Gio trnh

Qun tr ngun nhn lc

 CHNG I
TNG QUAN V QUN TR NGUN NHN LC

I. QUN TR NGUN NHN LC V NH QUN TR NHN S

Mt nh lnh o trong lnh vc ny pht biu: "Ngy hm qua mt cng ti c kh nng ti
chnh v cng ngh cao l mt li th cnh tranh to ln nht. Nhng ngy hm nay, mt cng ti
cng hin mt sn phm cht lng cao mi ch l mt bc ginh u th cnh tranh. C mt
yu t to ra li th cnh tranh mnh m cho doanh nghip trong tng lai l nng lc con ngi
trong t chc..." V vy. qun tr ngun nhn lc c xem nh l nhn t then cht ci thin
tnh hnh cnh tranh ca cc doanh nghip trong tng lai.
1) Qun tr ngun nhn lc HRM (Human Resource Management)
Qun tr ngun nhn lc chnh l vic duy tr, pht trin, iu phi v s dng mt cch hp l, c
hiu qu ngun ti nguyn nhn lc ca mt t chc hon thnh cc mc tiu m t chc
t ra. Tt c cc nh qun tr mi cp ch c th t c mc tiu do h t ra thng qua
nhng n lc ca cc nhn vin di quyn. V vy, thc hin tt cc mc tiu i hi mi
cp qun tr u phi lm tt cng tc qun tr ti nguyn nhn lc.
tin cho vic nghin cu, cn c s phn bit r rng gia khi nim nhn s v khi nim ti
nguyn nhn lc. Nhn s c hiu l nhng con ngi c th m nhim mt chc v hay v
tr cng tc c th no trong c quan, t chc. Cn ti nguyn nhn lc c hiu l ton b
kh nng v sc lc, tr tu ca mi c nhn trong t chc bt k vai tr ca h l g. i tng
tc ng ca qun tr nhn s l: Ngun ti nguyn nhn lc.
Qun tr nhn s lun gn lin vi s tn ti ca cc t chc, n l mt hot ng ring c ca
cc t chc. Thng th chng ta hiu: T chc l mt nhm trong c nhiu ngi c tp
hp li cng nhau phi hp hnh ng nhm t n mt mc tiu chung no m tt c
cng quan tm. Trong thc t n c th l hng sn xut, cng ti, x nghip, c quan nh nc,
bnh vin, lin on lao ng, nh th, vin i hc, qun i... thm ch cn bao gm c t chc
chnh tr, t chc vn ng tranh c, t chc t thin...
Nh qun tr nhn s ng vai tr l ngi to ra cc chnh sch nhm to dng v iu chnh cc
mi quan h lin quan n con ngi trong t chc, n c th c thc hin bi cc tc ng t
nh qun tr trc tuyn (Line manager). Vai tr ca nh qun tr nhn s l pht trin cc chnh
sch v chng trnh m chc nng nh l cht xc tc v ng lc trong mi quan h gia nh
qun tr trc tuyn v ngi cng nhn. y chnh l s phn chia trch nhim gia cc nh qun
tr trc tuyn v cc chuyn gia qun tr nhn s. S phn bit gia vai tr ca nh qun tr nhn
s v chc trch ca nh qun tr trc tuyn c minh ha c th hn qua v d sau:
Gim c bn hng ca cng ty Dantee va nhn c n xin ngh vic mt nhn vin di
quyn. ng ta lin gi in cho trng phng nhn s yu cu phng cung cp cho mt vi
ng vin c th thay th cho ngi va ngh. Trong trng hp ny c ngi ph trch b phn

1
bn hng v phng nhn s u c gng hon thnh mc tiu ca t chc nhng cc gc
khc nhau. Ngi ph trch nhn s chu trch nhim cung cp nhng ng vin c nhng tiu
chun ph hp cho ngi qun l bn hng. Ngi qun l bn hng ph trch cc nhn vin s ra
quyt nh thu mn cui cng. Trch nhim chnh ca ng gim c bn hng l lnh o nhn
vin di quyn bn c nhiu sn phm cho n v. Trch nhim ca phng nhn s l gip
ng gim c bn hng trong cc vn lin quan n nhn s.
2) Cc chc nng ca qun tr ngun nhn lc
Nhim v c bn ca cc nh qun tr nhn s l nghin cu pht trin v trin khai h thng cc
chnh sch c bn p dng vo lnh vc nhn s trn c s thc hin cc chc nng c bn ca
qun tr nhn s. Cc chc nng bao gm: hoch nh ngun nhn lc, tuyn m v la chn;
pht trin ngun nhn lc; phc li v lng bng; an ton v sc khe; tng quan lao ng v
nghin cu ngun nhn lc.
a -Hoch nh ngun nhn lc, tuyn m v la chn
Mt t chc phi xp t cc c nhn vo nhng cng vic c th cng nh thi gian v ni chn
hp l t thnh mc tiu ca t chc. Hoch nh ti nguyn nhn s l tin trnh xt duyt
li mt cch c h thng nhng yu cu v TNNS m bo rng t chc s c ng s ngi
c y cc k nng ng vi yu cu thc hin cng vic m t chc t ra.
Tuyn m nhn vin l mt tin trnh thu ht nhng ngi c kh nng t nhiu ngun khc nhau
n ng k, np n tm vic lm trong t chc.
Tuyn chn l tin trnh chn la cc ng vin ph hp nht cho mt v tr cng tc no
c xc nh trc.
b -Pht trin ngun nhn lc
Pht trin ngun nhn lc gip cc c nhn , nhm v t chc tr nn hiu qu hn trong vic
thc hin cc cng vic nh h thng kin thc, k nng ngh nghip khng ngng tng ln. Pht
trin ngun nhn lc l cn thit v bn thn c nhn ngi lao ng, cng vic v t chc lun
thay i di cc tc ng ca mi trng, nu khng c s pht trin th ngi lao ng khng
th theo kp vi s thay i . Thm na, tin trnh ny phi c tin hnh lin tc, thng
xuyn nu nh cng ti mun gi vng v th cnh tranh ca mnh. Bi v cc i th cnh tranh
ca cng ti cng s thng xuyn nghin cu phng cch ci thin v tr cnh tranh ca mnh
thng qua cc chng trnh pht trin nhn lc cho ti nguyn nhn s ca h. Tin trnh pht
trin bt u t khi ngi lao ng bt u tham gia vo cng ti v tip tc trong sut s nghip
lao ng ca h.
Phm vi rng ln ca chng trnh HRD bao hm c pht trin t chc (Organization
Development). Mc ch ca OD l thay i mi trng cng ti ngi cng nhn c th hon
thnh tt hn cng vic ca h.
Mt kha cnh khc ca OD l nh hng ngh nghip v nh gi cng vic. nh hng ngh
nghip l tin trnh thit lp mc tiu ngun nhn lc v cch thc t mc tiu . Cc yu

2
cu ca t chc v ngh nghip ca cc nhn khng c tch ri nhau. Mt t chc gip c
nhn trong nh hng ngh nghip cng tha mn nhu cu ca mnh.
c -Lng bng v i ng
Mt h thng "B p" xng ng cho ngi lao ng s cung cp nhng phn thng y ,
cng bng v xng ng cho nhng n lc ca c nhn trong vic thc hin cc mc tiu ca t
chc. y thut ng "S b p" (compensation) bao gm tt c nhng phn thng m cc
nhn nhn c t cng vic ca h. Phn thng ny c th l mt hoc tng hp nhng yu t
sau:
Tin cng (tin lng): L s tin m ngi lao ng nhn c t ngi ch doanh nghip tr
cho vic h phi thc hin cho doanh nghip mt cng vic no vi khi lng v mc cht
lng c quy nh trc trong mt khong thi gian nht nh.
Cc khon tr cp: Phn ny bao gm tt c nhng khon thu nhp bng tin m ngi lao ng
c nhn thm ngoi tin lng nh: tin thng cho ngy l, tr cp m au v chi ph cho
dch v chm sc y t.
Thu nhp phi tin t: l khon thu nhp khng mang tnh cht tin bc nh to iu kin
ngi lao ng c vui chi gii tr, c m mang kin thc hoc mi trng lm vic vui v.
d -An ton v sc khe
An ton lin quan n vic bo v cng nhn trnh nhng tc hi m nguyn nhn t nhng tai
nn lao ng. iu ny l rt quan trng v cng nhn c lm vic trong mi trng an ton v
c chm sc sc khe tt s hng hi v nhit tnh lao ng nh m tng nng sut lao
ng, nng cao cht lng sn phm, h gi thnh, tng li nhun cho doanh nghip. Mt khc
nh an ton v chm sc sc kho tt nn ngi lao ng t b au m, tai nn lao ng, sc kho
ngi lao ng m bo nn h c kh nng lao ng lu di cho t chc. iu ny lm cho
doanh nghip gim c cc khon chi tr cho ngh vic v m au, n b do tai nn lao ng...
e -Tng quan lao ng
Trong thi i ngy nay, khi m trnh khoa hc k thut pht trin nhanh chng to ra
nhng s thay i to ln trong sn xut, iu ny cng c tc ng trong vic lm thay i mi
quan h gia cng nhn v ngi qun l theo chiu hng lm cho cc mi quan h ny ngy
cng phc tp hn. Thm vo vic gim thiu s lng cng nhn o xanh (ch yu s dng
th lc, thc hin cc cng vic n gin, khng c trnh t duy cao) do tc ng ca vic
chuyn mn ha v pht trin sn xut y ngi cng nhn vo tnh th cnh tranh gay gt v
lun ng trc nguy c b mt vic, b sa thi. iu ny cng gy ra s thay i trong quan h
lao ng v quan h con ngi trong t chc.
f -Nghin cu ngun nhn lc
Vic nghin cu ny bao hm mi chc nng ca HRM. L do cho vic nghin cu ny l ngy
cng c nhiu ngi lao ng vng mt thm ch b vic khng l do r rng. Nguyn nhn ca
tnh trng ny c th nhn thy t vic c qu nhiu li phn nn ca ngi lao ng m khng
c cc cp qun l gii quyt. V d ti Cng ti sn xut xe hi Volvo, mt nghin cu cho thy
3
rng tnh trng bi bm v d bn ti ni lm vic lm nh hng n cng vic ca ngi
cng nhn, lm cho ngi cng nhn c xu hng ngi lao ng, mun ngh vic. T nghin cu
, cng ti thay i mi trng lm vic v kt qu l gip ci thin c tnh hnh ny.
Mc tiu ca vic nghin cu l pht hin nhng nguyn nhn gy ra cc tc ng xu lm km
hm kh nng khai thc hiu qu ti nguyn nhn s ca t chc ng thi tm kim nhng gii
php hu hiu loi b cc nguyn nhn . Ngoi ra, nghin cu ti ngun nhn lc cn ch
ng tm kim nhng con ng mi, hiu qu khai thc ti a tim nng t ngun ti nguyn
nhn lc hin c ca n v.
Trn y l nhng chc nng c bn ca qun tr nhn s, tuy nhin cc chc nng k trn khng
phi l c lp m chng c lin quan mt thit vi nhau. Mt nh qun l phi nhn thy rng
cc quyt nh ca mnh trong mt lnh vc s nh hng n lnh vc khc, nhng nh hng
tim nng. V d nh, mt nh qun l khng th ch nhn mnh n vic tuyn m v o to
nhn vin trong khi li th vi vic m bo s "B p" y v thi gian, tin bc v phn
thng khc cho h.

II. MC TIU CA QUN TR TI NGUYN NHN S

Mc tiu ca Qun tr TNNS nhm cung cp cho cc c quan mt lc lng lao ng theo ng
yu cu ng thi m bo cho vic khai thc s dng ngun lc lao ng mt cch tit kim
v hiu qu nht qua m t c cc mc tiu khc nhau do t chc t ra. t mc tiu
ny, cc nh qun tr phi bit cch tuyn chn nhn ti thng qua chnh sch "chiu hin i s",
bit cch o to, hun luyn pht trin khng ngng nng cao trnh cho h, bit cch b
tr, s dng h hp l ng thi cng phi bit s dng linh hot cc cng c nh gi, khen
thng, k lut, quan h nhn s, lng bng, i ng ... duy tr v thc y ng c lm vic
mnh m cho nhn vin ca mnh.
m bo cho cng ti tn ti v khng ngng pht trin, nh qun tr nhn s cn nm vng v
tho mn c bn mc tiu c bn sau y:
1) Mc tiu x hi
Cng ti phi p ng c nhng yu cu v nhng i hi ca x hi. Cng ti khng ch hot
ng v mc tiu li nhun m n cn phi quan tm n cc li ch ca x hi.

2) Mc tiu ca ton t chc

Qun tr TNNS nghin cu v a ra cch thc lm th no mt t chc hot ng c hiu
qu. Mc tiu ca qun tr nhn s l lm sao thc hin c cc mc tiu chung do t chc
t ra mt cch hiu qu nht. Qun tr TNNS t n khng phi l cu cnh; n ch l phng
tin gip t chc t c cc mc tiu ca mnh.

4
3) Mc tiu ca cc b phn chc nng
Mi b phn phng ban u c chc nng v nhim v ring. V th mi b phn phng ban phi
c trch nhim ng gp phc v cho vic thc hin mc tiu ca ton t chc. Mc tiu ca b
phn chc nng ny phi ph hp vi mc tiu chung ca t chc. Mc tiu c t ra cho
qun tr nhn s l lm sao thc hin c cc mc tiu c t ra cho cc b phn chc
nng mt cch hu hiu nht.
4) Mc tiu ca c nhn
Nh qun tr phi gip nhn vin mnh t c cc mc tiu c nhn ca h. Nh qun tr phi
nhn thc rng nu lng qun mc tiu c nhn ca nhn vin, nng sut lao ng s gim, vic
hon thnh cng tc s suy gim, v nhn vin c th s ri b c quan.
t c cc mc tiu trn, cn phi c cc hot ng qun tr TNNS c th.

CC MC TIU TNNS CC HOT NG H TR

1. Mc tiu x hi a. Tun th lut php.
b. Cc dch v theo yu cu
c. Mi tng quan gia cng on v cp qun tr
2. Mc tiu thuc v t chc a. Hoch nh TNNS.
b. Tuyn m
c. Tuyn chn.
d. o to v pht trin.
e. nh gi.
f. Sp xp.
g. Cc hot ng kim tra
3. Mc tiu chc nng a. nh gi.
b. Sp xp.
c. Cc hot ng kim tra
4. Mc tiu c nhn a. o to v pht trin
b. nh gi.
c. Sp xp.
d. Lng bng.
e. Cc hot ng kim tra

5
 Qun tr
Qun tr ti
TNNS
chnh

Nghin cu pht trin

v qun tr k thut
Qun tr
Qun tr SX
Marketing
& DV
Qun tr hnh
chnh

S quan h gia cc lnh vc qun tr

Nh vy qun tr TNNS lin quan n mi cp trong t chc v n hin din khp
mi phng ban.

III. VAI TR CA B PHN TNNS

Cng tc qun tr TNNS l mt cng tc chung m tt c cc b phn, cc cp qun tr u phi
m nhim v cp no, b phn no cng c nhn vin di quyn, tc l u phi thc hin cc
ni dung c bn nh gii thiu trn.
Tuy nhin, thng thng trong cc t chc kinh t cn tn ti mt b phn c lp chuyn trch
v cng tc nhn s c gi l phng nhn s hay phng t chc nhn s . B phn ny gi cc
vai tr c bn nh sau:
1) Chnh sch
Ngy nay c khuynh hng giao cho b phn nhn s ra cc chnh sch hoc c vn cho lnh
o cp cao trong vic ra chnh sch lin quan n ti nguyn nhn s trong ton n v.
Ngoi vic ra cc chnh sch, b phn qun l nhn s cn gi vai tr ch yu trong vic m
bo rng cc chnh sch c thi hnh trong ton n v. Cc chnh sch ny phi c kh nng
gii quyt cc vn kh khn v gip c quan thc hin c cc mc tiu ca t chc.
2) C vn v t vn
Ngoi ra, b phn nhn s cn ng vai tr l b phn t vn (counselling) v c vn (advising)
cho cc cp qun tr khc bng cc li khuyn co thch hp i vi cc vn v quan h lao
ng, an ton lao ng, y t, sc khe hay k lut.

6
3) Dch v
Cung cp dch v v tuyn dng o to pht trin nhn vin cho cc b phn khc. Qun l vic
tr lng, hu tr, bo him, an ton lao ng v y t; ng thi lu tr v bo qun, s dng h
s c hiu qu. Tc l ng thi thc hin chc nng qun l hnh chnh ca cng ti.
4) Kim tra, gim st
B phn nhn s m nhn cc chc nng kim tra bng cch gim st cc b phn khc c m
bo thc hin cc chnh sch, cc chng trnh thuc v nhn s ra hay khng.
Mt loi kim tra thng thng khc l kim tra cc th tc. Chng hn nh kim tra cc b phn
khc nh gi thnh tch nhn vin c ng khng hay b st mt phn thnh tch no khng.
Ngoi ra cn mt loi kim tra khc l kim tra mc (audit). B phn nhn vin phi o lng
nh gi phn tch cc n khiu ni, cc tai nn lao ng, cc k hn chm dt hp ng lao
ng, l do vng mt ca nhn vin v cc bin php k lut. H phi thc y cc qun tr TNNS
mt cch c hiu qu hn. Cc cuc kim tra ny phi c vit thnh bn tng trnh v khng
nhng gi cho b phn lin h, m cn gi cho cp qun tr cao cp.

IV. C CU T CHC CA B PHN QTNS

Trong qun tr khng c c cu t chc no l tt nht v hon chnh nht c. T chc tt l t
chc nng ng, ngha l n phi c kh nng thay i ty theo tnh hnh. Sau y l c cu t
chc ca cc loi hnh kinh doanh theo quy m.
Trc ht l x nghip c th. y l loi hnh kinh doanh nh nht v chi c mt cp qun tr
duy nht, l ng ch kim gim c. Nhng khi x nghip pht trin ln thnh cng ti nhng
vi quy m nh, lc bt u xut hin vai tr ca ngi ph trch cng vic nhn s. Nhng
v khi lng cng vic khng nhiu, cho nn cc nh qun tr chuyn mn kim lun cng vic
v nhn s.

ng / b ch

Phng kinh doanh Phng k thut Phng ti chnh

Nhng nu x nghip pht trin thm, cng vic hnh chnh ba bn, v nhn vin bt u ng,
th trng phng hnh chnh qun tr kim lun cng vic TNNS do mt chuyn vin ph trch.
Nu nu pht trin thnh cng ti vi quy m trung bnh, nhn s bt u ng hn, lc cng ti
cn mt v gim c lo v TNNS.

7
 Tng gim c

G. kinh doanh G. sn xut G. ti chnh G. TNNS

Khi cng ti pht trin hn, c quy m ln c ngn nhn vin, lc b phn TNNS phi tng
cng, chia ra lm nhiu ban chuyn mn di quyn ca trng ban, hay chuyn vin ph trch
tng chc nng chuyn mn.

Tng gim c

G. kinh doanh G. sn xut G. ti chnh G. TNNS

Pht trin Lng bng v Tuyn dng An ton v Tng quan lao
TNNS phc li y t ng

V. XU HNG, THCH V CC VN NH HNG N QUN TR TNNS

1) Cc xu hng
a -Bng n thng tin
Hin nay trn th gii ang vo giai on bng n thng tin, trnh gio dc, hc vn, kin
thc tng hp ca cng nhn ngy cng cao dn n vic phi o thi cng nhn khng theo
ui kp thi i. iu ny nh hng n gi tr v thi i vi cng vic , ng thi cng
nh hng n quyn hn v s tham gia ca cng nhn vo vic qun l cng nh hn ch s
tha mn v hi lng i vi cng vic, iu nh hng n cc phn thng v s i ng
ca cng nhn.
b -Thay i cht lng cuc sng
Vic thay i mc thang gi tr sng dn n vic thay i cht lng cuc sng. Ngoi ng
lng duy tr cuc sng v ti sn xut sc lao ng, cng nhn ngy cng c xu hng coi
cng vic nh l mt phn ca phong cch sng v l mt phng tin hon thnh mc ch
ca mnh.

8
 c -S nhm chn trong cng vic
S pht trin ca khoa hc k thut sn xut ra nhiu my mc t ng, ng thi vi s
chuyn mn ha cao dn n lao ng ca cng nhn ngy cng nhm chn. Hu qu l
nng sut lao ng thp, cng nhn thng hay vng mt v thm ch c mu thun ny sinh.
d -S cng thng ca ngh nghip
Ngy nay cng nhn v cc nh qun tr trn th gii lun quan tm n vn cng thng ca
ngh nghip. y l cn bnh ca th gii cng nghip do rt nhiu nguyn nhn tc ng ch
yu l do cng lao ng cao, s nhm chn trong cng vic, ting ng ca my mc,
nhim khng kh, s lo u...
e -Phong ph ha cng vic
Hin nay trn th gii ti cc nc tin tin ang c xu hng b tr cng vic thay i lm a
dng ha cng vic nhm trnh nhm chn cho cng nhn. Ngha l b tr cng vic xy dng
yu t chuyn ng trong cng vic. Hin nay qun l theo kiu Taylo khng cn hiu qu na
v b ph phn gay gt v ngoi nhng kt qu to ln m n a li cn ko theo nhng hu qu
x hi nng n. Trong iu kin khoa hc k thut v cng ngh pht trin cao cng vi s bng
n thng tin nh hin nay, trnh v nhu cu ca ngi lao ng t n mt mc cao th
vic chuyn mn ha cao khng cn c hiu qu na, n c xu hng lm gim nng sut lao
ng.
f -Trch nhim x hi
L mt trong nhng trch nhim quan trng ca cc cng ti, x nghip, ngoi trch nhim i vi
sc khe v an ton ca ngi cng nhn, cn cng ti cn c trch nhim bo v ngi tiu dng,
khng c qung co sai s tht, trch nhim v nhim mi trng... ngoi ra cng ti cn c
trch nhim x hi vi phm cht sng v lm vic ca cng nhn.
2) Cc vn nh hng
Vn i hi ca cng nhn i vi nh qun tr c nh hng trc tip n vic qun tr TNNS
l lm tha mn nhu cu ca nhn vin. Bt c cp qun tr no cng i hi phi bit nhu cu
ca nhn vin mnh, trn c s m tuyn chn, o to, hun luyn, ng vin thng thng
cng nh gii quyt chnh sch lng bng hp l. Nhng yu cu ca nhn vin thng l:
a - Cng vic v iu kin lm vic
Ngi cng nhn cn cc im sau y:
- Mt vic lm an ton v khng nhm chn.
- Mt mi trng lm vic khe mnh.
- S dng c mi kh nng ca mnh.
- Gi lm vic hp l.
- Tuyn dng n nh.
b -Cc quyn li c nhn v lng bng
Cng nhn i hi cc quyn li sau y:

9
- c tn trng gi tr ca bn thn.
- c tha nhn vai tr quan trng v cn thit ca c nhn i vi cng ti.
- c cp trn lng nghe.
- c tham gia vo vic ra cc quyt nh chung lin quan n bn thn.
- Bit c iu m cp trn mong i trong cng vic ca mnh.
- Lng bng cng bng ph hp.
- Phc li hp l.
- Cp trn bit lm tt cng tc giao tip nhn s.
c -C hi thng tin
Cng nhn cn cc c hi thng tin sau y:
- c hc hi cc l nng mi.
- c tham gia cc chng trnh o to v pht trin.
- c cp trn tha nhn cc thnh tch trong qu kh.
- c c c hi ci thin i sng.
- Mt cng vic c tng lai v trin vng.

CU HI N TP:

1. Th no l qun tr ngun nhn lc (TNNS). Gii thch s khc nhau gia qun tr
ngun nhn lc v qun tr nhn s.
2. Hy trnh by cc chc nng ca qun tr TNNS.
3. Vai tr ca qun tr ngun nhn lc i vi hot ng ca doanh nghip
4. Hy bnh lun cu ni: Tt c mi nh qun tr u tham gia vo vic qun tr
TNNS.
5. Bn c tin rng lnh vc qun tr TNNS l mt ngh nghip chuyn mn khng.
6. Cc chc nng qun tr TNNS thay i nh th no khi mt hng tng trng. Hy
vn tt m t mi giai on ca s pht trin .

10
 CHNG II

MI TRNG QUN TR TI NGUYN NHN S

Nhiu nhn t mi trng k c bn ngoi v bn trong nh hng n t chc v qun tr ngun

nhn lc. Nh qun tr thng rt kh khn trong vic thit lp s kim sot ln nhng tc ng
ca mi trng bn ngoi nh: cc tc ng ca i th cnh tranh, s pht trin ca khoa hc k
thut, ca cng ngh mi, cc tc ng kinh t v m nh li sut, t gi hi oi, lm pht, tht
nghip....Tuy nhin h li c th kim sot tt nhng nhn t quan trng khc pht sinh t trong
t chc nh: s mng v mc ch, chnh sch v chin lc, bu khng kh vn ha ca cng ty.
Ta c th hnh dung s tc ng ca nhng nhn t mi trng ln t chc thng qua s
trang sau.
S trn cho ta thy qun tr TNNS b nh hng bi ba tng: Tng ngoi cng l mi trng
v m m y chng ta gi l mi trng bn ngoi; tng th hai v th ba l mi trng vi m
m chng ta gi l mi trng bn trong.

VI. MI TRNG BN NGOI

Cc nhn t ca mi trng bn ngoi bao gm lc lng lao ng, quy nh lut php, chnh
quyn, cng on, cc c ng, s cnh tranh, khch hng, khoa hc k thut, khung cnh kinh t
v vn ha x hi. Cc nhn t ny mt cch ring l hoc kt hp c th to ra tc ng mnh
n cng vic ca nh qun tr TNNS. V vy, nh qun tr nhn s phi thng xuyn nhn thc
v xem xt nhng tc ng ca n.
1) Lc lng lao ng
Lc lng lao ng l tng hp nhng c nhn bn ngoi cng ty, cung cp nhn cng cho t
chc. Nng lc cng nhn ca cng ty s quyt nh n vic cng ty c hon thnh s mnh ca
mnh hay khng? Lc lng lao ng tr thnh mt nhn t mi trng quan trng t khi cng ty
tin hnh thu mn nhn cng. Nhng k nng, gi tr v s mong i ca lc lng lao ng
lun thay i s nh hng n cc tnh cch, c tnh ca nhn cng trong mi t chc. Thm
vo , s thay i v nhn s trong t chc s nh hng n cch thc qun l. V vy, bt k
mt s thay i v lc lng lao ng trong mt quc gia u to ra nhng xo trn ln trong t
chc. V d nh vic t l gia tng dn s ngy cng gim ti cc nc pht trin s dn n kt
qu l t l nhng ngi ln tui trong c cu dn c cng ngy cng tng. V d M t l gia
tng dn s t nm 1975 n 1985 l 1%, nhng n giai on 1985-1990 ch cn khong 0,9%.
Do xu hng ca thp nin 1990 ti M l s ngi ln tui khng mun v hu sm nh
thp nin 1980 na. Tnh trng ny cng dn n tnh trng l t l ph n i lm ngy cng
ng, iu ny c tc ng ln n cc doanh nghip. y khng xt n kh nng pht trin
hay nng sut lao ng, ch xt n ch con m m ngh, hoc cn xy dng cc dch v
cung cp dch v cho tr con trong khi m lm vic cng l mt vn m cc qun tr quan tm.

11
 MI TRNG BN NGOAI
Lut phap
Dn s/lao ng
MI TRNG BN TRONG
Nn kinh t
Vn hoa cng ty

San
Tip xut
th

QUAN
Cng ngh

TR

Xa hi
Chnh Nhim
sach NGUN vu
NHN
LC
Tai C. nng
chnh khac

Cach thc lanh ao

Khach hang Canh tranh C ng Cng oan

2) Lut l ca nh nc
Cc cng ty, t chc, x nghip... u phi tun theo php lut hin hnh. Nhng quy nh ca
lut php l hnh lang mi trng cho cc doanh nghip hot ng. chnh l h thng cc
nh ch, quy phm nh hng trc tip hay gin tip n hot ng ca cng ty. Lut php nh
hng mt cch su sc v trn din rng n cch thc qun tr ngun nhn lc c v cc chnh
sch v chng trinh. V d, theo lut php ca Canada th bt k mt t chc no c quy m s
dng hn 100 cng nhn mun nhn c hp ng ca chnh ph tr gi trn 200.000 $ th u
phi trnh mt chng trnh thu mn nhn cng thch hp.

12
 Vit nam, Lut lao ng cng c ban hnh v p dng t thng ging nm 1995, ngoi ra
cng c cc quy nh c th cho vic s dng lao ng Vit Nam lm trong cc d n c vn
u t nc ngoi ti Vit nam hoc doanh nghip c 100% vn ca nc ngoi. V d, cc
doanh nghip nc ngoi ti Vit nam mun thu tuyn lao ng u phi thng qua cc c quan
cung ng lao ng ca Vit nam v bt buc h phi k hp ng lao ng vi ngi lao ng.
R rng lut l ca Nh nc nh hng n qun tr TNNS ca cng ty. Ngoi ra, cng ty cn
chu nh hng ca cc cng c quc t v lao ng...
3) Vn ha - x hi
Tng t php lut, vn ha x hi ca mt nc c nh hng nht nh n qun tr TNNS.
Tuy nhin n thng ch to ra nhng p lc i vi qun tr ngun nhn lc mt cch khng
chnh thc. X hi chc s khng ho hng chp nhn hot ng kinh doanh ca mt doanh
nghip m khng t ra mt cu hi no. m bo s chp nhn ca x hi, cc cng ty ngoi
vic hon thnh cc mc tiu ca mnh cn phi tun theo cc chun mc ca x hi. Dn chng
c th tc ng nh hng n cng ty thng qua ting ni ca h vi chnh quyn, cc l phiu
bu v nhng hnh ng khc ca h.
Thi , nim tin ca cng ng x hi c th nh hng n hnh vi, cch ng x ca cng ty
mt cch trc tip. Quyn lc ca khch hng, chng hn nh vic ty chay mt t chc hoc
n gin l thng qua mt lot cc hnh ng phn ng ca mnh cng c th nh hng n li
nhun ca mt x nghip.
X hi i hi cc cng ty, x ngip phi c trch nhim x hi, trch nhim ny i khi c
ng , i khi th bt buc nh l ngha v ca nh qun tr. Nhiu cng ty tun theo nhng
chun mc x hi v tiu chun o c. Nhng chnh sch m v cc chng trnh phc li cho
cng nhn l nhng gii php hu hiu nhm p ng nhng mong mun ca x hi v gii ta
tnh trng lm vic cng thng cng nh gim thiu nhng bt ng ca ngi lao ng.
Doanh nghip l mt thnh vin ca x hi, ni din ra cc hot ng kinh doanh ca n. Cc nh
qun tr t c mc ch ca mnh thng qua dn chng, nhng ngi lm vic kim tin
nhm ci thin cuc sng ca h. Mt t l tht nghip cao s l mt p lc ln i vi cng ty
v chc chn s nh hng n vic qun tr ngun nhn lc v nh qun tr nhn s.
S thay i v li sng trong x hi cng nh hng n cu trc ca cc cng ty x nghip. Ti
cc nc pht trin, lc lng lao ng chuyn t khu vc sn xut hng ha sang ngnh dch v.
l cc ngnh nh: giao thng, truyn thng, dch v qung co, t vn v php lut v qun
tr, dch v internet, bo him, ti chinh v a c, gio dc, cc dch v x hi...V d, ti Anh
hay Canada th c bn ngi trc y lm trong ngnh cng nghip, by gi c ba ngi
chuyn sang lnh vc dch v.
4) Cc t chc cng on v hip hi
Lng bng, i ng v iu kin lm vic cho hng triu ngi lao ng t nhiu chu s nh
hng tc ng ca cc t chc cng on v hip hi. Hip hi l mt nhm nhng ngi cng
nhn tham gia cng vi nhau cho mc ch tha thun vi gii ch. Hip hi c xem xt nh

13
l nhn t mi trng bi v n tr thnh thnh phn th ba trong cu ni gia gii ch v cng
nhn. Tht ra, hip hi tr thnh nhn t nh hng rng ln n c cc t chc khng c nghip
on. Ch doanh nghip thng khng mun c nghip on v n c th can thip n vic to
ra mt mi trng lm vic tha mn cho ngi lao ng cng nh mc lng cnh tranh v i
ng. Hn na, hip hi c xu hng pht trin trong cc ngnh cng nghip v c trong nn kinh
t, n t ra nhng yu cu cao hn cho cng ty. Hip hi c quyn lc kh rng ln, v d nh
Canada cc thnh vin hip hi nm gi hn 37% lc lng lao ng phi nng nghip. Tuy
nhin, trong bi cnh ca kinh t hin nay, nhu cu v lc lng lao ng c k nng cao tng
ln, nhu cu v cng nhn o xanh gim xung phn no c tc ng lm cho quyn lc v
mc nh hung ca nghip on gim xung.
5) Cc c ng
Ngi gp vn vo cng ty gi l c ng. Bi v c ng u t tin vo cng ty nn h c nh
hng, tc ng n cng ty. Nhng chng trnh m nh qun l a ra phi tha mn cc yu
cu ca c ng, phi c cc c ng thng qua, phi phc v li ch cho c ng. C ng
khng phi l thnh phn iu hnh cng ty, nhng h c quyn to sc p gy nh hng trong
i hi c ng bu ra hi ng qun tr, c quyn cht vn hi ng qun tr hoc cc cp lnh
o trong cuc hp cui nm ti chnh.
6) S cnh tranh
Trong nn kinh t th trng, nh qun tr khng phi ch quan tm n cnh tranh mua bn sn
phm trn th trng m b qun cnh tranh v ti nguyn nhn lc. Nhn s l ct li ca qun
tr. Do nh hng ca mi trng, tn ti v pht trin cc nh qun tr phi m bo qun tr
TNNS mt cch hiu qu. Nhn s l ti nguyn qu nht do vy cng ty phi lo gi gn v pht
trin. thc hin c iu trn, cc cng ty x nghip phi c cc chnh sch nhn s hp l,
phi bit lnh o, ng vin, thng thng, phi to ra mt bu khng kh vui v, gn b...
Ngoi tr mt doanh nghip c v th c quyn trong th trng, cn li trn th trng lun tn
ti tnh trng c nhiu doanh nghip khc nhau cng sn xut ra mt loi hng ha v dch v
ging nhau. V vy, cng ty thnh cng, pht trin v thnh vng cc nh qun tr nhn s
phi c trch nhim to dng c mt i ng nhn vin c kh nng hot ng hiu qu
trong cc lnh vc ngh nghip khc nhau nhm cho php cng ty c th cnh tranh mt cch hu
hiu vi cc doanh nghip khc trn th trng.
7) Khoa hc k thut
Chng ta ang sng trong thi i bng n ca cuc cch mng khoa hc v cng ngh. T l
thay i cng ngh trong nn kinh t din ra v cng nhanh chng. Sn phm ca cuc cch
mng ny c tc dng lm thay i tnh cht cng vic ca ngi nhn cng ln cng vic ca
nh qun l trong c cc nh qun tr ngun nhn lc. Theo d bo, trong vng mt vi thp
nin n, hn mt na cng vic hin ti s thay i v 30% cng vic khc s b loi ra do tin
b ca khoa hc v cng ngh. Ngi ta cng d on rng sau nm 2000, s c 75% cng vic
lin quan trc tip n vic s dng my in ton. Vai tr truyn thng ca th k cng s thay
14
i khi cc my mc x l vn bn t ng ra i, vic vit lch v cha li chnh t m th k
thng lm s c cc nh qun tr thay th dn bng my mc. Tuy nhin, vic o to k
nng mi s kh m theo kp vi s thay i nhanh chng ca khoa hc, cng ngh, v vy vic
tuyn m lao ng cho cc lnh vc i hi cng ngh cao s rt kh khn. iu ny cng t ra
mt thch thc ln cho cc nh qun tr nhn s l lm sao o to cho ngi lao ng theo
kp c vi s thay i ca khoa hc cng ngh.
S thay i cng ngh dn n khuynh hng ca nn kinh t dch v, nh hng trc tip
n loi v s lng nhn cng cn thit. Tc gia tng v s lng nhn cng trong ngnh
dch v l nhanh hn trong cc ngnh sn xut.
8) Khch hng
Khch hng l mc tiu ca doanh nghip. Bi vy ngi M gi khch hng l ng ch, l vua
cn ngi Nht gi khch hng l thng . Khch hng mua sn phm hoc dch v ca cng
ty l mt phn ca mi trng bn ngoi. Doanh s l yu t quan trng i vi s sng cn ca
mt hng. Do cc cp qun tr phi m bo rng nhn vin ca mnh sn xut ra cc mt hng
ph hp vi nhu cu v th hiu ca khch hng. Cht lng ca hng ha v dch v rt quan
trng i vi khch hng. Do nh qun tr phi lm cho nhn vin ca mnh hiu c rng
khng c khch hng l khng cn doanh nghip, v h khng cn c hi c lm vic na.
Hoc h phi hiu rng doanh thu ca cng ty nh hng n tin lng ca h. Mun cho nhn
vin thc c iu , nhim v ca cc cp qun tr ni ring, v ca ton cng ty ni chung
l phi bit qun tr TNNS mt cch c hiu qu- ngha l tng hp nhiu yu t ch khng n
thun l lng bng v phc li, hoc bt, thng chc.
Ni tm li, khch hng l trng tm ca hot ng kinh doanh, th vic qun tr nhn vin sao
cho h tha mn khch hng khng phi l vic n gin.

