyleyen,

Nefh-i hayat eyleyen nefsi drr Kmilin.
Kmilin nefesi, yani ruhu tevhd yoluna delildir,

nk Kmilin ruhu ahadiyyetin ve ztn mazhardr.
Kmil insan lmez, bir yerden bir yere intikl eder. Hatta
ldnde cesedi bile krk gnden fazla kabrinde
kalmaz.
Devlet ras reisi Rfat Paa vefat ettikten sonra

cesedini Kosovadaki Sultan Birinci Murat Hann trbesi
nne gmmler. Sonra Paann ailesi kabir iin
stanbuldan mzeyyen talar gndermiler. Kabir
aldnda paann cesedini bulamamlar. smail Paa
durumu bizden sordu. Biz de cevaben; Rfat Paanm
258
Msr Niyaz Dvn erhi
hayatta iken halleri nasld, muvahhid mi idi? diye
sorduk. Aldmz cevapta: Evet Paa hayatnda iken
gayet musall ve gzel ahlkl idi. Sonra tekrar cevap
verdik: O takm kimseler krk gnden fazla kabirlerinde
durmazlar.
Msrda eyh Bakkal vefatndan nce cenaze

namaznn bn-i Frz Hazretleri tarafndan klnmasn
vasiyet etmiti. ehit edildikten sonra Bakkaln namazn
imm olup bn-i Frz kldrd, selm verdiinde byk
bir ku gelip cenazeyi alp utu. Bunu gren cemaat
hayretler iinde durumu bn-i Frz Hazretlerine
sordular. Bu zat da u hadisi okudu: Er-vh-hed-i
f havasl-t-tayr, ehitlerin ruhlar kularn
kursaklarndadr. te eyh Bakkaln ruhu ku
suretinde cesetlendi ve gelip cesedini kendisine ruh
yapt, ruhu ceset, cesedi ruh oldu. eyh Bakkal bir tevhd
ehidi idi. Tevhd ehdi, kl ehidinden daha ileridir.
Uhud gazasnda Abdullahn olu ehit olmutu.

Cenb- Peygamber (S.A.V.) efendimiz dua ettiler, dirilip
ayaa kalkt. Hazreti s da bir kz ocuu ile iki erkek
diriltti.
Bu mmetten de lleri dirilten kii vardr:

Bunlardan biri Abdurrahman Molla Cm, biri
Abdllkdiri-i Geyln, dieri de Beyazd-i Bistm
hazretleridir.
Molla Cami Belhde saray hocas idi. Melkin

gayet gzel olan olunu okutuyordu. Melkin
evresindekiler Molla Cmyi kskandlar ve iftirada
259
Msr Niyaz Dvn erhi
bulundular. Melke: Hoca olunuza k olmutur,
ahlkn bozacak, onu fena huylu yapacak dediler.
Bunun zerine Melk, Molla Cmyi daha nce denemi
olmasna ramen evresindekilerin de onu tanmalar
iin hep birlikte yemee davet etti. Yalnz yemekte saray
vekil harcna mollann sahanna daha nce lm bir
tavuu kzartp koymalarn emretti. Belhde de sofra
deti Msrdaki gibi olduundan btn yemek sahanlar
bir defada masa stne konuldu. Sonra hep birlikte
sofraya oturuldu. Molla Cm hazretleri nne konan
sahana elini srmeyince Melik: Efendim neden tenvl
buyurmuyorsunuz? diye sordu. Molla Cmi de sahan
kapan ap nnde l iken kzartlm tavua k k
deyince tavuk dirilmi ve yemek salonunda uarak
dolamaa balamtr. Bylece kendisine iftirada
bulunanlar da utanlarndan hayrete kaplarak dehet
iinde kalmlardr. Zira tevhd ehlinin nne haram bir
ey konulduu vakit kalbinin daim zikri durur. te
Molla Cm hazretleri de kalbi zikrinin durmasyla
nne konan yemein, daha nce lm bir tavuk
olduunu anlad.
Abdlkdiri-i Geyln hazretler de bir kediyi

diriltti. Oturduu evin komular ondan holanmazlar ve
ona eziyet etmek isterlerdi. Bir gn onun ok sevdii
Drre adndaki kedisini ldrp geecei yolun stne
koydular. Bylece kedisini grp ac duyup zlsn
dediler. Abdlkdir-i Geyln hazretleri ldrlm
kedisini grnce: Ya Drre diye seslenince kedi dirildi
ve kalkp tekrar evvelce olduu gibi ayaklar arasnda
dolamaya balad.
260
Msr Niyaz Dvn erhi
Beyazd-i Bistmi hazretleri de bir defasnda
Hristiyan papazlarla bir gemide seyahat ederken
papazlara, Hazreti sann Ulhiyetine ne sebeple
inandklarn sordu. Onlar da ly dirilttii iin diye
cevap verdiler. Sonra yaptklar uzun mnakaadan buna
delil olarak ly dirilttiini gsteriyorsunuz, u halde
delil ve medll olunca medlle imn gerekir ve sizler de
Hazreti sann Uluhiyetine ly dirilttii iin kail
oldunuz ve onun yapt gibi ben de ly diriltirsem
benim de Hazreti s olduuma kil olmanz lzm gelir.
Keiler evet dediler. Bunun zerine Beyazd-i Bistm
hazretleri orada dolamakta olan bir karncann ban
kopard ve tekrar birletirip frd. Karnca dirildi ve
tekrar dolamaya balad.
te bu mmetten bu zattan baka lleri

dirilten yoktur. Ancak her bir vel ve kmil insan
diriltmee muktedirdir, yalnz bu husus kevn bir
kermet olduundan iltifat etmezler.
stey git demi demde bul demi,

Sr- nefaht dem-i nefsi drr kmilin.
Ademi Ademde bul, yani her grdn dem

deildir velkin dem demlerin iindedir. Hazreti
demin cesedi: Fe iz sevveytuh ve nefaht fhi min
rh, Ademin cesedinin yaradln tamamlayp ona
ruhumdan flediimde... yeti mucibince kalb, yani
cesedinin tesviyesi keml bulunca ruh oldu, nk
istidat tam oldu. demin istidat bylece tam olunca da
ona ruh tecelli olundu.
261
Msr Niyaz Dvn erhi
Sre-i Necm-i oku gel anla vahy-i Hakk,
Bilesin sen ol mantki nefsi drr Kmilin.
Vahiy drt ksmdr: Biri Cibril-i Emn vastasyla

peygamberlere vahiy olunur ve bu vahiy yalnz nebilere
mahsustur. kinci vahiy ilhm ki, bununla Cenb- Hak
tevhd ehlinin kalblerini nurlandrr ve onlara ilham
yoluyla her eyi vahiy eder. ncs mfehe
(azdan aza konuma) ki, tevhd ehli grnen
suretlerden Cenb- Hak ile ifahen konuur. Beyazd-
Bistam hazretlerinin bu hususta: Ben Hakla otuz yl
konutum, insanlar zannederler ki ben anlar ile
konuuyordum buyurmutur. Drdncs ise teblii
vahiy ki, Hakn Resle inzl buyurduu kitabn
hkmlerini Resln vrisleri olan kimseler mmete
tebli ederler.
te vahyin bu veliler ve tevhd ehlinde

bulunur. Ancak Cebril (A.S.) vstasyla olan vahiy
yalnz Peygamberlere mahsustur, Vellerde olmaz.
Rhulkuds demini demde iste an,

Ol imi gnln cn nefsi drr Kmilin.
Mye-i zt denilen feyz-i nect denilen,

b- hayt denilen nefsi drr Kmilin.
Ruhulkuds Cibril (A.S.)dr. Deminden murad

onun inzl ettii Allah vahiylerdir. Hzr (A.S.)n ab-
hayat itii rivyeti yalandr. Ab- hayat ise burada
tevhddir (tevhd makamlarn zevk etmektir).
262
Msr Niyaz Dvn erhi
Diri klan tenleri zinde eden canlar,
Kaldran lenleri nefsi drr Kmilin.
Mevtya etse nefes her yandan gele ses,

Hareden ey hakins nefsi drr Kmilin.
Niyzyi cn eden zerresini kn eden,

Katresin ummn eden efci drr Kmilin.
Arapa iir:
Y Seyyiden tazleh finnsi kelbahr

Ve neruh etyabu min nesmetis seher
erhi:
Seyyid esm-i hsndandr. Her ne kadar

bilinen doksan dokz gzel isimlerde yok ise de saylan
isimlerden mmehattr, furuunda vardr.
Y Seyyid, senin fazln mahlkata deniz gibidir ve

ihsnn sabah rzgrndan daha gzeldir, yani kalbe
ferahlk hayat verir.
Ve men zeh hadduhu hsnen lehu veleh

Kaddun iz mse yahkil gasne finnadar
Ve men iz m beda fennure min vechihi

Dave min-e emse ahf talat-el kamer
263
Msr Niyaz Dvn erhi
ol hsn ki burada hsnden murad Hazreti
Reslullahtr (S.A.V.). Hnesinden zahir oldu. Onun
yznn nru gnein nrundan daha fazla k saar,
ayn ziyas gizlendi, yani yok olup mhvold.
Ve men al kadru h fil halki mertebeten

Kel bedri fk-a cemal encmzzeher
Onun, yani Reslullahn kadr mertebesi ayn

ayn on drdndeki bedir halinin yldzlara nispetle
daha stn ve daha yksek olduu gibidir. Yani
Reslullah ayn on drd gibi, dier yaratklar ise
yldzlar gibidir.
Ente ibn ems-is-Sivs lemyekn yced,

F asrihi misluh fil-bedvi velhadar.
Sen gnein olusun, nk ay gnein halifesidir.

Reslullah da zat gneinin halifesidir ki, onun bir
benzeri ne ehirlerde ne de llerde bulunur.
Fe ehte unkd zkel keremi y Seyyid,

Navil lena kadhan min zlikel hamri,
Sen gzel bir bahesin. O araptan, yani ak

arabndan bir bardak ihsan buyur. Sarholuk
ksmdr: Birinci sarholuk, ikinci sarholuk, nc
sarholuktur. Birinci sarholuk Tev- hd-i Efl
makm. kinci sarholuk Tevhd-i Sft makm,
nc sarholuk Tevhd-i Zt makmdr. nk iki
ienlere de ikiler hal verir. Birinci halde biraz sarho
olunca insan lemi fk (tm evresini) kaybeder. te
264
Msr Niyaz Dvn erhi
birinci sarholukta bulunan slik de efli Haka tafviz
edince (yapt ileri Hakkn uhdesine verince) bu fk
lemini kaybeder. kinci halde iki ien kii bir miktar
daha iince, gz grmez, kula iitmez, sz syleyemez
ve hibir ey yapmaa kudreti olmaz. kinci sarholukta
olan slikin de sftn Haka tafviz edince, gr,
iidii, syleyii, dileyii, bilii kalmaz. nc halde; o
iki ien daha da ok ierse, kendinden geer. Kezlik
nc sarholukta bulunan bir slik dahi Zt Haka
tafviz edince kendinden geer, onda hibir ey kalmaz.
tedde evk ilen nedmni mkesikm

Venhelle dem al haddiye kelmatar
Enedt f hubbikm zennazmi mutezir
Lealle yukbelu nazmn ce biluzer
Sevgiliye sevgim ziyde oldu. Gz yam

yanaklarma yamur gibi akt. Onun sevgisinden bu
medhiyeyi yaptm. Umarm ki benim kusuruma
bakmayarak bu iirimi kabul eder, nk ann
medhinden acizim.
Y Rabb zid fazlehu finnsi m talat

emsn vem seceat varkun aleecer
Medh sen leh min hlisel kalb-i

Ve leyse bilmedhi lil Msryyi min hatar.
Y Rabb, fazln zerime oalt. Nasl gnein

doduu ve aalar zerine yapraklar bir intizam iinde
oalttn gibi. Onun da benim zerimde ikrmn arttr.
265
Msr Niyaz Dvn erhi
Ann medhini temiz bir kalble yaptm. Medhinden dolay
Msrye kabahat olmaz.
Nazar kldka insna gnl hayrna dolanur,

Acebdir kimi Hak ister, kimi butlana dolanur.
Gel ey derdsiz kii dervilie sy eyle gel bunda,

Bu hl ile olursun bil iin hsrna dolanur.
Nedendir kani olmusun murd- nefse dalmsn,

ine hrs almsn iin eytna dolanur.
Yeter alndn ey hce fena mlkn metna,

ok uzatma ki Azrail gelr bu cn dolanur.
Nazar kldka insana gnl hayret eder. nk

kimi Hak ister, kimi btl ister. Zir mazhar- ceml var,
mazhar- cell var. Cemle mazhar olan Hak ister. Celle
mazhar olan da btl ister. Cenb- Hak yalnz cemliyle
tecell etmi olsa herkes mmin olurdu. O zaman Cenb-
Hakkn ceml ile mukayyed olmas lzm gelir, yalnz
celliyle tecelli etse herkes kfir olup Hakkn cell ile
mukayyed olmas iktiz eder. Halbuki Hak mutlak ve
kayddan mnezzeh olmakla kimine ceml ve kimine de
cell ile tecell edip, kimi mmin ve kimi kfr olur, yani
bir ksm imn, bir ksm da kfrn yolunu tutar. Gel ey
derdsiz ki dervilie say eyle de geen dervilikten
murad edilen burada tevhd yoludur.
Gnl verme bu dnyya ban verme gavgya,

Kazandn amel bir gn gelr mizna dolanur.
266
Msr Niyaz Dvn erhi
Amel mandr. Nasl tartlr? te bu lemde man
olan ameller hirette sret olacaktr. Mesel, slih amel
olarak yaplan gzel iler cennette greceimiz bildirilen
hri, gilmn. meyve, rmak vesire gibi eitli cennet
nimetleri suretlerle sretlenip cennet ehline sunulacaktr.
Kez kt iler ileyenler de onlara bu ileri ylan, akrep,
ate vesaire sretlerle sretlenip cehennem ehline azap
ekmeleri iin sunulacaktr. Yani herkes bu lemde man
olan yapt ileri, o lemde sret bulup annla
nimetlenecek, yahut azap olacaktr. Binaenaleyh ameller
tartlr, nk orada bu lemde yaplan iler birer sret
giyecektir.
Ba devletl kul oldur Hakk bulmu ola seri,

Gz gnl dil-u cm kamu Subhna dolanur.
Niyz kulunun y Rb vcdu zenbini mahv et,
Mlzimdir kapunda ol sana ihsna dolanur.
Hazreti Msya Cenb- Hak Sin Da kenarnda

Tuv vdisinde ate sretiyle tecell etti. Tah sresinin
12. yetinde vrid olduu gibi: nneke bil-vdil
mukaddes-i tuv.., Ya Ms, sen Tuv adndaki
mukaddes vadidesin' buyuruldu. Bu yette Cenb-
Hak: Ya Msa sen beni nr, yani ate sretiyle
kaydetme. nk Hak nr sretiyle mukayyed olur mu,
olmaz. Sonra Hazreti Ms: Subhanallh, y Rabb sen
mutlaksn ve nr ile kaydlanm olmaktan
mnezzehsin dedi.
Hazreti Resl saadetli zamanlarnda bn-i Abbas

daha ocuk yata bulunuyordu ve onu ok severdi. Bir
kere atyla umreye giderken Abbas da beraberine ald.
267
Msr Niyaz Dvn erhi
Gelirken Ya ocuk sen vcdunu kayrma buyurdu.
bn-i Abbas da Y Reslullah, vcudum bana kabahat
mdr? dedi. O zaman Hazreti Resl: Vcdke
zenbn l yuks-i aleyhi zenbn hir. te Msr efendi
de bu son beytinde bunu rica ediyor. Y Rabb benim
vcdumu mahvet. Yani bende senin vcdunu izhr et
de, vcd senin vcdun olduunu bileyim.
Esicek bd- sb aklma san ne deer,

Zir ol esrr- dil zlf- perne deer.
Zlf- mkiyle muattar olur ol demde dim,

Geer andan gnle hem yetiir cn deer.
Leb- dendn heysiyle akan gz yann,

Birisi mnda bin ll-v mercana deer.
Gam- hicr ile h ana k olann,

kar eflke iner t yedi nirna deer.
Yznn mihrine karu dolaan drlerinin,

Birinin nru nice mihr-i dirhne deer.
Bd sab, dou rzgrdr. Bundan murad edilen

mezhir-i aliyyenin zuhrudur, yani Ce-nb- Hakn
mevcudatta grnmesidir.
Eiinde ba urup sdk ayan berk basann

Ba ara aya krs-i Rahmna deer.
Bir tevhd ehli ki, tekmil fen makmlarna

eriince kendisinden eser kalmaz. Ann ba ara, aya
268
Msr Niyaz Dvn erhi
da Rahmnn krssine deer. Krsden ara kadar be
bin yllk yoldur.
Limen-il mlk nidsn iiten can kula,

An cnndan iitir yine cnne deer.
rif olan kii her an Limen-il mlk-l yevm,

yani Mlk kimindir syle nidsn iitir. Cnndan
yine cnne deer. nk tevhd ehlinin vcdu, sfat,
efli var m, yoktur. Hak tarafndan yaplan Limen-il
mlk-l yevm nidas yine cnne deer. Canandan nida
olunur, yine cnn iitir.
Ol niday iitir men arefe vkf olan,

Lk ol mrifeti sanma her insna deer.
Velkin bu iitme marifetini her insanda

bulunduunu sanma, yoktur bulunmaz. Ancak aada
zikredilen makamlara erienler iitir. Bu makamlara
slk makamlar denir: Fen-i efl, Fen-i sfat, Fen-i
zttr. Cezbe makamlar: Cem, Hazret-il cem, Cem-l
cem makamlar ki, bunlara ayn zamanda Tedell
makamlar da denir. Bu sebeble Niyzi hazretleri:
Sana bir cezbe Niyz ki o dosttan yetie

Dkll-i ins ile cinne olan ihsna deer.
diyor.
*********
Halk ire bir yneyim her kim bakar bir an grr,
Her ne grr kendi yzn ger yahi ger yaman grr.
269
Msr Niyaz Dvn erhi
ol chil- ndm gr rter Hak inkr edip,
Kmil olan Kmillerin herbir szn brhn grr.
Chil kimsenin Hakk grp onu rterek inkr

etmesi unun gibidir ki, mesel zamann padiah aal
kyafetini deitirerek ar ve pazarda halk arasnda
dolasa, onu herkes grr velkin kimse onun zamann
padiah olduunu bilmez. Ama padiah yakndan
tanyan bilir, tanmayan grr fakat bilmez. te Hak da
byledir. Hak tanyan hem grr, hem de bilir velkin
tanmayan chil grr, ama bilmez. imdi o kyafet
deitirip grlen padiahn zamann padiah olduunu
bilmeyen chile bu durumu nasl anlatrsn? O chil
byle padiah olur mu, bu padiah deildir diyerek inkr
eder.
Medh ile zemini lemin kymette bir hardal drr,

Hr o drr harmanda ol buday kor saman grr.
Mesel, bir merkep bir harman yerine girse, o

samanndan ayrlm olan budaya bakmaz. Nerede
byk saman yn grrse oraya koar, zir o
budaydan deil, samandan tat alr.
Tuttu rikbn Arifin nice Saltin-i evvel,

Kmil olan Sultan gr dervii ol Sultn grr.
eyhl Ekber zamannda Badat, Konya, am ve

Endls Hkmdarlar kendisinin mridleri idi, hatta
onlara gidip ders okuturdu ve hepsi onun rikbnda (bir
az gerisinde) yrrlerdi.
270
Msr Niyaz Dvn erhi
Dervii Hak yakm iken an yakan Sultna bak,
Hamam iinde dilberi grmez gz khn grr.
Dedi ulular levn-i me levn-i en dr phesiz,

Kana boyanm gz hemin Nl- Frt kan grr.
Cneyd-i Badad hazretlerine Hak nicedir? diye

sormular. Cevaben: Levn-il me levn-i ene, yani
Suyun rengi kabn rengidir buyurmutur, yani suyun
haddi zatnda rengi yoktur. Suyun rengi iine konulduu
kabn rengini alr, mesel bardak mavi ise, suyun rengi
mavi grnr, yeil ise yeil, kara ise kara, krmz ise
krmz grnr. eyhl Ekber Cneydin bu cevabn
pek beenmi ve Fsusa koymutur.
Kana boyanm gz Nil ve Frat nehirlerini kan

grr. Halbuki Nil ve Frat nehirlerinin sular kan mdr,
hayr kan deildir. Bakann gznde kan olursa bunlar
da kan grr.
Zamann am Sultan eyhl Ekbere yz bin

kurua mal olan bir konak hediye etmiti. Esasen ona
dima byle hediyeler gelir, o da geldii anda fakirlere
tasadduk ederdi.
Ol dilberin Mehd ad skker drr halka td,

Msr eker bu mihneti ol rahat Rahmn grr.
********
Rumuz-u Enbiy-y vkf- esrar olandan sor,
271
Msr Niyaz Dvn erhi
Enel-Hak srrn candan gep berdr olandan sor.
Enbiynn rumzunu, yani iaretlerini bu srlara

vkf olandan sor. Hazreti mer (R.A.) buyurmutur:
Hazreti Reslullah ile Ebubekir- is-Sddk (R.A.)
birbirleriyle sohbet ederlerken aralarnda Arapa
konutuklar halde, sanki ben Arapa bilmiyormuum
gibi konuulanlar anlamazdm. Bunun sebebi Hazreti
Ebbekir Sddkiyyet makmnda idi. Hazreti mer
vesire sahbe ise ancak Hazreti Resln vefatndan
sonra Sddkiyyet makamna vsl oldular. Hazreti
Ebbekire Sddkiyyet makam Medine-i Mnevvereye
hicret etmek zere Reslullah ile Mekke-i
Mkerremeden gizlice kp krda bir maarada
gizlendikleri srada verildi. Ebbekirin oban her gn
akam sabah koyunlarn getirip saar ve onlara ikrm
ederdi. Bir gn beklenen koyunlar gelmediinden
Ebbekirin kalbine korku dtn Reslullah
efendimiz kefetti. te bu srada Tvbe Sresinin 49.
yeti nzil oldu: ll tensurh fekad nasarahullah iz
ahrecehlle-zne kefer sniyesneyni izhm filgri iz
yekl lishibihi l tahzen innallahe maan...", "Eer siz
peygambere yardm etmezseniz kfirler onu yurdundan
kardklar zaman ona bizzat Allah yardm eder.
Mekkeden kan iki kii idiler. Bunlar maarada iken
peygamber arkadana (Ebbekire) korkma hi phesiz
Allah bizimle beraberdir...". te bu yeti cellenin
nuzliyle Hazreti Reslullah (S.A.V.) tarafndan
Ebbekir-i Sddk (R.A.) hazretlerine Sddkiyyet makm
telkin olundu.
272
Msr Niyaz Dvn erhi
Velyet makam halk ile olduu vakit halkyla,
Hak ile olduu vakit Hak ile olmaktr. Sddkiyyet
makam ise yalnz Hak ile olmak, halk ile olmamaktr.
Kurbet makam (Yaknlk) ki, Sddkiyyet

makamndan daha ldr, hem Hak ile, hem de halk ile
olmaktr.
Bistaml Beyazd buyurmutur: Ben otuz yl Hak

ile konutum, halk zannederdi ki, ben anlarla
konuuyorum. Kendisinin Sddkiyyet makamnda
bulunmasna bir delildir. Hazreti Ebbekir kurbet
makamna halifelii zamannda nail oldu. te Msr
Efendinin Rumz-u Enbiyy vkf- esrr olandan sor
demesi budur. Baknz mesel, iki tevhd ehli birbirleriyle
tevhd zerine muhabbet ederlerken avamdan biri gelse,
muhabbetlerine vkf olabilir mi ve onlarn
konutuklarn anlayabilir mi? Velev ki dinleyen lim
olsun anlayamaz.
Yr var ehl-i tecridi alik ehline sorma,

An cn-u cihn terk edp deyyr olandan sor.
Hall- Mansrun Enel-Hak dedii kitaplarda

yazldr. Halbuki Mansr kayd ile bu sz syliyebilir
mi? Mansrun mazharndan Enel-Hak diyen Hak
deil midir? Bu szn Mansra isnd kfrdr. imdi
Mansr sa olsayd ve kendisine de sorulsayd; Enel-
Hak kim dedi, o bilir ondan sor diyecektir.
273
Msr Niyaz Dvn erhi
Tecrid ehlini, yani makam sahibi bir kimseyi alik ehli,
yani makam grmeyen dier kimseler bilebilir mi,
bilemezler. Yine onu ancak makam sahipleri bilir.
Cn- cihan terki, cann ve cihan terk eden bilir. Cn ve

cihan terk etmeyi sen, terki can ve terki cihan edenden
sor.
Gehi kahr- gehi lutfun kemlin bilmek istersen,

Fen ender fenda yo olup hem var olandan sor.
Feny bilen fen olup bek bulandr.
Dil bu Mantk-ut-tayr fesahat ehli anlamaz,

An ancak ya Attr veyahut Tayyr olandan sor.
Bu ku lisann fest ehli bile anlamaz, onu sen

eyh Attardan sor. Bu zatn Mantkuttayr adl tevhde
dir yazd bir kitab vardr. te o kitab eyh Attardan
sor sz kinyeli bir szdr. Bir de Mantkuttayr ku
lisan olarak itibar olunursa, an sen o uandan, yani ku
olandan sor. nk konuulan szler ku lisandr, an
ancak ku olan bilir.
Anadan doma gzszler kemhi grmez eyay

Niyz vech-i dildr Ull-ebsr olandan sor.
Bu ne gibidir? Mesel, anadan gzsz olarak

doan biri evresindeki eyy grebilir mi? Mesel u
krmzdr, bu karadr, bu filan renktedir diye sayar, ama
bilmez. Anlar ancak gzleri gren bilir. Bunun gibi
gnl gz kr olan sevgilisinin yzn grebilir mi,
274
Msr Niyaz Dvn erhi
gremez. Onu ancak basiret shibi (gnl gz ak)
olandan sor.
Kim ki akn darna berdr olur,

Cmle uk ire ol serdr olur.
Bunda uk yakan d kibet,

Nr- brhim gibi glzr olur.
Bunda ayr kesretinden kurtulan,

Vahdet illerinde vsl- yr olur.
Her kim ak yolunda can verirse, o kimse klar

iinde serdr (ba tac) olur. Burada klar yakan ate
brahim (A.S.)n atei gibi sonunda gl bahesi olur.
Malumdur ki, Nemrd brahim (A.S.) iin o kadar byk
bir ate yaktrd ki, bir mil mesafeden yani drt bin
admdan daha yakma kimse yaklaamazd. Sonra
eytann retmesi zerine onu manclk ile atee att. Bir
de drbnle bakp grd ki, Hazreti brahim atein
iinde biriyle oturmu muhabbet ediyor. Hazreti brahim
bir sandk iinde atee atlm, sandk yanm fakat
brahim (A.S.) yanmamt.
Korkma Tamudan eer k isen,

Blbl olann yeri glzr olur.
te k yakan ate byle gl bahesi olur.

hirette de Srat cehennem zerine kurulacaktr. Bir
mmin srat stnden geerken, cehennem nid edecek:
abuk ge y mmin, zir senin nrun benim ateimi
sndrd.
275
Msr Niyaz Dvn erhi
Cennet- i irfana dhil olann,

Kande baksa grd ddr olur.
Gzsz olanlar o yz gremez,

An gren hep Ull-ebsr olur.
Hakkn yzn gzsz olanlar gremez. Ancak

an basiret shipleri grr.
Dnynn lezztna aldanma kim,

Birsrn ola cmle zehr-i mr olur.
Sen dnyann geici olan lezzederine aldanma. Bir

gn olur o lezzet duyduun eyler ylann zehiri olur,
zir dnya ehli gerek mezarda ve gerekse hirette
ylanlarn sretleriyle azab greceklerdir.
Sen gerekse ol cihanda pdih,

Bir be on gnde o trmr olur.
Tc- taht kulluna ol ehin,

Verir isen devletin tekrr olur.
brahim Edhem tac ve tahtn terk edip sonsuz

devlete kavutu, nk btn devletliin yannda, zhir
devleti bir emmesidir, yani onun yannda hibir ey
deildir.
Ger kabul olunsa h oldun ebed,

Kande byle asl bazr olur.
276
Msr Niyaz Dvn erhi
ll tc- tahta olmaz vasl- yr,
det oldur ana cn sr olur.
Kim ki kendin yo ederse, Msry,

Yokluun t gyetinde vr olur.
********
Krp bin pre eden ie-i kalbi cellindir,

Yine ep presinden grnen ry-i cemlindir.
Annn tini emin demdem eksik etmez kim,

Yorulup yolda klmaya o kim azm-i vislindir.
Krp bin pre eden e-i kalbi cellindir, yani

cell tecellilerinin kalbe gelii Allahn sonu gelmeyen bir
ltfdr. Yine her tecellde onun cemlinin yz grlr.
Nicesi baksun etrfa ya ahkfa yahut Kfa,

u Anka kim ann gnl nazargh- haylindir.
Beyitte geen etrf taraflar, ahkf da da tepeleri,

Kf da Kaf dadr. imdi zhir ehlinin indinde bu
lemin vcdu baka, Hakn vcudu baka olarak kabul
edilir. Yani lemin dahi Hakn vcdundan baka
mstakil vcdu vardr. Tarikat ehlinin indinde ise bu
lemin vcdu vcd-u zill ve haylidir. Vcd Allahn
vcdudur. Bu halkn vcdu Hakn vcdunun zill,
yani glgesidir. Mesel, bir adamn gnein nrundan
glgesi yere yansr. te o yere den glgeden o adamn
nasl bir kimse olduu anlalr. te bu lem de Hakn
277
Msr Niyaz Dvn erhi
vcdunun glgesidir ve mstakil olarak vcdlar
yoktur. Msr Efendinin Nazargh- haylindir demesi
bu kavle gredir.
Fakat bu husus hakikat ehli indinde vcd ancak

Allahn vcdudur. lhi vcddan baka vcd yoktur.
Andan dolaydr ki, Reslullah (S.A.V.) efendimiz
Ahadiyyet makmnn asleten bizzat sahibi olduundan
glgesi yok idi, yani glgesi yere dmez idi.
Bulunmaz l-mekndir bilinmez bndr,

Hemin ancak sana kuldur senin ehl- iylindir.
Senin ehl- iylindir demek o kendi kendine

hizmet eder, kendi kendine syler. Yani o rubbiyyetle
rubbiyetine hizmet eder. nk Cenb- Hak ve gayb-
Mutlak zhir oldu, yani Cenb- Hak hicb- rubbiyyetle
zhirdir.
Dald mim sad ra (Msr) bozuldu nisbet-i sur.

