FAKTET

LAKURIQ
39
pyetje pr seksin
q prindrit
shpresojn t mos
ua bni kurr

Xhosh MekDauell
dhe erin Dejvis
 FAKTET
LAKURIQ
faktet lakuriq
 FAKTET
LAKURIQ
39
pyetje pr Seksin
q prindrit shpresojn
t mos ua bni kurr

Xhosh MekDauell
dhe Erin Dejvis
 faktet lakuriq

Prkthyes: Florenc Mene

Redaktor letrar: Agesil Qiriazi

Vargjet biblike jan prkthyer direkt nga teksti ne Anglisht. Thekset

n disa prej vargjeve jan kryesisht nga autort e librit.
Prgatiti pr botim: Afrim Karoshi
Design: Botime M&B
Fotografia n kopertin: Gjergji dhe Marinela omo
Fotograf: Kukaphotography.

Josh McDowell Ministry, a ministry of Campus Crusade for Christ,

Inc., a California non-profit religious corporation. 2001 West Plano
Parkway, Suite 2400, Plano, TX 75075, U.S.A.

Botuar n anglisht nga: Moody Publishers.

820 N. LaSalle Blvd., Chicago, IL 60610, U.S.A.

ISBN 978-99956-851-8-8

Botimet Jeta e Re - Pr botimin n gjuhn shqipe.

Asnj pjes e ktij materiali nuk duhet t riprodhohet, t vihet n nj

sistem ose t transmetohet n do form apo mnyr (elektronike,
fotokopje, incizim apo ndonj mnyr tjetr) pa marr m par leje
me shkrim nga botuesit. Pr kontakt na shkruani n adresn:
info@botimetejetes.com
www.botimetejetes.com
Rr: Themistokli Grmenji, Nr. 6,Tiran.
 Ia kushtoj
Shonit, Stefanis, Skotit, Shons, Kellit, Majkllit, Pipit, Kejtit,
Xherrit, Kuinit, Beketit, Hethrit, Davidit, Brens dhe Dotit.

Familja ime
faktet lakuriq
 PRMBAJTJA

N vend t parathnies 9
Le tia fillojm 11

1. A jan e njjta gj vetprmbajtja dhe pastrtia? 15

2. Pse Perndia dhe Bibla jan kaq kundr seksit? 17
3. Pse e krijoi Perndia seksin, n fund t fundit? 19
4. Si mund ta prcaktojm dashurin? 24
5. Ku e ka fjaln Bibla, kur thot: Perndia sht dashuri? 29
6. Cili sht organi m i fuqishm seksual i njeriut? 32
7. A mund t prek seksi trurin? 36
8. A nuk i ka eliminuar shkenca e sotme SST-t dhe infeksionet? 41
9. Cila sht SST-ja m e prhapur? 44
10. A marrin femrat m tepr SST se meshkujt? 49
11. A sht e vrtet se t rinjt marrin m tepr SST se do grupmosh
tjetr? 51
12. Nuk sht seks i sigurt kur prdorim prezervativ? 57
13. Edhe nse asnjri prej ne t dyve ska simptoma, mund t marrim
gjithsesi SST? 62
14. Mund t marr injeksion ose antibiotik nse infektohem me SST? 65
15. A sht e vshtir t infektohesh me SST? 67
16. A mund t lidhen SST-t me smundje t rnda, si kanceri? 72
17. A nuk sht seks i sigurt kur pi pilula kontraceptive? 74
8 faktet lakuriq

18. Si mund t shmang infektimin me SST? 77

19. Ka ndonj lidhje mes seksit paramartesor dhe shndetit mendor? 80
20. A ka problem po t bsh seks anal? 84
21. A sht seksi oral vrtet seks? 86
22. A mund t bj seks oral dhe t ruaj virgjrin? 88
23. A ssht m i sigurt seksi oral? 91
24. A ssht seksi nj akt privat mes dy individsh? 93
25. A ssht m mir po t bashkjetojm n fillim? 97
26. A ssht seksi paramartesor prgatitje shum e mir pr seks t
knaqshm n martes? 102
27. Por seksi sht i mahnitshm! Si mund t jet i gabuar? 105
28. Por hormonet i kam tepr t forta, apo jo? A sht realiste t pres? 107
29. E kam humbur virgjrin. Mos sht tepr von pr mua? 111
30. A sht gabim t bsh sexting? 115
31. Si mund t falem dhe t ndihem i/e falur? 118
32. Si mund t di nse dikush m do? 121
33. Si mund t njoh vullnetin e Perndis? 124
34. Si mund t them JO? 126
35. Kur sht shum larg? 132
36. far tu them atyre q m detyrojn pr kompromis? 135
37. Si do t m ndikoj pornografia n jetn seksuale? 138
38. A sht problem masturbimi? 143
39. Si tia bj, nse m duket se nuk e ndaloj dot sjelljen e mkatshme? 146

VAJZAVE, NGA ERIN DEJVIS 150

DJEMVE, NGA XHOXH MEKDAUELL 152
SHNIM PR DREJTUESIT E T RINJVE 154
PYETJE PR DISKUTIM 156
MIRNJOHJE 163
 9

N vend t parathnies

P o prgatiteshim pr t filluar ndeshjen e futbollit

me miqt e mi, te nj fush afr liqenit artificial t
Tirans. Kur na vjen nj djal, dukshm n hall, dhe
na krkon ndihm pr t trhequr makinn e tij nga gropa
ku kishte ngecur. Na u deshn rreth 15 minuta pr ta nxjerr
makinn nga balta, duke e shtyr.
Nuk e pyetm pr arsyet prse kishte guxuar ta fuste
makinn n at cop rrug t pashtruar, me gropa e lluc,
por errsira, vajza e re q kishte me vete n makin q
rrinte e heshtur dhe e turpruar, na e komunikuan arsyen.
Djali na falnderoi. M shum sesa pr ndihmn, mu duk
se na falnderoi q ia mundsuam nj dalje nga balta pa
prfshir t njohur n histori. Nj falnderim q e ndihmuam
t mbuloj t vrtetn e ngecjes n balt t paktn pr at
rast!
Shum njerz, shpesh pr shkak t mungess s
njohuris, e ngatrrojn veten me skutat e errta e pa drit t
marrdhnieve fizike t pashndetshme.
Perndia e ka krijuar lidhjen intime pr ta shijuar! Asnj
surpriz n kt mes - prve atyre q surprizohen se
medemek Zoti spaska lidhje me kt tem. Por Perndia
gjithashtu ka dhn sugjerime se si kjo fush, n vend q
t keqprdoret dhe t krijoj probleme, mund t jet nj
10 faktet lakuriq

mundsi pr marrdhnie t shndetshme, marrdhnie ku

nuk sht e nevojshme t fshihesh e t rrish n errsir. Sepse
pastaj, dalja nga balta - turpi, faji, marrdhnie t dmshme,
smundje, shtatzni t padshiruara, nuk sht e leht.
Ndaj vendosm ta prkthejm dhe ta botojm kt libr.
sht i drejtprdrejt! Drejt e n tem. Disa prej nesh
ndoshta do t turprohemi nga temat. Disa t tjer do ta
konsiderojn t vonuar trajtimin e ksaj teme. Por duket me
vend t kemi informacionin e duhur. T dim t vrtetn!
Dhe t mos ngelim n moalin e turpit q nuk shlyhet as pr
nj jet t tr.
Ndaj lexojeni, shprndajeni dhe mos kini turp t jetoni
me integritet - pr t mirn e gjithsecilit prej nesh! Dhe t
shoqris ku jetojm!
 11

Le tia fillojm

R akela sht rritur n kish. U b e krishter n

moshn dhjetvjeare. Prindrit dhe pastori i kan
ln gjithmon prshtypjen se seksi sht gj e keqe.
Tani, ajo sht n vit t par n kolegj dhe duket se seksi
sht e vetmja gj pr t ciln duan t flasin vajzat n konvikt.
Madje dhe disa nga shoqet e konviktit t krishter flasin pr
seksin sikur t mos ishte ndonj gj e madhe. Rakela po fillon
t vras mendjen: sht gjith kjo zhurm kur bhet fjal
pr seksin?
Niku ka dgjuar shum gjra pr seksin. sht nj tem
pr t ciln pastori i t rinjve i mson s teprmi (madje, m
shum se duhet, sipas mendimit t Nikut). Niku po bhet
burr dhe hormonet duket sikur po i klthasin q t bj seks.
Ai ka arritur n prfundimin se, nse Perndia sdo t donte
q Niku t bnte seks, nuk do ti kishte dhn dshira kaq t
forta seksuale. Ka arritur n prfundimin se ssht realiste t
pres derisa t martohet.
Ana e do Jezusin. Deri para pak kohsh ishte aktive me
grupin e besimtarve q njeh dhe, nj her n jav, punonte
vullnetare n nj kopsht. N nj ast pasioni, Ana me t
dashurin bn seks. M pas, dukej sikur vetm ziheshin. Javn
e kaluar, u ndan. Tani, Ana sht zemrthyer. Ka hequr dor
nga t gjitha veprimtarit n kish dhe ndihet larg Perndis.
Dshiron q t gjej falje, por i vjen shum turp ti tregoj
12 faktet lakuriq

ndokujt, e aq m pak Perndis, pr mkatin e vet. Ajo e di

se far thot Bibla pr faljen, por pyet veten nse do tia fal
dot ndonjher Perndia mkatin e saj seksual.
Arta nuk ia ka iden se far thot Perndia pr seksin.
Asaj nuk i intereson Perndia tani pr tani. Por ka vn re, se
prfshirja n marrdhnie seksuale, me persona t ndryshm,
sikur ia trazon shpirtin. Pas do marrdhnie, knaqsia e
prkohshme zvendsohet me shqetsim, frik e pasiguri. A
sht kjo dashuria thjesht prfshirje seksuale me dik pr t
cilin ke ndjenja pozitive? N fund t fundit, far thot Zoti
n lidhje me kt situat?1
Po t kishim pyetur Rakeln, Nikun, Ann dhe Artn
q t na tregonin t vrtetn e Perndis pr seksin, do t
hutoheshin. N nj kultur ku seksi sht gjithkund dhe ku
pastrtia e ka humbur kuptimin, t rinjt, prfshi dhe ata n
kish, detyrohen t prballen me tundime t jashtzakonshme
seksuale, pa kuptuar t vrtetn e Perndis pr kt shtje.

KRKIM PR PRGJIGJE
Fjala seks ka 338 milion krkime n Google n muaj. Kjo
prbn m tepr se 4 miliard krkime n vit, q e bn seksin
nj nga pes fjalt m t krkuara n histori.2 *
Meq adoleshentt prbjn pjesn m t madhe t
prdoruesve t internetit, kjo prirje zbulon dy gjra: 1) kur
vjen puna te seksi, adoleshentt kan pyetje dhe 2) prgjigjet i
krkojn n vendin e gabuar.

1 Prshkrimi i Arts nuk gjendet n tekstin origjinal. I sht shtuar tekstit nga botuesi.
Personazhi i shtuar sht m afr realitetit shqiptar dhe nuk ndryshon rrjedhn
thelbsore t librit.
2 What Are the Most Googled Words in the World? /webUpon.com/search-engine.
* Shnimet m t prditsuara jan t disponueshme n internet n www.josh.org.
 Le tia fillojm 13

Hulumtuesi i krishter Bibla nuk sht e

Xhorxh Barna (George Barna)
i etiketoi adoleshentt e sotm heshtur pr temn e
si Brezi mozaik, pr shkak seksit.
t prirjes s tyre q t marrin
copza t vogla informacioni
nga shum burime pr t krijuar prkufizimin e tyre pr t
vrtetn.3 Kjo filozofi e tipit fardo gj q funksionon ka
deprtuar n do prmas t vendimmarrjes s ktij brezi,
sidomos n vendimet e tij pr seksin. Pr shkak se mozaiket
prziejn elemente t shum bindjeve t ndryshme, besimi
duket se ka pak ose aspak ndikim n qasjen e tyre ndaj seksit.
Kur hulumtuesit pyetn kt grup moshe nse kopjojn,
shohin pornografi n internet, eksperimentojn me drogat
dhe alkoolin, ose bjn seks, 53 pr qind e adoleshentve,
ndjeks t msimeve t Jezusit, pranuan t paktn nj prej
ktyre sjelljeve n tre muajt e fundit, krahasuar me 59 pr
qind t jobesimtarve.4

LE T FLASIM
Qartazi, seksi sht nj tem pr t ciln duhet t flasim. Nga
miliarda njerz q krkojn prgjigje pr seksin, shum prej
tyre bjn nj pyetje t rndsishme: Pse t pres? Ndoshta
edhe ti po bn pikrisht t njjtn pyetje. Ndoshta dshiron t
dish prse duhet ta ruash seksin deri n martes dhe si mund
t thuash jo ndrkoh.

3 George Barna, The Church and the Mosaic Generation, Homiletics Online.
homileticsonline.com.
4 Dave Kinnaman, The Mosaic Generation, Enrichment Journal (vjesht 2006).
enrichmentjournal.ag.org.
14 faktet lakuriq

Ndoshta ti je prind, pastor, drejtues i t rinjve, ose msues

dhe ndihesh i paprgatitur pr tu prgjigjur pyetjeve t
t rinjve pr seksin dhe pr tu msuar prse standardi i
Perndis pr pastrtin seksuale ia vlen t zbatohet n nj
kultur ku gjithka sht e pranueshme.
Ke ardhur n vendin e
Asnj pyetje nuk sht duhur. Dua q t dish se far
e ndaluar. thon Perndia, mjeksia dhe
logjika e shndosh pr seksin.
Ja pse synova q ky libr t
ofroj prgjigje t ndershme, t drejtprdrejta dhe intime
pr pyetjet kryesore q bjn nxnsit pr seksin, dashurin
dhe marrdhniet. Asnj pyetje nuk sht e ndaluar. Pas
pesdhjet vitesh komunikimi me m tepr se 10 milion t
rinj, kam msuar se elsi q, n fund fare, on n martesa
dhe familje t lumtura, sht njohuria, jo padija.
Prgjigjet e kulturs pr pyetjet e tua pr seksin, nuk do t
prcjellin tek ju t vrtetn, por kjo nuk do t thot se smund
t gjenden prgjigje. Bibla nuk hesht pr temn e seksit.
Ja pse do t prdorim si udhrrfyes Fjaln e Perndis n
prpjekjen q tu prgjigjemi pyetjeve t tua m urgjente pr
dashurin dhe intimitetin.
Prandaj, merr nj karrige, dhe ulu. Porosit nj makiato (un
do t marr nj Koka-Kola dietike) dhe rehatohu. Le t flasim
pr seksin.
 15

PP
A jan e njjta gj
vetprmbajtja dhe
pastrtia?

Vetprmbajtja sht br britma

e betejs s qasjes besimtare ndaj
seksit madje dhe disa programe laike kan filluar q t
prfshijn vetprmbajtjen si alternativ, si pjes e nj
programi m t gjer pr seks m t sigurt. Por far sht
saktsisht vetprmbajtja? Dhe vend z ajo n planin e
Perndis pr seksin?
Vetprmbajtja nnkupton thjesht shmangien e disa
gjrave. Mund t zgjedhsh t mos hash disa ushqime t
veanta, ose t mos kryesh disa veprimtari ose aktivitete.
Kur vjen puna te edukata seksuale, prkrahsit e mesazhit t
vetprmbajtjes dshirojn q t rinjt ti thon jo seksit.
N mnyr t habitshme, t krishtert sjan t vetmit
q t shtyjn t ushtrosh vetprmbajtje. Antart e grupit
studentor t Harvardit, Revolucioni i Dashuris s Vrtet,
nxisin bashkstudentt q ti thon jo seksit, mbi baza
argumentesh q lidhen me filozofin, biologjin dhe
marrdhniet.5 do vit, qeveria federale shpenzon miliona
dollar pr programe q prkrahin vetm vetprmbajtjen.6

5 Shih Revolucionin e Dashuris s Vrtet. trueloverevolution.wordpress.com.

6 Sharon Jayson, Abstinence Message Goes beyond Teens, USA Today (October
31, 2006). usatoday.com/news.
16 faktet lakuriq

Madje, edhe organizata Prindrimi i Planifikuar (Planned

Parenthood) prkrah vetprmbajtjen si sjellje q parandalon
n mnyr t efektshme shtatznin dhe smundjet
seksualisht t transmetueshme (SST).7
Bota e pranon se ekzistojn arsye t forta pse t ushtrosh
vetprmbajtje n lidhje me seksin, por Perndia nuk na
bn thirrje thjesht pr vetprmbajtje. Ai na bn thirrje pr
pastrti. Po ather, far sht pastrtia?
Kjo sht nj pyetje q ua kam br studentve pr vite me
radh. Mjerisht, asnjher skam gjetur ndonj q t jet n
gjendje t prcaktoj pastrtin. E merrni dot me mend?
As edhe nj person t vetm. Madje, as pastor. Pastrtia
sht nj ndr konceptet m t bukura n Bibl, por duket
sikur askush se di kuptim ka.
Dua q t kuptosh pastrtin, pasi nuk sht ajo q
mendon. Kur t kuptosh pastrtin, kjo do t t ndryshoj
rrnjsisht mnyrn se si mendon pr seksin.
Pastrti do t thot (... je gati pr kt?)... t jetosh sipas
synimit fillestar.
N do fush t jets, nse po jeton ashtu si ka modeluar
Perndia q t jetosh, je i pastr. Nse nuk po jeton si t ka
modeluar Perndia q t jetosh, je i papastr.
Vetprmbajtja sht zakon,
Pastrtia sht por edhe rregull. N parim:
prkushtim pr t Mos bj seks!
jetuar sipas synimit t Ndrsa pastrtia sht virtyt.
Nuk sht thjesht zgjedhja q
Perndis. t shmangsh seksin. sht
prkushtim pr t jetuar sipas

7 Prindrimi i planifikuar. plannedparenthood.org/health-topics.

 Prse Perndia dhe Bibla kan nj qndrim kaq negativ ndaj seksit? 17

synimit t Perndis. Pastrti do t thot ti thuash jo seksit,

por vetm n mnyr q t jesh n gjendje t prjetosh
seksin brenda marrdhnies martesore plot dashuri q krijoi
Perndia.

PP
Prse Perndia dhe Bibla
kan nj qndrim kaq
negativ ndaj seksit?

Meq kultura jon po prkrah

gjithmon e m shum seksin pa
kufij, pikpamja e Perndis pr seksin duket gjithnj e m
tepr radikale. Meq mesazhi i kulturs po bhet gjithmon
e m tepr pro seksit, shum njerz e interpretojn mesazhin
e Perndis pr seksualitetin si antiseks. E vrteta sht krejt
ndryshe.
Kur vjen puna te pikpamja e Perndis pr seksin, shum
njerz, prfshi dhe t krishter, e kan marr qasjen serioze
t Perndis ndaj ksaj teme si negativizm ndaj saj. N fakt,
Perndia e merr shum seriozisht seksin. Por prshkrimi q
na jep ai pr seksualitetin sht m i thell, m i gjall dhe...
madje... m seksi.... se pikpamja q na mson kultura. Madje,
besnikria ndaj planit t Perndis pr seksualitetin on n
seks shum m t knaqshm, sesa prjetimet seksuale q
prkrah bota.
Nga e dim se Perndia sht pro seksit? Nga tabloja e
gjall e seksit q prshkruan ai n Fjaln e vet.
N Fjalt e Urta, shkrimtari flet pr nj takim fizik q sht
i knaqshm dhe dehs (Fjalt e Urta 5:19). Ska asnj mesazh
anti-seks ktu! Por smbaron me kaq.
18 faktet lakuriq

Knga e Kngve sht plot me prshkrime t nxehta

skenash dashurie mes mashkullit dhe femrs. Libri rrfen
historin e dy t dashuruarve t kredhur plotsisht n
knaqsin pr njri-tjetrin. Poezia e brjes s dashuris sht
e gjall dhe emocionuese, dhe Perndia e prfshiu n Fjaln e
vet t shenjt.
N Dhiatn e Re, apostulli Pal rekomandon seksin e shpesht
pr iftet e martuara. Mesazhi i qart sht se Perndia e krijoi
seksin pr knaqsin ton dhe pr lavdin e vet.
Madje, sekziston asnj varg i vetm n Bibl q e quan seksin t
mkatshm apo t ndyr. Vargjet q citohen shpesh pr ti
dhn seksit ngjyra negative nuk flasin aspak pr seksin. Ato
flasin pr shprdorimin e seksit jasht modelit t Perndis.
Perndia e krijoi seksin si dhurat q duhet ndar
mes bashkshortit dhe
Perndia dshiron q bashkshortes. Si modeluesi
seksin ta prjetojm n fillestar, Perndia e krijoi
nivelin m t lart. kt prjetim seksual q t
ishte m emocionuesi dhe
m i knaqshmi. Mesazhi
i Perndis pr seksin nuk
sht: Mos e bni, sepse sht mkat ose i gabuar. Mesazhi
i tij sht: Prisni deri n martes sepse seksi sipas ktij
modeli sht kaq i mrekullueshm sa ia vlen t mbrohet.
Pr t krishtert q e kan t vshtir t kuptojn planin
e Perndis pr seksin, pyetja e vrtet nuk sht: Pse
Perndia ka nj qndrim kaq negative ndaj seksit?, por A
sht vrtet i mir Perndia?
Plani i Perndis pr seksin prvijohet qart n Shkrimet.
Ai dshiron q t shijojm seksin, por na krkon t presim
derisa t martohemi. Bota mson se krkesa e Perndis pr
 Pse e krijoi Perndia seksin, n fund t fundit? 19

pritje prbn prov se ai dshiron q t na mohoj at q

sht e mir pr ne. Por kjo ska aspak lidhje me t vrtetn.
Jeremia 29:11 jep kt premtim: Sepse un i di planet q
kam pr ty, shpall Zoti, plane pr t t begatuar dhe jo pr t
br keq, plane pr t t dhn shpres dhe nj t ardhme.
Psalmi 31:19 thot: Sa t shumta jan gjrat e mira q
ke rezervuar pr ata q t druhen, dhe q ua jep n sy t t
gjithve atyre q gjejn streh te ti.
Dshira e Perndis sht t na jap gjra t mira. Kufinjt
q i cakton ai seksit jan pr mbrojtjen, jo pr privimin, ton.
Bota mund ti shoh kufinjt e seksualitetit si negative, por e
kundrta sht e vrtet. Perndia nuk sht kundr seksit. Ai
sht kaq pro tij, saq dshiron q do mashkull dhe femr ta
prjetoj seksin sipas modelit origjinal t tij.
Nse zgjedhim ti besojm Perndis, kur premton se ka
rezervuar gjra t mira pr ne, mund t prqafojm lirisht
planin e tij pr seksin, duke ditur se ai dshiron q seksin ta
prjetojm n nivelin m t lart.

PP
Pse e krijoi Perndia
seksin, n fund t
fundit?

Bibla na jep tri arsye t veanta pr

seksin. E para, mund t t duket e
njohur, por vazhdo leximin. Plani i Perndis pr seksin nuk
sht aq i mrzitshm, sa mund t t duket.
20 faktet lakuriq

#1: RIPRODHIMI
Ndoshta, e di tashm arsyen e par pse e krijoi Perndia
seksin. Quhet riprodhim, pra, lindje bebesh.
N Zanafilla 1:28, Perndia ua zbuloi kt arsye pr seksin
Adamit dhe Evs, kur tha: Jini t frytshm dhe shumohuni;
mbushni tokn dhe nnshtrojeni.
Perndia na ka dhn nj aftsi tejet n ngjasim me t pr
t krijuar jet prmes aktit t seksit. Fillimi i ktij vargu na
thot se Perndia synonte q rezultatet e seksit t ishin bekim.
Kur fmijt lindin nga prkushtimi pr gjith jetn q ka burri
me gruan, ky bekim sht i jashtzakonshm!
Sigurisht, sht e mundur q bebet t lindin edhe
jasht martese. Por krijimi i jets sht nj nga gjrat m
t mahnitshme q do t bsh ndonjher. Ai meriton t
kremtohet pa turpin dhe shprqendrimet e momentit t
gabuar, brenda kufinjve t nj martese q nderon Perndin.

#2: UNITETI
Si qenie njerzore, jemi krijuar me nj dshir t thell pr
intimitet. Dshirojm shum q t lidhemi me njerzit e tjer
dhe me Perndin. Perndia e krijoi kt dshir brenda nesh.
Pjes e synimit t tij pr seksin sht dhe prmbushja e ksaj
nevoje pr lidhje personale.
sht provuar shkencrisht se seksi krijon lidhje mes dy
njerzish, por nivelet m t
Perndia dshiron q thella t lidhjes dhe intimitetit
seksi t jet qejf! mund t arrihen vetm duke
ndjekur planin e Perndis pr
seksin.
Zanafilla 2:24 thot: Kjo shpjegon arsyen pse burri l
baban dhe nnn e vet dhe bashkohet me t shoqen, dhe t
 Pse e krijoi Perndia seksin, n fund t fundit? 21

dy bashkohen n nj t vetm (New Living Translation).

Kjo pjes thot se lidhja mes burrit dhe gruas bhet kaq
e fort, sa ata bhen t bashkuar n nj. Me fjal t tjera,
bashkohen kaq ngusht s bashku, saq nuk i shqit dot.
Shkrimtari i Zanafills e dinte me intuit at q shkenca ka
vrtetuar koht e fundit. Hulumtuesit kan zbuluar nj hormon
t quajtur oksitocin, ose hormoni i prqafimit.8 Oksitocina
sht nj kimikat q lshon truri gjat seksit dhe gjat veprimeve
q ojn drejt seksit. Kur lshohet ky kimikat, shkakton ndjenja
prkujdesjeje, besimi dhe dashurie t thell. Ky kimikat lshohet
edhe kur nna i jep gji foshnjs s vet. Qllimi i tij sht t krijoj
nj lidhje ose dashuri t thell njerzore.
Sa her q bn seks me dik, trupi ka nj reagim kimik q
i thot: ngjitu. Perndia krijoi mjetin pr t prmbushur
dshirn tnde pr intimitet n nivelin biologjik; por ka
dhe nj klek. Hulumtimet kan provuar se synimi i
Perndis pr intimitetin arrihet n nivelin maksimal mes dy
bashkshortsh, pa partner t tjer seksual.
Nj anketim i Universitetit t ikagos zbuloi se iftet
e martuara monogamike shnojn nivelet m t larta
t knaqsis seksuale. Sipas anketimit, 87 pr qind e
gjith ifteve t martuara monogamike raportojn se jan
jashtzakonisht ose shum t knaqur fizikisht nga
marrdhnia e tyre seksuale dhe 85 pr qind e tyre jan
jashtzakonisht ose shum t knaqur emocionalisht.9
Me fjal t tjera, oksitocina po vrshon pa hesap n trurin
e shum ifteve t martuara! Vlen t shnohet se m pak

8 Susan E. Barker, Cuddle Hormone. oxytocin.org/cuddle-hormone/index.html.

9 Edward O. Laumann, e t tjer. The Organization of Sexuality: Sexual Practices in the
United States (Chicago: University of Chicago Press, 1994), 36365.
22 faktet lakuriq

t knaqurit (si fizikisht, ashtu dhe emocionalisht) jan ata

beqar dhe t martuar q kan shum partner.
Nj rishikim i puns s gjat krkimore t kryer nga
Qendra Kombtare pr Statistikat Shndetsore dhe
Universiteti i Merilandit konstatoi se grat q e ruajn seksin
pr martes prballen me nj rrezik jashtzakonisht m t ult
divorci se ato q jan seksualisht aktive prpara martess.10
Kur ndjekim planin e Perndis pr seksin, jemi n gjendje t
formojm nj lidhje me bashkshortin/en q sht e vshtir
t kputet (t kujtohet si tha Zanafilla se kjo ndodhte kur t
dy bashkohen n nj?).
Kur presim deri n martes pr t br seks, formojm nj
nivel intimiteti t pashoq.

#3: ARGTIMI
Kemi vrtetuar se Perndia sht pro seksit dhe se dshiron
gjra t mira pr ty. Ja prova: nj nga arsyet pse e krijoi seksin
Perndia sht pr knaqsin ton. Po, ashtu sht! Perndia
dshiron q seksi t jet qejf!
Kt e shohim qart n Fjalt e Urta 5:18-19: Gruaja
jote qoft burim bekimi
Perndia e krijoi seksin pr ty. Gzohu n gruan e
pr dobin ton dhe pr rinis sate. Ajo sht dre
i kndshm, drenush e
lavdin e vet. hirshme. Knaqu gjithmon
me gjinjt e saj. Qofsh
gjithmon i magjepsur nga dashuria e saj (NLT). E nxeht,
apo jo? Kjo pjes thot se burri duhet t marr knaqsi

10 Joan R. Kahn dhe Kathryn London, Premarital Sex and the Risk of Divorce,
Journal of Marriage and the Family, 53 (1991), 84555.
 Pse e krijoi Perndia seksin, n fund t fundit? 23

nga trupi i s shoqes. N origjinal, pjesa thot pak a shum

kshtu: U dehsh nga seksi i saj. Perndia synonte q seksi t
ishte emocionues dhe knaqsindjells.
sht e vrtet se seksi jasht martese mund t jet qejf,
por nuk mund t arrij kurr nivelin e knaqsis dhe qejfit
q marrim kur i qndrojm besnik planit t Perndis pr
seksin.
Srish, hulumtimet provojn se plani i Perndis on
n seksin m t shklqyer. Shumica e studimeve madhore
tregojn nj lidhje t fort mes martess monogami dhe
knaqjes seksuale. Po kto studime vn n dukje se grat q
kryejn aktivitet t hershm seksual dhe ato q kan pasur
shum partner jan m pak t knaqura me jetn e tyre
seksuale, sesa grat q kan hyr n martes me pak ose aspak
prvoj seksuale. USA Today e quajti kt pun krkimore
hakmarrja e zonjave t kishs.11
Bota mson se seksi pa kufij sht m i knaqshmi, por
puna krkimore ka provuar at q mson gjithmon Fjala e
Perndis. Perndia dshiron q t knaqemi me seksin. Kur i
qndrojm besnik planit t tij pr seksualitetin, zbulojm nj
nivel knaqsie dhe qejfi t pashoq.
Ather, pse e krijoi Perndia seksin? Qartazi, e krijoi pr
dobin ton dhe pr lavdin e vet. Kur seksi shijohet sipas
planit t Perndis, rezultati sht i mahnitshm! Kur dalim
jasht kufinjve q ka caktuar Perndia pr jetn seksuale,
knaqsia dobsohet, intimiteti zhvlersohet dhe bekimet q
kishte ndrmend Perndia si rezultat i takimeve tona seksuale
mund t ohen dm.

11 William R. Mattox, Jr., Aha! Call It the Revenge of the Church Ladies, USA
Today (11 shkurt 1999). usatoday.com.
24 faktet lakuriq

PP
Si mund ta prcaktojm
dashurin?

Shumica e t rinjve, djem apo vajza

qofshin, pohojn se rnia n dashuri
sht arsyeja pr fillimin e marrdhnies seksuale. Qartazi,
dashuria sht motivuese e fuqishme sjelljeje, por shumica
prej nesh e kan t vshtir t prcaktojn se sht dashuria.
Dashuria mund t jet tema m e prfolur, m e
prmendur n libra dhe m e knduar n gjith historin. Q
nga filmat, e deri te muzika apo poezia, gjithkush duket se
ofron nj prcaktim t ndryshm t dashuris.
Dashuri sht kur ske kurr nevoj t thuash m
fal nga filmi Histori dashurie [Love Story].
Dashuria sht folje teksti i kngs s DC Talk.
Dashuria sht pasion, fiksim, dikush pa t cilin
sjeton dot nga filmi Takohuni me Xho Bllekun [Meet
Joe Black].
Dashuria sht miqsi e zjarrt nga filmi Burri i
prsosur [The Perfect Man].

Shumica e prcaktimeve t dashuris jan t dobishme

pr tekste kngsh t kapshme ose pr skenar filmash
romantik, por a pin uj n botn reale? Kur i zbatojm
n marrdhniet dhe prjetimet tona seksuale, a e dim se
sht vrtet dashuria?
Dashuria sht nj nga konceptet m t ndrlikuara dhe
m t fuqishme n bot e, megjithat, kam vn re se shum
pak njerz duket se e kuptojn. Prcaktimi i dashuris sht
 Si mund ta prcaktojm dashurin? 25

hap ky pr t kuptuar synimin dhe planin e Perndis pr

seksin. Tek e fundit, nse sprcakton dot dashurin, nga
ta dish nse ke rn vrtet n dashuri? Nse sprcakton
dot dashurin, si mund ta dish nse po dashurohesh? Nse
sprcakton dot dashurin, si ta dish nse ke vrtet nj
marrdhnie intime dhe plot dashuri? Nse sprcakton dot
dashurin, si mund t shprehsh dashurin prmes seksit? Se
bn dot.
Pr t kuptuar plotsisht sht dashuria, le t shohim se
far ssht ajo.

DASHURIA NUK SHT NDJENJ.

Kur ishe i vogl, mamaja mund t t urdhronte t haje
perimet (ky sht veprim), por st urdhronte dot q t
t plqenin (kjo sht ndjenj). Kur u krkoj njerzve t
prcaktojn dashurin, shumica m thon se sht ndjenj.
Por dashuria smund t jet ndjenj, pasi emocionin nuk e
urdhron dot. Mund t urdhrosh vetm nj veprim ose
vendim.
Kush mund t na urdhroj t duam? Perndia; ai jo vetm
q mundet, por edhe e bn!
Gjoni 13:34 thot: Po ju jap nj urdhrim t ri: duajeni
njri-tjetrin. Si ju kam dashur un, kshtu duhet t doni dhe
ju njri-tjetrin.
Efesianve 5:25 shprehet: Burra, ti doni grat tuaja, ashtu
si deshi Krishti kishn dhe dha veten pr t.
Qartazi, dashuria sht m tepr se ndjenj. sht nj seri
zgjedhjesh. Kur zgjedhim t dashurojm, emocionet mund
t na transformohen, por dashuria shprehet me vepra t
vullnetit.
26 faktet lakuriq

DASHURIA NUK SHT SEKS.

Kultura na mson se dashuria dhe seksi jan fjal t
ndrkmbyeshme dhe se seksi sht mjet mats q vlerson
nse ke rn ose ske rn n dashuri. M tej, ajo na mson
se seksi sht prbrs i domosdoshm pr nj marrdhnie
dashurie. Por Fjala e Perndis na jep nj prcaktim t
dashuris q ska t bj fare me seksin. N mnyr t
padiskutueshme, seksi dhe dashuria nuk jan e njjta gj.
far sht ajo q e bn kaq t leht t ngatrrojm seksin
me dashurin? Ju kujtohet, te
Seksi dhe dashuria prgjigjja ime n pyetjen 3,
nuk jan e njjta gj. u shpreha se, gjat aktivitetit
seksual, truri lshon oksitocin,
nj hormon prqafimi
q ngjall ndjenja prkujdesjeje, besimi dhe dashurie t
thell. Ajo ndjenj e kombinuar me prpjekjen e kulturs
popullore pr t shitur seksin dhe dashurin si nj paket t
vetme, mund t shtyj shum vet q t mendojn se seksi
sht baras me dashurin. Meq e dim tashm se dashuria
nuk sht ndjenj dhe mund t arrijm n prfundimin
se prcaktimi i dashuris nga bota sht m s teprmi
kontradiktor, pa dyshim, seksi nuk sht dashuri.
Meq Perndia e krijoi seksin q t na lidhte me njri-
tjetrin, kur zgjedhim t kryejm seks jasht martess, kjo na i
kthen marrdhniet prmbys dhe na i pshtjellon emocionet
deri n at pik sa njeriu mund t keqinterpretoj seksin
si dashuri. Kur ndjekim planin e Perndis, dashuria mes
mashkullit dhe femrs sht formuar tashm prpara se t hyj
n ekuacion seksi.
Nuk sht shprehje dashurie kur zgjedh t plotsosh
nevojat e astit tani, duke anashkaluar planin e Perndis
 Si mund ta prcaktojm dashurin? 27

pr seksin. Dashuria e vrtet pret deri n martes pr t t

mbrojtur ty dhe partnerin nga rreziqet e mundshme t seksit
jashtmartesor dhe t siguron nj t ardhme ku seksi shijohet
n nivelin maksimal.