VII. MI TRNG BN TRONG

Mi trng bn trong mt cng ty cng tc ng mt cch su sc n qun tr TNNS. Mi
trng bn trong bao gm s mnh, chnh sch, v vn ha cng ty, cch thc qun l ca qun
tr gia cp cao, t chc khng chnh thc, c cu t chc...Tt c cc nhn t ny gp phn trong
mi quan h tng tc ln nhau gia qun tr TNNS v cc phng ban khc trong t chc.
1) S mng
Mi cng ty u c s mng v mc ch ca ring mnh. Mi cp qun tr phi hiu r s mng
ca cng ty mnh. Trong thc t, mi b phn phng ban u phi c mc tiu ca b phn mnh.
Mc ch hay s mng ca cng ty l mt yu t mi trng bn trong nh hng n cc b
phn chuyn mn nh sn xut, kinh doanh, marketing, ti chnh, v qun tr TNNS. Mi b
phn chuyn mn hay tc nghip u phi da vo mc ch hay s mng ca cng ty ra
mc tiu ca b phn mnh.
Chng ta hy xem tnh hung sau y: Cng ty A mong mun mnh lun l ngi ng u th
trng v khoa hc k thut trong sn xut sn phm. ng thi cng ty mun, mnh lun i tin
15
phong trong lnh vc tung sn phm mi ra th trng. Cng ty B li ch trng bo th hn, t
dm mo him. Mong mun ca cng ty ny l s ch tin hnh sn xut sn phm khi sn phm
c cng ty khc c tung ra th trung, v chng t c th ng trn th trng.
t c mong mun trn, cng ty A cn bu khng kh vn ha sng to nui dng, thc
y sng kin mi. V vy cng ty ny cn phi o to cho cng nhn c k nng KHKT cao
nui dng v pht trin k thut cao. Cng ty t trng tm vo vic o to v hun luyn v
pht trin lc lng nhn vin ca mnh. Cng ty ny cng cn phi thit k v ra cc chnh
sch lng bng v tin thng ph hp duy tr v ng vin cc nhn vin c nng sut lao
ng nht, v c nhiu sng kin.
Ngc li cng ty B c chnh sch hi khc v d nhin cch qun tr TNNS cng khc. Cc c
nhn c nhiu sng kin mi c th khng thch lm vic cho cng ty B. Bi v cng ty B ch
trng t mo him, cho nn hu ht cc quyt nh u do cp cao lm ra. Chnh v th m cng
ty t ch trng pht trin cc cp qun tr cp thp. Chng trnh lng bng v i ng cng theo
cc yu cu ca cng ty m ra.
2) Cc chnh sch
Chnh sch l li ch dn trc v cch suy ngh, v cch ra quyt nh hn l nhng quy lut
cng nhc. V vy chnh sch rt uyn chuyn, i hi phi gii thch v cn nhc. N c mt nh
hng quan trng n cch hnh x cng vic ca cc cp qun tr. V d mt cng ty c chnh
sch cho php nhn vin c th a cc vn kh khn cho cp cao hn gii quyt nu cp trn
trc tip khng gii quyt c. Khi chnh sch ny c a ra, hu qu l thng c rt nhiu
nh qun tr cp di tm mi cch n y cng vic cho cp trn khin cho cc nh qun tr
cp qun tr phi gnh chu mt p lc gii quyt cng vic rt ln, nhiu khi qu ti.
Cc cng ty thng c rt nhiu chnh sch lin quan n hu ht cc lnh vc hot ng trong
n v. Mc du cc chnh sch c th l c thit lp cho cc hot ng marketing, sn xut
v ti chnh, nhng hu ht chng u c lin quan n qun tr TNNS. Sau y l mt s chnh
sch nh hng n qun tr TNNS:
- Cung cp cho nhn vin mt ni lm vic an ton.
- Khuyn khch mi ngi lm vic ht kh nng ca mnh..
- Tr lng v i ng nhm khuyn khch tng nng sut v nng cao cht lng.
- Bo m cho nhn vin ang lm vic trong cng ty c c hi c xem xt u tin
bt c khi no cng ty c ch trng (c mt v tr cng tc no cn ngi thay), nu
h chng t h c kh nng.
3) Bu khng kh vn ha ca cng ty
Vn ha ca cng ty l mt khi nim dng ch cc c tnh x hi ca cng ty v khng kh
tm l. Vn ha ca t chc hay bu khng kh vn ha ca cng ty l mt h thng cc gi tr,
cc lp lun, cc nim tin, v cc chun mc c chia x, n thng nht cc thnh vin ca mt
t chc. c tnh vn ha ca t chc th hin c th qua cc biu tng, cc cu chuyn, cc
nghi thc, v l nghi. Cc qun tr gia c th v nn xc nh hnh thc vn ha ca cng ty m

16
mnh mun hng ti v phn u pht trin nn vn ha mong mun. Dennis L.Nowlin, gim
c ph trch pht trin ca cng ty 3M, ni l cng ty ca ng khng tha nhn: Qun l
cng ty ln vi h thng gi tr ca mt t chc nh. Nowlin cn thm vo: Chng ta ang lm
vic trong mt t chc k thut cao vi rt nhiu chuyn gia v sn xut, nghin cu v pht
trin, k thut...Quan im ca ti l cho mi nh qun tr trong 3M suy ngh t mt cch
thc qun tr chung. Bu khng kh ca cng ty l yu t mi trng nh hng n nhn vin.
N l bu khng kh x hi v tm l ca x nghip.
Chng ta hy nghin cu hai bu khng kh vn ha cng ty sau y. Mt cc l bu khng kh
vn ha khp kn v e da. Cc quyt nh c cp qun tr cao cp lm ra; cp trn v cp
di thiu tin tng ln nhau; b mt bao trm; cng nhn vin khng c khuyn khch ra
sng kin v t mnh gii quyt vn . mt kha cnh khc l bu khng kh vn ha ci m
m cc quyt nh thng dc nh qun tr cp thp ra; cp trn v cp di rt tin tng ln
nhau; truyn thng m rng; v cng nhn c khuyn khch ra sng kin v gii quyt vn
. Thng thng th cc bu khng kh vn ha ca cc cng ty nm gia hai thi cc ni trn.
D th no i chng na, chng ta cng cn phi xc nh ra bu khng kh vn ha ca cng ty
mnh, bi v n nh hng n s hon thnh cng tc trong khp t chc, v hu qu l nh
hng n s tha mn ca cng nhn vin, cng nh nh hng n kh nng ca cng ty.
a -Cch thc qun l ca nh qun tr cp trn
Lin quan cht ch v mt thit n vn ha ca cng ty chnh l cch thc m nhng thi v
s thch ca cp trn tc ng n cch hon thnh cng vic. Nhn t ny phi c bit nhn
mnh v nhng vn pht sinh c th l kt qu ca vic khc nhau trong cch thc qun tr ca
nh qun tr cp trn v thp hn. Thng thng, nh qun tr cp thp hn thng i theo li,
cung cch ca cp trn. iu ny dn n kh khn trong vic tip cn v xt, v d nh khi ng
ch tin tng trong vic ra lnh v cp di s tun theo. Trong trng hp ny, cc qun tr gia
cp thp, ngi lin quan trc tip n nhn cng trong vic ra quyt dnh v to s t do cho h
c th s thiu vng tnh qu quyt. Thm ch ngay c khi ch tch hng cng phi i ph vi
cch thc qun l v thi ca cp trn l hi ng qun tr. Ch tch c th s mo him
hn v mun chim u th trong th trng nhng hi ng qun tr c th thch cch tip cn
bo th hn, s an ton hn.
b -Cng nhn
Ngi cng nhn hon ton khc nhau v kh nng, thi , mc tiu c nhn v nhng c tnh
c nhn (tnh cch). Do kt qu l hnh vi, cch ng x ca nh qun tr tm thy thch hp v
hu hiu vi ngi cng nhn v c th s v hiu i vi ngi khc. Trong rt nhiu trng
hp, nhn vin l rt khc nhau v v th thc s l khng th cho nh qun l khi qun tr h nh
l mt nhm. qun l c hiu qu, nh qun tr phi cn nhc c c nhn v nhng nhm
khc. Qun c ca nhng nhn cng giu kinh nghim c th s t ch trng ti nhng chi tit
k thut hn l vic tm kim cch thc khuyn khch nhm hp tc. Trong khi , i vi
nhng nhn cng cha c kinh nghim th ngc li, h phi ch trng n kha cnh k thut
ca cng vic hn l khuyn khch hp tc nhm.

17
 c -T chc phi chnh thc
Nh qun tr hin i phi hiu rng c hai t chc trong mt cng ty: mt chnh thc v mt
khng chnh thc. T chc chnh thc c phc tho trong s c cu t chc v c m t
trong bn m t cng vic. V vy nh qun tr hiu c nhng mi quan h bo co mt cch
chnh thc. T chc phi chnh thc tn ti bn cnh t chc chnh thc m n lin quan n
nhng quan h con ngi v nhng tc ng qua li khng nm trong t chc chnh thc. Cc
mi quan h khng chnh thc c nh hng v quyn lc rt mnh. V d nh nh qun tr cp
trn by t s cam kt l i x cng bng vi ngi cng nhn. Mt nhm lm vic (chi c nam
gii) c th s phn i vic phn cng ph n vo nhm h. Ngi cng nhn khng c
mong i c th s b ty chay, b chi t s tr gip bn b trong vic thch nghi vi cng vic
mi. Nhng cu bng a xc phm c th s xy ra. iu ny t nh qun tr trong tnh hung
kh khn, phi nm bt gia chnh sch ca t chc chnh sch v i ph, chu p lc gia tng t
t chc phi chnh thc.
d -Cc n v khc
Cc qun tr gia phi nhn bit mi quan h gia cc phng ban trong t chc, v tn dng
chng trong cch thc hu hiu nht. Phng nhn s phi t chc v thu np lc lng lao ng
giu k nng, phng thu mua ph trch thu mua nguyn vt liu. Bi v cc phng ban c mi
quan h cht ch vi nhau, u ra ca phng ny li l u vo ca phng khc. Hu ht cc nh
qun tr phi bit phi hp v khuyn khch s hp tc ca cc phng ban cng vic c thc
hin c hiu qu. Nh qun tr no tht bi trong vic pht trin mi quan h gip ln nhau vi
cc nh qun tr khc c th s lm gim hiu sut ca cc phng ban khc.
4) Cng on
Nhiu t chc t nhn khng c cng on. Ni m cng on tn ti, n tr thnh nhn t quan
trng ca mi trng cng ty. Mt v d in hnh l khi cc qun tr gia cp cao tin hnh
thng lng vi cng on i n cc tha thun v lao ng v qun l th nh qun tr
trong t chc phi tun th theo cc tha thun . Trong rt nhiu trng hp nhng tha thun,
hip c ny hn ch lun c hnh ng ca nh qun tr. V d nh nh qun tr mun lun
phin cng tc i vi nhng cng nhn vn hnh c th s gp phi p lc t tha thun v lao
ng/qun l m phn cng phn vic cho tng cng vic c th. Tm li cng on nh
hng khng nh n qun tr TNNS. V kh ca h l nh cng nu cc cuc tho thun ca h
vi ban gim c, c th nht l gim c TNNS, khng i n kt qu mong i. Cc vn ca
h l tin lng, phc li, thng thng, thng chc, tuyn chn, tuyn mt khng bnh ng, k
lut, thuyn chuyn, ngh tm thi v sa thi.

III. NHNG CCH THC I PH VI S THAY I CA MI TRNG

1) Ch ng hay th ng

18
i vi cc nhn t ca mi trng bn ngoi th nh qun tr khng th kim sot nhng h c
th i ph, phn ng chng. Nh qun tr c th tip cn s thay i mt cch ch ng hay th
ng. Chng ta hy xem xt v d sau:
Carol Torres: Ngn sch phng ti s phi gia tng 12.000$ chng ti c th o to nhng
nh k thut nhiu hn na. Vi s thiu ht nhng nh chuyn gia v cng ngh, chng ta s
gp kh khn v nhn s, thc hin v tng quan lao ng nu chng ta khng hnh ng by
gi.
Anna Newman: C gng nh vy. Washington hn nh ngn sch cho 6 thng v ti vi
cng v ca gim c th hon ton khng gii quyt. Ti sao chng ta khng ch i cho n
khi c th thy phn nn t bc s n quc hi? S thiu ht l thc t v chng ta c th c
cp thm ngn sch t quc hi.
Carol Torres: Nhng khi chng ta s cn n 15.000$ cho o to. Chng ta c th s phi
tr 30.000$ cho nhng chuyn gia k thut by gi trong khi ch i o to ngi mi. Bn
cnh , vi s chm tr th t l ny s cao hn v c nhiu kin co trong khu vc lm vic
(phng th nghim). Tt c ti cn l 12.000$ nhng phi ,by gi.
Anna ngh l phng ca Carol ch i cho n khi vn tht s xy ra v ri th i ph.
Carol li mun gii quyt vn m khng cn ch i c nhng phn nn t gii bc s hay
thc s c kin tng. Cch tip cn ca Anna l th ng trong khi Carol th ch ng. Qun tr
TNNS th ng xy ra l khi quyt nh a ra i ph vi nhng vn v ngun nhn lc.
Cch qun tr ch ng (tin phong) khi nhng vn v ngun nhn lc c gii quyt v hiu
chnh bt u trc khi vn gia tng.
Phng nhn s hiu qu l phi bit tm ra cc gii php ch ng, tin phong. Mt cng ty c
th ng x ch ng hay b ng trong cch thc i ph vi tnh hnh. Nh qun tr tip cn b
ng chi gii quyt, i ph vi nhng vn lin quan n ngi lao ng khi c s phn ng
ca nghip on. Trong khi nh qun tr ch ng i ph v gii quyt cc bt mn ca nhn
vin trc khi vn tr nn nghim trng. Nh qun tr ch ng (tin phong) thng ngn cn
cc rc ri xy ra hn l i gii quyt chng. H thng a ra nhng cch thc gii quyt cc
rc ri trc khi c nhng i hi ca mi trng v c s iu chnh ca lut php.
Trong tt c tnh hung th nh qun tr nng ng (tin phong) l tt hn th ng. Khi xy ra
nhng thay i ca mi trng m chng ta khng lng ht c th nh qun tr ch ng s t
chu p lc hn.
2) Qun tr lc lng lao ng a dng ha
Nhiu quc gia trn th gii ang c s thay i ng k trong c cu lao ng c v tui. Vi
xu th ton cu ha nn kinh t th gii th vic c nhiu sc dn v a dng trong lc lng lao
ng l iu tt yu. T McDonalds n Holiday Inn, Bell Canada n Levi Strauss, nh qun tr
khng ch hc cch hiu c tnh a dng ha, nhiu mu sc trong lc lng lao ng m cn
phi bit qun tr chng. Cng vo thi gian ny rt nhiu cng ty m rng phm vi hot ng
ca mnh ra khi phm vi ca mt quc gia m cn thm nhp vo th trng quc t, cng vi

19
n l mt lot cc thay i din ra nh vic a dng ha v vn ha trong lc lng lao ng v
s tham gia vo lc lng lao ng ca nhiu sc tc thiu s...
Ontario cc nhm thiu s v dn bn a cng vi nhng ngi lao ng thiu k nng v ph
n chim xp x 60% lc lng lao ng. D kin n nm 2003 th s lao ng mi gia nhp
vo lc lng lao ng l khong 80%. Vi s a dng trong lc lng lao ng th vn qun
l khng phi l iu n gin. Vic thit lp nhng mc tiu thit thc v nhng thch thc cho
vic thu ht, duy tr v khuyn khch nhng thnh vin trong nhm tr nn v cng quan trng
trong tng lai.
Theo Monica Armour, gim c cng ty dich v t vn v vn ha Toronto pht biu: s bt
cng trong vic thng chc, trong giao ph cng vic cng vi bt mn v dn tc v gii tnh l
nguyn nhn gy nn s khng ha hp trong lc lng lao ng. Tht ra mt bn m t cng
vic tht chnh xc l cch thc hu hiu nht gip cho nh qun tr trnh c nhng tranh lun
vi cng nhn.
S a dng trong lc lng lao ng l iu khng th trnh khi i vi mt x nghip phi cnh
tranh ton cu. Thch thc cho cc nh qun l trong nhng thp nin ti l phi nhn ra con
ngi vi nhng c tnh khc nhau thng suy ngh khc nhau, hnh ng khc nhau, hc hnh
v tip thu khc nhau v thm ch truyn thng, giao tip cng khc nhau. Bi v mi nn vn
ha, mi tnh hung kinh doanh, v mi ngi l duy nht, th s khng c quy lut n gin,
nhng cc chuyn gia trong qun l cn lu tm rng c ngi lao ng v ngi thu mn u
cn pht trin s kin nhn, mun m rng tm nhn, s chp nhn v nhn thc vn ha. Nh
qun tr phi c nhng nhn thc sc so v cc c tnh chung v vn ha, v ging loi, tui,
gii tnh...
Mt kha cnh na l s gia tng ng k lao ng n trong lc lng lao ng. Canada, ph
n tham gia vo lc lng lao ng ngy cng gia tng v s lng. Na u thp nin 1980, s
gia tng t l lao ng l 74% v n trong tui t 25 n 44. Tuy nhin nam gii vn chim
gi 77% cc v tr lnh o, trong mt cuc nghin cu vo nm 1994 tng thut rng Trong
423 t chc th 30% nh lnh o trc tuyn l n gii, trong c 17% l nh qun tr cp trung
v 8% l qun tr gia cp cao. Nhng s liu y l tng t Hoa K ni m 8,7% cc chc v
nh ph tng gim c l n gii.
V s gia tng ng k s lng n gii tham gia vo lc lng lao ng, s h gia nh khng
truyn thng cng gia tng nhanh chng v vai tr ca ngi ph n trong x hi cng ngy cng
thay i, v d nh Canada. Nhng gia nh ngy nay c xu hng ch gm v chng v h
tham gia nhiu hn vo cng vic. Trc y, ph n ch ch trng n cng vic gia nh v ni
tr th gi y h c xu hng mun i ra ngoi v lm vic.
C rt nhiu tranh ci v vic liu rng ph n c gp bt li trong kinh doanh v gii tnh. Tt
nhin nhng thng k v s thng tin trong qun l chi ra c iu ny. Thm vo , mt
vi nh qun l bt u nhn ra rng vic cung cp cc dc v cho tr em v ni lm vic ph
hp c th nh hng n s la chn ca ngi cng nhn.
Khuynh hng tin ti nhng cp a ngh v gia nh phi truyn thng to ra c thch thc v e
da cho t chc. Cc cng ty phi pht trin cc chng trnh ph hp vi nh cu ca ngi lao
20
ng. Chng hn nh, khi nh qun l mun thuyn chuyn nhn cng, th gia nh (chng hoc
v) s khng sn lng t b v tr hoc khng th tm kim mt v tr tng ng trong cng
vic mi. V vy nhiu cng ty phi cung cp, khuyn d s h tr vic lm cho nhng cp nh
th.
CU HI N TP

1. Hy bnh lun cu sau: Cng vic ca nh qun tr TNNS s khng hon thnh nu
xa ri mi ngi?
2. Nhng nhn t no hp thnh mi trng bn ngoi ca qun tr ngun nhn lc? Hy
m t nhng im chnh ca mi nhn t.
3. Nhng nhn t mi trng bn trong nh hng n qun tr ngun nhn lc nh th
no?
4. Lm th no m s thay i trong chnh sch ca t chc li tc ng n cng vic
chuyn mn ca qun tr ngun nhn lc? Cho mt v d minh ha.
5. nh ngha bu khng kh vn ha cng ty. N c nh hng nh th no n qun tr
ngun nhn lc?

21
 CHNG III

PHN TCH V THIT K CNG VIC

I. KHI NIM CNG VIC V S CN THIT CA PHN TCH CNG VIC

1. Cng vic v phn tch cng vic
Cng vic bao gm mt s cng tc c th phi hon thnh nu mt t chc mun t c cc
mc tiu ca mnh. Cng vic c th i hi mt s cng tc c th do mt ngi thc hin,
chng hn nh cng vic ca tng gim c; hoc i hi mt s cng tc ca hng chc, hng
trm ngi lm nh trng hp cng tc vn hnh my dt trong mt x nghip dt ln.
V d, trong mt nhm lm vic c mt ngi qun c, hai nhn vin th k gip vic v bn
ngi cng nhn vn hnh, trng hp ny nhm c ba cng vic v 7 v tr cng tc. V tr cng
tc l mt tp hp nhng cng tc v trch nhim c hon thnh bi mt ngi; mi c nhn
u c mt v tr cng tc trong t chc. Trong mt cng ty ln c th c n hng nghn cng
vic cho hng chc nghn v tr cng tc, tuy nhin cng c doanh nghip ch c khong 10 cng
vic nhng li c n trn 90% v tr cng tc ca ton x nghip lm cc cng vic .
nghin cu v hon thin vic b tr cng vic ti cc v tr cng tc trong t chc, cc nh
qun tr nhn s thng s dng mt cng c rt hu hiu l phn tch cng vic. Phn tch
cng vic c nh ngha l mt tin trnh nhm xc nh mt cch c h thng cc nhim v v
cc k nng cn thit thc hin cc cng vic c ch ra ti mt v tr cng tc trong t chc.
Ni cch khc, phn tch cng vic l mt tin trnh nghin cu ni dung cng vic nhm xc
nh iu kin tin hnh, cc nhim v, trch nhim, quyn hn khi thc hin cng vic v cc
phm cht, k nng cn thit m ngi cng nhn cn phi c thc hin tt cng vic .
Mc ch ca phn tch cng vic l tr li cc cu hi sau y:
1. Nhn vin thc hin nhng cng tc g?
2. Khi no cng vic c hon tt?
3. Cng vic c thc hin u?
4. Cng nhn thc hin cng vic nh th no?
5. Ti sao phi thc hin cng vic ?
6. thc hin cng vic cn phi hi tiu chun trnh no?
Phn tch cng vic cung cp cho nh qun tr mt bn tm tt cc nhim v v trch nhim ca
mt cng vic no ; mi tng quan ca cng vic vi cc cng vic khc; nhng kin thc
v k nng cn thit ca ngi thc hin cng vic , cc iu kin lm vic cn tho mn
thc hin cng vic c hiu qu. lm iu ny, cc nh qun tr cn thu thp, phn tch v
ghi chp li cc yu t lin quan n cng vic ng nh n ang hin hu trong thc t, ch
khng phi i m t cng vic nn nh th no. Vic xc nh cng vic nh th no l nhim
v c giao cho cc chuyn gia thit k cng vic, h c th l k s cng ngh hoc cc nh
phn tch phng php. Phn tch cng vic thng c tin hnh sau khi cng vic c
thit k, ngi cng nhn c o to v cng vic cng tng c thc hin hon chnh.

22
Phn tch cng vic c thc hin trong ba trng hp sau y:
1. Khi t chc c thnh lp v chng trnh phn tch cng vic c tin hnh ln u tin.
2. Khi cn c thm mt s cng vic mi.
3. Khi cc cng vic phi thay i do hu qu ca khoa hc k thut mi, cc phng php, th
tc hoc h thng mi.
a phn phn tch cng vic c thc hin l do s thay i ca bn thn cng vic. Thng tin
phn tch cng vic c s dng chun b cho bn m t cng vic v bn tiu chun thc
hin cng vic.
Bn m t cng vic l vn bn lit k cc chc nng, nhim v, cc mi quan h trong cng
vic, cc iu kin lm vic, yu cu kim tra, gim st v cc tiu chun cn t c khi thc
hin cng vic. Bn m t cng vic gip cho chng ta hiu c ni dung, yu cu ca cng
vic v hiu c quyn hn, trch nhim khi thc hin cng vic.
Bn tiu chun thc hin cng vic l vn bn lit k nhng yu cu v nng lc c nhn nh
trnh hc vn, kinh nghim cng tc, kh nng gii quyt vn , cc k nng khc v cc c
im c nhn thch hp cho cng vic. Bn tiu chun thc hin cng vic gip chng ta hiu
c doanh nghip cn loi nhn vin nh th no thc hin cng vic tt nht.
2. Vai tr v s cn thit ca phn tch cng vic
Trong iu kin mi trng thay i nhanh chng nh hin nay, m bo thch ng vi nhng
thay i , h thng phn tch cng vic c mt vai tr rt quan trng. Khi c mt cng vic mi
c to ra, n i hi phi c thit k ng thi cng gy ra p lc i vi vic phi hiu
chnh li cc cng vic c. Nu ch da vo kt qu phn tch cng vic tin hnh trc y
th c th nhng d kin c cung cp s khng chnh xc. Phn tch cng vic v th s gip
cc t chc nhn ra v i ph vi s thay i. Thng tin ly t phn tch cng vic s c s
dng phc v cho nhiu mc ch khc nhau ca qun tr ngun nhn lc. C th:
Thng tin v phn tch cng vic s c s dng trit trong qu trnh hoch nh ngun nhn
lc. V d, nh kt qu ca phn tch cng vic m mt mt cng ty s bit trc l nu ch s
dng 100 nhn cng th h s khng c kh nng sn xut ra hng ha v dch v p ng
c nhu cu ca khch hng trong tng lai. Thng tin hoch nh hiu qu c ly t phn
tch cng vic. R rng l mun hoch nh ngun nhn lc hiu qu th ngi hoch nh phi
cn nhc n nhng yu cu ca cng vic.
Tuyn m v la chn nhn vin s gp kh khn v nhiu khi t ra thiu c s nu ngi tuyn
chn khng bit r cc tiu chun m nhn vin cn phi c thc hin cng vic. Ngoi ra,
vic thiu cc thng tin trong bn m t cng vic v bn tiu chun thc hin cng vic c th
lm cho nhng cng nhn c tuyn m v la chn khng c c nhng chi dn r rng v
vic h phi lm nhng vic g, phi lm nh th no, cng nh nhng thng tin quan trng khc
lin quan n cng vic m h s phi lm, iu ny c th dn n nhng tai hi kh lng.

23
 HOACH NH TNNS

CNG TRACH NHIM VU IU KIN

TAC NHIM LAM VIC
CU TH TUYN M

M TA TUYN CHON
CNG VIC

AO TAO & PHAT

TRIN
PHN
TCH
CNG ANH GIA CNG TAC
VIC

M TA CHI LNG BNG &

TIT TIU PHUC LI
CHUN CNG
VIC

AN TOAN & Y T

TNG QUAN NHN

KIN S & LAO NG
KY NNG KHA
THC NNG

NGHIN CU

TUYN DUNG BNH

NG

M T QUY TRNH PHN TCH CNG VIC

24
Tng t, thng tin trong bn tiu chun thc hin cng vic l rt hu ch trong vic nhn ra nhu
cu pht trin ngun nhn lc. Nu ngi m nhim v tr cng tc hin ti cha p ng y
nhng yu cu v kin thc, k nng v cc kh nng c th hon thnh cng vic nh bn
tiu chun thc hin cng vic ch ra th khi vic o to v pht trin h l cn thit. o
to l cn thit gip nhn vin trong vic hon thnh cng vic c nh r trong bn m
t cng vic hin thi ca h, trong khi pht trin l nhm chun b cho h thng tin ln
nhng chc v cao hn hoc cho h c kh nng thuyn chuyn trong t chc.
Cc thng tin trong bn m t cng vic s cung cp mt h thng cc tiu chun lm c s cho
vic nh gi hon thnh cng vic ca nhn vin. Nh qun tr khi nh gi hon thnh cng
vic ca cng m khng xem xt bn m t cng vic ca h th c th s mc sai lm hoc b
cho l thin v, thnh kin, thm ch l phn bit.
Phn tch cng vic cng lin quan n lng bng. Trc khi mun tr lng cho ai chng ta
phi xem xt mc hon thnh cng vic ca ngi y, gi tr v mi tng qua v cng vic
m anh ta thc hin. Vic ny ch c th thc hin c thng qua phn tch cng vic m kt
qu ca n l bn m t cng vic. Trong mi quan h ny, mt cng vic cng c nhiu nhim
v v trch nhim quan trng th n cng c gi tr. Nhng cng vic i hi nhiu kin thc, k
nng v kh nng hn th thng l c gi tr i vi cng ty hn. Chng hn nh, mt cng vic
i hi trnh kin thc mc i hc chc chn s c gi tr cao hn so vi cng vic ch i
hi trnh kin thc ph thng.
Phn tch cng vic cng rt quan trng trong cc quyt nh v cn nhc v cc chnh sch an
ton v y t. V d mt ngi cng nhn thng xuyn lm vic vi ha cht th ngi ch phi
thng bo cho h v nguy c c hi cng nh phi cung cp cho h y cc dung c bo
h. Thm vo , nu cc cng vic nguy him th ngi cng nhn cn phi c thng tin y
v c s hng dn cn thit h thc hin an ton cng vic.
Thng tin v phn tch cng vic cng c s dng trong vic gii quyt mi tng quan nhn
s v lao ng. Khi cng nhn c xem xt, cn nhc thng chc, thuyn chuyn v ging
chc th bn m t cng vic s cung cp mt tiu chun so snh vic thc hin. Bt chp l
cng ty c cng on hay khng th nhng thng tin thu c t phn tch cng vic thng cc
nh qun tr i n nhng quyt nh v qun tr TNNS khn ngoan hn.
Khi vic nghin cu ngun nhn lc c tin hnh, thng tin v phn tch cng vic s cung cp
cho nh nghin cu nhng phc tho m u. Cng nh khi mun nghin cu nhng nhn t to
ra s khc nhau gia nhng cng nhn gii v km th nh nghin cu ch c th nghin cu
nhng cng nhn c bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic tng t nhau.
Cui cng phn tch cng vic l mt cng c qun tr ngun nhn lc quan trng m bo tnh
hp php ca cc hnh ng thu mn. Thng tin t phn tch cng vic phi c bo qun v
n lin quan n vic ra cc quyt nh thng chc, thuyn chuyn v ging chc.
Tht ra cc chc nng trn c mi quan h mt thit vi nhau, phn tch cng vic l nn tng
cho mi quan h ca cc lnh vc chc nng vi nhau v l c s pht trin mt chng trnh
qun tr ngun nhn lc vng chc. Theo li ng Paul Theriault, ph gim c ph trch nhn s
cho cng ty New Brunswick Power th: Phn tch cng vic l cng c c bn nht v l b phn
25
cu thnh quan trng nht cho bt k mt chin lc qun tr ngun nhn lc ton din no.
Trong vic xc nh v pht trin mt cng vic c th no, iu quan trng l lun lun c mt
chic cu ni vi cc cng vic khc trong n v v chn tm nhng c nhn thch hp nht cho
v tr cng tc. Chng ta cn mt tin trnh phn tch cng vic hn l cch tip cn hn hp
truyn thng trong qu kh.
Ni mt cch tng qut, phn tch cng vic s lm cho cng ty c nhng li im sau:
- Bo m thnh cng hn trong vic sp xp, thuyn chuyn nhn vin.
- Loi b nhiu bt bnh ng v mc lng qua vic xc nh r nhim v v trch nhim ca
cng vic.
- To kch thch lao ng nhiu hn qua vic sp xp cc mc thng thng.
- Tit kim thi gian v sc lc qua vic tiu chun ha cng vic v t gip nh qun tr c
c s lm k hoch v phn chia thi biu cng tc.
- Gim bt s ngi cn phi thay th do thiu hiu bit v cng vic hoc trnh ca h.
- To c s cp qun tr v nhn vin hiu nhau nhiu hn.

II. TIN TRNH PHN TCH CNG VIC

Thnh phn tham gia phn tch cng vic ti thiu phi c nh phn tch, cng nhn, v cp qun
tr trc tip nh qun c hay trng phng. Trong cc t chc ln, thng c mt hay nhiu nh
phn tch, nhng i vi c quan nh th cp qun c chu trch nhim vic phn tch ny. Cc
cng ty thiu chuyn vin c th nh cc chuyn vin t vn bn ngoi gip.
Trc khi thc hin phn tch cng vic, nh phn tch phi nghin cu k cc cng vic bng
cch xem li s t chc, ni chuyn vi c nhn quen thuc cng vic . Trc khi bt u,
cc qun c hay trng phng nn gii thiu chuyn vin phn tch vi cng nhn, v gii thch
l do ca phn tch cng vic. Mc du thi ca cng nhn khng nh hng g nhiu n nh
phn tch, nhng nh phn tch phi c gng to s tin tng v h tng t pha cng nhn. Tht
bi trong vic ny c th dn n s tr tr trong cng vic.
Ni dung, trnh t thc hin phn tch cng vic thng khng ging nhau trong cc doanh
nghip. Theo Dessler, qu trnh thc hin phn tch cng vic gm 6 bc y:
Bc 1: Xc nh mc ch s dng thng tin phn tch cng vic v cc loi thng tin no t
xc nh cc hnh thc thu thp thng tin ch yu nht. Thng thng, c th xy dng
c bn m t cng vic v bn tiu chun thc hin cng vic chnh xc, nh phn tch cn thu
thp c cc loi thng tin sau y:
1. Thng tin v cc yu t ca iu kin lm vic nh: iu kin t chc hot ng ca doanh
nghip, ch lng bng, khen thng, tm quan trng ca cng vic trong doanh nghip, cc
yu t ca iu kin v sinh lao ng, s c gng v th lc, nhng ri ro kh trnh, s tiu hao
nng lng trong qu trnh lm vic...
2. Thng tin v cc hot ng thc t ca nhn vin tin hnh ti ni lm vic nh cc phng
php lm vic, cc mi quan h trong thc hin cng vic, cch thc lm vic vi khch hng,

26
cch thc phi hp hot ng vi cc nhn vin khc, cch thc thu thp, x l cc loi s liu v
cch thc lm vic vi cc loi my mc, trang b k thut.
3. Thng tin v nhng phm cht m nhn vin thc hin cng vic cn c nh trnh hc vn,
kin thc, kinh nghim, k nng thc hin cng vic, tui i, ngoi hnh, s thch, sc khe,
quan im, tham vng, cc c im c nhn cn c khi thc hin cng vic...
4. Thng tin v cc loi my mc, thit b k thut ti ni lm vic nh s lng, chng loi,
quy trnh k thut v tnh nng tc dng ca cc trang b k thut, cch thc s dng, bo qun
ti ni lm vic.
5. Thng tin v cc tiu chun mu trong thc hin cng vic i vi nhn vin, bao gm c cc
quy nh v tiu chun hnh vi v tiu chun kt qu thc hin cng vic.
Bc 2: Thu thp cc thng tin c bn trn c s ca s t chc, cc vn bn v mc ch,
yu cu, chc nng, quyn hn ca cng ty, phng ban, phn xng, s quy trnh cng ngh
v bn m t cng vic c th nu c.
Bc 3: Chn la v tr c trng v nhng im then cht thc hin phn tch cng vic
nhm lm gim thi gian v tit kim hn trong khi phn tch cc cng vic nht l khi cc cng
vic tng t nh nhau.
Bc 4: p dng cc phng php khc nhau thu thp cc thng tin phn tch cng vic. Ty
yu cu c th v chnh xc, kh nng ngun ti chnh thi gian m c th la chn mt hoc
nhiu phng php thu thp thng tin sau y: Quan st trc tip, bm gi, chp nh ngy lm
vic, phng vn, bn cu hi...Thng dng nht hin nay l phng php phng vn v dng bn
cu hi.
Bc 5: Kim tra xc minh li tnh chnh xc ca cc thng tin bng cch phi hp kim tra t
nhiu ngun tin khc nhau v thng bo thng tin phn hi li cho cng nhn iu chnh kt
qu li cho chnh xc.
Bc 6: Xy dng bn m t cng vic v bn m t chi tit tiu chun cng vic.