Benim bu nisbetim imdi ne mhndr, ne slindir.
Msrnin vcdu dald, yani vcd Hakkn

vcdudur. Msrlik kalkt. imdi o Msrlik nisbeti ne
ayndr, ne de yllarndr.
Ate-i hicrinle can durmaz fina balar,

Kaynayup akar ol tele gzmden yalar.
Zerresi zhir olsayd ger beni yakan dn,

lemi utan uca yaka idi hep teler.
278
Msr Niyaz Dvn erhi
Harfe savte dokunayd bu iniltim emmesi,
nler idi yer ve gk dalar ile hep talar.
teim ym iniltim cn iinde gizlidir,

Zhirimde yok iimde hsl oldu yalar.
Bkesim bu lem ire srrma yok mahrem,

Bilmedi derdim benim ne kavm ne kardalar.
Hlime huld olan hem srrma srd olan,

Cmle dald bamdan kalmad haldalar.
Mahv- srfe dt n dil bunda ben oldum garib,

Yalnz kaldm tkendi kalmad yoldlar.
Vech-i mutlak gnde yzbin ehreden yz gsterir,

Yerde gkte an yazar cmle-i nakkalar.
Nicesi takat getrsn ana kar Msr kim,

Adn iitmekle dt halka bu savalar.
********
Nice bir mekr- hiyel nikbeti Deccl nice bir,

Nice bir ey dini yok mezhebi yok dl nice bir.
Nice bir adl- fitneyi ihy edesin,

Beni ldr sunaym boynumu gel l nice bir.
Hkim-i er dahi kendine uydurdun ise,

Hkimin hkm yeter fitne ile l nice bir.
279
Msr Niyaz Dvn erhi
Hzrm ben hnerin var ise gel grelim,
Ledn ilmi okuyan gnln gel sl nice bir.
err-i Deccli defi mmkn olam sz ile,

Msry var ise hlin o yeter kl nice bir.
Deccl iin Cenb- Hak Kurn- Hakmin Mide

suresinin 31. yetinde: Min ecli zlike, ketebn al ben
srle ennehu men katele nefsen biayri nefsin..., Biz
Beni sraile Tevratta yazdk ki, herkim birini haksz yere
ldrrse, sanki btn insanlar ldrm gibi gnahkr
olur ve herkim birini ihy ederse, sanki btn insanlar
ihy etmi gibi sevb verilir... Malumdur ki, Tevrat
Kurn- Kerm gibi yet yet nzil olmamtr. Tevrat
zebercedden mcevher dokuz levha zerine yazl olarak
birden inmitir. yette geen bu ldrme gerek sr
(bizzat ldrerek) olsun ve gerek mnevi ekilde olsun
ikisi de birdir. Manen ldrme mesel, bir adam Hak
yolunda giderken, dallete saptran bir kimse ile
karlar. O kimse bu Hak yolunda gidene; gel buraya
bu ibdet nedir? Bu namaz, oru nedir? Vazge bunlar
brak diyerek onu kandrr, bylece adamn kalbini
ldrr. Bu durumda ona sanki btn insanlar
ldrm gibi gnh yazlr.
Dier husus ise bir zat birini dellet yolunda

grr, gel buraya niin byle yapyorsun? Cenb- Hak
byle, Reslullah u tarzda buyurmutur. yle yap,
byle yapma, ibdeti yle yap, namaz kl, oru tut
diyerek ona tavsiyelerde bulunur ve dallette gittii
yoldan evrilirse, sanki btn insanlar diriltmi gibi
sevaba nil olur.
280
Msr Niyaz Dvn erhi
eyhl Ekber (R.A.) hazretleri Fusus adl

eserinde: Bir adam birine dine ait bir meseleyi retmi
olsa, hem o rettii adam, hem de btn insanlar
yeniden diriltmi gibi sevb verilir demitir.
Hazret-i sa inp gkten tamam etti zuhr,

Ger sen idrk eylemezsen belki sendendir kusr.
Dirilp aceb zenb-i hem cmle mevt serteser,

Nara-i srafil oldu cmleye alnd sr.
Birinci beyitte geen Hazreti s inip gkten de,

Hazreti s tebihe dvet ederdi (Cem makamna),
Hazreti Ms ise tenzihe (Hazrel-il Cem makamna)
davet ederdi. nk Hazreti Msnn kavmi tebih ehli
idi.
te her vakitte her peygamberin mereb ve

mehedinde eitli insanlar vard. Beyitte geen Hazreti
sadan murad edilen cem makam sahipleridir.
Bir kabirden Bin Muhamned her birisi yz bin.
Ba olup gitti nnce zlik-e yevm-n-nr Bir
kabirden Bin Muhammed demek Muhammedi
olanlardan bin kii zahir olur demektir. nk s
merebinde olanlara sev derler, Ms merebinde
olanlara Msev derler. te Muhammed merebinde
olanlara da Muhammedi derler.
Enbiynn sumn- Hak gibidir szleri,

Eyliynn szleri tezyin drr etme gurr.
281
Msr Niyaz Dvn erhi
Enbiynn szlerini evliy tezyin eder, yani
peygamberlerin szlerini veliler kendilerinden herhangi
bir katkda bulunmadan noksansz olarak ssleyerek
bildirirler.
Msry her szn Haktan iit hak syle kim,

Ricatiyle baksalar da grmeye kimse futr.
********
Erimiz erdir Pirimiz Prdir,

Karemiz nrdur yerimiz Trdr.
steyen yri izlesun Pri,

Pirden ayrlan Haktan ayrdr.
Pirdir envrm Haktr etvrm,

Dmanm b-ek Haktan ol drdr,
ol ki Sfyn artt tuyan,

Oldur eytn bir gz krdr.
Azdrr halk bezdirir Hakk,

Kizbi ok sdk bindebir yoktur.
Haka kul ol, kul olasn makbul,

Dil mslman hidi zordur.
Msrnin dinde izzeti zinde,

Cmle milletten Hamzav hordur.
282
Msr Niyaz Dvn erhi
lk beyitte geen yerimiz Trdurdan maksad:
Hazreti Ms Tr danda Cenab- Hakla konutuu
gibi, ayni muvahhid olan tevhd ehli de her yerde Hakla
konuur. Bu durumda her bir tevhd ehli bir Trdur.
ol ki Sfyn artt tuyan,

Oldur eytn bir gz krdr.
Burada Sfynn olu Yezid hakknda iaret

vardr. O Ehli Beyti ve ayrca saltanat zamannda erkek
karde, kz kardei almak caizdir diye ferman yazdrd ve
buna itiraz edecek Ulemy ve Ehli Beyti kim severse
ldrn demitir. te Msr Efendi beyitlerinde bunu
sylyor.
Msrnin dinde izzeti zinde,

Cmle milletten Hamzav hordur.
Cmle milletten Hamzay hordur beytinde

geen Hamzav sz Hamzavlerdir. Hmzavler
Bayram Melmilerden Hamza adnda bir zattr, Mrid
bir tevhd ehli idi. Fsus rihi Bosnal Abdullah
Efendinin mridlerdendi. Lkin o zamanlar stanbul
Ulems gayet mteassp olduundan bunlar hor
grrlerdi. te Msr Efendi bu beyti buna gre
sylemitir. Hamzav olanlardan Idris-i Muhtef
namnda biri vard ki, asl ad Ali bey olup, muhtef ad
onun bu gizleniinden dolay ona lkap olarak
verilmitir.
Bilenler vech-i cnn bu cism- can neylerler,

Grnse emsin envr meh-i tbn neylerler!
283
Msr Niyaz Dvn erhi
Bugnk cennet-i irfana dahil olsalar uak,

Yarnki vad olan hri veya glman neylerler.
Rahman sresinde ad geen drt cennet Cennet-

il aml (amellerin cenneti) olup mminlerin avamna
mahsustur. Orada hri, gilman, meyveler, kasr
(kkler) ile zevk ve lezzet duyarlar. Cennet sekiz adettir.
te drd amellerin cenneti ki, mminlerin avamna
mahsus, dier drd de tevhd ehline mahsustur. Orada
yle hur, gilman, kkler vesaire yoktur. Onlar bu gibi
nefs zevk almay istedikleri vakit Cennet-il amle
tenezzl ederler. Anlarn telezzzleri (lezzet almalar)
Ceml-i lh iledir, yani Allahn cemlini
seyretmektir. Hazreti Reslullah (S.A.V.)in makam da
oradadr ve Cennet-il Vesyledir. Bir rivayette tevhd
ehli de cennet-il amle girerler velkin ceml-i ilh ile
orada telezzz ederler. Meskenleri cennet-il amlde de
olabilir. Fakat birinci ve sahih rivyet meskenleri
yukarda olup, nefs telezzzleri iin istekleri olduu
zaman inerler ve yine makamlarna ykselirler.
Bugn am olan yarn dahi am olur elbet,

Aa gr cn gzn kim b-basar ndn neylerler.
imdi bugn burada kr olan yarn da kr olur,

hatta krden daha aa olur, nk kr bir insan yine
hararetten gnein dou ve varln hisseder velkin
btn gz kr olan kimse gnein ztn hissetmez.
Slk ehline insan sohbetin bulmakdrr maksud,

O sohbet kim bulunsa sohbet-i hayvn neylerler.
284
Msr Niyaz Dvn erhi
Tevhd yoluna girmi slk ehli bir kimsenin

istei ancak bir Mrid-i Kmilin sohbetini bulmaktr. O
bu sohbeti bulduktan sonra hayvan gibi olanlarn
sohbetlerini ne yapsn? Ne yarar grr o gibilerden, belki
de zarar grr.
Gnl duymazsa vicdan ile Allh- hakikate,

Mcerred dildeki ilmi veya irfan neylerler.
Slk grmeyen ve gnl vicdaniyle Hakk

bulmam olann kitaplardan rendii ve lisn ile
syledii ilim ve irfann ne yarar vardr?
Ne hsl ol ibdetten riy v ucb ola anda,

Gider irki gnlden Hakka kim tuym neylerler.
Salt- ehl-irfn kblesidir semme vechullh,

O vehe kul olanlar tat- noksn neylerler.
rfn ehlinin namazlarnn kblesi Fesem-me

Vech-ul-lhdr. nk irfn ehli nereye tevecch ederse
Hak mhede eder. Bu lemde Haktan baka var m,
yoktur. Onun zhiren Beyt-i erf cihetine tevecch
etmesi Allahn emri olduundan dolaydr. Velkin
secde oraya mdr, deildir. Onun kalbi secdeden ebed
olarak ba kaldrmaz, nk i kalbin Haka secde
etmesidir. Kalb bir kere secde etti mi bir daha ban
secdeden kaldrmaz. Zira kalbin secdesi kalbn secdesi
deildir.
Niyz knt- kenzn srrn kendinde buldunsa,
285
Msr Niyaz Dvn erhi
Sleyman tahtn, ya hikmet-i Lukmn neylerler.
********
Y Rab bize ihsn et vuslat yolunu gster,

Srette koma can et uzlet yolunu gster.
Eyledi hev gaaret oldu iimiz det,

Derghn ola gyet kudret yolunu gster.
Nefsimi hevdan kes, kalbimi riydan kes,

Meylimi sivdan kes halvet yolunu gster.
Candan sana tlp kl her tate rb kl

Bir Pire mshib kl hizmet yolunu gster.
kinci beyitte geen Pirden murad edilen

Mrd-i Kmildir. Hak bulmak pek kolaydr, velkin
Hak bulduran Kmil insan bulmak gtr. Bunlar
kimya gibidir, belki bulunmas kimyadan da gtr.
Tlim edip esmyi bildir bize eyy,

Duymaa Ev edn y hikmet yolunu gster.
Birinci beyitte geen Esm, yani isimlerden murad

edilen tayynattr, Necm sresinin 8 ve 9. yetlerine
irettir: Smme den fetedell fekn-e kb-e kavsey-i
ev-edna. Kulum Muhammed bana yaklat, daha fazla
yaklat, tki benimle aras iki yay boyuna kadar.
286
Msr Niyaz Dvn erhi
yetlerin btn manlar ise: Den Seyr-i
illallhtr, yani tevhd mertebelerinde Fen-i efl, Fen-i
sft ve Fen-i zttr. Bunlar tevhdde uruc (ykselme)
makamlardr. Te-dell ise nuzl, yani ruc (geri
dnme) makmlar ki, Cem, Hazret-il cem makamlardr.
Kab-e kavseyn ise Cem- l cem makamdr.
Ev-ednada son makam olan Ahadiyyet

makamna irettir. nk Fen-i Efl, Fen-i Sft,
Fen-i Vcd makmlar, Bek-i Zt, Bek-i Sfat, Bek-i
Efl olarak bek makamlardr. Esasen fen ila bek iki
kavistir. Bu iki kavis Cem-l cem makamnda birleirler.
Ev-edn ise son makam olan Ahadiyyet makamdr.
Hr ire biter glzr, zr ire doar envr,

Her eyde tecelln vr ryet yolunu gster.
u kim ola vslette, halvet bula celvette,

Bu Msrye kesrette vahdet yolunu gster.
**********
Oldu yzn subh-i senin ey nigr,

n fecer-e yenfecer-u enficr.
Kalmad bu dilde seni greli,

staber-e yastabar-u istibr.
Ltfedp etme beni bin cevr ile,

Ihteber-e yuhteber-e ihtibr.
287
Msr Niyaz Dvn erhi
Sana atalar yaraur bendene,
ftekar-e yeftakir-u iftikr.
Msrnin her eyi yolunda olur,

nteer-e yenteir-u intir.
Sende cem oldu hsn ivesi,

kteser-e yektasr-e iktisr.
Yetmisekize vard ya eyledin,

hteyer-e yahtayer-u ihtiyr.
Etme Niyz gedy meded,

ntezer-e yentazir-u intizr.
*********
Bu halvete bakma gzf zevk-u saf halvettedir,

Halvetle kl iini sf nr-i ziy halvettedir.
Nefsini sana bildirir lmezden evvel ldrr,

Yokluk yolunu duygurur fakr-u fen halvettedir.
Dery olup durmaz coar talazlanup batan aar,

Kendisini bilmez aar ak- hev halvettedir.
Halvet ksmdr: 1- eratte halvet. 2- Tarkatte

halvet. 3- Hakikatte halvettir.
1 - eratte halvet: Camide Ramazan- erifin son

on gnnde yaplan itikftr. tikf yerinin dima
288
Msr Niyaz Dvn erhi
cemaatle namaz klnan cami olmas ve zrsz dar
klmamas arttr. zr mesel, bir cenzesi olur veya
yiyeceini tedrik iin gibi eyler olabilir ve o camide
oturaca yerin bir rt ile sarlmas lzmdr. Hazreti
Resl hasr ile sarmt. Ziyretine gelen erkek ve kadn
olduklarn ayrt edebilmesi iin kadnlarn trnaklarna
kna srmelerini emir buyurmutu. Fakat sonradan bir
kadn bileine kadar kna koyup elini pmek isteyince
bunu yasaklad. Snnet olmak zere eline kna koymann
asl yoktur.
2- Tarkatte halvet: Bir insann drt duvar

arasnda krk gn kalarak orada ibdet ve riyzat ile
megul olmasdr. Bu camiye mahsus deildir, camide
de, tekkede de veya kendi evinde olur. Yalnz etbain
vakti denilen (19 Aralktan 17 Ocaka kadar sre)
zamana mnhasr deildir, sir zamanlarda da olur.
Hazreti Peygamber yiyecek ve ieceini alarak Hra
danda bir maara iinde 15-17 gn veya daha fazla
kalarak halvet ederlerdi. Hatta tarikat ehlinin halvet
yapmalarnn istinat ettikleri husus budr.
3- Hakikatte halvet: Fen-i Efl, Fen-i Sfat ve

Fen-i Vcud etmektir. O zaman Haktan gayr kalr m,
kalmaz. Bu mevcdatn vcdu Hakn vcdudur. Bu
lemde Haktan gayri mevcd yoktur.
smail Hakk (K.S.) Muhammediye erhinde:

Bizim halvetimiz celvettir demitir. Sonra bu hususu
bize eyh Saf efendi sordu: smail Hakknn bu
szlerinin manas nedir? Biz de Evet asl halvet celvette
289
Msr Niyaz Dvn erhi
olur, yoksa drt duvar arasnda olmaz diye cevap
verdik.
te Niyznin beyitlerinde geen Zevk- saf

halvettedir szlerinden maksad, sen bu halvete
hakaretle bakma, iini saf kl, yani kalbini halvetle irkten
tasfiye eyle, o zaman senin kalbinde Allahn nru doar
demesidir.
Nefsini sana bildirir lmezden evvel ldrr,

Yokluk yolunu duygurur fakr- fen halvettedir.
Burada Mt kalb-e en temt erefli hadisine

iaret olunmaktadr. yle ya halvet fakr- fenyi
icabettirir, nk halvet ehlinin efal, sft ve zt Hakn
efal, sfat ve ztnda fndir.
Hakn esmas ksmdr: Biri zevahir, ki esm-i

hsnda geen Hlik-n, Br-n, Musavvir-n, Aziz-n,
Cebbr-n gibi isimlerdir. Biri de kinayt, vellez gibi,
birisi de zamirler olup H-ve (O), Ente (sen), Ene (ben)
gibi. Bunlarn hepsi ilh isimlerdir. Zhir ehli H ya
iaret ismidir der. Halbuki H ilh isimlerdendir, gayb-i
mutlaka dellet eder. Ve bu Hviyyet makm
Ahadiyyet makmndan daha yksektir.
Encm ile ems- kamer telere dm yanar,

Yer oturup gkler dner arz-u sem halvettedir.
A gzn ibretle bak birdir kamu yakn rak,

Deprenmez olur dil dudak vasl- lik halvettedir.
290
Msr Niyaz Dvn erhi
Firktte vuslat isteyen mihnette rhat isteyen,
Vuslatta iret isteyen ay- bek halvettedir.
Yldzlar, gne, ay atelere dnp yanarlar, yani

dnerler. Msr efendinin yer oturup demesi de yerin
dnd grlmediinden dolay sylemi, yoksa yer de
dnmektedir, fakat yerin hareketi devr, gklerin
hareketi ufkdir.
Arz-u sem halvettedir demek, nk onlar da
Haktr, yaknda da uzakta da olan Hakn vcdu deil
midir? Evet Hakn vcududur.
Terk et Niyz sen seni bir eyle gel cn-u teni,

Duyam diyen Hak srrn srr- Hd halvettedir.
Ruh drt ksmdr: Biri cemd rh ki ruhu-eyin

vcde derler. Biri de bitkisel ruhtur. Bitkisel ruhda
cemd ruh da vardr. Bu ruh bitkileri gelitirir. Fakat o
bitkiyi kesmi olsanz, onun bitkisel ruhu gider, gelimesi
durur. Geriye onun cemdi olan ruhu kalr. u halde
bitkilerde iki ruh vardr: Biri cemdi olan ruhu, dieri de
bitkisel olan ruhudur.
Dier bir ruh da hayvn ruhtur ki, hayvanlarn

ruhudur. Hayvanlarda da ruh vardr: Biri cemd olan
ruhu ki, bu onun cismidir. Biri de bitkisel ruhu ki,
hayvan bytr, gelitirir. Dieri de hayvn ruhu ki
onun hissidir.
Drdnc ruh ise insn ruh ki, insanlarda vardr.

nsn ruhta da drt ruh vardr: Cemd ruh, bitkisel
ruh, hayvn ruh ve insn ruh ki, bu ruh insann zihn
291
Msr Niyaz Dvn erhi
kuvvetidir. Bu ruhlarn hepsi Hakndr. te Msr
Efendinin: Terk et Niyz sen seni, bir eyle gel cn-u
teni dedii budr.
Bir insann lm halinde onun insn, hayvn,

bitkisel ruhlar knca, geriye cemad olan ruhu kalr ki,
bu ruh onun kalbdr. Bu geriye kalan bir cesettir ki, ha
ta, ha cemadi olan ruh ikisi de birbirine eittir. te
insan, insn ruhun mesken bulunduuna ikram olmak
zere ykayp, kefenlerler ve namazn klp topraa
verirler. te son beyitte geen Srr- Hd halvettedir
demek tevhiddedir demektir.
Vallahi Deccl senin emeklerin hebadr,

altn sihr ile ha bir kuru anadr.
Muhittir Allh seni her iin ol halk eder,

Mekr-i Hddan sakn bal sandn beldr.
Mstedricin keydini keydin iinde gzet,

Kazma derin kuyuyu boyunca var kzadur.
Hasmn da bir gzet varm sana hilesi,

B-hod olandan sakn kim sahibi Hddr.
Yapra yer dudul-kazz gle gle dut alar,

Yapran dut bulur ddun sonu fenadr.
Dudul-kazzn askeri her ne kadar ok ise,

Beyzya girince ol asker ona gdadr.
292
Msr Niyaz Dvn erhi
amurda sen Msry ok grdke basma kim,
Mazlma sen kyarsn Allh sana kyadr.
Hazreti Resl Mekkeden ve onun koruyucusu

amcasnn yanndan uzaklatrmak iin Kureyin ileri
gelenleri eitli hileler dnrlerdi. Hazreti Resln
geecei yollar al rp koyup kendisine eziyet edelim
de buradan kap gitsin. Bu maksatla Ebulehebin kars
ile Sfyann kars Hinde birlikte allar tarlard. Bu
arada Eblehebin kars srtndaki yk ile birlikte
ukura dt ve boynundaki ip onu bouvermiti.
Bunun zerine bu hileden vazgeip yeni bir hileye
bavurdular.
Bu defa Muhammedi (S.A.V.) davet edelim ve

gelecei yola derin bir kuyu kazp stn allarla
rtelim. Muhammed bunu grmez, iine der ve lr
diye dndler. Gerekten Hazreti Resl yaplan davete
gelmek zere uzaktan grnd. Eb Cehil karlamak
zere acele kotu, fakat evvelce yolun geniliine
kazdrd kuyuyu unuttuundan, bu defa kendisi iine
dt ve barmaa balad. Aman y Muhammed, gel
beni buradan kurtar. Hazreti Resl gelip mbrek elini
uzatt ve Ebcehili kuyudan kard. Kendisine imn
teklif etti. Fakat imndan nasibi olmad iin Hazreti
Peygamberin bu mucizesi karsnda: Ah, nice bizim
ocuklara imn ederiz dedi.
Esm-i lhiyyede b-had hnerim var,

Her demde semvat- hurfa seferim var.
293
Msr Niyaz Dvn erhi
simler ksmdr: Biri anlam bakmndan sarf ve
ne-hiv ehli indindeki, isimlerdir. Bunun tarifi kitaplarca
yazldr. Biri, Ahmet, Mehmet, Hasan, Hseyin gibi
isimlerdir. ncs hakikat ehlinin indinde olan
isimdir ki, bu cihetten isim Taayyn demektir. nsann
grnen vcduna taayyn derler. te beyitte geen
Esm-i lhiyeden murad taaynattr.
Harfler de ksmdr: Biri resm olan harfler ki,

elif, be, te, se, cim gibi. Biri de hurufu sriyyedir ki, bu
grnen kinat ve cevhirdir. Dieri de hurfu hakkiyye
ki, ilh mertebelerdir. Bunlar, Nur-i Muhammedi, Nefs-i
kl, Tabiat, Heyula, Ar, Krs, Felek-i Atlas, Felek-i
Mkevkeptir ki, bunlar sm-i Bed, sm-i Bis ve sair
isimlerin mezhiridir. Bunlarn aklanmasn Vridt
erhinde, nn aradnel emnete alessemvti velard
velcibli feebeyne en yahmilneh ve efakne minh ve
hamelehel inn, innehu kne zalmen cehl (Ahzab
suresi, 72) yeti kermesinin aklamas esnsnda
yaptm. Oraya mracaat olunsun.
Gnlm gnn yldzdr hi adedi yok,

Her burta benim bin gne ve bin kamerim var.
Gnl gnden murad kalbtir. Yldzlar ise

hatra gelen dncelerdir. Hatra gelenlerin hi sonu
yoktur. Bin gne ve bin kamerden maksat o hatra
gelenlerden alan tanrsal zevklerdir.
Alimler ebced hocas olmak olur r,

Alak grnen ebcede l nazarm var.
294
Msr Niyaz Dvn erhi
Alimler ebced hocas olmaya utanrlar. Halbuki
Msri Efendi diyor: Ebcede l nazarm var, zir ebced
ben sril zamannda bir melik idi, onun mazharndan
nice bu kadar lem nizam ve intizam bulmu ve o
zamann peygamberi tarafndan dvet olunmu ve
onunla nice vakalar olmutur.
Ar-u semvat ulmun bdur elhak,

Hem dah zemininde tkenmez gherim var.
Kmil bir insan bulunduu yerdeki insanlar

okutsa niceleri ird olur. Mesel o bir bitkiyi bile bir
yere dikse mahsul verir. Velhsl bunlar her zaman
oturduklar yerlerden kabiliyetli insanlara nice dersler
verirler.
Bununla bir oldu dem-i sa ile Msr,

Gnlme dah ne gelrm ne giderim var.
********
Dervi olan kiinin szleri mrn olur,

Slik-i Hak olann rhna brhn olur.
lm-i ledn dersini rif olan kiiler,

Hasta dil olanlarn derdine dermn olur.
Her seher efgn edp blbl hayrn eder,

Dideyi giryn edp snesi bryn olur.
Beyt-i dili pk olur zikr-i Hakk iiten,

Sabr-u karr gider ileri devrn olur.
295
Msr Niyaz Dvn erhi
em-i cemle dner pervnedir kn,

Zannedet ol chiln devriyle isyn olur.
Mnkirleri dahi eder kim ki szmz demez,

Yine ii anlara ltf ile ihsn olur.
Hak yolunda olann sz hak yoluna delildir,

nk tevhd zerine sylenen szler drt kitaba
uygundur, Kurnn dnda deildir.
lm-i ledn dersini arif olan kiiler,

Hasta dil olanlarn derdine derman olur.
Ledn ilmi sahipleri, cahil olanlarn yanna

gittikleri vakit onlarn dertlerine il olurlar, yani onlarn
derdi olan cehillerine irfan ile il ederler.
em-i cemle dner pervnedir kn,

Zanneder ol chiln devriyle isyn olur.
lh ceml nruna klar devreder, chiller

zanneder ki, onlarn bu devranlr isyndr. Halbuki bu
devrnlar onlara isyn olmaz, belki ak ile devrn asl
istenendir. Bu devrn ak ile olmazsa, o zaman bir oyun,
yani elence olur ki, ite bu devrn haramdr. Hazreti
Peygamber hadisi erifte buyurmutur: stima-u melh
haram-n vel-culs-i fh fisk-n vet-telezzz- bih
kfrn. Bu husus muvahhide, yani tevhid ehline gre
deildir, zir tevhid ehlinin oturup dinlenmesi ve lezzet
duymas ilh ak iledir. Bu husus ona hibir zarar
vermez, ona devrn ne haramdr, ne fisktr, ne de
296
Msr Niyaz Dvn erhi
kfrdr. Fakat ilh ak ile olmayana dinlemek haram
olduu gibi culs dahi fsk ve telezzz kfr olur.
Sanma Niyz zn dervi oluptur senin

Dervi olan kiiler ylece sultn olur.
Son beyitte Ey Niyz, sen sanma zn, yani

hakikatin dervitir. Asl senin zn sultandr diyerek bu
iirini tamamlamaktadr.
nile ey derdli gnl inile.