PRCAKTIMI I DASHURIS SIPAS PERNDIS

Fjala e Perndis na ofron nj prcaktim t qart t dashuris.
Ktu, m ndiqni teksa gjurmojm fjaln dashuri npr
nj sr pjessh biblike, pr t gjetur nj prcaktim aq t
fuqishm, sa t ndikoj rrnjsisht n mnyrn si jetojm.
N Mateu 22:39, Jezusi thot: Duaje t afrmin si
vetveten.
Si t duam t tjert? Ashtu si duam veten. Kjo pjes
nuk e ka fjaln pr dashurin narciziste dhe egoiste. Veten e
duam duke u siguruar vazhdimisht q t plotsojm nevojat
q kemi. Kshtu, dashuria e vrtet dshiron t prmbush
nevojat e t dashurit t vet.
Efesianve 5:28-29 (versioni ESV) ofron nj tjetr t
dhn drejt prcaktimit hyjnor t dashuris. Ajo thot: N t
njjtn mnyr, burrat duhet t duan bashkshortet si trupin
e vet. Ai q do gruan e vet, do vetveten. Sepse askush se
urreu mishin e vet, por e ushqen dhe kujdeset pr t, njsoj
si bn dhe Krishti me kishn.
Si e duam saktsisht veten? Duke e ushqyer dhe duke u
kujdesur me dashuri pr t. Nse e dua veten n mnyr
biblike, ather do ta ushqej veten q t arrij pjekurin nga
ana fizike, shpirtrore, mendore dhe n marrdhnie. Nse e
dua veten me t vrtet, do t prkujdesem dhe do t mbroj
veten nga do gj q pengon kt proces rrits.
Fjala e Perndis na siguron prcaktimin m t thjesht
t dashuris: t mbroj dhe t siguroj. Gjithmon, pa
28 faktet lakuriq

prjashtim, dashuria e vrtet krkon m t mirn pr t

dashurin. Motivimi i saj sht gjithmon t mbroj dhe t
siguroj.
Ku futet seksi n prcaktimin e dashuris nga Perndia?
Kur seksi kryhet vetm brenda martess, prbn nj mnyr
t mir pr t prmbushur nevojat fizike dhe emocionale
t partnerit. Por, jasht
Motivimi i dashuris martess, seksi t ekspozon ty
sht gjithmon t dhe partnerin ndaj rrezikut.
mbroj dhe t siguroj. Kur zgjedh t kryesh seks
jasht martese, nuk arrin t
mbrosh partnerin (dhe veten)
nga mundsia e pasojave
shkatrrimtare, si shtatznia e paplanifikuar, SST-t, ndjenjat
e fajit, zemrthyerja dhe mosprmbushja e synimeve.
Kur veprojm jasht planit t Perndis, vijat ndarse mes
dashuris dhe seksit mjegullohen. Mos i ngatrro ndjenjat e
kndshme me dashurin. Dhe mos e ha gnjeshtrn se seksi
sht mnyra m e mir pr ti shprehur dashurin personit
q do. Perndia e planifikoi seksin pr n martes pr
mbrojtjen ton. Kur lumturia, siguria, rritja shpirtrore dhe
shndeti i tjetrit jan po aq t rndsishme pr ty, sa dhe t
tuat (madje, aq shum sa dshiron q ta mbrosh nga dmtimi
i mundshm q mund t sjell seksi jasht martese), ather e
di se ke gjetur dashurin.
 Ku e ka fjaln Bibla kur thot: Perndia sht dashuri? 29

PP
Ku e ka fjaln Bibla
kur thot: Perndia
sht dashuri?

Aftsia jon pr t kuptuar dhe

prqafuar plotsisht planin e
Perndis pr seksin varet trsisht nga fakti nse kuptojm
se cili sht ai.
1 Gjonit 4:16 e prshkruan kshtu Perndin: Prandaj, ne
e njohim dhe mbshtetemi n dashurin q ka Perndia pr
ne. Perndia sht dashuri. Kushdo q jeton n dashuri, jeton n
Perndin, dhe Perndia n t (theksi sht i imi).
1 Gjonit 4:8 na thot: Kushdo q nuk do, nuk e njeh
Perndin, sepse Perndia sht dashuri (theksi sht i imi).
Pohimi Perndia sht dashuri nuk do t thot se
Perndia sht nj ndjenj e mjegullt, e ngroht dhe e paqart.
Mos harro: kemi vrtetuar tashm se dashuria nuk sht
ndjenj. Po ather, pamje ka vrtet dashuria e Perndis?
Te Gjoni 15:12-13, Jezusi tha: Urdhrimi im sht ky: t
doni njri-tjetrin, ashtu si ju kam dashur un. Ska dashuri
m t madhe se kjo: kur njeriu jep jetn e vet pr miqt.
Perndia sht shembulli absolut i natyrs s dashuris dhe
i mnyrs se si sillet dashuria. Jezusi e demonstroi kt duke
br nj jet dashurie dhe dhembshurie ktu n tok. Vdekja
e tij n kryq na jep nj pamje t dashuris s Perndis n
veprim. Dashuria e tij e fuqishme pr ne sht standardi me
t cilin ai na krkon t duam t tjert.
Perndia nuk thot vetm se na do. Ai nuk na drgon nj urim
shn Valentini kozmik nga qielli dhe pastaj se v dashurin n
veprim. Ai na e provon dashurin e vet n mnyr t prsritur.
30 faktet lakuriq

Ti, ndoshta, thua: Prit pak! Nse Perndia m do kaq

shum, pse dshiron t m privoj nga gjrat e mira si seksi?
Le ti kthehemi prcaktimit t dashuris q diskutuam n
prgjigjen e pyetjes s mparshme. Dashuri do t thot t
mbrosh dhe t sigurosh. Porosit e Perndis nuk synojn q t
na privojn apo t na kufizojn; prkundrazi, synimi i tyre sht
t sigurojn t mirn ton dhe t na mbrojn t ardhmen.
N gjith Bibln ka nj sr porosish ku Perndia na krkon
tu themi jo disa zgjedhjeve dhe sjelljeve t caktuara. Ndonse,
n shikim t par, kto porosi mund t duken negative,
n realitet jan shprehje e thell e dashuris s Perndis.
Porosit e Perndis Madje, sa her q Perndia
thot: Mos bj dika, ai po na
synojn t mirn ton provon dashurin e vet, duke na
dhe t na mbrojn t mbrojtur dhe duke siguruar pr
ne.
ardhmen. Ligji i Prtrir 10:13, thot:
Zbatoni porosit dhe urdhrimet
e Zotit, q po ju jap sot pr t mirn tuaj (theksi i imi).
Pse na jep urdhrime Perndia? Pr t mirn ton! Edhe
kur udht e Perndis na duken acaruese ose kufizuese, t
jemi t sigurt se ai na do dhe se urdhrimet e tij synojn t na
mbrojn dhe t sigurojn pr ne.
Porosit e Perndis pr seksin jan shembulli i prsosur i
ktij parimi.
N 1 Korintasve 6:18, lexojm: Largojuni shthurjes
seksuale. T gjitha mkatet e tjera q kryen njeriu jan jasht
trupit, por kush mkaton nga ana seksuale, mkaton kundr
trupit t vet.
Qartazi, Perndia dshiron q t shmangim shthurjen
seksuale. Pse? Prgjigjen na e jep n t njjtn pjes, ku na
thot t presim.
 Ku e ka fjaln Bibla kur thot: Perndia sht dashuri? 31

Kush mkaton nga ana seksuale, mkaton kundr trupit

t vet. Marrdhnia seksuale jasht planit t Perndis do
t t prek vrtet trupin nga ana fizike. Kur vepron jasht
planit t Perndis pr seksin, trupi yt mund t vuaj pasoja t
rnda. Ja disa prova:

Rreth nj n katr t rinj seksualisht aktiv, t

moshave 15-24 vje, infektohet me nj SST n vit.12
N 2004, Qendra pr Kontrollin e Smundjeve vlersoi
se m tepr se 18,000 t rinj, t moshave 13-24 vje,
po jetonin me HIV/SIDA (n 35 zonat me raportim
konfidencial pr HIV me baz emri); pothuajse 5,000 u
diagnostikuan vetm n vitin 2004, q prfaqsonin 3%
t njerzve t diagnostikuar at vit.13
N 2009, nj total prej 409,840 foshnjash u lindn
nga nna 15-19 vjeare.14 M tepr se gjysma e atyre
shtatznive ishin t padshiruara.15

Pothuajse t gjitha kto rreziqe pr shndetin eliminohen

kur dy partnert presin deri n martes pr t kryer seks.
Edhe sfidat q vijn nga shtatznia e paplanifikuar paksohen
kur foshnja ngjizet n kornizn e nj marrdhnieje
martesore t prkushtuar dhe plot dashuri.

12 Child Trends, Sexually Transmitted Diseases (STDs) among Adolescents and

Young Adults, Facts at a Glance 2006-03 (2006). childtrends.org.
13 Centers for Disease Control and Prevention, HIV/AIDS Surveillance Report, vll.
16 (2005). cdc.gov.
14 B. E. Hamilton, e t tjer., Births: Preliminary Data for 2009, National Vital
Statistics Reports (2010), 59(3), table 2.
15 A. Chandra, e t tjer, Fertility, family planning, and reproductive health of U.S.
Women: Data from the 2002 National Survey of Family Growth, National Vital
Health Statistics (2005), 23 (25), 12.
32 faktet lakuriq

Qartazi, Perndia nuk na krkon t presim pr seks, me

qllim q t na prish qejfin, apo t na kufizoj n mnyr t
panevojshme. Porosit e tij pr seksin jan prov e dashuris
s tij pr ne, pasi ai prpiqet t na mbroj dhe t na siguroj
pr t mirn ton.
Pr shkak se Perndia sht dashuri, ai krkon
mirqenien ton n do hap. Kur kuptojm Bibln n kt
drit, jemi t lir t prqafojm porosit e tij, duke ditur se ato
u shkruan nga nj Perndi i dashur, i cili e di se sht m e
mira pr ne.

PP
Cili sht organi m
i fuqishm seksual i
njeriut?

Organin m t fuqishm seksual nuk

ta mbulon kostumi i notit. elsin
pr seksin maksimal nuk e gjen mes kmbve. E ke midis
veshve. Kur vjen puna te seksi, truri sht vendi ku ndodh
magjia e vrtet.
Ja, nj kurs i shpejt n shkencn e trurit. Ndonse peshon
vetm 1.4 kilogram, truri yt prmban 10 miliard neurone,
100 miliard qeliza mbshtetse dhe 100 trilion lidhse q
lidhin ato qeliza me neuronet.16 do sekond krijohen nj
milion lidhse t reja.17

16 Daniel R. Weinberger, M.D., Brita Elvevag, Ph.D., dhe Jay N. Giedd, M.D., The
Adolescent Brain: A Work in Progress, The National Campaign to Prevent Teen
Pregnancy (qershor 2005), 5.
17 Helen Phillips, Instant Expert: The Human Brain, New Scientist (September 4,
2006). newscientist.com.
 Cili sht organi m i fuqishm seksual i njeriut? 33

Truri yt sht masa m e ndrlikuar n univers.

Brenda asaj mase t ndrlikuar qelizash dhe lidhsesh,
prjetohen elementet m eksituese t seksit. Besoj se e ke
dgjuar fjaln orgazm, apo jo? Ajo prshkruan nj ndjenj
t thell knaqsie gjat seksit. Hulumtuesit kan zbuluar
se, gjat orgazms, truri ndriohet pas marrjes s nj doze
t strmadhe kimikatesh q t bjn t ndihesh mir. Gjat
seksit, truri drgon mesazhe prmes trupit, duke urdhruar
funksionet fizike. Pa nervat,
q ia kthejn srish impulset Pothuajse dy t
shtylls kurrizore, orgazma tretat e studentve
nuk do t ishte e mundur.
Kur vjen puna te reagimi ndaj seksualisht aktiv
prjetimeve seksuale, qartazi, shprehen se do t donin
ai q kontrollon lojn sht
truri.
t kishin pritur.
Por jo do tru sht
pajisur pr seks maksimal. Ju kujtohen ato qindra triliona
lidhse? Kur sapo ke lindur, ato lidhse jan t zhveshura.
Duke filluar nga vitet e adoleshencs, rreth atyre lidhseve
formohet mbshtjellja e quajtur mielin. Mielina vazhdon
t formohet deri n t njzetat. Ky gyp mieline vepron si
izoluesi i nj kablloje elektrike. Ai lejon q impulset elektrike
q drgon truri yt t udhtojn teposht nervit m shpejt
dhe m efektshm.18 Disa prej nervave q vishen gjat
adoleshencs lidhin zonat e trurit q rregullojn kontrollin e
emocioneve, gjykimit dhe impulseve. Me fjal t tjera, truri
nuk pajiset pr t br zgjedhje t shpejta dhe t menura pr

18 Shannon Brownlee, e t tjer, Inside the Teen Brain, US News & World Report
(1 gusht 1999). usnews.com/usnews/culture.
34 faktet lakuriq

seksin para se t arrij moshn njzetvjeare.

Neuroshkenctart kan zbuluar se truri i adoleshentve
po piqet edhe n zona t tjera. Nj nga pjest e fundit t
trurit q piqet sht sistemi q kontrollon brjen e gjykimeve
dhe qetsimin e emocioneve t pashtruara. Ai quhet korteksi
parafrontal.19
Kur lindim, ne veprojm n baz t sistemit limbik, i
cili gjendet n pjesn e pasme dhe t brendshme t trurit.
N thelb, sistemi limbik sht vendi ku gjejm emocione t
paprpunuara. Kur funksionojm nga sistemi limbik, sjemi
n gjendje t marrim vendime t bazuara n t drejtn apo
t gabuarn; mund t vendosim vetm n baz t mnyrs si
ndihemi.
M von gjat jets, qendra e kontrollit pr vendimmarrjen
zhvendoset nga sistemi limbik te korteksi parafrontal,
i cili gjendet n pjesn ballore t trurit. Nga korteksi
parafrontal, jemi n gjendje t bjm zgjedhje morale.
Sistemi limbik merret me nxitjet dhe dshirat e forta. Vetm
korteksi parafrontal sht n gjendje t kryej zgjedhje t
qndrueshme n baz t pasojave t ardhshme. Mendoje
kshtu: nse sistemi limbik sht luan i uritur, korteksi
parafrontal sht zbuts i mirprgatitur luansh. Luani do
thjesht t haj dhe smendon se mund t ndodh, nse i
lshohet shnjestrs s gabuar pr drek. Zbutsi i luanve
prdor shprblime dhe pasoja pr t zbutur nxitjet shtazarake
t luanit.
Nga ana shkencore, t rinjt jan luan. Gjat viteve t
adoleshencs, praktikisht, korteksi parafrontal ia ka futur

19 Shannon Brownlee, e t tjer, Inside the Teen Brain, US News & World Report
(1 gusht 1999). usnews.com/usnews/culture.
 Cili sht organi m i fuqishm seksual i njeriut? 35

gjumit n timon, ndrsa sistemi limbik sht n superxhiro.

Madje, normalisht, kalimi nga funksionimi n baz t
sistemit limbik te funksionimi nga korteksi parafrontal nuk
prfundohet para mesit t t njzetave. Nga ana biologjike,
korteksi parafrontal i adoleshentit normal ssht plotsisht
gati q t marr prsipr rolin e drejtorit ekzekutiv, ose
shefit, t trurit,20 por t rinjt, n kt faz zhvillimi, po
marrin vendime pr seksin q do t ken pasoja pr gjith
pjesn tjetr t jets.
Koht e fundit, nj anketim i revists Journal of Youth and
Adolescence (Revista e t Rinjve dhe Adoleshentve) konstatoi se
m tepr se 60 pr qind e 17-18 vjearve kan br seks.21
Mirpo truri i tyre nuk sht plotsisht i pajisur pr t marr
vendime duke llogaritur pasojat e ardhshme. Ndoshta
kjo sht arsyeja pse pothuajse dy t tretat e studentve
seksualisht aktiv shprehen se do t donin t kishin pritur.22
Adoleshentt mund t jen
fizikisht gati pr seks, por organi i Organin m t
tyre m i fuqishm seksual, truri, fuqishm seksual nuk
piqet pr seks maksimal shum ta mbulon kostumi i
koh m von.
Le tu kthehemi synimeve t notit.
seksit n pyetjen 3. T kujtohet
se Perndia e krijoi seksin pr knaqsin ton dhe pr
t na lidhur me partnerin. Kto dy synime t seksit nuk
jan biologjike, por mendore. Sipas planit t Perndis,
20 Po aty.
21 Sexuality in Adolescence, Journal of Youth and Adolescence (nntor 2007).
righthealth.com.
22 Kaiser Family Foundation, Teen Sexual Activity, s bashku me
artikullin e revists Seventeen, Virginity and the First Time (2002). kff.org/
mediapartnerships.
36 faktet lakuriq

shprblimet m t mira pr seksin ndodhin n mendje.

Me fjal t tjera, askush nuk ka prodhuar ende prezervativ
pr mendjen. Vetm Perndia sht n gjendje t na mbroj
organin m t fuqishm seksual, derisa t kemi at
marrdhnie ku t jemi n gjendje t shijojm plotsisht
knaqsin mendore, emocionale dhe fizike q siguron seksi.
Ja nj kshill e shndosh nga Fjala e Perndis: Mos
u prputhni me kt bot, por transformohuni me an t
riprtritjes s mendjes suaj q, me an t provs, t dalloni
se cili sht vullneti i mir, i prsosur dhe i pranueshm i
Perndis (Romakve 12:2; ESV).

PP
A mund t prek
seksi trurin?

Kemi treguar se truri sht organi

m i fuqishm seksual q ke. Mnyra
si reagon truri ndaj seksit n mnyr afatgjat ndikohet fort
nga vendimet q merr pr aktivitetin seksual.
Mos harro: Apostulli Pal (1 Korintasve 6:18, Bibla)
na paralajmron q t shmangim seksin jasht planit t
Perndis, pasi ky veprim sht mkat kundr vet trupit
ton. Tani, shkenctart e mbshtesin paralajmrimin e Palit,
duke vrtetuar se, kur njeriu bn seks jasht martese, kjo i
sjell pasoja fizike n tru.
Le t ndjekim t dhnat pr shkencn e seksit, q t
zbulojm se si ta ndryshon seksi trurin, organin tnd m t
fuqishm seksual.
 A mund t prek seksi trurin? 37

LIDHJA NDODH N TRU

E mban mend oksitocinn, hormonin e prqafimit? Ai
sht hormoni lidhs q lshohet gjat aktivitetit seksual dhe
krijon ndjenja prkujdesjeje, besimi dhe dashurie t thell.
Faktori i bashkimit, q krkojm me zjarrmi t gjith dhe
q Perndia synoi ta prmbushte me an t seksit, na sht
ndrtuar vrtet brenda mendjes.
Veanrisht truri i femrs merr doza t larta oksitocine,
sa her q merr prqafime dhe prekje. Vazopresina sht nj
hormon q bn t njjtn gj n trurin e mashkullit.23
N kontekstin e nj marrdhnieje t prkushtuar dhe plot
dashuri, truri lshon nivele gjithnj e m t larta oksitocine
dhe vazopresine, pr t ruajtur lidhjen e partnerve t sigurt.
Perndia na e ka formuar trupin q t reagojm fizikisht
ndaj intimitetit afatgjat dhe ai reagim ndodh n tru. Kur i
ndrrojm vazhdimisht partnert, nivelet e oksitocins ulen
dhe funksioni i lirimit t oksitocins n tru nuk punon
si duhet. Aktiviteti i shthurur seksual e prish prodhimin e
vazopresins n trurin e mashkullit, duke br q meshkujt
t bhen t pandjeshm ndaj rrezikut t marrdhnieve
afatshkurtra.24 Seksi afatshkurtr dhe pa angazhime mund t
ta ndryshoj vrtet trurin n nivelin kimik.
Oksitocina dhe vazopresina nuk jan t vetmet reagime
seksuale q prodhohen n tru. Seksi nxit edhe nj kimikat
q t bn t ndihesh mir, q quhet dopamin. Dopamina
lshohet sa her q bjm dika emocionuese ose
shprblyese. Nse oksitocina sht kimikati q na tregon se

23 Barker, Cuddle Hormone.

24 Joe S. McIlhaney Jr., M.D., dhe Freda McKissic Bush, Hooked: New Science on How
Casual Sex Is Affecting Our Children (Chicago: Northfield Publishing, 2008).
38 faktet lakuriq

kemi rn n dashuri, dopamina thot: Kam nevoj pr m

tepr nga kjo gj! Hulumtuesit kan konstatuar nivele t larta
dopamine n trurin e ifteve q sapo kan rn n dashuri.25
Dopamina nxit dshirn, duke ndezur nj shprthim t fort
knaqsie n tru.
sht e rndsishme t kuptojm se dopamina sht
neutrale ndaj vlerave.26 Se bn dot dallimin mes sjelljeve
konstruktive dhe atyre shkatrruese, apo mes marrdhnieve
t mira dhe atyre t kqija. N shum mnyra, dopamina
vepron si drog. Truri ka nevoj pr doza gjithnj e m t larta
pr t arritur t njjtin nivel knaqsie. Seksi jasht martese
shkakton nj dshir gjithnj e m t zjarrt pr dopamin, gj
q sjell pasoja t rnda pr marrdhniet. Nse marrdhnia
prfundon, kjo ndikon n lshimin e oksitocins, dhe krkohet
gjithnj e m tepr kontakt seksual pr t knaqur zjarrmin e
trurit pr dopamin, edhe efekti bashkues fillon t prishet. Po
kshtu, pr shkak se dopamina ndez ndjenja t forta knaqsie,
shpesh, iftet seksualisht aktive e ngatrrojn at lloj emocioni
me ndjenjat e dashuris. Marrdhniet e tyre prkeqsohen
shpejt kur fillojn t ndjekin emocionin e dopamins, n vend
t intimitetit t vrtet. Varsia nga seksi sht nj tjetr kurth
i mundshm q mund t ndodh n tru. sht e mundur t
krijosh varsi ndaj reagimit kimik/trunor q ndodh gjat seksit
dhe pastaj beteja pr t frenuar oreksin seksual bhet gjithnj e
m e vshtir.
Kur seksi rezervohet pr martes, truri merr ende doza
neurokimikatesh q e bjn seksin shum emocionues dhe,

25 Joe S. McIlhaney Jr., M.D., dhe Freda McKissic Bush, Hooked: New Science on How
Casual Sex Is Affecting Our Children (Chicago: Northfield Publishing, 2008).
26 Po aty.
 A mund t prek seksi trurin? 39

pastaj, sht n gjendje ti prpunoj ato kimikate n mnyr

t till q prkrah marrdhnie dhe reagime t shndetshme.

SEKSI NDIKON N KUJTES

Ka dhe prova bindse se prjetimet t ndikojn n tru.
Sa her q je n situata emocionale, ku prdor t pesta
shqisat, trupi yt lshon nj kimikat t quajtur norepinefrin.
Norepinefrina sht kimikati i kujtess. Kur prjeton
nj ngjarje tejet emocionale dhe ndijore, n tru lshohet
norepinefrina. Ajo e merr at prjetim dhe ta ngjit n tru
q t t mbahet mend. Meq Ske pr t qen n
kontaktet seksuale jan tejet
emocionale dhe ndijore, truri gjendje t heqsh qafe
yt reagon me nj doz t ktij kujtimet e partnerve t
kimikati t kujtess dhe t ngjit
do prjetim n mendje.
tjer seksual.
Kur t martohesh, ato
prjetime t ngjitura do ti sjellsh me vete n marrdhnie.
Mund t thuash: Kur t takohem me at q do t dua t jetoj
prjet, as nuk do ti kujtoj njerzit e tjer me t cilt kam
shkuar. Nuk funksionon aspak ashtu. Aktivitetet seksuale
t vulosen n tru. Kjo ndodh n nivelin biologjik. Ske pr t
qen n gjendje t heqsh qafe kujtimet e partnerve t tjer
seksual, pasi ata t kan ndryshuar peizazhin e trurit.
Hebrenjve 13:4, na thot: martesa duhet nderuar nga t
gjith dhe shtrati martesor duhet mbajtur i pastr. Ky varg
prkthehet m mir kshtu: Marrdhnia seksuale duhet
mbajtur e pastr. Nj prcaktim i pastrtis sht: dika
q nuk prmban asnj element t huaj.27 Kur nuk presim

27 definitions.net/definition/purity.
40 faktet lakuriq

deri n martes pr seks, mendrisht po sjellim n shtratin

martesor edhe partnert e tjer seksual, pasi ata na jan
stampuar n mnyr t pashlyeshme n mendje dhe ndikojn
n mnyrn se si reagojm n nivelin kimik.
Pas nj angazhimi si fols, nj mik i imi, q sht pastor, m
krkoi q ta oja n aeroport. Nj nat m par kisha folur pr
seksin dhe, kur u futm n makin dhe filluam udhtimin, miku
im u b shum i heshtur. M n fund, m tha:
- Xhosh, kam nevoj pr ndihmn tnde. Kam pothuajse
dy dekada i martuar me nj grua t bukur, por nuk kam qen
kurr vetm n shtrat me t.
- Ku e ke fjaln? - e pyeta.
- Kur isha n shkoll t mesme, sisha besimtar, kshtu
q luaja me seksin... s teprmi, - rrfeu ai. - Kjo vazhdoi pa
ndrprerje edhe n universitet. N kolegj besova n Krishtin
si Zot dhe Shptimtar, por nj zon q nuk ndryshova ishte
jeta ime seksuale. Pastaj u takova me gruan time gjat vitit
t par. Deri n at koh nuk e kisha ditur kurr se mund
t kishte femr aq t bukur sa ajo. Ram n dashuri dhe u
martuam.
Ai vijoi duke prshkruar ndikimin q kishte pasur mkati i
tij seksual n martes.
- Q nga nata e dasms, n kineman e mendjes m vinin
si blic t gjitha skenat dhe regjistrimet e prvojave me t
gjitha vajzat e tjera.
Ktij njeriu i ishin vulosur fizikisht n tru fantazmat
e marrdhnieve t shkuara. Rezultatet q rrfeu ai ishin
tmerrsisht shkatrrimtare.
Vendimi i qart sht se secili prej nesh e ndryshon vet
strukturn e trurit me zgjedhjet q bn dhe me sjelljet ku
prfshihet.
 A nuk i ka eliminuar shkenca e sotme SST-t dhe infeksionet? 41

PP
A nuk i ka eliminuar
shkenca e sotme SST-t
dhe infeksionet?
Shum student duket se mendojn
q mjeksia e ka eliminuar rrezikun e
smundjeve seksualisht t transmetueshme (SST) dhe mund
t siguroj kur t leht n rastin e rrall t infeksioneve.
Fatkeqsisht, informacioni i tyre sht tmerrsisht i gabuar.
N vitet 60, mjekt trajtuan dy SST kryesore: sifilizin
dhe gonorren. T dyja kto smundje mund t kuroheshin
me nj injeksion. Sot, mjekt njohin njzet e pes SST
kryesore,28 nntmbdhjet prej t cilave nuk kan asnj kur.29
N vitet 60, nj ndr do 60 adoleshent seksualisht aktiv
u infektuan me nj SST. N vitet 70, ai numr u rrit vrtik
n nj adoleshent n 47 t till.30 Sot, nj ndr 4 adoleshent
seksualisht aktiv sht i infektuar.31
Pavarsisht prpjekjeve pr t kuruar SST-t dhe pr t
ndaluar prhapjen e tyre, larmia dhe gama e infeksioneve
t SST-ve po rritet, nuk po ulet. N kt ast, ka 70 milion
amerikan q jetojn me SST.32 Rreth 65 milion prej ktyre
rasteve jan t pashrueshme.33 N mbar botn, do vit
infektohen me SST rreth 330 milion njerz.34
28 Sexually Transmitted Diseases, Epigee. epigee.org/guide/stds.
29 The Medical Institute, The Facts about Condoms. medinstitute.org/content.
30 The Medical Institute, Parents and Adolescents Attitudes. medinstitute.org/
media/Attitudes.htm.
31 McIlhaney dhe Bush, Hooked, 117.
32 Po aty, 81.
33 Overview of Sexually Transmitted Disease (STD), HealthCommunities.com.
34 John Wright, red., The New York Times Almanac 2002 (London: Psychology Press,
2001), 480.
42 faktet lakuriq

T rinjt jan veanrisht t ekspozuar ndaj infeksioneve.

Brenda dy vitesh pas aktit t tyre t par seksual, gjysma e
vajzave adoleshente infektohen me t paktn nj nga tre SST-
t e zakonshme. Qendrat pr Kontrollin e Smundjeve (QKS)
vlersojn se n Amerik shfaqen do vit 19 infeksione t reja
me SST. Pothuajse gjysma e ktyre ndodhin te moshat 15-20
vjeare.35
sht thuajse e pamundur t luash me seksin dhe ti
shptosh probabilitetit t pasojave. Nse zgjedh t kryesh
seks paramartesor, mundsia pr tu infektuar sht t
paktn nj n katr.36 Nse
Sot, nj n katr shton partner t tjer
adoleshent sht i seksual, shifrat fillojn t
shumfishohen.
infektuar. Ti mund t shohsh kto
shifra dhe t thuash me vete:
Nse vetm nj n katr
adoleshent seksualisht aktiv ka SST, kjo do t thot se kam
mundsi tu shmangem infeksioneve. Pastaj, tani ka ilae
pr kto smundje, apo jo? Gabim! Shumica e SST-ve jan
t pashrueshme, pasi jan viruse. T gjitha viruset jan t
pashrueshme, q nga SST-t e deri te ftohja e zakonshme.
Pr disa SST ekzistojn trajtime, por shum prej tyre jan
trajtime t gjata e t vshtira, q jan t domosdoshme vetm
pas nj asti knaqsie. Madje, disa SST t trajtueshme po
fillojn t tregojn rezistenc ndaj trajtimit.

35 Reuters, CDC: Sexually Transmitted Diseases Still Rising in U.S., Fox News (16
nntor 2009). foxnews.com.
36 Lindsey Tanner, Study Finds 1 in 4 U.S. Teens Has an STD, ABC News (11 mars
2008). wjla.com/news/stories.
 A nuk i ka eliminuar shkenca e sotme SST-t dhe infeksionet? 43

do vit, identifikimi dhe trajtimi i SST-ve vjen me nj

etiket mimi 16 miliard dollarshe pr sistemin e kujdesit
shndetsor.37 Hulumtuesit mjeksor po punojn pareshtur
pr t luftuar kt numr t lart SST-sh me trajtime t reja.
Nj zhvillim i kohve t fundit sht nj vaksin pr SST-
n m t zakonshme: HPV ose virusi i papiloms njerzore.
Shum e trumbetuan kt vaksin si hap gjigant n luftn
kundr SST-ve, por n realitet kjo vaksin ofron pak mbrojtje
ndaj rrezikut real. Pikspari, vaksina e HPV sht vetm
pr femrat. Deri tani, ska dal asnj vaksin pr meshkujt.
Kjo vaksin sht vetm 70 pr qind e efektshme. Ajo
duhet marr kur je e re dhe nuk funksionon nse tashm je
femr e infektuar. Kjo vaksin nuk trajton t gjitha viruset
e HPV-s q shkaktojn kancerin. Kohzgjatja e imunitetit
pas vaksinimit sht e panjohur. Meq sht ila i ri, mund
t duhen vite pr t msuar se sa do t zgjas imuniteti pr
70 pr qind e femrave q kan br kt vaksin.38 Srish,
probabiliteti i mbrojtjes nuk sht i lart.
Prtej smundjes, pasojat e infeksionit me SST jan
shkatrrimtare. Rreth 100,000 femra n SH.B.A, t moshave
15-25 vjeare, nuk do t jen kurr n gjendje t bjn fmij,
pr shkak t SST-ve.39 QKS vlerson se do vit smuren rreth
8,000 meshkuj me kancer t lidhur me HPV-t.40 do vit,
vdesin nga SIDA rreth 17,000 amerikan.41

37 Centers for Disease Control and Prevention, Public Health Leaders Gather
at National STD Prevention Conference to Address Heavy Toll of Sexually
Transmitted Diseases (2 mars 2010). cdc.gov.
38 The Medical Institute, Statement on HPV Vaccine. medinstitute.org.
39 American Social Health Association, PID (Pelvic Inflammatory Disease)
Questions & Answers. ashastd.org.
40 Centers for Disease Control and Prevention, HPV and Men: Fact Sheet. cdc.gov.
41 AVERT, United States HIV & AID Statistics Summary. avert.org.
44 faktet lakuriq

Nse bn seks jasht

Mjekt njohin kufijve mbrojts t Perndis,
25 SST kryesore, probabilitetin e shptimit nga
19 prej t cilave nuk SST-t e ke kundr vetes. E ka
provuar shkenca.
kan asnj kur. Komuniteti mjeksor i
pranon kto probabilitete.
Edhe qeveria. Madje, koht
e fundit, qeveria i ka caktuar 400 milion dollar QKS-s
pr analizimin dhe parandalimin e SST-ve.42 Megjithat,
shpeshtsia e infektimit me SST po rritet. Me fjal t thjeshta,
nuk mund t presim q qeveria apo komuniteti mjeksor t na
mbrojn nga pasojat e nj zgjedhjeje kundr s cils Perndia
na paralajmron qart.
Mos harro se udhzimet e Perndis pr seksin u krijuan
q t t mbronin dhe t t siguronin mirqenien. Cili sht
probabiliteti q t infektohesh me nj smundje seksualisht
t transmetueshme n nj marrdhnie t pastr martesore?
Zero. Ky, po, sht probabilitet q mund ta pranosh.

PP
Cila sht SST-ja m
e prhapur?

