Professional Documents
Culture Documents
Mikroişlemci Ve Mikrodenetleyiciler PDF
Mikroişlemci Ve Mikrodenetleyiciler PDF
Mikroişlemci Ve Mikrodenetleyiciler PDF
ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS
MKRO LEMC VE
MKRODENETLEYCLER
523EO0019
Ankara, 2012
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
ii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
523EO0019
iii
GR
GR
Sevgili renci,
1
2
RENME FAALYET-1
RENME FAALYET-1
AMA
Mikro ilemcileri ve mikrodenetleyicilerin yap ve almasn renecek, mikro
ilemci ve mikrodenetleyicilerileri zelliklerine gre karlatrabilecek, istenilen zellikte
mikro ilemci ve mikrodenetleyiciyi seebileceksiniz.
ARATIRMA
1. MKRO LEMCLER VE
MKRODENETLEYCLER
1.1. Mikro ilemcileri Birbirinden Ayran zellikler
Mikro ilemcinin her saat darbesinde ilem yapabilecei bit saysna kelime uzunluu
denir. lemciler bu sre zarfnda komutlar yorumlar veya bellekteki veriler zerinde ilem
yapar. lenen veriler ilemcinin zelliine gre 4-bit, 8-bit, 16-bit, 32-bit ve 64-bit
uzunluunda olabilir. Kelime uzunluu veri yolu uzunluuna eittir. lemci, her saat
darbesinde ileyebildii kelime uzunlu ile tanmlanr. Intel 8086 ilemcisinin kelime
uzunluu 16-bit olduu iin 16-bitlik mikro ilemci denir. lemciler drt, sekiz, on alt, otuz
iki ve altm drt bit olarak snflandrlr (ekil 1.1).
Doubleword (32-bit)
Word (16-bit)
Bayt
(8.bit) Nibble
(4.bit)
3 0
7
15
31
3
16-bitlik bir ilemci ile 16-bitlik iki saynn toplanmas, arplmas veya
karlatrlmas bir admda yaplrken 8-bitlik ilemcide bu ilem daha fazla admda
gerekletirilmektedir. Tablo 1.1de mikro ilemciler ve kelime uzunluklar grlmektedir.
Mikro ilemcilerin almas iin saat sinyallerine ihtiya vardr. lemci (CPU) her
saat sinyalinde bir sonraki ilem basamana geer. lemcinin hzn incelerken saat
frekansna ve komut evrim srelerine bakmak gerekir. Saat frekans mikro ilemciye
dardan uygulanan ya da ilemcinin iinde bulunan osilatrn frekansdr. Komut evrim
sresi ise herhangi bir komutun grevini tamamlayabilmesi iin geen sredir. ekil 1.2de
komut evrim sresi gsterilmitir
4
Her ilemcinin komut evrim sresi farkl sayda saat evrimleri ile tanmlanmaktadr.
Tablo 1.2de ilemcinin komut evrim sreleri birbirine denk olan komutlara bakarak
karlatrlma yaplmtr.
Bir firmann 6800, Zilog Z-80, Intel 8085 ve Mostek 6502 mikro ilemcileri 16 adres
hattna sahiptir. 16-bitlik adres hattna sahip bir mikro ilemcinin adres bykl 216 ile
65536 olacaktr. Bu miktar yaklak 64 KB ile ifade edilir.
5
ekil 1.3: 64 KBlk 6502 ilemcisi
Eer ok byk bellek gerektiren bir sistem tasarlanacaksa ilemcinin adres hatt
byk seilmelidir. Bundan sonraki bilgiler daha ok 6502 mikro ilemci arlkl olacaktr.
Bir komutun ilenmesi iin gerekli verilerin bir bellek blgesinden alnmas veya bir
bellek blgesine konulmas ya da bellekkaydedici veya kaydedicikaydedici arasnda
deitirilmesi iin farkl eriim yntemleri kullanlr. Mikro ilemcinin ileyecei bilgiye
farkl eriim ekilleri, adresleme yntemleri olarak ifade edilir. Ksaca adresi tarif
yollardr.