III. CC PHNG PHP PHN TCH CNG VIC

1. Phng vn c nhn v ngi gim st
Phng php ny c s dng rt hu hiu khi mc ch ca phn tch cng vic l xy dng
tiu chun mu nh gi nng lc thc hin ca nhn vin, xc nh nhu cu o to v xc nh
gi tr ca cng vic. Phng vn cho php pht hin ra nhiu thng tin v cc hot ng v cc
mi quan h quan trng trong phn tch cng vic m cc phng php khc khng th tm ra.
ng thi phng vn cng cho ta c hi gii thch cc yu cu v chc nng ca cng vic.
Nhc im ch yu ca phng vn phn tch cng vic l ngi b phng vn c th cung cp
cc thng tin sai lch hoc khng mun tr li y cc cu hi ca ngi phng vn. Nhn
vin thng cm thy rng vic phn tch cng vic c s dng nh mn m u thay i
c cu t chc, tinh gin bin ch, nng cao nh mc...do h thng c xu hng mun
cao trch nhim v nhng kh khn trong cng vic ca mnh; ngc li, gim thp mc v

27
tm quan trng trong cng vic ca ngi khc. Thm vo , phng vn i hi cn b thu thp
thng tin phi tn nhiu thi gian lm vic vi tng nhn vin.
u im ca phng vn trc tip c nhn v ngi gim st:
C t l tr li cao.
Cc c nhn c phng vn thng sn sng tr li cu hi hn l vic in nhng thng tin
vo bn cu hi.
Cc cu hi kh hiu hoc gy hiu lm c th c lm sng t.
Thch hp vi nhng cng vic lin quan n c phn on c nhn v tr thng minh.
Cung cp nhng thng tin chnh xc, y v c th so snh c.
Dnh ring cho nhng ngi tht hc v vi s cn tr v ngn ng.
Cc cu tr li c th c ghi m hoc vit li
Nhc im ca phng vn trc tip c nhn v ngi gim st:
Tn km v thi gian v tin bc cho vic chun b v hng dn s ngi c phng vn
cng nh trong vic bin dch v son cc thng tin thu thp c.
Kt qu ty thuc vo s hp tc ca ngi c phng vn.
Khng th gi nh v tng trnh li cc phn vic c bit l cc phn vic khng thng
xuyn.
C th gy tr ngi i vi cc hot ng mang tnh cht qu trnh.
i hi k nng, s am hiu ca ngi phng vn cng vi tnh cch vui v v kh nng lng
nghe ngi khc.
C th gp tr ngi trong lch trnh lm vic i vi nhng c nhn bn rn.
Nn lu v c th quy ry nhng c nhn khc.
Ngi c phng vn c th cung cp nhng thng tin mu thun nhau i hi phi lm cho
tng thch.
nng cao cht lng ca phng vn phn tch cng vic, nn ch :
Nghin cu cng vic trc khi thc hin phng vn sao cho c th a ra ng cc cu hi
cn thit.
Chn ngi thc hin cng vic gii nht v chn ngi c kh nng m t quyn hn, trch
nhim, cch thc thc hin cng vic gii nht.
Nhanh chng thit lp mi quan h tt i vi ngi b phng vn v gii thch cho h r
rng v mc ch ca phng vn.
t nhng cu hi r rng v gi sao cho ngi b phng vn d tr li.
C cu ca cc thng tin cn thu thp phi hp l sao cho khi phng vn khng b b st
nhng thng tin quan trng.
Kim tra li tnh chnh xc ca cc thng tin vi ngi b phng vn.
Thng thng nh phn tch tin hnh phng vn cng nhn trc tin, gip cng nhn trong
vic m t nhng nhim v phi hon thnh. Sau nh phn tch tip xc vi ngi gim st,
qun l h thu thp nhng thng tin ph thm, v kim tra li tnh chnh xc ca thng tin
thu thp c.
28
2) Phng vn nhm
y l phng php thu thp thng tin thng qua vic cung cp thng tin v cng vic ca mt
nhm ngi hoc l ca mt b phn, phng ban. Ni dung phng php nh sau:
Bc 1: Nhm chuyn gia phng vn xy dng chng trnh phng vn v xc nh yu cu cc cu hi
cn thu thp thng tin. H t chc nhm chuyn gia cung cp thng tin. Giao nhim v chun b thng
tin, thu thp thng tin ban u t c s cho cc b phn cn thu thp thng tin v d phng k ton, vt
t...
Bc 2: Cc b phn phng ban u mi qun l c trch nhim trin khai vic thu thp thng tin v
cng vic theo yu cu c giao bc 1.
Bc 3: Tin hnh phng vn nhm theo chng trnh c xy dng trong bc 1. Cc b phn phng
ban c trch nhim ct c ngi i din cho phng mnh trnh by ni dung thc hin cng vic ca
b phn mnh trc hi ng. C trch nhim tranh lun bo v cho nhng thng tin m mnh a ra,
tranh lun bc b nhng thng tin v cng vic ca b phn khc a ra m h cho l khng hp l.
Bc 4: Cc chuyn gia phng vn s tin hnh xc nhn v thu thp cc thng tin cui cng trn c s s
cng nhn ca cc b phn.
u im ca phng vn nhm
Nhanh chng thu thp nhng thng tin ton din v cng vic ca c doanh nghip.
Nhanh chng pht hin c nhng chng cho, thiu st trong thc hin cng vic c s chnh
i kp thi.
Tit kim chi ph.
Hn ch ca phng vn nhm
Khng bit c cng vic c th ca tng c nhn.
Gy ra ci v mt on kt trong ni b nu thu thp khng tt.
Ch : p dng tt phng php ny cn ch :
- Chun b chng trnh phng vn k lng bao gm sp xp trt t cc cu hi, th t trnh by thng
tin cc b phn.
- Kt cu cc cu hi phi hp l.
- Duy tr khng kh bui phng vn theo nguyn tc hng vo ni dung cng vic. Trnh bui phng
vn i ra cng vic ngoi l.
- Trong cc chuyn gia phng vn cn c thnh phn c kh nng am hiu cc cng vic trong doanh
nghip.

3) Bn cu hi
Bn cu hi c nh gi l phng php hu hin nht thu thp thng tin phn tch cng
vic. Bn cu hi lit k nhng cu hi c chun b k lng t trc va phn pht cho
nhn vin in cc cu tr li. Tng kt cc cu tr li ca nhn vin, cn b phn tch s c
nhng thng tin c bn, c trng v cc cng vic thc hin trong doanh nghip. Khi cm thy
thng tin thu thp qua bn cu hi khng c y , cn b phn tch nn tho lun li vi cc
nhn vin thc hin cng vic. Nhn chung, bn cu hi cung cp cc thng tin nhanh hn v d
thc hin hn so vi hnh thc phng vn.
Ni dung ca cc cu hi: Thng bao gm cc vn sau:
+ Nhng chi tit c bn nh tn, tui, chc v, phng ban, b phn cng tc..

29
+ Nhng chi tit v mc ch v nhim v m h m nhn.
+ Khi lng cng vic trong khong thi gian nht nh.
+ Cc trang thit b phi s dng v mc s dng chng.
+ Trnh hc vn cn thit thc hin cng vic .
+ Nhng kinh nghim cn thit cho nhng ngi mi bt u cng vic ny.
+ Mc gim st cng vic.
+ Nhng vn phi c lp quyt nh ly, nu bn cht, mc ch ca chng.
+ Cc li thng mc phi.
+ Mc yu cu ca th gic v phn x.
+ Mc nguy him.
+ Nhng iu kin bt li.
+ Trch nhim v cng vic ca ngi khc nu c.
+ Cc bt ca c nhn.
u im ca bn cu hi:
Thch hp vi nhng cng vic lin quan n c phn on c nhn v tr thng minh.
C th kho st mt s lng ln c nhn mt cch kinh t thng qua th.
C th thu thp c mt s lng ln thng tin trong giai on ngn.
Bn cu hi c th c hon tt ni lm vic hoc nh sao thun tin cho ngi tr li.
Thnh kin c th c loi b trong bn cu hi m kh c th n trnh hoc thng gp
phi trong phng vn.
Tt c cc c nhn cng c hi nhng cu hi ging nhau trong cng mt cch thc.
Cc cu tr li c th c lu tr, vn dng, phn tch v tng hp bi my in ton.
Nhc im ca bn cu hi:
i hi k nng, thi gian, v n lc ln trong vic t cu hi, bin son cc ch dn v cu
trc, hng dn tr li v sp xp, tng hp cc thng tin thu thp c.
Mt bn cu hi th khng bao gi cng c th lit k v gii quyt y cc tnh hung
pht sinh trong vic thu thp thng tin.
Mt s c nhn c rt t kinh nghim vi bn cu hi v c th khng thch vic tr li.
Mt s cu hi c th b hiu nhm v dn n nhng cu tr li khng ng s tht.
C t l tr li thp c bit trong nhng trng hp khng c s khuyn khch v tin bc
hoc nhng ch dn tip theo.
i hi phi c mt my tnh vn dng v tng hp nhng thng tin thu thp c.
Khng thch hp vi nhng loi cu hi thm d.
Bn cu hi c th khng hon tt.
nng cao cht lng thng tin thu thp qua bn cu hi, cn lu cc vn sau:
Cu trc ca bn cu hi:
Ngoi cc cu hi v cc chc nng, nhim v chnh, trong bn cu hi cn thit phi c nhng
cu hi v cc nhim v ph m nhn vin phi thc hin thm ti ni lm vic. Tuy nhin cc
cu hi cn xoay quanh trng tm cc vn phi nghin cu v bn cu hi nn ngn gn.

30
Thng thng, khng ai thch tr li mt bn cu hi di. Mt bn cu hi cng di th ngi tr
li cng t ch n ni dung ca cc cu hi.
Cch thc t bn cu hi:
Cc cu hi cn thit k sao cho n gin, d hiu, d tr li v c th tr li ngn gn. nhng
ni no c th, nn thit k cc cu hi ng, v d, Theo anh (ch), mt nhn vin cn ti thiu
bao nhiu thi gian c th lm quen vi cng vic v thc hin cng vic c tt?, c th s
c cc cu tr li sau y i vi cng nhn trn dy chuyn lp rp in t:
.....di 1 thng .....3 thng .....6 thng
......1 nm ......3 nm hoc hn na.
Ni thc hin.
Nn cho nhn vin thc hin bn cu hi ti ni lm vic. Nhng bn cu hi thc hin nh
thng c tr li km trung thc v t chnh xc. Phn tch cng vic c ngha quan trng i
vi hot ng ca doanh nghip, do , vic tr li bn cu hi nn c thc hin trong gi lm
vic sao cho nhn vin khng cm thy kh chu v phi mt thm thi gian c nhn ca h.

V D V BN CU HI PHN TCH CNG VIC

Thng tin t bn cu hi ny c s dng xy dng bn m t cng vic cng nh gip
xc nh cc tiu chun cho vic thu mn nhn cng v cc c tnh cng vic c bit. Tr li
chng tt nht m bn c th, v ng e ngi, lo lng v im s ca cu tr li ca bn; thng tin
v cng vic mi l iu quan trng.
Tn cng vic ca anh (ch)....................................... Ngy..........................
Tn ca ngi m anh (ch) bo co (ngi gim st trc tip)................................
Phng ban................................................................... Ca lm vic...............
Tn ca anh (ch)........................................................ S in thoi.............
Anh (ch) lm vic u, bao lu?...............................................................................
1. Tm tt t mt n hai cu v chc nng cng vic c bn ca anh (ch) l g (Nhng l do
chnh yu cho cng vic hin ti ca anh (ch)? Cng vic ca anh (ch) c thit k hon
thnh ci g?).
...................................................................................................................................
2. Trch nhim v cng vic c th c m t theo hai hng:
Anh (ch) lm g Ti sao anh (ch) lm iu
( Nhim v cc anh (ch) lm) (Tc ng hoc kt qu anh (ch ) to ra )
V d nh nam bi bn/n bi bn
Sp xp chn a, ly tch, lau bn To ra s sch s v bn n tm tt
Nhim v Kt qu

Lit k nhng trch nhim chnh ca cng vic, bao gm c qu thi gian b tr cho mi nhim
v. (N c th hu ch cho vic lit k nhim v trc v xc nh kt qu lin quan; hoc, nu
anh (ch) thch, lit k nhng kt qu chnh c mong i t cng vic v ri th nhng nhim

31
v cn c t c kt qu .) Nn lu rng thnh thong c hai hoc ba nhim v kt hp
li s cho kt qu nh nhau.

Nhim v Kt qu % thi gian

Hy sp xp v nh gi mc ca trch nhim v tm quan trng i vi t chc:

nh du D cho phn quan trng nht ca cng vic.
nh du C cho nhng trch nhim lin quan n thng tin mt, ring.
1. Nhng kha hun luyn chnh thng no m php lut i hi hon thnh cng vic?
....................................................................................................................................
a) Nhng kha hun luyn chnh thng no l hu hiu?
....................................................................................................................................
b) Giy php hoc chng nhn no m php lut i hi hon thnh cng vic?
....................................................................................................................................
1. Nhng kinh nghim hoc k nng c bit no ngoi gio dc thng thng m mt ngi
cn phi c c th bt tay ngay vo vic?
....................................................................................................................................
a) Th mt ngi c phi thc hin bt c cng vic g trc cng vic ny khng?
....................................................................................................................................
1. Khi tr li cc cu hi trn, th theo anh (ch) th phi mt bao lu th mt cng nhn mi
c kh nng hon thnh cng vic ny mt cch hiu qu?
....................................................................................................................................
2. Cch thc anh ch thc hin cng vic nh hng n ngi khc c v cht lng v s
lng dch v nhn c, hoc thi gian v tin bc thu c hay mt i.

S tc ng ln mi Nhng nh hng xu no c th
ngi v kt qu thc xy ra nu anh (ch) hon thnh
Ngi anh (ch) tc ng hin tt cng vic ca cng vic khng tt? (Khng
anh (ch)? ngh n t l tai nn)
Khch hng
Nh cung cp
Nh qun tr cp trn
Cng nhn trong phng ban ca
anh (ch)
Nhn cng cc phng khc

V d:

32
 Nh cung cp Nh cung cp c th hoch nh sn Khch hng ca chng ta khng
xut theo cch ca h nhm p ng nhn c n hng ng hn v
nh cu ng thi gian vi gi c nh cung cp tr hon.
thch hp

1. Th phn vic ca anh ch c gy ra s thay i ln v s sut nh th no?

....................................................................................................................................
a) iu ny c xy ra thng xuyn (hng ngy, hng tun, hng thng) khng?
....................................................................................................................................
Quan st ti ni lm vic
Quan st ti ni lm vic cho php cc nh phn tch chi ra y v chi tit thi gian, mc
thng xuyn, tnh phc tp ca cc nhim v, trch nhim khi thc hin cc cng vic khc
nhau, cc thng tin v iu kin lm vic, cc my mc, dng c, nguyn vt liu s dng trong
qu trnh lm vic v hiu qu thc hin cng vic. Phng php quan st c s dng hu hiu
i vi nhng cng vic c tnh cht o lng, d quan st thy, nhng cng vic khng mang
tnh cht tnh hung nh cng vic ca cc y t trc hoc khng phi tnh ton sut ngy nh
cng vic ca cc nhn vin phng k ton. Tuy nhin, phng php quan st c th cung cp cc
thng tin thiu chnh xc do hi chng Hawthone (khi bit mnh ang c quan st, nhn vin
c th lm vic vi phng php, tc , cch thc, kt qu khc vi khi thc hin cng vic
trong nhng lc bnh thng), iu ny phn nh r rt nht khi cn b phn tch va quan st
va phng vn nhn vin thc hin cng vic.
u im (thun li) ca phng php quan st:
Khm ph ra c cng vic v chc v c th nhn vin thc hin, khng phi l nhng iu
h bo l h lm.
c hon tt trc tip thng qua ngi quan st hoc gin tip qua chp nh ngy lm vic
hoc cc k thut ghi m ghi hnh khc.
Ch c t ngi lin quan.
Thun li i vi nhng cng vic mang tnh cht hot ng.
Thch hp cho nhng cng vic i hi tr c v s nhy bn quan st c bit nhng cng
vic khng c m t nh n din ra nu khng c s tr gip.
Bt li ca phng php quan st:
Khng th quan st tt c cc cng vic c bit l i vi nhng cng vic mang tnh cht
khng thng xuyn.
Tn km v thi gian v tin bc cho vic quan st cng nh chun b lch trnh phn tch
cng vic.
S xut hin ca ngi quan st v cc phng tin ghi hnh, ghi m c th gy cng thng
hoc cn tr (ch yu v mt tm l) cho vic thc hin.
Khng hiu qu i vi nhng cng vic cn n c phn on c nhn v tr thng minh.
33
 S quan st nn c kim tra v xc minh bt c khi no c th bng cch lp li hoc so
snh kt qu vi nhng ngi quan st thng tho.
i hi phi l nhng ngi quan st c o to v c kin thc, nhng ngi ny phi
kin tr.
nng cao cht lng cng vic thu thp thng tin, nn p dng:
Quan st kt hp vi cc phng tin k thut nh quay phim, Video, n chiu hoc ng
h bm giy ghi li cc hao ph thi gian trong qu trnh thc hin cng vic.
Quan st theo chu k ca cng vic hon chnh. (Lu , chu k ca cng vic l thi gian cn
thit hon thnh trn vn mt cng vic)
Ni chuyn trc tip vi nhn vin thc hin cng vic tm hiu nhng iu cha r hoc
b sung nhng iu b st trong qu trnh quan st.
Bm gi
Phng php ny c s dng nhm mc ch xc nh chnh xc hao ph thi gian ca tng
yu t cng vic (Bc cng vic, thao tc, ng tc) trn c s m cung cp s liu xy
dng cc nh mc lao ng ng thi nghin cu loi b cc thao tc bt hp l, nng cao s
dng lao ng, tit kim lao ng.
tin hnh phng php ny ta lm nh sau:
Bc 1: Chun b- Bc ny bao gm cc cng vic nh xc nh mc tiu ca cuc bm gi,
la chn i tng kho st v gii thch cho cng nhn r v mc ch ca cuc trng cu ny
nhm to yu t tm l tt. Tip n l cn phi chun b cc iu kin cn thit bm gi; phn
chia cng vic thnh cc bc cng vic, t cc bc cng vic li phn chia thnh cc b phn
hp thnh ca bc cng vic theo mt trnh t hp l ng thi xc nh ranh gii ca cc b
phn cu thnh, xc nh s ln bm gi m bo mc chnh xc cn thit da vo h s
n nh bm gi v bn tiu chun tnh s ln bm gi theo h s n nh nh sau:
BNG H S N NH CA DY S BM GI

Thi gian thc hin cc b H s n nh tiu chun ca dy s bm gi

Loi hnh phn hp thnh ca bc Cho cng vic Cho cng vic Cho cng vic
sn xut cng vic bng my bng my v tay bng tay
( tnh bng giy)
Sn xut <6 1,2 1,5 2,0
hng khi 6-15 1,2 1,3 1,7
>15 1,1 1,2 1,5
Sn xut <6 1,2 1,8 2,3
hng lot ln 6-15 1,1 1,5 2,0
>15 1,1 1,3 1,7
Sn xut <6 1,2 2,0 2,5
hng lot 6 1,1 1,7 2,3
va
Sn xut 1,3 2,0 2,5
hng lot
nh

34
 S LN BM GI CN THIT T C H S N NH CHO TRC

H s n nh cho php ca dy s chnh xc yu cu ca dy s bm gi

bm gi 5% 10% 15% 20%
1,2 10 7 5 4
1,5 17 10 7 5
1,7 15 12 9 6
2,0 30 14 11 7
2,5 40 16 13 8
2,7 45 18 15 9
3,0 50 20 17 10

Bc 2: Tin hnh bm gi- Ngi quan st phi ghi vo phiu bm gi thi gian bt u v kt
thc ca mi b phn hp thnh bc cng vic mt cch chnh xc. Yu cu phi ghi y ,
ng theo cc im nh du phn bit ranh gii ca cc b phn hp thnh bc cng vic.
Nhng ln gin on, nhng ln hng cng ghi ring li.
Bc 3: Tng hp kt qu
- Bc ny gm cc ni dung nh xc nh thi gian thc hin cc b phn hp thnh ca bc
cng vic, sau kim tra mc n nh ca dy s bm gi vi tiu chun l: H s n nh
thc t Kt phi nh hn hoc bng h s n nh tiu chun Kc tc l Kt Kc ; vi:
Vi Tmax= l thi gian di nht trong cc ln o.
Tmin= l thi gian ngn nht trong cc ln o.
Kc l tr s tra bng.
Nu Kt > Kc khi ta s loi b mt trong hai gi tr hoc l ln nht, hoc l nh nht sau
xc nh li Kt , nu sau khi loi b 20% cc s hng quan st m kt vn cn nh hn Kc th
phi tin hnh bm gi li.
Sau khi kim tra tnh n nh ca dy s xong ta phi tnh ton thi gian trung bnh hon
thnh ton b bc cng vic theo cng thc:

m
Tbcv Ttbj( j 1, m)
j 1

Trong : Tbcv l thi gian trung bnh ca ton b bc cng vic.

Ttbj l thi gian trung bnh ca b phn cng vic j trong cu thnh bc cng vic ang xt
(j=1,m). Cng thc tnh:
Trong : n l s ln bm gi ca b phn cng vic j thuc bc cng vic ang xt.
Tij l thi gian ca ln bm gi I ca bc cng vic j.
Chp nh ngy lm vic
Nghin cu s dng thi gian trong qu trnh lao ng nhm xc nh cc nhu cu s dng thi
gian, qua m hp l ha qu trnh t chc lao ng nhm tit kim thi gian

35
 Ni dung s dng lao Thi gian bt u
Thi gian kt thc Thi gian hao ph
ng
1. Ti c quan 7h 00 7h 10 +10
1. c bo, tr nc. 7h 10 7h 30 +20
1. Thay ng phc. 7h 30 7h 50 +20
1. ........
Ghi chp li trong nht k
Trong mt s trng hp, nh phn tch thu thp thng tin bng cch yu cu cng nhn ghi li,
m t li cc hot ng hng ngy trong mt cun s. Nh phng php ny m vn cng
nhn vin phng i tm quan trng ca cng vic trong cc phng php trc khng cn l vn
khng gii quyt c.
8) Phi hp cc phng php
Thng thng th cc nh phn tch khng bao gi dng mt phng php n thun. H thng
phi hp cc phng php khc nhau. Chng hn nh mun phn tch cng vic ca nhn vin
hnh chnh vn phng, h c th s dng bn cu hi, phi hp vi phng vn, v quan st thm.
Khi nghin cu cc cng vic sn xut, h dng phng php phng vn phi hp vi phng
php quan st.

III. BN M T CNG VIC

Cc thng tin ly t phn tch cng vic s c dng m t cng vic. M t cng vic l
mt ti liu cung cp thng tin lin quan n cc cng tc c th, cc nhim v v trch nhim
ca cng vic.
Bn m t cng vic l bn lit k chnh xc v sc tch nhng iu m cng nhn vin phi thc
hin. N cho ta bit cng nhn vin lm ci g, lm th no, v cc iu kin m cc nhim v
c thc hin. Do c th v quy m, trnh v cch thc t chc ca cc doanh nghip v do
mc ch phn tch cng vic khc nhau nn trong thc t khng c biu mu thng nht cho bn
m t cng vic. Tuy nhin, bn m t cng vic thng bao gm cc im sau y:
Nhn din cng vic gm c: tn cng vic; m s ca cng vic; cp bc cng vic; cn b
lnh o, gim st tnh hnh thc hin cng vic; mc tin lng tr cho nhn vin thc hin cng
vic; ngi thc hin v ngi ph duyt bn m t cng vic.
Chc nng, trch nhim trong thc hin cng vic: nn lit k tng chc nng, nhim v
chnh, sau nn gii thch cc cng vic c th cn thc hin trong nhim v, trch nhim ch
yu . V d mt trong s nhng nhim v ch yu ca trng phng nhn s l chn la, o
to v nng cao trnh cho nhn vin cp di s c gii thch nh sau:
* Pht trin tinh thn hp tc v hiu bit trong cng vic.
* m bo cho nhn vin cp di c c s o to c bit theo yu cu cn thit ca
cng vic.

36
 * Ch o vic o to, bao gm c ging dy, hng dn v c vn cho nhn vin cp di.
T l thi gian cho mi nhim v.
Cc tiu chun hon thnh cng tc. Nn chi r ngi thc hin cng vic cn t c cc
tiu chun g v s lng sn phm hay khi lng cng vic cn thc hin trong ngy, doanh s
bn hng, mc tiu hao nguyn vt liu, cht lng sn phm...
Cc iu kin lm vic v cc ri ro c th xy ra: lit k nhng iu kin lm vic c bit
nh lm ca ba, thm gi, mc nhim, ting n, s may ri trong cng vic...
S ngi lm vic i vi tng cng vic v cc mi quan h tng trnh bo co. Nn ghi r
mi quan h ca ngi thc hin cng vic vi nhng ngi khc trong v ngoi doanh nghip.
My mc v thit b thc hin cng vic .
Quyn hnh ca ngi thc hin cng vic: nn xc nh r gii hn hay phm vi quyn hnh
trong cc quyt nh v mt ti chnh v nhn s.
Bn m t cng vic sau y s gip ta hiu r hn v c trch t bn m t cng vic c th
ca mt th k ti cng ty C kh c phn Khng nh

BN M T CNG VIC
Tin hnh ti: Cng ty c kh c phn KHNG NH
Chc danh cng vic: Trng ca
Ngi hin ti ang thc hin cng vic ny: Nguyn Thi X
Bn m t ny c hon thnh vo Ngy ...... thng...... nm.......
I. TM TT CNG VIC
m bo vn hnh cc hot ng sn xut ca ca mnh qun l mt cch c hiu qu v an ton
thng qua vic ch o cc hot ng t chc, sp xp dy chuyn sn xut v cc chc nng
qun l vi t cch l ngi gim st
II. BN CHT CNG VIC
1. Ch o cc hot ng nhn s trong sn xut v phi hp vi cc hot ng nhn s trong b
phn bo dng my mc thit b
2. Bo m truyn t thn gtin v gii thch cho nhn vin v cc chnh sch nhn s v sn
xut
3. Qun l chng trnh bo dng cn thit thng qua vic thu thp cc thng tin v yu cu
bo dng, ln lch v ghi chp cc hot ng bo dng.
4. Qun l cc th tc giao ca trong phn xng sn xut
5. Thc hin vic tp hun v o to cc chng trnh an ton lao ng v nng cao chuyn
mn cho nhn vin cp di
6. Ln lch lm vic cho cc ca v phn cng ngi m nhim cng nh chu trch nhim gii
quyt cho nhn vin cp di ngh php

37
7. m bo cc nhim v theo di thi gian lm vic ca cng nhn v cp nht cc thng tin
lin quan n tnh hnh sn xut v nhn s trong b phn mnh chu trch nhim.
8. Xy dng d ton v chu trch nhim v vic m bo d tr nguyn vt liu trong khu vc
sn xut c giao ph trch.
9. nh gi kt qu cng vic nh k cu cng nhn di quyn
10. Gp cho nhn vin v cc vn chuyn mn v cc cng vic lin quan n cng tc ca
h
III. CC MI QUAN H TNG TRNH, BO CO
1. Trng ca phi c trch nhim bo co trc tip ln qun c phn xng
2. Trng ca trc tip ch o v nhn bo co ca 02 nhn vin kim tra v vn hnh thit b
in, nc v nhng cng nhn c phn cng lm vic trong ca
3. Phi phi hp cng trao i thng tin qua li vi cc b phn khc cng hot ng trong phn
xng.
IV. NHNG YU CU V TH LC V TRNH CA NHN VIN
1. Th lc: Phi c sc kho tng i tt c th i ln, xung cu thang lu 1 & 2 mi ngy
t 10 n 12 ln
2. Hc vn: Ti thiu phi c trnh trung cp k thut hoc cng nhn k thut bc 3/7
3. Kinh nghim: Phi lm vic trn 2 nm ti cng ty ng thi c kinh nghim lm vic
trong phn xng v t nht phi c 1 nm lm t trng sn xut. Ngoi ra cn cn phi bit r
v ngh tin, g hn, c kh sa cha my ct gt kim loi
4. Cc k nng v hiu bit khc
Hiu bit v c cu t chc ca doanh nghip
Hiu bit v cc vn vn hnh my v kim sot qu trnh vn hnh thit b trong phn
xng
C kh nng tnh ton mc gii c thnh tho cc phng trnh bc 2
C k nng giao tip v bit lm tt cc ch th ca cp trn
C kh nng gim st nhn vin di quyn v mt thi gian, cht lng sn phm, chi ph...

IV. M T CHI TIT TIU CHUN CNG VIC

Sau khi su tp cc d kin cn bn cho bn m t cng vic, bc k tip l quyt nh tn
gi ca cng vic v m t cng vic mt cch vn tt. Cng c th nh r cc chc danh
khc v cc cng vic lin h. Cng vic ny c gi l bn m t tm tt. Trong khi , bn
m t tiu chun chi tit cng vic l bn chi tit b sung cho bn tm tt khi cn thit. Ni mt
cch khc Bn trnh by cc iu kin, tiu chun ti thiu c th chp nhn c m mt
ngi cn phi c hon thnh mt cng vic nht nh no , c gi l bn m t chi tit
tiu chun cng vic.

38
Cc im in hnh trong bn m t chi tit tiu chun cng vic ny l cc yu cu v trnh
hc vn, kinh nghim, nhn cch, v cc kh nng sc khe - vt cht.
Ni mt cch c th hn, bn m t chi tit cng vic nn gm c cc thng tin sau y:
D kin tng qut.
Cng vic c thc hin b phn no, tn cng vic, cc tuyn quyn hn v trch nhim.
Bn cht cng vic.
Cng vic l cng vic hnh chnh, c kh my mc hoc chi l cng vic giao tip vi khch
hng nh nghip v bn hng chng hn. Cng vic thc hin trong nh hay ngoi tri? Cng
vic y c cc nhc v th xc hay khng? l cng vic n nh hay lun lun thay i, sch
hay d? N c thc hin t th ngi hay ng? Ngoi ra, cn phi bit bn cht ca cng
vic l quan trng hay km quan trng v mi tng quan ca n i vi cng vic khc.
Tr lng.
Nn tr lng theo phng php no? Mc lng bao nhiu? Nhng khon tin gi lm vic ph
tri (overtime), tin thng, tin chia li v tin tr cp l bao nhiu.
iu khon hun luyn.
Hi ng s cu xt vic s phi hun luyn nhn vin u, bao lu v lm cch no thc hin
cng vic hun luyn ?
C hi thng thng.
Nh phn tch cn phi bit cc l do thng thng nhn vin, cc tuyn thng thng v thi hn
thng thng.
Cc tiu chun ca nhn vin.
C rt nhiu loi tiu chun i vi tng loi cng vic gm c: trnh hc vn, trnh chuyn
mn, cc k nng hoc kinh nghim cn thit s dng cc cng c trang thit b hoc my
mc, gii tnh, cc c tnh c nhn nh v duyn dng li cun hay sch s, tui ti thiu hoc
ti a, tr thng minh v nhng tiu chun c bit nh tc nhanh nhn, sc mnh, s chnh
xc, trung thc, phn on tt, kh nng lnh o, tnh cn thn v t m.
Sau khi phn tch, nh phn tch nn kim tra li cc kt lun ca mnh bng cch trnh cc kt
qu cho cc trng b phn v nhng ngi c kh nng nh gi tnh chnh xc v hu dng ca
bn phn tch.
Vic phn tch cng vic ton b, c bit do mt hi ng m trch, th tn km. Nhng ngc
li, thi gian v tin bc u t cho vic phn tch cng vic, s em li nhiu li im trong vic
gia tng hiu nng cng tc v gim bt vic thay th ngi v b tr khng ng kh nng.
Sau khi phn tich tt c cc yu t trn, nh phn tich s tho ra bn m t tiu chun chi tit
cng vic. c th ha, chng ti trch dn bn m t tiu chun chi tit cng vic ca mt
nhn vin phn tch cng vic ti bnh vin Brevard General Hospital.

39
 BN M T CHI TIT TIU CHUN CNG VIC
(TIN HNH TI BREVARD GENERAL HOSPITAL)
Tn cng vic : Nh phn tch cng vic M cng vic : 166.088
Ngy : 3-2-1993 Tc gi : John Doakes
V tr cng tc : Phng nhn s im cng vic :
Ngi gim st : Harold Grantinni Tnh trng
1. Cc nhn t k nng:
Trnh hc vn: Yu cu tt nghip cao ng.
Kinh nghim: t nht c mt nm kinh nghim trong vic o to nh phn tch, ngi tuyn
chn hoc cc cng vic chuyn mn khc trong lnh vc nhn s.
Kh nng truyn thng: C k nng ni v vit thng tho din t d liu lin quan n
cng vic mt cch ngn gn v c ng. C kh nng truyn thng mt cch hu hiu vi lc
lng lao ng a dng bao gm c nhn cng nc ngoi.
2. Cc nhn t thuc v n lc:
Nhng i hi v sc khe: Ch hn nh i vi nhng ngi c lin quan n cng vic vn
phng: ngi, ng v i li.
Nhng i hi v tr tu: c kh nng quan st tt. Oc sng kin v ti kho lo l cn thit
i vi cng vic ca nh gim st chung. Tnh cng bng v suy on c nhn mnh, cng
vic phi c nghin cu k lng cng nh s dng cc phng php thu thp thng tin.
Phi ht sc thn trng trong vic ra quyt nh. Phi c kh nng phn tch v tng hp mt s
lng ln thng tin xy dng bn m t cng vic, bn m t chi tit tiu chun cng vic v
bn tiu chun cng vic.
3. iu kin lm vic
Trin khai i thc hnh bnh vin trong vng t mt n ba ngy mi thng.
Tin hnh thu thp thng tin xung quanh ni lm vic.
Cng vic phn ln l gii quyt cc vn vn phng.

