Aquaponie bouw je eigen systeem

MOS
duurzame
scholen
straffe
www.aquaponis.be scholen
1.
Vorm je ideen

Enkele belangrijke uitgangspunten:

Surf even op het internet. Je zal zien dat er al heel wat bestaat. Deze handleiding bijvoorbeeld
hebben we onder meer geplukt van de website aquaponic.be. Daar vind je ook een webshop
op waar je je materiaal kan aanschaffen. Uiteraard is niks zo leuk en creatief om het zelf te
bouwen. En daar willen wij jullie dus ook mee helpen.

Bovendien kan je op onze website (aquaponis.be) de instructievideo bekijken die Dobbit.

TV gemaakt heeft. Laat je niet afschrikken door deze handige Harry. Het valt wel mee. Het
leuke van aquaponie bestaat immers uit de bouw en de verdere opvolging. En daarbij is het
volgende van belang:

Loop rond in je school en vorm je idee waar je het systeem kan opzetten. Veel ruimte is er
niet nodig, maar wel een stabiele ondergrond omdat het water en de grond toch wel wat
gewicht hebben.
Een aquaponie-systeem is niet moeilijk te onderhouden, maar vraagt net zoals elke tuin
wel basisonderhoud.
Je zal met vis werken en dus moet je beseffen dat je dagelijks zal moeten voederen en de
vis in optimale conditie moet proberen te houden.
Een aquaponie-systeem heeft op zijn minst n pomp nodig. Je hebt dus elektriciteit
nodig, en liefst een toevoer die stabiel is (geen stroomuitval).
Net zoals andere hobbys, kan je bij aquaponie in het begin wat moeilijkheden
ondervinden. Het wordt misschien meteen een succesverhaal of net een moeilijke weg.
Wees geduldig. Begin klein.
2.
Maak een plan

Voor je begint, zijn er een aantal zaken

die je moet overwegen en die erg belangrijk zijn.
Wil je koud- of warmwatervis?
Dit heeft onder andere gevolgen op de plaats waar de systemen komen te staan:
- Bij koudwatersystemen kan je best je vistank ongesoleerd ingraven in de grond, maar
dit hoeft niet. Zorg er wel voor dat je systeem niet in de volle wind staat waardoor je in
de winter makkelijker vorst kan krijgen. Je werkt ook nooit in een serre maar in open
lucht. De temperatuur mag niet te hoog oplopen.
- Bij warmwatersystemen zal je ervoor moeten zorgen dat de temperatuur boven een
minimum blijft. Dit betekent wellicht een bijkomend systeem voor de meting van
temperatuur en verwarming van het water. Bij warme systemen isoleer je best je vistank
en eventueel je groeibedden en werk je liefst in een serre.

Maak wat schetsen, zo zie je snel wat kan en wat niet op jouw locatie.

Bereken je systeem. In een aquaponie-systeem moet alles in evenwicht zijn: Omdat het
water de goede hoeveelheid voedingsstoffen moet bevatten, is de juiste hoeveelheid vis
nodig. Om je afvalstoffen te kunnen opnemen is de grootte van het groeibed van belang.
Je kan n en ander berekenen via de website: www.aquaponic.be (aquaponics calculator)

Noteer wat je weet: bijvoorbeeld hoeveel vis je wil, of hoe groot je groeibed moet zijn. Wil
je meer dan 12 kg vis per 1000 liter water, dan kan een eenvoudige swirl-filter geen kwaad.
Ga je echt intensief werken, of enkel met NFT of floating rafts, dan plaats je best een
mechanische filter.

Bepaal je materiaal
- Welke vistank wil je gebruiken?
Heel geschikt is een IBC ofte 1000l vat. Maar het kan ook met een oud vat, een grote
kuip, een plastic vijvertje of zelfbouw met hout en vijverfolie.
- Welk groeibed wil ik?
Ook hier kan je combineren: gebruik je een deel van de IBC als groeibed? Of wil je ook
een buizensysteem en/of floating raft? Bouw je dit in hout met vijverfolie of gebruik je
liever halve vaten of tonnen?
Je kan hier leuk mee combineren. Het groeibed is ideaal 30 cm diep.
3.
Wat koop je?

In feite hoef je niet veel te kopen. Je kan het uiteraard

wel en je kan zelfs volledige systemen aanschaffen,
maar dat hoeft echt niet. Waar je best NIET op
bezuinigt, is het volgende:

De pomp is belangrijk! Koop deze best nieuw. Als de pomp het begeeft, kunnen je vissen
sterven! Zorg voor een pomp die net iets meer kan pompen dan de hoeveelheid water in
je vat: voor een 1000l vat, voorzie je een pomp met een debiet van
1500 liter per uur.

De regel is dat je pomp op
een uur tijd op zijn minst
al het water moet kunnen
rondpompen. Vandaar
iets meer marge nemen.