Ehl-i derdin inleyecek adr,
Gel timr et yaram sen ak ile,

Yaralarn onulacak adr.
Chil kimse hastadr. Muvahhid olan ise

salkldr. Cehlet hastalna il nedir? Aktr. Ann
iin Msri Efendi: Gel yarana akla il et buyurdu.
ol ki gafletle yatup etmez tareb,

Gvdesinde yok mu ola cn aceb.
te vahdet glleri akl hep,

Blbln efgn edecek adr.
ol kimse ki gafletle yatp kalkar ve hi dert etmez,

merak etmez. Ann gvdesinde can yok mudur diye
alr. nk yeti cellede Cenb- Hak: Min eyin ill
ysebbih-u bi-hamdihi, yani Her bir ey Hak tebih
eder. Gerek cemdt denilen cansz sanlan talar
vesire ve gerek hayvanlar ve gerek sir her ne kim var
297
Msr Niyaz Dvn erhi
hepsi Hak anar. Bak vcdun bile anar. te nabzn zikr-
i zt ile ALLAH, ALLAH der, zir her eyin zti zikri
vardr. mdi nice insandr ol insan ki, vcdunun
zikrinden haberi olmaya. te diyor Msr efendi; yle
olan insana taaccb olunur, yani hayret edilir, alr.
Sen nedm idin ezel ol h ile,

mtihn iin gelpsn bu ile.
Nedim, dost ve sadk kimse demektir. ki dost bir

vcd olursa ona nedim derler. Mesel tarihte bn-i
Keml Paa ile Yavuz Sultan Selim Han gibi. te sen de
Cenb- Hak ile ezelde bir vcd idin.
mn ksmdr: Bir ksm mn- lafz ki, L

ilhe illallah Muhammedn Reslullah demektir. Bu
zahir ehlinin imandr, yani ehli eriatn imndr. Bir
ksm da mn- Huzr ki, daima gerek sesli, gerekse
gizli sessiz olarak ve bir an gaflet etmeden Allah, Allah
demektir. Bu tarikat ehlinin imndr, nk zkir olan
ehl-i tarktir.
nlemek sana yaraur derd ile,

Hem gzn kan alayacak adr.
ncs hakikat ehli ki zkir deildir. Yalnz

slk- hakikatte zikir talim ettirdikleri her grd
eye Allah, Allah diye zikretmesi ve bir para tevhide
istidt olsun iindir. nk bu tarzda zikir ehli olan
yirmi drt saatte yz yirmi drt bin kere Allah der.
298
Msr Niyaz Dvn erhi
Hazreti Peygamberin buyurduu: Zn zin
halinde imn nezi olunur szleri imn- huzr ehli
olanlar hakkndadr. nk lfz imn shibinin imn
sz iledir, nezi olmaz. Hakik imn sahipleri ise yle
eye yakn olmazlar.
Yok karar gnlmn bilmem neden,

Kasdeder bin pre ola bu beden,
Var ise gitmek gerek bu areden,
Aslna azmeyleyecek adr.
Ey Niyaz Dnyda eyler huzr,

ol kii kim olmaya ehl-i gurur,
Hak anla etmeden bundan ubr,
Mevtin elisi gelecek adr.
mn- hakki ve mn- zevk sahipleri ne

gibidirler? Mesel hac iin Mekkeye gidip gelirler, her
biri Mekkeyi bir trl vasfeder. Baz dinleyenler sanki
orada bulunmu gibi bilgi sahibi olurlar, bunlar imn-
zevk sahipleridir. mn- hakiki sahipleri ise Mekkeye
gidip orada gezmi ve her tarafn grp anlam gibi
olanlardr. mn- lafz sahibi olanlar ise Mekkenin
yalnz ismini anarlar.
Son beyitte: Mevtin elisi hastalktr.
Kandedir cehl ile zulmet nefe-i subnndadr,

Kandedir ilmiyle hikmet bil an cnndadr.
Zlmet-i cehli brak sen iste nr-i hikmeti,

Cennetin zevkin dilersen cmle irfnndadr.
299
Msr Niyaz Dvn erhi
Cehliyle zulmette kalan nerde, ilmiyle hikmette
olan nerde? Bunlarn aralarnda ne kadar ok fark var.
Beyitte geen zulmet-i cehil, bu sretleri grp
hakikati bilmeyendir.
Nr-i hikmetten murad edilen de tevhddir. Yani

sen tevhidi iste.
Tevhd: Tevhd-i efl, Tevhd-i sft, Tevhd-i

zttr. Bunlara eriirsen arif olursun. O zaman Cennet-il
efl, Cennet-is sft, Cennet-iz ztda tenaum edersin,
yani efl, sft, zt cennetlerinde nimetlenirsin.
Sreta bu harman- lemde sen bir dnesin,

Mna yznde ne kim var cmle harmnndadr.
Kmil insan sreta bu harman leminde bir

tanedir velkin manda her ne ki var Kmilin
harmanndadr. nk bu lemin mamriyeti, yani
ereflenmesi Kmil iledir. Kmil insan bu lemden hiret
lemine intikl ettii vakit mmuriyyet de annla
beraber o leme intikl eder.
Zhir ahkm- eflkin vel mahkmusun,

Btn y-i gn felekler cmle fermnndadr.
Zhiren hkmlerin hepsi feleklerin

mahkumudur, lkin hakikatte ay, gn, felekler hep ann
(nsan- Kmilin) emriyle dnerler.
Al ele evkh- zikri hem svr ol nefsine,

Kapa gr tevhid topunu nk meydnndadr.
300
Msr Niyaz Dvn erhi
Cevkn, Arabistanda yaz atlara binerler,
devkn eline alan topu yere frlatr, atn koturup
frlatlan topu bu evkn ile tutabilirse, o kimse hnerli
saylr. te diyor Niyz hazretleri sen de zikir cevknn
eline al, nefis atna bin ve tevhd topunu tutabilirsen,
sana dman yaklaamaz.
Saykal ur mirt- kalbe taraya bakma ko,

Seri sana bak cmle lem halk dvnndadr.
Kllarn yzleri paslandklar vakit saykal

vururlar, bylece paslar dklr. te sen de kalbinin
yinesine saykal vur, pas gibi olan her eyi kesret
grmekten vazge. Cmle lem halk senin divnndadr,
tara bakma, yani gayri grme.
Bilki vech-i Hakka mirttr zn bir ho gzet,

Men aref srrndaki maden senin knndadr.
Senin hakikatin Hakn vechine mirttr (aynadr). kinci

beyitteki Men aref srrndaki mden szleri, Men
aref-e nefse-h fekad aref-e Rabb-e h erefli hadisine
irettir. Bu erefli hadise trl trl manlar
vermilerdir. Kimi men arefe nefseh bil-acz fekad arefe
Rabbeh bil-kudret, (nefsinin aczini bilen Rabbinin
kudretini bilir), kimisi de men arefe nef- sek bil-fakr
fekad arefe Rabbeh bil-gn (nefsinin fakrn bilen
Rabbinin gnsn bilir) demitir. Bunun hakknda byk
bir risle vardr.
Nefsin iki vehile tarifi vardr: Biri icml, dieri

tafsili. Tafsilsine nihyet yoktur. cmlsi ise ite bu
301
Msr Niyaz Dvn erhi
grnen sretleri Hakn gayr grmemektir. Nefis
budur.
yet-i cellede Ve men yargab- an milleti

brhm-e ill men sefihe nefceh..., brahim
milletinden olan kimse tevhdden irz eylemez, nefsini
chil olan, nefsini bilmeyen kimse irz eyler
buyurulmutur. Milleti brahim'den murad tevhddir.
Ann iin Hazreti Resl: Milletimiz brhim'in
milletidir buyurdular. brahim (A.S.) tevhd babas
seildi. Hatta hirette cennet ehli bir rivayette yirmi yedi,
dier bir rivayette de otuz iki yanda cennete girer. Yani
gerek nebiler ve gerek mminler gen birer delikanl
olarak, zuhr eder, ancak Hazreti brahim (A.S.) beyaz
sakall olur, herkes ona tazim eder. nk o cennet
ehlinin babas olur.
Knt- kenz-en remzini buldunsa sen Msry,

Kll- yevm-in h yu anla kim senin nndadr.
erefli hadiste: Knt- kenz-en mahfiyyen

feahbebtu en uref-e fe-halakt-el halk-a l uref
buyurulmutur. Yani Ben ilmi ztiyede malumatla
mtecell idim, istedim ki bilineyim, halk yarattm.
Halk yalnz Hak bilmek ve vech-i ahadiyyeti
seyretmek iin bu leme geldi.
te bu erefli hadisteki remzi (iareti) anladnsa, o

zaman; Kll- yevm-in hve f en, O her an bir en
dedir yeti kermesinin senin nnda olduunu bilirsin.
nk bak, kalbin her anda bir tekalbdedir . O kalbi
tekallb ettiren kimdir, Haktr. te O her anda bir
302
Msr Niyaz Dvn erhi
endedir. Onu men edebilir misin, edemezsin. Zir o
(kalbin) her an Hakn tecell mahalldir. Hakn tecellsi
kesilmez.
Ks-i rihlet ald mevt amm henz cn bhaber,

Asker-i azya lerze dt Sultan bhaber.
Kevnde bir ta biny- mrmn dt yere,

Can yatur gfil bins oldu virn bhaber.
Dil bekasn, dost fenasn istedi mlk-i tenin,

Bir devasz derde dtm ah ki Lukmn bihaber.
Bir ticaret klmadm ben nakd-i mr oldu heba,

Yola geldim lk gm cmle kervan bihaber.
n gel oldu yalnz girdim yola tenh garb,

Dde giryn sne bryn akl hayrn bhaber.
Azm yok, yazm ok yolda trl korku var,

Yolum alrsa nola ger div vu eytn bhaber.
Yol eri yolda gerektirir a ve plak a ve tok,

Msry gel dedi sana nk cann bhaber.
Ks, byk bir davul olup kasnaklar bakrdan

yaplm bir algdr. Vaktiyle paalar bir yere gittikleri
vakit nlerinde bunu aldrrlard. Sultandan murad da
Sultan- ruhtur.
Son beyitte: Yol eri yolda gerektir... de yol eri

gibi slk ehlinin slklerinin seyri esnasnda alk,
303
Msr Niyaz Dvn erhi
tokluk, plaklk gibi dnceleri olmamaldr. Mal
zenginliini veren Cenb- Haktr. Kez insanlarn
nafka ve kisvelerini de veren Odur.
Hakkn kullarn bz kul eyler,

An kul eylemez yine ol eyler.
Alan veren O dur bzr iinde,

Kimin by ve kimini yohsul eyler.
Kiminin bakrn eder altun,

Kiminin ahunun kara pul eyler.
Kimini gldrr dim cihnda,

Kiminin h-u efgnn bol eyler.
Kiminin sevdiin alur elinden,

Kiminin erini alr dul eyler.
Kimine istemezken verir evlad,

Kimi ister ana yad oul eyler.
Kimi bulmaz giye uldan abay,

Kiminin atma atlas ul eyler.
Kiminin tatl baln eder ac,

Kiminin acsn tatl bal eyler.
Kimine kimya ilmini retir,

Ne varsa bakrlarn altn yapar.
Kimin blbl eder gle klur zr,

Kimin pervne ve yakp kl eyler.
304
Msr Niyaz Dvn erhi
Pervane k okluu iin kendisini atee atar

dedikleri doru deildir. Pervne ve kelebek gibi
hayvanlarn gzlerinde kirpik olmadndan
grlerinde yanlrlar, gzlerinde kirpik olanlar ise
yanlmazlar. Pervne de gnn nruna alr, gece olup
karanlk basnca nerede bir k grse mesel, bir mum
grse, onu nrlu bir kap sanr, gemek ister, atete
kavrulup kl olur.
Eder ak gnei geh kara balk,

Kara bal aar gh gl eyler.
Kimi s nefestir eder ihy,

Kimi Deccal olup saa l eyler
Hazreti sann mucizeci lleri diriltmedir, bir

kzla iki erkek diriltmitir. Vefat etmi bir kzn
cenzesini gtrrlerken, ardnca ana ve babas ok gz
ya dkmekte idiler. Ana ve baba Hazreti sy grnce;
Rica ederiz, evladmz yalnz bu kz idi, o da ld, ne
olur du et dirilsin. Hazreti s dua etti, kz labut
iinden kalkt ve konumaa balad. Bir de yeni lm
bir erkek mezarna gtrdler, dua etti, o da dirildi.
Sonra dediler ki, bunlar yeni llerdi, eski bir ly dirilt
de grelim. Hazreti s Kimi isterseniz dirilteyim,
gsterin dedi. Nuhun olu Sm (A.S.) diriltmesini
istediler. amn bir kasabasnda gml bulunan
Hazreti Smn mezarna gidildi. Hazreti s: Kum bi
inzillh, Allahn izniyle kalk deyince Sm
mezarndan doruldu, sakal aarmt. Hazreti s
Sma Nin sakaln beyazlam, sizin zamannzda bu
305
Msr Niyaz Dvn erhi
hl yoktu, zir sakal aarmas Hazreti brahim (A.S.)
zamanndan beridir, ona ikrm olmak zere Cenb- Hak
kullarna bunu tecell ettirir. Hazreti Sm: Kum sads
kulama geldi, zannettim ki, kymet koptu. Ann iin
sakalm aard. Ve sonra Hazreti s tekrar Yat dedi
ve yatt.
kinci beyitte sag demek yalanc demektir,

nk Deccl yalancdr; maiyetinde cinler bulunur.
Birini arp, senin anan ve baban dirilteceim ve tutar
cinleri o kimsenin ana ve babas kyafetine koyar. te o
bu gibi yalanclk ile alemi aldatr.
r s edip s rk hem,
Solu s ve s gh sol eyler
r sa demek, ite Hazreti sann Nhun

olunu rm iken sa etti, yani diriltti demektir.
Cenb- Hak cisimler ryp toprak olsa ve madenlere
karp mesel demir olsa, kyamet gnnde o insann
her bir organn toplayp diriltir. Sa rk demek;
ite insan sa iken lr.
kinci beyitte solu sa, sa sol demek ise,

mesel bir memur kk bir mertebede iken yksek bir
mertebeye terfi ettirilir, ykselir, kez byk bir
mertebede iken iledii bir hatadan dolay rtbesi
aaya indirilir. Gerekte btn mertebeleri veren
Haktr.
Aya ba, ba eder geh ayak,

Dili kulak, kula hem dil eyler.
306
Msr Niyaz Dvn erhi
Aya ba, ba ayak demek fakiri sultan, sultan

fakir eder. Buna misl olarak; ite brahim bin Edhemin
hikyesinde olduu gibi o bir beldenin sultan iken,
tahtn, tacn terk edip fakir oldu.
Dier bir misl de, Hazreti Ms zamannda

olmutur: Mus (A.S.) Hak ile grmeye giderken yolda
byk bir tan stne bir adamn oturmu dima orada
yatp kaldn grr. Ne zaman oradan gese fakir ona:
Y Ms, Hakla grrken beni hatrla ve benim iin
rica et, bana mal versin. Hazreti Ms grmesinin
sonunda, fakirin hali iin rica etti. Cenb- Hak: Onun
hakknda fakirlik hayrldr demi ise de Hazreti Ms:
Aman y Rabb buna mal ver deyince, ilh hitap vki
oldu: O fakir stnde yatt ta kaldrsn, altnda
define var, alsn. Dnte Hazreti Ms bunu fakire
bildirdi. Fakir de ta kaldrp defineyi alp ehre gitti ve
kendisine mkellef bir konak yaptrd ve evrenin en
zengini oldu. Bu srada oras hkmdarsz kalr, halk da
ok zengin olan bu adam balarna hkmdar yapt.
Bir gn Hazreti Ms onun saraynn nnden

geerken fakir adam ziyaret etmek ister. Yeni hkmdar
olan adam vekil vkelsyla oturmu grme yapyor.
Sarayn merdivenlerini kmakta olan Msy gren
adam hizmetkrlarna: Bir dilenci geliyor, ona vurun ve
saraydan kovun diye emir verir. Derhal hizmetkrlar
Hazreti Msy hakaretler ederek saraydan
uzaklatrrlar.
307
Msr Niyaz Dvn erhi
Hazreti Ms tekrar Hakla grmesinde: Y
Rab, o fakir adam bana yle yle yapt onun maln geri
al diye rica etti. Sonra Cenb- Hak o memleket halkna
adamn hkmdar olmasndan dolay pimanlk verir,
onu azlederler, maln, mlkn yama edip, adam eski
haline getirirler. Adam gelip tekrar o eski tan stnde
yatp kalkar, Hazreti Msy grr, bu defa Hazreti
Mus ona: Allah buyurmutu, fakirlik senin iin
hayrldr. te Msr Efendi nin aya ba, ba gh
ayak eyler buyurduu budur.
Fili gh karnca kursana,

Koyup karncay ghi fil eyler.
Hazreti Sleymann yeti kerimede getii vehile

konutuu karnca hakknda anlamazlk vardr. Kimi o
karnca koyun kadar idi, kimi de fil kadar byk idi dedi.
te bu beyitler bunu ifade etmektedir.
karr gh yoldan nice yolcu,

Geh yolcuyu gstermez yol eyler.
Cenb- Hak bir kimsenin rzkn her nerede ise

verir. Buna misl olarak u hikyeyi anlatalm: Ztn biri
hac maksadyla bir kervann eliinde byk bir
tevekkl ile Mekkeye gelir, haccn yapar. Dn zaman
geldiinde, artk kervna yk olmamak maksadyla sapa
bir yoldan dnmek ister ve yola koyulur. Fakat birka
gn geince a kalr, gc kuvveti kalmaz, baylp yolda
ylp kalr. Bir sre sonra yolunu arm baka bir
kervan sapa yolda adam yerde baygn halde bulur.
Azn ap yemek vermek isterler, aamazlar. Sonunda
308
Msr Niyaz Dvn erhi
azn bakla ap bir az yemek ve su verirler, adam
lmden kurtarrlar. Bunu ne iin yaptn derler. Adam
bandan geenleri tamamyla anlatnca, kafile bakan:
phesiz sana rzkn vermek iin Cenb- Hak bir
kervan yolundan saptrd ve sana getirip, hayatn
bahetti der.
Geh ssz harab enlik edp,

Geh enlii datp bil eyler
Bir memleketin halk Haka s oldu. Cenb- Hak

o memleketi harap etti. Bugn bile oralar ylece
haraptr. Mesel, Mekke ile Medine aras da haraptr,
enlik yoktur. Fakat Hazreti Resul Efendimiz: Kyamete
yakn Mekke-i Mkerremeden ta Medne-i
Mnevvereye kadar birbirlerine bitiik ehirler
kurulacak ve aralarnda balar ve baheler kurulup sular
akacaktr diye buyurmutur. imdiden bu enlikler
peyd olmaa balamtr.
Ansr ipliin tab inesinden,

Geirtip onu bu bunu ol eyler.
Yeli gh letfetle eder d,

du gh kesfetle yel eyler.
Tabiat drt esas zerine yaratlmtr: Hararet,

soukluk, katlk, rutubet. silik (hararet) ve soukluk
bunlarn ikisi asildir. Katlk, yalk, yani nemlilik fer,
yani asln sonucudur. kisinin bir araya gelmesiyle yeni
bir ey meydana gelir. Mesel, isilik ve katlk bir araya
gelirse ate olur. Soukluk ile nemlilik bir araya geldikte
309
Msr Niyaz Dvn erhi
su olur. Soukluk ile katlk bir araya gelirse toprak olur,
isilik ile nemlilik bir araya gelse hava olur.
Ansr da drttr: Ate, su, toprak, havadr. te

tabiatn yaradl olan isilik, soukluk, katlk ve nemlilik
bu drt unsurdan ikisinin birlemesiyle meydana gelir.
Suyu dondurup eder ta ve toprak,

Ta topra aktp sel eyler.
ap denizine ap denildii katlamasndan

dolaydr, nk su talar. Mesel, bu yl bir gemi bir
yerden gese, gelecek yl baka bir yn arayp bulmas
gerekir, zira evvelce getii yer birer t halindedir.
Hurf- carre gibi cmle eya,

Birbirine uzanp el eyler.
Eder killeri ok ide ciz,

Eder yle bir i san kil eyler.
Eya da harfi erler gibi birbirlerine baldrlar.

Her ite kil-i dan olanlar ciz brakr, nk i akl ve
tedbir ile olmaz, Hakn tesiriyle olur. Hakkn tesiri
olmadka akl ve liyakt ve tedbir fayda vermez, kil
ciz kalr. Cenb- Hak yle bir i eder ki, sanrsn onu
kil etti, halbuki tesir Hakndr, kil hibir ii onsuz
edemez.
Bu szn Yunusu Msr deildir.