V. BN TIU CHUN THC HIN CNG VIC

Phn tch cng vic cng gip cho vic xy dng bn tiu chun thc hin cng vic. Nhng tiu
chun ny phc v hai chc nng. Th nht, chng tr thnh mc tiu cho nhng n lc ca cng
nhn. Nhng thch thc v lng kiu hnh c th s thc y nhn cng. Mt khi cc tiu chun
c ra, nhn cng c th cm thy vic hon thnh v sng to trong thc hin cng vic.
Nhng kch thch trong vic thc hin cng vic lm tha mn ngi cng nhn. Khng c
nhng chun mc, ngi cng nhn s thc hin cng vic mt cch kh khn v khng c thc
o nh gi. Thc hai, nhng tiu chun cn gip ch trong vic nh gi vic thc hin cng
vic. Nhng tiu chun l khng th thiu i vi nhng nh qun tr v cc chuyn gia nhn s

40
trong n lc gim st v kim tra vic thc hin cng vic. Khng c nhng chun mc, khng
mt h thng kim tra no c th nh gi vic hon thnh cng vic.
Tt c mi h thng kim tra u c bn thnh t: cc tiu chun, o lng, hiu chnh v thng
tin phn hi. Mi quan h gia cc nhn t ny c minh ha qua hnh sau y:
Thng tin phn hi

Tiu chun hon thnh cng

vic
Hiu chnh s sai lch
Thc hin cng vic c th

S H THNG KIM TRA CNG VIC

Khi vic thc hin cng vic b chch khi so vi tiu chun cng vic, cc chuyn gia nhn s
hoc nh qun tr trc tuyn phi can thip v hiu chnh hnh ng sai lch . Hnh ng s to
ra thng tin phn hi v chun mc v s thc hin cng vic ca ngi cng nhn. Hnh ng
ny s to ra s thay i cho c cc chun mc v vic thc hin cng vic thc t ca ngi
cng nhn.
Tiu chun cng vic chnh l yu t then cht ca bt k mt h thng kim tra. Khi cc tiu
chun sai chng s phn hi n cc qun tr gia v chuyn gia nhn s hiu chnh kp thi.

VI. THIT K CNG VIC

T chc l mt chc nng c bn ca qun l lin quan n vic la chn nhng cng vic phi
lm, xc nh nhng ngi no s lm cng vic , cc cng vic c phi hp vi nh nh
th no trong qu trnh trin khai thc hin, ai phi bo cho ai v nhng vic g, nhng quyt ng
c xy dng cp no?
Cng tc t chc s c khi u bng vic xc lp mt cu trc t chc thch hp, n l nn
mng ca t chc, l b xng xc nh cc thng s c bn ca t chc. Sau nh t chc tin
hnh thit lp cc iu l v tiu chun ha nhm khi to nhng nguyn tc vn hnh hot ng
c bn ca t chc lm c s cho vic thit k cng vic v b tr nhn vin.
Thit k cng vic l mt bc quan trng ca tin trnh t chc ni chung, l qu trnh kt
hp cc phn vic ri rc li vi nhau hp thnh mt cng vic trn vn nhm giao ph cho
mt c nhn hay mt nhm nhn vin thc hin. Ni cch khc, thit k cng vic l qu trnh
xc nh cc cng vic c th cn hon thnh v cc phng php c s dng hon thnh
cng vic , cng nh mi quan h ca cng vic vi cc cng vic khc trong t chc
1, Cc bin s nh hng n thit k cng vic:
Vic la chn kiu thit k cng vic ty thuc vo trng thi hin ti ca cc bin s sau:

41
- Tnh thng l ca cng vic: Tnh thng l ca cng vic c th hin mc xut hin ca
cc cng vic, mt cng vic c gi l c tnh thng l cao khi m cng vic c xu hng
xut hin thng xuyn, n nh trong mt khong thi gian di. Ngc li mt cng vic c
gi l tnh phi thng l thp khi m n xut hin khng c quy lut, bt thng, mc xut hin
khng thng xuyn, khng n nh.
- Dng cng vic: Dng cng vic trong t chc thng chuh nh hng bi tnh cht, bn cht
ca sn phm hay dch v. Sn phm hay dch v thng gi trnh t hoc s cn i gia cc
cng vic nu cng vic mun hon thnh hiu qu. V d nh khung ca xe hi phi c xy
dng trc b phn cn xc v ca. Sau khi trnh t cng vic c phn nh, s cn i gia
cc cng vic mi c thit lp.
- Cht lng cuc sng lao ng: (Quality Working Of Life). Cht lng cuc sng lao ng l
mt khi nim kh mi m i vi chng ta, tuy nhin n li l mt khi nim kh quen thuc
ca nhng ngi qun l theo trng phi nhn vn. Cht lng cuc sng lao ng ca mt
ngi no chnh l mc tha mn cc cp nhu cu khc nhau ca h trong cuc sng
hng ngy. V trong thi i ngy nay, cuc sng ring t ca mi c nhn v cng vic m h
ang lm khng cn c mt ranh gii r rng, n c xu hng cng ngy cng xa nha i ranh
gii cho nn khi nguyn cu cht lng cuc sng, ngi ta phi quan tm n cht lng
ton din l cht lng cuc sng lao ng.
Khong 200 nm trc y, khi Adam Smith nghin cu nhng l thuyt u tin v qun l ca
mnh, ng chng minh c rng: nng sut lao ng c mi quan h cht ch vi vic phn
cng lao ng, vic chia tch cc cng vic phc tp thnh cc phn vic n gin ri giao cho
tng c nhn thc hin cc phn vic trong khun kh hp tc lao ng ca nhiu ngi s to
ra nng sut lao ng cao. n u th k 20, Taylor xy dng mt h thng qun l khoa hc
trong nu ln u im ca vic h thng ha v th thc ha cc cng vic, iu ny m ra
cho nhn loi mt thi i ca qun tr khoa hc vi nhng thnh cng vang di trong qun l.
Vo nhng nm 50 cng vi s pht trin mnh m ca nn i cng nghip c kh nn lc ny
thit k cng vic ch yu li hng vo chuyn mn ha. Ngy nay, cng nhn cng nghip
c gio dc tt hn v c nhng c vng cao hn v cht lng cuc sng. Gi lm vic
trong ngy, ngy l, ngy ngh php, thi gian gii lao, nhng nim tin tn gio, thi v tnh
cht phc tp ca ngi cng nhn nh hng rt ln n thit k cng vic. V vy trong khong
30 nm tr li y, thit k cng vic c s thay i c bn v cht, vic thit k cng vic
chuyn trng tm hng vo con ngi nhm tha mn tt hn nhng nhu cu ca bn thn con
ngi lao ng. Lc ny nhiu phng php thit k cng vic ngoi chuyn mn ha ra i,
l cc phng php thit k cng vic c cht lng cuc sng lao ng cao (QWL)

42
- Kh nng ca ngi lao ng: Kh nng ca ngi lao ng nh hng rt ln n thit k
cng vic. Khi Henry Ford s dng dy chuyn sn xut, ng nhn thy rng cc cng nhn tim
nng thiu vng kinh nghim hot ng cc dy chuyn t ng ha. V th cng vic c thit
k n gin v i hi t cng tc o to.
- Tnh cht ca mi trng: Theo quan im h thng, mi doanh nghip c xem nh l mt
h thng hot ng trong mi trng ca n, l tp hp cc h thng, phn h khc c mi
quan h tc ng qua li vi doanh nghip.
Doanh nghip tc ng vi mi trng thng qua u ra cn mi trng tc ng ln doanh
nghip thng qua u vo. Khi mi trng thay i, trng thi n nh ca doanh nghip trong
mi trng cng b ph v. thit lp li trng thi cn bng mi, cc donh nghip
phi c nhng phn ng thch ng trc s thay i ca mi trng nhm thay i trng
thi hin ti ca doanh nghip cho ph hp vi trng thi ca mi trng thay i. Theo quan
im ny, vic thit k cng vic cng phi ph hp vi trng thi vn ng bin i ca mi
trng, khi mi trng n nh th cc kiu thit k cng vic thin v kt cu cht ch, ngc li
khi mi trng nhiu lon th thit k c xu hng thin v kiu linh hot.

Thng tin phn hi

Nhn t thuc v t chc

Hiu sut & s hi
Nhn t mi trng Thit k cng vic
lng vi cng vic
Nhn t hnh vi

U VO QU TRNH BIN I U RA M.MUN

S THIT K CNG VIC- U VO- U RA.

2, Nhng phng php thit k cng vic cho c nhn:

a. Chuyn mn ha cng vic: y l kiu thit k cng vic da trn c s phn tch cng vic
thnh cc ng tc, thao tc, bc cng vic sau giao ph cho mi c nhn ch phi thc hin
mt bc cng vic hoc mt vi thao tc no vi quy trnh thc hin cng vic c xy
dng mt cch ti u. Bn cht ca kiu thit k ny l chia nh cng vic, giao cho mi c nhn
t vic nhng khi lng cho mi phn vic tng ln. Vi cch tip cn ny, ngi thit k s
phn loi mi phn vic trong cng vic thnh nhng thao tc, ng tc c sp xp nhm ti
thiu thi gian v nhng n lc ca ngi lao ng. Mt khi cng vic c phn loi, mt
khi lng phn vic c nhm gp trong cng vic. Kt qu l chuyn mn ha. CMH
cng vic nhm lm gim phm vi cng vic, phn chia thi gian hon thnh cng vic. CMH
gip tit kim thi gian, cn t u t v cho php ngi cng nhn hc vic nhanh chng. Chi
ph o to tm gi mc thp nht v ngi cng nhn chi cn tho mt vic.

43
Cch tip cn ny nhn mnh n tnh hiu qu trong s n lc, thi gian, chi ph lao ng, o
to v thi gian hc vic. Ngy nay, k thut ny cn rt hu hiu v c s dng trong cc
hot ng dy chuyn. iu ny c bit hu ch khi phi i ph vi tnh trng cng nhn thiu
kin thc hoc ngi cng nhn c t kinh nghim trong hot ng cng nghip (dy chuyn).
Nhng u im ca chuyn mn ho
Pht huy cao kh nng lao ng ca ngi lao ng trn c s hp l ha cc ng tc, thao tc.
Nng cao trnh tay ngh ngi cng nhn gp phn gia tng nng sut lao ng.
Tit kim thi gian lao ng c bit l thi gian lao ng chun b v kt thc (thi gian chun-kt).
Pht huy hiu qu cao vic s dng my mc thit b nh chuyn mn ha MMTB nn chi ph
MMTB thp.
Tit kim thi gian v chi ph o to nhn cng
Nhng hn ch ca chuyn mn ho
Nhm chn cng vic gy cng thng cho ngi lao ng v lm gim nng sut.
Tnh c ng km, kh nng thch ng vi s thay i km do khi mi trng bin ng th kiu
t chc ny khng hiu qu.
Ri ro do cc trc trc cao do nh hng ca dy chuyn.
b. Lun chuyn cng vic: y l kiu thit k cng vic chuyn mn ha trt ngang. V
nguyn tc, mi cng vic vn c thit k theo chuyn mn ha nh trnh by trn, song s
chuyn mn ha ch p dng cho cng vic cn ngi lao ng li thay i bng cch chuyn
ch lm vic theo mt quy trnh nht nh. Thng th nhn vin lm vic mi v tr cng tc
khng qu 2-3 nm cn nh qun tr th khong 4-5 nm s c chuyn i v tr cng tc mt
ln, vic chuyn i v tr ny c thc hin ch yu trong phm vi nhm cng vic c chuyn
mn ging hoc gn nhau.
u im ca lun chuyn cng vic
Tha mn c nhng u im c bn ca CMH
Lm gim s cng thng, nhm chn, ci thin cht lng cuc sng lao ng (QWL) cho
ngi lao ng nn to c s hng th trong lao ng.
To iu kin cho ngi lao ng nng cao trnh ngh nghip mt cch ton din nn to
iu kin cho cng ty c th linh hot s dng lao ng trong tng lai
Hn ch ca lun chuyn cng vic
D lm ri lon sn xut do lun chuyn, khi lun chuyn cng vic th ngi lao ng cha
lm quen kp.
Phc tp vic kim sot, t chc.
c. M rng cng vic: y l kiu thit k cng vic da trn vic m rng phm vi thc hin
cng vic ca nhn vin bng cch tng thm vic v gim khi lng cng vic trong mi phn
vic. Kiu thit k cng vic ny l hu qu ca qu trnh pht trin nhanh chng ca trnh sn
xut x hi khin cho mi trng hot ng ca cc doanh nghip bin i khng ngng, chu k
sng sn phm b rt ngn, tnh thng l ha gim xung. Mt khc, trnh ca ngi lao ng
ngy cng tng ln, h c kh nng m nhim tt nhiu cng vic khc nhau cng lc do vic

44
thit k cng vic theo hng m rng cng vic l cch thit k hp l nhm m bo thch ng
tt vi s thay i ng thi khai thc trit kh nng lao ng ca nhn vin.
u im ca m rng cng vic
Tha mn ngi lao ng tt nht, lun to ra tnh hp dn trong cng vic.
Tnh linh hot v c ng cao, nhanh chng thch ng vi nhng chuyn bin ca mi trung.
Hn ch ca m rng cng vic
S dng thi gian v cc ngun lc km hiu qu.
d. Lm phong ph ha cng vic: y l kiu thit k cng vic bng cch m rng cng vic
theo chiu su. Ngi ta gia tng thm nhim v v quyn hn theo chiu su cho ngi lao
ng, to iu kin cho ngi lao ng c t quyt nh nhiu hn trong phm vi cng vic
ca h ng thi mc t chu trch nhim cng tng ln tng ng.
V d: Trc y mt nhn vin bu in chuyn lm nhim v phn loi v ng du cc loi
bu phm, giy t nay chuyn sang va chu trch nhim tip nhn, phn loi, ng du v phn
pht bu phm giy t trong phm vi mt khu vc dn c no .
Trong hai thp nin qua, nhiu t chc khc nhau cn nhc n k thut lm phong ph cng
vic. Phong ph ha cng vic to s tha mn cao hn i vi cng vic. N gia tng trch
nhim, s t do c nhn v mc t kim sot, ch trong pht trin cng vic theo chiu dc v
d nh cng ty AT&Ts Bell System tng lm. Ngi ch trng ng h phong tro ny l
Fredrick Herzberg, phong ph ha cng vic l tin trnh thay i ni dung ca cng vic lm
cho ngi cng nhn cm thy th thch hn trong cng vic. Phong ph ha cng vic khng
lin quan, ch trng n vic thng thng nhng m rng phm vi v trch nhim ca ngi
cng nhn trong vic thc hin cng vic, iu m cn hn ch nhiu cng ty. Ngi cng nhn
c c hi dnh quyn ch ng sng to, c cng nhn, c trch nhim v s pht trin c
nhn. Mc du khng phi lc no phong ph ha cng vic cng thnh cng nhng n mang li
nhng ci tin ng k trong vic thc hin cng vic v tha mn tt hn cho ngi lao ng.
Theo Fredrick Herzberg, khi tin hnh phong ph ha cng vic cn tun theo 5 nguyn tc sau:
1. Gia tng nhng i hi v cng vic: Cng vic nn thay i trong cch thc gia tng mc
kh khn v trch nhim.
2. Gia tng trch nhim gii trnh ca ngi cng nhn: Cho php phn chia nhiu quyn hnh
trong thc hin cng vic, v gia tng s kim sot c nhn trong khi trch nhim cui cng vn
thuc v ngi qun l.
3. To mt thi gian biu lm vic t do v hp l: Trong gii hn cho php, nhng c nhn
cng c th thc hin cng vic theo thi gian biu ring ca mnh.
4. Cung cp thng tin phn hi: Tt hn l ngi cng nhn bo co trc tip tnh hnh thc
hin cng vic mt cch thng xuyn ln ngi gim st.
5. Cung cp nhng kinh nghim mi: V tr v hon cnh lm vic nn bao gm c nhng kinh
nghin mi v to s pht trin c nhn.
Phong ph ha cng vic vn da trn nn tng ca CMH nhng c s ci tin c bn bng cch
giao cho ngi lao ng nhiu quyn quyt nh hn trong cng vic ca mnh, qua lm
phong ph ha cng vic ca h tng nhit tnh lao ng, gim nhm chn v cng thng.

45
Nhng u im ca phong ph ho cng vic
m bo CMH theo tng cng vic.
Tnh linh hot c ng cao nn kh nng chuyn ha tt.
Pht huy cao kh nng lm vic ca ngi lao ng trn c s pht huy tnh ch ng sng
to.
Nhng hn ch ca phong ph ho cng vic
Cc ngun lc b chia nh nn gim li th quy m.
Kh nng kim sot h thng gim.
e. Thit k cng vic theo Modul: Thit k cng vic theo mun l mt phng php thit k
rt mi m. Theo phng php thit k ny, nh thit k cn nghin cu k lng v cc cng
vic cn phi thc hin sau h tm cch chia nh cng vic thnh cc phn vic nh c gng
sao cho mi phn vic nh vy c th c mt ngi lao ng hon thnh trong vng 2 gi. Cc
phn vic phn chia phi mang tnh ng nht. Sau ngi ta cho php ngi lao ng c t
do la chn phn vic ca mnh theo thch. Nu c nhng phn vic nhm chn hoc kh khn
khng ai thch lm th nh qun tr s tin hnh chia u cho mi ngi.
u im ca kiu thit k ny: Tnh linh hot v tnh c ng rt cao. Hon ton tha mn
ngi lao ng, hon ton bnh ng. Lun chuyn cng vic nhanh.
Hn ch ca kiu thit k ny: Trnh t chc qun l phi rt cao mi c th thc hin c.
Trnh ngi lao ng cao v c thc lao ng cao.
3, Nhng phng php thit k cng vic theo nhm:
Hin nay trn th gii ang c xu hng chuyn sang thit k cng vic theo nhm, y l kiu
thit k c xem l hin i nht, n ph hp vi xu th gia tng s hp tc lao ng trong iu
kin pht trin mnh m ca khoa hc k thut v thng tin hin nay. Sau y l cc phng
php thit k cng vic theo nhm thng dng:
a. Nhm lao ng hi nhp: Ap dng cho cc cng vic i hi s hp tc cp nhm. Nhm
c t chc bao gm nhiu chuyn mn khc nhau c kh nng thc hin c mt khi
lng cng vic hon chnh nht nh. ng u mi nhm l nhm trng c nhim v iu
khin s phi hp hot ng chung ca nhm, nhm c giao quyn lc rt ln t vic t chc
sn xut, mua bn nguyn vt liu cho n vic la chn nhn s v tr lng cho nhn vin.
b. Nhm lao ng t qun: y l kiu t chc lao ng bng cch lm phong ph ha cng
vic theo chiu su. Cc nhm lao ng hn hp c giao cho cc mc tiu phi thc hin trong
nhng khong thi gian nht nh vi mc chi ph cho trc, nhm c trch nhim t xc nh
cc nhim v phi lm v t chc thc hin cc nhim v . Nhm c giao ton quyn quyt
nh mi vn qun l thc hin mc tiu. c im ca nhm lao ng hi nhp l khng
c ngi ph trch chung, mi cng vic ca nhm s do tt c mi thnh vin ca nhm cng
nhau tho lun v quyt nh.
c. Nhm cht lng: y l dng ca nhm xung kch thu ht ton nhng ngi tnh nguyn,
c hun luyn k khc phc cc nhim v c bit quan trng, kh khn khi cn thit.
Nhm cht lng khng phi l mt cu trc n nh m n ch c hnh thnh khi c nhu cu,

46
lc cc thnh vin ca nhm lin quan n vn cn gii quyt s c triu tp tham gia
gii quyt vn , khi cng vic hon thnh nhm s t gii tn, cc thnh vin tr v lm vic ti
b phn lm vic chnh ca mnh. Nhm ny ch yu hot ng ngoi gi, cc thnh vin ca
nhm thng khng i hng th lao m l t nguyn, h c doanh nghip cp kinh ph
nghin cu.
4, Thit k li cng vic hng vo ngi lao ng:
Mt khi nim c nh ra lm cu ni gia nhim v ca cng ty vi s tha mn nhu cu ca
ngi tiu dng l thit k li cng vic nh hng vo ngi lao ng. Ngi lao ng c
khuyn khch tham gia vo vic thit k li cng vic ca h nhm c li cho c t chc v chnh
h. Ngi lao ng c th ngh s thay i trong thit k cng vic nhm lm cho cng vic
ca h hp dn v tha mn hn, nhng h cng phi chi ra cch thc tt hn trong vic t
thnh mc tiu ca b phn mnh tham gia. Vi cch tip cn ny nhng ng gp ca mi ngi
u c cng nhn, trong trng tm vn hon thnh mc tiu v nhim v ca t chc.
Ch : nng cao cht lng cuc sng th cng vic cn c thit k hiu qu. Thit k cng
vic hiu qu l tm ra s ha hp gia tnh hiu qu v nhn t hnh vi. Yu t hiu qu nhn
mnh n hiu sut trong khi yu t hnh vi li quan tm nhiu hn n ngi lao ng. Vai tr
ca cc chuyn gia nhn s l phi to s cn bng gia cc nhn t ny. Khi cng vic c
chuyn mn ha, nh thit k cng vic c th n gin chng bng cch ct gim s lng phn
vic. Nu cng vic c a dng ha (nhng kiu thit k cng vic k trn ngoi tr CMH),
chng phi c m rng v lm cho phong ph.

CU HI N TP

1. Hy phn bit gia cng vic (job) v a v hay chc v (position)? nh ngha phn tich
cng vic.
2. Hy tho lun v lm sng t cu ni Phn tich cng vic l cng c qun tr TNNS c bn
nht.
3. Hy m t cc phng php phn tich cng vic.
4. Lit k v m t nhng im chnh v loi d liu cn thu thp khi tin hnh phn tch cng
vic.
5. Nhng yu t c bn ca bn m t cng vic l g?
6. Nhng yu t c bn ca bn m t chi tit tiu chun cng vic l g?
7. Phn bit gia ci tin , thit k cng vic, phong ph ha cong vic v m rng cng vic.
8. nh gi u nhc im ca cc phng php thu thp thng tin phn tch cng vic khc
nhau.
9. Ti mt cng ty nc ngoi, gi s bn c giao vic vit bn m t cng vic ti mt nh
my sn xut o s mi ti ng Nai v nhn cng hu ht l nhng ngi a phng v ni rt t
ting Anh. Phng php no bn s s dng thu thp thng tin phn tch cng vic?

47
10. Nu nh qun tr ti nh my ni trn t chi vic hon tt bn cu hi phn tch cng vic,
bn s s dng l do no thuyt phc nh qun tr ny?
11. Nhng vn no bn s gp phi v i u ti t chc khi m thit k cng vic chi ch
trng ti a hiu qu m khng xt n nhu cu ngi lao ng?
12. Bn s tr li cu hi 11 nh th no nu t chc ng ti quc gia pht trin nhng vi cp
gio dc thp v lc lng lao ng thiu vng kinh nghim lm vic cng nghip.
vic?

48
 CHNG IV
HOCH NH TI NGUYN NHN LC

I. KHI NIM HOCH NH TI NGUYN NHN LC

C rt nhiu nh ngha khc nhau v khi nim hoch nh ti nguyn nhn lc. Tuy nhin hu
nh tt c u c mt im chung l u bn n vic phn tch nhu cu nhn lc trong tng
lai v ra cc k hoch c th c ngun ti nguyn nhn lc .
Hoch nh TNNL l mt tin trnh trin khai v thc hin cc k hoch, cc chng trnh nhm
m bo cho n v s c s lng, ng ngi c b tr ng ni v ng lc.
Ni cch khc: Hoch nh TNNL l mt tin trnh xt duyt li mt cch c h thng nhng
yu cu v TNNL m bo rng c quan s c ng s ngi c y cc k nng, kinh
nghim theo ng nhu cu c t ra.
Hoch nh TNNL chnh l vic d bo mt cch c h thng v nhu cu nhn s cn thit cho t
chc trong tng lai v d kin cc bin php cn thit v hu hiu nhm m bo p ng cho
nhu cu . Bng cch d on mt cch chnh xc v s lng cng nh loi cng nhn cn
thit, phng nhn s c th s c nhng k hoch tt hn trong vic tuyn m, la chn, o to,
nh hng ngh nghip v cc hot ng khc.
Cc k hoch ngn hn cng nh di hn ca cng ty mun thc hin u c trin khai thng
qua cc n lc ca con ngi. Nu mt t chc khng c mt b phn qun l nhn vin hot
ng hu hiu th cc k hoch hp tc c th s tht bi. Cc k hoch v ti chnh, sn xut v
marketing l nn tng cho k hoch chin lc ca cng ty v chng u phi c thc hin
thng qua n lc ca mt i ng cc nh qun tr v nhn vin. V d, khi mt cng ty cng
ngh cao nh Matsushita hay Samsung quyt nh pht trin mt sn phm mi v bn ra th
trng th h khng th khng cn c vo kh nng k thut, cng ngh hin c cng nh tim
nng v lao ng ca cc k s, cc chuyn gia v cng nhn ca h. Nu khng c nhng k s
ti nng, khng c nhng cng nhn lnh ngh th c hi th trng c th b tt khi tm tay.
Hoch nh TNNL c ngha sng cn i vi nhng cng ty mun m rng kinh doanh ra th
trng quc t. Lc ny, hoch nh TNNL s ng vai tr nh l mt tin trnh chun b nhn s
ti cc quc gia vi s khc nhau v vn ho v s a dng v chng tc.
Mt cch l tng, mi cng ty u c cc k hoch ngn hn v di hn v nhn s. Mt k
hoch ngn hn ch ra nhu cu nhn s trong nm ti trong khi k hoch di hn li phng on
v c tnh v tnh hnh ngun nhn lc cho nhiu nm trong tng lai.
Nhng thun li ca hoch nh TNNL i vi nhng cng ty ln:
- Ci thin vic s dng ngun nhn lc.
- S phi hp hu hiu gia cc hot ng nhn s v mc tiu ca t chc trong tng
lai.
- Gim thiu chi ph v kinh t hn trong thu mn nhn cng.
- Pht trin thng tin qun l ngun nhn lc trn c s cc hot ng nhn s v
nhng n v t chc khc.
49
 - Phi hp cc chng trnh qun l ngun nhn lc khc nhau nh cc k hoch hot
ng v nhu cu thu mn
V phng din ngun nhn lc, hoch nh gip cho doanh nghip thy r c phng hng,
cch thc qun tr ngun nhn lc ca mnh, m bo cho doanh nghip c c ng ngi cho
ng vic, vo ng thi im cn thit v linh hot i ph vi nhng thay i trn th trng.
Tha nhn vin s lm tng chi ph, thiu nhn vic hoc cht lng nhn vin khng p ng
yu cu s nh hng n cht lng cng vic v b l c hi kinh doanh. Hoch nh ngun
nhn lc l qu trnh nghin cu, xc nh nhu cu ngun nhn lc, a ra cc chnh sch v thc
hin cc chng trnh, hot ng m bo cho doanh nghip c ngun nhn lc vi cc phm
cht, k nng ph hp thc hin cng vic c nng sut, cht lng v hiu qu cao.

II. TIN TRNH HOCH NH TI NGUYN NHN LC

Trc khi hoch nh TNNL, nh qun tr phi nghin cu k cc k hoch chin lc ca t
chc mnh. Hoch nh TNNL lin quan n vic phi hp nhn s bn ngoi v bn trong
cung cp ng ngi vo ng v tr v thi gian c th. Tin trnh hoch nh TNNL c c
th ha thng qua s sau trang sau:
Trn c s phn tch mi trng bn ngoi v bn trong m hnh thnh chin lc ca cng ty
trc khi tin hnh hoch nh ngun nhn lc. Hoch nh chin lc l tin trnh c thc
hin bi cp qun tr cao cp nhm nh ra cc mc tiu tng qut v cch thc t thnh mc
tiu . Mt iu ng lu v hin nhin l cc nh qun tr ngun nhn lc cng tham gia vo
tin trnh . Hoch nh chin lc ngun nhn lc nh hng rt ln n chin lc chung ca
t chc.
Theo kt qu ca cuc kho st gn y ti M v cc t chc hng u th phng php tt nht
ci thin cht lng v hiu sut chung ca ton t chc c lin quan trc tip n kt qu
hoch nh ngun nhn lc. ng lc thc y, vn ha v gio dc chim t l ln trong cch
thc nhm gia tng hiu sut. Ngi cng nhn phi c khuyn khch lm vic thng qua ng
c v ng lc thc y, h phi c chun b lm vic trong mi trng vn ha hp tc
cng nh phi c kin thc cn thit i ph vi nhng thch thc ca cng vic. V vy, cht
lng ngun nhn lc l cha kha ci thin cht lng v hiu sut.
Sau khi k hoch chin lc ca t chc c trnh by r rng th hoch nh ngun nhn lc
mt cch chi tit hn c th c bt u. Da theo k hoch chin lc ca ton cng ty, mi
nh qun tr s hoch nh ti nguyn nhn lc cho b phn mnh, v nh qun tr TNNL s t
hoch nh chin lc nhn s cho ton cng ty. Thng thng cc nh qun tr nhn s s gip
cho trng cc b phn khc hoch nh TNNL vi t cch c vn v ng thi ng vai tr
quan trng trong vic ra cc chnh sch nhn s trong ton cng ty. Ta c th tm tt tin trnh
hoch nh TNNL thntg qua bn bc sau y:

TIN TRNH HOCH NH TI NGUYN NHN LC

50
 NGHIN CU MI TRNG BN NGOI

NGHINCU MI TRNG BN TRONG

HOCH NH CHIN LC KINH DOANH

HOCH NH TNNL

Bc D bo nhu So snh gia nhu Kh nng sn

1 cu v cu v kh nng c v TNNL
TNNL sn c

Cung = cu D tha nhn vin Thiu nhn vin

Bc
2 ra chnh sch v k hoch

Bc Khng - Hn ch tuyn dng.

3 hnh - Gim gi lao ng Chiu m Thuyn chuyn.
ng - V hu sm Thng chc.
- Ngh tm thi Gin chc.
Tuyn chn o to pht trin

Bc
4 Kim sot v
nh gi

1) Bc 1: ra nhu cu v d bo nhu cu

51
1.1. Xc nh nhu cu v ngun nhn lc
Nhu cu v nhn s trong tng lai ca t chc l trung tm ca hoch nh ngun nhn lc. Hu
ht cc cng ty u xc nh nhu cu nhn s trong tng lai (t nht l mt s c lng) ngay
c khi h khng c on c ngun cung cp.
Ngun gc ca nhu cu
C rt nhiu nguyn nhn lm xut hin nhu cu v nhn s ca t chc. Cc nguyn nhn
thng do s bin i ca: mi trng, t chc v ca bn thn lc lng lao ng gy ra.
Chng c mi lin h mt thit vi nhau. Nhng nhn t ny nh hng n cc k hoch nhn
s c ngn hn v di hn. Ta c th hnh dung ngun gc ca nhu cu qua s sau:

Mi trng T chc Lc lng lao ng

Nn kinh t. Cc k hoch chin lc. S v hu.
X hi- chnh tr- lut Ngn sch. T chc.
php. D bo v bn hng v sn Thi vic hay s sa thi.
K thut cng ngh. xut. Thi gian ngh c php.
S cnh tranh D n kinh doanh mi. m au, cht.
T chc v thit k cng
vic.