Herhangi bir bellek blgesindeki veriye ok farkl ekillerde eriilebilmek iin farkl
yollarn olmas programcya esneklik salar. Mesela, 6800 ve 8085 ilemcilerde yedier, Z-
80 ilemcisinde 10 ve 6502 mikro ilemcisinde 13 adet adresleme modu vardr. 6502
ilemcisinde temelde 51 komuta vardr. Bu komutlar 13 adresleme yoluyla birlikte 150
civarna ulamaktadr. Bu da programcnn elinde kullanabilecei ok komut demektir. Tm
bu ilemcilerde esasta ayn olan adresleme modlar bazlarnda uygulamada deimektedir.
6
Adresleme modlarn meydana getiren baz adresleme trleri aada sralanmtr.
Dorudan adresleme
Dolayl adresleme
Veri tanml adresleme
Kaydedici adresleme
Mutlak adresleme
Greceli adresleme
ndisli adresleme
Akmlatr ve imal adresleme
7
1.2. Mikro lemciyi Oluturan Birimler ve Grevleri
Adres yolu
Bellek
DAR PC
IR
DR ALU A
Komut
Kodzcs
Zamanlama ve
Kontrol Birimi Kontrol yolu
Di?er CPU R/W
elemanlaryna
Kaydediciler, daha nce de bahsedildii gibi genel ve zel amal olmak zere iki
gruba ayrlr. Bunlardan baka programcya gzkmeyen (ilgilendirmeyen) kaydediciler de
vardr (IR, DAR, MAR ve MBR gibi). Genel amallara 6502 ilemcisinde akmlatr, X
indis ve Y indis kaydedicisi girmektedir. zel amallar ise PC, SP, bayraklar, DR gibi
kaydediciler girmektedir (ekil 1.5). Aada bunlardan bazlar anlatlacaktr.
1.2.1.1. Akmlatr
Ara deerlerin zerinde tutulmas, sisteme gelen verinin ilk alnd yer, bellee veya
d dnyaya gnderilecek verilerin tutulduu yer olarak grev yapar. Bu yzden, ilemcinin
A kaydedicisini hedefleyen komutlar oktur. Baz ilemcilerde B kaydedicisi de yardmc
akmlatr olarak kullanlr.
8
1.2.1.2. ndis Kaydedicileri
Mikro ilemcinin yrtmekte olduu program komutlarnn adres bilgisini tuttuu zel
amal bir kaydedicidir. Bilindii gibi bir program oluturan komutlar ve veriler normal
bellekte sakldr. Bilgisayarn almas srasnda hangi komutun hangi srada
kullanlacann bilinmesi gerekir. Bu grevi program sayc (PC) yerine getirir. Program
saycnn bit genilii adres yolu genilii kadardr. Eer ilemcinin 16-bit adres hatt var ise
PC=16 bit, ilemcinin 32-bit adres hatt var ise PC=32 bit byklnde olur.
Bellekten gelen her bilgiden sonra PC, kontrol devresinden ald iarete uyarak adres
satrn 1 arttrr. (ekil 1.6) Bylece bilgilerin bellekten ilemciye dzenli bir ekilde
gelmesi salanr.
9
1.2.1.4. Durum Kaydedicisi (Bayraklar)
Durum kaydedicisi 8-bitlik bir kaydedicidir. Bu kaydedicinin her bir biti ayr ayr
anlam ifade eder. Mikro ilemci iinde veya dardan yaplan herhangi aritmetiksel,
mantksal veya kesmelerle ilgili ilemlerin sonucuna gre bu bitler deer deitirir. Bir ilem
sonucunda bu bitlerin ald deere gre program yn bulur. Programc bu bitlerde oluacak
deerlere gre programa yn verebilir. ekil 1.7te 6502 mikro ilemcisine ait 1-baytlk
durum kaydedicisinin bit ekli gstermektedir.