Lgaz bunda muammsn ol eyler.
310
Msr Niyaz Dvn erhi
Son beyitte geen luz sz, zhir manasndan
bir ey anlalmayacak derecede sylemektir. Mesel,
fakhler, tuzu ok yersen oru bozulur, kefret lzm
gelmez. Az yersen oru bozulur, kefret dahi lzm gelir,
nk kefrette tad duyma arttr. Halbuki tuzun ou
ile tad alnmaz, ancak az yenirse tad alnr, bu sebepten
kefaret lzm gelir derler. te lugs budur.
Ey sanem noldun cana kasdin yar,

Barm deldin kana kasdin var.
Bam nnde cevkn elinde,

elmeden gayri ya ne kasdin var.
Ti-i gamzenle doradn barm,

Cism-u cm kurbna kasdin var.
Onmadk bam kavgya saldn,

Pdihm seyrna kasdin var.
Beni gr noldum sararup soldum,

Vasln umarken hicrana kasdin var.
Bu vcdumu dlere yakdn,

Ben de bildim bir yana kasdin var.
Bu Niyaziyi alattndan,
Anlanur kim ihsana kasdin var.
Ey sanem noldun cana kasdin var,

Barm deldin, kana kasdin var.
311
Msr Niyaz Dvn erhi
Sanem put demektir. Beyitte geen sanem ise
dnyadr. Putperestlik daha dem oullarndan
kalmadr. nk o zamanlarda da insanlar Hazreti
demin Ved, Sugar, Yegus ve Nasr adlarndaki drt
olunun sretleriyle ayrca bir ku sreti yaptlar,
gerdanlarna birer an astlar ve kilise gibi yerlere
koydular, kapsnn yanna da byk bir an astlar. Bir
kimse bunlara ibdet ve du etmek iin buraya
geldiinde nce kapdaki byk an alar, gy
ierideki putlar uykuda ise onlar uyandrr, sonra
ieriye girip, batakinin gerdannda asl an sallayarak
dua ederdi. Sonra bu minval zere dier putun da
yanma giderek dualarn yaparlard. En nceki bidat
budur. Sonralar chiliyyet devrinde bunlarn yerine
Evsn denilen talar put ittihaz edildi. Evsn sret
olmayp, mezar talar gibidir. imdiki Beyt-i erifin
evresinde anlarn yerlerinde direkler var, kandiller
asarlar, ite Evsn denilen bu talar oralarda dikili idiler.
Her bir kavim gelir, nce Beyti erifi tavf eder ve sonra
mensup olduu tan yanna geldii vakit ona secde
ederdi.
Bam nnde cevkn elinde,

elmeden gayri ya ne kasdin vr.
Cevkn Arabistanda atlara binen svriler

tarafndan oynanan bir oyundur. Ellerindeki topu
frlatrlar, onu cevkn denilen keeden yaplm
torbalarla yakalamak bir maharet saylrd.
Akn kime yr olur dim ii zr olur,

Dinmez gznn ya yanar ii nr olur.
312
Msr Niyaz Dvn erhi
Sevd-y zlfn kimin taklsa gerdnna,

Mansr gibi kibet yolunda berdr olur.
Leyl-y akn senin her kimi Mecnn eder,

Firkt dne yanup her gice bmr olur.
Varlk ciblin kesp dost iline yol eder,

Ferhadleyin gznn yalar pnr olur.
ol brahim Edhemi dervi eden akndr,

Derdine den hn taht trmr olur.
Akn kime yr olur dim ii zr olur,

Dinmez gznn ya yanar ii nr olur.
Akn mertebesi vardr: Bunlardan muhabbet,

yani sevgi istikrar eder, yerleir ve her bir kuvvet ve
organlaryla, hatta vcdunun her bir klyla makuna
tevecch ederse buna ak denilir. te bir insan ak
yolunda tam bir btn halinde sevgilisine bal olarak
kendisini kaybederse mustarip, mkedder (ac eken,
acl) derler. Keza kemliyle makuna dnk ve
kendisini bu yolda yok edecek derecede ayn maukunu
kendisinde mhede ederse, ona heymn (mecnn)
denilir. Mesel, Mheymiyun melekleri gibi. Hatta dem
(A.S.)a melekler secde ile emrolunduklar vakit
Mheymiyun melekleri bu ilh hitb iitmeyerek secde
etmediler. te aktaki bu mertebeye heymn mertebesi
denir ki, brahim (A.S.)m makamdr.
313
Msr Niyaz Dvn erhi
kinci beyitte geen nrdan murad, burada
bildiimiz ate deildir. lk nce halk olunan Nur-i
Muhammeddir. Bunun Rh-i Muhammedi, Akl-i Kl ve
Kalem-i Al gibi sir isimleri de vardr.
Rh rihten mtaktr. nk rih rzgr demektir,

yani havadr. te havay solunumla iine aldn vakit
ona nefesi dhil denir ki hayatn mayasdr. Nefes-i hari
souktur. Nemlilik ve kuruluk bundan meydana gelir.
Ar ve Krs ve Felek-i Atlas vesir btn yaratklarn
hepsi bu Ruh-i Muhammediden halk olundu. Is fazla
olursa ate, soukluk fazla olursa yel, kuruluk fazla
olursa toprak ve nemlilik fazla olursa su denilir. te
insan nefesini ieri alp da darya veremezse, yani
iinde kalrsa o nefes snr ve bunun sonucu adam lr.
Sevd-y zlfn kimin taklsa gerdanna,

Mansr gibi akibet yolunda berdr olur.
Berdrn manas aslarak idam demektir. Mansr

(K.S.)in ldrlmesi hakknda doru olan onun klla
katledilmi olmasdr. nk Mansr akn fazlalndan
Enel-Hak dedi. Sonra nce onu hapsettiler ve tvbe
etmesini teklif ettiler ve Hazreti Reslullahn bunu yasak
ettiini kendisine anlattlar, ikna olmad. Days
Cneyd-i Badad ve eyhi Hazreti ibl eran ve
hakikaten katli lzm geldiine fetva verdiler. Abbasler
devrinde zamann melikinin emriyle ve Ebul-Hrisin
klcyla katledildi. nk aslmak cezas yol kesicilerin
cezasdr. Yol kesici insanlarn parasn da alrsa eli
kesilir, hem de aslr. Yalnz parasn alrsa eli kesilir,
aslmaz, parasn da almaz, yalnz korkutursa
314
Msr Niyaz Dvn erhi
memleketten dar karlr. Hallc- Mansr ise diliyle
yol kesmi sayld ve bu cezaya mstahak oldu.
Ben de n terkedip girdim bu dervilie,

Her kim senin akna dtyse bi-r olur.
rdan murad kibirlenmedir. Kii kibri terk

etmeden dervi olamaz.
Bu yolda cann veren cnn alur yerine,

Ak dkknnda ann canyile bazr olur.
Bu yolda can vermek yledir: nsan nce eflini

ifna eder, sfatn ifna eder, vcudunu ifna eder. te
cann vermi olur, nk onda bir ey kalmaz. Sonra
efline karlk ilh efl gelir, sfatlarna karlk ilh
sfat gelir, vcduna karlk ilh vcd gelir demek
olur.
Beyitte geen cnn ki, yani mahbub ki (sevilen),

bundan murad Haktr, an alr.
Ey dilber i nhn al koma ibu cn,

Sevdana deliden dny bana dr olur.
Terk et Niyazi seni bul anda o Sultan,

Herkim, canndan geer ol vsl- Yr olur.
********
unlar ki grp yzn bu dra gelirler,
315
Msr Niyaz Dvn erhi
Ol ahde vef eyleyp ikrra gelirler.
Hazreti Muhammed Mustafa (S.A.V.)in sret-i

nrniyesinin yzn gren Elest bezminin ahdine
vef ederek ikrr etti ve her an da o kimse Allahn:
Eselt- bi-Rabbikm, "Ben Rabbiniz deil
miyimhitabn iitip buna karlk o Bel (evet) der.
Anlar ki ezel gzleri sanda kaluptur,

Bunda seni hi bilmeyp inkra gelrler.
Ancak siyah salarn gren kfirler onu inkr

ettiler.
emin kadehin n eden Abdl- ilh,

Ol ak ile bu lemi devvre gelirler.
Mbarek gzlerini gren ilh abdallar ise o akla

bu leme geldiler.
Zlfn teline anda kimin gnl dolat,

Mansr gibi meydna girp dara gelirler.
Zlfnn telini gren Mansr gibi berdr olur .

Ene (ben) demek eran yasaktr. Mansr ise Enel-
Hak (Ben Hakm) dedi.
Gerek eriat ehli ve gerek hakkat ehlinin, yani

ehlllhn matrudu oldu, bu yzden kati olundu.
ol dneleri gr biter er olur ol,

Srryle iinden yine esmre gelirler
316
Msr Niyaz Dvn erhi
Her neyi tarlaya ekersen, mesel buday ekersen

yine buday verir. Velhasl herkes bir yol alm o yol ile
gider. Eer sad ise saadet yoluyla, ak ise akvet
yoluyla bu leme gelir. Sad olan kimse aklik, ak olan
da saadet yoluna gitmez.
Kll- mevld-in yuvellid- alel fitret-il

Islmiyye smme ebahu yehdne ve yen- sarne
buyuruldu. (Her doan slm zere doar, onu ailesi
Yahudi ve Hristiyan yapar). Her bir ocuk daha
douunda bir ilmi vardr. Daha doumundan ksa bir
sre sonra ocuk anasnn memesini arar, nk Cenb-
Hak saln korumas ve selmette kalmas iin ona
bunu retir, ocuk bu fitr ilim ile dnyaya gelir. Bu ilim
onun ana ve babasyla konumaa balayana kadar
alnmaz, sonra alnr. ocuun ailesi Yahudi ise Yahudi,
Hristiyan ise Hristiyan, slm ise slm olur, o yolu
tutar.
Her tohumu neden aldn ise eksen an bil,

Her cinsi yine bittii ere gelirler.
Hi biri izinden kp her yola gitmez,

Her birisi bir yol ile bazra giderler.
Ceml mazhar olan ceml yolunu, cell mazhar

olan cell yolunu tutar. Ceml ehli ceml yolunun ve
cell ehli cell yolunun davetilerine ve o yolun davetine
icbet eder. Ceml yolunun davetileri ulem ve meyih
Hazreti Reslullahn vekilleri, despot ve papazlar da
eytann vekilleridir. nk Hd isminin en bata
317
Msr Niyaz Dvn erhi
gelen mazhar Reslullah (S.A.V.) efendimizdir.
Mudil isminin ba mazhar ise eytandr.
Yollar ne var ayr ise hep sana k,

Cmle seni ister sana ddre gelirler.
Bunlarn yollar her ne kadar eri ise de cmlesi

Haka ktr, yani kfir kendi yolunun hak olmadn
bilse o yolda durur mu? Tabii durmaz, o bu yolu haktr
zanneder de o yolda bulunur.
Elbette bu ba iine kim girse Niyz

Hrn gezp evvel sonu glzre gelirler.
*********
kp hccc ile gitmek ne gzeldir, ne gzeldir,

Yolunda cn terketmek ne gzeldir, ne gzeldir.
O yollarn mugeyln klarn glistn,

Vislin hacc lezzt ne gzeldir, ne gzeldir.
O yollarn riyzt eritir hep hatt,

Hiczn yol kerbn ne gzeldir, ne gzeldir.
Medne ehrine varsam Habibin ravzasn grsem,

Eiine yzm srsem ne gzeldir, ne gzeldir.
Geip ol yce belleri karsak baa yollar,

Grnse Kbe illeri ne gzeldir, ne gzeldir.
318
Msr Niyaz Dvn erhi
Bir adam hac yapmak niyetiyle evinden kp
yolda vefat etmi olsa, o kimse kyamete kadar bundan
mahrum olarak bekler. Fakat Beyt-i erfn cennete idhal
olunaca hakknda ilh emir bulunduundan melekler
gelip Beyt-i erfe: Yr ey mbarek cennete
dediklerinde Beyt-i erf: Beni ziyaret etmek zere
benim yolumda vefat eden ve evremde gml
bulunanlar beraber olmadka ben cennete girmem
cevabn verir. Sonra yine ilh emir sdir olur ve beraber
cennete dhil olsalar gerektir.
Nebilerin nazargh, vllerin karargh,

Grrsem Kbetulh ne gzeldir, ne gzeldir.
Nebilerin her biri Beyt-i erfi ziyret etmitir.

Vellerin de bir ou oray ziyaret eder ve orada bulunur.
Hatta Abdlkadir-i Geyln hazretleri Bb-z-ziyde de
bulunan krmz direk dibinde yedi yl oturmutur.
elkin Msr Efendi hac etmemitir. Ann iin;
Niyaziye nasib olsa varup maksdunu bulsa,

Saf ve zevk ile dolsa ne gzeldir, ne gzeldir.
*********
Ey garib blbl diyarn kndedir,

Bir haber ver glizrn kndedir,
Sen bu ilde kimseye yr olmadn,
Var senin elbette yrin kndedir.
Artt gnden gne feryadn senin,
319
Msr Niyaz Dvn erhi
Ah-u efgn oldu mutdn enin,
Ak iinde kimdir stadn senin,
Bu senin sabr-u karrn kndedir.
Bir enisin yok aceb hasrettesin,

Rahat terk eyledin mihnettesin,
Gice gndz bilmeyp hayrettesin,
Y senin leyl-u nehrm kndedir.
Ne grnd gle kar gzne,

Ne brnd baktnca zne,
Kimse mahrem olmad hi rzna,
Bilmediler ehsvrn kndedir.
Gkte uarken seni indirdiler,

r- unsur bendlerine urdular,
Nur iken adn Niyz verdiler,
ol ezel ki itibrn kndedir.
*******
Hak seven klarn elensi tevhd olur,

Ak dne yanklarnn elencesi tevhd olur.
Durmaz iim srer dili sorar mdm doru olu.

Gerek ere diyen bel elencesi tevhd olur.
zinden ayrmaz gzn canla tutar szn,

Grmee eyr yzn elencesi tevhd olur.
Tevhd: Efal ve sft ve zt Hakn olduuna vkf

olmaktr.
320
Msr Niyaz Dvn erhi
Durmaz isim srer dili sorar mdm doru yolu,

Gerek ere diyen bel elencesi tevhd, olur.
Beyitte Durmadan hem srer dili demek zikr-i

dimdir. nk Cenb- Hak kuluna zikri ihsn etti mi
ve perdesini kaldrd m bir daha geri almaz.
Halkn arasndan kar tevhidi grmeye can atar,

Blbl gibi dim ter elencesi tevhd olur.
Halk arasndan Fen-i Efl (fiillerde yok olma),

Fen-i Sft (sfatlarda yok olma), Fen-i Zt ile
(vcdu ifn etmekle, yani Hakn olduunu bilmekle)
klr. Bu Fen-fillhtr (Hakta fn olmaktr). Yoksa
halktan ayrlp bir kenara ekilmek demek deildir.
Mal- menlin terkeder ehl- iylin terkeder,

Hl ile klin terkeder elencesi tevhd olur.
Mal, mlk, ailesini, hal ve bo szlerini terk

etmekten maksat ise tevhddir, yani bunlarn tmnn
kendisinin olmadn bilmektir. Son beyitte geen Can
kuundan murad ruhtur.
Dny v ukb perdesin ardna atar cmlesin,

Ko msiv elencesin, elencesi tevhd olur.
Msrye uyan kiinin gider r iinin,

indeki can kuunun elencesi tevhd olur.
321
Msr Niyaz Dvn erhi
********
Ey gnl gel alama zari zri inleme

Pirden aldm haberi ol b-nin sendedir.
Sendedir dostun ili sende alur gl,

Syler bu can blbl gl-i handan sendedir.
Gezme gel bahr-u berr kendinden iste srr,

Cism-u cna hkmeden gizli sultn sendedir.
Anladnsa sen seni, bildin ise cn-u teni,

Gayri ne var ey gnl cn-u canan sendedir.
Ten tahtdr bu cnn, can tahtdr cnnn,

Ey Niyz phesiz ol b-mekn sendedir.
**********
Ey tarikat erleri ey hakikat Pirleri,

Bir haber verin ol b-nin kandedir.
Kandedir dostun ili kande alur gli,

Dost bahesi blbl gl-i handan kandedir.
Aradn bahr-u berri bulmadm ben bu srr,

Cism-u candan ieri gizli sultn kandedir.
Mademki can tendedir ten canla zindedir,

Amma nidem bilmedim cn cnn kandedir.
322
Msr Niyaz Dvn erhi
Niyzye can olan srrnda sultn olan,
Dn- hem mn olan ol b-mekn kandedir.
**********
Her neye baksa gzn bil srr- Sbhn andadr,

Her ne iitse kulan maz- Kurn andadr.
Her eye mahluk gzyle baksan ol mahlk olur,

Hak gzyle bak ki b-ek nr-i Yezdan andadr,
Kesret-i emvca bakma cmle bir derya drr,

Her ne mevci kim grrsn bahr- umman andadr.
Vahdeti kesrette bulmak, kesreti vahdette hem,

Bir ilimdir ol ki cmle ilm-u irfan andadr.
bret ile e cihetten grnen eyaya bak,

Cmle bir yinedir kim vech-i Rahmn andadr.
Syleyen ol, sylenen ol, grnen ol, gren ol,

Her ne var l ve esfel bil ki cnn andadr.
Mazhar- tam veli Adem yzdr phesiz,

Knh- zt hem sft cmle yeksn andadr.
Har-u ner ile Srt-u Dzeh-u mlik azab,

Hem dahi Rdvn-u Cennet hr-u glmn andadr.
Grnen sanma Niyznin heman sen mlkn,

Gnl bir viranedir genc-i pinhn andadr.
323
Msr Niyaz Dvn erhi
**********
Ariflere esrr- Hddan haberim var,

klara dildr- bekadan haberim var.
Ey firkat dne yanuben bar gynen,

Gel kim yarana trl devadan haberim var.
Gel l isen szlerime tut kulan kim,

Can bahedici nefh-i nidadan haberim var.
dem yz ol yre ol mukabil dedi Ahmed,

Bu szde olan remz-u mdan haberim var.
Evet dem mazhar zattr. Zhir ve btn btn

lemler Hazreti Muhammedin tafsilt deil midir?
Hazreti Muhammed metin gibi olup lemler ann
tafsiltdr. nk Reslullah Allahn nurundan
yaratld. lemler de Muhammedin nurundan
yaratld.
demin ilmi allemel esmadr, yani yeti celilede

buyurulduu gibi: Ve aileme demel esme klleh,
Ve btn isimler Ademe retildi fetvsnca bu
isimler ancak irfan mektebinde renilir.
Gir mekteb-i irfna oku demin ilmin,

Alemlere bu ilmi-i knndan haberim var.
Mektepler ksmdr: Biri sibyn mektebi ki,

elifbdan balatarak son harfe kadar tantr. Sonra
324
Msr Niyaz Dvn erhi
okumaa balaynca ikinci mektebe geilerek orada daha
geni bilgi retilir. Bunlar da ikml ettikten sonra Irfn
mektebine devam edilir ve imdiye kadar okuduklarn
hakikatleri renilir. Mesel, elifin hakikati nedir,
benin nedir, tenin nedir? O irfan mektebinde bunlar
bir Mrid-i Kmilden okuyup renilir.
Vehinde yedi Fatiha yt yazlm,

demdeki yt- Hdadan haberim var.
Ftih-i erife yedi yettir. Ftihnn yars Hak

lisnndan, yans kulun lisnndandr. nk; yyke
nabd ve iyyke nesteyn, Y Rab, sana ibadet eder
ve senden yardm isteriz.
Altnc yet; hdinas sratl mustakym, Bize

tevhd yoluna hidyet ver.
Yedinci yet: Siratllezine enamte aleyhim ayril

madub-i aleyhim ve leddllin, Biz Yahudiler gibi
deiliz, biz dallette olan Hristiyanlar gibi dahi deiliz.
Bunlar Hakn szleridir. Halbuki kul lisanndan
sylenmi deil midir? Evet kulun lisnndandr.
Bak Hakn lisanndan olanlar da unlardr:
Elhamd lillhi rabbil lemin Ftihnn ikinci

yetinde: Btn lemlerin Rabbi olan Allaha
hamdolsun. Cenb- Hak bu yetiyle Ulhiyyet ile
Rubbiyyetini beyn eyledi.
325
Msr Niyaz Dvn erhi
nc yeti: Errahmanir rahim, O Rahman
esirgeyici, rahm balaycdr. Allah Rahmniyyet ile
Rahmiyyetini beyn eyledi.
Drdnc ayetinde: Maliki yevmid din, O Din

gnn mlikidir. Allah bu yette de Mlikiyyetini beyn
eyledi.
u halde Ftiha-i erife Hak ile kul arasnda

mterektir, yani yars Cemiyyeti lhiyye ile, yars
da Cemiyyeti Muhammediyye ile sylenmitir. nk
Cemiyyeti Muhammediyye grnen bu tafsilattr. lh
sfatlar demdedir. Baknz daha ilk reniimizde bize
unlar retilir: Hakkn sft selbiyyesi altdr: Vcd,
Kdem, Bek, Muhalifet-il-havdis, Kym-binefsi-hi,
Vahdniyyet.
Hakkn sft subtiyyesi dahi sekizdir: Hayat,

lim, Semi, Basr, rdet, Kudret, Kelm, Tekvin.
Hakkn sft ztiyyesi: Alm, Semi, Basr, Mrd,

Kdir, Hayy, Mtekellim, Mkevvindir. te ilm-i hal
bunlardr.
Lkin bunlar bize reten hocaya Hakn sfatlar

bizdedir demi olsan, bu gerei bilmeyen hoca; Hak
makuldr, sfatlar da makuldr diye demin vechinde
ve btn yaratklarda zhir olan ilh sfatlar brakp
istidll ile yani delillerle Hakkn sfatlarn aramaa
kalkar. te Msr Efendi ilh sfatlarn demde
olduunu bu beyitlerle aklamtr:
326
Msr Niyaz Dvn erhi
demde bulup vasf- ilhyi Niyz,
Ol mecma-i evsf-i amadan haberim var.
**********
Ey Allhm seni sevmek ne gzeldir, ne gzeldir,

Yolunda ba ve cn vermek ne gzeldir, ne gzeldir.
Ba ve can vermekden murad Fen-fillh

olmaktr.
Sol ism-i ztn srmek vislin gln dirmek,

Ceml-i pkini grmek ne gzeldir, ne gzeldir.
Hakkn pk cemlini grmek mmkn deildir.

Kul onu gremez. Nakiyenin Hak grdkleri iddis,
Allah, Allah diyerek ziydesiyle zikre devam ederler.
Sonra zikrin fazlalndan zkire mezkr galip olur, fakat
bu hal kabilindendir. Ayn Mecnunun Leyl benim
dedii gibi. Mecnun Leyly ziydesiyle tefekkr
ettiinden vcdunda Leyl glip gelip Mecnun da Leyl
benim iddiasnda bulunmutur. Halbuki o Leyl mdr,
hayr Mecnundur. te bu mislde grld gibi bu bir
haldir. Makam ehline bu hal gelmez, nk Hakk gren
yine Haktr. Zir bu gz ile Hakk grmek mukbele
iktiz eder, yani grnen, gzne pek uzak, pek de yakn
olmamal. Halbuki bunlarn hepsi kayddr. Hi Hak
mukayyed olur mu? Hak mutlaktr, mukayyed olarak
grnen abiddir, yani kuldur. Ancak Hak
Rubbiyyetiyle Rububiyyetini grr. Ah ir et leminde
327
Msr Niyaz Dvn erhi
mahcuplarn Hak grmeleri yine mezhir (zuhra
gelenler) yzndendir.
Srp Derghna yzler dkp ya yere gzler,

Bir olsa gice gndzler ne gzeldir, ne gzeldir.
Derghtan murad Beyt-i erf (Kbe)dir, nk

mazhar- zattr. ster mecz k olsun, isterse ilh k
olsun, her k geceyi sever.
Vislin derdine dmek yanup ak dne pimek,

Sonunda sana erimek ne gzeldir, ne gzeldir.
Badatta bir k mecaz vard. Akam olunca

sokaa kp maukunun (sevgilisinin) evinin nne
gider, maukas da pencereye gelir. Bunlar birbirleriyle
konumaa doymazlard. Mezzin ezan okumaa
balaynca maukas ka der ki: Yats ezan okunuyor,
imdi babam namaz klmaa camiye giderken seni
burada evin nnde grrse ikimiz iin de fena olur.
Halbuki az sonra ortalk aarmaa balar ve iki k
okunan ezann sabah ezan olduunu anlarlar.
Niyz yrini bulmak yannda elenp kalmak,

Varup bir ile bir olmak ne gzeldir, ne gzeldir.
**********
Katre katre dklenler dr mdr brn mdr,

Zerre zerre grlenler hatmidir reyhn mdr.
328
Msr Niyaz Dvn erhi
Karar etmez bu cnm kalmad hi dermanm,
Cemlini gresim geldi dvnnda durasm geldi.
Yukardaki beyitte geen zerre zerre

grlenlerden murad edilen zerrede de zahir olan
Haktr.
Tze tze alan gl m cemlin mi senin,

Yan yana inleyen blbl m yahut can mdr,
Karar etmez bu canm kalmad hi dermanm,
Halka halka salnan kkl m y Habl-l metn ,
Sre sre yazlanlar hat mdr Kurn mdr,
Karar etmez bu cnm kalmad hi dermnm,
Pre pre eyleyip barm kzl kan edeli,
Kana kana itiim sahb mdr y kan mdr,
Karar etmez b cnm kalmad hi dermnm,
Dne dne grnen halmi y vahdet srr m
Lle lle kzaran haddin mi y mercn mdr,
Kez yukardaki beyitte geen dne dne

halmiden urad edilen hal mahbubun yzndeki
bene derler.
Dne dne yanmadan dermn umarm derdime,

Gne gne mihnetin derd mi y dermn mdr,
329
Msr Niyaz Dvn erhi
Ata ata kirpik okun bu Niyznin dilin,
erha erha eyleyen cn m y cnn mdr,
Karar etmez bu cnm kalmad hi dermanm,
**********
Bu tabiat zulmetinden bulmak istersen hals,

Gel riyazetle ant bu cism-u cn n rass.
Nice mecruh eylediyse ruhunu emmre nefs,

Sen de grz- zikirle dn bana eyle ksas.
Tabiat zulmetinden kurtulmak iin yedi makam

vardr. Bunlar: 1- Tabiat, 2- Nefs, 3- Kalb, 4- Riyzat, 5-
Sr, 6- Haf, 7- hfdr.
Tabiat: Tabiat sahibi kimse eriat bilmez, haram

bilmez, helal bilmez, zarar bilmez, fayda nedir bilmez.
te tabiat makamnda olanlar bunlardr. Adeta hayvan
gibi, hayvandan bile aadr. Hayvan yine bir dereceye
kadar zarar ve fayday hisseder. te bir insan,
zamannda gelen bir neb veyahut bir resle tbi olduu
vakit tabit makamndan nefs makamna terakki eder,
yani ykselir.
Nefs de yedidir: 1- Nefs-i emmre, 2- Nefs-i

levvme, 3- Nefs-i mutmainne, 4- Nefs-i mlheme, 5-
Nefs-i rziyye, 6- Nefs-i mardyye, 7- Nefs-i sfiyyedir.
Eer bir kimse nefsinin emriyle hareket eder ve nefsinin
istediini yaparsa, o kimse nefs-i emmre sahibidir. ayet
330
Msr Niyaz Dvn erhi
nefsin istediini, yapp da sonradan piman olarak
kendini paylarsa, o kimse nefs-i levvme sahibidir. Nefs
ile ruhun fark udur: Kii Hakla olursa ruh, Hakla
olmazsa nefs denilir, fark bu kadardr.
Riyzat de iki ksmdr: Biri yemez, imez, bu

eriatte yoktur. Bu riyazeti kfirler de yapar. Keiler
dalarda gdalarn riyzetle bir hurmaya kadar
indirirler. Esasen riyzet perhiz yapmak demektir.
Hazreti Resl: L ruhbniyyete fiddn, Dinde
ruhbanlk (keilik, papazlk) yoktur buyurmutur. yle
arpa ekmeiyle filan eyle riyzat olmaz.
Her ne vaktin glib olsa kes gdsn zlimin,

Gice gndz cnn-ei tevhdi kl sana mens.
Asl riyzat, yani eratteki riyzat mminlerin

orucudur. Bu ise bir ay ramazanda oru tutmakla olur.
Uzlet-i halk ihtiyar et sen sana gel ey gnl

T bulasn uzletiyle Hak katnda ihtisas.
Birinci beyitte geen Uzlet-i halk ihtiyr etden

maksat seyr-i slk ile bir insan Tevhd- i zt
makamna vsl olann nazarnda halk var m, yoktur.
te o kimsenin halk nazarnda olmaynca elbette
uzlettedir.
Son beyitte geen Buldular ol zevki kim buldu

an ancak havsda geen havas makamlar betir:
Ey Niyz bu riyzat yoluna kim gittiyse,
331
Msr Niyaz Dvn erhi
Buldular ol zevki kim buldu an ancak havs.
1- Havs ki, Cem makamdr. 2- Havs-l havs ki

Haz-ret- cem makmdr. 3- Hlset-i havsl havs ki,
Cem-l cem makamdr. 4- Nihayet Hlseti havssl-
havs ki, Ahadiyyet makamdr. 5- En sonunda Velyet
makam ki, bu ayn zamanda Sddkiyyet makam ve
Kurbet (yaklama) makamdr.
Vasl- Hak olmaa eylersen heves,