Shumica prej nesh, adoleshent apo

t rritur qofshin, jan tmerrsisht t
painformuar pr shtjen e SST-ve. Madje, shum pak njerz

42 Centers for Disease Control and Prevention, 20 Years of AIDS (31 maj 2001).
cdc.gov.
 Cila sht SST-ja m e prhapur? 45

kan dgjuar ndonjher pr SST-n m t prhapur, ose

jan t vetdijshm se sht e pashrueshme.43 Cila sht ajo?
Virusi i papiloms njerzore (HPV).
HPV sht infeksion virusal seksualisht i transmetueshm.
Ai transmetohet lehtsisht dhe, zakonisht, nuk pengohet
nga prezervativi. Ndoshta, kjo sht arsyeja pse QKS e
konsideron HPV-n si SST-n numr nj n SH.B.A. dhe n
mbar botn.44
Nj burim raporton se, do vit, infektohen me HPV
rreth 6 milion amerikan.45 Q t t ndihmoj t kuptosh
pr sa njerz bhet fjal, 6 milion sht pothuajse dyfishi
i madhsis s popullsis s Los Anxhelosit, Kaliforni.46
Pjestoje kt shifr dhe do muaj infektohen 458,333 njerz.
Kjo sht pothuajse sa madhsia e popullsis s Nju-Orlinsit.
do jav infektohen m tepr se 100,000 vet. Kjo sht
e barabart me madhsin e gjith popullsis s Grin Bej,
Uiskonsin. do dit infektohen m tepr se 15,000 individ
seksualisht aktiv; do or, 627 t till; dhe, do minut, 19
t till. N kt ast ka 20 milion amerikan t infektuar me
HPV.47 Kjo sht pothuajse e njjt me numrin e njerzve q
jetojn n gjith kontinentin e Australis!
Nj shqyrtim m i hollsishm i t dhnave pr HPV-n
zbulon shifra m tronditse.

43 The Medical Institute, Statement on HPV Vaccine.

44 Centers for Disease Control and Prevention, Human Papillomavirus (HPV)
(11 mars 2011). cdc.gov/hpv.
45 Centers for Disease Control and Prevention, HPV VaccineWhat You Need
to Know (3 mars 2010). cdc.gov/vaccines.
46 Pr ta konkretizuar me nj pamje n realitetin ton, ky numr sht prafrsisht
sa gjith popullsia shqiptare q jeton n Shqipri, Kosov dhe Maqedoni. Shnim
i botuesit.
47 Centers for Disease Control and Prevention, Genital HPV Infection (24
nntor 2009). cdc.gov.
46 faktet lakuriq

80 pr qind e t gjitha grave do t jen infektuar me

HPV deri n moshn pesdhjetvjeare.48
70 pr qind e meshkujve q kryejn seks infektohen
me HPV.49
50 pr qind e personave seksualisht aktiv tani ose
m par, jan infektuar me HPV.50
80 milion amerikan t moshave 15-49 vje, jan
infektuar me HPV-n gjenitale n periudha t
ndryshme t jets s tyre.51
20-24 vjeart kan shkalln m t lart t infeksionit
me HPV: 26.8 pr qind e meshkujve dhe femrave n
kt grupmosh jan t infektuar.52

Kini parasysh se raste t panumrta HPV-je nuk

raportohen kurr, pr shkak t turpit, sikletit, mohimit ose
mungess s simptomave.
Pr shkak se HPV sht virus, nuk ka kur. Meq virusi
rritet n lkur t lagsht, transmetohet leht. Specialistt
vlersojn se prqindja e transmetimit n do akt seksual me
nj partner t infektuar sht 50 pr qind.
Po kshtu, infektohen deri n 90 pr qind t partnerve

48 National Council of Womens Organizations, Key Facts about Cervical Cancer:

HPV Testing and Older Women. cluw.org/CCPW/ncwoFactsheet-2.
49 D. L. Hughes, How Can Men Be Tested for HPV? eHow.com.
50 L. A. Koutsky, Epidemiology of genital human papillomavirus infection,
American Journal of Medicine (1997), 102 (5A), 38.
51 L. A. Koutsky dhe N. B. Kiviat, Genital Human Papillomavirus, n K. K.
Holmes, e t tjer, red., Sexually Transmitted Diseases (New York: McGraw Hill,
1999), 34759, quoted in Sexual Health Update Newsletter (pranver 2000), 12.
52 Eileen F. Dunne, e t tjer, Prevalence of HPV Infection among Females in the
United States, Journal of the American Medical Association, vll. 297, nr. 8 (28 shkurt
2007). jama.com.
 Cila sht SST-ja m e prhapur? 47

seksual t njerzve t infektuar.53

Nj pjes e prqindjes s N kt ast jan
lart t transmetimit vjen
pr shkak t faktit se shpesh infektuar me HPV 20
virusi nuk tregon asnj milion amerikan.
simptom pr periudha t
gjata kohore. HPV-ja mund t
fshihet n trup pr vite me radh pa u pikasur.54
Rreziku m i madh q shoqron HPV-n sht kanceri.
Deri n 70 pr qind e femrave t infektuara me HPV, m
von, zhvillojn ndryshime parakanceroze t qafs s mitrs.55
HPV-ja sht lidhur me m tepr se 90 pr qind t t gjitha
kancereve invazive t qafs s mitrs, gj q prbn shkakun
numr dy t vdekjeve nga kanceri pr femrat, pas kancerit t
gjirit.56 Kanceri i qafs s mitrs i nxitur nga HPV-t shfaqet
n 13,000 gra amerikane n vit. Rreth 5,000 syresh vdesin nga
kjo smundje.57
N pes vitet e fundit, HPV-ja ka vrar m tepr femra
sesa HIV-i dhe SIDA.58 Por, prapseprap, HPV-ja sht nj
smundje pr t ciln flitet rrall. Fakulteti i mjeksis n
Universitetin e Kalifornis, Los Anxhelos (UCLA) konstatoi

53 National Institute of Health, Cervical Cancer, Consensus Development Statements

14, nr. 1 (13 prill1996). odp.od.nih.gov/consensus/cons/102.
54 Planned Parenthood, Human Papillomavirus (HPV). plannedparenthood.org.
55 Joe S. McIlhaney Jr., M.D., Sex: What You Dont Know Can Kill You (Grand Rapids,
MI: Baker, 1997), 34, 36.
56 Kaiser Family Foundation, The Tip of the Iceberg: How Big Is the STD
Epidemic in the U.S.? (2 dhjetor 1998). kff.org/womenshealth/1447.
57 American Cancer Society, Cancer Facts and Figures 1999: Selected Cancers (21
shkurt 2000). cancer.org/statistics/cff99/selectedcancers.html.
58 Institute for Youth Development, STDsA Teenage Epidemic? The Youth
Connection (mars/prill 2004), 4. youthdevelopment.org.
48 faktet lakuriq

se, n m tepr se 90 pr qind t t gjitha rasteve t kancerit

t qafs s mitrs dhe atij t vulvs (ai sht epidemik) n
femrat ishte dhe prania e HPV-s.59 Prandaj dhe QKS-ja
thot se ky kancer sht seksualisht i transmetueshm.60
Po meshkujt, a mund t infektohen me HPV? Q ke
me t! Tetdhjet pr qind e femrave kan pr tu infektuar
deri n moshn pesdhjetvjeare, por kjo nuk do t thot se
HPV-ja sht smundje femrash. Nj studim i ri dhe alarmues
ndrkombtar, i financuar nga Instituti Kombtar i Kancerit n
SH.B.A., konstatoi se 50 pr qind e meshkujve 18-70-vjear
(qoft nse kan kryer marrdhnie seksuale ose jo) n Brazil,
Meksik dhe SH.B.A. jan infektuar me kt smundje.61
Shum pak t rinj jan qoft dhe t vetdijshm se HPV-
ja sht nj rrezik q shoqron aktivitetin seksual. Edhe m
t pakt jan ata q kuptojn probabilitetin tejet t lart t
infektimit me HPV dhe shum pak njerz jan t vetdijshm
se HPV-ja mund t t vras.
N lidhje me HPV-n, komuniteti mjeksor ka botuar
shifra t larta q prbjn nj problem madhor. Perndia e
kupton gamn e ksaj smundjeje, por atij i intereson m
tepr nj numr shum m i vogl. Kur na dha parametrat
pr seksin, Perndia kishte n mendje nj person t vetm: ty.
Ai t krkon q t bsh nj zgjedhje: t pressh pr personin
tjetr, bashkshortin/en. Qartazi, statistikat e HPV-s
tregojn se motivimi i Perndis ishte t mbronte nj trup
dhe nj t ardhme: tnden.
59 Matthew B. Rettig, M.D., HPV Virus Helps Cervical and Head and Neck
Cancers Grow and Spread, UCLA Jonsson Comprehensive Cancer Center (4
nntor 2008). cancer.ucla.edu.
60 Centers for Disease Control and Prevention, Cervical Cancer Rates by Race and
Ethnicity (26 janar 2011). cdc.gov.
61 CDC, HPV and Men.
 A marrin femrat m tepr SST se meshkujt? 49

PP
A marrin femrat m
tepr SST se meshkujt?

Djemt jan m aktiv seksualisht se

vajzat, por, megjithat, vajzat ka m
tepr gjasa t marrin SST.62 Pr shembull, nj studim tregoi se
21 pr qind e femrave jan t infektuara me urdhje gjenitale
(HSV) krahasuar me vetm 11.5 pr qind t meshkujve.63 Nga
25 SST-t kryesore, shumica dmtojn kryesisht femrat.
Pse jan m t rrezikuara femrat? Prgjigjja gjendet te
biologjia. Shumica e SST-ve jan viruse. Ato rriten dhe
shumfishohen n nj mjedis t ngroht e t lagsht, pa
oksigjen, si n organet gjenitale femrore, jo n penisin
e mashkullit. do virus
q transferohet te penisi Meshkujt jan m aktiv
mashkullor nuk mund t seksualisht se femrat, por
mbijetoj, pasi ekspozohet
ndaj oksigjenit. Si rezultat,
femrat rrezikohen dy her
femrat infektohen dhe m tepr nga SST-t.
dmtohen m leht. Ky
sht nj realitet shkatrrues.
Ja disa fakte serioze pr femrat dhe SST-t:
80-90 pr qind e femrave t infektuara me klamidia nuk
shfaqin asnj simptom.64

62 Chastity.com, chastity.com/chastity-qa/stds/infections.
63 JoAnne Allen, U.S. herpes rates remain highCDC, Reuters (9 mars 2010).
reuters.com.
64 Sexuality Information and Education Council of the U.S., Fact Sheet: Sexually
Transmitted Diseases in the United States, Siecus Report 25, nr. 3 (1997).
50 faktet lakuriq

Simptomat e vagullta q lidhen me smundjen

inflamatore t legenit (PID) bjn q 85 pr qind
e femrave t vonohen n krkimin e kujdesit
shndetsor, gj q ua shton s teprmi rrezikun e
infertilitetit.65
Shkalla e sifilizit te femrat u rrit me 36 pr qind nga
2007 n 2008.66
Prqindjet e kancerit t qafs s mitrs n vajzat e reja
po rriten,67 gj q ndoshta pasqyron nj ekspozim m
t lart ndaj SST-ve, prfshi dhe HPV-n.
S shpejti, numri i femrave me HIV do tia kaloj
numrit t meshkujve me HIV.68
Femrat q infektohen me SST gjat shtatznis,
mund t kalojn n mnyr t parakohshme n
dhimbjet e lindjes, mund t psojn shqyerje t
parakohshme t membranave ose infeksion mitre,
prpara dhe pas lindjes.69
sht vlersuar se 30-40 pr qind e lindjeve t
parakohshme dhe vdekjeve foshnjore ndodhin pr
shkak t SST-ve.70

65 Womens Health, Pelvic Inflammatory Disease. womens-health. co.uk/pid.html.

66 Florida Association of Planned Parenthood Affiliates, Inc., CDC Report
Finds Adolescent Girls Continue to Bear a Major Burden of Common Sexually
Transmitted Diseases. floridaplannedparenthood.org/news.
67 Invasive Cervical Cancer Rising in Young White Females, Journal of the National
Cancer Institute, vll. 86, nr. 1 (5 janar 1994), 67. jnci.oxfordjournals.org.
68 Centers for Disease Control and Prevention, HIV/AIDS and Women (11
shkurt 2010). cdc.gov.
69 Centers for Disease Control and Prevention, STDs & Pregnancy (4 janar
2008). cdc.gov.
70 House Committee on Commerce, Ronald O. Valdiserri, M.D., addressing the
Subcommittee on Health and Environment on cervical cancer, Congressional
Record (16 mars 1999), 1822.
 A sht e vrtet se t rinjt marrin m tepr SST se do grupmosh tjetr? 51

Pasoja m e prhapur e infeksionit t SST-ve te femrat

sht infertiliteti. SST-t shkaktojn infertilitet te femrat, duke
u shkaktuar vraja t pakthyeshme n tubat e fallopit dhe n
murin e mitrs. Meshkujt mund t kalojn t njjtat SST, pa
rrezikuar infertilitet, pasi nuk u goditen organet riprodhuese.
Pr femra t tjera, rezultati prfundimtar i infeksionit sht
kanceri i qafs s mitrs. Qartazi, meshkujt jan imun ndaj
kancerit t qafs s mitrs.
Kur kufijt e Perndis pr seksin nuk respektohen,
njerzit (veanrisht femrat) paguajn nj mim t lart.

PP
A sht e vrtet se t
rinjt marrin m tepr
SST se do grupmosh
tjetr?
Nj nga tiparet kryesore t
adoleshencs sht ndjesia se je i pamposhtur, e rrnjosur n
konceptin se gjrat e kqija mund ti ndodhin vetm dikujt
tjetr. Kur vjen shtja te adoleshentt dhe seksi, realiteti
sht i ndryshm sa ska m.
Kultura jon prcakton si t rinj ata q i prkasin moshs
12-25 vje. N Shtetet e Bashkuara, t rinjt prbjn 17 pr
qind t popullsis. Megjithat, dy t tretat e gjith SST-ve
ndodhin n njerzit nn moshn 25 vjeare.71

71 Center for Young Womens Health, Sexually Transmitted Diseases (STDs):

General Information. youngWomenshealth.org.
52 faktet lakuriq

do vit, n SH.B.A., shfaqen gjithsej 19 milion raste me

SST.72 Tre milion SST n vit merren nga 13-19 vjeart n
SH.B.A.73 do vit, grupmosha 15-24 vjeare merr 9 milion
SST n Amerik.74 Kjo do t thot se rreth dy t tretat e SST-
ve u ngjiten vetm 17 pr qind t popullsis amerikane.75
Brenda dy vitesh, pasi bjn seks pr her t par, 50 pr
qind e adoleshentve infektohen me SST.76 Rreth 25 pr qind
e adoleshentve seksualisht aktiv infektohen me SST do
vit.77 Kjo nuk do t thot nj probabilitet infektimi me SST
nj-n-katr n shkoll t mesme. Jo, ke probabilitet nj-
n-katr q t infektohesh do vit n shkolln e mesme. Nga
adoleshentt q bjn seks, nj n tre t till do ta prfundoj
shkolln e mesme me diplom dhe me nj smundje
seksualisht t transmetueshme.
Mos i trajto n mnyr siprfaqsore kto shifra. Merr nj
minut q t lejosh kto fakte t rnda pr t rinjt dhe SST-
t q t t bjn prshtypje.
N vitin 2006, adoleshentt dhe t rinjt e moshave 13-
29 vjeare shnuan rritjen m t lart me infeksione t
reja HIV (34 pr qind) m tepr se do grup tjetr.78

72 McIlhaney dhe Bush, Hooked, 81.

73 Office of National AIDS Policy, Youth and HIV/AIDS 2000: A New American
Agenda. whitehouse.gov/administration/eop.onap.
74 McIlhaney dhe Bush, Hooked, 81.
75 Center for Young Womens Health, Sexually Transmitted Diseases.
76 Megan Brooks, Half of teen girls have STIs by 2 years of first sex, Reuters (7
dhjetor 2009). reuters.com/article.
77 Joe S. McIlhaney Jr., M.D., Because Sex Is Not a Game This School Year, The
Medical Institute Quarterly (Spring 2002).
78 DoSomething.org, 11 Facts about Teens and STIs.
 A sht e vrtet se t rinjt marrin m tepr SST se do grupmosh tjetr? 53

N pes amerikan q jetojn m HIV, tre prej tyre

jan infektuar n adoleshenc.79
Ndonse t rinjt jan n rrezik m t lart pr tu
infektuar me SST, vetm nj e treta e adoleshentve
seksualisht aktiv (t moshave 15-17 vje) dhe gjysma e
t rinjve seksualisht aktiv (t moshave 18-24 vje) jan
ekzaminuar pr SST.80
Adoleshentt rrezikohen dhjet her m tepr se t
rriturit nga smundja inflamatore e legenit (PID),81 gj
q, n fund, shkakton infertilitet te shum vajza t reja.
N vitin 2002, 50 pr qind e rasteve me klamidia, t
raportuara nga QKS, ishin adoleshent.82
N vitin 2002, gonorreja ishte smundja infektive
e raportuar m shpesh te njerzit e moshave 15-24
vje.83
Pothuajse 25 mij 15-24 vjear infektohen me SST
do dit. Kjo do t thot se ka 1,039 raste n or.84

79 Josh McDowell, Why True Love Waits (Carol Stream, IL: Tyndale House
Publishers, 2002), 39.
80 DoSomething.org, 11 Facts about Teens and STIs. dosomething.org/
tipsandtools/11-facts-about-teens-and-stds.
81 The Medical Institute, Abstinence and Safer Sex Sexuality Education: A Comparison
(Austin, TX: The Medical Institute), 20.
82 C. Leah, L. Jackson, e t tjer, Centers for Disease Control, Powerpoint.
Chlamydia Screening and STD Education for High-risk Teens, 2002. cdc.gov/
stdconference/2002/slides/b7leah.pps.
83 CDC, STDs in Adolescents and Young Adults, STD Surveillance 2002: Special
Focus Profiles. cdc.gov/std/stats02/2002pdf/SFAdoles.pdf.
84 McIlhaney dhe Bush, Hooked, 81.
54 faktet lakuriq

Pse jan adoleshentt m t ekspozuar ndaj smundjeve

seksualisht t transmetueshme? Dy prgjigje t thjeshta jan:
biologjia dhe sjellja.
Arsyet biologjike pr ekspozimin e lart t t rinjve ndaj
SST-ve lidhen veanrisht me femrat. Brenda murit t qafs
s mitrs, vajzat kan sasi t larta qelizash, t quajtura qeliza
shtyllake. Kto qeliza ekspozohen gjat gjith murit t qafs
s mitrs.85 Me rritjen e femrs, kto qeliza shtyllake vishen
me qeliza epitaliale luspore. Kto qeliza fillojn t formojn
shtresa dhe, m kalimin e kohs, veshin plotsisht qelizat
shtyllake.86 Por ky proces prfundon vetm pasi femra arrin
mesin e t njzetave.
Cili sht dallimi mes ktyre dy llojeve t qelizave? Qelizat
shtyllake jan tejet prthithse. Mendoji si sfungjer t lagur.
do smundje q
N do tre adoleshent q hyn n kontakt me
bjn seks, nj prej tyre do ta kto qeliza ngjitet
prfundoj shkolln e mesme me pothuajse me siguri
n to, njsoj si
diplom dhe me nj smundje ngjitet pluhuri ose
seksualisht t transmetueshme. rra te sfungjeri i
lagur. Madje, qelizat
shtyllake jan 80 pr
qind m t hapura ndaj infeksioneve sesa qelizat epiteliale
luspore q gjenden n qafn e mitrs s nj femre mbi 25
vjee.87

85 Institute for Youth Development, Benefits of Delaying Sexual Debut (2008).

youthdevelopment.org.
86 Gary L. Rose, M.D., Sexual Health for Life Seminar, 12 shtator 2007, Pittsburgh, PA.
87 Po aty.
 A sht e vrtet se t rinjt marrin m tepr SST se do grupmosh tjetr? 55

Rreth mesit t t njzetave, qafa e mitrs s femrs fillon

t ngurtsohet dhe t refuzoj viruset q hyjn n kontakt
me t. Nse qelizat shtyllake jan si sfungjer i lagur, qelizat
epiteliale luspore jan m tepr si nj sfungjer i that q
nuk sht prdorur kurr. Pr shkak se sht i fort dhe i
ngjeshur, rra dhe pluhuri ka m tepr gjasa t shkundet nga
siprfaqja e sfungjerit t that.
Por, ktu, nuk po flasim pr pluhur. Po flasim pr viruse
q prbjn rrezik t rnd pr shndetin e t rejave dhe pr
partnert e tyre seksual meshkuj. Pr shembull, nj vajz
pesmbdhjetvjeare ka probabilitet nj n tet q t marr
smundjen inflamatore t legenit thjesht duke br seks,
ndrsa nj njzetekatrvjeare ka probabilitet vetm nj n
tetdhjet n t njjtn situat.88 Nj tjetr dallim n murin e
qafs s mitrs s t rejave sht se qelizat shtyllake e kalojn
virusin drejt e n qarkullimin e gjakut, ndrsa n femrat m
t rritura sht shum m e vshtir q virusi t hyj n gjak.
N prgjithsi, adoleshentja ka 80 pr qind m tepr gjasa q
t infektohet me SST, sesa dikush q sht m e madhe se 25
vjee.89
E vure re se ndryshimet n qafn e mitrs s femrs
ndodhin pikrisht n t njjtn faz t jets, kur truri
kalon nga sistemi limbik (thjesht emocione) n korteksin
parafrontal (vendimmarrja morale)? Qartazi, Perndia na ka
ndrtuar t jemi t aft pr seks maksimal, kur presim kohn
e tij.

88 Raymond G. Bohlin, Ph.D., Probe Ministries: Safe Sex and the Facts, Leadership
U (14 korrik 2002). leadershipu.com/orgs/probe/docs/safesex.html.
89 Statistikat: STI/STDs #95, Relationships Under Construction, program msimor pr
shkollat e mesme (Sunbury, OH: ATM Education, 2008), 126.
56 faktet lakuriq

Biologjia nuk sht faktori i vetm q i ekspozon t rinjt

ndaj rrezikut t SST-ve. Shum t rinj po bjn zgjedhje n
sjellje q i bjn shnjestra kryesore pr infektim. QKS-
ja raporton se adoleshentt kan m tepr gjasa q t
zgjedhin partner seksual m t rritur se vetja. Po kshtu,
adoleshentt seksualisht aktiv kan m tepr gjasa q t
bjn seks me shum partner, gj q shumfishon rrezikun
e infektimit t tyre. Nj studim konstatoi se 75 pr qind e
adoleshentve q fillojn aktivitetin seksual prpara moshs
18 vjeare kan dy ose m tepr partner dhe 45 pr qind e
tyre kan 4 ose m tepr partner.90
Numri i t rinjve t
Perndia na ka ndrtuar infektuar me SST vazhdon
t jemi t aft pr seks rritjen e shpejt n shkall
maksimal, kur presim alarmuese. Qartazi, kostoja
personale e ksaj prirjeje
kohn e tij. sht tepr e lart.
far thot Perndia pr
kt tem? Shqyrtoni 1 Timoteut 4:12: Mos lejo asknd
t t prmoj, pr shkak se je i ri. Ji shembull pr gjith
besimtart n ato q thua, n mnyrn si jeton, n dashuri,
besim dhe dlirsi (pastrti) (NLT).
Kush do ta ngrej nivelin, kur bhet fjal pr t rinjt dhe
seksin? Kush do t jet shembull n mnyrn se si jeton dhe
n standardet e pastrtis? Kush do t vendos se rreziqet
jan tepr t larta dhe se plani i Perndis sht gjja m e
mir? Ti?

90 Centers for Disease Control and Prevention, Premarital Sexual Experience

among Adolescent WomenUnited States, 19701988, Morbidity and Mortality
Weekly Report 39, nr. 51 (janar 1991), 92932.
 Nuk sht seks i sigurt kur prdorim prezervativ? 57

PP
Nuk sht seks i
sigurt kur prdorim
prezervativ?

Brezit tnd i sht dhn mesazhi se

prezervativt jan baras me seksin
e sigurt dhe se seksi i sigurt t liron t shijosh seksin pa
rrezikuar. Ju kan gnjyer.
Para disa vitesh, prhapsit e mesazhit t seksit t sigurt
bn nj ndryshim dinak n mesazhin e tyre. Tani, n vend q
t prkrahin seksin e sigurt, mbshtetsit e prezervativve
nxisin t rinjt q t ken seks m t sigurt. Pse ky
ndryshim? Pr shkak se nj vshtrim i fakteve tregon se
prezervativt sjan t sigurt. Mund t prdorsh prezervativ
dhe prapseprap t marrsh SST. Mund t prdorsh
prezervativ dhe prapseprap t mbetesh shtatzn. Dhe
asnj prezervativ ska pr t t mbrojtur dot nga kurthet
mendore dhe emocionale t seksit jasht synimit t Perndis.

PREZERVATIVT DHE SST-t

Shkencrisht, sht e pamundur t vsh prezervativ dhe t
bsh seks t sigurt. Maksimumi q mund t thuhet sht:
Vr prezervativ dhe prjeto nj seks m pak t rrezikshm
(nga nj bised personale me Dr. Robert Redfield, specialist i
SIDAs).
Prezervativt japin vrtet njfar mbrojtjeje ndaj disa SST-
sh; ato sigurojn njfar mbrojtjeje ndaj pes prej 25 SST-ve
kryesore. Reduktimi m i mir i rrezikut ndodh n rastin
e HIV-it. Hulumtuesit vlersojn se prezervativt e ulin
transmetimin e HIV me 85-87 pr qind. Pr gonorren dhe
58 faktet lakuriq

klamidian, rreziku i transmetimit ulet me 50 pr qind.91 Kto

shifra mund t duken mbreslnse, por mendo sa i madh
sht rreziku q prkrahsit e seksit t sigurt po t thon t
marrsh. Nuk ka kur pr HIV-in; rezultati prfundimtar i
infeksionit sht vdekja. Me prdorim prezervativi 100 pr
qind t kohs, ke prapseprap 15 pr qind mundsi infektimi,
nse partneri yt seksual sht i smur. Probabiliteti q t
infektohesh me gonorre ose klamidia sht, pak a shum, nj
n dy. Efektet afatgjata t ktyre SST-ve prfshijn sterilitetin.
Shum meshkuj dhe femra t infektuar me kto dy SST nuk
shfaqin asnj simptom dhe, pa dijenin e tyre, mund tia
kalojn kt smundje partnerit. Edhe nse v prezervativ 100
pr qind t kohs, mund t infektohesh, duke vn n rrezik
aftsin pr t lindur fmij.
Ndonse prezervativt ofrojn vetm mbrojtje t pjesshme
kundr HIV-it, gonorres dhe klamidias, ato ofrojn zero
mbrojtje ndaj shum SST-ve t tjera. Madje, n pjesn
drrmuese, prezervativt nuk i paksojn SST-t, pasi shumica
e SST-ve jan viruse. Ato
Edhe po prdore ngjiten me an t zonave
prezervativ, mund t t trupit q nuk jan t
infektohesh me SST ose t mbuluara me prezervativ.
Nj shembull klasik
mbetesh shtatzn. sht HPV-ja. HPV-ja
sht SST-ja numr nj.
Pesdhjet pr qind e individve seksualisht aktiv tani (ose m
hert) jan infektuar me HPV.92
91 Scientific Evidence on Condom Effectiveness for Sexually Transmitted Disease
(STD) Prevention, The National Institute of Health and the National Institute
of Allergy and Infectious Disease (korrik 2001).
92 Centers for Disease Control and Prevention, HPV: Common Infection,
Common Reality. cdc.gov/std/hpv.
 Nuk sht seks i sigurt kur prdorim prezervativ? 59

Probabiliteti q t lidhesh me partner t infektuar sht

shum i larta. Pr shkak se HPV-ja sht virus, ajo rritet n
lkurn e lagsht dhe transmetohet leht.
Prkrahsit e seksit m t sigurt nxisin t rinjt q t
bjn seks me mjete mbrojtse. Por prezervativt nuk t
mbrojn mjaftueshm nga SST-t dhe pasojat mund t jen
shkatrrimtare. Qartazi, seksi i sigurt prmes prdorimit t
prezervativve ssht aspak i sigurt. Madje, seksi as nuk sht
i nevojshm pr transmetimin e nj sr SST-sh.
Instituti Kombtar i Shndetit (NIH) sht nj nga
organizatat botrore m elitare n fushn e hulumtimit
mjeksor. NIH-u pranon se kontakti seksual pa penetrim
(ose prekja intime) sht rrug e mundshme transmetimi
[t HPV-s dhe t shum viruseve t tjera] te personat e
virgjr.93 Mjafton prekja! Pse? HPV-ja dhe SST-t e tjera
virusale ngjiten me an t lagshtis n baz t penisit dhe
vagins. Kto jan zona q nuk i mbulon asnj prezervativ.
Nse dshiron t prdorsh prezervativ dhe t bsh seks t
sigurt, prezervativin duhet ta veshsh si kostum polumbari.
Ja pse NIH-u tha gjithashtu: Transmetimi i HPV-s nuk
u reduktua nga prezervativt.94 Kt ske pr ta lexuar n
kutit e prezervativve!
Studimet tregojn se, edhe Qartazi, seksi i sigurt
kur partneri v prezervativ me prezervativ ssht
100 pr qind t kohs, femra aspak i sigurt.
q bn seks me nj mashkull
t infektuar me SST ka 37.8

93 Anjum Khursid, MBBS, MPAff, Talking Points on Winers Article in New

England Journal of Medicine on Condom Use and HPV Risk, The Medical Institute.
medinstitute.org.
94 Po aty.
60 faktet lakuriq

pr qind mundsi q t infektohet.95 Rreziku real mund t

jet edhe m i lart. Nj universitet, koht e fundit, kreu nj
studim pr studentt dhe studentet e infektuara me HPV. Prej
atyre q kishin HPV dhe kryenin seks pa prezervativ, 44 pr
qind e partnerve t tyre infektoheshin brenda vetm 3 aktesh
seksuale.96 Po t ishte br fjal pr SIDA-n, prezervativt
do ta kishin ulur at shifr n 4 pr qind (lajm i mir, prve
rastit kur ti je te 4 prqindshi i infektuar). Prej atyre q vinin
prezervativ, 42 pr qind ishin t infektuar, q do t thot se
prezervativt e ulnin rrezikun e infektimit me vetm 2 pr
qind.97 Pse kjo diferenc e vogl? Sepse prezervativt nuk
mbulojn zonn ku prhapet virusi.

PREZERVATIVT DHE SHTATZNIA

Ndoshta, prezervativi st mbron plotsisht nga SST-t, por
t paktn eliminon rrezikun e shtatznis s padshiruar, apo
jo? Gabim.
Normalisht, femra mund t mbetet shtatzn 8 dit n muaj.
Kjo sht baras me 96 dit n vit. Kur qeveria detyroi kompanit
e prezervativve q t prllogarisnin shkalln e dshtimit t
produktit t tyre, rezultoi se, pr nj femr normale t moshs
20-24 vjee, kur prezervativi prdorej 100 pr qind t kohs,
shkalla e dshtimit ishte 31 pr qind.98 Q ta themi n mnyr
t kuptueshme, kjo do t thot se, n do dhjet student q
bjn seks duke prdorur prezervativ, tre prej tyre do t psojn
95 Po aty.
96 Raymond G. Bohlin, Ph.D., Probe Ministries: The Epidemic of Sexually
Transmitted Diseases, Leadership U (14 korrik 2002). leadershipu.com/orgs/
probe/docs/safesex.html.
97 Po aty.
98 Kaiser Family Foundation, Its Your (Sex) Life: A Guide to Safe and
Responsible Sex. kff.org/mediapartnerships.
 Nuk sht seks i sigurt kur prdorim prezervativ? 61

dmtim t prezervativit (apo ai nuk e kryen funksionin), gj q

ngjall rrezikun e shtatznive t papritura.
Vajzat mund t mbeten shtatzna vetm 8 dit n muaj ose
96 dit n vit. Vetm femrat mbeten shtatzna. Por SST-n
mund ta marrsh 365 dit n vit. Meshkujt dhe femrat jan
t rrezikuar njsoj. Nse, n rastin e shtatznis, prezervativi
dshton n 31 pr qind t rasteve n 96 dit, mund t themi
pr SST-t n 365 dit? Po fillon t ndihesh sikur t kan
hedhur hi syve?

E VRTETA E QART
E dije se FDA (Administrimi i Ushqimeve dhe Ilaeve)
refuzon t certifikoj prezervativt? Pse? Sepse shkalla
e dshtimit t tyre sht e tmerrshme. Nj tjetr agjenci
qeveritare, QKS, thot se vetprmbajtja sht e vetmja
mnyr tejet e sigurt pr t parandaluar SST-t.99 Mnyra e
dyt sht monogamia reciproke me nj partner q dihet se
sht i painfektuar. Kt e quaj martes.
Bota mson se seksi i sigurt t on n liri. I vetmi problem
sht se seksi i sigurt nuk sht i sigurt. Qartazi, dallimi
mes seksit t sigurt dhe atij m t sigurt sht i strmadh.
Prezervativt t sigurojn iluzionin e siguris, pa ulur
ndjeshm rreziqet. Ska prezervativ apo kontraceptiv n
treg q mund t t mbroj nga ndikimi i seksit n trup, tru
apo zemr. Perndia dshiron t na jap siguri t vrtet me
planin e vet, q seksi t mos kryhet jasht martese. Vetm
plani i tij pr jetn seksuale t ofron 100 pr qind mbrojtje.

99 Centers for Disease Control and Prevention, STD-Prevention Counseling

Practices and Human Papillomavirus Opinions among Clinicians with Adolescent
PatientsUnited States, 2004, Morbidity and Mortality Weekly Report 55, nr. 41
(20 tetor 2006), 1117120.
62 faktet lakuriq

PP
Edhe nse asnjri
prej ne t dyve ska
simptoma, mund t
marrim gjithsesi SST?
Bn mir ta besosh! Ja disa fakte t
shpejta pr SST-t e fshehura.
HPV-ja qndron plotsisht e fshehur n trup pr
mesatarisht 10-12 vjet; as nuk e di q je infektuar.100
90 pr qind e infeksioneve me HPV nuk shfaqin asnj
simptom.101
N rastin e klamidias, 80 pr qind e femrave dhe 40 pr
qind e meshkujve nuk kan asnj simptom.102
Simptomat e HSV II, i njohur edhe si urdhja gjenitale,
jan kaq t lehta, saq 80 pr qind e rasteve nuk kan
simptoma ose nuk i dallojn simptomat.103
HIV-i mund t kaloj nj periudh inkubacioni prej 10-
15 vjet pa simptoma.104
Ndonse kto SST nuk kan simptoma, mund tu
transmetohen gjithsesi partnerve seksual.
Ideja baz sht kjo: mos ki besim se trupi do t
t lajmroj kur ti ose partneri jeni infektuar me SST.
Adoleshentt seksualisht aktiv raportojn se frika m e
100 Planned Parenthood, Human Papillomavirus (HPV). plannedparenthood.org.
101 Rose, Sexual Health for Life Seminar.
102 Sexual Information and Education Council of the U.S., Fact Sheet: Sexually
Transmitted Diseases in the United States.
103 Relationships Under Construction, program msimor pr shkollat e mesme
(Sunbury, OH: ATM Education, 2008), 118.
104 Jacqueline Matuza, What Is the Incubation Period of AIDS? eHow Health.
ehow.com.
 Edhe nse asnjri prej ne t dyve ska simptoma, mund t marrim gjithsesi SST? 63

madhe e tyre sht shtatznia, pasi ajo sht m e dukshmja.