MSB LSB
7.Bit 0.Bit
N V B D I Z C
Elde (Carry)
Sfr (Zero)
Kesme Yetkisizlii (Int. disable)
Ondalk Mod (Desimal mode)
Dur (Break)
+5V
Tama (oVerflow)
Negatif (Negative)
Carry (elde bayra-C): Elde / bor bayradr. 8-bitlik bir ilem sonucunda
dokuzuncu bit ortaya kyorsa elde var demektir. Bu durumda C bayra mantksal 1 olur.
Bu bayrak biti programc tarafndan kurulur ya da silinebilir (CLC, SEC). Ayrca baz
komutlar tarafndan test edilebilir (BCC, BCS).
Zero (sfr bayra-Z): Sfr bayra, aritmetik ve mantk ilemi sonucunda kaydedici
ierii sfr ise Z = 1e kurulur. Aksi durumda sfrlanr (Z = 0).
10
Overflow (tama bayra-V): Bu bayrak aritmetik ilemlerde, eer ilem +127 ile -
128 araln geiyorsa bir tama meydana gelir ve V bayra 1 olur. Dier yandan yine
benzer ilemlerde eer pozitif bir say ile negatif bir say zerinde ilem yaplyorsa ve sonu
pozitif kmas gerekiyorken negatif ktysa bu bayrak 1 olur. Tama bayra iaretli
saylarla ilem yaplrken devreye girer.
Negative (negatif bayra-N): 8-bitlik bir ilemcide 7.bit MSB biti olarak bilinir.
Eer MSB biti bir ilem sonucunda 1 ise N bayra 1e kurulur. Eer MSB biti 0 ise
kaydedicisideki deer pozitif demektir ki N bayra 0 olur.
Bayraklardaki 4. bit B (Break) olarak tanmlanm olup program durduunda
otomatikman 1 olur. 5. bit ileride kullanlmak zere bo (+5V) braklmtr.
Mikro ilemcinin en nemli ksmn aritmetik ve lojik birimi (ALU) oluturur (ekil
2.5). Bu nite kaydediciler zerinde toplama, karma, karlatrma, kaydrma ve dndrme
ilemleri yapar. Yaplan ilemin sonucu kaydediciler zerinde saklanr. Bazen de yalnzca
durum kodu kaydedicisini etkiler. ALUdaki bir ilem sonucunda durum kodu
kaydedicisindeki bayraklarn birka etkilenebilir veya hibiri etkilenmez. Programc iin
ou zaman ALUda yaplan ilemin sonucunda etkilenen bayraklarn durumu daha
nemlidir. Gelimi mikro ilemcilerin iindeki ALUlar arpma ve blme ilemlerini
yapabilmektedir. ALUnun ilem yapabilecei en byk veri, mikro ilemcideki
kaydedicilerin veri bykl ile snrldr. 8 bitlik mimariye sahip bir mikro ilemcideki
ALU en fazla 8 bitlik saylar zerinde ilem yapar.
Aritmetiksel ilemler
12
ALUda yaplan aritmetiksel ilemler mikro ilemcinin yapsna gre eitlilik
gsterebilir. 8-bitlik mimariye sahip bir mikro ilemcide toplama, karma, arpma, blme
ilemleri ve ondalkl saylarla matematiksel ilemler yaplabilmektedir. Gelimi
ilemcilerde byk ondalkl saylarla ilem yapmak iin ayrca matematik ilemci
mevcuttur.
Mantksal ilemler
Mantksal arpma VE ilemi
Mantksal toplama VEYA ilemi
zel VEYA, XOR ilemi
Deil, NOT ilemi
Karlatrma (=, =<, =>, <> gibi) ve kaydrma gibi ilemler bu nitede
yaplr.