Aka ula gayriden gnln kes.
Gayri nesne sanma ak zhid,

Kendi cennetten oluptur muktebes.
Krbndr bu halik dim,

Ehl-i ak iinde olmular ceres.
Krbn kervan, yani kafile demektir. Mesel

hac yo-lunda veya dier yola giden kafilelere karbn
derler. Bu kafilelerde develerin boyunlarna anlar
asmalarnn sebebi an aldka deve neelenir. Ayrca
her eit alg alnmasna msaade olunmutur, haram
deildir. te deve hem alk ve susuzlua dayankl, hem
de k bir hayvandr. Gzel sesli deveciler ark
sylemeye balaynca develer aka gelip ar ar
yollarna devam ederler. te mahlukat arasnda ak ehli
de an gibidir.
Cism- cnn ko ykn yinilde gr,

Rh- aka gidemez merkeb feres.
332
Msr Niyaz Dvn erhi
Onsekizbin lemi tutup duran,
Kf-u nnun terkibiyle yek nefes.
Tarfet-l-ayn ire yakar cmlesin.
Ger dokunsa nr- aktan bir kubes.
Ba- cennete olursa de yak,

Ey Niyz koma dilde hr-u hes.
Onsekizbin lemi tutup duran,

Kf ve Nn-un terkibiyle yek nefes
lemler yirmi sekizdir, kez ilh mertebeler de

yirmi sekizdir. Bu beyitte Msr Efendi ne iin on sekiz
bin diye syledi? unun iin; bu mertebelerin en evvel:
Nur-i Mu-hammed olmak zere Nefs-i Kl, Tabiat,
Heyl, Ar, Krsdir. Bu alt mertebe manevdir. Yirmi
sekizden karlrsa yirmi iki kalr. Bunlardan Ar btn
lemleri kaplam bir kubbedir. Muhaddep, yani yumru
olan ksmna ar, mukaar, yani ukur olan ksmna
Felek-i atlas ve Felek-il burc denilir. ukur olan
ksmnda hibir ey yoktur, sdedir, dzdr. Bu iki
Krsnin dahi muhaddebi ve mukaar var. Bunlar
ikierden drt eder, kez yirmi ikiden karlnca on sekiz
kalr. Ann iin Msri Efendi on sekiz lem dedi. Krsnin
ukur ksmna Felek-il rae- nzil ve Felek-i mkevkep
dahi denilir. Felek-il menzilde ise kamer bulunmaktadr.
Semda grlen yldzlarn hepsi bu Felek-i
mkevkeptedir. eit cihetiyle on sekiz asildir. te on
sekiz bin lemi ki, bunlar ilh mertebelerdir. Bunlar
tutan nedir, Hakn vcdudur. Kf ve Nun ile mi,
yani Kn ile mi, evet.
333
Msr Niyaz Dvn erhi
nnema emruhu za erade ey en en yekle leh
kn feyekn yani O Allah bir eyin olmasn irde etti
mi, emri "ol" demektir, o da heman olur buyurulmutur.
Bu lemi drt melek mazharmdan tutarlar. Bunlar:

Cebril (A.S.), Mikil (A.S ), srfil (A.S.), Ezril (A.S.)dr.
nk melekler Allahn kuvvet isminin mazhardrlar.
Melekler mazharlaryla bu lemleri tutarlar ve bunlar
lemlerin rknleridirler. Fakat bu mezhirden zhir
olan kendisidir, mazharla olunca demek kf ve nun
ile Kn emriyle olur demektir.
Barm pr-hn eder ol em-i mestniyle bahs,

Datr aklm ol zlf-i periyniyle bahs.
Kalb le gz her zaman birbirleriyle

mbhasededir, nk gzn ii kayid, kalbin ii de
itlaktr. Akl da makul olan eylerle mukayyeddir, yani
akla uygun gelen eylerle kaytlanmtr. Velhsl her bir
kuvvetimiz byledir. itmemiz iitilmi olanlarla,
dokunmamz dokunduumuz eylerle, koku almamz
koku veren eylerle, lisn zevk aldklaryla, grme
grdkleriyle, bunlarn her biri birer eyle mukayyeddir.
Kalb ise mutlaktr. Gzn kaydettii eyi kalb itlak eder,
yani kayttan kurtararak sarfeder. Bundan dolay
birbirleriyle srekli olarak mbhasededir.
Leblerin feyzine mutad eyledin n azm,

Dilemez kim eyleye ol b- hayvan ile bahs.
Beyitte geen lebden murad edilen ilhi hayattr.
334
Msr Niyaz Dvn erhi
Drr- ykut- dehnn seveli dilber senin,
Gelmez oldu dile her giz lal- mercn ile bahs.
Vechin zre yazlan many Kurn gren,

Eylemez evrak iinde lafz- Kurn ile bahs.
Vechin zere yazlan Kurnn manlar ki, bu

zhirde grlen suretler Kurnn suretleridir. Bu
suretler nelerdir? Bu suretler: Hakn Efl, Sft,
Ztndan ibrettir. Kurnn herbir yeti ya efli, ya
sfatlar, ya da zta beyn eder. Mesel, Hair sresinin
21. yetinde: Lev enzeln hazel Kurne al cebelin...,
Biz bu Kurnt bir daa indirseydik...
Cmle fitne kan ile kirpiinden olduun,

Bilen eder mi cihandan nefe- eytn ile bahs.
ol ruhunla hattnn srrn zahid anlasa,

Krs zre eylemezdi kfr- mn ile bahs.
Da bildiriliyor, da bir surettir. Bu suretlerde her ne

varsa Kurnda mevcuttur. Bu suretlerde Kurn
okuyan kimse Kurnn lafzyla bahsetmez. Bununla
beraber hayr ve erri Allahtan bilen nefis ve eytan ile
bahsetmez. nk yeti celilede: Kul kll- min
indillh, Syle Y Muhammed, her ey Allahtandr
vrid oldu.
Vakti saadette Mekke civarnda bulunan

Yahudiler Kureyin ileri gelenlerine gelip: Gelin sizinle
birleelim, Muhammedi mahvedelim dediler. Bunlar
aralarnda birlemeyi kararlatrnca eytan gelip
335
Msr Niyaz Dvn erhi
Kureyin ileri gelenlerine: Bu Yahdiler Ehli kitaptr,
Muhammed de Ehli kitaptr, bunlarn ikisi birleirlerse, o
zaman sizler yalnz kalrsnz. Lkin siz nce Yahudileri
dininize koyun dedi. Bunun zerine Ebu Cehil
Yahdilerin reislerini ard ve onlara: Geliniz
birlemeden nce Beyt-i erifteki putlarmza secde
ederseniz, sizinle ondan sonra ittifak ederiz dedi. Sonra
bu birlemeden bir sonu alamaynca Yahdiler buna
Muhammed sebep oldu dediler. Bylece Yahdiler bir
sre putlara taptlar. Sonra Cebril (A.S.) yukardaki
yeti getirdi. Ancak edeb-i er iin: M esbeke min
hasenetin feminallh yem esabeke min seyyietin femin
nefsike yani Sana iyilik ve gzel eylerden isabet
edenler Allah'tan ve sana fena eylerden isabet edenler
kendi, nefsinden yeti kerimesi mucibince haseneyi,
yani gzel eyleri Allaha, seyyieyi, yani fena eyleri de
nefsine isnad etmekliin lzmdr.
Pertev-i nr-i cemlin aksidir ems-i cihn,

Ne mnsib ide ol nr mh- tbn ile bahs.
ems ve cihn nru cemlinin aksidir, yani gne

ve cihan cemli nrunun yansmasdr. nk gnee
nr ismiyle tecell olundu. Ancak nrun keyfiyeti malum
deildir. stidre yani mnevver ve maa olmas
gnein nitelikleridir. Bu emse, yani gne ilh nr ile
mukbil ve mbhis olabilir mi? Olamaz.
Cem- tefsilin rumzun anladnsa epsem ol,

Etme andan sonra asl kul ve sultn ile bahs.
336
Msr Niyaz Dvn erhi
Cem makamnda (tevhidin) hepsi birdir, nk
Sultan da kul da Hakn mazharlardr. Ancak tafsilde kul
kuldur, sultan sultandr, kul sultan olamaz, Sultan da kul
olamaz.
Zerre iken sen Niyz Rh-i zam nruna,

Haddini bil klma ol ems-i drahn ile bahs.
Arafatta dem (A.S.) yaratldktan sonra Melekler

onu vehine secde ile emrolundular. blis ve Cinin
kfirleri secde etmediler. Sonra zrriyeti zahrndan
(srtndan) karld, drt saf meydana geldi.
Birinci saf enbiy , ikinci saf evliy, nc saf

mminler, drdnc saf ekiy.
Elest birabbikm, Rabbiniz deil miyim diye

hitap edildi. Cmlesi Beli, Evet dedi. Kfirler hitab
iitmedi, ancak mminleri takliden anlar da evet dediler.
te ona lem-i zerre tbi olunur, nk herkes orada
suver-i latife ile idi. Hatta kfirleri o zerre lemindeki
durduklar Arafattaki mahalde bugn bile haclar
durdurmazlar.
**********
Gzet sun-i kadmi kim kimin halkn azym etmi,

Tamam halka elin, fiilin, dilin, gnln kerym etmi.
Ey Tevhid-i efl sliki Gzet suni kadmi

diye Niyz hazretleri sesleniyor!
337
Msr Niyaz Dvn erhi
Hazreti Resl: Evvele m halakallhi nr, evvele
m halakallhi r-h, evvele m halakallhi akl yani
Allah nce benim nrumu, rhumu, aklm yaratt
buyurmutur. Bu mahlkat ve bu mevcudat Nr-i
Muhammednin erhi ve tafsilidir.
Kimin bed nefs-u bed efl-u bed hyu zamr etmi,

Kahr- evsfna mazhar klup an leym etmi.
Kiminin eflin ve gnln kerm etmi, nk

mazhar- ceml ve muvahhid-l efl olmutur. Kiminin
nefsini, fiillerini, huyunu fena etmi, nk mazhar-
cell olup muvahhid-l efl olmam, leym etmitir
Ne kim takdir edptr Hak olur elbette ol zhir,

Ne tedbir edevz ana ki takdirin hakym etmi.
Hakn takdiri ne ise elbette ol zhir olur. O tedbir

bozulmaz, zir an Hakm takdir etmitir. Takdir fiilin
icadna tealluk eden ilh kudrettir. Tedbir et kadere
bhtn etmeyesin diye sz vardr, chil szdr.
Sultan Abdlmecid Han hazretleri tahta terif

ettikleri vakit. Dersaate de gittim. Selanik Mfts bir
takm fetva kitaplar sipari etmi idi, aldm getirdim.
Aramzda yle bir konuma oldu:
Mft, Oturun konualm, dedi. Familyam

Koanadan skbe nakledeceim, acele etmeliyim.
dedim. Ne iin? diye sordu. Artk skpte
oturacam. Peki skpte Medrese buldunuz mu?
338
Msr Niyaz Dvn erhi
Henz, hayr. Ya, nice Koanada Medreseni terk
edeceksin, u kadar vakf var, sonra kadere bhtan
etmeyesiniz. Ben mminim, kadere bhtn etmem
diye cevap verdim. Mft efendi elini sakalna koydu,
dnmee balad, yanmzda Vidinli Hoca da vard ve
aramzdaki konumalar dinliyordu. kisi de bu szn
kfr olduuna vakf deilmiler, ol vakit vkuf hsl
ettiler. Evet hi takdir, tedbir ile bozulur mu? Bozulmaz.
Vel arif olan lutfe sevinmez kahre incinmez,

Ey kim cmleten halka tsn ol amym etmi.
Arif olan kimse lutfe sevinmez, kahra da incinmez.
kisin bir bilp doru hakikatle grr kim Hak,

Cell perdesin ekmi cemline harym etmi.
Hakikatte lutufla kahr birdir. Hak cemlini

celliyle ihta etmi, yani kaplamtr. Celline
uramadan cemlini gremezsin. Bu babta Kdyl
kuzt bir temsil getirmitir: Bir memleketin sultan veya
padiah saraynn evresinde tertibat aldrm, her kim
saraya gelir ve siz de o kimseyi tanmaz ve yanma
girmek isterse, ieriye almayn. Hatta karlk verirse, ona
szler de karlk verin diye emir eder. Dier taraftan da
nedimelerine (sevdiklerine) beni tenhada ve kimsenin
bizi grmeyecei bir zamanda gelip grnz der.
Nedimeleri sarayn evresindeki nbetilerin uykuya
varmasn veya bir ile megul olmasn bekler ve bir
frsatn bulup ieri girerek didr- padiah ile merref
olurlar.
339
Msr Niyaz Dvn erhi
te Hakkn cemli de celliyle evrilidir. Ahiret
leminde maher var, sorgu sual var, mzn var, srat var,
ite bunlar hep celldir. Mmin bunlara uramadan
cennete giremez.
kisinden de lzmdr keml-i hsn ztna,

Annn birini kahhr edp birin halym etmi.
Ann iin istidad cell ise kahhr eder, ceml ise

hakm eder.
Ne hsl ey Niyz Cennet-i irfna irmezsen,

Tutalm Hak yerin anda senin dr-n-nam etmi.
Ey Niyz yerin drnnaiym olsun isterse, yine

irfan cennetine giremezsin. Drnnaym hiret leminde
Cenne-til-mczattr. Bugnden daha burada iken irfan
cennetine girmeli, yani zat cennetine girmeli ki, ite asl
cennet budur. Tevhd ehli nice burada irfan cennetinde
ise, hirette dahi ylece irfan cennetinde olacaktr. Arada
hi bir fark yoktur. Cennetil- mczat ise ameller
karlnda verilir. Ehli yine hicaptan hli deildir,
mahcupturlar.
**********
Her yeri hsnn glistan eylemi,

Her tarafta ba-u bostan eylemi.
Ziynet etmi zr- pes evsf ile,

Her sfattan ztn iln eylemi.
340
Msr Niyaz Dvn erhi
Bunca evsaftan grnen bir ceml,

Bir cemli bunca elvn eylemi.
Hakkn ztnn ziyneti sfatlardr. Cenb- Hak

her sfattan ztn iln eder. Zir bu sfatlardan grnen
bir ceml, Hakn cemlidir. Bu bir cemli bunca
renklerde mzeyyen klarak, yani ssleyerek sretlerde
gsteren Odur. nk btn Tanrsal gzellikler
mezhirle grlr.
Hep kitb- Hakktr ey sandn,

Ol okur kim seyr-i evtn eylemi.
Bu ey sandn hep Hakkn kitabdr. Cenb-

Hak Kurn- ziymde: Vettri ve kitbin mestrin f
rakkn menrin, O Tr hakk iin ve yazlm kitap
hakk iin ki, bu yazlm bir varaktadr buyurmutur.
Tr cmle dalarn ycesidir. Kitb mestrdan murad
bu grnen sretler, F rakkin menr ise btn
mahlukattr. Bu kinat btn bir kitaptr. O kitab ancak
tevhd makamlarn seyreden okur, bakas okuyamaz.
Hsnn izhr eder bunca sft,

Ztna inn brhn eylemi.
Hak istersen yr inna bak,

ems-i zat yznde rahn eylemi.
Hakkn ztna insan delildir. Hakk grmek

istersen insana bak. ems-i zat insann yznde
parldamaktadr. Melekler vesaire noksandrlar. Mesel
341
Msr Niyaz Dvn erhi
melekler Hakn yalnz kuvvet isimlerine mazhardrlar,
insan ise btn isimleri kendisinde toplamtr.
Hak yz inn yznden grnr,

Zt- Rahmn eklin inn eylemi.
Ann iin Msr Efendi de Hak yz insan

yznden grnr demitir, zir insan Rahmnn
ztnn eklidir.
Bir defasnda Hazreti Resl sahabe ile Harem-i

erifte oturuyorlard. Meclislerinde Uzifetil Yemn de
bulunuyordu.
Hazreti Resl: nn liecide rihar-Rahmn min

kablel Yemen, yani Rahmann kokusu Yemen
ynnden geliyor buyurdu. Sonra Uzifetil Yemn
tebessm etti, nk Hazreti Resl'n buyurduu
Rahmndan murad Gavs- zamdr. Uzife'nin
tebessm etmesinin sebebi o zamann Gavs Veysel
Karni'-nin amcas olup, ismi Ali-l Karni idi. Uzife de
ann Gavs-i-iml, yani Shib-i-iml olup sflde (yer
yznde) mutasarrf bulunuyordu. Shib-il-yemin ise
ulvde, yani gk yznde mutasarrftr. Bak, imdi Gavs-
zam surette insan eklinde ufack bir adam, velkin
btn lemler ann avucu iinde bir hardal danesi kadar
bile olamaz, gerekte ne kadar byktr.
Hazreti Bedreddin Vridt adl eserinde

Errahman alel aristev yetinin tefsirinde de byle
buyurmutur. nk Rahmndan murad Gavstr. Ara
mstev olan Gavs-i Azamdr.
342
Msr Niyaz Dvn erhi
Nice grsn ems-i vechin n ann,

Zhidi am ki tuyn eylemi.
Zhid nice grsn ems-i vechini (gnein

nurunu) ki, tuyan edip ehlullha tan- teni eyler.
ems-i vechi gren yine ariftir. Yani hep ehlllhn
haklarnda ve aleyhlerinde bulunarak fena szler
sarfettiklerinden nrun yzn tabii gremezler. O
nrun yzn ancak arifler grrler. Evet insan nr
olmaldr ki, nru grebilsin. Son beyitlerde de Niyz
Msr:
ini alm ann zerk-u riy,

Gnln eytn pern eylemi.
Her nazarda grd Hak Arifin,

Her grte nice ihsn eylemi.
diyerek bu hususu aka belirtmilerdir. Keza Hak

anlamann da kolay olmadn terennm eden beyitleri:
Hakk anlamak deil sn ola,

Adet Hak byle erkn eylemi.
Slik erince kemle yle bil,

Yrein ba barn kan eylemi.
Anlaynca Zt- Hakk zevk ile,

Bu Niyz nice seyrn eylemi.
343
Msr Niyaz Dvn erhi
**********
Dermn arardm derdime derdim bana dermn imi,

Brhn arardm aslma aslm bana brhn imi.
Derdine derman aramak bu husus ka gredir,

nk k olan kimseye sorulsa derd nedir, derman
nedir? Zir insan dertli olmaynca k olmaz.
S ve solum gzler idim dost yzn grsem dey,

Ben tarada arar idim, ol cn iinde cn imi.
yle sanurdum ayryem dost gayridir, ben gayriyem,

Benden grp iiteni bildim ki ol cnn imi.
Savm-u slt-u hac ile sanma biter zhid iin,

nsn- Kmil olmaa lzm olan irfn imi.
Oru, namaz, hac bunlar Allahn farzlardr.

Bunlarla iin bitmez. Insn- Kmil olmak isteyen insana
irfn lzmdr.
Kande gelir yolun senin ya kande varr menzilin,

Nerden gelip gittiini anlamayan hayvn imi.
Mrid gerektir bildire Hakk sana Hakkal-ykn,

Mridi olmayanlarn bildikleri gmn imi,
Bir Mrid-i Kmil gerektir ki, safta Hakkal yakini

bildirsin. nk ilmel-yakn eriat ehlinin ilmidir. Aynel-
yakn ise tarikat ehlinin ilmidir. Hakkal-yakn ise hakikat
ehlinin ilmidir. te Hak ancak Hakkal-yakn bildiren
344
Msr Niyaz Dvn erhi
Hakikat Mrididir, yani Mrid-i Kmildir. Mridi
olmayanlarn kitap mtalaasndan ve muhabbetlerden
anlad ve belledii eyler bo eylerdir, zir tevhd
slksz anlalmaz.
Her Mride dil verme kim yolunu sarpa uradr,

Mridi kmil olann gyet yolu sn imi.
Mridi Kmil neden anlalr? Almeti nedir? Bir

Mridi Kmilin almeti udur: yet kalbinde dnya
gilesi (skntl i, felket) olduu halde yanna gittiin
zaman, o gilen eksilir ve yok olup kalkarsa, ite o kimse
kmildir. Yok gilen eksilmeyip daha da oalr ve
gilene gile katlrsa, o insan kmil deildir, bir
yalancdr, ondan ka. Zir o kimse senin yolunu daha
sarpa uratr.
Mrd-i Kmil olann yolu asndr.
Anla hemen bir sz drr yoku deildir dz drr,

Alem kam bir yz drr gren an hayran imi.
it Niyznin szn bir nesne rtmez Hak yzn,

Haktan iyn bir nesne yok gzszlere pinhn imi.
***********
Her dennin szne aldanup etme ihtilt,

Her lemi srra mahrem sanma eyle ihtiyt.
ol ki sz kadrin bilr cann ana eyle nisr,
345
Msr Niyaz Dvn erhi
Ayann altna de yzn n bist.
Arifin kadrin yine ol rif olanlar bilr,

Ehl-i ulvvun rtbesini bilmez ehl-i inhitt.
G getirme kendine geldike ad tnesi,

Skker helvadr andan hsl olur inbist.
Ey Niyz fri-u zde ol var ekme gam,

Kahr-u ltfu bir bikirsen gam olur sana net.
*********
Bakup ceml-i yre arrm dost dost,

Dil oldu pre pre arrm dost dost.
Aknla dolmuam zhdm yanlmam,

Mest-i mdm olmuam arrm dost dost.
Mescid- meyhnede hnede vrnede,

Kbede puthnede arrm dost dost.
Sular gibi a-u a dolarm da-u da,

Hayran bana sayr-u sa arrm dost dost.
Geldim cihna garib, oldum gle andelib,

Her dem cierim tlib arrm dost dost.
Yukardaki beyitte geen Geldim cihna garib

szlerinde: nk vatann asl Allahtr. Oradan geldik.
Ann iin Hazreti Resl: Hubbl vatan minel imn,
346
Msr Niyaz Dvn erhi
Vatan sevgisi Allahtandr buyurdu. Yani Allaha
muhabbet (sevgi) imndandr demektir.
Dnya gamndan gep yoklua kanat aup,

Ak ile dim uup arrm dost dost.
Aradm candadr canda ve hem tendedir,

Bilr iken bendedir arrm dost dost.
Gh derim mutlaka gh asi geh mlhika,

Bakup kamdan Haka arrm dost dost.
Dolanmaz ol hl-u hat minel-ezel t ebed,

Onulmaz asl bu derd arrm dost dost.
Hep grnen dost yz andan ayrmam gz,

Gitmez dilimden sz arrm dost dost.
Dery olunca nefes prelenince kafes,

T kesilince bu ses arrm dost dost.
Gkler gibi dnerim gn gibi dolanrm,

Devr ile elenirim arrm dost dost.
Ne yerdeyim, ne gkte, ne mrdeyim, ne zinde,

Her yerde her zamanda arrm dost dost.
Geldim o dost ilinden koka koka glnden,

Niyazinin dilinden arrm dost dost.
*********
347
Msr Niyaz Dvn erhi
Yakup ak dne can memn by-i tevhd et,
Kamya yek nazar birle uhdun ry-i tevhd et.
Tevhidin mertebesi vardr: Tevhd-i Efl,

Tevhid-i Sft, Tevhd- Zt. Bunlar urc, yani ykselme
makamlardr.
Tevhid-i Efl: Hareket eden, skin olan, alan,

veren Haktr.
Tevhd-i Sft: Gren, iiten, syleyen, murad eden

Haktr.
Tevhd-i Zt:
Bu vcd bizim deildir. Vcd, Hakn vcdudur.
Biz onun mazharyz, Zahir olan Hakn vcdudur.
u mhiler gibi kendini deryadan cd sanma,
hta eylemi her yana bak sy-u teyhd et.
u mhiler gibi demek, u balklar gibi kendini

deryadan uzak sanma. nk bir defa balklar toplanp
aralarnda konumular ve demiler ki, iitiriz su varm,
bu su nasl eydir? lerinde bunu bilen bulunmaynca,
demiler ki, bir byk balk vardr bilse bilse o bilir, ona
gidip soralm. Byk bala gidip sordular, O da bunlara
cevap olarak: Sudan baka bir eyi bana gsterin de ben
de size suyu gstereyim der. Bu temsilde olduu gibi
Hakn vcdundan baka bir ey yoktur ki Hakn
vcdu grlsn.
Bizim zamanmzdan nce Msrda Ulem

arasnda bir anlamazlk vki olmu. Ulemnn bir ksm
348
Msr Niyaz Dvn erhi
Hak bu lemleri ilmiyle kaplamtr, dierleri, hayr Hak
bu lemleri vcduyla kaplamtr. Sonra Ezher
camiinde toplanp bu meseleyi zmee karar vermiler
ve hangi taraf hakl ise o tarafa uyalm demiler.
Bunlarn camide toplandklar srada zamann
vellerinden bir zat oraya gelmi ve toplanma sebebini
sorup renmek istemitir. Onlar aralarndaki
anlamazl kendisine aklaynca, buyurmutur ki: Ey
aknlar Hakn ilmi ztndan ayr mdr? lemleri
ilmiyle ihta eden ztyla edemez mi?
Salnma ch- taklide sud ar- tahkka,

Sana senden sefer eyle seni sen ty-i tevhd et.
Ey mahcup! taklide dme, tahkika k, sana

senden sefer eyle. Sefer betir:
1- llallah ki, Tevhidi efl, Tevhidi sft, Tevhidi zt
makamlar.
2- Billh ki, Cem makamdr.
3- Fillh ki, Hazret-il cem makamdr.
4- Lillh ki, Cem-l cem makamdr.
5- Maallh ki, Ahadiyyet makamdr.
Bu be makamdan tenzil dahi olur.

Bunlardan birincisi tabiattan ilmel yakne sefer, ikincisi
ilmel yaknden aynel yakne sefer, ncs de
aynelyaknden Hakkal yakine seferdir.
Bir defa dnelim. Beni kim yaratt? Babam.