Voor het groeibed: een

Bell-sifon. Zie ook de
video. En uiteraard hydro-
argex of lava 16-32.
Aan de slag
Je aquaponie-systeem in 8 stappen

In dit voorbeeld werken we met een IBC van 1000 liter.

En we plaatsen het systeem bovengronds.

Belangrijk:

Kies best voor een IBC met kunststof of gegalvaniseerde voet. Best geen hout om
verrotting van het hout en dus stabiliteitsproblemen te vermijden.

Als je een 2e hands IBC aanschaft verzeker je ervan

dat er geen giftige producten in
zijn opgeslagen in een vorig
leven. Meestal bevatten
IPCs zonnebloemolie en
dat stelt geen problemen.

Controleer of de kraan
nog goed afsluit.
Stap 1.
Aftekenen en verzagen

Schroef de bovensteunen van de kooi los.

Hou de stangen en schroeven, die dienen later
teruggeplaatst te worden. (foto3)
3

Haal het vat nu uit de kooi. (foto4)

Meet vanaf de bovenkant van het vat op

verschillende punten (hoeken) 32cm af. We
voorzien een diepte van 30cm en 2cm reserve.
Verbind vervolgens de lijnen met een stift of
potlood. TIP: om beter af te meten, kan je 4
een rechte plank tegen de bovenkant van
het vat houden (dan meet je de bolling van de
rand niet) (foto 5)

Zaag vervolgens het vat door op de lijn. Draag

handschoenen en een bril! gebruik voor het
zagen een fijne houtzaag (handzaag), een
cirkelzaag (regel het blad op max 1cm) of een
slijpschijf. Zaag heel rustig om verhitting te 5
voorkomen. (foto 6)

Werk de randen af met een ontbramer, vijl of mes.

Nu kan je meteen de tank grondig reinigen en
spoelen indien gewenst. (foto 7)

7
Stap 2.
Plaatsen van
de tankdoorgang
8

We kunnen meteen de tankdoorvoer voor de

bell-siphon steken. Bepaal op voorhand waar je
deze wil. We raden aan om deze in het plat vlak
nabij een hoek te steken (voorhoek), tegenover de 9
waterinlaat. Zo verzeker je een goede doorstroom.

Gebruik een klokboor met de juiste diameter.

(foto 8) We raden aan om in dit systeem
een bell-siphon van 25mm te steken, dus de
tankdoorvoer is uitwendig 1 duim (boor 25,5 tot
27 mm). Hou de boormachine stevig vast want
de tanden kunnen in de plastic grijpen en de
boormachine meetrekken. Werk rustig en druk 10
niet te hard.

Ontbraam (foto 9) en steek de tankdoorgang.

Zorg ervoor dat de rubber binnenin zit en draai
goed aan. (foto 10 > 13)

11

12
Opgelet
Controleer toch het deksel: sommige deksels
hebben een drukventiel, dat veelal begint te
lekken na verloop van tijd. We raden je aan om dit
soort deksels met een stuk geknipte kunststof dicht
te kleven d.m.v. silicone of Tec7.

We raden ook aan om de sluiting van het deksel

zelf te dichten met silicone. 13
Stap 3.
Het verzagen van de kooi

Teken op de kooi af waar je wil zagen. In ons

geval steken we hiervoor het groeibed terug in de
kooi en markeren we de plaats waar het groeibed
14
eindigt. Je kan dit ook aftekenen op 32 cm van de
bodem. (foto 14)

Wil je dat de tank op de pallet staat, doe dan

net hetzelfde met de tank (je meet dan normaal
zon 68 cm boven de pallet). Je gebruikt dan
de bovenkant van de kooi als steun voor het
groeibed.
15
Je kan ook enkel de hoeken aftekenen en een lat
gebruiken om rechte lijnen af te tekenen.

Zaag nu de buisjes door. Gebruik een

veiligheidsbril! Je kan zagen met een handzaag,
maar met een slijpschijf is het iets minder
vermoeiend. (foto 15)

Meteen na het zagen kan je de buisjes afwerken:

16
om wonden en beschadiging te voorkomen gaan
we de snedes ontbramen. Gebruik een ontbramer of
een ronde vijl. (foto 16)

Meteen na het ontbramen kan je de zaagsnedes

verven om roest te voorkomen. Je kan een spuitbus
gebruiken. (foto 17)
17
PS: wil je minder zagen dan kan je de kooi ook intact
houden, zoals in deze tekening, maar let wel op
voor voldoende steun. (foto 18)

18
Stap 4.
Het voorbereiden
van de pallet 17

Aangezien wij voor een

bovengronds systeem kozen,
gebruiken we de bovenkant
van ons IBC, dat we in het
begin losgeschroefd hebben,
als steun voor ons groeibed.
(foto 17)

Daarom hebben we in het begin

gezegd om zeker de schroeven en
buisjes bij te houden. (foto 18)

18
Stap 5.
Het maken van
de groeibedsteunen

Je vistank is nu zo goed als klaar. Dus gaan we even verder met het groeibed. Eerst moet je
beslissen waar je dat gaat plaatsen. Vissen houden van schaduw, dus je kan je groeibed op
de vistank plaatsen. Maar dat hoeft dus niet. Indien je het bed niet op de tank plaatst moet je
voor voldoende steun zorgen (alles samen weegt het systeem heel snel zon 400 kg).