Cc thch thc bn ngoi: Phn tch mi trng l c s cho vic xc nh mc tiu

chin lc ca doanh nghip ni chung v ca hoch nh ngun nhn lc ni ring. Tht l kh
khn cho cc chuyn gia nhn s xc nh s pht trin ca doanh nghip v d on nhu cu
nhn s trong nhn hn v thnh thong c on trong di hn. Mt s thay i ca mi trng
kinh doanh c nh hng rt ln n doanh nghip v t nh hng n nhu cu v nhn s
ca cng ty. V d trong ngnh xy dng, cc yu t nh lm pht, tht nghip v li sut c th
lm gim s pht trin ca ngnh v t lm gim nhu cu v nhn cng ngnh xy dng.
S thay i v x hi, chnh tr v lut php th d dng xc nh c nhng tc ng ca n th
khng phi lc no cng r rng. Tc ng ca b lut lao ng ca Vit Nam ban hnh trong
c s b sung v thay i cc iu khon nh tui ngh hu, cc ch v bo him nh
hng khng t n vic sp xp v b tr li lao ng trong cng ty. Trong mt kha cnh khc
bt k s thay i no trong cc thnh t k trn cng nh hng khng t n cc k hoch v
chng trnh nhn s ti nhiu cng ty. V d ti M khi m cuc chin tranh vng Vnh xy ra
vo nm 1991vi Iraq nh nhiu k hoch nhn s ca cc cng ty v vic hng ngn lnh
d b c gi nhp ng.
Cng ngh thay i cng nh hng n kinh doanh. Nhiu ngi ngh rng ngnh cng nghip
my in ton l nguyn nhn ca tht nghip hng lot. Ngy nay, ngnh cng nghip ny mt
cch gin tip hay trc tip to ra vic lm cho hng triu con ngi. Cng ngh lm phc tp
cng tc hoch nh ngun nhn lc v n c khuynh hng lm gim thiu s nhn cng trong
mt phng ban (nh phng k ton chng hn) trong kghi li gia tng trong mt phng khc (nh
phng my tnh). S pht trin vic s dng my vi tnh v ng dng n trong kinh doanh c

52
bit l mng my tnh cc b v rng hn na l mng Internet cho php nhiu cng ty t chc
sp xp li v tinh gin, iu ny to ra s phc tp trong tin trnh hoch nh ngun nhn lc.
Vic s dng Robot v nhng thnh tu khc ca khoa hc cng ngh s lm rc ri thm vic
hoch nh nhn s.
S cnh tranh l nhn t bn ngoi nh hng n nhu cu v ngun nhn lc. S gia tng cnh
tranh buc nhiu cng ty Bc M v trn khp th gii phi ct gim nhn cng trong
mc tiu tn ti ca mnh. Cc nghin cu nhm ct gim chi ph dn nhiu cng ty phi t
chc, b tr li ni lm vic, x nghip hoc thm ch r sot li hot ng trong cc ngnh cng
nghip nh xe hi, in t, x l s liu v ngay c nghin cu v pht trin.
Cc quyt nh thuc v t chc : nhng quyt nh t chc chnh nh hng n nhu
cu v nhn s. K hoch chin lc ca t chc nh hng mnh nht. Mc tiu l cc tiu ch
m doanh nghip mun phn u t c. chnh l cc mc tiu di hn nh l t l tng
trng, sn phm mi, th phn hoc dch v... Nhng mc tiu ny quyt nh s lng v loi
nhn cng cn thit trong tng lai. T cc mc tiu, chin lc chung ca ton doanh nghip, s
c cc mc tiu, chin lc chc nng nh cc mc tiu v chin lc v ngun nhn lc, ti
chnh, marketing, sn xut, nghin cu v pht trin. Nu mc tiu di hn c t ra, cc
chuyn gia nhn s phi pht trin cc k hoch nhn s di hn sao cho ha hp vi k hoch
chin lc. V phng din ngun nhn lc, cc mc tiu v chin lc s ch trng n ton b
qu trnh: thu ht- o to v pht trin- duy tr ngun nhn lc ca doanh nghip nhm m bo
cho doanh nghip lun c ngi, vi nhng phm cht, k nng cn thit thc hin tt cc
cng vic.
Mt d n mi cng lm thay i nhu cu v ngun nhn lc. Khi mt d n tin hnh ln u
tin th n th cho php nh hoch nh pht trin cc k hn ngn hn v di hn v nhn s.
Nhng mt d n bt u bi s pht trin v m rng hoc s hp tc th i hi phi xem xt
li nhu cu nhn s v c th dn n vic t chc li v thit k cng vic mi. Cng nh vy,
thit k li cng vic lm thay i nhng yu cu v k nng cn thit ca ngi lao ng trng
tng lai.
Cc nhn t v lc lng lao ng : Nhu cu v nhn s thay i do nhng yu t
nh ngh hu, s t chc, thi vic, v thi gian ngh c php. Khi c s lng ln ng vin tham
gia vo lc lng lao ng th kinh nghim v trnh l yu t then cht cn nhc mt ng
vin vo cng ty....
1.2. D bo nhu cu ngun nhn lc
Trn c s phn tch mi trng kinh doanh, la chn mc tiu t hnh thnh cc k hoch
chin lc v cc k hoch b phn thc hin k hoch chin lc . Mc khc cn c vo
d bo v phn tch cng vic m nh hoch nh tin hnh d bo, xc nh nhu cu nhn lc.
D bo nhu cu l phng on v tnh ton s lng v loi cng nhn m cng ty cn trong
tng lai. Nhu cu nhn lc c d bo sau khi nhu cu v sn phm hoc dch v c d
bo. Nhu cu nhn lc l s lng ngi cng vi nhng k nng cn thit c th hon thnh

53
mc tiu t ra. Vn d bo nhu cu ngun nhn lc ca doanh nghip thng c p dng
cho cc mc tiu, k hoch di hn v c thc hin trn c s cc d bo v:
- Khi lng cng vic cn thit phi thc hin.
- Trnh trang b k thut v kh nng thay i v cng ngh k thut.
- S thay i v t chc hnh chnh lm nng cao nng sut lao ng nh: p dng
nhm cht lng, nhm t qun, lun phin thay i cng vic, lm phong ph ni
dung cng vic, thay i c cu t chc...
- C cu ngnh ngh theo yu cu ca cng vic.
- Kh nng nng cao cht lng nhn vin.
- T l ngh vic trong nhn vin.
- Yu cu nng cao cht lng sn phm dch v.
- Kh nng ti chnh ca doanh nghip c th thu ht lao ng lnh ngh trn th
trng lao ng.
Trong thc t cc t chc thng p dng cc phng php d bo nhu cu nhn vin sau:
Phng php phn tch xu hng.
Nghin cu nhu cu nhn vin trong cc nm qua d bo nhu cu nhn vin trong giai on
sp ti. Mc ch l xc nh xu hng m nh qun tr ngh rng n c th tip din trong tng
lai. Phng php ny mang tnh cht nh hng, km chnh xc do d bo chi da vo yu t
thi gian v xu hng pht trin chung, thng chi p dng nhng ni c tnh hnh sn xut
kinh doanh tng i n nh.
Phung php phn tch tng quan.
D bo nhu cu nhn vin bng cch s dng h s gia mt i lng v quy m sn xut kinh
doanh nh khi lng sn phm, hng ha, doanh s bn hng...v s lng nhn vin cn thit
tng ng. Nu c s tng quan, nh qun tr c th d bo mc kinh doanh ca mnh, ng
thi c th d bo nhu cu nhn s. Phng php ny t chnh xc do khng tnh n s thay i
v c cu v cht lng nhn vin cng nh nhng thay i v quy trnh cng ngh, t chc k
thut ca doanh nghip.
Phng php theo nh gi ca cc chuyn gia.
Phng php ny c s dng rng ri trong thc tin v gi vai tr quan trng trong d bo
nhu cu nhn vin. Cc chuyn gia d bo nhu cu nhn vin trn c s phn tch nh hng ca
yu t mi trng v kh nng thch ng ca doanh nghip trong vic nng cao cht lng ca
sn phm dch v.
D bo chuyn gia da trn kin ca cc chuyn gia am hiu trong lnh vc ny. K t khi cc
quyt nh thu mn nhn cng c thc hin bi cc nh qun tr, nh hoch nh ngun nhn
lc la chn phng php bo nhu cu nhn s. Trong cc t chc nh, gim c sn xut
hoc nh qun tr nhn s s thc hin vic c on nhu cu nhn s cho t chc. Trong cc t
chc ln, phng php n gin nht l kho st cc nh qun tr, nhng chuyn gia quyt nh
v nhu cu nhn s trong tng lai ca phng ban h.
Kho st c th l mt cuc thm d khng chnh thc, l bng cu hi, hoc l mt cuc tho
lun trng tm thng qua vic s dng k thut nhm danh ngha (NGT: Nominal Group
54
Technique). NGT gii thiu mt nhm khon t 5 n 15 nh qun tr v mt vn cn tho
lun, chng hn nh : Nguyn nhn no lm cho nhu cu nhn lc ca chng ta thay i trong
nm ti? V ri mi nh qun tr trong nhm vit ra suy ngh ca mnh v vn ny. Sau t 5
n 10 pht, nhng tng ny s c chia s theo cch thc lun chuyn (ct khng cho
bit ai l ngi k tn u tin) cho n khi tt c nhng tng c vit ra v bt k mt
tng mi no cng c ghi chp li. tng ca nhm sau s c tho lun v sp sp
theo th t u tin thng qua l phiu ca mi thnh vin trong nhm cho t 3 n 5 tng
quan trng nht. Nu cc chuyn gia khng th cng vi nhau theo k thut NGT mt phng
php phc tp hn c th c dng l k thut Delphi.
K thut Delphi.
Chnh v nhng thay i kh lng c m nhiu nh qun tr s dng phng php Delphi
do cng ty Rand (Rand Corporation) a ra, mc ch ban u ca phng php ny l nhm d
bo, tin on mc trm trng nh hng n nc M nu c cuc tn cng bng nguyn t
xy ra.
K thut Delphi l mt th tc chnh quy nhm t dc s nht tr gia mt s chuyn gia qua
vic s dng mt lot bng vn lc hay bng phng vn. Theo l tng th cc chuyn vin s
khng bit ai s tham gia lot phng vn ny. Cc bc i nh sau:
Vn c a ra cho mt nhm chuyn vin di dng bng vn lc, yu cu h
cho bit cc gii php.
Mi chuyn vin in li mu v np li cho ban t chc.
Kt qu c thu thp li v chuyn li cho cc chuyn vin km theo bng vn lc
mi c hiu nh li v r rng hn.
Cc chuyn gia s in vo bng vn th hai. Tin trnh c nh th tip tc cho n
khi h t c s nht tr.
K thut ny rt tn km v mt nhiu thi gian v chi nn p dng hn ch i vi cc vn
quan trng.
S dng my tnh d bo nhu cu nhn vin.
Cch tip cn phc tp nht trong d bo nhu cu nhn lc lin quan n my tnh. Trn c s
cc d bo v khi lng sn phm, dch v, thi gian cn thit thc hin...theo cc phng n
ti a, ti thiu v phng n kh thi, theo h thng chng trnh lp sn trn my vi tnh, doanh
nghip c th d bo c nhu cu nhn vin tng ng cn thit cho tng lai.
C bn giai on phc tp trong d bo nhu cu ngun nhn lc. Cc giai on ny c minh
ha trong bng trang sau.
Qua cc thng tin trn bng ta c th nhn thy l cc giai on trn kh phc tp. K thut phc
tp trn c khm ph ra trong cc t chc ln c nhiu kinh nghim trong hoch nh ngun
nhn lc. Nhng t chc nh hoc mi bt u d bo ngun nhn lc thng bt u vi giai
on 1 v tip tc cc giai on khc v sau.
Tuy nhin k thut d bo trn cng phi c s dng cho ph hp vi nhiu quc gia khc
nhau c bit l nc ngoi. S khc bit v vn ha c th dn n nhng thc p c bn khc
nhau. Chng hn nh ti cc quc gia Rp ph n b cm khng lm vic mt vi cng vic.
55
Sau khi tin hnh d bo nh qun tr ngun nhn lc a ra s lng c th v nhu cu nhn lc
trong tng lai v trong tng giai on c th.

Giai on mt Giai on hai Giai on ba Giai on bn

Cc nh qun Tin trnh ngn sch v S dng h thng Dng mu trc tuyn v my vi
tr tho lun v mc k hoch hng nm bao my tnh phn tnh phng on nhu cu nhn lc,
tiu, k hoch v c gm nhu cu ngun nhn tch tm ra ci ngun ngun cung cp v c chi ph h
s lng cng nh lc. ca vn v cc tr v cc vn lin quan nh l
loi nhn lc cn S lng v cht khuynh hng cc k hoch nhn vin, c hi
thit trong ngn hn. lng c th v k nng v tng lai nh hng ngh nghip...
Cc d bo nng lc ca ngun nhn n kh nng cung Cung cp nhng thng tin tt
khng chnh quy v lc cn thit n chng cp. nht c th c cho cc quyt
phn no mang tnh mc c th c. S dng my nh qun tr.
ch quan. Xc nh nhng vn tnh tr gip nh Thc hin vic trao i thng
cn c hnh ng ca c qun tr trong vic d tin vi cc cng ty khc hoc vi
nhn v ca chung. bo cng vic. cc t chc ca chnh ph (nh l
cc d kin v kinh t, nhn lc v
x hi.)

Ngun: James W. Walker, Human Resource Management, Spring 1974, page 21

1.3. D bo kh nng sn c v ngun nhn lc

D bo nhu cu TNNL cung cp cho cp qun tr cc png tin c tnh phi cn bao nhiu
cng nhn vin v loi cng nhn no. Tuy nhin cn mt kha cnh khc cn quan tm, l cp
qun tr phi xc nh xem ngun cung cp nhn s s ly t u. Mun nh vy nh qun tr
ngun nhn s phi tin hnh phn tch hin trng nhn lc ti cng ty. Phn tch hin trng qun
tr ngun nhn lc nhm xc nh c cc im mnh, im yu, nhng kh khn, thun li ca
doanh nghip. Ngun cung cp nhn s c th ly t trong ni b c quan hoc phi tuyn mt t
bn ngoi.
Nhiu cng nhn c sn trong c quan s p ng nhu cu trong tng lai, cng c kh nng
trong tng lai cng ty s hn ch hot ng v nhiu l do, lc cp qun tr s phi p dng
nhiu bin php gii quyt vn phc tp ny. Rt nhiu trng hp s cng nhn hin hu
cn thiu nhiu k nng v cha kh nng m nhn cc cng vic trong tng lai. Trong
trng hp ny cn phi c cc kha hun luyn.
Nhng lm cch no bit kh nng ca nhn vin? i vi x nghip nh, cp qun tr hu nhu
bit rt r tt c cng nhn vin. Tuy nhin, nu l mt cng ty ln hoc khi x nghip pht trin
ln, cp qun tr cn phi qun tr h s mt cch khoa hc, bi v mun bit r mt nhn vin
khng phi l vn n gin. Sau y l mt s phng php lu tr h s nhn vin.
H thng h s v s thuyn chuyn
C nhiu loi h thng h s c x l bng tay tm gi l h s thng phn bit vi h s
qua my vi tnh. Vi h thng ny, nh qun tr s dng hiu r kh nng ca nhn vin. Loi
th nht c gi l h s ngun nhn lc v h s pht trin ngun nhn lc. Thng tin v mi
cng nhn u c thu thp v sau c lu tr di dng bn tm tt. Thng tin gm c
56
trnh hc vn, cc kha hc do c quan t chc, s thch v ngh nghip v s thch mun
c o to v pht trin, ngoi ng, cc k nng. Thng tin ny sau c s dng xem
cng nhn no c sn kh nng c thng chc hoc c thuyn chuyn sang v tr mi theo
d kin trong tng lai.

BNG NHN LC V H S PHT TRIN

Ngy thng:...........................................................
B phn :...........................................................
Phng hoc ban:.....................................................
Ngnh hoc nhm:.................................................
a im:................................................................
Ngy thng phc v cng ty:..................................
Ngy thng nm sinh:..............................................
Tnh trng gia nh:.................................................
Tn chc danh cng vic:........................................
Trnh hc vn:.....................................................
Vn bng, nm hc, tn trng v lnh vc chuyn mn:
..........................................................................................
Cc kha o to do cng ty h tr:
- Tn loi kha hc:
- ti:
- Nm:
S thch v ngh nghip v s thch pht trin:
- Bn c quan tm n vic lm khc khng? C...... Khng.......
- Nu c hy k ra loi g?....................
- Bn c chp nhn thuyn chuyn sang b phn khc khng?
C...... Khng...
- Bn c mun thuyn chuyn thng tin khng? C...... Khng.......
- Tn h, tn chnh:......
- Tn lt, m s:...........
- Loi o to no m bn tin rng bn c th th c c?
+ Trau di k nng ca bn hon thnh cng vic bn ang lm:......
+ Trau di kinh nghim v kh nng thng tin:.................................
K ra cc loi cng tc khc m bn tin rng bn c kh nng hon thnh trong lc
ny?..............................
+ Kh nng v ngoi ng:............
Vit.................. Ni................................
+ Cc sinh hot hi on, on th
+ Bn c l hi vin cc t chc hi on no trong 5 nm qua v k tn, chc v nu
c........................................
57
 Cc k nng
+ Loi k nng.....................
+ Giy chng nhn nu c..........
Cc kinh nghim cng vic khc.......

Loi h s th hai m mt s nh qun tr s dng bit r cc ng vin trong ni b x nghip

i vi cc v tr quan trng nht, l s sp xp li nhn lc (hay cn gi l biu thuyn
chuyn nhn vin s c trnh by chng sau). S sp xp li nhn lc s cho ta thy r
kh nng hon thnh cng tc hin nay v kh nng thng tin i vi nhng ngi s thay th
mt s v tr quan trng no trong cng ty.
H thng thng tin bng my tnh
i vi cc cng ty ln, duy tr v x l bng tay h s tm tt l lch chuyn mn ca hng trm
hoc hng ngn cng nhn vin rt kh khn v kh t kt qu. Ngy nay nhiu hng vi tnh
ha cc d kin thng tin v thnh lp cc h thngh hp d kin.
Theo cc chuyn vin, cc yu t c bn trong h s l lch k nng chuyn mn ca TNNL
mun a vo my tnh nn gm c cc d kin sau y:
- M s kinh nghim trong cng vic: b m t kinh nghim, tn chc danh hoc m s
m t cc cng vic trong cng ty sao cho cc cng vic hin ti, trc kia hoc d
kin c th m ha c.
- Kin thc sn xut.
- Kinh nghim.
- Trnh hc vn.
- Cc kha o to.
- Kh nng ngoi ng.
- S thch ngh nghip.
- Thnh tch cng tc.
Tm li, nh cc loi h s v h thng lu tr h s nu trn, nh qun tr d dng d bo v ti
nguyn nhn lc ca cng ty mnh.
2) Bc 2: ra cc chnh sch
Sau khi cc chuyn gia phn tch v i chiu gia nhu cu v kh nng v nhn lc ca cng ty
nh vo h thng thng tin, b phn TNNL s xut mt s chnh sch, th tc v cc k hoch
c th. Nu cng ty kh nng cung ng theo nhu cu, cng ty c nn p dng chnh sch c
hay cn sp xp li. Trong trng hp d tha nhn vin cng ty c chnh sch g v hnh ng
nh th no? V trong trng hp thiu nhn vin, cng ty cn c chnh sch v k hoch c th.
Trong c hai trng hp trn, Gim c TNNL phi cn nhc, tnh ton sao cho ph hp vi
ngn sch ca cng ty, v trnh by cho ban gim c ph chun.
Trn c s so snh d bo nhu cu ngun nhn lc trong cc k hoch di hn v ngun nhn lc
sn c, doanh nghip s a ra mt s chnh sch v chng trnh, k hoch ngun nhn lc
nhm gip doanh nghip iu chnh, thch nghi vi cc yu cu mi. V d, theo d bo, doanh

58
nghip s c nhu cu rt cao v lao ng k thut ngnh c kh, ng thi trn th trng a
phng, lao ng ngnh c kh cng thiu. Khi , doanh nghip s quyt nh p dng mt hoc
kt hp mt s bin php nh: s dng chnh sch tr lng cao thu ht lao ng gii c sn
trn th trng, tin hnh o to li mt s nhn vin ca doanh nghip. ng thi doanh nghip
cng cn phi quyt nh nn c nhng chnh sch g phi hp gia cc khu tuyn dng, o to
v lng bng, i ng duy tr ngun lao ng gii? Vic chun b cho nhu cu ngun nhn
lc tng lai gip cho doanh nghip nng cao tnh cnh tranh v hot ng kinh doanh c hiu
qu cao hn so vi vic chi n thun gii quyt khi c vn xut hin. Nn lu l cc d bo
ngun nhn lc khng phi l nhng con s c nh, chng cn c xem xt li theo cc iu
kin, bi cnh c th ca doanh nghip.
3) Bc 3: Thc hin cc k hoch
Hoch nh ngun nhn lc s cho bit doah nghip s tha hay thiu cc nhn vin cn thit cho
cc hot ng minh doanh ca mnh. Tuy nhin, m bao cho doanh nghip lun c s
lng lao ng vi cc phm cht k nng cn thit v s dng c hiu qu ngun nhn lc ,
doanh nghip phi ch trng khng chi cc cng vic thuc v tuyn dng, tinh gin bin ch, m
cn phi thc hin phi hp cc chnh sch, k hoch chng trnh qun tr ngun nhn lc ca
doanh nghip trong cc lnh vc khc nh: o to v pht trin, tr cng, ng vin, kch thch
ti ni lm vic....
3.1. Thiu nhn vin
Trong trng hp thiu nhn vin, ngha l thiu cc nhn vin ng theo kh nng, nh qun tr
cn phi thc hin chng trnh thuyn chuyn nhn vin nhn vin theo ng kh nng v tim
nng ca h, hoc thng chc v ging chc theo ng kh nng v nhu cu cng ty. Tm li nh
qun tr phi sp xp li TNNL.
Trong trng hp thiu hn nhn vin, nh qun tr phi thc hin c mt chng trnh tuyn mt
tuyn chn nhn vin t ngun bn ngoi. Sau y l cc chng trnh c th:
Thuyn chuyn: Nh cc loi h s lu tr m nh qun tr d dng trong vic
thuyn chuyn nhn vin. Dale Yoder v Staudohar phn ra hai loi thuyn chuyn: thuyn
chuyn sn xut v thuyn chuyn nhn vin. Thuyn chuyn sn xut l vic thuyn chuyn
p ng nhu cu sn xut. Cn thuyn chuyn nhn vin nhm p ng yu cu ca nhn vin.
y l hu qu ca vic tuyn chn sp xp nhn s khng thch hp; hoc bi v c ngi li
thch thay i cng tc trnh nhm chn; hoc c ngi li khng vui khi lm vic chung vi
s ngi no v h tin rng s vui khi lm vic vi tp th khc.
Thng chc: Nh h thng thng tin v h s nhn vin, cp lnh o d dng thng
chc cho mt s ngi no mt cch khch quan. Yu t thm nin (seniority) l mt yu t
quan trng trong vic thng chc. Tuy nhin ngy nay ngi M v ngi Nht cn p dng cc
phng php trc nghim trong vic thng thng. i vi ngi M, vic thng chc ch yu
da vo thnh tch v kh nng, thm nin l th yu. Cn ngi Nht, th yu t thm nin l
ch yu ging ht nh ti Vit Nam. Tuy nhin k t thp nin 1980, ngi Nht c gng ph
v quan nim truyn thng ny bi v n cn tr ngi tr tui c thc ti. T thp nin 1990,
59
hu ht cc hng ln ca Nht nh Sony, Honda, Toyota, Mazda... theo bc chn ca M trong
vic thng cp- ngha l ti nng v thnh tch l ch yu. Nhng ngi tr mun c thng cp
ngch qun tr u phi qua k thi trc nghim v phi qua kha hun luyn v qun tr.
Ging chc: Cng nh h thng h s mt cch khoa hc, nh qun tr d p dng
bin php ging chc hn, mc d d b phn khng- nht l ti Vit Nam v Nht theo ch ngha
thm nin. y l mt vn t nh, phc tp v kh khn. Nu khng c h thng h s khoa
hc, chc chn s phn i s tng ln gp bi.
Ngoi l do khch quan nh li, thiu kh nng, khng chu hc hi thm...nh qun tr p dng
chnh sch ging chc cn do yu t tm l m cc nh kinh in gi l Nguyn tc Peter. L
thuyt ny cho rng nhiu cng nhn v cp qun tr c khuynh hng c thng cp ti mt v
tr cao hn l kh nng. H cng tc rt tt v c nh gi rt cao i vi cng tc c, n ni
h t ra tin b theo s danh ting ca chc v cho n khi h hon thnh cng tc mt cch
ti (khng nh xa na).
Tuyn mt tuyn chn: Sau khi sp xp li m cng ty vn thy ngun TNNL khng
theo nhu cu, cng ty s tin hnh chng trnh tuyn mt v tuyn chn nhn vin.
3.2. Tha nhn vin
Cho ngh vic: Ngh vic c hai loi: tm thi v vnh vin. Ngh tm thi xy ra khi
khi lng cng vic gim xung, khng m bo c vic cho mi nhn vin; ngay khi khi
lng cng vic tr li bnh thng, nhn vin s c gi li lm vic. Hnh thc ny thng
xy ra trong cc doanh nghip lm vic c tnh chu k, thi v. Ngh vic vnh vin p dng
trong hai trng hp: (a) khi cng vic gim xung v cha c kh nng khi phc li; (b) khi
doanh nghip p dng cc quy trnh cng ngh mi hoc tinh gin bin ch nhm nng cao hiu
qu sn xut kinh doanh, khi , i tng ngh vic vnh vin l nhng nhn vin khng c
nhng k nng hoc c nhng k nng khng cn thit tip tc thc hin cng vic trong
doanh nghip.
Ngh khng n lng: y l mt trong s nhng bin php lm gim chi ph lao
ng, thng p dng i vi nhng nhn vin khng c kh khn v ti chnh v cn c thi
gian gii quyt cc vn c nhn. Ngoi ra, nhng nhn vin c cc k nng hoc thc hin
nhng cng vi khng c trin vng tt doanh nghip trong tng lai c th ngh i hc vn
ha, ngoi ng, hc thm mt ngh mi, i tm vic khc hoc t kinh doanh.
Cho thu: a nhng lao ng ca doanh nghip i lm thu cho cc t chc khc
nh i lm cho cc d n vi chnh quyn, cc t chc t thin...v vn gi tn h trong s lng
ca doanh nghip. Hnh thc ny thng p dng i vi i ng lao ng lnh ngh ca doanh
nghip trong lc doanh nghip gp kh khn.
Gim bt gi lm hoc lm chung vic: trnh cho nhn vin khi b ngh vic
khi khi lng cng vic gim xung, lnh o v nhn vin trong doanh nghip c th tha
thun gim bt gi lm vic hoc hai nhn vin thay nhau cng lm chung mt cng vic.
Hnh thc ny c tc dng gip nhn vin tin tng hn vo doanh nghip v cng c lng trung
thnh ca nhn vin i vi doanh nghip.

60
 Ngh hu sm: Thng p dng i vi nhng nhn vin cn hai, ba nm na s n
tui ngh hu, c bit l i vi i ng qun tr gia cp cao. C hai cch thc hin: (a) doanh
nghip c th ngh nhn vin nhn lng hu thp hn mc bnh thng cho n khi nhn
vin hoc thm nin phc v ngh hu; (b) doanh nghip cng c th mua s nm phc v cn
li ca nhn vin cho n khi nhn vin t tui v hu bng cch tr cho nhng nhn vin ngh
hu sm s tin tng ng vi s lng hu ca h.
Khng b sung nhn vin cho cc chc v trng: Khi c nhn vin ri b v tr
cng vic v bt c l do g nhu ngh hu, b vic, thuyn chuyn cng tc...doanh nghip s
khng b sung nhn vin mi cho v tr cng vic na. Hnh thc ny chi p dng c i
vi cc cng vic s khng cn cn thit cho doanh nghip na.
Tuy nhin d p dng bt c hnh thc gim bin ch no k trn, doanh nghip cng nn c
chng trnh tr cp, hng dn cho nhng nhn vin ny mau chng thch nghi vi diu kin
mi bng cch: o to hng dn cho nhn vin mt ngh n gin dang c nhu cu trong x
hi; c vn, hng dn cho nhn vin cch i xin vic lm; ng vin kch thch h v vt cht v
tinh thn gip h gim bt mc cm tm l v nhng kh khn ban u khi khng c vic lm
nh c. Theo quy nh, cc doanh nghip trong khu vc quc doanh phi thnh lp qu vic lm
o to, bi dng ngh, h tr cho nhn vin i tm vic lm mi. iu ny khng nhng c
tc dng tt i vi nhng nhn vin trong din gim bin ch m cn c tc dng tch cc i
vi nhng nhn vin khc trong doanh nghip, kch thch nhn vin nng cao thc trung thnh,
lm vic tn tm v gn b lu di vi doanh nghip.
4) Bc 4: Kim tra v nh gi tnh hnh thc hin
Mc ch ca kim tra, nh gi l hng dn cc hot ng hoch nh ngun nhn lc, xc
nh cc sai lch gia k hoch v thc hin, cc nguyn nhn dn n cc sai lch v ra
bin php hon thin. Cc nh gi bng nh lng thng c tnh khch quan hn v gip cho
doanh nghip thy c cc sai lch gia k hoch v thc hin mt cch r rng hn trong cc
lnh vc sau: s lng v cht lng nhn vin; nng sut lao ng; t l thuyn chuyn nhn
vin, c bit l nhng nhn vin mi tuyn; chi ph tuyn dng i vi nhn vin; s hi lng
ca nhn vin i vi cng vic...
CU HI N TP
1. Hoch nh ngun nhn lc l g?
2. Ti sao phi d bo ngun nhn lc (TNNL)?
3. Bn hy m t tin trnh hoch nh ngun nhn lc?
4. Bng cch nh ngha v cho v d, bn hy phn bit gia d bo cc yu cu v TNNL v
kh nng sn c TNNL.
5. Hy trnh by cc k thut d bo TNNL v theo bn k thut no c th thc hin ti Vit
Nam.
6. Trnh by u nhc im ca cc phng php d bo nhu cu nhn vin cho doanh nghip.
7. Cc doanh nghip lm g khi xy ra tnh trng d tha nhn vin.
8. Trong trng hp thiu nhn vin cng ty s phi lm g?

61
 CHNG V
TUYN M NHN VIN

I. KHI NIM & TIN TRNH TUYN M NHN VIN

1. Khi nim chung v tuyn m nhn vin
Khi nhim v kinh doanh ca doanh nghip thay i hoc quy m kinh doanh ca doanh nghip
tng ln n mt mc nht nh th p lc v vic i mi hoc gia tng s lng nhn vin
thc hin ht cc cng vic theo ca t chc bt u tr nn nng n. Vi lc lng lao ng nh
c, h kh c th thc hin c cc cng vic c giao ng hn m khng c s gim st v
cht lng. Lc ny cc doanh nghip thng phi xem xt n kh nng tuyn thm ngi. Tuy
nhin khng nht thit mi s thiu ht lao ng u tt yu phi dn n vic tuyn chn thm
ngi. Nhiu khi nhu cu thiu ht ch mang tnh cht tm thi trong mt khong thi gian ngn
th ngi ta cn phi xem xt cc gii php khc phc s thiu ht trn c s cc ngun lc
nhn s hin c trc khi xem xt tuyn chn mi. Nu bt c s thiu ht no cng c b p
bng vic tuyn thm ngi m khng cn nhc k th hu qu l quy m t chc c phnh ln,
chi ph cho ngun nhn lc tng cao lm cho vic kinh doanh cng ngy cng km hiu qu.
V mt khi nim, tuyn m nhn vin c hiu l mt tin trnh tm kim v thu ht nhng
ngi c kh nng t nhiu ngun khc nhau nhm phc v cho cng vic. Tin trnh ny bt u
t khi nhng ng vin c tm thy v kt thc khi n xin vic ca h c chp nhn.
Thc ra vic tuyn m nhn vin l c mt qu trnh phc tp m trc nh qun tr nhn s
phi phn tch cng vic v hoch nh ngun nhn lc mt cch c th.
1.2. Tin trnh tuyn m nhn vin
i n quyt nh tuyn m nhn vin, trc tin nh qun tr cn tm kim xem c gii php
no khc m c th khc phc c s thiu ht ny m khng cn n vic tuyn thm ngi
hay khng? Nu c cc gii php nh th th nh qun tr cn phi tin hnh cc gii php
trc, nu cc gii php cha p ng nhu cu c, lc vic tuyn m mi bt u.
Thng th tin trnh tuyn m bt u khi mt nh qun tr trc tuyn no a ra phiu yu
cu v tuyn mi nhn s. Ni dung ca phiu cn nu r cc thng tin chi tit nh: chc danh
cng vic, tn b phn cn ngi, ngy thng m nhn vin mi phi bt tay vo lm vic.
Da vo thng tin ny, nh qun tr TNNS s i chiu vi bn m t cng vic v bn m t chi
tit tiu chun cng vic xc nh xem cng nhn sp c tuyn m phi hi tiu chun
trnh no.
Bc k tip trong qu trnh tuyn m ny l xc nh xem trong cng ty hin nay c cc nhn
vin hi cc tiu chun hay khng, hay phi tuyn m t bn ngoi t cc ngun khc nhau
nh cc trng i hc, cao ng v cc cng ty khc...
V vic tuyn m tn km, cho nn cp qun tr cn phi bo m rng h ang s dng cc
phng php v cc ngun nhn s hu hiu nht.

62
 MI TRNG BN NGOI

MI TRNG BN TRONG

HOCH NH TNNS

CC GII PHP KHC

THO LUN XEM XT

VI NGI PHN TCH
TUYN M
GIM ST CNG VIC

NGUN NI NGUN BN
B NGOI

CAC PHNG CC PHNG

PHAP NI B PHP BN
NGOI

CA NHN CTUYN
M
TIN TRNH TUYN M NHN VIN

3) Tuyn m v th trng lao ng

Cc nhn t mi trng nh hng mt cch su sc n cc hot ng tuyn m nhn vin ca
mt cng ty. c bit quan trng l trong trng hp xem xt cung v cu i vi ngun nhn
lc i hi nhng k nng lm vic c bit. Nhu cu v nhng k nng c th c th c mi
quan h cht ch vi ngun cung ng, trong trng hp ny vic tuyn m c th cng phi cn
n nhng k nng c bit.
Khi t l tht nghip trong th trng lao ng ca t chc tng ln th tin trnh tuyn m ca
cng ty c th s c n gin ha, s lng nhng ng vin mong i s cao hn v t chc s
63
c nhiu c hi tt hn trong vic thu ht nhng ng vin c kh nng. Ngc li, khi t l ny
gim xung, nhng n lc cn thit phi nhiu hn v phi tch cc hn mi c th tm ra nhng
ngun cung ng mi.
Trng thi ca th trng lao ng a phng l ht sc quan trng trong vic tuyn m cho hu
ht nhng chc danh khng qun l, nhiu v tr qun c v ngay c v tr qun tr cp trung.
Tuy nhin, vic b sung cho nhng chc v qun tr cp cao v cc chuyn gia thng i hi
tuyn m phm vi quc gia v ngay c quc t. Chng hn nh, khi Hi ng qun tr ca cng
ty thc phm McCain tin hnh b nhim chc v gim c cho nh my ch bin thc phm
ng lnh New Brunswick th h chn mt ngi c kinh nghim ti M. Vic gim c l ngi
nc ngoi khng c g ng ngc nhin v sn phm ca Mc.Cain c bn trn khp ton cu.
Tng gim c ca hng hng khng Canada cng l ngi M, ng ny c chn sau mt cuc
tm kim rng khp cc ng vin nhiu trin vng Canada.

II. NHNG GII PHP THAY TH

Vic tuyn m nhn vin rt tn km nn ch s dng trong trng hp nhu cu thiu ht lao
ng mang tnh cht n nh, lu di. Trong trng hp vic pht sinh nhu cu lao ng lm cho
doanh nghip c s thiu ht ch din ra trong thi gian ngn, khng thng xuyn th ngi ta
ch yu l s dng cc gii php thay th. y ch l nhng gii php mang tnh cht cha chy
cho nhu cu khim dng nhn cng trong lc tm thi, tuy nhin nhiu lc chng rt hu hiu v
hiu qu. Sau y l mt s gii php thay th trc khi tuyn m.
1) Lm thm gi
Mt trong cc gii php c th p dng l l lm thm gi (gi ph tri- overtime). Chng hn
nh cc cng ty dt, hoc tim bnh... vo ma cao im, hay k c mt hp ng sn xut
ngn hn no , h thng khuyn khch cng nhn lm thm gi ph tri. Ti cc nc u-
M, gi ph tri thng c tnh cao gp ri hoc gp i gi cng lao ng bnh thng.
Vit nam, khi p dng lm thm gi, cc cng ty phi tun th quy nh ca lut lao ng, c th:
tin lng lm thm gi ti thiu phi bng 1,5 ln so vi tin lng lm trong gi tiu chun nu
lm thm gi trong ngy bnh thng v gp 2,0 ln nu lm vic thm gi ri vo ngy ngh,
ngy l. Cng ty khng c huy ng ngi lao ng lm thm qu 200 gi mi nm v mi
ngy khng c lm thm qu 50% thi gian lm vic theo quy nh.
Gii php cp thi ny mc du rt tn km nhng gip cho cng ty khng phi tuyn thm lao
ng. Bi v mt khi tuyn m ri, ngoi khon tn km k trn, cng ty li phi nui s ngi
d tha ny. Trong khi theo lut lao ng, cc cng ty kh lng cho h ngh vic.
Tuy nhin vic ny cng gy ra vn kh khn ni ti. Nhiu ngi cho rng khi bt buc phi
cho cng nhn trong mt thi gian di, h phi chi nhiu hn v nhn li t hn. Ngoi ra, cng
nhn s mt mi v thiu nhit tnh khi tr li lm vic mc bnh thng nh trc kia.
Ngoi ra, nhiu ngi cho rng mt khi cng nhn lnh thm tin ph tri cao, h s quen vi
khon thu nhp cao , v thm ch h quen vi mc sng cao hn . Sau , khi gi ph tri

64
khng cn na, tin lng thc t gim i so vi trc, cng nhn tr nn chn chng v lm
vic km hiu nng.
2) Hp ng gia cng vi bn ngoi
Ngoi bin php trn, khi c s thiu ht lao ng, thng l ln v tng i thng xuyn, cc
cng ty hay s dng gii php k kt cc hp ng ph (subcontracting) hay cn gi l hp ng
gia cng. Trong trng hp ny, cng ty ch ng k vi cc hng khc mt hp ng nhm giao
ph cho h thc hin mt phn cng vic cho cng ty nhm m bo cho mnh lun sn xut
ng k hoch. Vic sp xp trn u c li cho c i bn trong mt thi gian di.
u im:
- Tn dng c tim lc vt cht, lao ng ca n v phc v cho mc tiu kinh doanh
ca mnh.
- Gim nhu cu tuyn thm nhn vin, tit kim cc chi ph lin quan.
- To iu kin t chc sn xut chuyn mn ha cao, t chc sn xut gn nn hiu qu
cao hn.
Nhc im:
- Phi tng cng kim tra cht lng cht ch khi giao nhn sn phm gia cng v cc
n v nhn gia cng c xu hng lm di, ph mc cht lng.
- V phi chuyn giao bn v, cng ngh, b quyt sn xut cho n v nhn gia cng nn
nguy c b nh cp b quyt, cng ngh rt cao.
- Nguy c xut hin i th cnh tranh tim tng rt ln v cc n v gia cng ngoi vic
c th nm vng cng ngh, b quyt sn xut cn c kh nng tng bc xc tin tip cn vi
bn hng, th trng ca ta v cnh tranh vi chng ta.
khc phc cc nhc im trn: trong thc t khi tin hnh gia cng chng ta cn lu
cc im sau y:
- Chn bn hng thn tn.
- Chi nn giao gia cng ti mi ni mt vi chi tit, linh kin ri tng i c lp nhau.
- Chi gia cng nhng phn vic t lin quan n vic chuyn giao cho cc c s nh, h
gia nh nhn lm cc phn vic n gin, t quan trng, cn cng ty nn m nhn cc khu c
bn nht nh hng quyt nh n cht lng cui cng ca sn phm.
3) Thu mn nhn cng tm thi
Cc hng nh thng mn tm thi nhn vin ca hng khc hoc tm tuyn nhn vin t th
trng lao ng. Tuy nhin ti Vit Nam, hnh thc thu tuyn nhn vin t cc hng khc hu
nh khng c, thng dng l hnh thc thu tuyn tm thi thng qua cc hp ng thi v.
Thu tuyn nhn cng tm thi cng l mt gii php gii quyt vn khim dng nhn cng
trong cc giai on bin thin theo ma hoc bin thin t xut, ngu nhin. Vic gim quy m
v thay i cn bn v cht lm thay i cc thc t qun l. Chi ph nhn cng ngy cng
tng buc cc cng ty phi cn nhc k cng lc lng lao ng ca h. mt s t chc, tnh
hnh bin ng ny dn n cc t chc s dng hai loi cng nhn: cng nhn nng ct v cng
nhn tm thi. Cc cng nhn vin tm thi bo gm nhng ngi c thu lm vic trong thi

65
gian ngn. H hoc l thc hin cc cng vic c bit, i hi cc k nng lao ng c bit
hoc l thc hin cc cng vic thun tu lao ng tay chn khi cng ty c nhng bin ng trong
yu cu cng vic. Khi nhu cu mt i th nhng cng nhn ny s ra i nhng khng phi l ra
i theo dng thi vic truyn thng, h khng i hi bt c mt khon bi thng no c.
C rt nhiu hu ch khi s dng cc mi quan h lm vic theo kiu tm thi. Kiu lm vic ny
to cho ngi lao ng nhiu kh nng linh hot trong lch trnh lm vic, l iu m ngi
lao ng, c bit l ph n, ang yu cu t pha cng ty. Vi s a dng ca lc lng lao
ng ngy cng tng, cc tha thun lm vic tm thi cho php ngi ta c th lm hi ha gia
mc tiu gia nh v ngh nghip. Vi logc ny, cc v tr tm thi thc ra l c li cho ngi
lao ng.
Nhiu t chc s dng cng nhn tm thi tit kim tin. S dng cng nhn tm thi tit
kim cho cng ty vo khong 40% chi ph lao ng, bi v khng cn cung cp cc chng trnh
phc li cho cc cng nhn tm thi. Thm na, vic thu cng nhn tm thi bo v cng nhn
nng ct ca cng ty khi s giao ng ca cng vic.
Tuy nhin khi tuyn dng, chng ta nn ni ra trong hp ng l cn tuyn ngi trong thi gian
ngn trnh nhng chuyn ng tic xy ra sau ny. Nhc im ca loi hnh ny l cng
nhn cm thy mnh khng phi l cng nhn bin ch, nn h lm vic khng hng hi. l
cha k vic h thng km chuyn mn.