Babam da benim gibi bir mahluk. Anam, anam da keza
benim gibi bir mahluk. u halde benim bir Halikm
349
Msr Niyaz Dvn erhi
vardr. te bu dnce ile tabiattan ilmel yakne sefer
edersin.
Sonra benim vcudumda bir iidi, bir gr ve

bir irde, bir kudret var. Bunlar benim Hlikmda dahi
var. nk sanatta olan snide (sanatkrda) olmaz m,
elbette olur. Velhsl bu mlhaza ile ilmel yaknden
aynel yakne sefer edersin.
te bundan sonra vcut da ann olduunu

dnnce, bu defa aynelyaknden hakkal yakne sefer
edersin. Hsl istidad olan kimsenin hibir mride
ihtiyac yoktur. Eer o kimsenin gecikmesi var ise o
zaman bir mridin tlimine muhtatr.
zft brak gzden alsun dde-i Hak-bn,

Tem-y ceml-i hid-i dilcy-i tevhd et.
Beyitte geen izfattan murad suver, yani

suretlerdir. Sretleri braknca Aynel-Hak alr.
Salt- ehl-i kurbun kiblesidir Semm-e vech-ullh

Niyz durma dim secde- ebruy-i tevhd et.
eyh Kteri (K.S.) hazretlerinin namazda iken

hatrna Ar, Krs vesaire gibi eyler gelirmi. Acaba
namazm doru ve makbul mdr diye dnm. Ona
demiler ki, Ummn memleketinde bir zat var, o senin
mkln halleder. Oraya gider ve o zata mkln
arzeder. O zat: Kalbin Haka secde etti mi? diye
sormu. Evet etti deyince olvakit hatra gelen eylerin
zarar yoktur. O hatra gelenleri de halkeden Haktr,
350
Msr Niyaz Dvn erhi
nk yzn yere koymak ancak yzn secdesidir,
kalbin secdesi deildir.
Can kuunun her zaman ezkrdr varidat,

Akl-u haylin heman efkrdr vridt.
idicek adn duydu cnm dadn,

Bildim ki ariflerin esrrdr vridat.
Sdk ile gnlm sever grmee cnm iver,

Ann in kim Hakn envrdr vridt.
l drr-i yekdnenin kadri bilinmez ann,

Bu dil-i vrnenin mimrdr vridt.
Yukardaki beyitte geen drr-i yekdne den

murad drr-i yetimdir. Hz. Peygambere Minede validesi
hmile kald gece Nisan aynn yirminci gecesi idi.
Nisan aynn yirminci gecesi yamur yaarsa, inci kan
deryadaki sedefler azlarn aarlar. te herhangisi
azn kapamayp da karnna yamur girerse o yamur
dneleri donar birer drr-i yekdne olan inci meydana
gelir.
Geri ktp ok yazar ilm-i lednden haber,

Cmlesi bir bahedir glzrdr vridat,
Muhyeddin, Bedreddin ettiler ihy-yi din,

Dery Niyzi Fss enhrclr vridt.
**********
351
Msr Niyaz Dvn erhi
Sery-i din essdr eriat

Tark-i Hak hedsdr erat
Budur evvel kapu dergh- Hakn

Ki yolun ihtidasdr erat
Dahi bununla hatm olur bu yollar

Bu rhn intihsdr erat
Srat- mstakiyme davet eden

Mndler nidsdr erat
erat Enbiynn snnetidir

Kamnun ihtidsdr erat
Hdnn leyle-i Mirc iinde

Habbine atasdr eriat
Yirmi yla dek Cebrilin

Ana vahy-i Hdasdr eriat
Cihanda oktur env ulmun

Kamsunun hmsdr eriat
eriat Allahn beyandr. eriat Cenb- Hak

yirmi ylda cebrail vastasyla Hazreti Peygamber
efendimize (S.A.V.) vahi etti. Hazreti Muhammed
Mustafa (S.A.V.) altm yanda hiret lemine terif
buyurdu.
Bu nefs-i kfiri katletmek iin

Hakn hkm-i kazsdr eriat
352
Msr Niyaz Dvn erhi
Cihd- ekber eden ehl-i diller

Kulbunun safsdr eriat
Tarikat krbnnn nnce

Delil- muktedsdr eriat
Hakikat geri sultanlktr amm

nnde ann livasdr eriat
eriattan veli yd olmaz asl

Velnin insdr eriat
eriatla durur arz-u semvat

Bu bnynn binasdr eriat
Ne bilsun eri pki eh-i ilhad

Ol adnn dsdr eriat
eratsz ne tarikat ve ne de hakikat olur. eriata

muhalif olan tarikat, hakikata dahi muhaliftir, nk
eriat Allahn beyandr. te Msr Efendi eriat bylece
ak ak bildirmitir.
Hemen anlar da aklnca sanr kim

Nizm iin olasdr eriat
Sakn cn sakn anlara uyup

Deme sen de nolasdr eriat
eratsz hakikat oldu ilhad

Hakikat nr ziysdr eriat
353
Msr Niyaz Dvn erhi
Ziy olmaz ise nru da yok bil
Hakkatla kysdr eriat
Cihna bir veli hi gelmez ill

Elinde ann assdr eriat
Dah banda tc-u l-u kisve

Hem eninde absdr eriat
Hakikat candr ancak velnin

Canndan madasdr eriat
kcak can beden ld gibi

kcak sr kalasdr erat
Karr etmez beden olmyacak can

Hakikatin beksdr erat
Hakikat dilber- ran gibidir

Ann zerrn libsdr erat
Sakn soyma an n mahrem ire

Yzn suyu haysdr erat
Hakkat Ar- ldr muhakkak

O Arn stvsdr erat
Cem-i Enbiy vii Evliynn

Niyz rehnmsdr erat.
**********
354
Msr Niyaz Dvn erhi
Srr- Hakk nicesi f eyleyem ben ey sikt,
Kn ancak remz ile etmi beyn ehl-i nikt.
Ey kendilerine gvenilen zhir lems!

Hakn srrn ben nice izhr edeyim ki, irfn ehli an
remizle, yani iretle beyn etmitir.
Her ne denl ikr etsem hafsn artturur,

Ol iyn iken an rter delil beyyint.
Hakkn srlarn her ne trl ikr etsem o

gizliliini arttrr. O iyn iken, yani apak grlmekte
iken bu sretler an rterler, zir Hakn zuhru hicaptr,
rtldr. Ehli olmayana Hakn srrn if etmek pek
fenadr, elinin kesilmesine mstahak olur. Esasen eriatta
hrszlk yapann elinin kesilmesi cezasna arptrld
gibi, bu gibilerin de tevhdden eli kesilir ve tardedilir,
yani tevhdden koulur.
An tevhd eylemez ill ki irk ehli eder,

Vahdet-i Hak duyann dili lldir akl mt.
An irk ehli tevhd eder, yani gizli irkte olan

kimse Hak tevhd eder, nk tevhd irkten gelir. Zikir
gafletten gelir. Yoksa arif kimsenin irki yoktur ki tevhd
etsin, gaflet dahi etmez ki zikretsin. rif kimse esasen
dim zikirdedir. Bu sebepten ann hi gafleti yoktur.
Her ne kim fevkal-ul taht-es-serda vardurur,

Zt- vhiddir veli grnd nice bin sfat.
355
Msr Niyaz Dvn erhi
Artan seraya (yeryzne kadar) her ne ki var zt-
vhiddir. Hazreti Muhammedin (S.A.V.) mirc arta
vki oldu. Hazreti Yunus (A.S.) ise balk karnnda iken
taht- serada mir etti. Bu mirlarn ikisi de birdir, zir
her yerde olan Zt- vhiddir. Hatta Hazreti Muhammed
(S.A.V.): Benim mircm, Yunusun mircna tafdl
etmeyin, yani stn tutmayn buyurdu.
Zt birdir lk evsfna gyet yokdurur,

Gr bu fnsu ki ann emi oldu nr-i zt.
Zhir- btn kamusu bir fenerdir gayri yok.

emi inn oldu fnusu cem-i mmkint.
Ey Niyz dem oldu n cihnn ulesi,

Bah olur dem deminden leme rh-ul hayt.
Beyitte geen Evsfna gyet yoktur, yani onun

vasflarna son yoktur. nk btn lemlerin mayas
Nr-i Muhammeddir, hepsi Nr-i Muhammediden
yaratlmtr. Mmin ve kfir herkeste Nr-i
Muhammedi mevcuttur, hem de mstekillen mevcuttur.
Mmin olann hireti o nr ile tenevvr eder, yani
nrlanr, aydnlanr, kfirin de dnyas tenevvr eder.
Hazreti dem nce bu Nr-i Muhammedinin

mazhar oldu, sonra gelen evld da o nr zhir oldu. Bu
sebepten Hazreti dem (A.S.) cesetler cihetiyle Hazreti
Muhammedin babas, velkin ruhlar cihetiyle ile Hazreti
Muhammed Hazreti demin babasdr.
356
Msr Niyaz Dvn erhi
Velhsl zhir ve btn her eyin mayas Nr-i
Muhammedidir. Bu lem bir fnus olup iindeki mumu
yani nru Nr-i Muhammedidir.
Oldum mahv- mahz- zt, buldum vcudumdan

nect,
Ben imiem b- hayt, irmez bana hergiz memt.
Beyitte geen nk mahv- mahz- zt

oldum demek, yani Hakla Hak oldum, vcudumdan
vesir vcutlardan kurtuldum demektir. Bu sebepten ben
asl lmem.
Ben dost yolunda vrm terkeyledim nden sona,

Kfr ile mndan gep aynda bulmm sebt.
Ben dost yolunda vrm terk ettim, kfr ve

imndan getim. Ayni Hakta sebat buldum. nk
kfr ve imnda ikilik vardr. Mmin, mn olarak
bunlarn saylmasyla is-neyniyet, yani ikilik olur.
Her kande baksam grnr gzlerime srr- ezel,

Her ey ulap Hakna kt aradan kinat.
Srr- ezelden murad, yani ezelin srrndan maksad

eyann hakikatidir.
Dost ile ben dost olal zevk ile iret bulal,

Zayf-i mkerremdir bu can hep yediim kand- nebat.
Halvetten ettim rihleti, kesrette buldum vahdeti,

Bzarda dzdm halveti rz-u ebim yd- Bert.
357
Msr Niyaz Dvn erhi
kinci beyitte geen Zayf-i mkerrem demek,

yani bu canm Haka misfirdir. Halvet ise drt duvar
arasnda edilen halvet deildir. Belki halvet, bu
sretlerden halvet, yani Fen- fillh oldum, ben artk
sret grmem, Hak grrm. O zaman gndzm
bayram, gecem de berat gecesidir. Bu bahri Msr
Efendinin Hakla olup, Hakn lisnndan sylemi
olmasdr.
Grdm bu lemler kam benim vcdumla dolu,

Bir olmu uma ve Tam cmle bana olmu sfat.
Her ne yana kim eilem ol yane her ey eilr,

Olmu Niyz hep senin syelerin sitt-i ciht.
**********
Gir sema zikr ile gel yana yana H deyu,

r saf-y ak Haka yana yana H deyu.
Halka olup zikrederler, devrn ederler, ilahi

okurlar, buna sem tabir olunur.
Hep erenler H ile kaldrdlar can perdesin,

Atlar gzlerin anda yane yane H deyu.
H Ahadiyyet-l-ayna irettir. Allah

Ahadiyyet-l-kesrete irettir. nk Ulhiyyet
mertebesi btn ilm ve d kesretleri mil ve mstarak
olan ulhiyyet mertebesidir, yani Allah ismi ve
358
Msr Niyaz Dvn erhi
Ulhiyyet mertebesi sahibi, gerek Allahn ilminde olan
kesret-i ilmiyyeyi ve gerek harite olan kesretleri, yani
btn mevcdat ve mahlkat- dnyeviyye ve uhreviyye
esm ve sfatlar, velhsl her ne kesret var ise cmlesini
muhit ve mstaraktr.
H yani hviyyet gayb- mutlak zt- baht-

kesretten sarf- nazar Ahadiyyet-il-ayn makamdr,
bundan daha yksek mertebe yoktur. Yani Ulhiyyet
btn lh mertebeleri muht ve mstaraktr, velkin
Ulhiyyet mertebesinde Hviyyet mertebesi altnda
mnderictir. Ulhiyyet mertebesi sahibi btn alemlerde
mutasarrftr, yani alemlerde tasarruf eden Ulhiyyet
mertebesi sahibidir. Halbuki Hviyyet mertebesinde
tasarruf yoktur, zevk yoktur.
Grdler H kaplam hep onsekizbin lemi,

Feyz alrlar cmle Hdan yane yane H deyu.
Annn kmiller Ahadiyyet-l-ayni telkin

etmezler. Telkin ettikleri Ahadiyyet-il-kesrettir, nk
Ahadiyyet-il-aynda zevk ve evk yoktur, zevk
Ahadiyyet-il-kesrettedir.
Zt- Hakk buldular, bulutular bu H ile,

Dost grnd her taraftan yane yane H deyu.
Hazreti Resle sordular: Y, Muhammed senin

davet ettiin ilh nicedir? O zaman ite hls suresi nzil
oldu: Kul hvallah ahad. Allahssamed. Lem yelid ve
lem yled. velem yekn leh kfven ahad. Y
Muhammed, de ki: Allah bir tekdir. Allah her bir ey
359
Msr Niyaz Dvn erhi
kendisinin, her dilein mercii ve maksdu olan byk
varlktr. O Allah dourmad ve dourulmad. Ve ona bir
kfv (e) olmad. Yani, Y Muhammed, sen
H de. H yani Hviyyet mertebesi sahibi Allah
Ulhiyyet mertebesi sahibi ahaddir, yani birdir. On sekiz
bin lemi kaplayan Allahtr, yani mertebe-i ulhiyyettir.
Lkin Ulhiyyet, Hviyyette mnderitir. Her ne kadar
iki grlrse de gerek Ulhiyyet mertebesi ve gerek
Hviyyet mertebesi ayr ayr zannolunursa da birdir,
nk Ulhiyyet hviyette mnderitir. Msr efendi bu
itibarla on sekiz bin lemi Hviyyet mertebesi
kaplamtr buyurdu. Bir kimsenin kere H dese H
olur dedikleri bunun iindir. O kimse nce bir kere
harite olan kesrete, yani dnya ve hiret ne kadar
mevcdt ve mahlkat ve malmat ve isimler, sfatlar
var ise makamdan H der. Sonra bir kere de ilh ilimde
olan ilm kesretlere H der. En sonunda bir kere de
ikisine de H der, H olur.
Ey Niyz gnlne klarn hikmet dolar,

Knt- kenzin haznesinden yana yana H deyu.
**********
Bir ehre eriti yolum drt yan dz meydan kam,

Ana giren grmez lm ier b- hayvan kam.
Bir ho gzel yaps var otuziki kaps var,

Cmle ehirlerden ulu her yan ba bostan kam.
Ab-u havas mutedil giren kamaz ay- yl,
360
Msr Niyaz Dvn erhi
Dalar lle ak kzl balar gl-i handan kam.
Bir ehre eriti yolum drt yan dz meydan kam,

Ana giren grmez lm ier b- hayvan kam.
Beyitte geen ehirden murad Semsem

Vdsidir. Cenb- Hak Beyti erfin toprandan dem
(A.S.)n bal yapld vakit fazlasn Krs cinn
(cennetler) evresine serpti. te Semsem Vadisi andan
yaratld, nk Semsem, demin balndan arta
kalana derler. O ehrin byklne nispetle cennetler
bir hardal tanesi kadardr. Cennet ehli zevk ve tenezzhe
istek duyduklar vakit oraya karlar ve sonra tekrar
cennete dnerler. Ayni burada da gezinti iin halkn
iftliklere ktklar gibi. Lkin arifler dnya ve hirette
istedikleri zaman ryada veyahut mnselih olarak, yani
varlklarndan soyunup o ehre giderler, kapsnda
karlanrlar, elbiselerini karrlar ve o ehrin kendine
has elbisesini giyip ieriye girerler. O vel veya rif kii
hangi makamda ise, altndan aalar ve zerlerindeki
altn meyveler, o arifin makamndan konuup tebih
ederler ve herhangi bir aaca baksa kendi sredni grr.
te orada bylece zevklenirler ve nimetlenirler. karken
ehrin kapsnda orann elbisesini brakr ve yine kendi
elbisesini giyer. Oraya giren kimsenin tevhddeki
makam; Cem, Hazret-il cem, Cem-l cem ve Ahadiyyet
makamndan aa olmamal. Cem makamndan aa
olursa o ehre giremez. te bu Semsem Vdsine
Hakikat ehri denilir, Krs stndedir, yeryznde
deildir. Yeryznde olan Cennet-il- Velyetdir
(Velilik cenneti). Bunu daha nce anlattk.
361
Msr Niyaz Dvn erhi
te bu ehre giren bir daha lmez. Mut kable en
temut, yani lmezden nce -ihtiyar olarak- lnz
hadisi gereince tabiatiyle bu srra mazhar olan bir daha
lr m? lmez, o dima uyuklar gibi bir halde bulunur.
te tevhd ehlinin lm budur. Hlbuki o hep diridir,
nk muvahhid, yani tevhd ehli lmez. htiyr lmle
len bir kimse bir daha lr m, lmez.
Blblleri naln eder cn-u dili hayrn eder,

Baheleri seyrn eder her kede hbn kam.
Erda sazlar alnur dallarda meyve salnur,

Sen sunmadan ol bulunur her emrine fermn kam.
Erda sazlar alnr demek, ite anlattk.

Aalar oraya giren arifin makamndan tehlil- tebih
(Kelime-i Tevhd ve smi-cell ile zikir) ederler. O arif
kimseye ikrmen aalarn meyveleri kevn, yani kinat
byklndedir. Arzu ettiin vakit o meyve sana
gelirken ufala ufala azna gelir tam yenilecek kadar
klr ve kendiliinden aznza girer, o meyveleri hi
el ile tutmazsn.
Kim Selseblden nu eder rahik an bih eder,

Tesnm ebed sarho eder olur ien mestn kam.
Semsem Vdsinin rma vardr: Selsebil,

Rahik, Tesnimdir.
Bu dediim cennet deil anlara ol minnet deil,

Bunun sefas zevkine ehl-i cinn hayran kam.
362
Msr Niyaz Dvn erhi
ehr-i hakikattir ad, Hak srrm bunda kodu,
O srra vkf olan, Hak eyledi mihmn kam.
Olmaz anlarda hi fesad buz-u hased kibr- inad,

Cmle bilir yok asl yd birbirine ihvn kam.
zleri canlardan aziz szleri ballardan lezz,

Yok anda sen ben siz ve biz birlik ile yeksan kam.
Ol ehre Mrsel gelmedi, anlar davet klmad,

Anlar yolu yanlmad evsflar Kurn kam.
O ehre Mrsel gelmedi, yani o hakikat ehrine

resl gelmedi zir, oras dr- teklif, bir teklif yeri
deildir.
Hak mezhebi mezhepleri, dery-y zat merebleri,

Hsl kamu matlebleri, kadr iredir her n kam.
Yoktur olarda ihtilf gnden iyndr b hilf,

Her iler Hakka muzf rh eylemi Yezdn kam.
O hakikat ehrine girenlerin mezhebi Hak

mezhebidir, anlarda anlamazlk yoktur. nk hakikat
ehlinde anlamazlk olmaz, biri burada, dieri baka bir
yerde olsa, birbirleriyle mlakt ettikleri gibi anlarlar,
aralarnda anlamazlk olmaz.
Terk eylemiler kl-u kl ll olmu anlara bu dil,

Her halleri Haka delil hep mazhar- Rahmn kam.
363
Msr Niyaz Dvn erhi
Fakat aml mezhepleri arasnda anlamazlk
oktur. mm- Azam bir trl der, mm- afi baka
trl der, mm- Mlik de bir baka trl der. Velhsl
birbirlerinin aksine belki krk mezhep, hatta birbirleriyle
anlaamayan daha ziyde bile mezhep vardr. Halbuki
hakikt ehlinin mezhebi yalnz bir trldr, aralarnda
hi anlamazlk yoktur. Onlar her ilerini Hakka tafviz,
yani Hakka havale etmilerdir. rifin her harekt ve
sekent Haka delildir, zir kendileri Rahmnn
mazhardrlar.
Geri sana bakp gz, sohbet eder syler sz,

Lkin Hakk bulmu z, syletii Frkn kam.
Dnyya anlar gelmedi, geldiyse de elenmedi,

eytn olar grmedi, anda olar pinhn kam.
Dnyya anlar gelmedi, evet Ahadiyyet-s-seyr

olanlar, yani vahdet zevkiyle Hakka ulaanlar hi
dnyaya gelmedi demektir. Onlar dnyada grrsn
velkin onlar ocukluundan Hakladr. O gibi kimse
imdi dnyada olur mu? Olmaz, geldi ise de elenmedi.
eytan olan grmedi, yani bir takm vaka geldi

ve bir takm fena olan fiillerde bulundu, sonra tvbe etti,
tevhd yoluna girip daimi zikir sahibi oldu. Zira daimi
zikir sahibinden eytan bir mil mesafeden uzak durur. Bu
mesafe drt bin admdan fazla olup, daha yakndan
yaklaamaz. Bir takm da muvahhid velkin daimi
zikirde deil kalbi gafil. te o takm kimseye eytan Cem
makamna kadar musallat olur. O kimse Cem makamna
364
Msr Niyaz Dvn erhi
ayak basnca ekilir. te dnyaya gelip de elenmeyen
ve eytann kendilerini grmedikleri kimseler bunlardr.
Ana girerse bir kii gider gnlden tevii,

Bana bu devlet kuu konan olur Sultn kam.
Hemen ki ol ehre geliir her korkudan azd olur,

Yollarda billerde kalr div-u peri eytn kam.
Dr-l emndr ol ehir lkin girer yzbinde bir,

Sanma ana dhil olur hr-u melek rdvn kam.
Kim ki o ehri zledi erenler izin izledi,

Adb- Hakk gzledi ird eder Pran kam.
Ehlini bul ol illerin sarpn geersin billerin,

Yrtar yalnz gideni kurd-u peleng arslan kam.
Beyitte geen kurt ve arslandan murad, nefis ve

eytndr. Mrid-i Kmili bulmadan o hakikat ehrine
gidilmez. yle kitap okumak ve yalnz sohbet
dinlemekle de olmaz, behemehal Kmile bat lzmdr.
Ehline anlar bellidr zir bilr bir ellidir,

Her birisi ahsen sfat her mkle brhn kam.
Gir Enbiynn silkine bin bu vcdun flkne,

Kahreyle nefsin askerin gark eylesn tfan kam.
Var Semm-e vech-ullh bul t grne sana bu yol,

Senden sana eyle sefer kim idesin seyrn kam.
Candan riyzat- teap eksin an ediip taleb,

365
Msr Niyaz Dvn erhi
Olur riyzatn sonu derdlerine dermn kam.
Candan riyzat teap demek burada riyzat

akldr. Akl ksmdr: Akl- ma, Akl- mad, Akl-
kmildir.
Akl- ma sahibi, akln dnyaya fazlasyla sarf

edendir. Akl- maad sahibi, akln hirete fazlasyla sarf
edendir ve kendisinde hiret fikri galip olandr. Akl-
kmil sahibi ise kendisinde Hak fikri galip, yani fazla
olan ve sarfeden bir kimsedir.
ek sinene da zre da ol hasta gnln ola sa,

yed ola da st b ydlar ola yrn kam.
Can ilidir vasfettiim derd ile tarif ettiim,

Bundan inp dkldler bu tenlere her cn kam
Gel tende koma cann alya k bul knn,

Lyk mdr inna kim yeri ola zndn kam.
Tut bu Niyazinin szn bunda aa gr gzn,

Birgn gidersin anszn grmez seni giryn kam.
Var ol hakikat ehrine ir anda Hakn srrna,

Dolsun senin de gnlne dery olup irfn kam.
**********
Nevbahar eriti bi-dr olaym imden ger,

Andelib-i ba- glzr olaym imden ger.
366
Msr Niyaz Dvn erhi
Dnye v ukb hevsndan gep abdl ve,

Kif-i cilbend-i esrr olaym imden ger.
Birinci beyitte geen bahardan murad edilen ilh

vcuttur. kinci beyitte geen Abdl- ve unlara
derler: yzler vardr, her biri bir Neb, yani
peygamber merebindedir. Bunlar yz on ricaldir.
Krklar vardr, yediler vardr. yzlerin krk dem
(A.S.) merebinde, yani yaradlndadr. te bu krk
kiiye Abdal tabir olunur. yzlerin yetmii Nuh
(A.S.) merebindedir, bunlara da Nakibler tabir olunur
Bunlardan yedisi Reslullah (S.A.V.)n merebindedir.
Bu yedilerden drdne Evtd, ikisine mamn ve birine
de Gavs tabir olunur.
aluben Mansr gibi tabl- Enel-Hak nevbetin,

Gireyim meydna berdr olaym imden ger.
Msr hazretlerinin Mansr gibi Enel- Hak

diyerek meydana girip berdr olaym demesi, ihtiyr
lmle lmee irettir. nk Mansr Ene = ben
demekle vcudunda Hak kayd ettiinden Kurnn
yetleri, onun katline hkmetti, Hak kayddan
mnezzehtir.
Dgeli dr-u diyrn raht-u bahtn terk edp,

bn-i Edhem gibi deyyr olaym imden ger.
Dolanaym Hzr-ve lem gznden bir zamn,

Mutlak olup srr- settr olaym imden ger.
367
Msr Niyaz Dvn erhi
Dolanaym ten zemininde karar edp kalam,
kaym gklere devvr olaym imden ger.
Bu izft- kuydt illerin edp harb,

Lmekn ilinde seyyr olaym imden ger.
Mrg- cn bu kafesten uurup d edeyim,

Ol adem ehrine tayyar olaym imden ger.
Bir beden kald bana mensb olan bunda hemn,

Yo edp an dahi var olaym imden ger.
Bunda bana bir beden kald, onu da yok edip var

olaym diyor Niyz hazretleri, nk slik eflini
Hakta fen eder, sfatlarn fen eder, ztn fen eder.
Sonra Cem makamnda nce Hakn ztn giyer, Hazret-
il cemde Hakn sfatlarn giyer, Cem-l cem
makamnda Hakn eflini giyer, var olur. Zir
Vriyyet Hakndr. Hakn vriyeti ile ancak insan var
olur, yani vriyetin Hakn olduuna vkf olur demektir.
Bu sebepten de Niyz: Kalmasn varlkta Msrnn
vcdu zerrece diyerek rine son vermektedir.
Kalmasn varlkta Msrnin vcd zerrece,

Kurtulaym vasl- dildr olaym imden ger.
**********
Can yine blbl oldu hr alp gl oldu,

Gz kulak oldu her yer her ne ki vr oldu
368
Msr Niyaz Dvn erhi
Oynad n nr- ak kaynad ebhr- ak,
Her yaneye alayup akt gzm sel oldu.
Gnl o bahre dald dilim tutuldu kald,

Girdim ann zikrine azlarm dil oldu.
Ferhad bugn ben oldum varlk dan deldim,

rinime varmaa her canibim yol oldu.
Ge ak ile karadan halk brak aradan,

Niyz dn buradan durma sana gel oldu.
**********
Kldan ince ve kltan keskin ol hn yolu,

Her keml ehli, kapusunda ann edn kulu.
Oklar kavs-i kaznm kuvvetince yol alur,

Putesine kalb-i Sultandan geer okun yolu.
n mukaddem Fakr-i fahri dedi Sultn- Resl,

Y aceb mi fahr-i zill diye bu hir veli.
Karha terha iki dery Mecmail Bahreyn olan,

Taht- ikdm- erzil Ar- Rahmn menzili.
Arifin bir himmeti var na Ar olmaz mkm,

Sidre v Tb gzetmez kmilin cn-u dili.
kilin mzn-i akl mversn almad,

kn killer ire ad mlhid ya deli.
369
Msr Niyaz Dvn erhi
Zerre zerre kld Msrnin vcdunu kaza,
Katre katre kld ztn ann akn yeli.
Kldan ince ve kltan keskin ol ahn yolu,

Her keml ehli, kapusunda ann edn kulu.
Hazreti Resln yolu kldan ince kltan

keskindir. Her keml ehli ann kapsnda edn bir kuldur.
Msrda ehlullhn ileri gelenlerinden brahim Hanif
hazretleri vard. bni Frzdan sonra yaamtr. Bu zata
sordular: bn-i Frz sizin zamannda yaasa idi size tbi
olur muydu? Cevaben; Evet benim kapmda olurdu.
Bir defasnda Hazreti Resl, mer (R.A.)n anszn evine
girdi, nk akrabal vard, olmasa da Hazreti Resle
perde yoktu, o cmlenin babasdr. Hazreti merin bir
kitap okuduunu grd ve Hazreti mer okuduu
kitabn Tevrat olduunu syledi. O zaman: yet Ms
hayatta olsayd bana tbi olurdu y mer buyurarak
meri, Hazreti Resl ikaz ettiler. brahim Hanifnin
sz de bunun gibidir, nk o zamann ehlullh
brahim Hanifi idi, btn kibar veller ana tbi idiler,
yoksa bn-i Frzn kemli andan ziyde idi.
n mukaddem fakr-i fahr dedi Sultn- Rsl
Hazreti Resl Elfakr- fahr buyurdu, yani

fakirlik benim iftihrmdr dedi. Ama bu mal fakirlii
deildir, fakr- hakikdir. Fakr-i sri deildir, yani
vriyeti yok olan, eflini, sfatn, ztn Haka verendir.
Bunlar esasen Hakndr. te bunlarn Hakn olduuna
vkf olan kimseler fakr- hakik shibidirler.
370
Msr Niyaz Dvn erhi
Karha terha iki derya Mecma-il-Bahreyn olan
Karha krnt demektir, sofrada kalan ekmein en

ufak paras, terha da bezin en ince parasdr. Mecma-il-
Bahreyn zhir olarak Akdenizle Nil nehrinin kartklar
Reid iskelesidir. nk Ms hazretleri Hzr (A.S.) ile
orada bulutular. Birlikte yanlarnda bulundurduklar
pimi balk orada kayboldu. Baln bir yan kzarmt.
Hakikatta Mecma-il-Bahreyn, Bahr- Vcb ile Bahr-
mkn arasnda bir berzahtr. Hatta Mecma-il-Bahreynin
resmini pergelle izerler, ortadaki ap izgisi berzahtr.
ki kavis ortasndan geen ap izgisinin bir yanma
Kavs-i vcb, dier yanna Kavs-i mkn yazarlar.
Kavs-i Vcb Ftih-i erfenin ortasna kadar olan
yetler, dier yan da sonuna kadar olan yetlerdir.
Akilin mzn- akl maverasn almad.
Akl ilim bilginlerinin akl mizn, akllarnn

kavrayamadklarn alamazlar. Bu ilimler, mesel,
mantk, edebiyt ve bunlara benzer akliyta dir ilimler
olup, bunar ilh ilimleri renmek iin birer let, yani
onlara in olmaa birer basamaktr.
Asl ilim ksmdr: eriat ilmi, Tarikat ilmi,

Hakikat ilmidir. u halde akl ilimleri renmek demek,
bir nevi acemilikten ustala gemek demektir. lh
ilimler akl ilimler sahibi klar arasnda bulunsalar,
klarn szlerini kavrayamadklarndan onlara ya
mlhid, yani bozuk veya deli divne derler.
Zerre zerre kld Msrnin vcdunu kaza
371
Msr Niyaz Dvn erhi
Zerre zerre demek, nce o kimse Hakta eflini

fena eder, sonra sfatn fena eder, en sonunda da ztn
fen, yani yok eder demektir.
Dost illerinden menzili ki l grnd,

Derd-i dile dermn olan Elmal grnd.
Ttlere skker bann zevki eriti,

Blbllere chn glnn dli grnd.
Mecnn gibi sahralara alay gezerken,

Leyl dann llesinin li grnd.
Ten Yakbunun gzleri alsa aceb mi,

Can Ysufunun gl yznn hli grnd.
Hazreti Yakup (A.S.) olu Yusuf iin alard.