Por infeksioni me SST sht rrezik shum m i lart.
Shumicn e kohs, ske si t dish nse ti apo partneri jeni
infektuar tashm.
Pr shkak se shumica e SST-ve nuk shfaqin simptoma
fizike, shum adoleshent besojn se nuk jan t rrezikuar.
Media e koklavit problemin, duke na bombarduar me pamje
seksi pa pasoja. M tepr se dy t tretat e programeve
televizive (68 pr qind e tyre) shfaqin prmbajtje seksuale.105
Nj studim i kohve t fundit konstatoi mesatarisht dhjet
raste sjelljeje seksuale n or n rrjetet televizive gjat orarit
m t ndjekur.106 Prapseprap, askush n televizion nuk
duket se paguan ndonj mim. Kur ishte hera e fundit q
pe dik n televizion q u infektua me SST? Njerzit hidhen
n shtrat me njri-tjetrin dhe askush smerr ndonjher
smundje. Askush si krkon ndonjher partnerit seksual q
t ekzaminohet.
E gjith kjo on n at q e quaj qasje karte krediti ndaj
seksit. Ideja sht se tani mund t luash, por m von do t
paguash. M dgjo: do t paguash q ke me t. Kur trupi yt
do t filloj t shfaq simptomat, mimi do t jet tepr i lart
tashm.
Vajza, prfytyroni sikur vendosni q t bheni seksualisht
aktive n vit t dyt t shkolls s mesme. Nuk shfaqni asnjher
asnj simptom SST-je dhe nuk ekzaminoheni asnjher. Vite
m von, takoni mashkullin e ndrrave. Martoheni dhe prpiqeni
t lindni fmij, por smbeteni dot shtatzn. Kur shkoni te

105 Kaiser Family Foundation, TV Sex Getting Safer, Kaiser Family Foundation
Study Finds (4 shkurt 2003). kff.org/entmedia.
106 Anna Forbes, Askable Parents, Teachable Moments, Bryn Mawr Alumnae
Bulletin. brynmawr.edu.
64 faktet lakuriq

mjeku pr t diskutuar pse slindni dot, mjeku ju thot se keni

PID. Skeni pasur asnj simptom, por dikur jeni infektuar
me klamidia. Tani, ju duhet t shkoni n shtpi dhe ti thoni
bashkshortit se ska pr t pasur kurr fmij.
Djem, prfytyroni nj skenar t ngjashm. Ti e humb
virgjrin n moshn pesmbdhjetvjeare me nj vajz q
mendoje se e dashuroje. Pas dhjet vitesh mson se sht
dashuria e vrtet, kur takohesh dhe martohesh me gruan
tnde. Ajo sht e virgjr ditn e dasms. Vite m von, gruaja
jote fillon t ket gjakrrjedhje anormale. Shkon te mjeku dhe
zbulon se ka kancer
Media t bombardon me n qafn e mitrs, q
pamje seksi pa pasoja. ka mundsi ti jet
shkaktuar nga HPV-ja q
ia ke dhn ti, pa e ditur.
Ndonse ajo zgjodhi t priste, sht e detyruar t paguaj nj
mim t rnd, ngaq ti sprite. Kur ti kupton se je infektuar,
trupi mund t t jet dmtuar dhe, pa e ditur, mund ti kesh
ngjitur nj SST njeriut q do.
Ather, nga ta dish se partneri sht i infektuar? Ske si ta
dish. sht e pamundur t shmangsh plotsisht przgjedhjen
e partnerit t infektuar, kur as ai vet mund t mos e dij.
E vetmja mnyr e garantuar sht t bsh seks me nj
partner t vetm gjat gjith jets tnde dhe t zgjedhsh nj
partner q ka br seks vetm me ty. E vetmja garanci pr t
qen i sigurt nga smundjet e fshehura, q stregojn asnj
simptom, sht ti qndrosh besnik planit t Perndis.
Smund ti besosh trupit q t t paralajmroj prpara se
seksi t t vr n rrezik. Por Perndia thot qart: T dua
shum, ndaj dua t t mbroj dhe t t siguroj mnyrn pr t
pasur prvojn m t plot n seks. Prandaj, prit.
 Mund t marr injeksion ose antibiotik, nse infektohem me SST? 65

PP
Mund t marr injeksion
ose antibiotik, nse
infektohem me SST?

Kur bhet fjal pr trajtimin e SST-

ve, nuk ka zgjidhje t shpejta. Pr 19
nga 25 SST-t, nuk ekziston kur.107 Kjo do t thot se, pr
m tepr se 75 pr qind t infeksioneve, smund t bsh asgj
pasi infektohesh.
QKS-ja raporton se rreth 65 milion amerikan kan
nj SST t pakurueshme.108 Smund t anashkalosh planin e
Perndis pr seksin dhe pastaj t heqsh shpejt qafe pasojat.
Nuk mjafton thjesht t pranojm se SST-t jan rrezik i
mundshm. Nj studim tregoi se vajzat nuk ndikoheshin edhe
kur msonin pr SST-t.109 I dinin faktet, por nuk kuptonin
rreziqet. M lejo t ta them shkoqur.
HPV-ja sht SST-ja m e prhapur. Gjasht milion
amerikan infektohen do vit prej saj. Rezultati prfundimtar
i ktij infeksioni sht shpesh kanceri invaziv (q prhapet
n trup).110 Dhe, deri tani, ska asnj kur. Rreth 16 pr
qind e amerikanve t moshs 14-49 vje infektohen me
urdhje gjenitale (HSV); rezultati prfundimtar mund t jet
infeksioni i rnd.111 Dhe, deri tani, nuk ka asnj kur. N
Shtetet e Bashkuara, rreth 100,000 amerikan infektohen
107 The Medical Institute, The Facts about Condoms.
108 Overview of Sexually Transmitted Disease (STD). HealthCommunities.com.
109 Tracey W. Kershaw, et al., Sexual Risk Following a Sexually Transmitted
Disease Diagnosis: The More Things Change the More They Stay the Same,
Journal of Behavioral Medicine, vll. 27, nr. 5, 44561.
110 CDC, HPV Vaccine: What You Need to Know.
111 Centers for Disease Control and Prevention, Genital Herpes. cdc.gov.
66 faktet lakuriq

do vit me Hepatitin B. Rreth 5,000 vdesin do vit nga kjo

smundje dhe nga komplikacionet e saj.112 Dhe, deri tani, ska
asnj kur.
sht e vrtet se jan zhvilluar disa trajtime q
parandalojn SST-t, si vaksina e HPV-s. Por, si kemi
diskutuar tashm n prgjigjen e pyetjes 8, efektshmria e ksaj
ndrhyrjeje sht e kufizuar. Vaksina e HPV-s funksionon
vetm pr femrat dhe sht rreth 30 pr qind e paefektshme
(Instituti Kombtar i Kancerit pranon se rreth 30 pr qind e
rasteve t kancerit t qafs s mitrs nuk do t parandalohen
nga kjo vaksin).113 Disa SST t tjera kan trajtime, por shpesh
jan t gjata dhe t vshtira. Edhe n SST-t e trajtueshme,
rezistenca ndaj ilait
Kur bhet fjal pr prbn shqetsim n rritje.
trajtimin e SST-ve, ska N vitin 2006, 13.8 pr
zgjidhje t shpejta. qind e rasteve me gonorre
treguan rezistenc ndaj
trajtimit me antibiotik,
krahasuar me 9.4 pr qind n vitin 2005, 6.8 pr qind n vitin
2004, dhe 4.1 pr qind n vitin 2003.114
Thelbi sht se, po kreve seks t palejueshm, mos prit q
mjeksia moderne t fshij t gjitha pasojat. Nuk funksionon
aspak kshtu. Rezultatet prfundimtare jan t rnda, madje
vdekjeprurse. E vetmja mnyr si t mbrosh veten nga dmi
q mund t shkaktojn SST-t sht t bsh t pamundurn q,
n radh t par, t mos infektohesh.

112 Hepatitis B Foundation, General Information: FAQ. hepb.org.

113 National Cancer Institute, Human Papillomavirus (HPV) Vaccines, (October
22, 2009). cancer.gov.
114 Centers for Disease Control and Prevention, Trends in Reportable Sexually
Transmitted Diseases in the United States, 2006, Surveillance 2006. cdc.gov.
 sht e vshtir t infektohesh me SST? 67

PP
sht e vshtir t
infektohesh me SST?

Studime t njpasnjshme kan

zbuluar se t rinjt, n mnyr
alarmante, jan naiv pr rreziqet e seksit jasht martese,
sidomos pr rrezikun e ekspozimit t tyre ndaj smundjeve
seksualisht t transmetueshme.
Nj vshtrim i shpejt i puns krkimore e bn tmerrsisht
t qart se infeksioni me SST sht rregulli, jo prjashtimi, te
t rinjt. Le t shqyrtojm faktet:
1. QK-ja vlerson se, do vit, ndodhin 19 milion
infeksione t reja me SST; pothuajse gjysma e atyre
rasteve ndodhin n moshat 15-24 vjeare.115
2. Sot, m tepr se 70 milion amerikan po jetojn me
ndonj form SST-je.116
3. Rreth 25 pr qind e adoleshentve seksualisht aktiv
infektohen do vit me SST.117
4. Nj studim raportoi se, deri n moshn 25 vjeare,
gjysma e gjith t rinjve amerikan do t jen
infektuar me SST.118

Ki parasysh se kto shifra bazohen n raste SST-je q

jan raportuar. Ne e dim se shum e shum raste me SST

115 Reuters, CDC: Sexually Transmitted Diseases Still Rising in U.S.

116 McIlhaney dhe Bush, Hooked, 81.
117 McIlhaney, Because Sex Is Not a Game This School Year.
118 Ed Vitalgiano, New Study: Half of Young People Will Contract STDs, Alan
Guttmacher Institute (13 maj 2004). crosswalk.com.
68 faktet lakuriq

nuk raportohen kurr, pr shkak t turpit ose pr munges

simptomash. Ndonse kto shifra tregojn se probabiliteti q
t shkosh me nj partner t infektuar sht i lart, rreziku real
ka gjasa t jet shum m i madh.
Nse zgjedh t bsh seks jasht martese q n adoleshenc,
rreziku i infektimit sht t paktn 25 pr qind n vit.119
Po t kishim nj n
Po nderove planin e katr mundsi q
Perndis, mund t bsh seks t goditeshim nga
pa frik smundjeje. rrufeja, askush sdo
t dilte jasht gjat
Kjo sht liria seksuale. stuhive me vettima.
E megjithat, t
rinjt jan gati t
vn jetn n rrezik, ndonse sht i lart probabiliteti q t
infektohen me t paktn nj SST, me rezultate prfundimtare
t mundshme shkatrrimtare.
Koht e fundit, nj studim i Fondacionit t Familjes
Kaiser (Kaiser Family Foundation) tregoi se t rinjt
mashtrohen nga mendimi se mund t eksperimentojn
seksualisht me shum pak rrezik ekspozimi ndaj SST-ve.120 Ky
studim hedh dritn e projektorit mbi disa mite t njohura.
Le ta luftojm secilin prej tyre me t vrtetn e fort.

MITI #1: SST-t MUND T PRHAPEN VETM KUR

JAN T PRANISHME SIMPTOMAT.
Studimi i Fondacionit t Familjes Kaiser zbuloi se 25
pr qind e adoleshentve than se, po t dilnin me dik q

119 McIlhaney, Because Sex Is Not a Game This School Year.

120 Kaiser Family Foundation, What Teens Dont Know about STDs Puts Them
at Risk (8 mars1999). kff.org.
 sht e vshtir t infektohesh me SST? 69

kishte SST, do ta kuptonin, dhe 20 pr qind e tyre mendonin

se SST-t mund t prhapen vetm kur jan t pranishme
simptomat.121

E VRTETA: SHUMICA E T INFEKTUARVE ME SST

NUK E DIN.
Pothuajse 87 pr qind e rasteve me SST nuk shfaqin
simptoma.122 Disa viruse seksualisht t transmetueshme,
prfshi dhe HIV-in, mund t kalojn deri n 15 vjet
inkubacion n trupin njerzor, pa asnj simptom.123
Nj strategji e organizatave qeveritare, si dhe Prindrimit
t Planifikuar, sht q ti trajtojn t rinjt q t pyesin
partnerin nse sht i infektuar. Por realiteti sht se
shumica e partnerve as nuk e din nse kan ndonj
infeksion seksualisht t transmetueshm n trup. Edhe ata
q e din, mund t mos tregohen t ndershm pr gjendjen
shndetsore. Mos harro: Hormoni i eksituar nuk ka
ndrgjegje. Nse, n zjarrmin e momentit, merr kohn
q t pyessh partnerin nse sht i/e infektuar, shumica e
njerzve nuk do t ta tregonin, pasi tashm jan t eksituar.
Prkrahsit e seksit m t sigurt t thon q t pyessh
partnerin, si mnyr pr t mbrojtur veten. Mendoje me
kujdes! A je i gatshm t vsh jetn n duart e dikujt tjetr, i
cili as mund t mos e dij se po t vendos n rrezik?

121 Po aty.
122 The Medical Institute, Sex, Condoms & STDs: What We Now Know (2003).
medinstitute.org.
123 Human Immunodeficiency Virus, PDR Health, Diseases & Conditions.
pdrhealth.com/disease.
70 faktet lakuriq

MITI #2: SST-t JAN T PRHAPURA VETM TE

T SHTHURURIT.
Ndr personat e studiuar, 12 pr qind than se, nse nuk bn
seks me shum njerz, ske pse t shqetsohesh pr SST-t.124

E VRTETA: SST-n MUND TA MARRSH EDHE KUR

BN VETM NJ HER SEKS.
Nj studim zbuloi se 75 pr qind e adoleshentve q kishin
br seks prpara moshs 18-vjeare kan dy ose m
tepr partner, dhe 45 pr qind e tyre kan katr ose m
tepr partner.125 Bota mund t mos e konsideroj gj t
shthurur seksin me dy deri n katr partner, por mundsit
e infeksionit edhe me nj partner t vetm n shkoll t
mesme t japin 25 pr qind probabilitet infektimi do vit.
Hulumtuesit vlersojn se, brenda dy vitesh pas seksit
pr her t par, gjysma e ktyre vajzave adoleshente dhe
seksualisht aktive mund t infektohen me t paktn tre SST t
prhapura.126

124 Sexual Information and Education Council of the U.S., The Truth about
Adolescent Sexuality. siecus.org.
125 Centers for Disease Control and Prevention, Premarital Sexual Experience
among Adolescent WomenUnited States, 19701988, Morbidity and Mortality
Weekly Report 39, nr. 51 (janar 1991), 92932.
126 Study: Half of Teen Girls Infected ith STDs ithin 2 Years of Having Sex,
Fox News (8 dhjetor 2009). foxNews.com/story.
 sht e vshtir t infektohesh me SST? 71

MITI #3: SST-t NGJITEN VETM PRMES

MARRDHNIES SEKSUALE.

E VRTETA: SHUMICA E SST-ve MUND T

PRHAPEN PA MARRDHNIE SEKSUALE, PASI
JAN VIRUSE.
Nntmbdhjet pr qind e t rinjve t moshave 15-17
vje, nuk e din se SST-t mund t prhapen me an t
seksit oral.127 Viruset si HPV-ja rriten n lkur t lagsht
e t ngroht. Ato mund t transmetohen prmes seksit
oral, madje edhe me an t prekjes seksuale. Shmangia e
marrdhnies seksuale, ndrkoh q kryen aktivitete t tjera
seksuale, prfshi dhe
seksin oral, nuk ka pr t Anashkalimi i kufijve t
t mbrojtur. Perndis pr seksin prbn
Nse dshiron t
dish a mund t bsh
nj t ardhme t frikshme.
seks jasht martese
dhe t mos infektohesh, prgjigjja sht: Ndoshta jo. Nj
pyetje m e mir sht: Si mund t mbrohem nga rreziqet
e seksit? Prgjigjja sht ti qndrosh besnik planit t
Perndis.
Nse merr parasysh t dhnat pr SST-t, do t kuptosh
se anashkalimi i kufijve t Perndis pr seksin prbn nj t
ardhme t frikshme. N dallim nga kjo, nse nderon planin
e Perndis, mund t bsh seks pa frik smundjeje. Nuk
do t kesh arsye t shqetsohesh kurr pr antibiotik apo

127 Sexual Information and Education Council of the U.S., The Truth about
Adolescent Sexuality. siecus.org.
72 faktet lakuriq

prezervativ, ose pr viruse t rrezikshme q t fshihen n

trup. Kjo sht liri seksuale. Nuk t kushton gj t pressh.
E vrteta e pakndshme sht se, kur zgjedh t mos pressh,
gjasat jan q mimi t jet jashtzakonisht i lart.

PP
A mund t lidhen SST-
t me smundje t
rnda, si kanceri?

Nj studim i Fondacionit t
Familjes Kaiser konstatoi se 60
pr qind e 15-17 vjearve nuk e dinin se SST-t mund t
shkaktojn disa lloje kanceri.128 E vrteta sht se SST-t
lidhen me shum smundje t rnda, prfshi kancerin. Po
kuptove kt t vrtet t thjesht, mund t t shptoj jetn.
Shembulli m i qart se SST-t mund t ojn n smundje
t rnda sht HPV-ja. Shkenctart kan dokumentuar nj
lidhje t qart mes HPV-s dhe kancerit. Madje, HPV-ja sht
shkaku kryesor i kancerit t qafs s mitrs.129
Qendra Mjeksore e Universitetit t Kalifornis Los
Anxhelos (UCLA) vrejti se deri n 99 pr qind e pacienteve
me kancer t qafs s mitrs ishin infektuar me HPV.130 N
mbar botn, rreth 70 pr qind e kancereve t qafs s mitrs

128 Kaiser Family Foundation, What Teens Dont Know about STDs Puts Them
at Risk (8 mars 1999). kff.org.
129 Reuters, HPV Linked to 25,000 Cancers in 5 Years: Government study
suggests need for HPV screening men and Women, MSNBC.com (3 nntor,
2008). msnbc.com.
130 Rettig, HPV Virus Helps Cervical and Head and Neck Cancers Grow and Spread.
 A mund t lidhen SST-t me smundje t rnda, si kanceri? 73

ndodhin pr shkak t HPV-ve.131 Nj studim i Univeriteti

John Hopkins zbuloi se 80 pr qind e grave seksualisht
aktive mund t infektohen me HPV n ndonj moment t
jets.132 Si rezultat, do vit, n mbar globin diagnostikohen
rreth 500,000 femra me kancer t qafs s mitrs. Rreth
300,000 prej tyre vdesin nga kjo smundje.133
Kanceri i qafs s mitrs nuk sht i vetmi rrezik. QKS-ja
raporton se HPV-ja shkaktoi 25,000 raste kanceri n SH.B.A
mes viteve 1998 dhe
2003, prfshi kancerin Nuk je i pathyeshm. Po
e qafs s mitrs, luajte me seksin, mund t
kancerin anal dhe
kancerin e gojs.134
infektohesh me SST.
Sipas nj artikulli
t botuar n Journal of Infectious Diseases (Revista e smundjeve
infektive), infeksionet anale t HPV-s duket se jan po aq t
prhapura sa infeksionet e qafs s mitrs. Si rezultat, do
vit, n SH.B.A. diagnostikohen m tepr se 4,600 njerz me
kancer anal. Rreth 700 pacient vdesin nga kjo smundje.135
Personi me infeksion HPV-je ka 32 her m tepr gjasa pr
tu smurur me kancer t gryks.136
Po kaprceve kufijt e Perndis pr seksin, probabiliteti q
t smuresh me SST, prfshi dhe HPV-n, sht shum i lart.

131 Dunne, e t tjer, Prevalence of HPV Infection.

132 Julie Sharp, Oral Sex Linked to Throat Cancer, BBC News (10 maj 2007).
News.bbc.co.uk/2/hi/health.
133 Reuters, HPV Linked to 25,000 Cancers in 5 Years.
134 Po aty.
135 JoNel Aleccia, wew factor aside, anal HPV infection is a risk, MSNBC
Womens Health (23 maj 2008). msnbc.msn.com.
136 Throat Cancer Added to List of Diseases Caused by HPV, Houston Chronicle
(maj 2007).
74 faktet lakuriq

SST-t lidhen me shum Rezultati prfundimtar

i infeksionit mund
smundje t rnda, prfshi t jet nj smundje
kancerin. e rnd, prfshi
kancerin. do vit, si
rezultat i ktij realiteti
mizor, vdesin mijra pacient.
M lejo t t kujtoj se nuk je i pathyeshm. Po luajte me
seksin, mund t infektohesh me SST, duke marr si rezultat
prfundimtar kancerin, q mund t t shkaktoj vdekjen.

PP
A nuk sht seks i
sigurt kur pi pilula
kontraceptive?

Kontrolli oral i lindjeve, i njohur

edhe si pilula, vrshoi n skenn
kulturore n vitet 1960. Ai u b simboli i revolucionit seksual,
q bnte thirrje pr dashuri t lir dhe pr tu dhn fund
kufizimeve t sjelljes seksuale. M tepr se pesdhjet vjet m
von, kemi msuar se seksi ssht i lir. Pilula e vockl q
nisi gjithka, ska br shum pr t mbrojtur miliona gra nga
pasojat e zgjedhjeve t tyre seksuale.
Pilula nuk t mbron nga smundjet seksualisht t transmetueshme.
Pilula sbn asgj pr t mbuluar ato zona t trupit ku ngjiten
SST-t. Ekzistojn 25 SST t prhapura,137 q prekin do vit
19 milion amerikan,138 dhe pilula sbn absolutisht asgj pr

137 Sexually Transmitted Diseases, Epigee.

138 Reuters, CDC: Sexually Transmitted Diseases Still Rising in U.S.
 A nuk sht seks i sigurt kur pi pilula kontraceptive? 75

t t mbrojtur nga infeksioni. Mua ky sm duket aspak seks i

sigurt.
Po shtatznia? Edhe kompanit farmaceutike q fabrikojn
piluln kontraceptive, pranojn se ajo nuk sht 100 pr qind
e efektshme. Ka gjasa t mbetesh shtatzn edhe kur piluln
e merr sipas udhzimeve 100 pr qind t kohs. Madje, q
t jet e efektshme, pilula duhet pir n t njjtn koh do
dit. Nse se merr nj dit ose, nse e merr me disa or
vones, nivelet e hormoneve do t t ndryshojn dhe ka gjasa
t ovulosh ose t lshosh nj vez q mund t fertilizohet.
Vajzat e reja kan m tepr gjasa t mbeten shtatzna, pasi
i kan shum t
shndetshme organet
Pilula nuk t mbron nga
riprodhuese. Nj smundjet seksualisht t
studim zbuloi nj transmetueshme.
shkall dshtimi 13
pr qind t piluls pr
vajzat n moshn e adoleshencs.139 Nga ana njerzore kjo do
t thot se t paktn 13 nga 100 vajza q bjn seks duke pir
piluln do t mbeten shtatzna papritur. Ndonse pilula t
ofron njfar mbrojtjeje kundr shtatznis s paplanifikuar,
nuk prbn garanci.
Thelbi sht se asnj pilul nuk t mbron dot nga:

As edhe nj SST e vetme;

Zemrthyerja,

139 Haishan Fu, Contraceptive Failure Rates: New Estimates from the 1995
National Survey of Family Growth, Family Planning Perspective, vll. 31, nr. 2
(mars/prill 1999).
76 faktet lakuriq

Ndryshimet mendore n tru q mund t vijn nga

seksi i shthurur,
Faji dhe turpi q shoqrojn shpesh seksin
paramartesor.

Kelli e di mjaft mir kt. Donte t priste deri n martes

pr t br seks, por, kur ajo dhe i dashuri, Tajler, filluan ta
kishin seriozisht, bri nj takim me mjekun pr t folur pr
mundsit q kishte. Mjeku i sugjeroi t fillonte piluln dhe
Kelli ra dakord thjesht pr siguri. Kelli dhe Tajleri filluan t
bnin seks. Kelli u qetsua q skishte pse t vriste mendjen
pr shtatzni apo smundje. Besonte se po kryenin seks
t sigurt. Tre muaj m von, Kelli doli pozitive me SST.
U ndje e zemruar,
I vetmi seks vrtet i sigurt e sikletosur dhe e
bhet mes dy njerzish q i turpruar. Pak muaj
prkushtohen seksit monogamik m von, u nda nga
Tajleri. Mendonte se
pr gjith jetn. kishte br gjithka
t mundur pr tu
mbrojtur, por pilula nuk e kishte mbrojtur nga SST-ja dhe
nuk bri asgj pr ta mbrojtur nga dhimbja q ndjeu kur
lidhja e fuqishme q seksi i pati krijuar me Tajlerin u thye. Pas
m tepr se nj viti, Kelli pyet veten se kur do ti shrohet
zemra.
Prezervativt nuk t mbrojn dot nga pasojat e shumta t
seksit t palejuar. As pilulat. I vetmi seks vrtet i sigurt bhet
mes dy njerzish q i prkushtohen seksit monogamik pr
gjith jetn.
 Si mund t shmang infektimin me SST? 77

PP
Si mund t shmang
infektimin me SST?

Ka vetm nj mnyr se si t
garantosh mbrojtjen ndaj SST-ve:
t mos kryesh seks deri n martes. Burimet laike dhe t
krishtera bien dakord n kt pik: vetprmbajtja prpara
martese dhe besnikria gjat martess jan e vetmja mnyr
q t garanton se nuk do t infektohesh me SST. Kleka sht
se, sikur qoft dhe njri partner (mashkulli apo femra) t mos
jet monogamik, ose t ket fjetur me partner t tjer n t
kaluarn, nuk je m i mbrojtur.
QKS-ja raporton se monogamia sht e vetmja metod
e efektshme pr parandalimin e SST-ve.140 Nj raport i
botuar nga Prindrimi i Planifikuar tha: Vetprmbajtja
dhe monogamia gjith jetn do t vazhdojn t jen mnyrat
m t efektshme pr shmangien e plot t infeksionit me
HPV.141 Udhzimet federale pr edukimin e vetprmbajtjes
porosisin q studentve tu msohet se vetprmbajtja sht e
vetmja mnyr e garantuar pr t shmangur shtatznin jasht
kurore dhe SST-t.142

140 Centers for Disease Control and Prevention, STD-Prevention Counseling

Practices and Human Papillomavirus Opinions among Clinicians with Adolescent
PatientsUnited States, 2004, Morbidity and Mortality Weekly Report 55, nr. 41
(20 tetor 2006), 1117120.
141 Planned Parenthood, Fact Sheet: HPVThe Most Common Sexually
Transmitted Virus (gusht 2006). plannedparenthood.org.
142 Elizabeth Boskey, Ph.D., What are the federal guidelines for abstinence
only education? About.com (13 tetor 2010). std.about.com/od/syphilis/f/
federalabstinenceregs.htm.
78 faktet lakuriq

Le ti hedhim nj sy asaj q na mson Perndia n Fjaln e

vet.
T kujtohet Fjalt e Urta 5:18-19? Gruaja jote qoft
burim bekimi pr ty. Gzohu n nusen e rinis sate. Ajo sht
dre i bukur, drenush e hirshme. Gjinjt e saj t knaqshin
gjithmon. Qofsh i magjepsur gjithmon nga dashuria e saj
(NLT).
Burri t cilit i drejtohet ky varg sht i lir t shijoj
plotsisht t mirat e seksit. Ai ska asnj rezerv. sht i
nginjur dhe i magjepsur, jo n ankth apo i shqetsuar pr
rreziqet. Cila sht partnerja e tij? E shoqja, jo ndonj vajz
q takoi n fest apo nj e dashur pr prvojat seksuale t
s cils ai nuk di asgj. Ai sht 100 pr qind i mbrojtur nga
rreziku i smundjes ose nga shtatznia jasht kurore, pasi e
vetmja partnere seksuale e tij sht e shoqja.
1 Korintasve 6:13 (ESV) na paralajmron se trupi nuk
sht br pr shthurje seksuale. Kur kalon prtej kufijve
mbrojts q ka caktuar Perndia me an t martess dhe bn
seks me m tepr se nj partner, trupi yt funksionon jasht
synimit fillestar dhe rreziqet jan tmerrsisht t larta.

PRFYTYRO KTA DY SKENAR.

1. Eshli dhe Aroni kan tre muaj q jan lidhur. Natn e
mbrmjes s maturs, Aroni e bindi Eshlin q t bnin
seks n sediljen e pasme t limuzins q kishte marr me
qira. M von, Eshli u ndie shum fajtore, kur u nda me
Aronin. Disa muaj m von, Eshli fillon t ndiej dhimbje
n abdomen dhe periodat iu bn t rregullta. I telefonoi
Aronit pr t msuar nse ishte ekzaminuar ndonjher
pr SST. Ai rrfeu se kishte pasur katr partnere t tjera
prpara Eshlit dhe refuzoi t shkonte t ekzaminohej.
 Si mund t shmang infektimin me SST? 79

Edhe Eshlit i vjen shum turp q t flas me t mn pr

simptomat e saj dhe ka frik se mos e merr vesh dikush,
nse shkon te infermierja e shkolls pr tu ekzaminuar
pr SST. Eshli bri seks vetm nj her, por tani sht
vazhdimisht e shqetsuar se mos ka marr ndonj
smundje q ska kurim.
2. Zhaklina dhe Marku u dashuruan n vitin e fundit t
shkolls s lart. Ndonse t dy donin t ishin sa m
pran njri-tjetrit q t ishte e mundur, u zotuan t
prisnin q seksin ta fillonin pasi t martoheshin. Asnjri
prej tyre skishte pasur partner seksual. Natn e dasms
bn seks pa frik infeksioni. Tani jan t lir t bjn
seks me njri-tjetrin, sa her t duan, pa frik se mos
marrin SST.
Monogamia sht
Perndia nuk t thot ta
ruash seksin pr martes
metoda m e efektshme
ngaq do t t kufizoj apo parandaluese e SST.
t t heq qejfin e jets.
Brenda kontekstit t martess, je i lir t shijosh seksin pr
gjith jetn, pa frik smundjesh. E vetmja mnyr se si t
mbrohesh nga SST-t sht t kuptosh dhe t jetosh sipas
planit t Perndis pr seksin.
80 faktet lakuriq

PP
Ka ndonj marrdhnie
mes seksit
paramartesor dhe
shndetit mendor?

Kur bhet fjal pr seks, Perndia na krkon t presim. Ai

motivohet nga dshira pr t na mbrojtur dhe pr t siguruar
pr ne. Po, pritja na mbron nga pasojat fizike, prfshi SST-t
dhe shtatznin e padshiruar. Po kshtu, pritja na mbron
trurin nga ndryshimet neurologjike q ndodhin kur bjm
seks me m tepr se nj partner. Por, a na ruan pritja edhe
shndetin mendor? Q ke me t!
sht alarmues fakti se vajzat adoleshente, q jan
seksualisht aktive, kan 300 pr qind m tepr gjasa q t
prpiqen t kryejn vetvrasje, sesa moshataret e tyre t
virgjra.143 Djemt adoleshent, q jan seksualisht aktiv, kan
dyfish m tepr gjasa se vajzat seksualisht aktive pr sjellje
vetvrasse. Madje, djemt adoleshent seksualisht aktiv
kan 700 pr qind m tepr gjasa q t prpiqen t kryejn
vetvrasje, se moshatart e tyre q presin.144 M tepr se 25
pr qind e vajzave seksualisht aktive t moshave 14-17 vjee
than se, javn e kaluar, ishin ndjer t depresionuara shpesh
ose gjith kohs, krahasuar me vetm 7.7 pr qind t vajzave
t virgjra. M tepr se 14 pr qind e vajzave seksualisht aktive
u prpoqn t kryenin vetvrasje vitin e kaluar, krahasuar me

143 McIlhaney dhe Bush, Hooked, 20.

144 Po aty.
 Ka ndonj marrdhnie mes seksit paramartesor dhe shndetit mendor? 81

5.1 pr qind t bashkmoshatareve t tyre joaktive.145

T gjith flasin pr adoleshentt dhe SST-t, por askush
sprmend mimin shkatrrimtar t seksit paramartesor pr
shndetin mendor. Adoleshentt seksualisht aktiv kan tre
her m tepr gjasa se ata seksualisht joaktiv q t bien n
depresion dhe t prpiqen t kryejn vetvrasje.146
Dr. Freda Mek-Kisik Bush, e Institutit Mjeksor pr
Shndetin Seksual, vrejti: Nj ndr faktort m t mdhenj
t rrezikut pr depresion, humbje vetvlersimi dhe shum
pasoja emocionale ka t bj me numrin e njerzve me t cilt
keni marrdhnie [seksuale]. Ajo vijoi duke thn: Sa m
tepr partner t kesh [nga ana seksuale], aq m tepr gjasa
ke q t hassh vshtirsi n formimin e marrdhnieve t
shndetshme n t ardhmen, kur t jesh gati t lidhesh me nj
njeri.147
Kultura bashkkohore na mson se seksi on n ndjenja
lumturie, prmbushjeje dhe intimiteti n marrdhniet
romantike, por realiteti sht shum m pak i knaqshm.
Koht e fundit, Shoqata Amerikane pr Shndetin
n Kolegj botoi nj studim q tregonte se 43 pr qind e
gjith studentve universitar n Amerik ndiheshin kaq
t depresionuar, saq e kishin t vshtir t funksiononin
dhe, vitin e kaluar, 61 pr qind e studentve kishin prjetuar
momente kur ndiheshin se gjithka ishte e pashpres.148

145 Laura Vanderkam, Sexually Active Girls Lament: Why Didnt I Wait? USA
Today (12 qershor 2003). usatoday.com.
146 R. E. Rector, K. A. Johnson, dhe L. R. Noyes, Sexually Active Teenagers Are
More Likely to Be Depressed and to Attempt Suicide, Washington, DC: A report
from the Heritage Center for Data Analysis, Heritage Foundation CDA0304
(2008), 78.
147 Intervist personale, Freda McKissic Bush.
148 Nxjerr nga Joe S. McIlhaney Jr., M.D., dhe Freda McKissic Bush, Hooked, 78.
82 faktet lakuriq

Kjo lidhje e aktivitetit t hershm seksual dhe ndjenjave t

dshprimit dhe depresionit nuk sht rastsore.
Problemi mund t koklavitet kur personi krkon
trajtim pr ndjenja depresioni. Nj efekt ansor kryesor i
antidepresantve sht keqfunksionimi seksual.149 Personi
depresionohet si rezultat i aktivitetit seksual dhe pastaj humb
aftsin t prjetoj funksionin seksual normal, si rezultat i
mjekimit q po merr pr depresion.
Depresioni nuk sht i vetmi efekt ansor mendor i seksit
t palejueshm. Nj studim i Universitetit t Kolumbias
konstatoi se adoleshentt seksualisht aktiv kan m tepr
gjasa q t prdorin drog.150 Gjithashtu, shpesh, t rinjt
seksualisht aktiv prjetojn ndjenja faji dhe turpi, si rezultat
i zgjedhjeve t tyre.
Adoleshentt seksualisht aktiv Pothuaj dy t tretat e
kan tri her m tepr gjasa se adoleshentve q kan
br seks, thon se
ata seksualisht joaktiv q t do t donin t kishin
depresionohen dhe t prpiqen pritur.151 Faji i dhurimit
t bjn vetvrasje. t dikaje q nuk mund
ta kthesh m mbrapsht
mund t zgjas m
tepr se do pasoj tjetr.
Nj nga pasojat m shkatrrimtare nga ana emocionale
t seksit jasht martese sht zemra e thyer. Pr shkak t

149 Your Brain on Sex, Reuniting: Healing with Sexual Relationships (25 qershor
2005). reuniting.info/science.
150 Cituar n Kaiser Family Foundation, Substance Use and Risky Sexual
Behavior: Attitudes and Practices Among Adolescents and Young Adults (shkurt
2002). kff.org.
151 Kaiser Family Foundation, Teen Sexual Activity.
 Ka ndonj marrdhnie mes seksit paramartesor dhe shndetit mendor? 83

reagimit neurokimik q ka truri ndaj seksit, sht e leht

t ngatrrosh seksin me dashurin. Pr shkak t lirimit
t oksitocins, seksi t lidh me partnerin. Seksi formon
gjithmon nj lidhje emocionale. Kur ajo lidhje kputet,
mund t shkaktoj lndim t tmerrshm.
Seksi n martes sht baras me siguri. Seksi jasht martese
on n pasiguri, faj, turp, depresion, munges shprese dhe
dshprim.
Kemi dhe faturn e mimit shpirtror q duhet paguar,
kur anashkalon kufijt q i vendos seksit Perndia. Hebrenjve
13:4, thot: Martesa duhet t nderohet nga t gjith dhe
shtrati martesor duhet mbajtur i panjollosur, sepse Perndia
do t gjykoj t shthururit seksualisht dhe kurorshkelsit
(ESV).
Me fjal t thjeshta, seksi jasht martese sht mkat dhe
mkati na ndan gjithmon nga Perndia. Anashkalimi i kufijve
t Perndis do t t oj n paaftsin pr tu br i frytshm
n mbretrin e Perndis, n bllokim bekimesh dhe n
dobsim dshmie.
Perndia e di se zgjedhjet seksuale na ndikojn n ndjenja
dhe, n fund fare, n mirqenien e prgjithshme. Ja pse
Fjalt e Urta 4:23 na paralajmron: Mbi gjithka tjetr, ruaj
zemrn, sepse prej saj rrjedh gjithka q bn ti.
84 faktet lakuriq

PP
Ka problem po t bsh
seks anal?