Saa veya sola kaydrma ve dndrme ilemleri
erik artrma veya azaltma ilemleri
Btn bu ilemler teknolojik yaps deiik kap ve flip-floplardan oluan bir sistem
tarafndan yrtlmektedir.
ekil 1.10: Mikro ilemcili sistemde birimler arasnda iletiimi salayan yollar
13
1.3.1. Veri Yolu
vertigfhgh
ekil 1.11: Bellek biriminden ilemciye veri yolu kullanarak veri aktarm
Bellekte bulunan ve CPU tarafndan ilenmesi istenilen veriler, veri yolu zerinden
iletilir(ekil 1.11). Bellekteki verilerin hatlara yerletirilmesinde veya hatlardan gelen
verilerin CPUya aktarlmasnda verileri ksa sre tutmak amacyla kullanlan tamponlardan
faydalanlr. Tampon olarak kaydediciler kullanlr. CPUda ilenen verilerin harici
elemanlara iletilmesinde veya harici elemanlardan gelen verilerin CPUya gnderilmesinde
ara birim olarak giri/k (G/) birimi kullanlr. CPU ile G/ birimi arasnda veri
iletiminde veri yolundan faydalanlr. Veri yolu zerinden G/ birimine gelen veriler,
tamponlar kullanlarak veri yolu zerinden klavye, monitr, yazc ve tarayc gibi birimlere
gnderilir veya bu birimlerden gelen bilgiler CPUya aktarlr.
ekil 1.12: lemcide ilenen verilerin, veri yolu kullanlarak G/ birimine iletilmesi
14
1.3.2. Adres Yolu
.
ekil 1.13: Verilerin iletilecei blgenin adres yolu kullanlarak tespiti
CPUda ilenen verilerin bellekte saklanmas veya dier elemanlara gnderilmesi
gerekebilir. Bu durumda, verinin saklanaca veya gnderilecei yerin adresi, mikro ilemci
ierisindeki PC yardm ile adres yolu zerine yerletirilir. Yerletirilen bilginin temsil ettii
adres blgesi dhil bellekte olabilecei gibi harici bellekte de olabilir. Yerletirilen bilginin
kodu zlerek ilgili adres blgesi bulunur ve bulunan adres blgesindeki veri, veri yoluna
konur. Yaplan bu ilemlerin dzgn ve kontroll olarak gerekletirilmesinden zamanlama
ve kontrol birimleri grevlidir.
Bu durumda;
216 = 65536 Bayt = 64 KBayt adres blgesi,
220 =1048576 Bayt = 1MBayt adres blgesi ve
232 = 4 GBayt adres blgesi adreslenebilir.
Mikro ilemci veri yolu ve adres yolu farkl sayda hatt ierebilir. Veri yolu 8 hattan
oluan bir mikro ilemcili sistemde, adres yolu 16 hattan (16 bit) oluabilir. Gnmz mikro
ilemcilerinde srekli veri yollar artrlrken adres yollar hattn byk oranda
korumaktadr. Adres yollar hatlarnn fazla artmamasnn sebebi, u anda kullanlar
adresleme kapasitesinin ok yksek ve ileriye ynelik olmasndandr.
15
sebebiyle her mikro ilemcide farkl sayda hatt ieren kontrol yolu bulunabilir. Kontrol
yolunda bulunan sinyaller farkl ilemi gerekletirmek iin kullanlr:
Kontrol yolunda bulunan hat says, mikro ilemcinin bit saysna baml deildir.
Kontrol yolunu oluturan hatlarn mikro ilemci iersinde a eklinde yaylmas sebebiyle
kontrol yolu terimi yerine kontrol hatlar terimi kullanlabilir. Mikro ilemcili sistemdeki
birimlerin almas, kontrol hatlar zerinden iletilen tetikleme sinyalleri ile ynlendirilir.
Mesela, bir bellekten veri okunaca zaman, ilgili bellek entegresine aktif olmasn
salayacak yetkilendirme (CS-Chip select) sinyali ile birlikte, okuma ilemi iin gerekli
uygun R/W sinyalinin uygulanmas gerekir.