Yollar banda oturup gelen ve gidene Yusufu grdn
m, Yusuftan haberin var m? diye sorard. Sonra dier
evladlar babalarna: Ey baba, Allaha kasem ederiz ki,
sen bu halin ile ya lp gideceksin veyahut da sana
cismen bir zarar gelecektir. Sonra Hazreti Yakup yeti
kerimede bildirildii zere: Benim ikyetim Hakkadr,
her ne kadar siz gelip gidenlere ikyet ederim
sanyorsanz, sizin bilmediinizi ben bilirim, ben
Nebiyim.
te Hazreti Yusufa alamaktan Yakup (A.S.)n

gzlerine bir ince perde geldi, velkin yine grrd. Kr
oldu dedikleri yalandr. nk nebiler davete engel
372
Msr Niyaz Dvn erhi
olacak ve halkn kendisinden nefret edilecek illet ve
hastalklardan masun ve mahfuzdurlar. yle nefret
verici, bulac hastalk ve krlk gibi rzalar enbiyda
olmaz.
Kl ehlinin ahvlini terk eyle Niyz,

imden ger hl ehlinin ahvli grnd.
Kl ehli unlardr: Szleri yet veyahut hadse

yakn olmayan szleri syleyenlerdir. nk yet ve
hadse yakn olan sz, o sz syleyenin deildir, bu
szler ya Hakn veyahut Hazreti Reslndr. O szlere
imn etmeyen kfir olur.
Mesel zhir ulems yet ve hadisle teyit edilmi

bir sz sylerse, o sz zaten onun deildir, yet ve hadisi
erfi sylyor demektir. ayet kendi dncesinin
mahsul olarak syledii ise, o sz kabul olmaz. Hatta
mm- Azam Eb Hanife buyurmutur: Vesaysmdaki
bir szm ki, yannda yet ve hadisle grle, o benimdir
kabul edin. Velkin yet ve hadis yannda olmayarak
grlen sz benim deildir, kabul etmeyin.
te kl ehlinin sz yet ve hadisle teyit edilmi

olmal, kendi istidat ve dncesinin mahsul
olmamaldr. nk kl ehlinin sz, hl ehlinin sz
gibi zevk deildir, yani mnevi bir zevkle
sylenmemitir.
**********
373
Msr Niyaz Dvn erhi
n sana gnlm mbtel dt,
Derd- gam bana in dt.
Zhd- takvya yr idim evvel,

Akla benden hep cd dt.
Viz eder gel ak terk eyle,

Nideyim sabrm b-vef dt.
Nice terk etsn ak ol k,

Ana karu sen mehlik dt.
Vechini grsem dalr aklm,

Zlfn ona n mukted dt.
Ol zhd- tekv benimle yr idi, akla

bunlar hep uzak oldu, yle ya dim zikirde iken, yani
mabdu ile dima huzurda iken zhd ve takv ne lzm.
Zhd ve takv mahcup iidir, avm halidir. Hak bulan
kendi yok olur, nk vcut zaten Hakkn vcududur.
te insan bu hususa vkf olunca Hakka vsl olur.
Kim seni buldu, kendi yo oldu,

Vaslna ey dost can bah dt.
Aka, ukn dvet etmisin,

Can kulana ol sad dt.
Cenb- Hak klar: Vem halaktl cinne velinse

ill liyabudn, Biz cin ve insanlar bize ibdet etsinler
diye yarattk, yeti kermesiyle aka davet etti. Bu yeti
kermenin tefsirinde bn-i Abbas (R.A.) der ki: bdet
374
Msr Niyaz Dvn erhi
nedir Y Reslullah diye sahabeler sordular. Hazreti
Resl: Eyyi yuvahhidne eyyi liyarifneh
diye tefsir buyurdular, yani Ben ins ve cinni ancak beni
tevhd etmek ve beni bilmeleri iin yarattm demek
istemilerdir.
Bu Niyznin hi vcdunda,
Zerre komad hep bek dt.
***********
Y lh sana senden elyz,

ensin hir cmlemize mstez.
Derd senin dermn enindir phe yok,

Derdli kullara yine sensin melz.
Cem-u fark eyleil mehdumuz,

Cem-ul cem inden bize ver iltizz.
Zevk-i kll pdihm ldrr,

Bize tevhidin ola dim mez.
Bu Niyz bendeni etme garb,

Eyle gel tevhd-i srfda onu z.
**********
Bugn bir meclise vardm oturmu pend eder viz,

Okur am kitbn bu halk aladr viz.
375
Msr Niyaz Dvn erhi
ki blm cihn halkn birini Cennete salm,
Eliyle krsden birin Tamya arkdr viz.
kar azndan teler yakar eytn- melnu,

Sanasn yedi Tamnun azb kendidir viz.
Tamya yle doldurmu iinde yok duracak yer,

Ana yerletirir halk aceb hizmettedir viz.
Yaraur vz ana hakka ki yanar yaklur her dem,

Niyznin hemen ancak cihanda addr viz.
*********
Sen seni bilmektir ancak Pre lfetten garaz,

Noktay fehm eylemektir ilm- irfandan garaz.
Pirden garaz, yani maksat sen seni bilmektir.

nk eytan seni kendi yoluna rabet gstermeni ister.
Ann iin Mrid lzmdr. Mridsiz olmaz.
Noktay fehm eylemektir ilm- irfandan garaz
Yukardaki ikinci beyitte geen ilim ve irfandan

maksat da noktay anlamaktr.
Bir keresinde Eshb- Kirm Hazreti Ali (K.V.)ye

sordular: Y Emiril Mminn, ilim nedir? Cevabnda
buyurdular: lh kitaplarda olan Kurnda, Kurnda
olan Ftih-i erfede, Ftih-i erfede olan Besmelede,
Besmelede olan bada, bada olan atndaki noktada
376
Msr Niyaz Dvn erhi
vardr, ve ene li-noktatlleti taht-el b yani bann
altnda olan nokta benim. Ve ilve ettiler El-ilm
noktatn kesrehel chiln, yani lim bir noktadr,
chiller an oaltt.
Halk bunca Enbiy kim geldi dvet eyledi,

Vahdedin srr bilinmektir o dvetten garaz.
yle ya ilim bir noktadr. Bu tafsilt hep o noktay

anlatmak iindir. Bu kadar Peygamber, bu kadar kitap ve
bu kadar verese, yani Hazreti Resln ilminin vrisleri,
hep an, noktay bildirmek iindir.
Sni-i gr, gnde yzbin trl sanat gsterir,

Kendy gstermek indr o sanattan garaz.
Ey Tevhd-i Efl sliki, Sni-i gr, yani Hakk gr,

gnde yz bin eit sanat gsterir. O sanattan garaz, yani
maksat ama kendisini gstermek ve bildirmek iindir.
Hadis-i erifte: Knt kenzen mahfiyyen feahbebt
urefe fehalaktl halka liuref, yani Grnen sret ve
bilinen eylerle zhir idim, diledim ki bilineyim. Bu
bilinen eyleri ve mevcdat yarattm buyurulmutur.
Hep cellin perdesidir kfr- isyandan murad,

Bahr- vcdun katresidir fazl-u rahmetten garaz.
Nefsini bilen irermi bir tkenmez devlete,

Fakr- fahrdir Niyz bil o devletten garaz.
Fakr-i fahr dr Niyz bil o devletten garaz
377
Msr Niyaz Dvn erhi
Hakn celli btn, cemli zhirdir. Ns, yani insanlar
fakirdir. nk Cenb- Hak: Yeyyhenns entml
fkaru ilallh vallh hvel ganiyyl hamd, yani Ey
insanlar, sizler fakirsiniz, Allah nz zengindir ve ona
hamd ediniz buyurmutur. (Ftr Sresi, yet 15)
Zir fiiller Hakn, sfatlar Hakn, vcd Hakn

olunca, tab insanlar fakirdir. te Msr efendinin son
beyitte Fakr-i fahrdir o devletten garaz buyurduu
budur.
**********
Ey Deccl Hakn takdiri bil hergiz bozulmaz,

Ezel levhindeki yaz silinmez hem yuyulmaz.
Elmukadder l yugayyer, yani takdir

bozulmaz. Takdir udur: Her fiilin icadna talluk eden,
yani her iin meydana getirilip yaplmasna sebep
Allahn kudretidir. kinci beyitte geen Ezel levhi ise
Kaz demektir. Kaz, Allahn en nce malumatla
tecellsine Kaz denilir. Sonra bu lemde herkes iin
kazda olan fiillerin icadna sebep olan Allahn
kudretine Kader denilir. te bu kaz ve kader ne
bozulunur, ne silinir.
Ne denl sy edersen et sonunda hep hebdr,

amurdur havznn ii bulandka durulmaz.
Ne kadar alrsan al, alman bounadr.

nk kaz ve kader hakknda senin havuzun
378
Msr Niyaz Dvn erhi
bulanktr, bu sebepten kaz ve kaderi bilemezsin. Esasen
kimse de bilmez ve bilmee alanlar Cenab- Hak
menetmitir.
Gnl durulmadka lem-i gaybin emsu,

ini eylemez aydn karagsu srlmez.
ems demek gnelerdir ve bundan murad

edilen de Allahn tecellleridir.
Ne denl gayriyi alatsa bir kimse an da,

Mukallib alatr sonunda asla yz glmez.
Durur kendisi yok gibi iin iler hafda,

Alan veren odur, kendisi mahfdir grlmez.
Hak grlmez, ama bu ba gzyle grlmez,

yani btn gz kr olan Hak grmez. Ancak Hak
zhirdir, yani grnmektedir. Rhu saf ve basiret gz
ak olan Arifler Haktan baka bir ey grmezler, nk
vcd, Hakn vcdu deil midir? Bu makamda bn-i
Friz hazretleri Kasde-i Tiyesinde: Beda bil-ihticb
ve ihtif-i bi-mezhir, yani Hicabla zhir oldu,
mazharlarla (grnenlerle) gizlendi buyurmutur.
Neam zhirdrr gzllere, mya mahf,

An zhir gren iini bozmaa yorulmaz.
Ann iin mahcup olan (Tevhd ehli olmayan)

grmez, onu ancak hicb (gaflet rtlerini) kaldran
grr. Hak zhir gren arifler, ann iini bozmaa
abalayp yorulmazlar.
379
Msr Niyaz Dvn erhi
Zarafetle bu Msrden haber alsam dime hi,

Hakn srr emn olmayana bil kim denilmez.
Zarafetle, nezketle sakn Msrden haber

alnacan sanma, alnmaz. nk Cenb- Hak Kurn-
Kerminde: nnallhe yemrkm en teddl emant
il ehlih, Allah sizlere emanetleri ehil olanlara
verilmesini emreder buyurmutur. Ayrca Hazreti Resl
Ekrem (S.A.V.) efendimiz buyurmutur: Emneti ehil
olanndan bakasna verirsen, emnete zulmetmi
olursun ve ehline vermezsen bu dafa da ehline
zulmetmi olursun. nk emneti ehli olmayana
vermek emnete zulmdr, zir o zaman verilen
emnetin deeri bilinmez.
Yukardaki yetin gelmesinin sebebi u idi:

Peygamber efendimiz Beyt-i erfin anahtarlarn bn-i
beden alp bn-i Abbsa verdi, sonra bu yet nzil
olunca, anahtarlar bn-i Abbstan alp tekrar bn-i
beye verdi. Grld zere yetin nzil oluunun
sebebi zeldir, velkin anlam ynnden umumdir.
Emnet yalnz Beyt i erfin anahtarlar deildir. Dier
emnetler de ne olursa olsun umumdir. Bilhassa
Tevhd kadar deerli emnet olabilir mi, olamaz.
nk Tevhd, Hakkn srrdr, emin olmayana
sylenmez, bildirilmez.
T ezelden biz bu ak iinde rsv olmuuz,

smimizdir sylenen mnada Ank olmuuz.
380
Msr Niyaz Dvn erhi
Tevhde dair sylediimiz szleri mahcuplar
anlamadklarndan bize kusur ve isnatlarda bulunarak
iftira ve kfr ederler demektir.
kinci beyitte smimizdir sylenen mnda Ank

olmuuz da bildirilen isim ksmdr: Biri msemmya
dellet eden, Ahmet, Mehmet, Hasan, Hseyin vesire
gibi isimlerdir. kincisi de isim ama, msemmya dellet
etmez, yani delil olmaz, mesel Allahn isimleri gibi. Bu
isim de ikiye ayrlr: Esm-i Hakkiyye, yani Tanrsal
isimler, dieri de Esm-i Halkiyyedir. Biri de ismi var
sylenir velkin msemms, yani hakikati bilinmez,
grlmez ve sylenmez. Mesel yukardaki beyitte geen
Anka gibi. Bazlar buna Ank- marb derler, fakat
bunun hakikati nedir, kimse bilmez. te Msr efendi
te biz Anka olmuuz, yani geri ismimiz var velkin
hakikatimiz nedir, kimse bunu bilmez diyor.
Geri sret leminde sandlar kesretteyiz,

Kesret ire bilmediler ferd-i tenh olmuuz.
Gerek dnya ve gerek hiret sret lemidir. te

bizi o sret lemlerinde kesretteyiz zannettiler, velkin
biz kesret iinde vahdetteyiz.
ol izft-u taayyn soflarn giysen ne var,

nk andan soyunup manen muarr olmuuz.
Beyitte geen soflardan murad edilen burada

sretlerdir.
Mantk-at-layrn lgt mulakndan syleriz,
381
Msr Niyaz Dvn erhi
Herkes anlamaz bizi, bizler muamma olmuuz.
Mantk-at-tayr adndaki kitap eyh Attrn

Hakyk, yani hakikatlar hakknda yazd bir kitaptr,
bu sz ayni zamanda Ku lisn demektir. te kelmda
cinas (benzetme) var. Eer sylenmek istenen eyh
Attrn kitab ise, bunu yazan eyh Attra sor, yok ku
lisn ise, sen onu uan kulara sor, onu kulardan
bakas bilmez demek isteniyor.
Lafz-u sret cism ile anlamak isterler bizi,

Biz ne elfzz ne sret, cmle mn olmuuz.
nk Cenb- Hak lisn olarak konumalarn

lgat manlarn eye vermitir: nsan, cin ve melekler.
Geriye kalanlarn lisnlar yoktur, sadlar vardr.
Onlarn kardklar sadlarndan ilham yoluyla
birbirlerinin mermn anlarlar.
Katreler rmaa rmak erdi bahre cem olup,

Karup birbirine hl o dery olmuuz.
Katreler rmaa, ayni nevilere ve bu neviler

bahra ayn cinslere eriip birbirlerine kararak derya
oldu ki, bu derya Ahadyyet derys olan Allahn
ztdr. te biz o derya olmuuz.
Zerreler emse, gne eriti vahdet knna,

Kalmad asl taaddd ferd-i yekt olmuuz.
Niyz efendi diyor ki, zerreler gnee, gne

vahdete erdi, bu temsil olmaz, o L misle leh yani
382
Msr Niyaz Dvn erhi
onun misli yoktur. nk Hak iin temsil olmaz, bu
sebepten onun misli yoktur. Gne baka, zerre baka
taaddd var, yani oalma var. te taaddtsz tek bir
ferd olmuuz.
Her kesfet kim izfet gsterir ynede,

Ol kedret tozunu silp mcell olmuuz.
Yani aynada kir, pas, toz olursa kimseyi gsterir

mi, gstermez. Ancak kr, pas olmazsa o mirta baktn
gibi iinde sret grlr. te biz yle bir mcell, yani
tertemiz parlak bir aynayz.
Zhidin zikrettii ol harf-i savtn resmidir,

Zkir-u mezkr zikre biz msemm olmuuz.
Zhid kimsenin zikrettii lafzdir, yani harf ve

srettir, ama zkir ve mezkr ve zikre msemm olan
biziz.
Sofunun ol hy-u hyi narasndan almazz,

Vasl- deryyiz biz, ol sesden mberr olmuuz.
Bir adam kere H derse H olur. Fakat onun

H demesi lafz deildir, nk H her bir mertebeden,
yani Ulhiyyet mertebesinden de, Ahadiyyet
mertebesinden de daha yksektir, zir Hviyyet-i Gayb-
Mutlaka dellet eder. te bir adam nce bu mahssta
bir kere H der, sonra malmta dahi H der, daha
sonra her ikisine de birden H derse, o adam H olur.
nk mahssat ve malmt (duygular ve bilgiler) yok
olunca geriye Hviyyet kalr.
383
Msr Niyaz Dvn erhi
Allah Kurn- hakiminde buyuruyor: Ve iz kale

Rabbke lilmeliketi inn ci- ln fil-ard halfeten...,
Biz Ademi -Meleklere- yeryznde Halfe kldk ve
melekler dediler yeryznde fesat karacak.... Burada
yetin tefsirinde tefsirciler anlaamamlardr. Kimi; daha
dem yaratlmadan yeryznde fesat edileceini
melekler nerden bildi? dediler. Kimi de; ateten yaratlan
Cann ilk olu blis kfir olduundan anlad -melekler-
dediler. Yine baz tefsirciler de; hayr dem (A.S.)n
kalbn Cebril, srafil, Mikil; Mekke ile Taif arasnda
kokmu amurdan yaptlar, melekler ise fena kokudan
holanmadklarndan Cenb- Hak: Ben yeryznde
demi halife klacam dedii vakit, Melekler de: Sen
yeryznde fesat edecek ve kan dkenleri mi Halfe
klacaksn. Biz seni takdis ve tebih ederiz dediler. Sonra
Cenb- Hak onlara: simlerimi syleyin dedi, Melike
syleyemedi. Cenab Hak deme: Ve alleme
Ademelesme klleh smme aradahm alel melike
yeti kerimesiyle lh isimlerini retti, meleklere haber
ver dedi. Melekler: Sbhneke l ilme len ill m
allemten inneke entel alyml hakym, yani: Seni
tebih ederiz, ilmimiz yoktur, ancak bize rettiklerini
biliriz, sen her eyi hakkyla bilirsin dediler. dem
(A.S.)n meleklere haber verdii isimler, btn isimler
deildi, nk onlar insandan noksandrlar, btn
isimleri hmil olamazlar. Yalnz kendilerinin mazhar
olduklar Allahn kuvvet isimlerini anlara haber verdi,
nk melekler yalnz Allahn kuvvet isimlerinin
mazhardrlar. Ar ve Krs yer ve g tutan Cebril,
srfil, Mikil, Azril bu drt melektir, kuvvet isimlerinin
384
Msr Niyaz Dvn erhi
mazharlardrlar, dem (A.S.) ise btn isimleri
kaplamtr.
Allemel esmya mazhar istersen gel beru,

Ademim ve hem ana talim olan esm olmuuz.
lk nce Nr-i Muhammedi ve Esm, dem

sretiyle zhir oldu. Muhammed (S.A.V.) Ztn
mazhardr. dem (A.S.) ise isimlerin mazhardr ve
Nr-i Muhammednin bu leme ilk zuhru dem
sretiyledir.
Ten gziyle Msryi srette grsem deme kim,

Zr biz ol Kf- sret ire Ank olmuuz.
Beyitte geen Kfdan murad edilen grnen

sretlerdir. Ankdan da murad, bu sretlerin hakikati
olan Zt- Aliyye, yani Allahn ztdr.
**********
Bulan zn, gren yzn,

Bir yz dahi grmek dilemez.
Vuslatta olan, hayrette kalan,

Akln diremez, kendin bulamaz.
Her m-u seher dlere yanar,

Hem benzi solar alar glemez.
k ola gr, sdk ola gr,
385
Msr Niyaz Dvn erhi
Cehd eylemeyen menzil alamaz.
Meftn olal, mecnn olal,

Bu Msr dahi akla gelemez.
Birinci beyitte geen Bulan zn, gren

yzn de Hakn yzn gren baka yz grmek
dilemez. Tabii baka yz yok ki grmek dilesin.
**********
eriatn szleri hakikatsiz bilinmez,

Hakikatin szleri tarikatsz bulunmaz.
Savm-u salt-u zekt, gnh kibrin mahveder,

Darab- zikir olmasa gnl pas silinmez.
eratin szleri hakikatsiz bilinmez, bu

sebepten Cem makam Hazret-il cem makamndan
ncedir. nk Cem, hakikat makamdr. Hazret-il cem
de eriat makamdr.
Hazreti Resl: L salte limen yekre Ftihtil kitb,
Ftih sresi okunmaynca namaz olmaz buyurdu, bu
hadis dorudur. Halbuki imamla birlikte namaz klnd
zaman cemaatn namaznn olmamas lzm gelir. mm-
zm hazretleri hakkata in olduundan: mam ve
cemaatn vcdlar Cem makam zere tek bir vcuttur
demilerdir. Evet Hakn vcdundan baka vcut var
m, yoktur. te imamn okumas, cemaatn okumasdr.
Bu sebepten imam okur, cemaat skut eder. imdi mm-
386
Msr Niyaz Dvn erhi
Azm Eb Hanife bu hakikati bilmeseydi erat anlar
myd, anlamazd.
mm- afi, mm- Azmn szleri dorudur,

velkin Hazret-il cem makam zere cemaatn dahi
okumas lzm gelir, nk bu makmda Hak btn, halk
zhir olduundan dolay fi imamlar Ftihy
okuduktan sonra bir sre skut ederler, bu srada cemaat
da okur, sonra zamm sre okunur ve rkua varlr.
Hakkatn szleri tarkatsz bulunmaz. lim

ksmdr: lmel yakn, Aynel yakn, Hakkal
yakndir.
lmel yakn: Avmn ve zhir ehlinin ilmidir.

te halkn vcudu Hakn vcuduna delildir. nk
sni sanatndan bilinir. Deve tezeinden, adam izinden
bulunur, yani bir adam izi grrsn, o izden gider, gider,
sonunda aradn adam bulursun. Velhsl eserin
vcudu tesir edenin vcuduna delil olur. Halbuki Cenb-
Hak gaip deil ki, delil ile bilesin ve bulasn. te bu
avama, yani halka gre gzeldir.
Aynel yakn: Bu halk Hakn mazhardr,

mstakil vcutlar yoktur. Bu gr, iiti, syleyi
Hakndr der, velkin vcudu bir trl Haka veremez,
vcudunu kymetli tutar, bu vcut Hakn sfatlarna
mazhardr der. te bu da tarikat ehlinin ilmidir. imdi
aynel yakne nisbetle ilmel yakn gzel mi? Hayr
deildir. Gelelim Hakkal yakne:
387
Msr Niyaz Dvn erhi
Hakkal yakn: Bu hakikat ehlinin ilmidir. Vcut
Hakn vcududur, Hakn vcudundan baka vcut
yoktur. L mevcde ll H buna delildir. imdi buna
nispetle ilmel-yakn ve aynel yakn gzel mi? Hayr
deildir.
Bir slik aynel yakne varmadan Hakkal yakne

varr m, yani tarkat ehlinin ilmini grmeden Hak ehli
ilmini bilir mi, bilmez. te bu sretle Hakikatin szleri
tarkatsz bilinmez dedii Msr efendinin Aynel yakne
varmadan Hkkal yakne varlamaz dernektir.
Savm-u salt-u zekt gnah kibrin mahveder,