III. TUYN M NHN VIN

Nu p dng cc bin php nu trn y cng khng gii quyt c vn nhn lc, chng ta s
tuyn m nhn vin theo hai hng ni b v hng bn ngoi.
1) Ngun ni b
a- Mi trng bn trong ca tuyn m
Mc du th trng lao ng v chnh ph c tc ng mnh n cng tc tuyn m th nhng
hot ng ring v cc chnh sch ca t chc cng nh hng rt ln n cng tc tuyn m.
Ngy cng tng dn, cc qun tr gia mun tuyn m v thu ht nhng cng nhn ti nng th
phi c nhng tc ng ln n mi trng ni b nhm lm cho mi ngi cm thy hi lng
vi cng vic v khuyn khch h ng gp tch cc vo vic hon thnh cng vic. Nhiu qun
tr gia tin rng mt mi trng lm vic tt l cch thc tt nht cng ty c th thnh cng
trong di hn v phm vi ton cu.
Hoch nh ngun nhn lc
Hoch nh ngun nhn lc l rt cn thit thu ht nhng cng nhn nhiu trin vng. Chi sau
khi xem xt nhng thay i v ngun tuyn m v xc nh phng php hiu nng nht tip
cn chng th nh qun tr ngun nhn lc mi c th phc tho ra k hoch tuyn m.
Cc chnh sch thng tin

66
Chnh sch thng tin ca mt t chc cng tc ng n cng tc tuyn m. Mt t chc c th
p dng chnh sch thng tin t ngun ni b hay la chn nhng ng vin t bn ngoi. Ty
thuc vo hon cnh m chnh sch no c gi tr hn.
Thng tin t bn trong (Promotion from within: PFW) l mt chnh sch in khuyt nhng
chc v trng cao hn vi nhng nhn vin hin ti. Chnh sch ny khuyn khch nhn vin c
gng phn u c thng tin. Khi nhn thy nhng nhn vin trong cng ty mnh c thng
tin s lm cho ngi cng nhn nhn thc r hn c hi ca h v c gng phn u ht sc
mnh.
Mt thun li khc ca tuyn m t bn trong l qun tr gia thng nhn thy c kh nng ca
ngi cng nhn. i vi nhng cng vic c thc hin mt mnh th kh c th tiu chun
cho thng tin, tuy nhin hu ht mi quan h gia c nhn v cht lng cng vic th c bit
kh r.
Hn na khi tuyn ng vin t trong ni b th s tt hn v nhn vin ca doanh nghip c
th thch v lng trung thnh, thi nghim tc, trung thc, tinh thn trch nhim v t b vic.
Nhn vin ca donh nghip s d dng, thun li hn trong vic thc hin cng vic, nht l
trong thi gian u cng v trch nhim mi. H lm quen, hiu c mc tiu ca doanh
nghip, do mau chng thch nghi vi iu kin lm vic mi v bit tm ra cch thc t
c mc tiu .
Hnh thc tuyn trc tip t cc nhn vin ang lm vic cho doanh nghip cng s to ra s thi
ua rng ri gia cc nhn vin ang lm vic; kch thch h lm vic tch cc, sng to v to ra
hiu sut cao hn.
Mt thun li khc na l s thu c li ch cao t nhng u t trong qu kh cho mt c
nhn, khi cng nhn lm vic lu trong cng ty th h s c nhng ng gp nhiu hn. Tuy
nhin, chnh sch thng tin t bn trong cng c khim khuyt. Ph tng gim c ph trch
nhn lc ca mt nh my sn xut t khuyn co rng: Nu nhn mnh v cng nhc vi
chnh sch PFW th c th dn n sai lm, thiu i s m rng v c nhng sng to theo kin
ca ti th mc tiu ng l khong 80% nhng v tr thng tin l t trong ni b. Bt u t
by gi th mt ln sng mi v tng v s ci cch phi c tin hnh nu cng ty mun gi
vng v th cnh tranh.
Hn na, vic tuyn nhn vin vo mt chc v trng trong doanh nghip theo kiu thng chc
ni b c th gy hin tng chai l, x cng do cc nhn vin c thng chc quen vi cch
lm vic ca cp trn trc y v h s rp khun li theo cch lm vic , thiu sng to,
khng dy ln c bu khng kh thi ua mi. iu ny rt nguy him nu doanh nghip ang
trong tnh trng tr tr, hot ng km hiu qu.
Trong doanh nghip d hnh thnh nn cc nhm ng vin khng thnh cng, h l nhng
ngi ng c vo chc v no cn trng nhng khng c tuyn chn, t c tm l
khng phc lnh o, bt hp tc vi lnh o mi, d chia b phi, mt on kt, kh lm vic.
Cc mi quan h thu mn v tr cng
Vic quy nh cc mi quan h cng nh hng n vic tuyn m. Trong khi mt s cng ty
khuyn khch cc mi quan h cng vic v tnh bn b th mt s cng ty khc li khng. V
67
mi quan h thn thin li b ln trnh. T to ra tm l th ng v bu khng kh khng hp
tc gia cc nhn vin.
Ch : Mt khi vn vn cn c xt trong quan h chung, hu nh c rt t nhng rc ri v
vic nhn vin ng h qu nhit thnh chnh sch bt t di ln. Vic khng ly ngi ngoi
hn ch s tranh chp v nhng cng v v to ra cho nhn vin ca hng mt s c
quyn trong vic vn sang lnh v qun l. Tuy nhin, nhn vin s i n hoi nghi vi s
khn ngoan ca chnh sch ny, khi h gp phi mt trng hp c th no , trong mt
ngi trong s h s c la chn bt. Cm gic ny c mi cp trong t chc, ch yu
l v s sng cn nu c bt v lng k. S phc tp ny th hin r nht khi tin hnh
la chn vin tng qun tr trong s cc v v qun tr kinh doanh, ti chnh v k thut. Nhng
ngi qun l khi thuyng hay ng v hng d chn hn, l la chn t bn ngoi.
Nhiu cng ty ng h vic bt t ni b. V d William P. Given, khi cn l ch tch ca cng
ty American Brake Shoe, vit: chnh sch ca chng ti l to cho ngi ca chng ti li th
vn ln khi c c hi. Chng ti tin tng rng nu chng ti khng c mt ai c th bi dng
c th cng chng hay ho g cho ngi ca chng ti nu phi tuyn dng ngi ngoi. iu
ny cn c nhn mnh thm ch nhiu hn na cng ty Sears, Roebuck and Company. Trong
s tay dnh cho nhng nhn vin c trin vng ngi ta vit, Sears chnh sch bt ni b
khng phi chi mt giai on hay ch l mt khu hiu. l mt thc t, c m bo bng
cc bin php iu hnh c th chc chn rng iu s c thc hin. Tng t, cng ty
Mobil Oil tuyn b rng chnh sch ca h l b tr cn b vo mi cng vic, nu c th c, t
chnh ngun nhn lc bn trong t chc; v Procter & Gamble xc nhn rng h gn b cht
ch vi hnh sch bt ni b ca chnh mnh.
Vic bt nhn s trong ni b doanh nghip khng ch mang li nhng gi tr tch cc gn vi
o c v danh ting ca doanh nghip m n cn cho php tn dng c nhng tim nng sn
c v nhng ngi qun l gii tim tng trong s nhng nhn vin ca hng. Tuy vy, cho d
nhng gi tr tch cc v khng th nh gi c ny c quan trng n u, vic theo ui
chng cng khng c che mt nhng y vin qun tr v mi nguy him c cao qu ng
hay qu tin tng vo ngun cn b ny..
Cc gi thit lm c s cho chnh sch bt ni b, hoc nhn vin mi phi c tuyn dng
theo tim nng qun l ca h, trong s nhng nhn vin c mi ln c, phi tn ti mt s lng
nhiu nhng ng c vin trnh bt. Gi thit th hai c th khng chc chn, c
bit nu chng ta khng thu c nhng ngi c tim nng bt v khng c nhiu c
gng gip h t vn ln.
Mt mi nguy him khc th hin bi chnh sch c bit ch bt ni b l ch n c th dn
n vic chn la bt nhng ngi m c l h ch bt chc theo nhng cp trn ca h.
iu ny khng nht thit l iu xu, c bit nu thc s ngi ta tip thu c nhng
phng php lm vic, thi quen v quan im tt; nhng iu c kh nng ch l mt iu l
tng kh t ti c. Mt thc t l cc doanh nghip thng cn n nhng con ngi t bn
ngoi nhm mang li nhng t tng v cch lm mi. Do , c l do chnh ng trnh vic
s dng mt chnh sch c bit ch bt ni b m thi.
68
Mc khc, mt chnh sch ch bt ni b cng c th rt thch hp vi mt cng ty rt ln nh
Sears, Roebuck, Du Pont hay General Motors. Nhng cng ty nh vy v nhng t chc phi kinh
doanh ln c th c nhiu nhn vin c trnh a vo cc v tr khc nhau lm cho vic
bt ni b thc s c iu kin gn ging vi chnh sch ganh ua m. Tuy nhin, ngay c
nhng cng ty ln nh vy, c l cng cn phi m ra bn ngoi, nh General Motors lm khi
h tuyn m ph ch tch ph trch b phn tham mu v kim tra mi trng.
b- Phng php s dng trong tuyn m t ni b
Tuyn ngi theo cch ny thng c gi l tuyn nhn vin hin hnh (present employees),
ngha l nhn vin ang lm vic trong cng ty.Tuyn nhn vin trong ni b cng ty l mt th
tc phc tp. c th xc nh c c bao nhiu ng vin t trong ni b, cc doanh nghip
nn c nhng thng tin v s lng, cht lng v c im c nhn ca nhn vin thng qua
vic thu thp v xy dng h s nhn vin, biu thuyn chuyn nhn vin v phiu thng
chc.
i vi cc chc v qun tr gia cao cp, thng cng ty p dng h s thuyn chuyn. Trong
biu thuyn chuyn nhn vin thng chr r cc yu t: kh nng thc hin cng vic hin ti,
kh nng thng tin ca ng vin cho cc chc v quan trng

Giam c

Phong t chc Phong TC-KT Phong Marketing Phong san xut

A (48) B (40) C (45) D (56)

A, (40) B, (42) C, (40) D, (48)
* A,, (32) * B,, (34) * C,, (32) D,, (36)

Trch biu thuyn chuyn nhn vin

Ch thch cc k hiu: Mi khi l s ca mt phng chc nng. Nhn vin trong mi phn
c sp xp ln lt t ch v co nht n chc v thp nht theo th t t trn xung. Cc s
trong ngoc l tui i ca nhn vin. V d A (48) ngha l ng (b) A, 48 tui.
ngha ca cc k hiu nh sau:
Xut sc t yu cu Cn c gng thm
C kh nng bt ngay Cn bi dng thm Cha c kh nng thng tin.

Phiu thng chc l loi phiu chun b cho tng chc v quan trng cn trng trong doanh
nghip, trong chi r cht lng v c im c nhn ca tt c ng vin vo mt chc v nht
nh, kh nng thng tin, yu cu cn o to thm c thng chc ca ng vin.
i vi cc chc v hoc cng vic cp thp hn, cc cng ty thng s dng phng php
nim yt ch lm hay cng vic ang cn tuyn ngi, c gi tt l nim yt cng vic cn

69
trng (Job posting). Bng nim yt ny c dn ngay ch cng khai mi ngi u bit.
l th tc thng bo cho cng nhn vin trong ton cng ty bit rng hin ang cn tuyn ngi
cho mt s cng vic (ch lm) no . Trong bng thng bo ny, thng ngi ta ghi r ch
lm ang cn trng (Job posting), cc th tc cn thit phi lm khi ng k, cc iu kin tiu
chun c th- k c tui tc ln sc khe, lng bng v cc quyn li.
Trong bng thng bo ny, nh qun tr khuyn khch mi ngi hi iu kin ny ng k
tham gia. K thut ny gi l k thut mi ng k ch lm cn trng (Job bidding).
Nh cc h s lu tr di dng bng tm tt (Inventories), nh qun tr d dng tuyn chn
nhng ngi c kh nng. i khi mt s cng ty t chc thm cc cuc trc nghim v phng
vn cho vic tuyn la chnh xc hn.
Khi yu t thi gian l ni bt- ngha l cng ty cn tm gp mt ngi no m khng c thi
gian- th cch tt nht l dn thng bo trong ni b c quan. Ngoi ra y cng l vn thuc
v chnh sch. Nh cp trc, cng nhn bao gi cng mun c hi thng tin. y l c
hi cho h, cc cng ty ln ca cc nc u- M, nht l Nht Bn, thng u tin tuyn ngi
t ngun ni b.

NGUYN THANH VN
Chc v: Trng phng MARKETING
Tui: 58
D on thi gian cn thay th: 02 nm
Trnh : Tt nghip i hc kinh t k hoch
Kinh nghim: 10 nm trong lnh vc Marketing

Nhng ngi c th thay th Kh nng

* Quch Yn Ho Cao
* ng Xun Ct Cao

Quch Yn Ho
Chc v: Ph trch thng tin th trng
Tui: 42
D on thi gian cn thay th: 02 nm
Trnh : Tt nghip i hc kinh t vt t, i
hc bng 2: Qun tr kinh doanh
Kinh nghim: 7 nm ng nhim
ng Xun Ct
Chc v: Ph trch xut nhp khu
Tui: 45
D on thi gian cn thay th: 14 thng
Trnh : Tt nghip i hc kinh t m, i hc
bng 2: Marketing
Kinh nghim: 15 nm ng nhim

Nhng ngi c Kh nng Thi gian Nhng ngi c Kh nng Thi gian
th thay th th thay th
* L Cng Cao Trong 1 nm * H Gio Cao Trong 2 nm
* V Thin Thp Trong 1 nm * L T Kin Cao Trong 1,5 nm

PHIU THNG CHC

70
2) Ngun ng vin t bn ngoi doanh nghip
Nh qun tr ngun nhn lc phi lu tm v tm kim cc ng vin t bn ngoi, c th khi 1)
M rng lc lng lao ng; 2) Tm kim nhng k nng c bit; 3) in khuyt nhng cng
vic c trnh su hoc 4) tm kim nhng nhn cng vi kinh nghim khc nhau c th tm
ti nhng tng mi. Nh hnh sau chi ra rng ngay c khi s thng chc t trong ni b th
nhng cng vic chuyn su phi c tuyn m t bn ngoi. Trong v d ny vic v hu ca
ng Tng gim c s ko theo hng lot s thng chc trong ni b. Tuy nhin, cui cng th
cng ty cng phi tuyn m t bn ngoi cho v tr phn tch tin lng . Nu chc v Tng gim
c c tuyn m t bn ngoi th cc phn ng dy chuyn trong ni b doanh nghip s
khng xy ra.
Nhng ngi qun l phi quyt nh xem li ch ca mt chnh sch ch bt trong ni b liu
c b li c thiu st ca n khng. C nhng l l rt chc chn vn dng chnh sch ganh
ua m hay tuyn dng t bn ngoi, nhng v tr cn trng l dnh cho nhng ngi c trnh
tt nht c th tuyn c, bt k t n b hay t bn ngoi doanh nghip. N to cho hng c
hi chc chn c c nhng ng c vin c cht lng nht. Chnh sch ny khc phc c
nhng thiu st ca chnh sch chi bt ni b, n cho php hng c th tin hnh nhng bin
php tt nht tuyn chn nhn s c bit l ngi qun l v thc y s k tha tha ng.
Ty thuc vo loi v cp nng lc m cng ty c th thu ht ng vin t nhiu ngun khc
nhau.
a- Bn b ca nhn vin
Cc cng nhn ang lm vic trong x nghip thng bit r bn b ca mnh ang cn mt vic
lm v h c th tr thnh mt cng nhn tt. H thng gii thiu cho cng ty nhng ngi c
kh nng v cht lng. Nu cng nhn thch cng vic cng ty, h c th s mun bn b ca
mnh vo lm vic chung.
Tuyn m theo kiu ny c kh nng dn ti s thin v v cm tng khng tt trong cng nhn
khi mt ngi bn hoc h hng ca h khng c chp nhn vo lm vic. S bt li nmy c
th c gii quyt nu cng ty gii thch cho mi cng nhn thc c rng h c trch nhim
i vi nhng ngi m h gii thiu v cho h thy r rng tt c cc n xin vic s c
cu xt nh nhng ngi np n thng qua h thng tuyn m khc. Tuy nhin, mt thc t
Vit Nam l s lng nhng ng vin c tuyn m bng ngun ny l c nhiu kh nng c
nhn hn do c nhng u tin v tm l ca ngi ng.
b- Nhn vin c
Nhiu trng hp mt s cng nhn ang c th ng tt cng ty, li ri b cng ty lm cho
hng khc hoc gii quyt vic ring. Nhng khi lm vic hng mi ny, h thy rng cng
vic mi li km hn l h tng hoc tnh trng c nhn thay i, h mun tr li ni c.
Rt nhiu cng ty cc nc pht trin khm ph ra rng nhng ngi tr v lm vic li l
nhng cng nhn lm vic tt hn. Tuy nhin, vic nhn li s nhn vin ny s gy cho nhiu
nhn vin c tng rng h c th ri cng ty bt c lc no h mun. Nh qun tr phi lun
thn trng trnh cho cng nhn c t tng nh th.

71
Nhng cng nhn c, bao gm nhng ngi ngh hu, c th l mt ngun tuyn m tt. Mc
du rp khun nhng s tht l nhng cng nhn c ny c th hon thnh cng vic rt tt. V
d nh, khi cng ty g rn Kentucky gp kh khn trong vic tuyn m nhng ngi tr tui, h
nhn li nhng cng nhn c v kt qu l gim c cc ch trng trong cng vic v doanh
s tng ln trong 6 thng.
Tuy nhin, cc qun tr gia phi cn nhc tnh trng phn bit i x thng xy ra trong cng ty
i vi nhng ng vin c tuyn m t ngun ny
c- ng vin t np n xin vic
Nhng ngi n vn phng cng ty mt cch t np n xin vic c coi nh cc ng
vin t nguyn. Trong trng hp ny, cng ty nn lp mt h thng h s cc ng vin khi
cn thit, cng ty c th tin hnh tuyn m la chn v tin n mi h vo lm vic. Loi h s
nh th c th tit kim c tin bc v thi gian cho cng ty khi c c hi tuyn ngi ho
cng ty ang gp rt tm ngi. Tuy nhin khng phi tt c cc ng vin t nguyn l loi ngi
m cng ty cn tuyn.
d- Nhn vin ca cc hng khc
Tuyn dng nhn vin c sn tay ngh ca mt hng khc, ca cc c quan Nh Nuc, ca cc
trung tm nghin cu..l con ng ngn nht v c hiu qu nht v cng ty khng phi chi ph
cho nghip v o to- d l ngn hn- v gn nh khng phi qua thi k tp s. y l phng
php ph bin phng Ty, nht l ti M v nhn vin thng c tuyn dng theo hp ng
ngn hn, trung hn hoc di hn.
Hn na, cc cng nhn hin ti ca cc hng cnh tranh v hng khc c th khng ha lng v
cng ty v h mun s thay i. Mt nghin cu chi ra rng c n 5% trong lc lng lao
ng mun tm cng vic mi hoc t nht l chp nhn s thay i. Mc du v ny con ang
tranh ci, nhng nhiu qun tr gia thng mt ti nhng nhn vin tt nht ca cc hng cnh
tranh cho nhng v tr then cht. Mi y, Volkswagen chuc ly s gin d ca General
Motors khi h khuyn d v li ko Jose Ignacio Lopez de Arriortua, tng gim c ca tp on
khng l GM. Khng chi cc qun tr gia ca GM lo ngi Lopez s tit l nhng b mt thng
mi ca cng ty, m n cn khng nh l Volkswagen s tng bc tn cng vo cc lnh o
cao cp ca GM. Ch tch ca Opel phn nn rng Volkswagen (VW) thu ht hn 40 qun tr
gia ca Opel v General Motors.
e- Cc trng i hc v cao ng
Cc trng i hc v cao ng ngy cng tr thnh ngun nhn lc quan trng i vi hu ht
cc cng ty trn th gii. Cc t chc, doanh nghip thng chn mt s trng i hc c cho
l ni thch hp cung cp cc ng vin ph hp cho mnh. khi , cc doanh nghip thc hin
vic trao gii thng, qu tng, ti tr cho mt s d n, chng trnh nghin cu khoa hc...Cc
hot ng ny c tc dng lm cho uy tn, sn phm ca doanh nghip tr nn quen thuc i vi
sinh vin trong trng. ng thi doanh nghip cng cung cp cc thng tin v nhu cu cn
tuyn nhn vin mi, cc bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic gip cho vic tuyn
chn nhng sinh vin tt nghip t c kt qu tt.
72
f- Nhng ngi tht nghip
Nhng ngi tht nghip cng l ngun tuyn m c gi tr. C nhiu ng vin c kh nng tham
gia vo lc lng tht nghip v nhiu l do. C th l cc cng ty b ph sn, b cnh tranh phi
gim bt nhn vin, hoc b hng khc st nhp li. Cng c th h l nhng ngi b cho ngh
vic v c tnh xung khc vi cp trn. Cng c th h chn vi phong cch lnh o, hoc chnh
sch ca mt cng ty no ...Nu bit khai thc ngun ny, cng ty cng c th tuyn m ngi
gii vo lm vic.
g- Cng nhn lm ngh t do
Nhng cng nhn lm ngh t do cng l mt ngun tuyn m c tim nng. H c th s l
nhng ng vin vo nhng cong vic i hi k thut, chuyn mn cao. Cc qun tr gia phi tm
cch thu ht nhng ti nng ny tham gia vo lm vic ti cng ty.
3) Nhng yu t hn ch kh nng thu ht ng vin ca doanh nghip
C nm yu t hn ch kh nng tuyn chn c cc ng vin tt nht cho cng vic trong t
chc:
Bn thn cng vic khng hp dn. Nhng cng vic b nh gi l nhm chn, thu
nhp thp, t c hi thng tin, nguy him, v tr x hi thp... s kh thu ht c ng vin gii.
Nhiu khi ngay c trong thi k suy thoi kinh t, tht nghip gia tng, vic lm kh kim, cng
c nhiu ngi cng quyt t chi, khng chp nhn nhng cng vic nh vy.
Doanh nghip khng hp dn. Mc du ng vin thch cng vic nhng li khng thch
loi hnh, tn gi, thnh phn kinh t, quy m t chc...ca doanh nghip. Nhng t chc, doanh
nghip b ng vin nhn thc, nh gi thp thng c t ng vin v kh c kh nng thu ht
c nhng ng vin gii.
Chnh sch cn b ca doanh nghip. Nhng doanh nghip theo ui chnh sch thng
tin, bt ni b t hn ch s lng ng vin cho cc cng vic, c bit l cc chc v
quan trng v thng kh c nhng ng vin tt nht cho cng vic.
Nhng chnh sch ca chnh quyn. Nhng chnh sch, quy nh ca chnh quyn nh
quy nh v h khu thng tr, v mc lng... ca lao ng trong cc t chc, doanh nghip
trn a bn nht nh cng c th lm hn ch kh nng thu ht c nhng lao ng gii cho
doanh nghip.
Kh nng ti chnh ca t chc. Mc du cc t chc u nhn c mi quan h tng
h gia tin lng v mc ng gp cho doanh nghip. Tr lng cao s c kh nng thu ht
c nhiu lao ng gii v kch thch nhn vin lm vic hng say, nhit tnh, tch cc, sng to,
mang li li ch cho doanh nghip cao hn.
4) Phng php tuyn m i vi ngun bn ngoi
Mt khi ngun tuyn m tt nht c xc nh, cc nh qun tr pah tm cch thu ht nhng
ng vin ny tham gia vo cng ty thng qua cc phng php tuyn m mc tiu. Phng php
s dng ty thuc vo ngun v loi nhn cng cn tm. Trong khi qung co, cc trung tm dch
v vic lm... li hiu qu trong vic thu ht nhng c nhn vi mi k nng th dng chuyn
73
vin tuyn m v sinh vin thc tp c s dng thu ht nhng sinh vin c bit l t cc
trng i hc v cao ng. Cc c quan nghin cu hnh php v cc t chc chuyn gia li c
bit hu ch trong tuyn m qun tr gia v cng nhn chuyn mn.
a- Qung co
Qung co truyn t nhu cu v nhn cng thng qua cc phng tin truyn thng nh radio,
bo ch, truyn hnh v cc n phm cng nghip. Qung co cn c trnh by mt cch k
lng. Trc ht, cc chuyn gia nhn lc nn cung cp cho cc ng vin trin vng mt bc
tranh c th v cng vic, trong khi vn li ko nhng ng vin c trin vng thng qua vic
nhn mnh tnh duy nht v mc thch th ca cng vic. Thng ip qung co cn gii thiu
cho cc ng vin thy cch thc tr li: trc tip c nhn, thng qua in thoi hoc np bn tm
tt. Tuy nhin, qung co cn truyn t nhiu iu khng hn ch l nhng thng tin c bit v
cng vic. N cn c tc dng gii thiu t chc cho cc ng vin v cng chng. Cc nh qun
tr ngun nhn lc phi quyt nh v loi hnh m h mun hng n.
Mi phng tin truyn t c u nhc im ring ca n. Qun tr gia phi la chn phng
tin no hu hiu nht ph hp vi mc ch ca doanh nghip. Phng tin c tc ng mnh v
trn din rng v hn na l t tn km l bo ch. cc nc pht trin, nhng mc qung co
tm ngi a s c ng trn cc tp ch hoc pht khng- min ph. Bo c phn phi min
ph ti cc ga cc trm xe but, xe la v cc trng i hc. Chi ph qung co v th cng h
hn so vi cc nht bo ni ting m c gi phi tr tin. t c cng ty qung co trn i truyn
hnh.
Hu ht cc cng ty u ng rng ng qung co trn bo ch l ngun cung cp cc ng vin
tr tui, a s t c kh nng theo nhu cu cng ty. Cch tuyn m ny c p dng khi cc
phng php tuyn m khc qu tn km hoc kh khn.
Nhc im ca phng php ny l cng ty e ngi phn ng ca ng vin khi h bit cng ty
ang rt cn ngi, nht l i vi ngnh ngh i hi k nng cao. Hu qu l nng sut lao
ng s gim. Cng ty cn phi to d lun trc khi qung co.
Qung co l hnh thc thu ht ng vin rt hu hiu, c bit l i vi cc doanh nghip ln.
nng cao cht lng qung co, nn ch hai vn :
Mc qung co: s ln xut hin, khi no xut hin qung co v nn qung co theo
hnh thc no...phi cn c vo s lng ng vin cn tuyn, chc v v loi cng vic yu cu
cn tuyn ng vin.
Ni dung qung co: nn nhn mnh vo ni dung, yu cu ca cng vic v tiu chun
ngh nghip, pht trin tnh hng th ca cng vic v kh nng c th tha mn cc yu cu ca
ng vin nh cp hc bng, cho o to tip, kh nng thng tin trong ngh nghip... Cui cng
trong qung co nn c nhng cu khuyn khch ngi nghe hoc c qung co mau chng c
hnh ng lin lc vi t chc doanh nghip bng th tn hoc in thoi.
Ch : Trc khi ng bo qung co, iu quan trng l cn xc nh c r rng cc vn
sau:
Doanh nghip cn tuyn bao nhiu ngi?.

74
 Nhn vin cn c k nng v nng lc g?
ng vin hin c ang i lm khng? Nu c thng khu vc, lnh vc no? Nhng
n phm no h s thng s dng?
ng vin s mong i iu g nht doanh nghip?
Mc cnh tranh trn th trng thu ht nhng ng vin nh th ny ra sao?

Mu nh gi cht lng qung co

im nh gi
TIU CHUN NH GI
1 2 3 4 5

1) Tnh hp dn ca tn ta
2) Tnh r rng v sng to ca mu qung co
3) Tnh trung thc, khng hoa m, khng khuych i
4) Nt c trng ca cng vic v tiu chun cng vic
5) ch li khi lm vic cho doanh nghip
6) Xc nh r nhng ng vin thuc i tng tuyn
7) S dng din tch qung co c hiu qu, trnh by hp dn
8) Ni ng qung co ph hp
TNG CNG

Ch thch: 5: rt tt, 4: tt, 3: trung bnh, 2: yu, 1: km

Nhng iu nn v khng nn trong qung co:

Ch tn ta . Ta cn hp dn, khng nn ch lit k tn cng vic.
Khng nn ha hn nhng iu m doanh nghip khng m bo c.
Nn thng bo r rng: tn cng vic, ngy ht hn np h s, cc th tc cn thit
khc...
Lm cho ng vin thy r ch li khi lm vic cho doanh nghip.
Nn c cc yu cu, tiu chun c th v trnh vn ha, chuyn mn, kinh nghim,
tui i... sm loi b nhng ng vin khng ng i tng cn tuyn.
S dng din tch qung co tit kim, nhng khng nn b qu khin chon ng vin c
th khng ch .
Chn tp ch hoc t bo thch hp. Nghin cu thi quen c bo ca cc ng vin
chn ni ng qung co thch hp.