Merkezi
Bellek lem Giri /k
Birimi Birimi
ekil 1.14: Kontrol sinyallerinin kontrol yolu kullanlarak bellek birimine iletimi
1.4. Bellek
1.4.1. RAM Bellekler
Mikro ilemcinin almas esnasnda her trl deikenin zerinde yer ald ve
geici ilemlerin yapld birimi RAM belleklerdir. zel bir sra takip etmeden herhangi bir
adrese eriildii iin rastgele eriimli bellek (Random Access Memory)RAM olarak
isimlendirilir. Ayrca yn olarak adlandrlan ve mikro ilemci programlarnn altrlmas
esnasnda eitli alt programlar kullanldka geri dn adreslerinin ieriklerinin
deimesinin istenmedii kaydedici ieriklerinin sakland bellek blgeside yine RAMda
birimlerinde yer alr. RAM tipi entegreler hem yazmada hem okumada kullanldklarndan
CPU, bu entegreleri kontrol ederken okuma R (Okuma) ve W (yazma) sinyalleri gndermesi
gerekir (ekil 1.15). Ayrca entegrenin istendii zaman aktif duruma gemesinin salayacak
entegre seimi (CS =Chip Select) pini bulunmaktadr ve active low (aktif dk, 0 Volt) ile
alr. Her bir biti bir flip-flop devresi olan bu bellekler, yeni bir tetikleme iareti gelinceye
16
kadar iindeki bilgiyi (0 veya 1i) saklayabilme zellii sebebiyle ok dk g tketimi ile
almaktadr.
Dardan devreye balanan bir pil yardmyla iindeki bilgileri ok uzun sreler
boyunca saklayabilme imkn vardr. Yksek maliyetli olmalar sebebiyle ok yksek
kapasitelerde retilmez.
Yalnz okunabilen birimlere ROM (Read Only Memory) bellekler denir. Bu bellek
elemanlarnn en byk zellii enerjisi kesildiinde iindeki bilgilerin silinmemesidir.
ROM belleklere bilgiler retim aamasnda yklenir. Kullanclarn bellek iindeki bilgileri
deitirmesi mmkn deildir.
17
Bylece tekrar programlanabilir hle gelen rn tekrar tekrar farkl programlarn
denenmesi ve cihazn altrlmas iin kullanlabilir. Silme ilemi esnasnda belirli artlara
dikkat edilmemesi (gereinden fazla sre UV a maruz kalmak, yksek k iddetine
sahip UV ampul kullanmak gibi) hlinde silinebilme mr ksalan entegreler bir sre sonra
kullanlamaz (silinemez) hle gelmektedir.
Bir mikro ilemcili systemi meydana getiren temel bileenlerden mikro ilemci, bellek
ve G/ birimlerinin, baz zellikleri krplarak (azaltlarak) tek bir entegre ierisinde
retilmi biimine mikrodenetleyici (microcontroller) denir. Denetim teknolojisi gerektiren
uygulamalarda kullanlmak zere tasarlanm olan mikrodenetleyiciler, mikro ilemcilere
gre ok daha basit ve ucuzdur. Endstrinin her kolunda kullanlan mikrodenetleyiciler;
otomobillerde, kameralarda, cep telefonlarnda, fotokopi ve amar makinelerinde,
televizyonlarda, oyuncak vb. cihazlarda sklkla kullanlmaktadr (ekil 1.16).
Otomobil
Mikrodalga
Frn
Robotik
amar
Makinas
Yazc
Bir mikro ilemci grevini yerine getirebilmesi iin mutlaka, verilerin saklanaca
bellek birimine, d dnyadan veri alveriinin dzenli yaplmasn salayan giri/k
birimine ihtiya duyar. Bunlar bir mikro ilemcili sistemde ayr ayr birimler (entegreler)
eklinde yerini alr. Bundan dolay mikro ilemcili sistemlere ok entegreli sistemler denilir.
(ekil 1.18). Bilgisayar gibi mikro ilemcili sistemlere verilen bir rnekte, bir bilgisayarn bir
amar makinesinde veya cep telefonunda kullanlmas elbette mmkn olmayacaktr.
Bilgisayar ayn anda milyonlarca ii yapabildiinden ve ok yer kapladndan byle
yerlerde kullanlmas mantkl olmaz ve maliyetli olur. Bundan dolay, sistemi meydana
getiren elemanlarn birok zelliklerinden feragat edilerek ve bir entegrede birletirilerek
mikro ilemcilerin yeni trevleri oluturulmutur.