Darab- zikir olmasa gnl pas silinmez.
Darab- zikir, yani daim zikir (Allah anma)

gnl pasn siler, pk eder, nk slik velev ki uhd
ile olmasn, Allah anarken her nereye tevecch ederse
ve her ne grrse Allah der; ta grr, Allah der; aa
grr, Allah der; insan grr, Allah der; hayvan grr,
Allah der. Velhasl gz her nereye baksa ve kalbine her
ne gelirse Allah der, bylece o kimsenin gnl pas
silinir. Bu durumda her ne kadar uhd ile zkir deilse
de. Bak Mevlut sahibi Sleyman elebi: Allah adyla
olur her i tamam diyor.
Sil gzn dn andan bak gresin kend zn,

Hakikatin gnei domudrr dolanmaz.
Evet, Zt- Hak domu dolanmaz, velkin

gzn silmediin iin gremezsin. Bir kere gzn sil
de andan sonra bak, ite o zaman grrsn.
388
Msr Niyaz Dvn erhi
Kavseyne eriince varr gelr gemiler,

Ev-ednnn bahrna hergiz gemi salnmaz.
O deryaya dalmaa can terkin urmak gerek,

Canna kymaynca o deryaya dalnmaz.
Beyitte geen Kavseynden murad tevhdde

Cem-l cem makamdr. Oraya kadar isneyniyet, yani
ikilik var. Ev-edn ise Ahadiyyet makamdr. Oraya
can terkin urmadan ve cana kymadan oraya gemi
salnmaz ve o deryaya (Vahdet deryasna) dalnmaz.
Bu sretin libsn vir gayriye Niyz,

O bahre dalar isen yet geru gelinmez.
Sen de ey Niyz, yet o deryya dalarsan bu

suret libsn terk et.
**********
Srf ird bize vahdet cmn cnnmz,

Annn bir nefes aylmad mestnmz.
Kfr- imn gussasndan kurtulup Yrin bugn,

ol ruh-u zlfnde bulduk kfr ile mnmz.
te Msr efendi: Bize srf vahdet cmn iirdi

cnnmz diyor, yani, vahdet srf cmn itik
demekten murad Ahadiyyet makamdr. Dier
makamlar srf vahdet deildir. Cem makamnda, halk
389
Msr Niyaz Dvn erhi
btn, Hak zhir olduundan hem Hak var, hem halk var.
Hazreti-il cem makamnda Hak btn, halk zhir ki, eriat
makmdr, burada da hem Hak var, hem halk var. Cem-
l cem makam vahdettir, iki ksma blnr: Biri zhir,
dieri btn. Cenb- Hak Hadid sresinin 3. yetinde:
Hvel evvel vel-hir vez-zhir vel- btn, Evvel
Odur, hir Odur, zhir Odur, btn Odur
buyurmutur, yani zhir de Odur, btn da Odur
olunca, grld zere zhir, btn szleri var.
Ahadiyyet ise, orada bir ey yok, yani vahdet srf orada
var, ikilikten eser yoktur.
Lutf ile dn gice geldi bize terif etti Yr,

Adn iitirken il oldu kr nihmnmz.
Dn gece Yr bize ltfedip, terif etti

szleriyle o zaman Msri efendiye yle bir tecell vaki
oldu ki, ayn Hazreti Mus (A.S.)ya Tuv vdisinde
Allahn ate sureliyle tecelli etlii gibi, bize de Yr terif
etti demek istiyor.
Nice geldi can teslim eyledik kurbanla,

Hamd- lillh kabul oldu bugn kurbnmz.
Halk- lem her dem okur Kll- eyn halik-n,

Kendi okur dim ll veche Subhnmz.
Halk- lem her anda okur, yani lemlerde olan

yaratlm olanlar her an dim unu okur: Her ey
helk olucudur, her ey helk olucudur, her an da
fnidir, her bir tecell de fndir .
390
Msr Niyaz Dvn erhi
Hak sbhneh ve Tel hazretleri de: ll vehe,
ll vehe yani her ey helk olucudur, ll vehe,
Yalnz bkdir buyuruyor.
Bir acep hatlardrr geh yazlur, geh silinur,

Vech-i bk levhi zre dim ynmz.
Hatlardan murad bu mahlkattr. Her anda bu

mahlkat vcuda gelir, yok olur, vcuda gelir yok olur,
velkin vech-i bkde kalan suretlerimiz dimdir.
inlk arttnca ey Niyz dost ile,

Artt bezm-i vahdet ire gnbegn seyrnmz.
Kiinin ile marfeti terakki bulduka, yani bir

kimsenin Allah bilme hususundaki bilgileri oaldka,
ona olan inl da o nispette artar. Kez onun vahdet
bezminde seyrn terakki bulur, yani o kimsenin vahdet
alannda ilerleyii artar ve bu ilerleyi artk ondan dnya
ye hiret kesilmez.
391
Msr Niyaz Dvn erhi
KK SZLK
-A-
Abad, en, mamur.

Abd, kul, insan.
Abdiyyet, kulluk mertebesi.
Adem, ilk insan, Hz, Adem (A.S.) adem, yokluk,vcdun
yokluu
Afk, d varlk, ufuklar.
Ayr, yabanclar, bakalar.
Ahad, bir tek.
Ahadiyyet, Allahn birlii.
Ahadiyyet-l ayn, Allahn zt.
Ahadiyyet-l cem, Allahn halk ve Hak mertebelerinde
grnmesi.
Ahadiyyet-l kesret, Allahn d varlklarda grnmesi.
Akdem, daha nce, daha eski.
Akl kl, hakikati Muhamne- diyye, ilk belirti, ilk
taayyn.
Akl selm, Allahn nuru ile nurlann akl.
Alik, ilgiler, alkalar.
Alem, grnen varlklar, uzay.
Alem-i bek, kalc lem, Allahn varl.
Alem-i ervah, ruhlar lemi.
lem-i kebr, Allah, byk lem.
Alem-i lht, Ulhiyyet lemi.
Alem-i sagr, insan, kk lem.
Alim, bilgin, bilgili insan.
liyt, yksek mertebeler.
Aml, ameller, iler.
Aml-i sliha, iyi iler.
392
Msr Niyaz Dvn erhi
Ar, ulanma, namus.
Ar, at, dam, Allahn yce kat.
Ar- al, taht, yksek yer.
Ar- muazzam, en byk taht, Allahn yce kat.
Asn, kolay.
Asr, eserler.
Aikr, belli, meydanda.
in, tandk, bildik, dost.
Avlim, lemler, uzay.
Ayan (iyn), belli, grnen.
yne, ayna.
Ayn, gz belirlenme.
Aynel-yakin, grme ile elde olunan bilgi, i'en-i eflde
kiinin bilgisi.
Ayt, yetler (Kurn).
Azde, bamsz, serbest.
-B-
Bde, Mridin szleri, arap.

Bd- sab, cennet ba.
Bd- glzr, gl bahesi.
Bd- cinn, cennet bahesi.
Bahr- b-pyn, sonsuz deniz.
Bahr- ummn, engin dery.
Bk, kalc, lmsz, sonsuz.
Btn, i yz, isel, his ve ahadet lemi.
Btn, isellik, ie ait.
Bek, Allaha yaklamann balangc, sonsuzluk.
Bek-billh, Allah ile var olma.
Belbil, blbller.
Berzah, iki derya aras geit.
393
Msr Niyaz Dvn erhi
Berzah lemi, kabir hayal (geil).
Bezm, toplant, manev ziyafet.
Bezm-i elest, elest toplants.
Bezm-i lik, yz yze geli meclisi.
Berdr, aslm, dar aacna ekilmi.
Bhtan, yalan, iftira.
Bur -u bel, bel kulesi.
Brhn, delil, senet, ispat.
Buy, koku.
-C-
Cnn, sevgili.
Cell, byklk, ululuk.
Cell-i lh, Allahn kahredici nitelii.
Ceml, tatl gzellik, yakklk, yz gzellii (Cenab-
Hakn).
Ceml-i lh, Allahn suretlerdeki gzellii, Tanrsal
gzellik.
Cevhir, asl deerler, cevherler.
Ceveln, dnp dolama.
Cezbe, kendinden geue, isel aleme erime.
Cd, cmertlik.
Cd, ayrma, ayrlma.
--
em, gz.
k, yrtk, yark.
arh, ark.
arh- hn, aa dnya, sfli lem.
394
Msr Niyaz Dvn erhi
-D-
Dreyn, iki yer, dny hiret.

Dr-n naim, nimetlerin bulunduu yer.
Delil, deliller.
Derk-i esfel, en aa tabaka.
Dehr, zaman, yzyl, lem.
Devrn, dnme, dolama, dny, felek.
Devvr, dim dnen, ok dnen.
Deyyr, papaz, manastr rahibi.
Ddr, gzel yz, gzel grnen, Allah.
Dide, gz.
Dide-i giryn, alayan gz, yal gz.
Dilc, gnl arayc, gnl ekici.
Drahn, panldayc, k sac.
Dzeh, cehennem.
-E-
Ebdn, bedenler, vcutlar.

Ebvb, kaplar.
Ebul-vakt, Allahtan baka var olmayan makam.
Ell, iler, fiiller.
Efgan, barmalar, feryatlar, lklar.
Efkr, dnceler, fikirler.
Eflk, gkler.
Ehl-i hakikat, gerekleri bilenler.
Ehl-i irfn, irfan ehli, Allah bilenler.
Eknf, taraflar, cihetler.
Ekvn, varlklar, lemler, evren.
Elest, elest deil miyim, Allahn hitab, ezel.
Elest bi-Rabbikm, Rabbiniz deil miyim.
395
Msr Niyaz Dvn erhi
Elvn, renkler.
Emrz, hastalklar.
Emvc, dalgalar, mevceler.
Encm, yldzlar.
Enniyyet, bencillik, kendini beenmilik.
Enbiy, nebiler, Peygamberler.
Enfs, nefsler, d lemde grnen suretler.
Enhr, nehirler, rmaklar.
Envr, nurlar, Tanrsal klar.
Epsem, dilsiz.
Esm, isimler.
Esm-i lh, Tanrsal isimler.
Esrr, srlar, gizliler.
Evham, kuruntular, vehimler.
Evtn, vatanlar, Tevhid makamlar.
Ezel, son, sonsuz.
Ezeliyyet, sonsuzluk.
-F-
Fakih, fkh bilgini.

Fakr, yokluk, sfatlarn hkmnden kma, nefse hi bir
ey ayrmamak.
Fakr- fahr, fakrm iftiharmdr.
Fakr- fen, tevhidin fen makamlarnda fena bulma.
Fakr-i tm, tam fakra erime.
Fakir, varlklardan soyunan kii.
Fn, yok olma, geici, lml.
Fen, Allaha yaklamann sonu, yokluk.
Fen makam, yoklu makam.
Fen-fillh, Allahn sonsuzluk mertebesine erime.
Feragat, vazgeme, nefsinden stn tutma.
396
Msr Niyaz Dvn erhi
Firk, ayrlma, ayrl.
Flk, gemi, sandal, kayk.
-G-
Gadt, sabah.
Gile, skntl i, bel.
Garaz, maksat.
Gavs, Allahn en sekin kulu.
Gavs- zam, Allahn en byk keif sahibi kulu,
Hazreti Resl.
Gayb, gizli olan, grnmeyen ey.
Gayb lemi, Allahn grnmeyen lemi.
Gayr, baka, yok.
Gevher, Allahn ilk deryas, elmas.
Geyher-i nan, mana cevheri, deerli anlam.
Gher, inci.
Glistan, gl bahesi.
Glzr, gllerle bezenmi yer.
Gzer, gelip geme.
-H-
Habb, sevgili, Hazret i Muhammed.

Habib-Allah, Allahn sevgilisi Muhammed Mustaf
(s.a.v.)
Hadis, Peygamberlerin szleri.
Hadis-i kudsi, Peygamberimizin Allahn ilhmiyle
syledii szler.
Hakyik, gerekler, hakikatlar.
Hakikat, gerek, bir eyin asl.
Hak-kal yakn, tevhd ilmi ile bilinen hakikatler.
397
Msr Niyaz Dvn erhi
Hakm, hikmet sahibi, tasavvuf ehli.
Halik, yaratlm olanlar, huylar.
Hals, kurtulu.
Halife, yerine geenler ehil kii.
Halvet, nefis terbiyesi iin yalnz kalma.
Hamr, arap.
Hmil, tayan.
Hr, diken.
Hicab, perde, rt, utanma.
Hidyet, Allahn nurlu yolu.
Hifa, gizli.
Hikmet, nurlu akl ile elde edilen bilgi, tasavvuf.
Hitb, syleme.
Hb, sevgi, iddetli ak.
Hud, Allah, Tanr.
Hbn, gzeller.
Hurrem, sevinli, nee verici.
Hurid, gne.
Huyr, akll uyank insan.
Hsn, gzellik.
Hviyyet, Allahn isel yz, gerek hal.
--
bd, kullar.
bdet, kulluk yapma.
Ibnl vakt, yalnz ben diyen mertebe.
cll, ululuk, heybet.
drk, anlay, anlama kbiliyyeti.
hf, gizleme, saklama.
hvn, kardeler.
lhad, dinsizlik, inanmay.
398
Msr Niyaz Dvn erhi
lhm, Allahtan kullarna bildiri.
lmel yakin, akl delilleriyle bilinen bilgi.
nirah, ferahlk, rahatlk.
rem, cennet ba.
irfan, T ar vergisi ile bilinen bilgi.
rfan mektebi, mrid sohbet meclisi.
rz, yz evirme.
rd, doru yolu gsterme.
sr, ikramda bulunmak, cmertlik.
tlk, salverme, koyuverme.
zdd, zdlar, kartlar.
zhr, aklama, gsterme, meydana koyma.
zmr, gizleme, gzden saklama.
zzet, azizlik.
-K-
Kmil, tam noksansz, bln.

Kmil insan, mkemmel insan, sekin kii.
Ksib, kazanan.
Kayym, Allah, ezeli olan.
Kedrt, bulanklk, kayglar, gam.
Kelm, szler.
Kelm- lh, Allahn szleri (Kurn).
Kelm- Reslullah, Allah resullerinin szleri (Hadisler).
Keml, en yce mertebe, olgunlama.
Kemlat- lhiyye, Allahn kemlleri.
Kerat-i zt, Allahn ztnn kemli.
Kenz-i mahf, gizli hazine, Allah.
Kenz-i bpayn, sonsuz hazine.
Kerm, ikram edici, iyilik seven.
Kesret, okluk, grnen lem.
399
Msr Niyaz Dvn erhi
Kufli, kilit.
Kulub, kalbler, gnller.
Kn, Allahn ol emri.
Kurbiyyet, Allaha yaklama makam.
Kurb-u Feriz, Allaha ibdetlerle yaknlama.
Kurb-u Nevfil, Allaha nfile ibdetlerle yaknlama.
Kevn, d lem, nr, k, gne.
Kisve, giysi, elbise.
-L-
Lht, Zat lemi, Allahn ycelii.

Lht derys, vahdet derys.
L kuyd, kaytsz, balantsz.
Ll, susmu, dudak.
L teayyn, Ahadiyyet mertebesi. Allahn knh ve
hakikatidir, kayd deil itlk mertebesidir.
Ltif, gzel, nurlu.
L yemt, lmsz, lmez.
Ledn, gayb ilmi, Tanrsal hikmet.
Leyl nehr, gece gndz.
Lezzt, lezzetler, tatlar.
Lezzet-i vuslat, kavuma tad.
Lk, lkin, ama.
Lcce, engin.
-M-
Mh, balk.
Mahz, saf, sde, hlis.
Mahf, gizli, gizlenmi.
Makam, derece, rtbe, mertebe.
400
Msr Niyaz Dvn erhi
Makm- Tevhd, tevhit makam.
Maksd, istenilen.
Mansb, asl, temel, rthe.
Mehlik, ay yzl, nur yzl.
Mehpre, ay paras.
Meh-i tabn, parlak ay, bedir.
Mekr, hile, aldatma, kandrma.
Melm, Allahn vcut birliine inanan, halkn giysisine
brnm tasavvuf ehli, ibadetlerini halktan gizleyen
irfan ehli.
Melmet, mesleki cell-i Muhammedi Peygamber yolu.
Melekt, ruhlar lemi, gksel lem.
Menfur, nefret edilmi.
Menzil, yol, mesafe, ev.
Mertib, mertebeler, rtbeler.
Mery, aynalar, grntler.
Meriyyt, grnen eyler, suretler.
Mifth, anahtar.
Mihmn, misafir, konuk.
Mirt, ayna, parlak yz.
Muarr, soyulmu, plak, temiz.
Muattar, gzel kokulu.
Mugaylan, deve dikeni.
Mukted, rnek alnan, uyulan nder.
Mberr, syrlm, saf kalm.
Mcell, parlak, cilalanm.
Mnkir, inkrc, dinsiz.
Mrid, irad eden, sekin insan.
Mahede, gzle grme, gzetleme.
Mutasavvf, tasavvuf ehli, tevhd ehli, hikmet sahibi.
Mutlak, kaytsz.
Mutlak vcut, Allah, Tanr, itlk- hakiki ile mutlak olan.
401
Msr Niyaz Dvn erhi
Mtecell, tecell eden, grnen.
-N-
Nadn, bilmeyen, chil, kaba.

Nakks, nak, ssleyen, nakeden.
Naln, inleyen, inleyici.
Nn, ekmek.
Nst, dny lemi,
Necat, kurtulu.
Nefs, insan, kendisi.
Nefs-i emmre, insann eytanlk taraf.
Nefs-i mutmainne, tatmin edilmi nefs.
Nefs-lemr, bir eyin asl.
Nefis, vcudun hviyyeli, ruhun ayn.
Nerrd, tavla oyunu.
Nran, ateler.
Niyaz, yalvar, al dileme.
Nr-i zt- Kibriy, Allahn nurlu zt.
Nbvvet, peygamberlik.
Nh felek, dokuz felek, dokuz gk.
Nikl, ateli kmr paras.
Nikt, nkleler.
-R-
Rahman, Allah, gavs- azam, acyan, merhamet eden.

Rahik, iyi cins arap.
Rahmet, ba, yamur.
Rahan, parlak, ldayc.
Raksn, raks eden, oynayc.
Reniz, iaret, sembol.
402
Msr Niyaz Dvn erhi
Rislet, peygamberlik.
Riyzat, nefis terbiyesi, devaml ve iddetli ackma.
Ruc, geri dn, geri dnme.
Ruh, rzgr, esinti, Allahn emri.
Ruh-i izli, Hz. Muhammedin hakikati.
Ruhsr, yanak.
Rnm, grn, gzkme.
Rumuz, iaretler, remzler, semboller.
Rsv, rezl olma, deeri bulunmayan.
Ryet, gr.
-S-
Sfilt, alak yerler, dnya.

Sahabe, Peygamberlerimizin sohbetiyle ereflenenler.
Sk, kmil inn, Mrid.
Slik, tevhidden nasip alan.
Savt, ses, sada.
Sye, glge, karalt.
Syir, seyreden, yryen
Sem, zehir.
Semek, balk.
Sergerdn, ba dnen, akn.
Sernign, ba aa, alt stne gelmi.
Seyrn, gezen, dolaan.
Sft- Ilhiyye, Tanrsal nitelikler.
Sft- zemime, irkin nitelikler.
Skaat, szne gvenilenler.
Srt- mstakym, doru yol, Allaha giden yol.
Srr ahf, ok gizli sr.
Srr gmn, zannedilen sr.
Sitti ciht, alt cephe, alt yz.
403
Msr Niyaz Dvn erhi
Sret, insann ii.
Sultn- kevneyn, iki lemin sultan.
Sultn- Resl, Peygamberlerin sultan.
Sunu kadm, Allahn yaratt varlklar.
Sukker, eker.
Suver, suretler, grntler.
--
h- lem, lemin sultan Hz. Muhammed.

m- seher, akam ve sabah.
ehbz, byk doan kuu.
ehl, a gzl.
em-i ceml, gzelliin mumu.
ems, gne.
en, an, i, hal.
erh, aklama, etraflca anlatma.
eriat, emir ile kim ibdetler.
un, eler, haller, eyler.
-T-
Tat, Allahn emirlerini yerine getirme.

Tabn, parlak, k saan.
Tafsil, etrafl olarak aklama.
Tahkik, fen ve bek tasavvufu.
Tahkik ilmi, fen ve beka tasavvufu bilgisi.
Tahtesser, yeralt.
Takaz, sktrmak, isel bask.
Takdr-i Hd, Allahn takdiri, kader.
Takva, gnhlardan saknma.
Tam, cehennem.
404
Msr Niyaz Dvn erhi
Tasavvuf, hikmetleme, Allah yolu, tevhid yolu, irfan
yolu.
Teap, yorgunluk, zahmet, eziyet.
Tecell, grnmek, belli olmak.
Telemmz, mezlik etme, raklk etme.
Tenevvr, urlanma, aydnlanma.
Terennm, tme, rle ifde etme.
Teslm-i hak, gerei kabul etmek.
Tevi, karklk.
Tevhd, Allahn birliini bilme ilmi.
Tezyin, sslemek.
Tiryak, bal ve afyondan yaplm il.
Tuhfe, hediye, armaan.
Tul, dou, k.
Tr, da, kap.
-U-
Ubdiyyet, kulluk mertebesi kulluk makam.

Ukb, hiret.
Ukde, dm.
Ulul ebsr, gr sahipleri, basiret sahipleri, gnlden
bakanlar.
Ulm, ilimler, bilgiler.
Uzlet, sessizlik, yalnzlk
--
ftde, zavall, dkn.

ryn, plak, oyunmu.
stad, marifet sahibi, bilgin.
405
Msr Niyaz Dvn erhi
-V-
Vcib-l vcd, Allah, Tanr, varl kendinden.

Vahdet, birlik, yalnzlk.
Vahdet-i lhi, Allahn birlii.
Varidat, Tanrsal ilhamlar.
Vel, Allahn sekin kulu, velayet mertebesine eren.
Veliyyullh, Allahn Velisi, kmil insan.
Vird, tekrar edilen, srekli anma.
Visl, yaknlama, kavuma.
Vcb, lzm, gerekli.
Vcd, yokluun zuhurudur, sbultr, uurdur, idrktir,
yokluun meydana gelii.
Vz, abdesl.
-Y-
Yd, anma.
Yadigr, armaan, hediye.
Yr, Tanr, dosl, Allah.
Yeksn, beraber, bir olma, dima.
Yevm-i visl, Allaha yaklama gn.
Yezdan, Allah, Tanr.
Yerk, yararl lzumlu.
-Z-
Zhid, din adam, eriata bal kimse.

Zhir, grnen, ak, meydanda.
Zahiren, d grn ile.
Zkir, anan, zikreden.
Zt-i lhi, yce Allahn zt.
406
Msr Niyaz Dvn erhi
Ztiyyt, fena ve beka mhedeleri, Vris-i
Muhammedinin mertebesi.
Zayf, misafir, ziyareti.
Zelil, alak, hakir.
Zerrt, zerreler, kk paralar, atomlar.
Zevl, son bulma.
Zillet, alalma.
Zhd, dnyaya rabetten vazgeme.
Zulem, hakszlk, adaletsizlik.
Zuhr, meydana kma, grnme.
Zuhrt, Allahn tecellleri, grntler.
Znnr, papazlarn bellerine baladklar yapadan
kuak veya ip.
Zevrak, kayk.
407

Misri Niyazi Divan Serhi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Misri Niyazi Divan Serhi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Msr Niyaz Dvn erhi

MISR NYAZ DVNI ERH

Ey gnl gel gayriden ge aka eyle iktid,

Cmle mevcdat-u malmata ak akdem drr,

Hem dah cmle fen buldukta ak bak kalr,

Dilerim senden Hdaya eyle tevkifin refk,

Msiv-y aknn sevdsn gnlmden al,

Ak ile tamda olmak cennetidir kn,

Ey Niyaz Mrid istersen bu yolda aka uy,

O yzden grben ayar dner em-i cemlinden,

Tanur gnde yzbin cn adem iklimine her dem,

Tecell eyledike ol saray srr- ahfada,

Ann ztna gyet, suuna hergiz nihyet yok,

Tecell eyler ol dim cell- geh cemlinden,

Cemli zhir olsa tiz celli yakalar an,

Bu srdandr ki bir Kmil zuhr etse bu lemde,

Vel rif cell ire cemlini grr dim,

Ne srdr ki iki kimse nazar eyler bu ekvne,

i ummn- vahdettir yz sahr-y kesrettir,

Alan lezzt birlikten hals olur ikilikten,

Grr ol kenz-i mahfde nice zhir olur ey,

Merhaba ehlen ve sehlen merhaba

Hamden lh ala m ente melce-un

Ve badi hamd-i ill leh alen-Nebiyyis-salt-i

Kad erakted-dny bi-ems-u Mevlan

Y ehram-el ust kn rahym

Sekzn vech-i mahbub-i araben

nn-e lir Rahmn-i tarfen kadr-i enfs-il ver,

Cmle eyaya ya birer halet konulmutur tamm,

Meyde tevr-i hararet neyde te-sr-i sad.

Glen-i vahdet kalb-i emr-i rm- aktr,

n mahhas olmaz ol vdide sultn-ti ged.

Arifin ak- lhden ye olmaz hemdemi,

Ak maktan, maku ktan cd.

Ehl-i Hak olmak dilersen zevk- tat terkin et,

Syle kim mmkn mdr tayir takdir-i Hd.

Varln mahvetmek oldu yn-i erkn sdka,

Kim ola sabit Hk isbtnda nefyi maada.

Ey Niyz ibtidsz zevk buldun aktan,

ki kan arasnda ekti latt- istiv,

Zt- ilme Mustaf, esmye Ademdir emn,

Zt- esm v sfat efl- asr cmleten,

Secde eyle Ademe t kim Hakka kul olasn,

Hazarat- hamse-i lhiyye olan zat, isimler, sfatlar,

deme secde etmeyen Hakka kul olmaz. deme

Sret grdler Allh diyeni olmu fakr,

Kenzi l yfn yi bilmez kandedir ill fakr,

Hazreti Peygamberin saadetli zamannda henz

Ravz-i hadry bilmez Hzra yolda olmayan,

Hzr (A.S.) skender-i Zlkarneyn ile b- hayt

Cenb- Hak ve Resllerinin efkat ve

eddin indedir, orann insanlar ksa

kinci beyitte geen Cem tevhdde bek

Kande bulur Hakk inkr eyleyen bu Msry,

Yznde Zt- Kibriynn nru grnrken

Bir gz ki onun olmaya ibret nazannda,

Sol el ki onun olmaya hayr- hasent,

Ayak ki ibdet yolunu bilmez onu kes,

bret nedir? bret, gznle grp bu mahlkat ve

Bir dil ki Hakkn zikri ile olmaya mutd,

Nefsim deme ol dve ki ilter seni erre,

Gnl mdr ol kim ii vesvs ile dolmu,

ol cn ki fekat cismi diri tuta deme cn,

nk dil Hakk zikretmek iindir. Hakk