Seksi anal, seks sht. Perndia

na krkon ti largohemi shthurjes
seksuale (1 Korintasve 6:18) dhe kjo prfshin seksin anal.
E vrteta sht se seksi anal sht nj sjellje shum m e
rrezikshme se seksi vaginal. Ndonse shtatznia nuk sht
e mundur si rezultat i seksit anal, infektimi me SST, po.
Madje, infeksionet anale t HPV-s duket se jan po aq t
prhapura sa infeksionet e qafs s mitrs. Kur iu prgjigja
pyetjes 11, t thash se muri i qafs s mitrs s femrs
sht i mbuluar me qeliza shtyllake. Qelizat shtyllake jan
tejet prthithse ndaj smundjeve. Kur femra arrin mesin e
t njzetave, qafa e mitrs fillon ti ngurtsohet dhe qelizat
shtyllake i zvendsohen me qeliza epiteliale luspore, t cilat i
prthithin shum m pak SST-t. Edhe goja dhe anusi yt jan
t mbuluar me qeliza shtyllake. Mirpo ato nuk ndryshojn
kurr n qeliza epiteliale luspore. Kto zona t trupit do ti
kesh gjithmon t ekspozuara ndaj smundjeve seksualisht
t transmetueshme.152 T rinjt q eksperimentojn me kt
alternativ t rrezikshme t aktit seksual po konstatojn se ai
mund t jet jashtzakonisht shkatrrues, pasi prdor pjes t
trupit q jan tejet t ekspozuara ndaj smundjeve.
Ashtu si mund t oj HPV-ja n kancer t qafs s
mitrs, kur transmetohet nprmjet vagins, mund t oj
n kancer edhe kur transmetohet nprmjet seksit anal.

152 Rose, Sexual Health for Life Seminar.

 Ka problem po t bsh seks anal? 85

Realiteti i zymt sht se do vit n SH.B.A. diagnostikohen

m tepr se 4,600 njerz me kancer anal dhe pothuajse 700
prej tyre vdesin nga kjo smundje.153 Shkenctart vrejn se
shpeshtsia e kancerit anal sht rritur n vitet e fundit.154 Si
mund t pritej, edhe pjesmarrja n seksin anal sht rritur.
Ndonse dikur seksi anal dhe ai oral konsideroheshin
tabu, adoleshentt po u kthehen me qllim q t ruajn
virgjrin nga ana teknike. Por po paguajn nj mim t
jashtzakonshm.
Aktiviteti seksual prmban gjithmon nj prbrs
emocional. Kur trupi eksitohet, kimikate si oksitocina,
vazopresina dhe dopamina fillojn t t rrjedhin n tru, duke
t lidhur me partnerin edhe kur nuk kryeni marrdhnie
vaginale. Duke zgjedhur t kryesh seks anal ose oral, po
detyron veten q t prjetosh efektet emocionale dhe
shpirtrore q diskutuam n
pyetjen 19.
Perndia krkon q
Thelbi sht se seksi anal t ruash do pjes t
sht seks. Ka t njjtat prjetimit seksual.
pasoja si seksi. Krijon t
njjtat atashime si seksi.
Ndonse mund t jet gjithnj e m n mod, qartazi ai nuk
sht alternativa e sigurt q besojn shum njerz.
Pavarsisht rreziqeve shndetsore dhe kurtheve
emocionale t seksit anal, gjja m e rndsishme q duhet
vrejtur sht se ai nuk prputhet me standardet e Perndis.
Knga e Kngve na paralajmron tri her q t mos

153 Aleccia, Wew factor aside.

154 Christine Hill-Kayser, M.D., Anal Cancer: The Basics, OncoLink (23 shkurt
2008). oncolink.org.
86 faktet lakuriq

ndezim ose zgjojm dashurin para kohe (2:7; 3:5; 8:4). Seksi
anal shkakton eksitim njsoj si akti vaginal. Kto ndjenja nuk
jan dhn q t prjetohen jasht martess. N Mateu 5:28,
Jezusi i barazon mendimet epshore me kryerjen e mkatit t
kurorshkeljes. Ske pr t qen n gjendje q t kryesh seks
anal, pa pasur mendime epshore. Reagimi fizik dhe mendor
sht njsoj sikur t kryeje akt vaginal.
Standardi i Perndis nuk sht q t kryesh aktivitet
seksual, pa komprometuar teknikisht virgjrin. Ai t krkon
q t ruash do pjes t prjetimit seksual, sepse dshiron t
t mbroj nga mimi emocional dhe fizik, i cili mund t jet
shkatrrimtar.

PP
A sht seksi oral
vrtet seks?

Nj sr anketimesh kombtare
t vitit 2003, t kryera pr
Fondacionin e Familjes Kaiser dhe revistn Seventeen,
zbuluan se gjysma e adoleshentve t moshs 15-17 vje
nuk besojn se seksi oral sht seks.155 Pothuajse 60 pr
qind e studentve t kolegjit nuk e prcaktojn seksin
oral si seks.156 Ndoshta kjo sht arsyeja pse pak m tepr

155 Kaiser Family Foundation, Teen Sexual Activity.

156 Chris Wagner, Oral Sex Is Sex, and Most Teens Dont Know It, Center for
Parent/Youth Understanding. cpyu.org.
 A sht seksi oral vrtet seks? 87

se gjysma e adoleshentve amerikan, t moshave 15-19

vje, kan kryer seks oral dhe pse kjo shifr rritet deri
n 70 pr qind, kur anketohen vetm tetmbdhjet dhe
nntmbdhjetvjeart.157
Seksi oral sht br rregull i prhapur shoqror, ku 50-70
e t rinjve kryejn seks oral.158 Nj pjes e joshjes vjen nga
mendimi i prhapur se seksi oral nuk sht vrtet seks. Madje,
disa student raportojn se kan kryer seks oral, si metod
pr t ruajtur dlirsin. Seksin oral e shohin si mnyr pr t
ruajtur virgjrin, ndrkoh q marrin intimitet dhe knaqsi
seksuale. Por a sht vrtet i pastr seksualisht ai q kryen
seks oral? M tro akoma, a sht seksi oral vrtet seks?
Prgjigjen na e siguron nj msim i thjesht fjalori.
Fjalori e prcakton seksin si fenomene ose sjellje t
motivuara seksualisht.159 Moda e prhapur e seksit oral te
t rinjt pa dyshim q kualifikohet si fenomen i till. Si e
prcaktojm nse kjo sjellje sht e motivuar seksualisht?
Pyet veten: a on seksi oral n eksitim, nxitje dhe knaqje t
organeve seksuale?
Prgjigjja sht
Trupi mendon se sht seks.
absolutisht po. Truri mendon se sht seks.
Thelbi sht se, Zemra mendon se sht seks.
gjat seksit oral trupi
yt reagon njsoj si Seksi oral sht seks.
gjat aktit seksual.
Hormonet t eksitohen. Organet seksuale reagojn. Truri

157 Laura Sessions Stepp, Teen Sexual Activity on the Rise, The Detroit News (16
shtator 2005). detNews.com/2005/health.
158 Po aty.
159 merriam-webster.com/dictionary/sex.
88 faktet lakuriq

t prmbytet me neurokimikate q veprojn si superngjits

njerzor pr t t lidhur me partnerin. Merr nj shprthim
dopamine q t bn t krkosh edhe m tepr nga kjo sjellje.
Trupi mendon se sht seks. Truri mendon se sht seks.
Zemra mendon se sht seks. Seksi oral sht seks.
Qartazi, deprtimi vaginal nuk sht e vetmja mnyr pr
t br seks. Madje ka katr situata q do ti cilsoja seks. Ato
jan:
1. Orale-gjenitale (seksi oral)
2. Manuale-gjenitale (prekja seksuale)
3. Gjenitale-gjenitale
4. Deprtimi

T katrta kto situata t shkaktojn reagim fizik dhe

kimik n trup. T katrta krijojn nj lidhje mes teje dhe
partnerit. T katrta t vn n rrezik infektimi me smundje
seksualisht t transmetueshme. Nse kryen ndonjrn prej
tyre, je seksualisht aktiv.

PP
A mund t bj seks oral
dhe t ruaj virgjrin?

Nj e katrta e adoleshentve
seksualisht aktiv rrfejn se
kryejn seks oral si strategji pr t shmangur aktin seksual.160
Studentt thon se seksi oral u jep intimitetin e knaqsis

160 Wagner, Oral Sex Is Sex.

 A mund t bj seks oral dhe t ruaj virgjrin? 89

seksuale pa u kushtuar virgjrin. Por, a sht vrtet i virgjr

personi q jep ose merr seks oral?
T kujtohet prgjigjja e pyetjes 21 se seksi sht nj sjellje
q motivohet seksualisht dhe shkakton reagim seksual. Seksi
oral t ndikon n trup, n tru dhe n marrdhnie njsoj si
akti seksual. Seksi oral sht seks.
A je m i virgjr nse kryen seks oral? Fizikisht, po, por
ky sht vetm nj detaj teknik. Mos harro se Perndia nuk
t krkon q t ruash vetm virgjrin nga ana teknike. Ai t
krkon t ruash shtratin martesor t pastr.
Hebrenjve 13:4 thot: Martesa duhet nderuar nga t
gjith, dhe shtrati martesor duhet ruajtur i pastr. Prgjigjja
e pyetjes 7 tregoi se pastrtia ktu mund t prcaktohet
si mosprmbajtja e asnj elementi t huaj. Sa her q je
n situata tejet emocionale dhe ndijore, prfshi dhe gjat
seksi oral, truri t
lshon norepinefrin Seksi oral t ndikon n trup,
dhe ta stampon n n tru dhe n marrdhnie
tru kujtimin e asaj
ngjarjeje.161 Ke pr ta
njsoj si akti seksual.
sjell patjetr me vete
kujtimin e akteve seksuale orale n shtratin e martess dhe kjo
do t t pengoj t jesh i pastr dhe i nderuar, si urdhron
Perndia.
N nj intervist pr kt projekt, nj i ri, drejtues i
adoleshentve, rrfeu: Ime shoqe u kthye n shtpi nga nj

161 Judith Reisman, Ph.D., Psychopharmacology of Pictorial Pornography

Restructuring Brain, Mind & Memory & Subverting Freedom of Speech (The
Institute for Media Education), marr nga Relationships Under Construction,
program msimor pr shkollat e mesme (Sunbury, OH: ATM Education, 2008),
198. Kto informacione gjenden edhe n Human Nature, vll. 9, nr. 1 (1998), 34.
90 faktet lakuriq

grup grash, ku thjesht do t flisnin pr jetn e tyre do jav.

U prmend tema e seksualitetit dhe ajo m tha: Se ke iden
se kto gra, q tani jan t martuara, madje jan t lumtura
me martesn, kan kryer seks oral para martess dhe tani disa
prej tyre marrin kshillim pr shkak t ksaj; sepse kujtimet,
imazhet e kyura n mendjen e tyre, po ndikojn s teprmi
n to tani.
Zgjedhja pr t
Perndia krkon q t mbash kryer seks oral, si
shtratin martesor t pastr alternativ pr aktin
seksual, nuk do t
nga kujtimet dhe pasojat ti shqis nga truri
q vijn nga gjith prvojat kujtimet e atyre akteve.
Si do t msojm
seksuale. nga prgjigjja e pyetjes
tjetr, seksi oral ska
pr t t mbrojtur as nga smundjet e tmerrshme.
Efesianve 5:3, thot: por, ndr ju, nuk duhet as t zihet
n goj shthurja seksuale, apo ndonj lloj tjetr ndyrsie...,
sepse kto jan t padenja pr popullin e shenjt t
Perndis. Perndia nuk t jep leje q disa aktivitete seksuale
ti kryesh, disa ti shmangsh. Ai t krkon q t ruash gjith
kt paket pr natn e dasms dhe m tej. Arsyeja e tij sht
q t t mbroj dhe t t siguroj mundsin pr seks dhe
intimitet maksimal.
 A ssht m i sigurt seksi oral? 91

PP
A ssht m i sigurt
seksi oral?

Miliona adoleshent po zgjedhin

t kryejn seks oral, pr t shijuar
emocionin e seksit, ndrkoh q besojn se po anashkalojn
rreziqet e shthurjes. Ky sht nj gabim i dhimbshm dhe
ndoshta fatal nga ana logjike.
Studimet e fundit zbulojn se t rinjt nuk e konsiderojn
seks t vrtet seksin oral, as nuk u druhen t njjtave
pasoja negative nga shthurja e tyre.162 sht e vrtet se
smund t mbetesh shtatzn nga marrja dhe dhnia e seksit
oral, por kjo nuk e bn aspak seksin oral alternativ t
sigurt t marrdhnies seksuale.
N studimet klinike, seksi oral sht lidhur me gonorren,
sifilizin, urdhjen dhe HPV-n.163 Madje, nse bn seks oral me
pes persona, mundsia q t marrsh SST rritet me 250 pr
qind.164 N mnyr t veant, seksi oral t fut n udhn drejt
infeksionit e smundjes seksualisht t transmetueshme numr
nj: HPV. The New England Journal of Medicine raporton se
rreziku pr tu infektuar me HPV sht nnt her m i lart
pr ata q bjn seks oral me m tepr se gjasht partner.165

162 160. Wagner, Oral Sex Is Sex.

163 Elizabeth Boskey, Ph.D., Is Oral Sex Safe Sex? About.com (6 korrik 2009). std.
about.com.
164 Roxanne Khamsi, Oral Sex Can Cause Throat Cancer, New Scientist (9 maj
2007). Newscientist.com.
165 Sharp, Oral Sex Linked to Throat Cancer.
92 faktet lakuriq

Pse ka rndsi kjo? Sepse infeksioni i HPV-s orale ta bn

3,200 pr qind m t mundur q t smuresh me kancerin
oral.166 Hulumtuesit kan zbuluar nj lidhje t drejtprdrejt
mes prhapjes dhe pranimit t seksit oral dhe rasteve me
kancer oral n mbar globin.167
HPV-ja u zbulua n m pak se 25 pr qind t rasteve
me kancer oral n vitet 1970. N vitin 1990, 57 pr qind e
pacientve me kancer oral kishin HPV. N vitin 2000, kjo
shifr krceu n 68 pr qind. N vitin 2007, HPV-ja u lidh me
73 pr qind t rasteve me kancer oral n Sh.B.A.168
Nuk mund t mbetesh shtatzn Realiteti i hidhur
sht se seksi oral t
nse jep dhe merr seks oral, v n rrezik infeksioni
por kjo nuk e bn aspak me smundje t rnda.
Kryerja e seksit oral
alternativ t sigurt ka dhe pasoja t rnda
seksin oral. psikologjike dhe
shpirtrore. Seksi oral
t bashkon me partnerin. Kur kjo marrdhnie t prfundoj,
do t t mbetet dhimbja q vjen nga lidhja me dik me t cilin
ske m marrdhnie. Shum t reja raportojn se seksi oral
i bn t ndihen t shfrytzuara dhe se motivohen t kryejn
seks oral nga dshira pr t rn n sy dhe pr ti br unat
t lumtur. Kur popullariteti ose lumturia nuk vijn, ato
mbeten me ndjenja faji, turpi, sikleti dhe zemrimi.

166 Readers Digest, gusht 2008, What You Need to Know: HPV and Cancer Risk.
rd.com/health/hpv-and-cancer-risk-facts.
167 Cathy Becker, The Oral Sex Cancer Connection, Good Morning America On
Call (15 tetor 2008). abcNews.go.com/GMA/OnCall.
168 Bernadine Healy, M.D., Clueless about Risks of Oral Sex, U.S. News & World
Report (19 mars 2008), 60. usNews.com.
 A ssht seksi nj akt privat mes dy individsh? 93

sht e vrtet se smund t mbetesh shtatzn nga seksi

oral, por kjo nuk e bn aspak t sigurt. Prapseprap mund
t marrsh SST. Prapseprap mund t marrsh kancer. Dhe
prapseprap mund t lndohesh.
Realiteti dobsues dhe potencialisht vdekjeprurs i
pasojave t seksit oral e tejkalon s teprmi knaqsin e
astit q mund t marrsh prej tij. Dua q t kuptosh mimin
dhe t zgjedhsh q t mos e vsh veten n rrezik.

PP
A ssht seksi nj
akt privat mes dy
individsh?

Ajo q ndodh pas dyerve t mbyllura

nuk qndron pas dyerve t mbyllura.
Seksi nuk sht akt privat. Ka nj kosto pr individin q
kryen seks. Ka nj kosto pr njerzit e lidhur me kta individ
dhe, n fund fare, ka nj kosto pr shoqrin n trsi.
Sipas shum njerzve, seksi sht nj akt privat mes dy
njerzve. Na thuhet se ajo q ndodh pas dyerve t mbyllura
ssht puna e askujt tjetr, se qeveria ska t drejt t zbatoj
ligje q prekin sjelljen seksuale private, se shkollat nuk duhen
lejuar t msojn parime pr udhzimin e sjelljes seksuale,
dhe se kisha duhet t mbyll gojn pr gjith temn e seksit.
Tek e fundit, ai q duhet t vuaj pasojat sht individi, apo
jo? Gabim!
Nse seksi sht akt privat, pse paguan do vit qeveria
shum t mdha parash pr aborte?
94 faktet lakuriq

Nse seksi sht akt privat, pse ka caktuar qeveria

amerikane miliarda dollar pr pun krkimore pr SIDA-n?
Nse pasojat e seksit kan t bjn vetm me individin, pse
QKS-ja kalon kaq shum koh, n kurriz t taksapaguesve,
pr trajtimin dhe parandalimin e SST-ve?
Sepse seksi nuk sht akt privat mes dy individsh.
Pranimi i gjer i seksit jasht parametrave t Perndis ka
kosto t lart pr shoqrin.
A e dije se do adoleshente shtatzn n Amerik u
kushton taksapaguesve minimalisht 100,000 dollar dhe se
do vit mbeten shtatzna deri n nj milion adoleshente?169
Kur adoleshentet e pamartuara lindin fmij n mjediset
shndetsore publike, koston e mban taksapaguesi. Kur
nnat adoleshente marrin mbshtetje sociale pr t paguar
Ka vetm nj mnyr si ta pr nevojat e fmijve t
varur prej tyre, kostoja i
mbash seksin vrtet privat: kalon taksapaguesit. Kur
monogamia reciproke pas fmijt e braktisur, t ln
pas dore ose t abuzuar t
martese. nnave adoleshente duhet
t marrin prkujdesjen e
ndonj agjensie qeveritare, kostoja i kalon taksapaguesit.
Realisht amerikant po paguajn nj mim t strmadh pr
aktin privat t seksit. Pasojat e tij nuk mbeten pas dyerve t
mbyllura dhe nuk kan t bjn vetm me individt q zgjedhin
t kryejn aktivitetin seksual. Kjo ka kosto pr shoqrin
ton. Ka kosto pr institucionet tona dhe ka kosto pr gjysm

169 Susan Richardson, An Overlooked Weapon in the Battle of Teen Pregnancy:

Self-Esteem, Austin American Statesman (5 mars 1998).
 A ssht seksi nj akt privat mes dy individsh? 95

milion fmijt q lindin nnat adoleshente do vit.170

Ti mund t thuash: Sm intereson politika, as politika
shtetrore pr seksin. Ather, ndoshta t intereson numri i
njerzve q po t sjell n shtrat partneri.
Realiteti sht se, sa her q bn seks, nuk po bn seks
vetm me nj person. Ti po bn seks me do person me t cilin
ka br seks partneri yt dhe me do partner q ata partner
kan br seks gjith jetn e tyre. Si thash m par, kujtimet
e atyre situatave do t t stampohen n mendje. Smundjet q
ndoshta ti mbart pa e ditur, do t kalojn nga njri partner n
tjetrin, e kshtu me radh. Natn e dasms tnde, n shtratin
martesor do t t vijn gjith njerzit me t cilt ke br seks,
bashk me partnert e tyre,
me partnert e partnerve Pranimi i gjer i seksit
dhe me partnert e jasht parametrave t
partnerve t tyre.
Dikur m ra n dor nj
Perndis ka kosto t lart
pamflet q bnte pyetjen: pr shoqrin.
Sa prej 64 njerzve me t
cilt bre seks mbrm i njihje mir? Ideja sht se nj akt
seksual mund t kthehet pas te nj numr i madh njerzish.
Seksi nuk sht m akt privat, kur njri ose t dy partnert
marrin SST (q u ngjitet t tjerve nprmjet akteve t
mtejshme private).
Dr. Eduard Waismajer, drejtor i Qendrs Shndetsore
Studentore t UCLA, paralajmron studentt se nj kontakt
seksual rastsor mund ta infektoj individin me deri n pes
smundje t ndryshme.171 Doktori psikiatr Lorens Lejkob,
170 Centers for Disease Control and Prevention, National Vital Statistics System (16
mars 2011). cdc.gov/nchs/data_access/vitalstats.
171 JASWiki, Sexually Transmitted Diseases (4 nntor 2010). ankerberg.com.
96 faktet lakuriq

thot: Kur e merr seksin leht, probabiliteti sht q edhe

personi me t cilin po bn seks pa e vrar mendjen, ka br
vet seks pa e vrar mendjen me dik tjetr. Kshtu, diku
ekziston nj pal e tret, e katrt ose e njzetepest pr t
ciln nuk di asgj.172 Ish-kreu i kirurgjis, Evrt Kup, m
telefonoi dhe m nxiti q t isha m i drejtprdrejt kur t
flisja pr realitetet e shthurjes seksuale te adoleshentt. M
tha: Duhet ti paralajmrosh se kjo sht dika shum e
frikshme. Sot po kreve marrdhnie seksuale me nj femr,
nuk po bn marrdhnie seksuale vetm me t, por edhe me
do person me t ciln ka shkuar ajo femr gjat dhjet viteve
t fundit, si dhe me gjith njerzit me t cilt kan pasur
marrdhnie ata.173
Seksi nuk sht akt privat. Nuk mbetet pas dyerve t
mbyllura.
Ka vetm nj mnyr sesi ta mbash seksin vrtet privat:
monogamia reciproke pas martese. Plani i Perndis
pr seksin sht q nj mashkull monogam t hyj n
marrdhnie monogamike me nj femr monogame me an
t martess. N kto situata, n marrdhnien martesore nuk
sillet me vete asnj partner tjetr, asnj smundje e fsheht n
trup nuk kalohet nga njri partner n tjetrin dhe nuk ekziston
frika nga shtatznia jasht martese. Kjo sht e vetmja
mnyr e sigurt pr t eliminuar koston e lart t seksit
rastsor. Vetm n kontekstin e prkushtimit martesor mund
ti afrohet seksi mes dy individsh t qenit akt privat.

172 Dr. Lawrence Laycob, Ph.D., M.D. Nga nj prezantim publik n Kolorado.
173 Bised personale.
 A ssht m mir po t bashkjetojm n fillim? 97

PP
A ssht m mir po
t bashkjetojm n
fillim?

N vitet 1950, nga dhjet gra, nnt

martoheshin pa jetuar m par me
partnerin. N vitet 1990, nj e treta e ifteve bashkjetonte
prpara se t thoshin po n altar. Sot, m tepr se gjysma
e gjith martesave paraprihen nga bashkjetesa.174 Q nga
vitet 80, numri i ifteve bashkjetuese sht rritur me 1,000
pr qind.175 Por thjesht fakti se sht e pranueshme nga ana
shoqrore nuk do t thot se bashkjetesa sht gjja m e
mir si tregojn qartazi t dhnat.
Bashkjetesa rrallher on n dhe jetuan t lumtur e t
gzuar. Dyzet pr qind e njerzve q bashkjetojn ndahen
para martese.176 Ato ifte bashkjetuese q ia dalin t shkojn
n altar, kan dyfish m tepr gjasa q t divorcohen, sesa
iftet q nuk jetojn s bashku para martese.177
Nga pikvshtrimi njerzor, bashkjetesa mund t duket
ide e mir. Ajo i lejon iftit t kaloj shum koh s bashku.
sht ekonomikisht m e lir se mbajtja e dy familjeve.
Shumica e ifteve e shohin si koh prov pr t prcaktuar

174 U.S. Bureau of the Census, Americas Families and Living Arrangments Current
Population Reports, Series (mars 2000).
175 Janice Shaw Crouse, Ph.D., The Myths and Reality of Living Together without
Marriage, Focus on the Family, 2007. crosswalk.com.
176 Po aty.
177 Statistik nga nj studim i Scott Stanley n universitetin e Denverit, MSN Lifestyle,
Cohabitation Shows Tendency toward Divorce? (shtator 2009). lifestyle.msn.
com.
98 faktet lakuriq

nse marrdhnia e tyre sht n gjendje tu bj ball sfidave

t prditshme t jets, pa prkushtimin total q krkon
martesa. Ata arsyetojn: nse sfunksionon, fare mir
mund t ndahemi, pa bagazhin dhe shpenzimet e nj divorci
problematik. Por hulumtimet pasqyrojn nj realitet ndryshe.
Kultura mund t msoj se martesa sht kufizuese
dhe se iftet e martuara jan t paknaqura nga kufizimet
e zgjedhs s tyre. Por, n fakt, hulumtimet tregojn se
iftet e martuara jan n pozit shum m t mir se ata q
bashkjetojn. Ja disa fakte.

1. iftet e martuara bjn m shum seks.

48 pr qind e burrave thon se seksi q bjn sht
jashtzakonisht i knaqshm nga ana emocionale,
ndrsa 50 pr qind e tyre thon se prmbushen nga
ana fizike me seksin.178
37 pr qind e meshkujve bashkjetues thon se seksi
q bjn sht jashtzakonisht i knaqshm nga ana
emocionale, ndrsa 39 pr qind e tyre e konsiderojn
t knaqshm nga ana fizike.179
2. Meshkujt e martuar jetojn m gjat.180
Meshkujt e pamartuar kan prqindje m t lart
vdekshmrie se njerzit e martuar.
T qenit i pamartuar ia ul mashkullit jetn mesatare
me dhjet vjet.

178 Mattox Jr., Aha! Call It the Revenge of the Church Ladies.
179 L.J. Waite and M. Gallagher, The Case for Marriage: Shedding Light on the State
of Marriage in America, The Medical Institute Quarterly (pranver 2002).
180 Po aty.
 A ssht m mir po t bashkjetojm n fillim? 99

3. T martuarit jan m t pasur.181

N vitin 2009, t ardhurat mesatare familjare pr
iftet e martuara ishte 58,410 dollar.
Pr mashkullin beqar, kjo shifr ulet n 31,399
dollar.
Pr femrn beqare, kjo shifr ulet n 14,843 dollar.

4. Martesa sht m e mir pr fmijt.182

25 pr qind e femrave mbeten shtatzna gjat
bashkjetess, por zakonisht fmijt e ifteve t
martuara kan mirqenie m t lart.
N prgjithsi fmijt e prindrve t martuar jan
m t suksesshm dhe kan m pak gjasa t braktisin
shkolln (13 pr qind, n krahasim me 29 pr qind).
Fmijt e prindrve t martuar kan m tepr gjasa
q t diplomohen n universitet.
Fmijt e prindrve t martuar kan m pak gjasa t
jen prtac n fillim t t njzetave.

Ndrsa dobit e martess jan t qarta, iftet bashkjetuese

raportojn pr probleme n nj sr nivelesh. Shpesh iftet
bashkjetuese kan vshtirsi komunikimi. Po kshtu,
luftojn me pritshmri t kundrta. Shpesh meshkujt e
shohin bashkjetesn si hap pr t kuptuar nse duan q
t prkushtohen ose jo, ndrsa femrat e shohin si lvizje
drejt atij prkushtimi. iftet zgjedhin t bashkjetojn pr t

181 U.S. Census, Income Distribution Measures, by Definition of Income:

2009, paragrafi: Married-Couple Households. census.gov/hhes/www/
cpstapbles/032010/rdcall/1_002.htm.
182 Po aty.
100 faktet lakuriq

shijuar paraprakisht se si do t jet martesa, por ato gjra q

e bjn martesn t funksionoj mungojn n at situat. N
veanti, prkushtimi q sht unik pr martesn mungon.
Pikrisht ky nivel prkushtimi sht ai q u mundson ifteve
t prballojn s bashku sprovat e jets.
Kur iftet martohen,
Natn e martess, ji po i thon njeri-tjetrit: T
amator n seks, por dua. Do t t qndroj n
profesionist n marrdhnie. krah. ty.
T prkushtohem

Kurse iftet
bashkjetuese thon: Ti m plqen. Dua t shoh nse mund
t t dua, ose: T dua. Le t shohim nse dashuria jon do
ti qndroj trysnis s jets s bashku.
iftet bashkjetuese kan gjithmon t strukur n mendje
nj rrug arratisjeje dhe pothuajse gjysma e tyre do t dalin
nprmjet saj dhe do t braktisin plotsisht marrdhnien.
Kjo munges prkushtimi nuk on n marrdhnie t
shklqyera. Nuk ekziston niveli i prkushtimit q ndihmon
iftin t kaloj situatat e
Shpesh, meshkujt e vshtira n martes.
shohin bashkjetesn si Pr shkak se
bashkjetesa nuk on
hap pr t par nse duan n marrdhnie t
t prkushtohen, ndrsa shklqyera, nuk on as
femrat e shohin si lvizje n seks t shklqyer.
Shpesh, iftet zgjedhin
drejt atij prkushtimi. t bashkjetojn pr tu
siguruar se prputhen
me njri-tjetrin nga ana seksuale. Realiteti sht se sistemi
pothuajse gjithmon funksionon. Trupat e meshkujve dhe
 A ssht m mir po t bashkjetojm n fillim? 101

t femrave jan krijuar pr tu prputhur. iftet kan pr t

qen t duhurit pr njri-tjetrin nga ana seksuale. Realiteti
i trishtueshm sht se t provosh ujrat seksuale prpara
prkushtimit t prjetshm e shprhap pasionin q ka
bashkuar iftin n fillim. Nj artikull n revistn Medical Aspects
of Human Sexuality (Aspekte mjeksore t seksualitetit njerzor),
v n dukje: Shum njerz martohen me nj ndrr, duke
shpresuar se trheqja e fort magnetike nga ana seksuale
nnkupton [jetesn] e lumtur prgjithmon... Pastaj, msojn
se seksi i knaqshm nuk nnkupton marrdhnie t mir, por
se marrdhnia e keqe mund t oj n seks t keq.183
Kur bhet fjal pr seksin, ana mekanike e tij funksionon
pothuajse gjithmon. Seksi i keq nuk vjen si rezultat i
mungess s prvojs apo i mosprputhjes seksuale. Problemi
qndron te marrdhnia. Problemi sht mungesa e karakterit,
besimit, respektit dhe prkushtimit.
Natn e martess prvoja sht gjja e fundit q t nevojitet.
Seksi kap nivelin m t lart kur ifti i prkushtuar e prjeton
s bashku. Nuk mund t transferosh n shtratin martesor at
q ke br me dik tjetr. Nuk funksionon ashtu. Kushdo
q bn seks paramartesor, po e privon bashkshortin/en e
ardhshm nga nj zon e shklqyer e rritjes s bashku si ift.
Mos lejo q kultura t t mashtroj, duke t thn se
duhet t vsh n prov martesn dhe gjith dobit e saj. Pr
t prjetuar seksin dhe intimitetin maksimal, bje synim q
natn e martess t jesh amator n seks dhe profesionist n
marrdhnie.

183 D. S. Burgoyne, Factors affecting coital frequency, Medical Aspects of Human

Sexuality (maj 1974), 15254.
102 faktet lakuriq

PP
A ssht seksi
paramartesor prgatitje
shum e mir pr
seks t knaqshm n
martes?
Menuria popullore thot se praktika on n prsosmri, kur
bhet fjal pr seksin. Si msuam nga prgjigjja e pyetjes
s mparshme, praktika e hollsive t marrdhnies
romantike, pa prkushtimin e patundur q siguron martesa,
nuk on n intimitet m t fort, as n seks m t mir.
Madje, seksi pa martes sht provuar se ka pasoja negative
afatgjata.
N nj artikull me titull, Seksi pa martes shpesh
shkatrron shndetin dhe mirqenien e njeriut, mjeku
Xhon R. Dig, i Riu, prvijoi pasojat e veanta dhe shpesh
shkatrrimtare t seksit jasht martese, prfshi shthurjen,
abortin, jetn e paqndrueshme familjare, ndryshimin e
sjelljes te meshkujt dhe ekspozimin e femrave dhe fmijve
ndaj rreziqeve t mdha.184
Qartazi, seksi jasht martese nuk sht praktik
pa kurthe t mundshme. Ndoshta kjo sht arsyeja pse
hulumtimet provojn se t martuarit bjn seksin m t
knaqshm. Nj artikull me titull Ja, pra! Quajeni hakmarrje
t grave t kishs, botuar n revistn USA Today, arriti n
prfundimin se femrat e krishtera (dhe meshkujt q flen me

184 Dr. John R. Diggs Jr., Sex without Marriage Often Ruins Peoples Health
and Well-being, nga Waite dhe Gallagher, The Case for Marriage (New York:
Doubleday, 2000). josh.org.
 A ssht seksi paramartesor prgatitje shum e mir pr seks... 103

to) jan ndr njerzit m t knaqur seksualisht n planet.185

Shkrimtari Uilliam R. Matoks, i Riu, vrejti se ruajtja e
seksit pr martes t sjell dobi t jashtzakonshme. Matoks
shkruan: Nj sr studimesh tregojn se femrat q kryejn
aktivitet t hershm seksual dhe ato q kan pasur nj sr
partnersh seksual kan m pak gjasa q t shprehin knaqje
pr jetn e tyre seksuale, sesa femrat q kan hyr n martes
me pak ose aspak bagazh seksual.186
Me fjal t tjera, meshkujt dhe femrat q provojn ujin
e prputhjes seksuale prpara martese kan m pak gjasa q
t knaqen seksualisht. Duket qart se praktika nuk on n
prsosmri. Matoks nuk sht i vetmi q i bie alarmit pr
mitin se prputhja seksuale duhet
provuar prpara se ifti t shkoj Praktika nuk on
n altar. n prsosmri.
N nj intervist pr
revistn Seventeen, sociologia
Dr. Nensi Mur Kleturdhi, bri kt pyetje: Por, a nuk
ndihmon bashkjetesa para martese hekurosjen e disa
mosmarrveshjeve me t cilat do t detyrohet t prballet do
martes?
Kushtoji vmendje maksimale prgjigjes s Dr.
Kleturdhit.