19
CPU
Kuzey
n-bellek Ana Bellek
Kprs
Gney
Dier elemanlara Kprs Dier elemanlara
ROM-
RAM CPU
EPROM
G/
Birimi
Mikrodenetleyici
D elemanlara
Hz: PIC olduka hzl bir mikrodenetleyicidir. Her bir komut satr 1snlik bir
zaman diliminde ilenir. rnein, 5 milyon komutluk bir programn 20 Mhz lik bir kristalle
iletilmesi yalnz 1sn. srer. Bu sre kabaca 386 diye tanmladmz saysal bilgisayarn
hznn yaklak iki katdr. Ayrca PIClerin RISC mimarisine sahip olmasnn hza etkisi
olduka byktr.
21
Komut kmesi: PICte bir ilem gerekletirmek iin kullanlacak komut says
olduka azdr. rnegin, PIC16F8XX ailesinde 33 komutu kullanarak snrsz sayda ilem
yapabilmek mmkndr.
Statik ilem: PIC mikrodenetleyici tamamyla statik bir ilemcidir. Statik ilemciye
darbe salayan osilasyon kayna durdurulsa bile ilenen veriler muhafaza edilmektedir.
Gvenlik: PIC retim zellii itibariyle bir koruma bitine sahiptir. Bu bitin
programlanmas yolu ile PIC ierisine yazlan programn bakalar tarafndan okunmas ve
kopyalanmasna engel olunmu olunur.
PC bilgisayar
Bir metin editrnn kullanlmasn bilmek
PIC assembler program
PIC programlayc donanm
PIC programlayc yazlm
Programlanm PICin almasn grmek iin PIC deneme kart
Assembly program kodlarn kolayca yazmak, doru ve hzl bir ekilde PIC in
program belleine gndermek iin bilgisayara ihtiya vardr. Bir metin editr kullanarak
yazlan program kodlar derlendikten sonra PICe gnderilmesi gerekir. Program kodlarnn
PICe yazdrma ilemi paralel veya seri porta balanan PIC programlama kart ile yaplr. Bu
ileri yapabilmek iin gereken donanmlar: Grsel bir iletim sistemi (Windows, Linux),
basit bir editr (Edit, Notpad, Word gibi) 1GHz CPU, 256 MB RAM, 40 GB sabit disk ve
CD-ROM srcs olmaldr. Bu donanmlar 2006 yl artlarna gre yazlmtr.
22
ekil 1.20: Program belleinin yaps
PIC16F84n 1 Kbytelk program bellei vardr. Her bir bellek hcresi 14 bit
uzunluundadr. Program bellei elektriksel olarak yazlp silinebilir ama program alrken
sadece okunabilir. almas istenen program bu bellek ierisine yklenir. Program bellei
0X000 ile 0x3FF adreslerini kapsar.
23
ekil 1.21: Ram bellek yaps
1.7.1.4. W Kaytcs
PORT A W PORT B
REGSTER
24
1.7.2. Giri/k Pinleri le Balants
PIC16F84n saat (clock) sinyal girii iin kullanlan iki ucu vardr. Bunlar OSC1 (16.
Pin) ve OSC2 (15. Pin)dir. Bu ulara farkl tipte osilatrlerden elde edilen saat sinyalleri
uygulanr.
RC osilatr
R C Fosc
10K 20pf 625 KHz
10K 220pF 80 KHz
10K 0.1f 85 KHz
Tablo 1.24: R-C deer aral
25
ekil 1.25: RC balant emas
XT osilatr
PIC16F84n reset ucu 4 nu.l pinde bulunan MCLR ayadr. PIC16F84 besleme
ularna gerilim uyguland anda EEPROM belleindeki programn balang adresinden
itibaren almaya balar. Programn herhangi bir annda 4 nu.l MCLR ucu 0 V yaplnca
program balang adresine geri dner.