Verder moet je er ook aan denken om je groeibed iets hoger dan de vistank te plaatsen
om de terugstroom te garanderen.

In ons voorbeeld kiezen we

voor het groeibed op de vistank.
Eerst maken we steunbalken. Om nabehandeling
overbodig te maken, gebruik je best een
tropische houtsoort

Bepaal dan hoe breed je je luik wil maken (om

de vissen te voederen en te onderhouden). Die
breedte is uiteraard bepalend voor de oversteek
van het groeibed achteraan. TIP: het luik is 19
best zon 30 cm breed om later een emmer in
je vistank te kunnen steken. De plaatsing van
het groeibed kan op twee manieren. (foto 19)

Als je weet hoe je groeibed op de tank komt, kan je

de balken zagen. Standaard is dit vaak 135 cm.
(foto 20)

Bij een dwarsopstelling is dit: 20

breedte groeibed (100 cm) + breedte luik (30 cm)
min een klein beetje voor mooiere afwerking
= 128cm (foto 21)

21
Stap 5 b
Het maken van
de groeibedsteunen

Daarna leg je de balken tegen de kooi van de vistank,

met de voorkant gelijk aan de voorkant van de kooi.
de achterkant steekt wat uit voor de extra steun.

Teken nu de buisjes af (markeer de positie op de

steunbalkjes) (foto 22)

Boor nu de gaten in de balk op de posities

van de markeringen. Boor n twee cm diep
met een scherpe boor die iets groter is dan de
buisjes. Dit is gewoonlijk diameter 12mm, dus
boren met 14mm (foto 23) 22

Plaats nu de steunen op de kooi. (foto 24-25)

Je groeibed (op pallet of zonder) past hier dwars

op. Indien je groeibed NIET op het pallet staat,
raden we sterk aan om nog 1 of 2 dwarsbalken
onder het bed te voorzien, want er is een kans dat
de kunststof wat verzakt tussen de steunen.
23

24

25
Stap 6.
Afwerking

Het is altijd leuk om een systeem mooi af te werken.

Maak een luikje van cederhout of een andere watervaste houtsoort.

Ook de rest van het groeibed en de vistank kan je met hout of rietmatten bedekken. Dat oogt
niet enkel mooi, maar zorgt ook voor extra koeling.

Je vissen houden niet van direct zonlicht, maar zorg er uiteraard wel voor dat er licht in de
tank valt, gewoon door de openingen tussen het groeibed en de tank niet te dichten.
Stap 7.
De techniek
26

Eens alles mooi op zijn plaats

staat monteer je de techniek:
27
Plaats de overzetbuis van de autosifon mooi
centraal op de tankdoorvoer. Je kan er wat
grotere stenen rond leggen. (foto 26)

Vul je groeibed met hydro-argex of lava 16-32.

(foto 27)

Plaats de uitstroombuis
Plaats onderaan de tankdoorvoer een kort stukje 28
rechte buis, een bocht van 90 en een stuk buis van
min 20cm. (foto 28) Indien gewenst kan je nog een
bochtje plaatsen. Lijm niets als het niet nodig is: die
stukken mogen wat lekken en dan kan je later nog
altijd aanpassingen aanbrengen.

Plaats de bell-siphon. (foto 29)

Plaats je pomp in de tank en koppel een stuk

29
tuinslang aan n van de pompuitgangen.
Die tuinslang leg je mooi achteraan je
systeem naar je groeibed. (foto 30)

Je maakt de tuinslang daar vast met een

spanbandje of iets dergelijks. (foto 31)

Wil je op veilig spelen dan kan je ook een

luchtpomp met een luchtsteen installeren.
30
Maar dat is geen must.

31
 Stap 8.
De opstart

Giet water in je vistank en plant je plantjes. Hiervoor kan je planten uit de groentetuin of
kruiden uit de winkel halen, waarbij je alle aarde rustig afspoelt onder stromend water.
Je kan ook al zaaien. Hoe sneller je planten, hebt, hoe sneller het water bacterie-kolonies
zal bevatten. Na een weekje zal je water goed zijn om de vis te plaatsen. Vanaf dan is het enkel
nog genieten

kinderen spelend laten leren

en vooral creatief omspringen met aquaponie.

ie we e t b elonen wij s.
W
m e t d e h oofdprij
je wel p
Meer info o is.be
ap on
www.aqu
 MOS
duurzame
scholen
straffe
www.aquaponis.be scholen