Ne bm pyetje pr financat, shtjet familjare, zbavitjen,

shfaqjen e afrimitetit dhe miqt. N do zon, iftet q kishin
bashkjetuar para martese kishin mosmarrveshje m shpesh

185 Mattox Jr., Aha! Call It the Revenge of the Church Ladies.
186 Po aty.
104 faktet lakuriq

sesa iftet e tjera. Por zbulimi q m habiti m tepr kishte t

bnte me seksin. iftet q kishin bashkjetuar para martese
kishin m tepr mosmarrveshje pr seksin.187
Do t kishe menduar se kjo duhet t zgjidhej gjat periudhs
s bashkjetess. Me sa duket, jo. Qartazi, ka nj lidhje t
fuqishme mes martess monogame dhe knaqsis seksuale.
Pse? Sepse knaqsia seksuale lulzon n kontekstin e nj marrdhnieje
t prkushtuar. iftet q prdorin seksin si mjet pr t matur
prputhshmrin dhe pr t prcaktuar prkushtimin e
ardhshm nuk kan at nivel intimiteti, prkushtimi dhe besimi
q nevojitet pr ta br seksin t shklqyer.
Knaqsia seksuale lulzon n Seksi jasht martese
nuk sht praktik.
kontekstin e nj marrdhnieje Nuk sht mundsi
t prkushtuar. e mir pr t matur
prputhjen e ardhshme
seksuale. Ai sht
jasht planit t Perndis pr seksualitetin dhe, si rezultat, sjell
barr, jo liri. Hulumtimet demonstrojn at q ka prvijuar
tashm Perndia n Fjaln e vet. Seksi nuk prmirsohet
thjesht si rezultat i praktiks fizike; ai bhet m i knaqshm
kur thellohet niveli i intimitetit, besimit dhe prkushtimit. Seksi
paramartesor nuk on n seks t mir n martes. Ai on n
zhgnjim, monotoni, rrezik infeksioni dhe dobsim t hallkave
t lidhjes. N dallim nga kjo, pritja pr t br seks vetm n
martes on n liri t vrtet seksuale, pa frik pasojash.
Dshiron t bsh seks t shklqyer? Ather, praktiko
durimin dhe prkushtohu t pressh q seksin ta bsh kur t
martohesh.
187 James [anonim], Sex and the Pity, Think Christian (25 maj 2008), i cili citon
intervistn me Dr. Nancy Moore Clatworthy n revistn Seventeen. thinkchristian.net.
 Por seksi sht i mahnitshm! Si mund t jet i gabuar? 105

PP
Por seksi sht i
mahnitshm! Si mund
t jet i gabuar?

Po, seksi sht i bukur. Perndia i

dashur e krijoi si dhurat pr ne.
Jakobi 1:17, thot: do dhurat e mir dhe e prsosur
vjen nga lart; zbret nga Ati i dritave qiellore, i cili nuk
ndryshon si hijet.
Seksin e krijoi Perndia. Synimi i tij ishte t krijonte nj
shprehje t bukur dashurie dhe intimiteti q bashkon iftin
me njri-tjetrin pr gjith jetn. Por seksi ssht gjithmon i
njjt.
Predikuesi 3:11, pohon: Ai e ka br gjithka t bukur n
kohn e vet (kursivet jan t miat).
Kur i bn t bukura gjrat Perndia? N kohn e duhur.
Seksi jasht martese mund t jap knaqsi. Mund edhe t
rris intimitetin mes dy njerzve, ashtu si ndodh n rastin
e iftit t martuar. Por
knaqsit e seksit jasht Kur bn seks jasht
martess rrallher zgjasin. martese, vijat ndarse
Hebrenjve 11:25
i quan knaqsit e
mes dashuris dhe epshit
mkatit kalimtare mjegullohen.
(NLT). Bukuria e seksit
paramartesor sht e shkurtr, kalimtar dhe jetshkurtr. N
t vrtet, t rinjt q bjn seks jasht planit t Perndis
sduhet t habiten kur t ndeshen me nj gam pasojash, si
depresioni, refuzimi, zemrimi, pasiguria, vetvrasja, SST-t
dhe shtatznia.
106 faktet lakuriq

Nj pjes e mir e pasojave emocionale t seksit t

palejueshm vjen nga keqkuptimi i dashuris. iftet thon:
Seksi sht i bukur ngaq sht shprehje e dashuris son,
por mos harro se dopamina q prodhohet n tru gjat
aktivitetit seksual nuk e di nse je i martuar ose jo. Oksitocina
nuk e di nse je e martuar ose jo. Vazopresina nuk e di nse
sht i martuar ose jo.188 Kur bn seks jasht martese, vijat
ndarse mes dashuris dhe epshit mjegullohen. sht e
leht ti interpretosh si ndjenja dashurie reagimet kimike q
t ndodhin n tru. Smund tu zsh bes ndjenjave pr t
vrtetuar nse seksi sht i drejt ose i gabuar dhe ndjenjat e
dashuris nuk jan prov se marrdhnia juaj sht e pjekur
apo e dobishme.
Bukuria e seksit nuk nnkupton se seksi sht gjithmon
i drejt. Qartazi, sht e mundur t kryesh seks n mnyrn
e gabuar dhe n kohn e gabuar. Kjo sjell si rezultat
prfundimtar faktin se seksi ndryshon, nga dika q ishte e
bukur dhe i dhn pr t mirn ton, n dika t dhimbshme
ose t shmtuar.
Ka shum t dhna se
Seksi sht i bukur; seksi ssht gjithmon
madje, aq i bukur sa ia i bukur. Shembuj t till
vlen ta mbrosh. prfshijn marrdhniet
jashtmartesore q ojn n
familje t ndara, dhnia pas
pornografis, prdhunimi, ngacmimi i fmijve dhe trafikimi
i fmijve. Kta shembuj trondits provojn se seksi mund
t jet jashtzakonisht i shmtuar. Thjesht fakti se t bn t
ndihesh mir nuk e bn t drejt seksin. Thjesht fakti se t

188 McIlhaney dhe Bush, Hooked, 33.

 Por hormonet i kam tepr t forta, apo jo? A ssht jorealiste t pres? 107

duket i bukur n vshtrim t par, nuk nnkupton se sdo t

ket pasoja t shmtuara.
Nj vshtrim i shpejt i rezultateve zbulon se kur seksi
sht i drejt apo i gabuar. Seksi jasht martese t ekspozon
ndaj smundjeve; rrezikon t lindsh fmij jasht kurore;
t ndikon negativisht aftsin pr tu lidhur me tjetrin; dhe
mund t oj n depresion, pasiguri dhe prirje gjithnj e
m t lart drejt vetvrasjes. Monogamia reciproke brenda
kontekstit t martess t jep lirin q t shijosh knaqsit e
seksit, pa asnj nga pasojat q sapo rendita.
Seksi sht i bukur. Madje, seksi sht aq i bukur, sa ia vlen
ta mbrosh. sht aq i bukur sa ia vlen t pressh.

PP
Por hormonet i kam
tepr t forta, apo jo?
A ssht jorealiste t
pres?

Para disa vitesh, terapistja amerikane e seksit Dr. Ruth

Uesthajmr po fliste para 1,200 studentve n mjediset e
universitetit t Sinsinatit. Gjat nj sesioni pyetje-prgjigje, nj
student e pyeti:
- Dr. Ruth, po sikur t mos pres dot?
Dr. Ruthi iu prgjigj:
- Djalosh, ssht realiste t t krkosh ty t pressh.
Libidon e ke t paprmbajtshme.189

189 McDowell, Why True Love Waits.

108 faktet lakuriq

Vlersimi i Dr. Ruthit sht se seksi jasht martese sht i

pashmangshm. Ajo i bn jehon mesazhit t kulturs son,
e cila mson se hormonet e trbuara si kontrollon dot dhe
se shtysat seksuale t adoleshentve jan tepr t forta pr ti
shtypur.
Le t analizojm qndrimin e Dr. Ruthit.
Prfytyro nj djalosh q shkon te nj terapist seksi si Dr.
Ruthi dhe i thot:
- Doktor, m plqen shum e dashura ime dhe dua t bj
seks me t, por ajo sdshiron t bj seks me mua.
Si do ta kshillonte terapisti? Ndoshta, pak a shum
kshtu:
- Duhet t pressh derisa t jet gati. (Me fjal t tjera:
Libidon nuk e ke t paprmbajtshme.)
Prfytyro nj skenar tjetr. Nj i ri shkon te terapisti i seksit
dhe i thot:
- Doktor, hormonet po m ziejn vrtet dhe dua t bj
seks me t dashurn; edhe ajo dshiron t bj seks me mua.
Si t veproj?
Kshilla e terapistit do ti bnte jehon kshills q dha Dr.
Ruthi n universitetin e Sinsinatit:
- Djalosh, ssht
Ne jemi qenie njerzore; realiste t t them t
nuk jemi kafsh. Perndia pressh. Libidon e ke t
paprmbajtshme.
na ka dhn aftsin t Sipas filozofis s Dr.
bjm zgjedhjet e duhura Ruthit, ne jemi thjesht
morale dhe t veprojm n kafsh dhe veprojm
sipas nj shtyse q e
baz t tyre. kemi t pamundur t
kontrollojm. Nse ky lloj
 Por hormonet i kam tepr t forta, apo jo? A ssht jorealiste t pres? 109

mendimi sht i vrtet, pse kemi ligje kundr prdhunimit?

A ssht jorealiste ti krkosh prdhunuesit q t pres? A
ssht tepr e fort libidoja e tij? Po n rastin e nj burri t
martuar? Nse ssht realiste q mashkulli t pres pr seks
deri n martes, ather a ssht jorealiste q ai t pres edhe
pas saj? Mos po m thua se t rinjt me partner t gatshm
smund t presin, ndrsa ai q ka partner jo t gatshm,
mundet? Se burrat e pamartuar smund t presin, ndrsa
burri i martuar mund t kontrolloj veten edhe kur nj femr
tjetr, jo e shoqja, i duket e dshirueshme? Sarrin t shohsh
kontradiktn? A sht realiste t pressh apo jo?
Koncepti se t rinjt smund t presin sht logjik e
mangt, pasi anashkalon nj pik t rndsishme. Ne jemi
qenie njerzore; nuk jemi kafsh. Si qenie njerzore, jemi
krijuar n shmbllimin e Perndis. Ai na ka dhn aftsin
q t bjm zgjedhjet e duhura morale dhe ti zbatojm.
Po, hormonet i ke t forta. Po, mund t jet e vshtir
t pressh, por thelbi sht se seksi sht zgjedhje. Ti sje
kafsh. Je qenie njerzore dhe ke aftsin q t ka dhn
Perndia pr t dashuruar, pr t menduar, pr t krijuar dhe
pr t br zgjedhje morale.
N nj artikull n revistn Time, Lenc Morou, shkroi:
Adoleshentt mund t prmbahen pr seks, aq sa mund t
prmbahen qent bredharak t lagjes dhe sht marrzi,
ndshkim dhe primitive t presim q t prmbahen;
maksimumi q mund t bj autoriteti i t rriturve sht tu
shprndaj shtazve prezervativ dhe t shpresoj se do ti
vendosin prpara se urgjenca e gjenitaleve ti bj ti turren
gardhit.190

190 Lance Morrow, Fifteen Cheers for Abstinence, Time (2 tetor 1995), 90.
110 faktet lakuriq

Nuk acarohesh kur dgjon q dikush t flas kshtu pr ty?

A sdo t ndiheshe mir po t provoje se sje thjesht kafsh q
si kontrollon dot dshirat dhe pasionet?
N t njjtin artikull, Morou pranon se pritshmria q t
rinjt do t kryejn seks paramartesor nuk i ndihmon dhe
aq. Ai shkruan: Mendsia e vrvitsit t prezervativve
pasqyron nj pikpamje mizorisht jofisnike pr natyrn
njerzore. T rinjt priren t prmbushin pritshmrit.
Shprndarja e prezervativve, me fonde t qeveris, shpall se
shoqria pret zyrtarisht q t ket qen iftzues.191
Kultura ndoshta pret q t veprosh si kafsh. Madje,
shoqria ndoshta po e inkurajon n disa mnyra kt lloj
sjelljeje. Por pritshmria e Perndis sht shum ndryshe nga
kjo, pr shkak t dashuris dhe dhembshuris s thell q ka
pr secilin prej nesh.
Titi 2:11-12, thot: Sepse hiri i Perndis sht shfaqur
dhe u ka sjell shptim gjith njerzve, duke na strvitur q t
mohojm paperndishmrin dhe pasionet e bots, si dhe q
t bjm jet me vetkontroll, drejtsi dhe perndishmri n
epokn e tanishme (ESV).
Me hirin e Perndis, mund ti thuash jo dshirs pr
seks para martese. T tjer kan pritur. Madje, n vitin
2006, QKS-ja botoi statistika q tregonin se 47 pr qind e
studentve t vitit t fundit q diplomohen jan t virgjr, si
kan pranuar vet.192 Nse ke pritur, mund t t duket sikur
je i vetmi person i virgjr n planet, por kjo ssht aspak e
vrtet. Ka miliona t rinj n mbar botn q po zgjedhin t
presin pr t br seks kur t martohen. Ata q kan shkuar

191 Po aty.
192 lovetoKnow, Dating and Teen Sex: What We Know. dating.lovetoKnow.com.
 E kam humbur virgjrin. Mos sht tepr von pr mua? 111

deri n altar, pa falur dhuratn e virgjris s tyre, do t t

thon se ia vlen.
Mos e flak t ardhmen pr ca aste knaqsie. Mos lejo
kulturn t t thot se pritja sht jorealiste ose e pamundur.
Seksi sht zgjedhje. Zgjidh ti bindesh planit t Perndis
dhe t korrsh dobit e ksaj pr gjith jetn.

PP
E kam humbur
virgjrin. Mos sht
tepr von pr mua?

Kam folur me mijra t rinj q

gabimisht besojn se, pasi kan br
seks, sndalojn ose skthehen dot m pas. Pasi kan humbur
virgjrin, sshohin asnj mnyr se si mund ta kthejn, ndaj
vendosin se sht tepr von pr ta dhe e prkeqsojn
situatn, duke vazhduar me kt sjellje dhe duke i dal kundr
planit t qart dhe t dashur t Perndis.
Nse edhe ty t duket kshtu, dua t dish se nuk sht
absolutisht tepr von pr ty. sht e vrtet se smund
t bhesh srish fizikisht i/e virgjr. Skthehet dot m ajo
gjendje. Por mund t bhesh i/e virgjr nga ana shpirtrore.
Perndia mund t ta pastroj vrtet biografin.
Nse ke qen seksualisht aktiv, e di tashm se zgjedhja pr
t br seks para martese t on n nj shteg t mbushur me
kurthe. Trauma emocionale, marrdhniet e dmtuara, emri i
njollosur, vetvlersimi i rrnuar, shtatznia e padshiruar dhe
smundjet seksualisht t transmetueshme jan t gjitha aty.
112 faktet lakuriq

Shtegu sht i rrezikshm dhe, sa m gjat t qndrosh n t,

aq m pak gjasa ke tia hedhsh pa u lagur.
Kjo sht e vrteta e
Perndia mund t ta pamshirshme. Zgjedhja q
pastroj vrtet biografin. t qndrosh n kt shteg
thjesht pr shkak se ke br
tashm seks sht nj kumar
tragjik dhe i marr. Nuk sht tepr von t kthehesh dhe
t shkosh n nj drejtim tjetr. Perndia t ka prgatitur nj
rrug pr t prjetuar dashurin dhe faljen e tij dhe pr ti
kthyer shpinn mkatit dhe sjelljeve t kaluara. Kjo krkon q
t hedhsh disa hapa t veant veprimi.

#1: PRANO MKATIN.

Mos thuaj e shkela! ose bra gabim. Mos nxirr
justifikime. Aktivitetin tnd seksual quaje ashtu si sht:
mkat. Ky hap quhet pendim. Pendim sht thjesht t biesh
dakord me Perndin se mkati sht mkat, pa justifikime
logjike dhe pa synim q ta kryesh prap.

#2: RRFEJE.
N 1 Gjonit 1:9, lexojm: Nse rrfejm mkatet, ai sht
besnik dhe i drejt t na fal mkatet dhe t na pastroj nga
do paudhsi (ESV). Pasi pranon se aktiviteti yt seksual
jasht martese sht mkat, rrfeja at mkat Perndis.

#3: PRANO FALJEN E KRISHTIT.

Pr shum t rinj seksualisht aktiv, ky sht hapi m
i vshtir. N 1 Gjonit 1:9, Perndia premton se do t na
fal mkatin dhe do t na pastroj biografin. Por t rinjt
q vazhdojn t bjn seks jasht martese ndihen shpesh
 E kam humbur virgjrin. Mos sht tepr von pr mua? 113

t pavler, t prdorur dhe t padenj pr dashurin e

Perndis, ndaj vazhdojn n mkat. Nse ke rn pre e
ktij lloj mendimi, realiteti sht se ti ke hequr dor nga
falja e Perndis. Kur spranon t falsh veten dhe ti qasesh
fronit t Perndis pr ti krkuar falje, po thua se Perndia
sht gnjeshtar dhe se flijimi i Krishtit nuk mjafton. Kur e
mendon veten prtej kufirit t faljes, po thua se Perndia nuk
sht i gjithfuqishm dhe se e ka t pamundur t prballoj
madhsin e mkatit q ke Perndia t ka prgatitur
kryer ti. Kjo ska fare lidhje
me t vrtetn! mnyrn si t prjetosh
Dashuria e Perndis dashurin dhe faljen e tij
pr ty dhe falja e tij prmes
vdekjes s Krishtit n kryq
dhe si ti kthesh shpinn
sht shum m e madhe s shkuars.
se do gj e s shkuars, s
tashmes apo s ardhmes tnde. Baza pr faljen tnde nuk
sht niveli i mkatit tnd dhe as ndjenjat e tua pr at q
ke br. Baza e faljes sht flijimi i Krishtit pr ty. sht
thelbsore ta kuptosh kt fakt.
Perndia e dinte q n prjetsi se do t mkatonim.
Prandaj na siguroi Birin e vet, Jezu Krishtin, i cili do t bhej
njeri dhe do t shkonte n kryq. Jezusi kishte aftsin e
pafundme q t merrte t gjitha mkatet tona mbi vete dhe
t paguante mimin. Ai shkoi n kryq dhe tha: Prfundoi!,
duke nnkuptuar se ishte kryer gjithka e nevojshme q ti t
falesh.
Kolosiant 2:13-14, thot: Edhe ju, q ishit t vdekur
n shkeljet tuaja dhe n parrethprerjen e mishit, Perndia
ju dha jet s bashku me t, pasi na fali t gjitha shkeljet,
duke anuluar dokumentin e borxhit q ishte kundr nesh me
114 faktet lakuriq

krkesat e tij ligjore. Kt ai e vuri mnjan, duke e gozhduar

n kryq (ESV).
Kur pranon faljen e Krishtit pr mkatin seksual, ti bie
dakord se hiri i Perndis (i dukshm n vdekjen e Krishtit n
kryq) sht shlyerje e mjaftueshme pr mkatin tnd.
Mund t zgjedhsh q sot
Prkushtimi i prtrir t jet dita e par e pjess
ndaj standardeve t tjetr t jets tnde. Mund
Perndis shpesh krkon t lsh shtegun e mkatit
seksual dhe t pranosh faljen
vendosmri dhe mundim. e Krishtit. Por smund t
ndalesh me kaq.
Mateu 3:8, thot: Prodhoni fryt n prputhje me
pendimin tuaj. T prqafosh plotsisht faljen e Perndis
pr mkatin tnd seksual, do t thot t bsh zgjedhje q do
t t ruajn t mos biesh srish n t njjtin kurth. Studimet
tregojn se, nse ke qen seksualisht aktiv, rrezikon t hysh n
t njjtin nivel prfshirjeje seksuale n marrdhnien e radhs.
Prodhimi i fryteve t pendimit nnkupton t bsh zgjedhje q t ruajn t
mos i kthehesh mkatit. Kjo mund t krkoj t zgjedhsh q t
mos shkosh m t shohsh disa lloje filmash n kinema, pasi
ato t krijojn nj fushbetej n mendje. Mund t krkoj
t refuzosh t rrish m vetm pr vetm me t dashurin ose
me t dashurn, pasi kjo t tundon t mkatosh. Mund t
krkoj ti largohesh romancave dhe t pressh nj koh t
gjat prpara se t dalsh srish me dik. Ashtu si sht
zgjedhje seksi, edhe prkushtimi i prtrir ndaj standardeve
t Perndis sht zgjedhje; madje shpesh ajo krkon
vendosmri dhe mundim.
 A sht gabim t bsh sexting 115

PP
A sht gabim t bsh
sexting 193*?

Sexting-u sht nj prirje gjithnj

n rritje ndr adoleshentt.
Hulumtimet tregojn se t paktn 20 pr qind e t gjith
adoleshentve n Sh.B.A kan drguar me celular foto
lakuriq ose gjysmlakuriq t vetes.194 Shumica e t rinjve e
konsiderojn sexting-un thjesht si flirtim me teknologji t lart.
Ata arsyetojn: sht thjesht zbavitje e pafajshme. Spo
lndoj asknd.
Kjo ssht aspak e vrtet. Shum t rinj duket se shfaqin
po at qasje t tipit kart krediti ndaj sexting-ut si dhe ndaj
aktiviteteve t tjera seksuale: luaj tani dhe paguaj m von.
Nse po drgon ose po merr pamje lakuriqe, do t paguash
patjetr nj mim dhe do t lndohesh.
Nj nga pasojat kryesore Sexting-u ia zbulon
t sexting-ut sht poshtrimi
publik. Studimet tregojn t fshehtat e trupit
se shumica e djemve q tnd dikujt q se ke
marrin nj mesazh sexting
ua tregojn t tjerve.195 Ti
bashkshort.
mund t drgosh nj foto

193 * sexting (anglisht) drgimi i mesazheve t hapura seksuale (sidomos me foto dhe
video) me celular. Shnim i prkthyesit.
194 National Campaign to Prevent Teen and Unplanned Pregnancy, Sex and Tech:
Results from a Survey of Teens and Young Adults, Cosmogirl.com (10 dhjetor
2008). thenationalcampaign.org.
195 Po aty.
116 faktet lakuriq

me synimin q ta shoh vetm i dashuri, por ska gjasa q ta

shoh vetm ai. Dhe, kur fotot dalin n qarkullim, mbeten aty
prjet dhe pasojat mund t jen shkatrrimtare.
Shum adoleshent mendojn gabimisht se sexting-u sht
plotsisht i ligjshm. Nuk sht i till. Madje, n mbar
Shtetet e Bashkuara, t rinjt po goditen me akuza t rnda, si
rezultat i mesazheve sexting q nuk jan mbajtur private.196
N vitin 2007, dy vajza trembdhjetvjeare u krcnuan
me akuza pr pornografi me t mitur dhe shthurje t hapur,
pasi fotot q kishin br me celulart e tyre u shprndan
gjersisht, pa lejen e tyre. Kur vajzat than se nuk e kishin
ditur se ajo q po bnin ishte krim, prokurori i rrethit pr
kt shtje, u tha: Epo, si e dini mir, mosnjohja e ligjit
nuk prbn mbrojtje.197
Gjat ktyre viteve t fundit, shum adoleshent jan
proceduar ligjrisht pr shkelje seksuale, pasi drguan dhe
morn pamje seksuale me celular. N nj rast, tre nxns t
nj shkolle t mesme n Pensilvani u drguan pamje lakuriqe
t vetes katr shokve t
Shum adoleshent tyre t klass. T shtat
mendojn gabimisht se po prballen me akuza
sexting-u sht i ligjshm. pr pornografi me t
mitur dhe me etiketimin e
Nuk sht i till. prhershm t shkelsit
seksual.198

196 Wikipedia, Sexting. en.wikipedia.org/wiki/Sexting.

197 Sexting Girls Facing Porn Charge Sue D.A., CBSNews.com (27 mars 2009).
cbsNews.com/stories.
198 Mike Brunker, Sexting surprise: Teens face child porn charges, MSNBC.com
(15 janar 2009). msnbc.msn.com.
 A sht gabim t bsh sexting 117

Sexting-u nuk sht zbavitje e padmshme; sht shkelje

penale. Ligjrisht sexting-u sht krijim pornografie me t
mitur. Drgimi i fotos te dikush tjetr shihet si qarkullim
pornografie me t mitur. T rinjt q procedohen pr sexting
nuk do ti shptojn kurr etiketimit q marrin si rezultat i
dnimit. Kur t martohen, nuk do t jen kurr n gjendje t
shkojn n shkoll me fmijt e tyre, t shkojn n ndeshje
futbolli apo t ftojn familje t tjera pr dark, pasi jan
shkels seksual. Pr gjith pjesn tjetr t jets, do t ken
pasoja; dhe gjithka pr shkak t sexting-ut.
Sexting-u ssht vetm i paligjshm; sht dhe shkatrrues.
N vitin 2009, nj studente nga Florida vari veten pasi fotot
q kishte br me celularin e vet ishin shprndar pa lejen
e saj.199 Kjo nuk tingllon si zbavitje e padmshme. sht e
qart se ai mund t lndoj njerz.
Kto mund t ngjajn si shembuj ekstrem, por pasqyrojn
nj pamje t sakt t vals s shkatrrimit q l sexting-u n
jetn e atyre q marrin pjes n t. Edhe po st kapi ligji,
pamjet e vetes q u drgon t tjerve skan pr t mbetur
private. Ato do t ekzistojn prjetsisht. Mund t ti shoh
pundhnsi i ardhshm. Mund t ti shohin prindrit. Mund
t ti shoh bashkshorti i ardhshm ose fmijt q do t
kesh. Dhe ather patjetr q dikush do t dmtohet.
Psalmi 101:3, thot: Nuk do t pranoj t shoh asgj t
ndyr dhe t turpshme (NLT). Femra ose mashkulli lakuriq
nuk sht pamje e ndyr ose vulgare, por Perndia na porosit
t presim deri n martess q t zbulojm veten n at
mnyr. Ka nj vend dhe nj koh pr zhveshjen e plot, por

199 Michael Inbar, Sexting cited in teens suicide, MSNBC.com (2 dhjetor 2009).
msnbc.msn.com.
118 faktet lakuriq

ajo ska t bj aspak me celularin apo internetin. Standardet

e Perndis pr jetn tnde dashurore nuk kan t bjn
vetm me at q ndodh n dhomn e gjumit.
Sexting-u sht gabim, pasi t fshehtat e trupit tnd ia
zbulon dikujt q nuk e ke bashkshort/e.

PP
Si mund t falem dhe
t ndihem i falur?

Shum prej jush i njohin pasojat e

dhimbshme t mkatit seksual. E
ke ndjer personalisht turpin, ndjenjn e fajit dhe vetmin q
shoqrojn seksin jasht kohs s Perndis. Informacioni
i ktij libri mund t t ket bindur t ndryshosh drejtim dhe
tani e tutje t ndjeksh pastrtin. Ndoshta po pyet veten
nse mund t t fal dot Perndia dhe ndoshta po dyshon
nse do t ndjesh ndonjher lirimin q sjell falja. T lutem,
ktu m kushto vmendje t veant.
Arsyeja pse ndihesh fajtor sht ngaq je vrtet fajtor.
Romakve 3:23, na thot se t gjith kan mkatuar dhe kan
rn posht nga lavdia e Perndis. E kemi br t qart
tashm se do aktivitet seksual, prve atij q kryhet nga
bashkshortt, sht mkat. Nse ke luajtur me seksin, ke
mkatuar, dhe ndoshta e di tashm se ndjenja e fajit sht nj
pasoj e pashmangshme.
Fjala e Perndis thot se falja sht e mundur dhe se
mund t ecsh n liri edhe pas nj stine t gjat mkati.
 Si mund t falem dhe t ndihem i falur? 119

Mkatin nuk e mposht dot vet; as nuk mund ta fshish vet

rrasn e zemrs; por ekziston dikush q mundet.
1 Gjonit 2:1, thot: Fmijt e mi t vegjl, po jua shkruaj
kto gjra q t mos mkatoni. Por, nse dikush mkaton,
kemi nj avokat te Ati: Jezu Krishtin, t drejtin (ESV).
Jezusi qndron para fronit t Perndis, duke mbrojtur
kauzn ton q t falemi. Vetm nprmjet Jezusit mund t
marrim falje. Nse nuk ke ende nj marrdhnie personale
me Jezu Krishtin, pikfillesa n udhn drejt faljes sht takimi
personal dhe jetndryshues me Jezusin.
Si mund t t kujtohet, Romakve 3:23 na thot se t
gjith kemi mkatuar. Kjo prfshin gjithsecilin prej nesh!
Nse i krkon Jezusit t bhet Shptimtari yt, ai do t ti fal
t gjitha mkatet. Si ta hedhsh kt hap t par? Duke br
nj lutje si kjo: Zot Jezus, kam nevoj pr ty. M fal dhe m pastro.
Q n kt ast t besoj ty si Shptimtar dhe Zot. Merr n dor fronin e
jets sime; m ndrysho nga brenda. T falnderoj q mund t besoj n ty.
N emr t Krishtit. Amen.
far ndodh kur pranon mkatin dhe nevojn q Krishti t
t shptoj prej tij? Ai t fal plotsisht.
Te 1 Gjonit 1:9,
lexojm: Nse rrfejm Mund t ecsh n liri edhe
mkatet, ai sht besnik pas nj stine t gjat n
dhe i drejt t na fal
mkatet dhe t na pastroj mkat.
nga do paudhsi (ESV).
Ky varg premton qart
se Perndia sht i gatshm dhe i aft t na fal t gjitha
mkatet. Nuk thot gjithka prve mkatit tnd seksual. Jo!
Perndia ti fal t gjitha paudhsit, kur ia sjell atij.
Ti mund t thuash: E kuptoj se Jezusi ka prgatitur nj
120 faktet lakuriq

udh q t m falen mkatet, por nuk ndihem i falur pr gjrat

q kam br. Pikrisht n kt pik, duhet t zgjedhsh
t vrtetn. Mos e ha gnjeshtrn se falja e Perndis nuk
vlen pr ty. Kjo sht pikrisht ajo q dshiron Satani q t
besosh. Nse je n Krishtin, e vrteta sht: Sa larg sht
lindja nga perndimi, aq larg largon dhe ai shkeljet tona prej
nesh (Psalmi 103:12, ESV).
Perndia jo vetm q t fal mkatin seksual, por edhe i ka
larguar plotsisht gabimet prej teje. Kur psalmisti shkruan
se Perndia na largon mkatet sa sht larg lindja nga
perndimi, po prdor
Nuk mund ta fshish vet shprehjen q hebraisht
rrasn e zemrs; por ka kuptimin e prjetsis.
ekziston dikush q mundet. Mendoje pak. Kemi nj
Pol t Jugut dhe nj Pol
t Veriut. N veri mund
t shkosh vetm deri n pol, pastaj i drejtohesh jugut. N
jug mund t shkosh vetm deri n pol, pastaj i drejtohesh
veriut. Mund t matsh largsin nga jugu n veri. Por nuk
ka pol t lindjes. Nuk ka pol t perndimit. Po udhtove n
lindje, do t shkosh prjetsisht n lindje. Po udhtove n
perndim, do t udhtosh prjetsisht n perndim. Se mat
dot largsin mes tyre. Ja sa ti largon mkatet e tua Jezusi.
Kjo demonstron thellsin e faljes s tij.
Mund t ecsh vrtet n lirin e asaj faljeje, nse zgjedh t
besosh at q ka shkruar tashm pr ty Perndia. Ai dshiron
t t fal. Jezusi e ka paguar tashm mimin pr mkatin tnd
me vdekjen e vet n kryq. Kur ti krkosh falje, ai do t ta
fshij plotsisht rrasn e zemrs.
 Si mund t di nse dikush m do? 121

PP
Si mund t di nse
dikush m do?

Ka dy teste lakmusi q ti
rekomandoj pr t dalluar dashurin
e vrtet.
S pari, nse ke marrdhnie t ngusht dhe t dashur me
prindrit, folu pr marrdhnien tnde. Prindrit, sidomos
babai, mund t jen n gjendje t dallojn nj marrdhnie t
shndetshme dhe plot dashuri prpara teje. Prindrit e dashur
kan mendjemprehtsi t madhe pr t kuptuar se pamje ka
marrdhnia e shndetshme pr fmijt e tyre.
E kuptoj se jo t gjith kan lidhje plot dashuri me
prindrit. Sa do t doja q situata t ishte ndryshe! Do t doja
q do fmij t rritej me nj marrdhnie t ngroht dhe t
ngusht me prindrit. Sa dallim t madh do t bnte kjo n
shtjen e seksit ndr adoleshentt!
Nse su krkon dot kshilla prindrve pr marrdhniet e
tua, ka nj mnyr tjetr (q gjendet n Bibl) pr t vlersuar
nse po prjeton ose jo dashuri t vrtet.
Nj pasazh i Dhiats s Re, 1 Korintasve 13, prmendet
gjithmon kur t krishtert fillojn t flasin pr dashurin.
Kjo ndodh pr shkak se kjo pjes na jep nj model t
dashuris s vrtet. Me fjal t qarta, ai na thot se far
duhet t krkojm n nj marrdhnie dashurie. N vend
q t mbshtetemi thjesht n ndjenjat pr t kuptuar se kur
kemi njohur dashurin, kjo pjes na jep nj plan t pamjes
s dashuris s vrtet dhe na siguron standardin me t cilin
mund t masim veprimet dhe ndjenjat tona.
122 faktet lakuriq

Hidhu nj sy vargjeve 4-7:

Dashuria sht e duruar;

ajo ka mirsi
dhe nuk sht xheloze;
dashuria nuk krekoset
dhe nuk sht arrogante,
nuk vepron n mnyr t pahijshme;
nuk krkon t vetat,
nuk pezmatohet,
nuk merr parasysh gabimin e br ndaj saj,
nuk gzohet n padrejtsi,
por gzohet n t vrtetn;
ajo mban gjithka,
beson gjithka,
shpreson gjithka,
duron gjithka. (NASB)

Nj mnyr praktike si ta zbatosh kt mesazh, nse je

lidhur me dik, sht t zvendsosh fjaln dashuri me
emrin e partnerit. Pr shembull, nse Andresa po fillon nj
marrdhnie me Metin, do t vendoste emrin e tij n kt
pjes kshtu:

Meti sht i duruar,

Meti ka mirsi,
Meti nuk sht xheloz,
Meti nuk krekoset,
Meti nuk sht arrogant,
Meti nuk vepron n mnyr t pahijshme etj.