27
ekil 1.32: 16F84 reset devresi
1.7.2.4. I/O Pinleri ve Port Yaps
I/O portlarndan geebilecek 25 mAlik giri akm veya 25 mAlik k akm ile led,
lcd, transistr, tristr ve triyaklar dorudan srlebilir k akmnn yetmedii durumlarda
ykselte devreleri kullanlmaldr.
ekil 1.36: I/O port pinlerine kumanda edilecek devre elemanlarnn balanmas
30
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki uygulama faaliyetini yaparak mikrodenetleyici ve donanm seimini
yapnz.
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.
DEERLENDRME
31
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler
doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. ( ) Mikro ilemcinin bir anda ileyebilecei bit saysna kelime uzunluu denir.
13. ( ) Adres blgesini temsil eden bilgilerin tanmasnda kullanlan hatlara adres yolu
denir.
15. ( ) Mikro ilemcili sistemde bulunan birimler arasndaki ilikiyi dzenleyen hatlara,
kontrol yolu denir.
19. ( ) Silmek iin ultraviyole k altnda belirli bir sre tutulan bellekler "SRAM
belleklerdir.
32
20. ( ) XTAL kristal veya seramikle yaplm genel amal saat osilartdr.
22. ( ) Mikro ilemci, bellek ve G/ birimlerinin tek bir entegre ierisinde retilmi
biimine mikrodenetleyici denir.
DEERLENDRME
33
RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
AMA
ARATIRMA
Programlama kartnn grevini snf iinde tartnz.
2. MKRODENETLEYC PROGRAMLAMA
KARTI
2.1. Mikrodenetleyici Programlama ve Deneme Kart
34
ekil 2.2: Programlama kart devre emas
Mikrodenetleyici deneme kart, programlanm mikrodenetleyicinin almasnn
gzlemlendii karta deneme kart denir. Deneme kartlarnda giri olarak push buton ve
anolog giri iin potansiyometre seilebilir. k deerlerini grmek iin led, display ve
LCD ekran kullanlabilir. Programlanm mikrodenetleyicinin denenecei deneme kartnn
emas ekil 2.3te grlmektedir.
36
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Mikrodenetleyici programlama ve deneme yapabilen bir kart yapnz.
Kart iin gerekli malzemeler:
37
Tonerin plakete yaptndan emin izimin eksik olan ksmlarn asetat
olduktan sonra transfer kadn dikkatlice kalemi ile dzeltiniz.
ayrnz.
Devrenin gerekli deliklerini bir matkap Delik iin 1mm matkap ucu ve basit bir
yardm ile deliniz. el matkab kullann.
Bakr plaket zerindeki balant yollarn Balant yollarn emadan takip ederek
test ediniz. en u noktalaryla irtibatl olup
38
olmadna bakabilirsiniz.
39
ekil 2.5: Deneme kart, bask devresinin st grn
40
KONTROL LSTES
DEERLENDRME
41
LME VE DEERLENDRME
DEERLENDRME LE
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru
ise D, yanl ise Y yaznz.
DEERLENDRME
42
RENME FAALYET-3
RENME FAALYET-3
AMA
ARATIRMA
3. MKRODENETLEYCYE PROGRAM
YKLEME
3.1. Giri
Mikrodenetleyiciye assembly dilinde yazlm program kodlarnn yklenebilmesi iin
nce program herhangi bir editrde yazlr. Yazlan programn almasndan emin olmak
iin bir simlatr benzeri yazlmlarda denenir. Sonra, uygun ekilde isim verilerek saklanr.
ekil 3.2de Not Defteriinde yazlan bir programn asm uzantl olarak saklanmas
grlmektedir.
43
ekil 3.2: Metin editrnde yazlan programn kaydedilmesi
Yazlan program Kaydet onay kutusu iaretlendiinde C sabit diskinde YNPSNN.asm
dosyas olarak saklanr. Bu program dorudan mikrodenetleyiciye yklenemez. Assembly
diliyle yazlm programnz makine diline (*.hex) eviren assempler programnn
kullanlmas gerekir. Piyasada ok eitli assembler programlar mevcuttur. Kullanm
kolaylndan dolay burada MPASM yazlm tercih edilmitir.
45
OK onay dmesi iaretlendiinde MPASM assembleri, metin editrnde yazlm
YNPSNN.asm dosyasn makine diline evirerek YNPSNN.hex dosyas ve eitli rapor
dosyalar oluturur(ekil 3.6).