75
b- C chuyn vin tuyn m n cc trng (Recruiters)
Cc cng ty M, Nht, Canada...thng c cc chuyn vin tuyn m n cc trng K thut v
hng nghip, trng i hc cng ng, cc i hc, v cc vin i hc. Phng php ny
c gi l phng php chuyn vin tuyn m (Recruiters). Mu cht ca cuc tip xc vi cc
trng ni trn l tip xc vi gim c sp xp sinh ha hc tp cho sinh vin, tm gi l gim
c sinh vin v Vit Nam, mc du cch t chc v mc tiu hi khc nhau cht nh.
C rt nhiu l do ti sao cc cng ty li thng dng phng php c chuyn vin tuyn m n
cc trng. L do th nht l cc trng u c cc trung tm hay b phn sp xp sinh hot hc
tp cho sinh vin rt quy m. Ngoi vic sp xp cho cc sinh vin bit cch hc tp, n nh sinh
hot...cc trung tm ny cn c b phn chuyn gip sinh vin kim c vic lm tm thi hoc
sau khi ra trng. Ti cc nc pht trin, mi trng i hc v cao ng u c trung tm gii
thiu vic lm. Ngoi ra h cn trang b cho sinh vin cc k nng c bn c th kim c
vic lm. Cc trung tm ny cn gip sinh vin trc nghim v kh nng, trc nghim v s thch
ngh nghip...v hng dn cch vit l lch, cch vit th xin vic. Bn cnh , trung tm
thng xuyn lm cc cuc iu tra nghin cu gip sinh vin c vic lm. V l do trn m
cc cng ty thch n cc i hc tuyn nhn vin v h c o to khng nhng v kin thc
m cn vng v mt s k nng hnh chnh vn phng.
L do th hai l cc trng to mi iu kin d dng cng ty c ngi n tip xc phng
vn. Cc trng phn loi sinh vin da vo kh nng, s thch, thnh tch hc tp, nn cng
ty d dng tin hnh chn lc ng vin theo yu cu. Lch trnh phng vn cng nh phng c
u thun li cho cng ty.
Cuc phng vn thng l ngn, bi v c rt nhiu ng vin. Trung bnh mi ng vin d phng
vn khong na ting. Tuy nhin, cc chuyn vin tuyn m thng b ra na thi gian trn
tm v sinh hot hc tp ca sinh vin t trng hc cho n lc ang c phng vn. Sau y l
mt s thng tin m cng ty cn:

1. S thng minh v kh nng 1. Th hng.

- N lc t c th hang.
- im
2. ng lc 2. N lc sinh hot hc tp.
- Vic lm trong khi cn ang hc
3. Kh nng phn on v trng thnh 3. Quyt nh chn trng v ngnh hc
4. Kh nng phn tch 4. L do thch mn hc no
5. Kh nng lnh o v kh nng quan h 5. Tham d vo cc sinh hot ngoi kha
vi ngi khc

p ng yu cu ngy cng cao ca gii kinh doanh, rt nhiu trng trn th gii xem xt
li chng trnh ging dy trong vi thp nin gn y c bit nhn mnh n cc k nng

76
truyn thng, thng lng, tnh cnh tranh quc t, qun tr cht lng, lnh o, s sng
to...Nhng cu hi xoay quanh cc ni dung trn thng c hi trong bui phng vn.
Cc ng vin phi nn chun b k lng cho cuc phng vn tuyn m. c n tng tt,
ngi c trin vng phi nghin cu mt vi cng ty. Trung tm dch v t vn ti trng hc
thng gip ng vin v iu ny chng hn nh s lng nhn vin ca cng ty, sn phm, tnh
hnh kinh doanh...
Trn y l hai l do chnh m cc cng ty thng dng phng php c chuyn vin tuyn m
n cc trng.
c- Cc c quan tuyn dng
Cng c nhiu cng ty phi nh cc c quan tuyn dng tuyn m hoc tuyn chn gip.
Thng cc c quan ny gii v tuyn nhn vin vn phng hn. Cht lng tuyn ty theo kh
nng chuyn mn ca cp qun tr ca cc c quan ny. Thng l cc c quan t nhn tuyn lc
k v tt hn cc c quan cng.
S dng cc c quan v vn phng dch v lao ng c li ch l gim c thi gian tm kim,
phng vn, chn la ng vin v thng c p dng trong cc trng hp sau:
Doanh nghip khng c phng nhn s ring, do gp kh khn trong vic tuyn
nhn vin mi.
Doanh nghip gp kh khn hoc thc hin khng c hiu qu vic tuyn nhn vin
mi hoc c nhu cu bt thng i vi tng ng vin.
Doanh nghip cn tuyn gp s lng lao ng l ph n, lao ng cha c trnh
lnh ngh.
Doanh nghip mun thu ht s lao ng ang lm vic cho cc doanh nghip l i th
cnh tranh trn th trng.
Cc c quan tuyn dng ny cung cp nhng dch v quan trng trong vic lm hi ha nhu cu
ca cng ty bng cch cung cp nhng ng vin tim nng cho mt s v tr m cng ty cn. Tuy
nhin, phng php ny thng rt tn km ti cc nc trn th gii. Ring ti Vit Nam, gi c
cc loi dch v ny cn ty thuc vo cng tuy t hng l nc ngoi hay trong nc. Thng
thng th cc c quan ny ti Vit Nam ch n thun l giy t. H yu cu cc ng vin np
sn l lch. C quan no cn ngi, h cung cp mt s danh sch, ng thi gi th mi ng
vin n cng ty c nhu cu c phng vn. Nu nh ng vin ny c tuyn, h c mt
khon th lao no t pha cng ty khch hng v mt s ni cn c c th lao t ng vin
(c bit l trong tnh trng t l tht nghip cao).
Ngc li, cc c quan nhn dng nc ngoi th h c cc chuyn vin phng vn, trc nghim
ng vin, v phn loi. Cng ty khch hng cn loi ngi h s cung cp. D nhin nhng ngi
ny phi qua nhiu cuc phng vn ti cng ty ang cn ngi. Chi ph thng l do khch hng
tr, thng thng l vo khon t 25% n 35% ca lng gp c nm (lng cha tr thu).
d- Sinh vin thc tp
Sinh vin thc tp cng l mt hnh thc tuyn m. Sinh vin thng thc tp trong cc thng h,
hoc thc tp bn thi gian trong nin hc. cc nc pht trin, sinh vin thc tp ny vn c

77
lng. Qua thi gian thc tp ti cng ty, qua mi quan h tip xc, sinh vin c th xc nh
c c nn xin vo lm y hay khng, v ngc li cng ty thy sinh vin ny c kh nng
v t cch lm vic ti cng ty hay khng. Thc tp cng l chic cu ni gia l thuyt v thc
t.
e- Nh nhn vin gii thiu
i vi mt s c quan i hi mt s k nng tng i him, h thng p dng phng php
tham kho kin ca nhn vin- hay ni mt cch khc nh nhn vin gii thiu (Employee
referrals).
f- Cc phng php khc
Ngoi ra cn mt s phng php khc m ti cc nc pht trin p dng nh: Khi cng ty cn
tuyn cc cp qun tr hoc cc chuyn vin chuyn nghip, h thng n cc hng chuyn cung
cp ng vin c kh nng qun tr- c gi l Executive Search Firms; hoc n cc Hip hi
chuyn ngnh - Professional Associations- l cc hip hi ti chnh, marketing...V sau cng
h c th n cc trung tm dch v d kin l lch (Rsum Databases). Ti y h c cung
cp l lch ca cc ng vin ang cn vic lm. T , cng ty c th ty chn la.
Yu cu v n xin vic ca ng vin
Kt thc ca tin trnh tuyn m l khi nhn c n xin vic ca ng vin. n xin vic (Job
Application Blank) thu thp nhng thng tin v ng vin theo mt cch thc chung. Thm ch
ngay c khi cc ng vin t nguyn ghi chi tit cc thng tin v mnh th n xin vic cng cn
thit so snh cc thng tin vi nhau. Mi phng nhn s u c th thit k mu n xin vic
ring. Tuy nhin, cc thng tin ca cc mu thng ging nhau. Chng ta c th xem xt mu
n xin vic sau:

CNG TY IN T SUNLIGHT
n xin vic

D kin c nhn
1. Tn....................................................................................................
2. a ch........................................... 3. S in thoi.........................
.......................................................
Tnh trng cng vic
4. Hnh thc hp ng
Hp ng di hn........................... Bn thi gian.............................
Bin ch ........................................ Tm thi....................................
5. Cng vic hoc chc v mong i.......................................................
1. Ngy c th bt u lm vic nu c thu......................................................
2. Bn c sn sng chp nhn vic lm khc nu cng vic bn mong i khng p ng c?
.................... C .................... Khng

78
8. Mc lng bn mong mun:........................ mt thng
Trnh v k nng
9. Vui lng cung cp thng tin v trnh hc vn ca bn (c trng trung hc, cc trung
thng mi v dy ngh v trng i hc)
a. Tn trng .......................................Bng cp hoc chng nhn.........................
a ch trng.......................................................................................................
b. Tn trng.......................................Bng cp hoc chng nhn...........................
a ch trng.......................................................................................................
10. Vui lng m t nhng k nng lm vic m bn c (my mc, cng c, thit b, v nhng
kh nng khc).................................................................................................
Qu trnh cng tc
11. a. Ngi tuyn dng.....................................Ngy tuyn dng...........................
a ch ngi tuyn dng..............................................................................
Tn cng vic...........................................Ngi gim st.............................
Nhim v cng vic......................................................................................
Mc lng khi im.............................Mc lng cui cng......................
b. Ngi tuyn dng.....................................Ngy tuyn dng...........................
a ch ngi tuyn dng..............................................................................
Tn cng vic...........................................Ngi gim st.............................
Nhim v cng vic......................................................................................
Mc lng khi im.............................Mc lng cui cng......................
S tham kho
12. C ngi no gii thiu bn vo cng ty hay khng? Nu c, xin vui lng cho bit:
Tn ngi gii thiu.....................................a ch.................................................
13. Nu c th bn hy by t nhng mong mun c nhn ca mnh........................
Ngy.................................

Ch k ngi xin vic

D kin c nhn
Hu ht cc n xin vic u bt u vi nhng thng tin thuc v c nhn. Tn ng vin, a ch
v s in thoi thng l khng th thiu. Nhng nhng hng tin v c nhn nh ngy thng
nm sinh, gii tnh, chng tc, tn gio hoc quc tch c th s dn ti s phn bit i x. Mu
n xin vic c th thu thp nhng thng tin v chiu cao, cn nng, sc khe v nhng bt li
lin quan n cng vic. Tuy nhin Vit Nam cc thng tin ny thng c trong giy khm sc
khe.
Cc thng tin v tnh trng gia nh cng c cp trong phn ny.
Mt vi cu hi lin quan n mc ch v kh nng v cng vic ca ng vin. N bao gm v
tr cn t ti, s sn sng chp nhn cng vic khc, ngy bt u cng vic, mc lng mong

79
mun, kh nngb chp nhn cng vic bn thi gian hoc di hn. Nhng thng tin ny gip cho
cc nh tuyn m p ng, ha hp gia mc tiu ca ng vin vi nhu cu ca t chc.
Trnh hc vn v k nng
Trnh hc vn v k nng c thit k trong mu n xin vic pht hin kh nng ca cc
ng vin. Mt cch thng thng, trnh hc vn l tiu chun then cht trong vic nh gi
ng vin, tuy nhin n cn ty thuc vo phng nhn s trong vic tuyn m ng vin c th v
i hi nhng kin thc lin quan n cng vic. Kin thc thng bao hm kh nng v v vy
n l yu cu trong tt c cc n xin vic. Nhng cu hi v k nng ring bit cng c s
dng nh gi cc ng vin trin vng. Phn ny trong mu n xin vic pht hin ra
nhng ng vin thch hp vi cng vic c th.
Qu trnh cng tc
Cc ng vin phi lit k cc cng vic m h lm trong qu kh. T nhng thng tin ny,
ngi tuyn m c th cho cc ng vin bit rng h l h c th c thng qua cng vic khc
(m nhn cng vic ngay v c th cung v cao hn do c kinh nghim trong qu kh)
thay v phi phc v lu di cho n khi c th thng tin. Mt cuc kho st nhanh v tn cng
vic, nhim v, trch nhim cng cho bit c ng vin no l tim nng. Nu nhng thng tin
khng ph hp vi nhng kinh nghim m ngi tuyn m mong i th c th l ng vin
thi phng qu s tht.
S tham kho
Bn cnh s tham kho truyn thng t bn b hoc nhng cng nhn trc h, cc ng vin c
th i hi thm nhng thng tin tham kho khc. Nhng thng tin ny c th khm ph ra qu
kh ca ng vin, danh ting bao hm c uy tn, bn b v cc mi quan h vi cng vic hoc
vic lm trc vi t chc. Nhng thng tin ny l rt quan trng cn phi c xem xt nu
cng vic c giao lin quan n nhng thng tin quan trng, tin bc hoc nhng vt c gi tr
khc.
Ch k
Cc ng vin lun lun phi k v ghi r ngy thng trong mu n xin vic ca h. Ch k trn
mu n xin vic nhm xc nhn tnh php l ca mu n ng thi n cng nu ln rng ng
vin xc nhn nhng thng tin trong mu n l s tht v chnh xc.
Khi mu n hon thnh v c k, tin trnh tuyn m l hon tt. Tht ra s kt thc ca
tin trnh tuyn m l tin v l khi u cho tin trnh tuyn chn.

CU HI N TP

1. Hy m t cc yu t c bn trong tin trnh tuyn m?

2. Cng ty cn phi c cc hot ng g trc khi bt u tin trnh tuyn m?

80
 3. Lit k v tho lun nhng nhn t bn trong v bn ngoi nh hng n cng tc
tuyn m
4. Phn tch u nhc im ca cc ngun tuyn dng?
5. Tuyn m t ngun ni b l g? Hy m t phng php thng dng khi tuyn m t
ngun ni b.
6. Hy m t cc ngun tuyn m t bn ngoi?
7. Hy nh gi tnh hu dng ca cc phng php tuyn nhn vin t bn ngoi t chc,
doanh nghip?
8. Gi s rng sau nhiu thng khng c cng nhn (v hai nm khng tng lng), bn
phi chp nhn li ngh t mt cng ty khc vi mc lng l 2.500 $/ nm, cao hn mc
lng hin ti ca bn. Khi bn ni vi ng ch l bn mun thi vic v bn c ng ch ni
rng bn s cng tc nh th no nu mc lng l 4.250 $ mt nm. Bn s lm g? Ti sao?
Vn g s xy ra nu bn chp nhn li lm vic?
9. Gi s rng bn l nh qun tr va nhn c n xin ngh vic ca mt nhn vin
nng ct. Sau bn gi yu cu xin ngi thay th cho phng nhn s, bn c th lm g
gip chuyn vin tuyn m lm vic hiu qu hn?
10. Nu ngi chuyn vin tuyn m t cc trng i hc ca cng ty bn b m v bn
c giao ph tuyn m 6 trng i hc trong 2 tun, nhng thng tin no bn cn phi c
trc khi tin hnh cng vic?
11. Trong cc c s kinh doanh nh, qun tr gia thng tuyn m nhn vin theo cch
ring. Phng php no bn s s dng theo cc tnh hung cho di y? Ti sao?
Ngi bo v thng xuyn cho cng ty d nh i ngh trong 2 tun.
Th k ca bn mc bnh v khng tip tc lm vic c .
Cn hn hai nhn vin thng mi: mt gip cc khch hng a phng v mt
m mt ca hng H Ni.
K s ha hc ca cng ty chun b v hu v phi c thay th bi mt nhn vin vi
k nng cao.
12. Hy trnh by qung co tuyn nhn vin cho mt chc v c th.
13. Vit h s xin vic cho cc mu qung co sau:

81
 CHNG VI

TUYN CHN NHN VIN

m bo duy tr v khng ngng pht trin ngun nhn lc nhm p ng c y mi

nhu cu ca mt t chc trong iu kin mi trng hot ng kinh doanh khng ngng thay i.
Vic cc doanh nghip phi thng xuyn quan tm n cng tc thu ht v tuyn chn nhn
vin l iu khng th trnh khi, n l mt hot ng rt quan trng ca qun tr ngun nhn
lc. Mt cng ty d c my mc thit b, cng ngh hin i, ti chnh di do nhng li khng
c c mt i ng cn b, nhn vin c kh nng p ng c nhng i hi do cng vic
t ra th cng ty cng kh c th t c nhng thnh cng trong kinh doanh.
Tuy nhin vic tuyn chn nhn vin thng khng phi l mt vic lm n gin m n l mt
qu trnh kh phc tp bi v vic nh gi v la chn ng nhng con ngi c th ph hp
vi cng vic, c kh nng pht trin ngh nghip, c phm cht o c tt, trung thnh v tn
tu vi doanh nghip l mt vic lm rt kh. lm c iu ny i hi ngi thc hin phi
nm vng nghip v tuyn chn, c tinh thn trch nhim, kin nhn, khch quan... c bit l
phi nm vng quy trnh nh gi tuyn chn v cc k nng nghip v tuyn chn c th, y l
yu t c bn nht quyt nh s thnh cng hay khng ca chng trnh tuyn chn.

I. TM QUAN TRNG CA TUYN CHN NHN VIN

Qu trnh tuyn m c tc dng thu ht c mt s lng ln cc ng vin n np n ng
k thi tuyn vo lm vic doanh nghip cn mc ch ca tin trnh tuyn chn nhn vin l i
nh gi la chn trong s cc ng vin n tham gia thi tuyn nhng ngi ph hp nht vi
mt v tr cng tc c th c t ra. Thng th th tc tuyn m c nh hng rt ln n cc
quyt nh chn la, v n quyt nh s lng v cht lng ng u ca cc ng vin tham gia
thi tuyn m t cc nh qun tr c gng la chn trong s nhng ngi kh d nht.
Hu ht cc nh qun tr u cho rng vic tuyn chn nhn s l mt trong nhng quyt nh
quan trng v kh khn nht trong cc quyt nh kinh doanh. Nh nh qun tr hng u, Peter
Drucker pht biu: Khng mt quyt nh khc no c th ko di mi trong s chp thun v
khng qu kh khn ph b n. Ni chung by gi hy cn tnh trng cc y vin ban qun tr
rt t c cc hnh ng lin quan n thng tin v cc quyt nh v ban nhn vin. Thng qua
tt c cc tnh ton th t l trung bnh ca cc quyt nh ny l khng qu 0,333. Hu nh, mt
phn ba cc quyt nh nh th l ng, mt phn ba l hiu qu km v mt phn ba hon ton
l thiu kh nng. Nu doanh nghip tuyn vo qu nhiu nhn vin thiu kh nng v t cch
th doanh nghip cng kh c th thnh cng trong tng lai cho d h c th xy dng
c mt k hoch rt thc t, thit k c mt c cu t chc rt hp l v hiu qu, thc hin
c mt h thng kim tra cht ch n th no i na.
Ngoi nhng chi ph c hi trong vic la chn v thay th nhn s, chng hn nh s mt mt
v thi gian v s suy gim hiu sut cc hot ng ca cng ty do hu qu ca vic tuyn chn.

82
Trong qu trnh tuyn chn, tu theo yu cu tuyn chn cc loi nhn vin khc nhau m cng
ty phi b ra mt lng tin khng nh phc v cho vic tuyn chn . Theo kinh nghim
ca nhiu cng ty th chi ph cho vic thay th nh th nhng nhn vin m nhim cc cng
v ch cht c th t gp hai ln mc lng hng nm ca nhn vin . V d mt kho st
Canada cho thy chi ph cho vic thay th c th ln ti 500.000 Dollars Canada. iu ny
cho thy vic cng ty phi cn nhc n hiu qu ca vic phi b ra chi ph thu mn nhn
vin so vi kh nng thc hin cng vic ca nhn vin . Mt cng ty la chn c nhng
nhn vin c kh nng th c th thu li ng k ngoi mc lng phi tr hng nm cho h.
Ngoi ra, tin trnh tuyn chn v cc chc nng qun tr nhn s khc c quan h tc ng qua
li ln nhau. V d, nu tin trnh tuyn chn ch cung cp c nhng nhn vin cha hon ton
c kh nng thc hin cng vic th chc nng o to v pht trin ngun nhn lc phi c
nhng n lc vt bc khc phc n. Cng tng t, nu chnh sch tin lng ca doanh
nghip thiu hp dn hn cc i th cnh tranh th vic thu ht v tuyn chn c nhng ng
vin c kh nng, trnh l iu kh khn.

II. NH HNG CA YU T MI TRNG

1. Nhng quy nh ca lut php
Mc d vic thu mn nhn cng l do s tho thun ring r gia nhng ngi mun bn sc
lao ng v nhng ngi mun s dng n. Tuy nhin vic mua bn ny u c tt c cc
quc gia t di s gim st cht ch ca php lut, c th l Lut lao ng. Vit nam, cc
quy nh ca lut php ch yu c th hin thng qua B lut lao ng ban hnh nm 1994 v
c sa i gn y, Php lnh v hp ng lao ng. m bo ng php lut, khi tham gia
tuyn chn nhn vin cc nh qun tr phi am hiu v nhng quy nh ca lut php, c bit l
nhn thc v nhng tiu chun chn la nn bm theo quy nh ca php lut...
2. Tc ra quyt nh
Thi gian cho php ti a ra quyt nh la chn cng c nh hng nht nh n tin trnh
ny. V d nh, gim c sn xut n phng nhn s v ni: Ngi qun c ph trch kim
tra duy nht ca ti cht trong mt tai nn. Ti khng th cho hot ng nu v tr ny cha c
ngi thay th. Trong trng hp ny, tc ra quyt nh tuyn c ngi thay th l iu
cn cn nhc. Trng phng nhn s khng c nhiu thi gian hnh ng v vy ng c th
la chn gii php nhanh chng bng cch gi in mi mt vi ngi quen bit gii thiu ri
sau l phng vn v vic la chn c tin hnh. Ngc li, khi khng cn gp gp th vic
la chn c th s c tin hnh theo trnh t rt cht ch. V d vic la chn gim c iu
hnh c th phi mt thi gian c nm, vi mt s cn nhc k lng v l lch, vic kim tra v
nh gi cn thn v qu trnh cng tc, tham kho kin ca nhng ngi quen bit, nhiu cuc
phng vn ko di hng gi. Ngoi ra cc i hi t hot ng kinh doanh cng s to ra cc p
lc c tnh cht c ch n cc chnh sch v th tc tuyn chn.

83
3. Yu cu v cht lng ca nhn vin
Yu cu v cht lng ca nhn vin cn tuyn lun l yu t quan trng c nh hng ln n
s thnh cng ca chng trnh tuyn chn. i khi v nhng hn ch v thi gian v kh nng
ti chnh m ngi ta c th h thp mc yu cu. Tuy nhin vic lm thng khng phi l
mt quyt nh khn ngoan v c tnh chin lc lu di.
Vic nh gi v la chn cc yu t phm cht ca ng vin ty thuc vo vic nh qun tr cn
loi phm cht g ni ngi sp c tuyn dng. V d nu k nng v thng thuyt l iu
kin tin quyt, th phng php la chn chc chn s khc hn vi yu cu v nhn vin c k
nng v nghin cu vit phn mm my tnh. C nhng cng vic i hi k nng mang tnh cht
chuyn mn su, nhng cng c nhng cng vic m kh nng hc hi, bt chc li l quan
trng nht. C nhng cng vic m yu t nhn cch l quan trng nhng cng c nhng cng
vic m sc mnh v s do dai chu ng li l yu t quan trng hn. Trong nhiu trng hp,
c nhng vic lm i hi phi phi hp hai hay nhiu yu t nu trn.
4. Cp bc t chc
V tr cng tc cc cp bc t chc khc nhau i hi phi c nhng con ngi khc nhau m
trch. R rng l vic xem xt nh gi trong vic thu mn mt nh qun tr v mt nhn vin
vn phng s c s khc bit nhau. Vic trc nghim v nghin cu k qu trnh cng tc kt
hp vi phng vn l cn thit xc minh kinh nghim v kh nng ca nhng ng vin cho v
tr qun l. Nhng mt bi trc nghim v x l vn bn phi c tin hnh sau khi c mt cuc
phng vn ngn v s tham kho t nhng ngi s dng nhn cng trc i vi vic tuyn
la nhn vin vn phng li t ra hp l hn.
V vy v tr khc nhau ca cp bc t chc c nh hng nht nh n phng php cng nh
cc th tc tuyn chn nhn vin. Tuy nhin thng khng c s khc nhau qu ln trong th tc
tuyn chn nhng v kha cnh thi gian, s n lc v chi ph li l iu cn quan tm hn.
Mt cuc la chn qu n gin, ngho nn c th dn n hu qu l s gin on cao trong
cng tc sau ny v phi sa thi nhn vin hoc phi gnh chu s gia tng chi ph trong vic hon
thnh cng vic ca nhn vin do cht lng ti. Chi ph cho vic sa thi cng rt khc nhau
cc cp bc t chc khc nhau. Vic sa thi gim c iu hnh c th lm cho cng ty tn tht
n nhiu triu ng trong khi vic sa thi mt cng nhn vn hnh my c th tn tht ch gii
hn mc mt vi thng lng bi thng v mt khon chi ph cho vic tuyn chn, o to
mi mt cng nhn khc thay th.
5. Loi hnh t chc
Cc loi hnh t chc khc nhau cng nh hng n tin trnh nh gi tuyn chn nhn vin.
Cc t chc Nh nc, cc t chc t nhn v cc t chc phi li nhun c cch nhn nhn v
nh gi tuyn chn nhn vin khng ging nhau. i vi khu vc kinh t t nhn th mc tiu
cao nht l li nhun, v vy vic nh gi cc ng vin s c xem xt da vo kh nng h c
t c mc tiu li nhun ny khng. Khi tuyn la nhn s cho khu vc kinh t t nhn, tt c
cc ng vin s c xem xt, bao gm c cc nhn t v phm cht lin quan n cng vic.

84
Ngc li, trong h thng c quan nh nc, c quan ph trch tuyn dng s thit lp mt Bn
tiu chun ho nhn vin (Statement of qualifications) cho mt v tr cng vic c th. Tin trnh
phng vn phi o lng mi nhn t hoc c tnh c vch ra trong bn trn. Nh qun tr
khng c khuyn khch hi cc cu hi khc ngoi ch trn.
Nhng c nhn c xem xt tuyn la vo cc t chc phi li nhun, chng hn nh t chc
hng o sinh Canada, YMCA, hoc t chc bo v b m v tr em...th phi chp nhn i
u vi nhng tnh hung rt kh khn. Mc lng c th s khng cnh tranh nh cc t chc
t nhn v chnh ph. V vy mt c nhn mun tm vic cho mt trong s nhng v tr ny
khng chi i hi v kh nng m cn l s am m c cng hin cho cng vic ny na.
6. Thi gian th thch
Rt nhiu cng ty s dng giai on th thch nh gi s thc hin v mc thch hp ca
nhn vin mi. Th tc ny c th thay th cc giai on chnh yu trong tin trnh chn la hoc
hn ch tnh php l v ng n ca n. L do l nu c nhn c th hon thnh cng vic tt
trong giai on th thch th nhng hnh vi tng t nh vy c th s tip tc trong di hn. Cc
nhn vin mi s c gim st xc nh xem liu rng quyt nh thu mn c ng hay
khng. Joan Milne, ch tch ca cng ty Taylor, mt cng ty hp tc qun l c tr s ng ti
Toronto, nhn mnh tm quan trng ca giai on th thch ny: ...ti cng ty Taylor, chng
ti nhn thy rng giai on tp s l cch thc tt nht tm ra nhng ngi tht s thch hp.
Giai on th thch hay tp s l mt phn c bn ca tin trnh chn la.
Ngay c trong cc doanh nghip c t chc cng on, mt nhn vin mi cng s khng c
bo v bi hip c qun l cho n khi hon tt giai on tp s ko di t 60 n 90 ngy.
Trong sut thi gian , nhn cng c th b cho thi vic m khng hoc rt t s bo cha no
mc du c s thay i trong vic thc hin. Mt khi giai on th thch hon tt th vic
khng nhn nhn vin chng t l hon ton kh khn.

U VO V CC P LC I VI VIC LA CHN NHN VIN

u vo Cc p lc Hot ng nhn lc

Phn tch cng vic

nh hng.
o to.
Pht trin.
Hoch nh ngun nhn Hoch nh ngh nghip.
lc Cc p lc Tin trnh chn la nh gi vic thc hin.
Lng bng.
Kim sot nhn s

Cc ng vin

S ph thuc ca cc hot ng qun l nhn s vo tin trnh chn la

85
Nh hnh trn ch ra, tin trnh chn la ph thuc vo 3 yu t u vo. Thng tin phn tch
cng vic cung cp bn m t cng vic, nh r nhn s v cc tiu chun thc hin cho mi mt
cng vic. Cc k hoch v nhn s xc nh s lng v cht lng nhn s cn thit trong
tng lai v cho php vic la chn tin hnh theo cch thc logc v hiu qa. Cui cng cc
ng vin l ngun cho vic la chn. Trong iu kin thi gian hn ch, nhng p lc v cc tc
ng thay i khc cng lm hn ch kh nng hot ng la chn hiu qu ca cc chuyn gia
nhn s.
Nhng p lc pht sinh t ni b cng nh hng n tin trnh la chn. V d, gim c sn
xut i hi phi c ngay nhng ng vin c y kh nng b sung cho s lao ng thiu
ht. Thng th cc nh qun tr i cho n khi nhu cu nhn s tht s xut hin mi chu gi
thng bo cho phng nhn s. Phi mt ti thiu l mt tun hoc lu hn cho vic p ng yu
cu ca cc nh qun tr trc tuyn v nhu cu nhn s cho cc v tr cha c ngi m nhn.
Chng ta phi mt nhiu ngy, thm ch hng tun cho vic nh gi cc ng vin ni b. Nu
mt ng vin c kh nng c chp nhn, cng cn phi c thi gian nhiu tun hoc nhiu
thng cho vic bn giao cng vic hin ti nhn cng vic ti v tr mi. Khi khng c ng
vin ni b no thch hp, tin trnh tuyn m v la chn ngun bn ngoi c tin hnh v
cng phi cn thi gian c th p ng c nhu cu cho v tr thiu ht. Mc du c s tr
gip ca my tnh nh l mt phn ca h thng thng tin ngun nhn lc, cc nh qun tr nhn
s cng chu p lc i vi nhng hot ng ca h. Mt khc, mt hnh ng nhanh chng cng
ng ngha vi vic c rt t ng vin c kh nng hoc phi nhn nhng ngi khng thch hp.

III. PHC HA TIN TRNH TUYN CHN NHN VIN

Quyt nh tuyn dng Bc 8

Xem xt cng vic thc t Bc 7

Phng vn gim st Bc 6

nh gi v sc khe Bc 5

Tham kho v su tra l lch Bc 4

Phng vn la chn Bc 3

Trc nghim ng vin Bc 2

Phng vn s b ng vin Bc 1

CC BC TRONG TIN TRNH LA CHN NHN VIN

86
Ngun: William B.Werther. JR. and Keith Davis page 233
Tin trnh la chn l mt chui cc bc m cc ng vin phi vt qua. Cc bc c bn trong
tin trnh c minh ha s trn. Mc du cc bc k tip nhau trong tin trnh c th khc
nhau mi cng ty- vi mt vi bc c th xy ra cng mt lc. Mt cch l tng tin trnh
xc nh nhng ng vin c kh nng v thch hp vi v tr c th, song song vi n l vic loi
b nhng ng vin khng thch hp.
1. T l tuyn chn
C mt vi cng vic qu kh khn hoc c th n ni m ch c mt vi ng vin ng k
tham gia tuyn chn. Mt cng vic vi mc lng thp hoc i hi qu su v chuyn mn l
mt s v d v nhng chc v c t l la chn thp. T l la chn l mi quan h gia s
lng ng vin c thu v tng s cc ng vin c kh nng.

S ng vin c thu
Ty l tuyn chon
Tng s cac ng vin
T l ca mt v tr cho 25 ng vin c kh nng, hoc 1:25, l mt t l ln; song t l la chn
1:2 l mt t l nh. Cc cng vic hp dn vi chnh sch thu ht nhiu ng vin tham gia ca
nhng ngi s dng lao ng c th to ra t l la chn rt ln, nh kinh nghim ca cng ty
Toyota khi nhu cu cho 1700 cng vic cho mt nh my Kentucky c n 120.000 ng vin
tham gia, hoc t l la chn l khong 1:70. Mt t l la chn nh c ngha l ch c mt vi
ng vin trong s nhng ngi c la chn. Trong mt vi trng hp t l la chn nh ng
ngha vi cht lng thp trong tuyn chn.
2. Nguyn tc chung cho tuyn chn nhn vin
Nhng thay i ang tip tc xy ra i vi hot ng lin quan n ngun nhn lc l c hi
lm vic cng bng. Tuy nhin tnh cng bng v khch quan i hi tt c cc bc trong tin
trnh chn la phi khng to ra khuynh hng phn bit i x. iu ny trong i hi tin trnh
tuyn chn phi c loi b ngay cc nhng khuynh hng khng khch quan nu cng ty
mun chp hnh cc quy nh ca lut php v thc hin trch nhim x hi.
Nhm gim bt tnh trng phn bit i x trong tin trnh tuyn chn, M "y Ban m Bo
C Hi Cng Bng Trong Vic Lm" a ra nhng nguyn tc chung cho vic tuyn chn
nhn cng v bt buc mi cng ty phi tun th. Nhng nguyn tc ny thit lp nhng tiu
chun ch yu m ngi s dng lao ng phi p ng. Mc tiu chnh ca nhng nguyn tc
ny l nhm ngn chn nhng nh hng khc nhau hoc khng cng bng trong qu trnh tuyn
chn nhn cng. p ng yu cu ny, chng ta phi n th tc tuyn chn v c th n
s to ra tc ng khc nhau ln cc thnh vin trong s nhng ngi c chn lm nh hng
n kh nng thu tuyn h. Cc chuyn gia nhn s trong cng ty phi ht sc thn trng
khng gy ra tnh trng phn bit i x trong bt c giai on no ca tin trnh tuyn chn.

87
IV. NI DUNG TIN TRNH TUYN CHN NHN VIN
1. Chun b tuyn chn nhn vin
Trong bc chun b cn thit phi:
Thnh lp hi ng tuyn dng, quy nh r v s lng, thnh phn v quyn hn ca
hi ng tuyn dng.
Nghin cu k cc loi vn bn, quy nh ca nh nc v t chc, doanh nghip lin
quan n tuyn dng. Hin nay, Vit Nam, mt s ti liu quan trng ca nh nc lin quan
n tuyn dng gm c:
- B lut lao ng.
- Php lnh ngy 30/8/1990 ca hi ng nh nc cng ha x hi ch ngha Vit Nam
v hp ng lao ng.
- Ngh nh s 165/HBT ngy 12/5/1992 ca hi ng b trng v quy nh chi tit thi
hnh php lnh hp ng lao ng.
- iu l tuyn dng v cho thi vic i vi cng nhn, vin chc nh nc (13/3/1963).
- Tiu chun nghip v cc ngch cng chc, vin chc nh nc. Vn bn ny lin quan
n cc tiu chun cn c i vi nhn vin s c tuyn lm cng chc, vin chc nh nc.
Xc nh tiu chun tuyn chn.
Theo Lewis, tiu chun tuyn chn phi c hiu ba kha cnh: tiu chun chung i vi t
chc, doanh nghip; tiu chun ca phng ban hoc b phn c s; v tiu chun i vi c nhn
thc hin cng vic.
V d, cc ng vin mun c tuyn vo lm cng chc hnh chnh ca nh nc, ngch nhn
vin vn phng cn phi p ng cc tiu chun c nhn sau:
+ Tiu chun d thi tuyn:
1. L cng dn nc Cng ha x hi ch ngha Vit nam.
2. T 18 tui tr ln.
3. C n xin d tuyn, c l lch r rng v c cc vn bng chng ch quy nh
trong ngch (tt nghip ph thng trung hc; c chng ch trung cp tin hc vn phng hoc
tng ng, bit ngoi ng Anh hoc Php ti thiu trnh A).
4. C sc khe m nhn nhim v (do c quan y t c thm quyn chng nhn).
5. Khng trong thi gian b truy cu trch nhim hnh s hoc thi hnh n.
+ Tham d k thi tuyn. c th trng tuyn, cn p ng yu cu v kh nng, nng lc hon
thnh cng vic v s thnh tho trong cng vic nh sau:
1. Hiu bit h thng t chc ca c quan.
2. Nm c ni quy, quy nh v bo mt cng vn giy t ca c quan.
3. Nm c ng php, quy tc chnh t ting Vit.
4. Bit s dng thnh tho cc phn mm son tho v x l vn bn: Word, Exxel
5. C kh nng nh my vn bn bng mt ngoi ng thng dng tc cn
chm.
6. Nm c th thc, vn bn hnh chnh nh nc.

88
 7. C kh nng giao tip v tip khch
+ Trng tuyn.
Thng thng tiu chun c nhn l nhng tiu chun cn thit nhng cha c tuyn
chn vo trong doanh nghip. c tuyn, ng vin phi p ng cc yu cu tiu chun ca
t chc, doanh nghip v tiu chun ca phng ban hoc b phn c s. Tiu chun ca t chc,
doanh nghip thng lin quan n phm cht gi tr ca nhn vin m t chc, doanh nghip
cho l c kh nng hon thnh tt cng vic nh tnh linh hot, thng minh...Mi phng ban, b
phn ca t chc, doanh nghip cng c th c thm cc tiu chun ring i vi cc nhn vin,
c th cho b phn mnh. V d, nhiu phng ban mun cc nhn vin phi ci m, chan ha,
thn thin, bit quan tm, gip ngi khc...Nhng tiu chun ny thng c hiu ngm,
khng vit thnh vn bn v thng ch th hin r thng qua ni dung, cch thc nh gi ng
vin trong phng vn tuyn chn. Cc ng vin p ng cc tiu chun c nhn v tiu chun ca
doanh nghip s c gii thiu vi cc v lnh o ph trch b phn ng vin xin vic. ng
vin s c tuyn nu h p ng cc yu cu tiu chun ca b phn .
2. Phng vn s b
Phng vn s b nn c tin hnh trc khi quyt nh nhn h s ca ng vin. Chng ta
khng nn pht h s trc m ch nhng ng vin no t yu cu vng s b ny mi c
pht h s in cc thng tin cn thit vo, cc h s ny mi c xem l hp l v sau
c cng ty nhn li nghin cu.
Mc ch ca phng vn s b l to c hi cho cc ng vin tip xc vi nhng ngi i din
ca cng ty qua m tm hiu cc thng tin cn thit gip cho h c c quyt nh chnh xc
trong vic c nn np n thi tuyn vo cng ty hay khng. Mt khc phng vn s b cng gip
cho cng ty c iu kin s b nh gi v ng vin nh hnh dng bn ngoi, kh nng giao tip,
tui tc, gii tnh... nh m c th loi bt mt s ng vin khng tiu chun ngay t u
m khng cn phi qua xt h s hay thi tuyn. Ngoi ra vic phng vn ny cn c c hi
cng ty thng bo chnh thc cho nhng ngi d tuyn ni dung, chng trnh, thi gian, a
im thi tuyn h nm c v c s chun b cn thit trc, m bo tnh cng bng v
khch quan. Phng vn s b ch nn ko di 5-10 pht cho mi lt ng vin. Bui phng vn
ny cn c quan tm t chc tht chu o v mt mt n l dp cng ty t qung co cho
mnh, mt khc n c tc dng to ra tm l tin tng ngi xin vic vo cng ty, gip cho h
an tm lm vic sau ny.
3) Nghin cu h s
Mc ch ca vic nghin cu h s l nh gi mt cch tng qut nhng tiu chun m ng
vin t c so vi yu cu v cc tiu chun nh: tui tc, gii tnh, iu kin nh v phng
tin di chuyn, tnh trng gia nh, trnh hc vn, qu trnh hc tp, qu trnh cng tc, tnh
trng sc kho, nhng nng lc chuyn mn khc...
t c cc yu cu ny, mi ng vin phi np cho c quan tuyn dng mt b h s xin
vic gm nhng giy t theo mu thng nht ca nh nc hoc theo mu ca ring doanh
nghip c pht cho cc ng vin trng tuyn giai on trc, h s ny thng bao gm:

89
 a. n xin tuyn dng. (n ny c th l mu in sn v ngi xin vic ch phi in cc
thng tin cn thit vo ri k hoc c th l do ngi xin vic phi t tay vit ra theo hng dn)
b. Bn khai l lch c chng thc ca c quan thm quyn trong c cc ni dung: Tn
tui, ngy thnh nm sinh, gii tnh, dn tc, qu qun, tr qun, trnh hc vn, trnh
chuyn mn, qu trnh hc tp cng tc, tnh trng kinh t, tnh trng hn nhn gia nh, tnh
trng sc kho, tnh trng ngha v qun s...
c. Giy chng nhn sc khe do y, bc s ca c quan y t c thm quyn cp.
d. Giy chng nhn trnh chuyn mn, nghip v k thut.
i vi cc cng ty lin doanh hoc cc doanh nghip ca nc ngoi ang hot ng
Vit nam hin nay, trong n xin vic thng c yu cu trnh by chi tit v:
Cc cng vic, kinh nghim cng tc, cc chc v v thnh tch t c trc y.
Cc kha o to, hun luyn tham gia, ni dung v kt qu o to.
Thng th mi t chc, mi doanh nghip c b h s mu ring cho tng loi nhu cu tuyn
chn nhn vin vo cc chc v, cng vic khc nhau nh: cng nhn trc tip sn xut, nhn
vin hnh chnh, cn b chuyn mn, qun l...
Sau khi nghin cu h s, cc chuyn gia nhn s cn ghi li cc thng tin ch yu v ng
vin bao gm:
Hc vn, kinh nghim, cc qu trnh cng tc.
Kh nng tri thc.
Sc khe.
Mc lnh ngh, s kho lo v tay chn.
Tnh tnh, o c, tnh cm, nguyn vng...
Cn c vo cc thng tin trn, ngi tuyn chn c th loi bt mt s ng vin hon ton khng
p ng cc tiu chun cng vic, khng cn phi lm tip cc th tc khc trong tuyn dng,
nh m c th gim bt chi ph tuyn dng cho doanh nghip.
4) Trc nghim khch quan cc ng vin
Trc nghim c p dng trong tuyn chn nhn vin ln u tin M vo nm 1918. y l
mt cng c tuyn chn rt hu hiu, mt mt n c th gip cho cc nh qun tr chn c
ng ngi cho ng vic, mt khc n cn gip cho mi ngi c c hi tm hiu r hn v
nng lc ca mnh, chn c mt ngh, mt cng vic ph hp. Cc bi trc nghim cho php
nh gi nhiu vn khc nhau nh tr thc hiu bit, s kho lo...bng nh lng, do s
thun li, d dng cho vic so snh mt ngi vi tiu chun mu hoc so snh vi nhng ngi
khc trong qu trnh tuyn chn.
Mc ch ca trc nghim
Phng php trc nghim trong tuyn chn gip t c cc mc ch sau:
- Gip tin on c cc ng vin c th thnh cng trong vic lm ti mc no.
- To c hi khm ph c nhng kh nng hay ti nng c bit ca ng vin, m
i lc ng vin cng khng hay bit.