 Si mund t di nse dikush m do? 123

Kthehu dhe shqyrtoje pjesn, duke vendosur emrin e

partnerit, n vend t fjals dashuri. Sa i sakt sht prshkrimi
i tij? Nse je n marrdhnie seksuale paramartesore, kjo
list nuk i prshtatet mir partnerit tnd, pasi seksi jasht
caqeve t Perndis nuk sht i qet apo i mir dhe nxitet nga
motive egoiste. Mirpo, nse partneri yt i prmbush cilsit
e renditura n kt pjes, ka gjasa q t jesh n mes t nj
marrdhnieje me dashuri dhe prkujdesje t vrtet.
Por realisht sekreti i dashuris s vrtet nuk ka t
bj aspak me gjetjen
e personit t duhur. Prindrit e dashur kan
Ka t bj me t qenit mendjemprehtsi t madhe.
personi i duhur. Smund
t pressh q partneri,
sado i mrekullueshm t jet, t kontribuoj n gjithka t
nevojshme pr t krijuar nj dashuri jetgjat. Nga ta dish
nse je gati pr ti ofruar dashuri t vrtet dikujt tjetr?
Vendos emrin tnd n pjesn e msiprme. A je i dashur?
A ke mirsi? A je xheloz dhe acarohesh leht? A synojn
veprimet dhe mendimet e tua t mirn e tjetrit? A je gati t
vlersosh lumturin dhe mirqenien e partnerit m tepr
se tnden? Nse jo, ke nevoj pr koh q t rritesh dhe
t lejosh zhvillimin e
dashuris s vrtet. Sekreti i dashuris s
Le ti kthehemi
prcaktimi t dashuris n
vrtet nuk ka t bj me
pyetjen 4. Fjala e Perndis gjetjen e personit t duhur;
na siguron prcaktimin m ka t bj me t qenit
t thjesht t dashuris:
t mbroj dhe t siguroj. personi i duhur.
Pa prjashtim, dashuria e
124 faktet lakuriq

vrtet krkon gjithmon m t mirn e t dashurit. Motivimi

i saj sht gjithmon q t mbroj dhe t siguroj. Si ta dish
nse personi tjetr t do vrtet? A bn gjithka t mundshme
partneri pr t t siguruar mirqenien dhe pr t t mbrojtur
zemrn? A bn dhe ti t njjtn gj pr t? Nse jo, kalo
njfar kohe duke i lejuar Perndis q t t msoj si t
duash t tjert si duhet dhe q t pressh pr dashurin e
vrtet n kohn e Perndis.

PP
Si mund t njoh
vullnetin e Perndis?

Kur bhet fjal pr marrdhniet

romantike, Bibla na jep nj pamje t
qart t vullnetit t Perndis. N 1 Thesalonikasve 4:1, Pali
u shkruan kshtu besimtarve n Selanik: S fundi, vllezr,
ju krkojm dhe ju nxisim n Zotin Jezus q, ashtu si mort
prej nesh sesi duhet t ecni dhe t knaqni Perndin, si dhe
po bni, t bni kshtu gjithnj e m tepr (ESV).
N vargjet 2 dhe 3, vijon: Sepse ju e dini far
udhzimesh ju dhash prmes Zotit Jezus. Sepse ky sht
vullneti i Perndis, shenjtrimi juaj: q t shmangni
shthurjen seksuale.
Cili sht urdhrimi q jep Pali ktu? Ti largohesh
shthurjes seksuale. Pse? Sepse ky sht vullneti i Perndis.
Kjo pjes nuk thot se ndoshta pastrtia sht vullneti i
Perndis, apo se ndonjher ajo sht vullneti i Perndis,
 Si mund t njoh vullnetin e Perndis? 125

apo se mund t jet plani i Perndis pr ty n disa rrethana.

Jo! Pastrtia seksuale sht vullneti i Perndis pr jetn
tnde. Dhe pse sht vullneti i Perndis? Pr shenjtrimin,
pastrimin dhe t mirn ton.
Dshiron t knaqsh Perndin? Largoju shthurjes
seksuale. Dshiron t njohsh vullnetin e tij? Largoju
shthurjes seksuale. Ai na ka treguar vullnetin e vet, n mnyr
q t prjetojm bekimet e tij. Prmes Fjals s vet, Perndia
ka thn t dua, q do t thot: Dua t t mbroj dhe t
siguroj pr ty. Prandaj, prit!
Prtej marrdhnieve
romantike, si mund Pastrtia seksuale sht
t njohsh vullnetin e vullneti i Perndis pr
Perndis pr jetn tnde?
Vullneti i Perndis pr
jetn tnde.
ne sht t mbushemi me
Frymn e tij t Shenjt. Efesianve 5:18, thot: Mos u dehni
me ver, sepse kjo do tju shkatrroj jetn. Prkundrazi,
mbushuni me Frymn e Shenjt (NLT). Ky varg na thot
t mos mbshtetemi n ndikimet e rreme dehse pr t
gjetur knaqsi. Prkundrazi, ne duhet ti lejojm Fryms s
Shenjt t na ndikoj jetn n mnyr t mbinatyrshme dhe
t na ndryshoj nga brenda jasht. Vullneti i Perndis pr
ty sht t jesh i mbushur me frymn dhe ta jetosh jetn nn
kontrollin e Fryms s tij.
1 Gjonit 5:14-15, thot: Kjo sht siguria q kemi kur i
qasemi Perndis: se, nse i krkojm fardolloj gjje sipas
vullneti t tij, ai na dgjon. Dhe, nse e dim se na dgjon
pr fardo q i lutemi e dim se e kemi at q i kemi
krkuar.
far premtimi! Kur i krkojm Perndis dika q ai
126 faktet lakuriq

synon q ta kemi, do t na e jap! Perndia dshiron t

mbushemi me Frymn e tij. Dshiron t na msoj t jemi
gjithnj e m tepr si ai. Dshiron t na jap forc n jetn
seksuale. Dshiron q seksi t jet nj dhurat q presim ta
hapim me bashkshorten. Le t kemi siguri besimi se ai do
ti mbaj premtimet dhe do t na jap bekimet kur t jetojm
sipas vullneti t tij. Po ai, a mund t ket besim te ti?

PP
Si mund t them
JO?

Patjetr q mund ti rezistosh trysnis

pr t br seks jasht martese.
Patjetr q mund ti bsh ball trysnis s moshatarve
dhe medias dhe t zbatosh zotimin pr t mos kryer seks.
Pastrtia sht e mundshme; por nuk do t ndodh rastsisht.
T nevojiten disa strategji q t ecsh n shtegun e duhur. Ja
njmbdhjet strategji q jan provuar se funksionojn.200

1. KI NJ STRUKTUR LLOGARIDHNIEJE.
Zgjidh shok/qe q kan t njjtat bindje pr seksin si ti dhe
shumicn e kohs kaloje me ta. Ndjekja e pastrtis mund t
jet betej. Mos e bj i vetm. Miqt me t njjtin prkushtim
jan mbrojtja m e mir.

200 McIlhaney dhe Bush, Hooked, 12123.

 Si mund t them JO? 127

Predikuesi 4:9-10, na thot: Dy jan m mir se nj, sepse

kan shprblim t mir pr mundimin e tyre. Sepse, nse
rrzohen, njri do t ngrej tjetrin. Por mjer ai q sht i
vetm kur rrzohet dhe ska kush ta ngrej (ESV).
Kurr mos resht s krkuari miq q t mbshtetin. Krijo
nj struktur mbshtetse q prfshin miqt, pastorin e t
rinjve, disa msues dhe t rritur t menur q jan t gatshm
t t bjn pyetjet e vshtira. Krko njerz q mund t t
ndihmojn t vendossh kufij dhe t ecin me ty prgjat
shtegut t pastrtis.

2. CAKTO KUFIJ T QART PRPARA SE T T

NEVOJITEN.
Trupi nuk sht krijuar q t jet n gjendje q thjesht ti
thot stop t ndierit t gjrave nga ana seksuale. Ai sht
krijuar q t vazhdoj t lviz drejt seksit n kontekstin e nj
marrdhnieje t prkushtuar martesore. Nse futesh n nj
situat ku gjrat kalojn n aspektin fizik ose lejon mendjen
q t prqendrohet n pamjet seksuale, do ta kesh t vshtir
ti vsh fre. Cakto kufij t qart pr gjrat q do t bsh
fizikisht dhe pr situatat ku
do t lejosh t prfshihesh, Pastrtia sht e
prpara kohe, prpara se t
dal mundsia. mundshme; por ska pr
Pr shembull, pr t t ndodhur rastsisht.
shmangur tundimin q
t shohsh pornografi,
duhet t caktosh nj kufi t till: kompjuterin do ta shohsh
vetm n nj dhom publike, kur ke t tjer rreth vetes. Pr
t shmangur teprimet fizike me t dashurin ose t dashurn,
mund t caktosh si kufi q nuk do t qndrosh kurr
128 faktet lakuriq

vetm pr vetm me at person n makin t parkuar, n

shtpi pa njerz, apo kudo tjetr ku mund t tundohesh t
komprometosh standardet.

3. HIDHE ME SHKRIM.
Hidhe n letr zotimin pr t mos kryer seks. Merr kohn
q ta shkruash n letr, n mnyr q zemrn t ta ruaj
mendja. Pasi hyn n nj marrdhnie romantike, gjej kohn
q t shkruash kufijt e marrdhnies me partnerin. Ke pr t
marr shum forc nga fakti se e shkruan zotimin dhe e sheh
t shkruar e zeza mbi t bardh.

4. KRKOJI NDIHM PERNDIS.

Ndoshta ke zgjedhur shtegun e pastrtis nga dshira pr t
knaqur Perndin, por a ke folur n fakt me t pr kt gj?
A ke shkuar tek ai me lutje dhe a i ke krkuar n mnyr t
veant q t t ndihmoj t qndrosh i/e pastr? T sugjeroj
t bsh nj lutje si kjo: Jezus. Kam nevoj pr ndihmn tnde. Se
bj dot vet kt gj. Kam nevoj q forca jote t m mbush dhe t m
ndihmoj t jem i/e pastr nga ana seksuale.
Pali tha: Kur jam i dobt, ather jam i fort (2
Korintasve 10:10). Perndia sht i aft t t jap forcn q t
nevojitet pr t kmbngulur. Krkoja!

5. VONO ROMANCN.
Studimet kan treguar nj lidhje t thell mes takimeve
dashurore t hershme dhe seksit t hershm. Dalja n takime
e bashkon iftin nga ana fizike dhe emocionale. Afrsia nxit
kontaktin fizik, i cili lshon hormone t fuqishme bashkuese
dhe ndez motort e fuqishm seksual pr t dyja palt.
Hulumtimet provojn se, sa m hert t fillojn t rinjt t
 Si mund t them JO? 129

dalin n takime dashurore, aq m gjasa kan q t bhen

seksualisht aktiv.
Pr shembull, nga ata t rinj q fillojn t dalin n takime
n moshn 12 vjeare, 91 pr qind e tyre do t bjn seks
prpara se t mbarojn shkolln e mesme. Nga ata q i
vonojn daljet npr takime deri n moshn 15 vjeare, 40
pr qind e humbin virgjrin n shkolln e mesme. Nga
ata q presin deri n moshn 16 vjeare, para se t dalin n
takime, vetm 20 pr qind bjn seks prpara diplomimit.201
Pritja pr romanc do t t ndihmoj t pressh pr seks.

6. MOS U LIDH ME DIK Q SKA VLERAT E TUA.

Mos hyni n zgjedh t pabarabart me jobesimtart. Sepse
marrdhnie ka drejtsia me padrejtsin? Ose bashksi
ka drita me errsirn? (2 Korintasve 6:14, ESV). Kjo pjes
t paralajmron q t mos e lidhsh jetn me dik q ska
prkushtimin tnd ndaj besimit ose pastrtis. Nse partneri
yt ssht i krishter i prkushtuar dhe nuk ka prkushtimin
q t ndjek standardet e Perndis pr seksin, kjo do t
ta bj shum t vshtir ruajtjen e pastrtis. Si pjes e
prkushtimit tnd pr pastrti seksuale, merr prkushtimin q
t dalsh vetm me persona q kan t njjtat standarde si ti.

7. BJI T NJOHUR VLERAT E TUA.

Nga ta dish nse personi me t cilin dshiron t dalsh ka
t njjtat vlera si ti? Pyete! Tregohu i/e drejtprdrejt pr
vlerat e tua, sidomos pr ato vlera q lidhen me seksin dhe
marrdhniet. Nse nuk ia bn t njohura vlerat q n fillim,

201 Institute for Youth Development, Benefits of Delaying Sexual Debut.

130 faktet lakuriq

ke pr ta pasur shum m t vshtir, pasi marrdhnia juaj t

ket prparuar.

8. PLANIFIKO M PRPARA.
Planifikoji q m prpara takimet. Tregohu specifik pr vendin
ku do t shkoni, far do t bni dhe k tjetr do t merrni
me vete. Nuk hyn pothuajse kurr n telashe kur i planifikon
gjrat. Kur nuk ke plan t qart takimi dhe mbeteni me koh t
pashfrytzuar, mundsia pr kompromis bhet krcnim m i
madh.

9. PREZANTO ME PRINDRIT E TU PERSONIN

ME T CILIN PO DEL.
Si t kujtohet nga prgjigjja e pyetjes 32, nj nga testet
e lakmusit pr shndetin e marrdhnies sht miratimi i
prindrve t tu. Lri prindrit q t flasin me personin q
po del. Shqyrto mundsin q t dilni bashk me prindrit
pr kafe n fazat e hershme t marrdhnies. Pak njerz t
njohin m mir se prindrit. Nse i lejon hapsir n jetn
tnde dashurore, kjo t siguron prgjegjshmri instiktive dhe
t ndihmon t gjykosh nse personi me t cilin po del do t
t ndihmoj t qndrosh i pastr ose jo. Un me gruan time,
Dotin, kemi dal pr takime me disa prej fmijve tan dhe
partnert e tyre. Deri m sot, i ruajm si thesar kujtimet e atyre
takimeve; e njjta gj vlen edhe pr fmijt tan!

10. SHMANG ALKOOLIN DHE DROGN.

Nj studim i kohve t fundit tregoi se 23 pr qind e nxnsve
t shkollave t mesme kishin prdorur drog ose alkool gjat
prvojs s tyre m t fundit seksuale. sht m alarmuese,
25 pr qind e adoleshentve thon se aktin seksual q kan
 Si mund t them JO? 131

kryer duke pir drog dhe alkool, nuk do ta kishin kryer po

t kishin qen esll.202 Shum adoleshent raportojn se, n
prvojn e par seksuale, kan qen nn ndikimin e alkoolit.203
sht fakt i pranuar se abuzimi me substancat t gjymton
aftsin pr t marr vendime logjike, prfshi dhe gjykime
t shndosha pr sjelljen seksuale. Nse dshiron q t mos
kryesh seks deri n martes dhe t shmangsh rreziqet q
vijn nga eksperimentimi seksual, qndro larg drogs dhe
alkoolit.

11. RUAJ SYT.

Fjala e Perndis na tregon se ne jemi ajo q mendojm.
Fjalt e Urta 23:7 thot: Sepse njeriu sht ashtu si mendon
brenda vetes (NASB).
Thelbi sht ky: gjrat q Ndjekja e pastrtis
mendon do t t ndikojn n
ato q bn dhe n at q bhesh. mund t jet betej.
Mos harro se mnyra se si Mos e bj i vetm.
portretizohet seksi n media
sot sht nj joshje e rrem.
Ekspozimi ndaj nxitsve mashtrues, prfshi ktu televizorin,
videot, filmat dhe artikujt n internet me portrete jorealiste
dhe t ndyra t seksit, do t t ndikoj patjetr. Un nuk po
them: Mos shko kurr n kinema, mos shiko televizor
ose mos kalo koh n internet. Shkrimi nuk na mson se
vet media sht mkatare. Por po t them t tregohesh
mendjempreht. Ruaje mendjen nga gjithka q mund t t
pengoj nga ndjekja e pastrtis.

202 McIlhaney dhe Bus, Hooked.

203 Kaiser Family Foundation, Teen Sexual Activity.
132 faktet lakuriq

S fundi, vllezr, do gj q sht e vrtet, do gj

q sht e nderuar, do gj q sht e drejt, do gj q
sht e pastr, do gj q sht e dashur, do gj q sht e
prgzueshme, nse ka ndonj virtyt dhe nse ka ndonj gj
t denj pr lavdrim, mendoni pr kto gjra (Filipianve
4:8; ESV). Kjo sht pika ku duhet t zgjedhim (si vepr
vullneti) q t prqendrojm mendjen n gjrat q nuk do t
na bjn t komprometojm vlerat. Vetm ne mund ta bjm
kt zgjedhje!

PP
Kur sht shum larg?

T ka shkuar ndonjher n mendje

se pastrtia do t ishte shum m e
leht pr tu arritur, nse Bibla do t
kishte thn qart: Ja sa larg mund t shkosh nga ana fizike
dhe t mbetesh i pastr? Mos t duket se, nse Perndia do
t kishte vendosur nj viz n rr, kjo do t ta kishte br m
t leht q t dije si t sillesh?
Rregullat fikse mund t t duken ide e mir, kur bhet fjal
pr aktivitetin fizik, por sjam i bindur se do t na i zgjidhnin
problemet me tundimin. Nse Perndia do t kishte vendosur
vijn e sakt ndarse mes kontaktit t pranueshm fizik dhe
atij t papranueshm, t gjith do t ishin turrur mu tek
ajo viz dhe pastaj do ta shtynin paaaak m tutje. Pjes e
natyrs njerzore sht t mkatoj dhe ti rezistoj autoritetit.
Po t na jepte Bibla nj grusht rregullash, shum do ta gjenin
 Kur sht shum larg? 133

mnyrn si ti anashkalonin ato rregulla. N urtsin e vet,

Perndia nuk na renditi n Fjaln e vet nj list rregullash pr
sjelljen fizike prpara martese. Ai bri dika m t mir, duke
na thn parime n Fjaln e vet, t cilat mund ti zbatojm n
marrdhnie.
Kto parime konsideroji si pika kontrolli n rrugn
drejt pastrtis. Nse vlerat dhe niveli i aktivitetit fizik n
marrdhnien tnde t lejojn q tu bindesh ktyre parimeve,
ke vendosur kufij t fort. Nga ana tjetr, nse niveli i
kontaktit fizik n marrdhnien tnde shkel qoft dhe nj nga
kto parime, zmbrapsu dhe rivlerso kufijt.

PARIMI I TIPIT DO GJ
Filipianve 4:8, thot: S fundi, vllezr, do gj q sht e
vrtet, do gj q sht e nderuar, do gj q sht e drejt,
do gj q sht e pastr, do gj q sht e dashur, do gj
q sht e prgzueshme, nse ka ndonj virtyt dhe nse ka
ndonj gj t denj pr lavdrim, mendoni pr kto gjra
(Filipianve 4:8; ESV).
Pyetja q duhet t bsh nuk sht: Sa larg mund t
shkojm, pa rn n
telashe?, por far mund Mos ndiz zjarr pasioni te
t bjm q t mendojm
pr gjrat q jan t pastra partneri, me mnyrn si
dhe t nderuara? sillesh.
A mund t mbaheni pr
dore dhe t mendoni gjra
t pastra dhe t ndershme? Ndoshta. A mund t prqafoheni
dhe t mendoni gjra t pastra? Mbase. Po puthja? Po puthjet
e vazhdueshme? Po prekja seksuale? Po seksi oral? Qartazi,
ka nj pik kur veprimet do t ti largojn mendimet nga
134 faktet lakuriq

ajo q sht e pastr, e ndershme dhe e vrtet, dhe do t ti

ojn drejt dshirs pr kontakt t mtejshm seksual. Mos e
prcakto kufirin pasi mendimet t t ken kaluar n zonn e
ndyr. Vendos q m par sa larg mendon se mund t shkosh,
duke i mbajtur mendimet t ngulitura n gjrat e Perndis.
Ky sht standard i shklqyer pr tu diskutuar me prindrit,
pastorin e t rinjve ose me nj t rritur t besuar.

PARIMI PA ALUDIME
Efesianve 5:3 thot: Por, ndr ju, t mos ket as aludim t
shthurjes seksuale, apo t do lloj ndyrsie, apo lakmie, pasi
kto jan t padenja pr popullin e shenjt t Perndis.
Fjala e Perndis nuk na kshillon q ti afrohemi sa m tepr
t mundemi kufirit t mkatit seksual. sht plotsisht e kundrta:
kjo pjes na thot t mos aludojm pr mkatin seksual.
A po aludoni pr mkat seksual, kur kaloni or t tra duke
u puthur me t dashurn n divan? A po aludoni pr mkat
seksual, kur mbani shtrnguar njri-tjetrin pr periudha t
gjata, duke br q t dshironi edhe m tepr kontakt fizik?
A po aludoni pr mkat seksual, kur frkoni zonat gjenitale t
njri-tjetrit, qoft dhe mbi rroba? Nse po aludoni pr seks, po
shkoni m larg se duhet.

PARIMI I ZJARRIT T PANDEZUR

Nse ke si synim pastrtin, zotohu q t mos e bsh kurr
partnerin q t dshiroj t shkoj deri te seksi. N do koh,
shqyrto nse veprimet e tua mund ta bjn partnerin q t
doj t prfshihet m tepr nga ana fizike. Kjo prfshin ato q
shihni kur dilni n takime (filma, video, spektakle televizive),
ato q bni kur jeni s bashku, mnyrn se si trajtoni njri-
tjetrin, si prekeni... gjithka q bni!
 far tu them atyre q m detyrojn pr kompromis? 135

Mos ndiz zjarr pasioni

te partneri, me mnyrn
Nse po aludoni pr seks,
si sillesh. Pr disa njerz, po shkoni m larg se
puthja si shenj natn e duhet.
mir! sht plotsisht e
pafajshme. Pr disa t tjer,
ajo ndez nj zjarr pasioni dhe dshire pr t shkuar gjithnj e
m larg.
T tria kto parime kan nj motiv t prbashkt. N vend
q t mendojm Sa larg mund t shkoj?, Bibla na mson t
pyesim: Sa mund t rezervoj pr bashkshortin e ardhshm
dhe sa mund t rezervoj me qllim q t prjetoj m t mirn
e Perndis?

PP
far tu them atyre
q m detyrojn pr
kompromis?

Ja nj list me kundrprgjigjet tona

t preferuara pr ata q t thon t
mos pressh. Prdori sa her q dikush prpiqet t t gnjej,
duke t thn se ia vlen t rrezikosh pr seks jasht synimit t
Perndis.

SHIKO, T GJITH E BJN!

Ather sduhet t jet e vshtir t gjesh dik tjetr.

PO T M DOJE, DO TA BJE!
Po t m doje vrtet, nuk do t ma kishe krkuar kt gj,
136 faktet lakuriq

sepse seksi jasht martese, as nuk m mbron, as nuk m

siguron t ardhmen.

M LEJO T T BJ BURR!
Po lidhje ka seksi me t qenit burr? Seks mund t bj
dhe qeni im. Kjo se bn m tepr qen, e aq m pak burr.

SKE NEVOJ PR VRTETIM MARTESE AJO

VETM NJ COP LETR SHT.
Nse vrtetimi i martess sht thjesht nj cop letr
prpara se t martohesh, edhe pasi t martohesh thjesht nj
cop letr ka pr t mbetur.

H, EJA TANI! SKE NEVOJ PR UNAZ MARTESE

AJO THJESHT NJ COP METALI SHT!
Nuk sht nj cop metali. Ajo sht simbol besnikrie dhe
prkushtimi ndaj nj personi t vetm pr gjith jetn. Nse
ska kt kuptim pr ty para martese, edhe pas martese ska
pr t pasur kuptim. Unaza sht shum m tepr se nj cop
metali. Pastaj, nse unaza e martess sht thjesht nj cop
metali prpara martese, edhe pas martese vetm nj cop
metali ka pr t mbetur.

EPO, DUHET T PROVOJM NSE PRPUTHEMI ME

NJRI-TJETRIN!
Kjo ska t bj me veglat e puns. Thelbi nuk sht te
prputhja fizike, por te marrdhniet.

Seksi nuk ndodh vetvetiu; ASKUSH NUK DO T

ai sht zgjedhje. MARTOHET ME NJ
VAJZ PA PRVOJ!
 far tu them atyre q m detyrojn pr kompromis? 137

Epo, them se un do t jem prjashtim.

SE KE IDEN SE FAR PO HUMB!

Dakord, por kjo vlen pr t dy ne.

SPRMBAHEM DOT!
Nse sprmbahesh dot tani, ske pr tu prmbajtur dot as
m von, kshtu q un sdua t martohem kurr me nj njeri
si ti.

NDODHI VETVETIU.
Seksi nuk ndodh vetvetiu. Ai sht zgjedhje.

SEKSI PROVON SE JE I RRITUR.

Jo, prov se je i rritur sht kur vendos se far sht e drejt
dhe e gabuar dhe pastaj e zbaton. Kjo krkon nj njeri me
karakter.

NSE SPRANON, KJO DO T THOT SE SM DO.

Dakord, kto fjal tregojn se ti nuk m do. Madje, as nuk
m respekton.

PO SEKSI SHT I MAHNITSHM.

Patjetr q sht i mahnitshm. Po t mos ishte i
mahnitshm para martese, nuk do t ishte i mahnitshm as
pas martese. Madje, seksi sht kaq i mahnitshm sa ia vlen ta
mbrojm.
138 faktet lakuriq

PP
Si do t m ndikoj
pornografia n jetn
seksuale?

Prpara se t kuptojm se far

bn pornografia, kemi nevoj t
kuptojm se far sht ajo. Fjalori e prcakton pornografin
si prshkrimi i sjelljes erotike (si me figura ose me shkrim),
q synon t ngjall eksitim seksual.204 Kur prmendet
pornografia, shumics s njerzve u shkon menjher mendja
te faqet internetit me seks ose te revistat me femra lakuriq,
dhe kjo sigurisht q sht porno, por, sipas prcaktimit, ndaj
pornos ekspozohemi edhe kur shohim programe ose filma n
televizor me skena t nxehta seksi, kur shohim foto n revista
apo n tabela reklamash q synojn t ngjallin eksitim seksual,
apo edhe kur lexojm libra, ku shkruhet pr seksin n nj
mnyr eksituese.
Ekspozimi ndaj pornos sht tejet i prhapur n kulturn
ton. Madje, pornografia sht industri 13.3 miliard
dollarshe.205 Studimet tregojn se 40 milion t rritur vizitojn
rregullisht faqet e internetit me porno. Kjo sht dhjet her
m tepr se shifra e atyre q shohin rregullisht bejsboll.206
Interneti ka t paktn 40,000 faqe pornografie.207 M tepr

204 merriam-webster.com/dictionary/pornography.
205 Gary Foster, Porn Plague, Religious Market Update (10 shkurt 2009), 1.
garydfoster.com.
206 Gary Foster, Prolific Porn, Religious Market Update (10 shkurt 2009), 1.
garydfoster.com.
207 U.S. News & World Report (27 mars 2000), cituar n Josh McDowell, Why True
Love Waits.
 Si do t m ndikoj pornografia n jetn seksuale? 139

se 60 pr qind e t gjitha shikimeve t internetit kan natyr

seksuale208 dhe seksi sht tema m e krkuar n internet.209
Si shihet qart, ekspozimi ndaj internetit sht tejet i
prhapur.
Profili i prdoruesve t pornos po ndryshon, duke
prfshir femrat dhe t rinjt. Madje, 70 pr qind e 18-24
vjearve vizitojn nj faqe pornografike interneti gjat nj
muaji normal. Mosha mesatare e ekspozimit t par ndaj
pornos n internet sht 11 vje.210 Prve ksaj, adoleshenti
normal shikon tre or televizor n dit, kryesisht gjat orarit
m t shikuar, kur prmbajtja seksuale sht e rnd.211
Femrat prbjn 35 pr qind t njerzve q kan varsi nga
pornografia.212
Meq jeton n nj kultur ku pornografia sht m
e prhapur se argtimi i preferuar i Ameriks, mund t
tundohesh nga mendimi se pornografia ssht ndonj gj e
rnd. Mund t thuash: Ajo slndon asknd, ose sht
thjesht pr qejf , ose Do ta l m von. Madje, shum t
rinj justifikohen se mund ta prdorin pornon para martese
dhe pastaj do t heqin dor prej saj pas martese, pasi do t
ken gjn e vrtet n dispozicion. Realiteti sht se nuk
funksionon n at mnyr.
Si t kujtohet, n pyetjen 7 shqyrtuam mnyrat se si t
prekin trurin prvojat seksuale. Synimi i pornografis sht

208 MSNBC/Stanford/Duquesne Study, Washington Times (26 janar 2000), cituar n

Josh McDowell, Why True Love Waits.
209 Dr. Robert Weiss, Sexual Recovery Institute, Washington Times (26 janar 2000),
cituar n Josh McDowell, Why True Love Waits.
210 Po aty.
211 Campus Ministry Update (shtator 2004). www.ivyjungle.org.
212 Foster, Porn Plague.
140 faktet lakuriq

t t nxis nga ana seksuale. Kur shikon nj sken t hapur

seksi n film apo, kur shikon pamje me prmbajtje seksuale
n internet, truri jep t njjtin reagim neurokimik, si ather
kur kryen kontakt seksual me nj partner t vrtet. Trupi
t lshon nj doz t fort dopamine kimike, q t bn t
ndihesh mir dhe prmbytet me oksitocin ose vazopresin,
t cilat veprojn si superngjits njerzor pr t t bashkuar me
partnerin, edhe nse ai partner sht virtual.
Perndia t krijoi q
Pornografia e degradon t nxitesh seksualisht
seksin thjesht n nivel nga bashkshorti/
ja. Kur prdor pamje
fizik. pornografike pr nxitje
seksuale, ti formon lidhje
me at pamje. Ndonse nuk po bn vrtet seks me shum
partner, truri yt mendon se po. Pr m tepr, pr shkak se
ekspozimi ndaj pornos sht jashtzakonisht ndijor, shkakton
lshimin e nj kimikati t kujtess, norepinefrins, e cila ti
ngjit ato pamje n tru. Si rezultat, se ndalon dot sjelljen
e pamjeve q ke par prmes ekspozimit ndaj pornos n
shtratin martesor. Pr shkak t mnyrs se si reagon truri
ndaj pornos, ekspozimi ndaj pornografis mund t t dmtoj
aftsin pr t formuar lidhje me partnerin.
Pr shkak se pornografia t siguron nj doz t fort
dopamine, sht provuar se ajo sht e prshkallzuar
dhe adiktive. Kur martohesh, ti ndoshta dshiron vrtet
q t formosh lidhje me bashkshorten, por, pr shkak t
ekspozimit ndaj pornos, do t t nevojiten gjithnj e m
tepr pamje stimuluese, me qllim q t marrsh reagimin
neurokimik q dshiron kaq shum.
sht provuar se ekspozimi ndaj pornografis ia deformon
 Si do t m ndikoj pornografia n jetn seksuale? 141

prdoruesit pikpamjen q ka pr seksualitetin. Nj studim

tregoi se ekspozimi ndaj pornos i bn qartazi njerzit q t
besojn:

se gzimi m i madh seksual vjen pa prkushtim

afatgjat.
se partnert presin nga njri-tjetri q t jen
jobesnik.
se shtypja e nxitjeve seksuale prmban rreziqe
shndetsore.
se fmijt jan penges dhe problem.213

Nj studim tjetr tregoi se ekspozimi ndaj pornografis

nxit ndjenja seksuale agresive.214 Po kshtu, hulumtuesit kan
vrejtur se adoleshentt e ekspozuar ndaj shum prmbajtjeve
seksuale n televizor (shpesh, e quajtur pornografi e but)
kan dyfish m tepr gjasa q t bjn seks vitin n vazhdim,
sesa ata q ekspozohen ndaj pak prmbajtjeve t tilla. Po
ky studim tregoi nj rritje n sjellje t tjera seksuale, prfshi
puthjet, frkimin dhe seksin oral ndr 12-17 vjeart q
ekspozoheshin shpesh ndaj pamjeve seksuale. Hulumtuesit
arritn n prfundimin se pornografia, edhe kur sht e
but, krijon prshtypjen se seksi sht m qendror pr jetn
e prditshme, nga sht n t vrtet, dhe i bn t rinjt t
krkojn prvoja seksuale.215

213 McDowell, Why True Love Waits.

214 James Check, The Effect of Violent and Nonviolent Pornography, n Michael
McManus Jr., ed., Final Report of the Attorney Generals Commission on Pornography
(Nashville: Rutledge Hill Press, 1986), 25152.
215 Po aty.
142 faktet lakuriq

Thelbi sht se ekspozimi ndaj pornografis do t t

ndikoj patjetr n qndrimet, perceptimet dhe vlerat pr
seksin; po kshtu, prdorimi i pornografis mund t oj n
agresivitet dhe eksperimentim gjithnj e m t madh seksual.
Prshkrimi i seksit q
Ekspozimi ndaj paraqet pornografia, nuk
pornografis ia sht i vrtet dhe nuk
shtrembron prdoruesit prputhet me synimin
e Perndis. N veanti
pikpamjen pr seksin. pornografia nxit shthurjen
seksuale, tradhtin
bashkshortore, shmangiet seksuale dhe seksin pa pasoja.
Njerzit q shohin pornografi kushtzohen q ti trajtojn
personat e seksit tjetr, sipas modeleve q kan par n
revist ose n ekran; por pornografia t jep nj skenar pr
ndrveprimin seksual q nuk prputhet me realitetin.
Ndoshta, ndikimi m shkatrrimtar i pornografis sht
se seksin e ul thjesht n nivelin e nj akti fizik. Pornografia ia
heq seksit prbrsin emocional dhe shpirtror. Mos harro se
Perndia e krijoi seksin pr t formuar nj intimitet jetgjat.
Nuk mund t bhesh intim me nj pamje t trukuar n
revist. Nuk mund t bhesh intim me nj person nga ekrani
i kompjuterit.
N nj studim krkimor adoleshentve iu krkua t
przgjidhnin nga nj list me 20 pika, ato gjasht q ishin
m t rndsishme pr ta. Zgjedhja numr nj (67 pr qind)
ishte marrdhnia e ngusht dhe intime me nj person t
gjinis tjetr. N shumicn e rasteve, seksi ishte pika e fundit
e przgjedhur.216

216 McDowell, Why True Love Waits.

 A sht problem masturbimi? 143

Kur i qndrojm besnik synimit t Perndis pr seksin,

si rezultat vjen intimiteti i thell dhe jetgjat. Pornografia
sht thjesht seks dhe, pa dyshim, thjesht seksi sht gjja e
fundit q dshiron ti.

PP
A sht problem
masturbimi?