ERR rapor dosyas adndan da anlalaca gibi hatalarn rapor edilmesinde kullanlr.
Hatal satr numaras ve yaplan hatann karl bu raporsa sralanr.
46
3.2.1. Ykleme Programnn Balatlmas
47
ICProg programn Trkeletirerek ilemler kolaylatrlr. Bunun iin Setting
mensnden options seilir. Language mensnden yn ubuuyla Turkish seenei
bulunarak onay dmesine tklanr (ekil 3.9 ve 3.10).
48
3.2.2. Program Menlerinin Aklanmas
Sadece Erase (sil) komutu verildiinde mikro ilemci zerindeki program silinir.
Fakat program okunamad iin kopyalanamaz.
50
ekil 3.14: Mikrodenetleyici konfigrasyonunu ayarlama
Btn bunlar yaptktan sonra yine Ayarlar mensnden Seenekler alt mens
seilir. Karmza kan ekrandan Kark mensne girilir. Buradan,
Privileged Instruction eklinde hata mesaj grlebilir. Bunu engellemek iin de yine
buradan NT/XP Srcs Etkin seenei iaretlenmelidir. Dier menlerden de alma
ayarlar yaplabilir.
51
ekil 3.15: Seenekler mens
3.2.6. Bilgisayarla Kart Arasndaki Haberleme Ayarlarn Yapmak
52
3.2.7. Program Mikrodenetleyiciye Ykleme
53
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Deneme kart ile yklenen program denemesini yapnz.
54
lem Basamaklar neriler
ekil 3.18 deki program metin editrne Yazlarn hizal olmasna dikkat
yaznz. etmelisiniz. Trke karakter
kullanmaktan kanmalsnz.
Metin editrnzde yazm olduunuz *.asm dosyasnn kolay bulunabilmesi
program *.asm olarak kaydediniz. iin masa stne kaydedebilirsiniz;
yazlmasn unutmamalsnz.
MPASM programn aktifletirip options Options ayarlarn konu anlatmna
ayarlarn yaparak *.asm dosyasn *.hex bakarak yapabilirsiniz.
dosyasna dntrnz.
IC-prog programn aktifletirip donanm, Donanm, seenek ve konfigirasyon
seenek ve konfigirasyon ayarlarn ayarlarn konu anlatmna bakarak
yaparak makine diline evrilmi (*.hex) yapabilirsiniz.
programnz mikrodenetleyiciye
ykleyiniz.
55
KONTROL LSTES
DEERLENDRME
56
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEGERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
2.( ) Assembler; metin editrnde yazlm *.asm uzantl dosyay makine diline
evirerek *.hex dosyas oluturur.
DEERLENDRME
57
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.( ) Mikro ilemcinin bir anda ileyebilecei bit saysna kelime uzunluu denir.
7.( ) Mikro ilemcili sistemde bulunan birimler arasndaki ilikiyi dzenleyen hatlara,
kontrol yolu denir.
9.( ) Adres blgesini temsil eden bilgilerin tanmasnda kullanlan hatlara adres yolu
denir.
10.( ) Silmek iin ultraviyole k altnda belirli bir sre tutulan bellekler SRAM
belleklerdir.
58
DEERLENDRME
59
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 D
2 Y
3 D
4 Y
5 Y
6 Y
7 Y
8 D
9 Y
10 Y
11 D
12 D
13 D
14 Y
15 D
16 Y
17 Y
18 D
19 Y
20 D
21 D
22 D
23 Y
24 D
1 D
2 D
3 Y
4 Y
5 Y
6 D
60
RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 D
4 Y
5 D
6 Y
1 D
2 D
3 Y
4 Y
5 Y
6 D
7 D
8 D
9 Y
10 Y
11 D
12 Y
13 D
14 Y
15 Y
16 Y
17 D
18 D
61
KAYNAKA
KAYNAKA
ADALI Eref, Mikro ilemciler Mikrobilbisayarlar, 1998.
62