Ortaku fajtor i pornografis sht

masturbimi. T dy shoqrojn
pothuajse gjithmon njri-tjetrin. Me rritjen e ekspozimit ndaj
pornografis ndodh dhe rritja e pranimit t vetknaqsis,
si mjet pr t prmbushur nevojat gjithnj e m t mdha
seksuale. Kjo sht nj shtje pr t ciln m krkojn t
flas gjithnj e m shpesh. Prpos ksaj, koht e fundit disa
zra kulturor me influenc kan br pohime q nxitin
masturbimin, si praktik t shndetshme te t rinjt.
Ndoshta kultura e konsideron prdorimin e pornografis
dhe masturbimit si alternativ t zgjuar ndaj marrdhnies
seksuale, por kjo nuk e bn zgjedhje t menur.
Kultura nuk sht vizorja q duhet t prdorim pr t
matur nse nj sjellje sht e drejt ose e gabuar. Fjala e
Perndis sht standardi yn i s vrtets. Dhe, pr shkak
t Fjals s Perndis, mund t arrijm n prfundimin se
masturbimi nuk sht i pranueshm pr tri arsye kye: ai
prbn aludim, bazohet n epsh dhe prbn seks pa intimitet.
144 faktet lakuriq

1. MASTURBIMI SHT ALUDIM.

Efesianve 5:3 prcakton standardin e pastrtis s Perndis:
Por ndr ju t mos ket as aludim pr shthurje seksuale.
Masturbimi krijon t njjtin reagim fizik si marrdhnia
seksuale. Thjesht fakti se nuk prfshin dik tjetr nuk do t
thot se ai saludon pr seks.

2. MASTURBIMI BAZOHET N EPSH.

Ska dyshime pr kt: standardi i Perndis pr pastrtin
sht i lart. Madje, Jezusi na thot se pastrtia seksuale
nnkupton m tepr se sjelljen e jashtme; ajo prfshin dhe
sfern e mendimeve.
N Mateu 5:28, Jezusi tha: Por un po ju them se kushdo
q shikon nj grua me epsh, ka kryer tashm kurorshkelje me
t n zemr t vet. Standardi i Jezusit mjaftoi q t shkaktonte
polemika n ditn e vet dhe po vazhdon ti trondit gjrat edhe
n kohn ton. Bota do t t thot q ti afrohesh sa m tepr
kufirit, kur vjen puna t seksi, por kjo vetm sa t krijon nj
fushbetej n mendje.
N Kolosianve 3:5,
Pastrtia seksuale nnkupton gjejm m tepr t dhna
m tepr se sjellje t se epshi sht dika
jashtme; ajo prfshin dhe serioze: Prandaj, bni
t vdes fardo gj q i
sfern e mendimeve. prket natyrs toksore:
shthurjen seksuale,
ndyrsin, epshin, dshirat e liga dhe lakmin, e cila sht
idhujtari.
Mos u merr fare me masturbimin. Mos eksperimento me
epshin. Mos ndiz pasionet seksuale me shpresn se sdo t kesh
pasoja t rnda. Bje q t vdes. Vrapo. Mbathja. Ndalo.
 A sht problem masturbimi? 145

3. MASTURBIMI SHT SEKS PA INTIMITET.

Gjat gjith ktij libri, kemi theksuar faktin se Perndia e
krijoi seksin me nj synim t qart n mendje. Te Zanafilla 2,
na jepet nj prshkrim i bukur i lidhjes unike mes burrit dhe
gruas, kur Shkrimi prshkruan se burri dhe gruaja e tij u bn
nj mish i vetm. Kjo sht fuqia unike e seksit mes burrit
dhe gruas; ai i bashkon dhe i bn nj.
Masturbimi nuk t lidh me asknd. Ai sht nj veprim
q kryhet i vetm dhe
zakonisht n fshehtsi.
Turpi ska vend n
Njsoj si ekspozimi planin e Perndis pr
ndaj pornos, edhe nga seksualitetin tnd.
masturbimi mund t
krijosh varsi. Do t
t nevojitet gjithnj e m tepr aktivitet i till, pr t marr
dozn e dopamins q dshiron. Pasi martohesh, mund t
prjetosh mosfunksionim seksual, pasi trupi t sht strvitur
q t reagoj pa lidhjen me nj partner. Si rezultat, kjo
shoqrohet gjithmon me nj ndjenj t madhe turpi.
Turpi nuk ka vend n planin e Perndis pr seksualitetin
tnd. Seksi sht krijuar q t jet dhurat q ti e ndan me
bashkshortin. Kur seksi kryhet mes nj bashkshorti dhe
nj bashkshorteje q kan respektuar standardin e Perndis
pr pastrtin, nuk ekziston turpi. Pse t eksperimentosh me
seksin n rrethana t tjera?
146 faktet lakuriq

PP
Si tia bj, nse m
duket se se ndaloj dot
sjelljen mkatare?

Si kam theksuar gjat gjith librit,

stimulimi seksual on n nj lshim
t fuqishm t dopamins knaqsindjellse kimike n tru.
Dopamina vepron njsoj si droga. Nevojiten nivele gjithnj
e m t mdha t t njjtit aktivitet pr t marr t njjtn
ekzaltim q t ka dhn veprimi seksual fillestar. Si rezultat,
sht e mundshme q aktiviteti seksual (prfshi dhe aktin
e jashtm [seksin jodeprtues, prfshi dhe frkimin intim],
masturbimin dhe pornografin) t shkaktoj varsi t fort.
Nse ke eksperimentuar me ndonjrn prej ktyre zonave,
e di tashm se, pasi merr udhn e aktivitetit fizik, sht e leht
t vazhdosh m tej. Madje, mund t besosh gabimisht se nuk
mund t mposhtsh dot kurr mkatin seksual.
Ndoshta, ndihesh kshtu: Se kontrolloj dot. sht e
vrtet; nuk mundesh. Je i pafuqishm ta mposhtsh i vetm
mkatin. Por Jezusi erdhi t t jap fitore mbi pushtetin e
mkatit n jetn tnde.
Filipianve 4:13, premton: Un mund t bj gjithka
me an t atij q m forcon. Me an t Krishtit mund t
kesh forcn ti thuash jo mkatit seksual. Shum t rinj
prjetojn disfata kronike n betejn me mkatin seksual, pr
shkak se po prpiqen ta arrijn fitoren me forcat e tyre. Kur
dshtojn n mnyr t prsritur, dorzohen dhe arrijn n
prfundimin se nuk mund t lirohen dot kurr nga sjellja e
mkatit seksual.
 Si tia bj, nse m duket se se ndaloj dot sjelljen mkatare? 147

Kjo sht gnjeshtr e

rrezikshme, pasi gjrat q
Liria sht e mundur, pr
mendon do t ndikojn shkak t fuqis s Krishtit
n mnyrn se si jeton. brenda nesh.
Nse beson se smund
t lirohesh nga modelet
e mkatit, nuk ke pr tu liruar. Nse beson se smund ta
mposhtsh mkatin, do t mbetesh i mposhtur. Ssht
e leht ti kthesh shpinn mkatit, por Fjala e Perndis
premton se liria sht e mundur, pr shkak t fuqis s
Krishtit brenda nesh.
Romakve 6:6-7, premton: E dim se vetja jon e vjetr u
kryqzua me t, n mnyr q trupi i sunduar nga mkati t
hiqet qafe, q t mos jemi m skllevr t mkatit; sepse kush
ka vdekur sht liruar nga mkati. Kur ia nnshtrojm jetn
Krishtit, natyra e vjetr vdes dhe Perndia n bn krijes t
re (2 Korintasve 5:17). Kur vdesim ndaj vetes, Krishti sht
n gjendje t jetoj brenda nesh dhe na premton fitoren mbi
skllavrin e mkatit.
Nganjher ajo liri sht e atypratyshme; tundimi pr t
ndjekur sjelljet mkatare zhduket. Her t tjera lirimi nga
mkati krkon njfar pune. Nse je i gatshm t bsh punn
e duhur pr t mposhtur mkatin seksual n jetn tnde, ja
disa hapa q t ndihmojn t gjesh lirin.

1. KUPTO VENDIN TND UNIK N KRIJIM.

Kultura na mson se njeriu nuk ndryshon nga kafsht,
pasi seksi sht nj nevoj q duhet ta prmbushim. Pr
t shkuar drejt liris nga mkati seksual, duhet t kuptosh
se nuk je kafsh. Ti je krijuar n shmbllimin e Perndis
(Zanafilla 1:26) dhe, si rrjedhoj, dshirn pr seks nuk e ke
148 faktet lakuriq

si ajo q prjetojn kafsht. Nevoja jote m e madhe sht pr

marrdhnie intime me Perndin. Kjo sht nj e vrtet e
rndsishme. Nse je mbshtetur te seksi dhe jo te Perndia,
pr t prmbushur nevojat e tua m t mdha, besoj se ke
psuar disfat, pasi po prpiqesh q nevojn shpirtrore
ta mbushsh me nj knaqsi fizike. Prano se je krijuar n
shmbllimin e Perndis dhe se marrdhnia me t sht
nevoja jote m e thell. Pastaj krkoji t t prmbush dshirat
e zemrs q je prpjekur ti prmbushsh me an t seksit.

2. PRANO MKATIN.
N prgjigjen e pyetjes 29, thash se pendimi nnkupton
t biesh dakord me Perndin se mkati sht mkat, pa
racionalizime apo synime q ta kryesh srish. Pranimi se ajo
q po bn n fakt sht mkat, prbn nj hap ky n kthimin
drejt shtegut t liris.

3. MOS IU NDAJ TRUPIT T KRISHTIT.

Nj nga mjetet m t fuqishme q na ka dhn Perndia pr
t mposhtur mkatin sht kisha. Galatasve 6:1, thot: Nse
dikush mbrthehet nga mkati, ju q jetoni me an t Fryms
duhet ta rimkmbni at person me butsi. Por ruhuni se mos
tundoheni dhe ju vet.
Pjes e detyrs s trupit t Krishtit sht t ndihmoj n
rimkmbjen e atyre q mbrthehen nga mkati. Jakobi
5:16, na nxit ti rrfejm mkatet njri-tjetrit, n mnyr q
t prjetojm shrim. Rrfimi ndaj nj bashkbesimtari t
menur sht hap i guximshm dhe i rndsishm n procesin
e shkputjes nga zgjedha. Miqt dhe kshilluesit e krishter
jan n gjendje t t sigurojn llogaridhnien dhe lutjen q t
nevojitet pr tiu larguar mkatit seksual.
 Si tia bj, nse m duket se se ndaloj dot sjelljen mkatare? 149

4. KPUT BURIMIN E TUNDIMIT.

Mateu 18:8, thot kshtu: Nse dora ose kmba t bn
t pengohesh, prite dhe flake tej. M mir t hysh n jet i
gjymtuar dhe ulok, sesa t kesh dy kmb e dy duar dhe t t
hedhin n zjarrin e prjetshm.
Me fjal t tjera, nse
dika t on gjithmon
Liria nga mkati sht ajo
n tundim, kpute! Nse q e motivoi Krishtin t
ke krijuar varsi ndaj shkonte n kryq.
pornografis n internet,
hiq qafe kompjuterin.
Nse spushon dot s bri seks me t dashurin ose t
dashurn, vri frenat asaj marrdhnieje. Nse ke probleme
me masturbimin, krijo disa rregulla mbrojtse pr sasin e
kohs q do t kalosh i vetm.
Liria nga mkati sht e mundur! Madje, liria nga mkati
sht ajo q e motivoi Jezusin t shkonte n kryq. Ti mund
t zgjedhsh t ushqehesh nga fuqia e tij dhe ke pr t gjetur
liri nga mkati seksual. Pikrisht pr liri na liroi Krishti.
Prandaj qndroni t patundur dhe mos lejoni veten q t
rndoheni srish nga zgjedha e skllavris (Galatasve 5:1).
150 faktet lakuriq

VAJZAVE, NGA ERIN DEJVIS

G
T mbla vajza,

jat puns me Xhoshin n kt projekt, mendova

shpesh pr ju. E dija se nj dit do t kishit n dor
nj kopje t ktij libri dhe n zemr peshn e rnd
t nj vendimi.
E di se zgjedhja q t jetosh me pastrti seksuale nuk sht e
leht n kulturn ton. E kuptoj plotsisht se, ngado t hidhni
syt, shikoni mesazhin se pritja ka dal jasht mode dhe se
seksi sht sekreti pr intimitetin q dshironi me zjarr. E urrej
kt! E urrej faktin se bota ju ka gnjyer pr seksin. Edhe m
tepr se kaq, e urrej faktin se shum prej jush nuk e kuptoni se
ia vleni q partneri t pres pr ju.
Po t mundja tju bja q t kuptonit nj t vrtet, kjo sht
se dikush ju do tashm thellsisht.
Jeremia 31:3, thot: Zoti na u shfaq n t kaluarn, duke
thn: T kam dashur me dashuri t prjetshme; t kam
Pritja ia vlen; edhe ti ia trhequr me mirsi t
pashtershme. Te Zakaria
vlen q partneri t t pres. 2:8, Perndia t quan
bebza e syrit tim. Gjat
gjith Kngs s Kngve, ai t quan e dashura ime. Te
Psalmi 45:11, pohon se sht i mahnitur nga bukuria jote.
Perndia t ka mikluar q nga agimi i kohs. Jezusi erdhi n
tok dhe vdiq, q ti t jesh me t n prjetsi. Ai t ka krkuar
 Vajzave, nga Erin Dejvis 151

zemrn dhe t ka premtuar se kurr nuk do t t harroj ose

braktis.
Mund t ket shum t dhna q mbshtesin kto q do
tju shkruaj tani, por e di se kjo sht e vrtet ngaq un jam
vet vajz. Vajzat mkatojn seksualisht, pr shkak t dshirs
s thell pr t prjetuar dashuri. Mund t tundohesh t bsh
seks me t dashurin, ngaq mendon se kjo do tju afroj m
tepr dhe do t vulos prkushtimin e tij ndaj teje. Ndoshta,
pas dyersh t mbyllura, ke falur tashm disa pjes t vetes,
ngaq po krkon vrtetimin se ai t adhuron. M dgjo:
Perndia i universit t ka derdhur tashm nj dashuri m t
madhe nga ajo q mund t Vajzat mkatojn
prjetosh ndonjher n nj
marrdhnie njerzore.
seksualisht nga dshira
Ti ia vlen q partneri e thell pr t prjetuar
t t pres, sepse ti je dashuri.
bija e shtrenjt e Mbretit
t mbretrve. Ia vlen t
pressh pr seks, pasi ai arrin maksimumin n marrdhnien e
prkushtuar q mund t gjendet vetm n martes.
Disa prej jush duan t presin, por hasin vshtirsi nga vetmia
pr t qndruar t pastra. M lejo t t siguroj se nuk je e vetmja.
Kam folur me mijra vajza si ti, t cilat po presin. Pr m tepr,
edhe un prita. Dhe, nga prvoja ime, mund tju them se jam
shum e lumtur q ruajta do pjes t trupit dhe zemrs sime pr
natn e martess. Intimiteti q prjetoj me burrin tim, edhe pas
dhjet vitesh martese, ia tejkalon pa fund do asti vetmie ose
ankthi q ndieja teksa prisja kohn e Perndis.
Pritja sht e mundur. Pritja ia vlen dhe ti, vajz e mbl, ia
vlen q partneri t t pres.
Nj admiruese, Erin
152 faktet lakuriq

DJEMVE, NGA XHOSH MEKDAUELL

S a gzim do t ndieja po t kaloja koh me secilin

prej jush, si babai me t birin! Do t diskutonim hapur
pr problemet e vshtira dhe do t doja shum q t
pressh. Dashuria ime pr ty do t dshironte q t pressh,
me qllim q t t mbroj nga shkatrrimi q shoqron
gjithmon seksin jasht kufijve t Perndis.
Kto konsideroji si fjalt e fundit t nj bisede vetm
mes ne t dyve. Ky sht rasti q t flasim si burri burrit pr
shtjet e seksit dhe pastrtis.
Prpara se t kaloj m tej, dua q t dish pse ti ke rndsi.
Si meshkuj, t gjith duam t dim se kemi gjithka q duhet.
Dshirojm thell respektin dhe vlersimin e atyre q na
rrethojn.
Fjala e Perndis e thot Pastrtia sht prov se je
qart se ti ke shum vler. burr i vrtet.
Ai t ka besuar misionin
q t jetosh si ai dhe t
ndash mesazhin e ungjillit me t tjert. Qartazi, ti ke vler n
mbretrin e Perndis. Vlera jote vjen nga Perndia; jo nga
ndonj bm (seksuale apo e ndonj lloji tjetr). Bota ndoshta
t thot se respektin mund ta fitosh duke qen agresiv ose
joshs nga ana seksuale me shum vajza. Perndia thot se
vlera jote vjen nga fakti se i prket atij. Ske nevoj t fitosh
vendin tnd tek ai. Perndia t thot t pressh, n mnyr
 Djemve, nga Xhosh Mek-Dauell 153

q t kesh at q t nevojitet pr t br jetn q t ka thirrur

ai dhe pr t vazhduar betejn pr jetn me bollk q ka
premtuar ai.
Nuk sht detyr e leht t thirremi pr pastrti kur,
nga shihet, bombardohemi nga t gjitha ant me seks.
Por, shiko si sht puna: pastrtia sht prov se je burr
i vrtet. Burrat e vrtet nuk bjn thjesht at q bjn
t tjert. Meshkujt e vrtet marrin vendime q mbrojn
njerzit e dashur. Madje, duke zgjedhur t bsh nj jet q
sht seksualisht e pastr, nj jet q nderon Perndin me
seksualitetin tnd, ti po siguron tashm pr gruan dhe fmijt
e tu t ardhshm. Mendoje! Kjo zgjidhje sht e denj pr
Vlera jote vjen nga respekt.
Ky rrugtim drejt pastrtis
Perndia. seksuale nuk ka pr t qen
gjithmon i leht; ti e di
tashm kt. Gjej disa zra t besuar, q t t japin
kshilla t menura. Kt betej kryeje s bashku me
disa bashklufttar. Krkojini llogari njri-tjetrit, ngrini
njri-tjetrin kur gaboni dhe vazhdoni t ani prpara drejt
maksimumit t Perndis pr jetn tuaj.
Mos prano asgj m pak se maksimumin e seksit! Pritja
sht e mundur; pritja ia vlen. Merr nismn!

Gjith t mirat,
Xhoshi
154 faktet lakuriq

Shenim per personat qe punojne

me te rinjte

S sht e leht t flassh pr seksin. Nse punon me

t rinjt, e di se ngurrimi nuk i ka penguar t dgjojn
shum gjra pr t. Dallga e qndrimit gjithka
pranohet n kulturn ton pr seksin, ka ln pasoja
shkatrruese n jetn e nj numri tepr t madh t rinjsh.
Nse duam q t prqafojn planin e Perndis pr jetn,
sidomos n fushat e intimitetit, martess dhe dashuris, duhet
tu japim faktet lakuriq pr shtjen e seksit.
Ky libr nuk u shmanget temave t vshtira si pornografia,
masturbimi dhe varsia nga seksi. Synimi nuk ishte q t
prfitonim nga vlera e tronditjes, por t flisnim pr shtje
q po i mundojn adoleshentt n jetn e vrtet. Pr t
maksimalizuar fuqin e ktij libri pr t ndikuar n jetn e t
rinjve, kemi prfshir gjasht pjes me pyetje pr diskutim.
Faleminderit q po u thua Kto pyetje prdoren
m s miri n grupe
t vrtetn t rinjve nn diskutimesh q drejtohen
ndikimin tnd. nga moshatart, ku
studentt mund t flasin
n nj mjedis t sigurt dhe
t besuar pr ato q kan msuar.
Ne nuk po inkurajojm biseda rastsore pr seksin. E dim
se tematikat e trajtuara n kt libr jan delikate. Por, meq
 Shnim pr drejtuesit e t rinjve 155

as Perndia, as kultura jon nuk jan t heshtur pr temn e

seksit, duam t t prgatisim q tu krijosh mundsi t rinjve
t grupit tnd t shqyrtojn t vrtetn e Perndis pr kt
tem.
Falemnderit q u thua t vrtetn t rinjve nn ndikimin
tnd. Falemnderit q po i prgatit pr ti qndruar besnik
planit t Perndis pr seksin dhe martesn. Si kemi treguar
n kt libr, kur seksi shijohet brenda kufijve t planit t
Perndis, rezultatet jan jashtzakonisht t mahnitshme.
Duke ndihmuar t rinjt q t kuptojn vizionin e Perndis
pr seksin, ti po u jep nj dhurat q do t zgjas gjith jetn!
156 faktet lakuriq

PYETJE PR DISKUTIM

PJESA 1: PYETJET 1-5

1. Nse pastrti do t thot t jetosh sipas planit t
Perndis, cilat jan disa mnyra se si po ndjek
tashm pastrtin? Cilat jan disa zona ku ke nevoj t
rregullosh sjelljen pr tiu prshtatur m mir planit t
Perndis?
2. Prfundo kt fjali: nse vetprmbajtja sht rregull,
pastrtia sht __________________. Si e ndryshon
ky dallim mnyrn se si t duket pastrtia?
3. Lexo Kngn e Kngve, kapitulli 1. Kur lexon
kto vargje prshkruese dhe romantike, si ndihesh?
(Shembuj: n siklet, kureshtar, i eksituar.) Pse mendon
se prfshihet n Fjaln e Perndis kjo bised intime
mes dy t dashurve?
4. Si do ti prgjigjesh pyetjes: A sht i mir Perndia??
5. Si ndikon n zgjedhjet e tua prgjigjja q i dhe pyetjes
pr mirsin e Perndis? N mnyr m t veant, si
ndikon ajo n vendimet pr seksin dhe romancn?
6. Pyetja 3 prvijon tri synime t veanta pr seksin:
riprodhimi, uniteti dhe argtimi. Renditi kto synime
sipas rndsis. Shpjego prgjigjen.
7. Nse dashuria e vrtet krkon gjithmon m t mirn
pr t dashurin, duke e mbrojtur dhe duke siguruar pr
at person, cilat jan shembujt e dashuris s vrtet
 Pyetje pr diskutim 157

n jetn tnde? Me fjal t tjera, kush t ka shprehur

prcaktimin e dashuris s Perndis?
8. Rendit tri mnyra se si mund t mbrosh dhe t
sigurosh m t mirn pr bashkshortin/en n t
ardhmen.
9. Cilat jan tri mnyra unike se si e tregoi Jezusi
dashurin pr ty?
10. Ligji i Prtrir 10:13, na thot se porosit e Perndis
jan pr t mirn ton. Rendit tri porosi t Perndis
q gjenden n Dhiatn e Re. Pr seciln porosi, plotso
fjalin e mposhtme:
Un e di se kjo porosi sht pr t mirn time, pasi
zbatimi i saj do t thot...

PJESA 2: PYETJET 6-19

1. Shkenca ka provuar se knaqsit m t mdha t
seksit ndodhin n tru. Me fjal t tjera, n realitet seksi
sht aktivitet mendor. Si kundrshton kjo at q na
mson kultura pr seksin?
2. Pse mendon se Perndia na e krijoi trurin n mnyr
q ta kemi t pamundur t marrim plotsisht vendime
bazuar n pasojat e ardhshme para mesit t t
njzetave?
3. Norepinefrina sht nj kimikat n tru q merr
prjetimet tejet emocionale dhe ndijore dhe ti
stampon n tru pr ti mbajtur mend. Cili sht nj
prjetim q t sht ngjitur n tru? Pse mendon se
gjat ktij prjetimi u lshua norepinefrin?
4. Cili sht reagimi yt pr faktet q lidhen me infeksionin
e prhapur me SST?
5. Prpara se t lexosh prgjigjen e pyetjes 9, sa dini
158 faktet lakuriq

pr SST-n m t prhapur, HPV-n? Si ta ndryshon

informacioni i ktij kapitulli mnyrn se si i sheh SST-
t n prgjithsi?
6. Si duhet t flasin t rriturit pr temn e SST-ve me
adoleshentt, n mnyr q ti ndihmojn t ndalojn
epidemin e SST-ve ndr t rinjt?
7. Si t bn t ndihesh njohuria se mesazhi i seksit t
sigurt sht mashtrim?
8. A t motivon t shmangsh aktivitetin seksual njohuria
se prezervativi dhe pilula bjn pak, n mos po asgj,
pr t t mbrojtur nga SST-t? Pse po ose pse jo?
9. Rilexo dy skenart nga fundi i prgjigjes s pyetjes 13.
Si do t reagoje po t ishe n nj nga marrdhniet e
prshkruara n kto histori? Si ndikon n zgjedhjet e
tua seksuale prfytyrimi i ndikimit t zgjedhjeve t tua
seksuale te bashkshortja jote dhe te fmijt e tu n t
ardhmen?
10. Si do ta prshkruaje qndrimin e prgjithshm t
moshatarve t tu ndaj SST-ve? (Shembuj: preokupim,
apati, padije, humor.)

PJESA 3: PYETJET 20-24

1. Pse mendon se ekziston nj lidhje mes seksit
paramartesor dhe depresionit/vetvrasjes?
2. Mendo pr mkatin (seksual ose t tjetrllojshm) n
jetn tnde. N fund fare, si t bri t ndihesh mkati?
3. Prfundo fjalit e mposhtme, me sa m tepr fjal q
t t vijn n mendje:
Seksi jasht martese on n ndjenja....
Seksi brenda martese on n ndjenja....
4. N baz t atyre q ke lexuar, si do ta prcaktoje
 Pyetje pr diskutim 159

seksin? Prve marrdhnies seksuale, far veprimesh

do t prfshije n kt prcaktim?
5. Pse mendon se t rinjt po bhen gjithmon e m t
gatshm pr t pranuar se aktiviteti seksual, prfshi dhe
seksin oral, nuk sht vrtet seks?
6. Mendo pr historin e gruas q i tha t shoqit se
shoqet e saj shkonin pr kshillim, pr shkak t
prvojave t tyre me seksin oral para martese. N baz
t gjrave q di tani pr mnyrn se si ndikon seksi n
tru, pse mendon se kto gra po prballeshin ende me
pasojat emocionale t kryerjes s seksit oral shum
koh pas atyre ngjarjeve?
7. Prfundo kt fjali: kultura thot se vetm marrdhnia
seksuale sht seks, por standardi i Perndis sht se
seksi sht do gj q....
8. N veanti, si je nnshtruar ndaj gnjeshtrs se
aktiviteti seksual sht i pranueshm, pr sa koh q ti
ruan virgjrin nga ana teknike? (Shembuj: miqt, disa
programe televizive, filma etj.)
9. Kur mendon pr bashkshortin apo pr bashkshorten
e ardhshme, far niveli intimiteti seksual shpreson q
ai person t ket ruajtur pr ty?
10. far t habit m tepr nga rreziqet e seksit oral?

PJESA 4: PYETJE 25-31

1. Pr mendimin tnd, kush paguan mimin m t lart,
kur aktiviteti seksual nuk ruhet pr martes?
2. Si mendon se do t ndikohej shoqria n trsi, nse
standardi i Perndis n kulturn ton pr pastrtin
do t ishte rregulli, jo prjashtimi?
3. Nn pyetjen 26, t inkurajuam t jesh amator n seks
160 faktet lakuriq

dhe specialist n marrdhnie natn e dasms. T

jesh amator n seks, do t thot thjesht t shmangsh
prvojat seksuale derisa t martohesh. far nevojitet
pr tu br specialist n marrdhnie?
4. Pr mendimin tnd, cilat jan tri nevojat m t
rndsishme q duhen knaqur n nj marrdhnie
romantike? A do t prmbusheshin m mir kto
nevoja prmes bashkjetess apo prmes martess?
5. Pse iftet e martuara monogame po prjetojn seksin
m t mir?
6. Si ndihesh nga fakti se kultura t sheh si nj kafsh q
si kontrollon dot shtysat seksuale?
7. Sipas prgjigjeve t pyetjeve 25 dhe 26, cilat jan disa
nga dobit unike t martess? Cilat nga kto prfitime
jan m t rndsishme pr ty?
8. far vargjesh biblike t ndihmojn ti qndrosh besnik
prkushtimit pr t ruajtur seksin pr martes edhe kur
hormonet ose emocionet ta bjn t vshtir pritjen?
Pse mendon se shum adoleshent t krishter, q
e falin virgjrin n nj ast rrmbimi, vazhdojn n
rrugn e mkatit seksual?
9. Cili sht reagimi yt ndaj historive t adoleshentve q
u prballn me procedim penal pr sexting? A mendon
se kjo sht qasja e duhur pr t ndaluar sexting? Pse po
ose pse jo?

PJESA 5: PYETJET 32-36

1. Prshkruaj nj moment kur prjetove faljen e
Perndis. Kur kthen kokn pas, si t bri t ndiheshe
falja e Perndis?
2. far kshille do ti jepje nj shoku/shoqeje q e ka t
 Pyetje pr diskutim 161

vshtir t pranoj dhuratn e faljes s Perndis?

3. Pse mendon se premtimi i Perndis pr falje t plot,
edhe pr mkatin seksual, sht kaq i vshtir t
pranohet?
4. Lexo 1 Korintasve 13:4-7. Kthehu, rilexoje dhe
zvendso fjaln dashuri me emrin tnd. Sa t
prshkruan ty kjo pjes? Bazuar n kt pjes, a
mendon se i do t tjert si duhet?
5. Prshkruaj nj marrdhnie ku e di se prjeton
dashuri t vrtet. (Nuk ka t bj me marrdhnien
romantike.) Si mendon se t duan?
6. Kur ndihesh i pasigurt pr vullnetin e Perndis pr ty?
Bazuar n ato q lexove nn pyetjen 34, far hapash
t veant mund t t ndihmojn t zbulosh vullnetin e
Perndis n at zon?
7. Prshkruaj strukturn e llogaridhnies tnde. Me fjal
t tjera, kush po t ndihmon qllimisht pr t ruajtur
prkushtimin ndaj pastrtis?
8. Pasi lexove kt libr, far kufijsh t veant ke
caktuar q t t ndihmojn n ruajtjen e pastrtis?
9. Vonimi i romancs ka provuar se sht mjet i fuqishm
pr t ndihmuar t rinjt q t qndrojn seksualisht t
pastr. Duke pasur parasysh kt, cila mendon se sht
mosha m e mir pr t filluar t dalsh me dik?
10. far prfshirjeje kan prindrit e tu pr t t
ndihmuar t mbetesh seksualisht i pastr?

PJESA 6: PYETJET 37-39

1. Prgjigjja e pyetjes 37 e prcakton pornografin
si prshkrim t sjelljes erotike (me figura ose me
shkrim), i cili synon eksitim seksual. lloj mediash t
162 faktet lakuriq

veanta prputhen me kt prcaktim?

2. Ke par ndonjher pornografi? N at koh, a e
kuptove se ajo q pe ishte pornografi apo e pe si dika
t padmshme?
3. Pse mendon se femrat dhe t rinjt po shohin gjithnj
e m tepr pornografi? Ku qndron joshja pr kta
prdorues?
4. Cili nga ndikimet e pornografis, t renditur n
prgjigjen e pyetjes 37, t duket m tronditsi? Pse?
5. Plotso vendet bosh n fjalin e mposhtme:
Pornografia on n seks _________, kurse pritja on n
seks ___________ n martes.
6. Pse mendon se t rinjt q kan probleme me
masturbimin prballen gjithmon me nj ndjenj t
fort turpi?
7. Pse mendon se Jezusi e barazoi epshin me idhujtarin
te Mateu 5:28? far ideje po prpiqej t jepte?
8. Si na ndihmon t shrohemi nga rrnimi i mkatit,
rrfimi i atij mkati para nj personi tjetr?
9. far burimesh tundimi ke nevoj t kputsh pr t
ruajtur prkushtimin ndaj pastrtis seksuale?
10. Si ndihesh t dish se liria nga mkati sht e mundur
prmes Krishtit?
 163

MIRNJOHJE

D

otit dhe familjes sime, sepse jetsojn vrtet
dashurin n marrdhnie.
Pamit, Lakits, Shonit, Freds, Elejns dhe
Kristit, q m ofruan ekspertizn dhe njohurit e tyre pr
kt tem t mrekullueshme.
Sus dhe Kimit, q hulumtuan n mnyr t palodhur dhe
shtypn dorshkrimin tim.
Prolifik Films, pr profesionalizmin dhe mprehtsin e tyre
krijuese.
Christ Community, q m lejuan t prdor pr filmim
coffee show-n e tyre t jashtzakonshm.
Erins, bashkpuntore e mrekullueshme dhe e shklqyer
n punn e vet.
164 faktet lakuriq

CIP Katalogimi n botim BK Tiran

McDowell, Josh
Faktet lakuriq: 39 pyetje pr seksin q prindrit
shpresojn t mos ua bni kurr / Xhosh MekDauell,
Erin Dejvis; prkth. Florenc Mene; red. Agesil
Qiriazi. Tiran: Instituti Jeta e re, 2016
164 f.; 130x180 cm.

Tit. origj.: The bare facts: 39 questions your parents

hope you never ask about sex

ISBN 978-99956-851-8-8

I.Davis, Erin

1.Feja kristiane 2.Seksi 3.Edukimi seksual

4.Higjena seksuale

27 -45
27 -447 -23
Pyetjet tuaja... Rreth seksit... kan Prgjigje!
Ka m shum se 4 miliard krkime n vit pr fjaln seks n motorin
e krkimit Google. Kjo sht nj nga fjalt m t krkuara n internet.
Adoleshentt jan grupmosha q krkon rreth ksaj fjale m shum se do
grupmosh tjetr. Kjo tregon, t paktn dy gjra:
1. Shum t rinj kan pyetje rreth tems s seksit.
2. N Google gjenden shum prgjigje, por jo patjetr prgjigjet m t mira.
Libri Faktet Lakuriq q keni n dor, sht nj prpjekje e sinqert dhe e
drejtprdrejt pr t ofruar prgjigje n kt fush. Libri sht shkruar n nj
kontest bisede me t rinj dhe ofron prgjigje pr pyetje si m posht:
* A nuk jan t parezistueshme hormonet?
* Si m ndikon pornografia?
* Si t mbrohem nga smundjet seksualisht t transmetueshme?
* far sht pastrtia seksuale?
* Si t prballoj presionin e moshatarve?
* Si t jem i/e falur dhe t ndihem i/e falur, kur kam br gabime n kt
fush?

Shpresojm tju ndihmojm t jetoni nj jet pa keqardhje.

Dhe q do t gjeni prgjigje pr pyetjet tuaja n kt libr!

Q kur ka filluar karriern e tij, Xhosh Mekdauell iu

ka folur m shum se 10 milion t rinjve, n rreth
118 vende t ndryshme t bots. 51 milion libra t
tij kan mbrritur n duart e lexuesve. Dhe shum prej
ktyre librave jan tashm edhe n gjuhn shqipe, si pr
shembull Zot, Gnjeshtar apo i mendur, Debati
Islam, Prova q Krkojn Vendim etj. Ai vazhdon
t udhtoj n t gjith botn, duke trajtuar tema q
ndihmojn t rinjt pr t jetuar nj jet me kuptim,
duke gjetur prgjigjet tek besimi i krishter.

ISBN 978-99956-851-8-8

9 789995 685188 mimi: 300 lek