90
 - Kt qu khch quan hn phng php phng vn v n loi b c phn no nhng
thnh kin tiu cc, ch quan ca ngi phng vn.
- Gip cho ngi tuyn dng tm hiu c cc sc thi c bit v c tnh, cng nh
pht hin c nhng nng khiu tim n ca tng ng vin.
- Gip tm ra nhng ng vin c c im ging nhau, hoc t ra khng d bit qu xp
h lm vic chung cng mt lnh vc. Chnh vic sp xp ny s to ra c hi gip cho cc nhn
vin trong nhm c dp pht trin nhanh cc mi quan h hp tc nhm, mt phng php t
chc lao ng hu hiu ang ngy cng c cc nh qun tr lu tm v pht trin.
Trong qun l, phng php trc nghim ny c s dng kh rng ri sp xp chuyn mn
cho cc cn b qun l v nhiu vn lin quan n nghip v qun tr nhn vin nh: tuyn
chn, thng chc, thuyn chuyn, hun luyn, hng dn...
- Tit kim chi ph sn xut v cng ty tuyn c ngi c nng sut lao ng cao.
Nhng ch li ca trc nghim
Tu theo mc ch ca ngi s dng trc nghim m vic p dng phng php ny c th
mang li nhng ch li khng ging nhau. Tuy nhin nu xt mt cch tng qut th vic s dng
trc nghim trong tuyn chn nhn vin c kh nng mang li nhng ch li nh sau:
-Gim bt chi ph v hun luyn v khi bit nng khiu ca h, cng ty chi vic pht trin
kh nng ln ch khng phi hun luyn ngi m ta khng bit h c nng khiu g.
- Gim thiu nhng ri ro trong kinh doanh do s st, yu km ca nhn vin.
- Rt ngn thi gian tp s ca nhn vin.
- Nhn vin c thng thng mt cch hp l.
- Nhn vin c giao cho vic ng kh nng.
- Gim bt c tnh trng nhn vin t ngh vic hoc buc thi vic do khng thch
hp vi cng vic.
Cc hn ch ca trc nghim
Ngoi nhng li ch rt ln m trc nghim mang li cho ngi tuyn chn nhn vin, trc
nghim trong thc t cng tn ti rt nhiu hn ch, c th l cc hn ch sau y:
- Kt qu ty thuc nhiu vo chng trnh v vic chun b cn b, nhn vin m trch.
- Kt qu chi mang tnh cht nh lng ch cha chc chn v mt nh tnh.
- Khng cho bit v sao ng vin t c mt s im no .
- Rt kh nh gi khi cu tr li ca ng vin cha thng tin hoc cha r rng,
chnh xc.
Qu trnh xy dng bi trc nghim
Cc hnh thc trc nghim khc nhau thng c gi tr v mc tin cy khc nhau trong vic d
on tnh cch, nng lc ca ng vin. Nhng bi trc nghim v tr thng minh ca ng vin, v
kh nng thc hnh ca ng vin nh: son tho vn bn trn my vi tnh, thc hnh may trn
vi...s thng c chnh xc cao hn so vi nhng bi trc nghim nh gi tnh cch ca ng
vin thng qua ch k, hoc pht biu cm tng sau khi xem mt bc hnh. c c nhng

91
bi trc nghim c gi tr, ng tin cy, nh gi ng vn cn tm hiu ng vin v nh gi
chnh xc v ng vin, qu trnh xy dng cc bi trc nghim cn theo ni dung, trnh t sau:
Bc 1: Phn tch cng vic
Phn tch cng vic xy dng bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic. Cn c vo
bn m t cng vic v bn tiu chun cng vic d on nhng c im c nhn v nhng
k nng ngh nghip ng vin cn c thc hin cng vic tt nht. V d, cng nhn trong cc
dy chuyn lp rp in t hoc th may thng cn phi c s kho lo ca i tay v tnh kin
nhn, cn nhn vin bn hng cn c kh nng giao tip tt, linh hot, tnh ton nhanh, trung
thc, ng tin cy.
Bc 2: La chn bi trc nghim
La chn c bi trc nghim c cc ni dung st thc v ph hp vi yu cu nh gi nhn
vin l quan trng nht i vi vic xy dng bi trc nghim. Vic la chn ny phi da trn
c s kinh nghim thc tin; cc nghin cu v nhng d on tt nht. Thng thng, cc bi
trc nghim khng thc hin theo kiu ring l, m c phi hp li thnh mt bi tng hp
nhm nh gi ng vin v nhiu mt theo yu cu ca cng vic.
Bc 3: T chc thc hin th bi trc nghim
Trong thc tin c th p dng hai cch t chc thc hin th bi trc nghim:
p dng i vi cc nhn vin ang thc hin cng vic v i chiu kt qu thc hin cng vic
hng ngy ca nhn vin vi kt qu trc nghim. Hnh thc ny d thc hin nhng kt qu c
th khng chnh xc do cc nhn vin ang lm vic c th khng c trng cho cc ng vin
mi v h c tuyn, o to v lm vic mt thi gian trong doanh nghip, thch ng vi
cc iu kin lm vic v c chn lc, nh gi theo cch chn lc ca doanh nghip.
p dng i vi cc ng vin trc khi tuyn chn chnh thc. Sau khi t c kt qu tt trong
cc bi trc nghim, ng vin s lm vic th mt thi gian trong doanh nghip. Khi , i
chiu kt qu trc nghim vi kt qu thc hin cng vic chng ta s rt ra c nhng kt lun
cn thit cho bi trc nghim.
Bc 4: Rt kinh nghim, hon chnh
Trc khi a cc bi trc nghim vo p dng tuyn ng vin, cn p dng th nh trong
bc 3, t , rt kinh nghim iu chnh, sa i bi trc nghim cho hp l, ng tin cy
hn.
Cc loi trc nghim thng dng
Trc nghim kin thc tng qut
Trc nghim ny c s dng nhm kim tra mt cch tng qut nht mc v tm hiu bit
ca mt ng vin v tt c cc lnh vc kin thc. V vy trc nghim ny ch nn s dng trong
vic nh gi tuyn chn cc ng vin vo lm vic cng v cc cp qun tr.
Trc nghim ny thng c tin hnh di dng mt bn cu hi lin quan n kin thc tng
qut ca mi lnh vc tri thc ca x hi loi ngi, thng bao gm cc cu hi v:

92
- Kinh t - Ton hc.
- Chnh tr - Sinh vt hc.
- a l - L hc.
- Lch s - Ha hc.
- Trit hc - Khoa hc k thut...

V nhng kin thc x hi khc nh m nhc, ngh thut, bo ch, phim nh, th thao, vn ha...
t cu hi, ngi ta s dng cc dng cu hi sau y:
+ Cu hi trc tip: Loi cu hi ny buc ng vin phi tr li rt ngn gn, trc tip m khng
cn s l gii g thm.
V d: Th ca Arabia Saudi l g?
Cu tr li l Riyadh.
+ Cu hi trc tip nhng tr li di. y l loi cu hi buc ng vin phi tr li m khng th
t chi, tuy nhin cu tr li c th rt di.
V d: Hy cho bit nhng nguyn nhn no to nn s lm pht phi m? ng vin hy vit
quan im ca mnh v tnh trng lm pht Vit Nam.
+ Cu hi gin n c li gii sn. y l loi cu hi c a ra ng thi ngi chun b
cu hi xy dng lun mt lot cc cu tr li, trong c c nhng li gii ng v sai ng
vin t suy ngh v la chn li gii thch hp.
+ Cu hi gii p kp: Tng t nh loi cu hi trn song li p li l kp tc l ng thi la
chn 2,3 li gii ng cng mt lc
V d: Nhn vt Nguyn Du l mt:
1. Anh hng dn tc 4. Quan chc cao cp
2. Nh ngoi giao 5. Vn s
3. Nh qun s 6. Nh nghin cu lch s

Cu tr li ng l:
...... 1v 2 ..... 3 v 4 .....4 v 5 .....2 v 3
...... 2 v 5 ..... tt c cc s phi hp u sai.

+ Cu hi tr li nhanh ng sai: Cng thuc loi cu hi la chn li gii sn nhng y chi

c mt li gii v ng vin phi xc nh quan im ca mnh l ng hay khng ng i
vi nhng lp lun trong cu hi ra.
V d: ng/Sai: u c con ngi th c qun tr nhn s.
Ngoi cc dng cu hi trn, cc chuyn gia trc nghim cn c th sng to cc hnh thc hi
khc tm hiu kin thc tng qut ca ng vin. Tuy nhin xu hng chung l c gng thit
lp cc cu hi c tr li ngn: nh hng hoc c nhiu li gii sn vic tr li tp trung v
d x l hn.
Trc nghim tm l
Trc nghim ny gip chng ta hiu c ng c v thi ng x ca ng vin: bit c ng
vin l ngi tht th hay di tr, ngi mnh bo hay ngi yu ui, ngi cng rn hay mm

93
mng nhu ha...thng qua vic theo di phn ng ca ng vin trc tc ng ca nhng tnh
hung, bin c gi nh c chun b t trc.
Thng th trc nghim ny c p dng cho tt c mi ng vin. Trc nghim tm l hin nay
l loi trc nghim ng vai tr quan trng trong vic tuyn chn, sp xp cng nh thuyn
chuyn nhn vin. Ti Nht, ng vin bao gi cng qua k thi trc nghim xem c tinh thn tp
th khng. i vi cc cng ty Nht, tinh thn tp th, thc ha ng vi mi ngi l yu t
quan trng nht.
mt bi trc nghim tm l t kt qu tt, vic chun b bi trc nghim ng mt vai tr cc
k quan trng. lm c iu ny, ngi son tho cn nm vng cc nguyn tc son tho
cu hi trc nghim tm l nh sau:
- Cc cu hi s dng trong trc nghim tm l phi dc xy dng theo kiu nhng tnh
hung gi nh c th, gn vi i thng ng vin t bc l phn ng ca mnh trc cc
tnh hung .
- Cc cu hi phi r rng khng c hm cha n , kh hiu ng vin c th hiu
v tr li c ngay, tt nht l s dng cu hi c li gii p chi gii thch ngn gn.
- Cc cu hi nn ch lm sao c th s tn ti hai cu tr li hon tn tri ngc
nhau, hon ton mu thun nhau.
- Cc cu hi nn c lp li nhng ch khc nhau trong sut bi trc nghim lm
phn tn t tng ca ng vin. Khng nn nhiu cu hi cng ch cng mt ch.
Trc nghim tr thng minh
Loi nghim ny l nhm mc ch tm hiu tr thng minh, kh nng suy on, kh nng v
ngn ng, v t duy logic v kh nng nhn bit, lnh hi cc mi lin h trong khng gian.
Trc nghim ny ch nn p dng i vi vic tuyn nhn vin nghin cu v nhn vin qun tr.
V cch thc tin hnh trc nghim, ngi phng vn chun b trc mt lot cc cu hi thuc
nhiu lnh vc hiu bit trong x hi di dng cc cu hi suy lun logic, cc bi ton hoc l
rp hnh, rp cc phn ri thnh c...
V d:
1. Vi 3 cy dim bn hy xp thnh mt s ln hn 3 v nh hn 4.
2. Hy gii thch r v sao mt trng ta nhn khi trn, khi khuyt?
3. Hy gii thch v sao khi ta i trng i theo.
4. V sao ngi Arab li thng i khn v mt o qun rt dy khi i ra ngoi.
Thng thng khi tin hnh trc nghim tr thng minh, ngi ta thng s dng chi s IQ. y
l pht kin ca nh tm l hc ngi c, Sterm tm cch thay i cch tnh s thng minh
bng t l sau y m ng gi l t l tr thng minh (Intelligent Ratio: IR hay Intelligent
Quotient: IQ). Cng thc tnh nh sau:

Tui tinh thn

IR 100
Tui thc
Trong tui tinh thn l tui biu hin mc hiu bit v thng minh.

94
Tui thc l tui ca ngi c phng vn.
IR= 100 tr con trung bnh.
IR< 100 km thng minh.
IR> 100 thng minh
IR> 140 thn ng.
120< IR< 140 li lc
100< IR< 120 thng minh
90< IR< 110 bnh thng
80< IR< 90 km
70 <IR< 80 ngu
Gio s Binest trc nghim mc thng minh ca tr em bng cch v hnh ngi, gp giy;
t nhng cu hi tru tng, kh khn, hi v tr nh.
Theo Therndike th tr tu c 3 yu t: - nhanh - su - rng.
V vy mun trc nghim tr thng minh ca mt c nhn th cn phi ch cng mt lc 3 yu
t ny.
Trc nghim nng khiu v kh nng chuyn mn
Nng khiu l nhng kh nng, thin hng mang tnh cht bm sinh c tha hng do gen di
truyn ca b m.
Kh nng chuyn mn l nhng k nng k xo trong vic thc hin mt cng vic c th no
m mt ngi c c trong khi lm vic. Kh nng chuyn mn l mtt phm tr x hi, n c
c nh tch ly thng xuyn kin thc v kinh nghim theo thi gian thng qua qu trnh lm
vic ch khng phi l c c do di truyn.
Mc ch ca trc nghim l kim tra v kh nng chuyn mn, nghip v v nhng nng
khiu c bit cn thit phi c thc hin cng vic nh phn x nhanh nhy, kh nng tp
trung ch , kh nng phn on, suy lun, phn tch tnh hnh...
Cc loi trc nghim nng khiu thng s dng:
+ Trc nghim phn x tnh hung: nh gi kh nng phn x, i ph, ng x...ca
ng vin trc cc bin c t ngt nguy him.
+ Trc nghim o thi gian phn ng: o thi gian cn thit m mt ng vin cn
phn x li s tc ng ca cc bin c bt ng xy ra i vi h.
+ Trc nghim v s ch b phn tn: Tm mi cch gy tc ng nhiu lm phn tn s
ch ca ng vin khi ang cung cp cho ng vin mt thng tin no , sau kin tra li mc
tip nhn thng tin ca ng vin trong iu kin b phn tn nh vy.
+ Trc nghim ca Anstey: Dng 9 trong c in trc mt vi con s v yu cu cc
ng vin phi in s vo cc cn li ca bng ch xy dng sn. Mc ch l kim tra
c suy lun, kh nng vit lch, kh nng s dng t ng, vn chng ca cc ng vin...
+ Trc nghim thng qua hnh v:
- Chn li i thch hp trong rt nhiu li i.
- Xc nh cc loi du chn.

95
 - Nhn xt ging-khc nhau gia cc bc hnh.
- Cn c vo nhng thng tin cung cp ri ng vin v ra mt khun mt, mt dng hnh,
hoc mt con vt...
- Gii thch ngha ca cc bc hnh tru tng.
+ Trc nghim qua my mc: S dng my ghi m hoc video k mt phn ca cu
chuyn, b phim sau yu cu ng vin phn on nhng tnh tit s xy ra tip theo.
+ Trc nghim rp hnh: Ct ri mt hnh th no bng ba cng ra thnh nhiu mnh ri
yu cu ng vin rp li hnh trong thi gian ngn nht.
+ Trc nghim kh nng chuyn mn: Ty tng yu cu c th ca tng loai chuyn mn
m chng ta a ra nhiu loi trc nghim vi cc hnh thc khc nhau theo nguyn tc trc
nghim c la chn phi l i biu tt cho c tnh ngh nghip chuyn mn .
V d: Kh nng nh my, ghi tc k nhanh, tm lc cuc i thoi, vit bo co, kh nng s
dng cc loi my mc thit b, lm cc thao tc mu, x l cc tnh hung qun l thc t...
Trc nghim kh nng chuyn mn
Trc nghim kh nng chuyn mn nhm nh gi kinh nghim, kh nng thc hnh ca ng
vin. Loi trc nghim ny c tin cy v chnh xc cao. Mu cng vic c rt ra t nhng
phn cng vic thc t ng vin s thng phi thc hin, v d trc nghim v kh nng son
tho vn bn, ti liu i vi cng vic ca th k vn phng. ng vin kh c th gi mo v
kinh nghim, k nng thc hnh v kh nng gii quyt vn trong loi trc nghim ny.

MC CH V NG DNG CA CC HNH THC TRC NGHIM

Hnh thc trc nghim Mc ch nh gi ng dng trong tuyn chn

loi ng vin no
Tr thng minh S thng minh, kh nng Nh qun tr, cn b chuyn
hc vn mn, k thut
Cc kh nng hiu bit c Cc nng khiu c bit cn Cc b chuyn mn, k
bit (ngn ng, ton hc, t thit cho cc cng vic thut
duy khng gian...) chuyn mn
S kho lo S kho lo tay chn Cng nhn k thut trong
cc lp rp in t, sa
ng h...
Trc nghim v c nhn Xc cm, ng c c nhn, Nh qun tr, cn b chuyn
tnh tnh, mc t tin, kh mn, k thut, th k, nhn
nng ha ng vi ngi vin bn hng...
khc, trung thc, kh cht...
Trc nghim v s thch Lnh vc hot ng ngh Pht trin ngh nghip
nghip ph hp

96
Ngun: Da theo Sherman & Bohlander. 1992. Managing human resource
page 194. South-Western Publishing Co.Ohio
5) Phng vn chnh thc
a- Phm vi p dng
Phng vn l mt phng php thng dng nht trong nghip v tuyn chn ca bt c x nghip
hay t chc no. Khc vi phng php trc nghim, phng vn s b v phng vn chnh thc
u c s dng chn la mt ng vin thch hp, d ng vin ny s m nhim hoc mt
cng vic no t cp thp nht trong x nghip cho n cp chi huy. Ni cch khc phng vn p
dng cho mti i tng.
b- Mc ch ca phng vn
Trong phng vn s b
Ch hng dn ng vin hon thnh chnh xc cc d kin trong h s xin vic ca ng s.
Cung cp cho ng vin mt s thng tin cn thit lin quan n cng ty v cng vic sau ny m
ng vin s lm, cung cp bn cu hi tng qut...
Trong phng vn chnh thc
Nhm phi hp, kim tra li cc d kin m ng vin cung cp thuc nhiu lnh vc khc
nhau trong sut qu trnh tuyn chn. Ngoi ra cn nhm mc ch:
- ng vin v cp chi huy tng lai c dp gp nhau.
- Xem ng vin c tht s kh nng, kin thc, trnh m nhn c yu cu ca
cng vic hay khng.
- nh gi hnh thc b ngoi ca ng vin: i li, ni nng, dng hnh, n mc, thi
, tc phong..
- Trc tip nh gi ti nng, c thng minh, tm l, ch, ngh lc, t phn on suy
lun, tnh cm, tham vng... ca ng vin.
c- Vai tr ca phng vn vin
Chun b cuc phng vn
+ Th nht: Phi nghin cu v ch gii vo h s ca ng vin bao gm n xin vic, bn tr li
cu hi tng qut, hc b... nhng kt qu v nhn xt ca cc vng tuyn chn trc. Phng vn
vin cn phi c trch nhim pht hin v nh du nhng ch cn thc mc, nghi ng cn lm
sng t thm trong h s.
+ Th hai: cn phi chun b sn nhng ti liu cn thit phc v cho phng vn nh cc mu
khai, phiu im, bng d kin cc cu hi, danh sch v k hoch phng vn ng vin, d kin
c lin quan n nhng thng tin v cng ty cn cung cp cho ng vin v cc iu kin vt cht
khc.
+ Th ba: Phi c trch nhim thng bo chnh thc ngy, gi, a im v cc ti liu, giy t
m cc ng vin cn phi chun b trc cho cc ng vin d tuyn vng ny.
To dng v duy tr khng kh bui phng vn

97
Mt cuc phng vn chnh thc cn tha mn yu cu l mang tnh cht hai chiu: Ngi phng
vn tm hiu, nhn xt v ng vin v ngc li ng vin n l thm d cng nh tm hiu v
cng ty v nhng iu kin lm vic ca cng ty.
i khi, v phng vn vin l ngi c kinh nghim hay kin thc tng qut km hn ng vin,
do nhng cu hi km ca phng vn vin v tnh to cho ng vin nhiu kh chu. iu ny
s o su h ngn cch gia hai ngi, lm cho ng vin c nim xu v cng ty v i khi
ng vin khng cn gi mun vo cng ty na.
Ngc li, nu phng vn vin l mt ngi ti nng c trnh hiu bit qu cao v thng t
ra nhng cu hi kh khn xem phn ng ca ng vin ra sao. iu ny phng vn vin v
tnh lm cho ng vin lng tng, s st, v t khi im ny phng vn vin to cho ng vin
mt mc cm t ti.
Do bui phng vn phi rt thoi mi, c phng vn vin v ng vin khng nn lm vic
trong mt tm trng cng thng, v vy cn phi:
- Phng vn vin khuyn khch v to iu kin cho ng vin t cu hi ngc li v a
s ng vin u th ng, thch tr li hn l hi.
- Phng vn vin khng nn tip n ng vin trong phng lm vic ca ng ta v nh
vy ng vin s c cm gic e d, s st...v khung cnh phng lm vic ca phng vn vin c
th chng minh phn no uy quyn ca ng ta.
- Trong khi phng vn, phng vn vin khng nn ghi ch nhiu v nh vy v tnh lm
cho ng vin m ra lo s v ri tr.
- Hn na, gip cho khng kh c ci m thn mt, phng vn vin c th mi ng
vin cng gii kht...
- Tp trung vo vic phng vn, trnh tc ng ngoi cnh gy gin on cuc phng
vn.
- Chn tnh ci m v kim ch cao .
Nhng hng dn trong vn t cu hi
Nhng iu phng vn vin cn ch :
- Nm vng mc ch ca cuc phng vn.
- Nghin cu k lnh vc mun tm hiu ng vin.
- Cu hi phi chnh xc, ngn gn v d hiu.
- Tm cch gip ng vin din t iu h mun ni.
- Nn tm cch hng cc cu hi sau cho ng vin khng th t chi hoc c tnh tm
cch n trnh cu tr li.
Ni dung cu hi lin quan n ngh nghip:
+ Nhng cu hi lin quan n ngh nghip:
- Trc y lm g? u? Chc v g?
- Lm sao trc y xin c vic ?
- Ti sao thi lm vic ?

98
 - Mt vi nhn xt v cng vic, lnh o, ng nghip, tnh hnh kinh doanh ti n v
c.
+ Nhng cu hi v hiu bit n v c v mi:
- Phng php lm vic ca nhng c s ny.
- Nhng sn phm, hoc dch v cung ng ca cng ty hay c s c.
- Nhng u- khuyt im trong sn xut kinh doanh.
- Cc chnh sch kinh doanh v qun l trong cng ty.
- Lm sao ng vin bit c cng ty cn ngi.
- Ti sao thch vo lm vic y.
- ng vin bit g v c quan ny.
+ Nhng cu hi lin quan n hc vn:
- ng vin thch, ght nht mn hc no? V sao?
- Nhng cng trnh nghin cu ca ng vin.
- ng vin hc thm kha hc hun luyn no, bao lu, u, hc ph do ai ti tr....
- Nhng s thch v s trng.
- C tham gia hip hi, on th x hi, t chc t thin no khng? V sao c hoc
khng tham gia?
+ Nhng cu hi v nhn sinh quan:
- Cm ngh v ngi lnh o c.
- Quan nim v vai tr lnh o i vi cp di.
- Lm th no iu khin cp di.
- Khi phn xt mt ngi nn da vo tiu chun, cch thc, phng php, nguyn tc
no?
- nhn xt mt ngi khc ng vin cn dng cm tnh, trc gic hay suy lun?
- ng vin c nhiu bn b khng? Trong s giao thip hay mc phi kh khn no?
- K nhng thnh cng hay tht bi trong ngh nghip v cuc sng ca ng vin.
- Quan im ca ng vin v vic mua chu, vay mn, n nn... nh th no?
- Yu t quyt nh thnh cng ca mt t chc..
Duy tr thi gian phng vn thch hp
Chng ta nn loi b ng vin km sau 15 n 20 pht phng vn. Tuy nhin, i vi nhng ng
vin xut sc th phng vn vin nn dnh mt khong thi gian di hn (c th n 45 pht)
c th nh gi chnh xc cng nh c mt nim chc chn v ng vin ny. Nhng cng
khng nn ko di cuc phng vn qu lu v s d gy s nhm chn cho c phng vn vin ln
ng vin. Ni tm li, phng vn vin phi uyn chuyn thi gian cn thit cho thch hp.
Phn loi phng vn
Phng vn theo mu
Bng phng vn da vo cc cu hi c son sn v p dng cho mi ng vin. Phng
php ny rt hu dng khi ta mun tuyn nhiu ng vin vo cng mt cng vic, v nht l khi

99
cng ty khng c thi gian phng vn su. Theo Mc Murray, phng php ny c nhng
li im sau y:
- tin on ng vin s thnh cng trong mt lnh vc no .
- Phng vn vin c th da vo bng phng vn mu khm ph cc tin tc c gi tr,
v nhng d kin kh chnh xc.
- Bit ng vin s lm c g v c th lm c g.
- Gim thiu c mc sai lm trong nh gi tuyn chn ng vin.
- Tit kim thi gian v chi ph
Nhc im:
- ng vin c th chun b trc iu lm mt i tnh khch quan.
- Kh khai thc su nhng kha cnh c bit ca h.
Phng vn khng hng dn hoc phng vn khng theo bi son sn
y l phng php phng vn linh hot, ty tng hon cnh, iu kin c th m c nhng cu
hi thch hp ch yu l nhm khai thc nhng kha cnh thng tin m v mt l do no ng
vin mun du hoc lng trnh n. Trong trng hp ny phng vn vin phi dng phng php
hi gin tip, ngha l phng vn vin li cu chuyn xung quanh nhng quan im m ng ta
mun bit nhm lm cho ng vin v tnh cung cp nhng tin tc v d kin cn thit chng ta
c th da vo suy lun ra iu chng ta mun bit.
Th d nh phng vn vin mun bit l do ti sao ng vin li khng tip tc lm vic c s
c na, ng ta e ngi rng ng vin s che y s tht, cho nn phng vn vin c th t cu hi:
Anh hy k s lc v qu trnh ngh nghip ca anh trong nhng nm va qua?
Phng vn vin cho ng vin tr li hay din t tng ca mnh mt cch t do, nhng bt
cht phng vn vin ngt li ca ng vin li bng nhng cu hi dn dp nh:
- Ri chuyn g s xy ra?
- Xy ra nh th no?
- Hon cnh lc ra sao?
- Lm sao anh gii quyt s kin ?
- Anh ngh rng cch gii quyt s kin c hp l hay khng?
- Cm tng ca anh hin nay, ngay by gi, i vi nhng s vic xy ra trong qa
kh nh th no?
y l loi phng vn rt phc tp, nhng t nh, i hi phi vn vin phi l ngi c nng
khiu, ti kho lo ring bit v nht l c kinh nghim phong ph.
Da vo cuc phng vn gin tip ny phng vn vin s phi hp nhng cu tr li ca ng vin
v nhng ti liu m phng vn vin c th thu lm c t mt tam nhn, hoc t nhng c
s hay nhng t chc lin h n s xin vic ca ng vin, chng hn nh nhng ng nghip
ca ng vin, nhng ch c hay c s c ni m ng vin tng cng tc...
Loi phng vn gin tip i hi mt s thi gin kh di, bi vy phng php ny thng chi
c p dng trog khi tuyn chn nhng nhn vin cao cp trong x nghip hay trong t chc m
thi.
Phng vn hi ng
100
y l phng php nhiu ngi phng vn mt ngi trong mt bui phng vn. Cng ty s c
ra mt vi ngi phng vn ng vin. Bi v kiu phng vn ny kh tn km, nn n thng
c p dng phng vn ng vin cho chc v qun tr.
Phng vn cng thng
Hu ht cc cuc phng vn u hn ch n mc thp nht s cng thng ca ng vin. Tuy
nhin, i khi cng ty li c to s cng thng xem ng vin phn ng th no trong mt s
tnh hung no . Phng vn ny c gi l phng vn cng thng. Loi phng vn ny ch p
dng i vi cc phng vn vin c trnh v chuyn mn cao. Mc ch ca cuc phng vn
ny xem ng vin c trm tnh khng. N thng c p dng i vi cc ngnh trong qun
i, cnh st, hoc ngnh lut, v t c p dng i vi hu ht cc ngnh ngh khc.
Phng vn m t hnh vi
y l mt phng php phng vn da trrn lp lun rng hnh vi trong qu kh l mt chi s
tin on hnh vi trong tng lai cng nh s hon thnh cng vic trong tng lai. Phng php
ny i hi cc ng vin a ra cc v d c th l h gii quyt cc vn nh th no. Sau
y l mt s cu hi mu:
- Bn hy cho ti bit trong thi gian qua bn c mt kin hay v bn thuyt phc
cp trn chp nhn kin nh th no?
- Bn hy k cho ti nghe c mt ln no bn gip mt nhn vin hiu c mt
chnh sch kh hiu.
- Bn hy m t c mt ln no bn hon tt mt th tc lm cho cng vic ca bn
tin hnh tri chy.
Phng vn nhm
Mc ch l thng qua nhm phng vn quan st khch quan tng ng vin nhm trnh sai st,
nhm ln trong vic nh gi tng c nhn ng thi nh gi xem ai c kh nng hn, pht
hin kh nng th lnh... trn c s bt t tng t do trong nhm.
tin hnh ngi ta t chc nhm phng vn t 7-12 ngi di dng bn trn cng nhau
gii quyt mt vn no , cn phng vn vin chi ng vai tr ngi quan st.
Phng vn lin tc
y l hnh thc phng vn, trong , ng vin b nhiu ngi phng vn hi lin tc, ring bit
v khng chnh xc. ng vin khng bit l mnh ang b phng vn, nn hnh vi, cch ni nng
d bc l tnh cch ca ng vin mt cch chn thc nht. Hnh thc ny cho kt qu ng tin cy
hn so vi hnh thc phng vn thun ty khng chi dn.
Phng vn tnh hung
y l hnh thc phng vn, trong ngi phng vn a ra nhng tnh hung ging nh trong
thc t ngi thc hin cng vic thng gp, v yu cu ng vin phi trnh by cch thc gii
quyt vn . Cc tnh hung c xy dng cn c vo quyn hn, trch nhim, iu kin lm
vic, cc mi quan h trong cng vic thc t. V d, tnh hung t ra i vi ng vin vo cng
vic tip vin hng khng c th l:

101
 - Anh (ch) s lm g nu trong lc phc v khch hng trn tuyn bay, mt hnh khch
s lm nc trn tay anh (ch) vo mt hnh khch khc?
- Anh (ch) s ni g khi khch hng phn nn v chuyn bay quc t b chm ti 3 gi?
Cng vic i hi trch nhim cng cao v c tnh th thch cao, iu kin lm vic cng a dng
th cc tnh hung trong phng vn cng phong ph. c bit, do tnh cht th thch, phc tp
trong cg vic ca nh qun tr, ng vin vo cc chc v gim c thng c yu cu gii
quyt rt nhiu tnh hung nan gii trong iu kin rt hn hp v thi gian.
Nhng ngh thc tin
Nhng iu nn lm
- Phng vn vin nn cho anh ta bit v chc v cng nh cng vic m anh ta s m
nhim trong tng lai, ng thi cho php anh ta bn lun v chc v ny.
- Nn cho ng vin tip xc vi mt vi nhn vin ang m nhn cng vic tng t ti
cng ty cho h c c hi kim tra nhng thng tin h c cung cp v tnh hnh cng vic
v cng ty c chnh xc v khch quan khng.
- Nn cho h tham quan cng ty v yu cu h vit bn phc trnh, cm tng, nhn xt...
- n ln phng vn cui cng nn cho h phng vn nhm xc nh th lnh.
- Nn cho ng vin bit nhng iu kin hp ng lm vic vi cng ty.
- Nn cho ng vin bit chnh xc tnh hnh ca cng ty c thun li v kh khn.
- Cho ng vin bit trc nhng kh khn, trc trc c th c trong cng vic ca h sau
ny.
- To iu kin cho ng vin c nh gi, nhn xt, ph bnh...
- To khng kh bnh ng, ci m, hu ngh.
Nhng iu nn trnh
- Khng nn phn xt ng vin bng cch so snh h vi mt ngi khc.
- Phng vn vin khng nn t cho mnh l nhn vt k cu ca cng ty, hay l mt
ngi hiu rng bit nhiu khi nh gi cc ng vin, bi vig vi quan nim sai lm ny, ng ta
c th cho rng khng mt ng vin no hi iu kin m ng ta mong mun. Hay ni mt
cch khc phng vn vin nn quyt on ng vin trong gii hn hiu bit tng i ca ng
vin hn l trong mt chiu hng ch quan.
- Phng vn vin khng nn chi trch nhng cu tr li hoc nhng kin thc ca ng
vin nu ng ta khng cung cp y cc d kin lin h cn thit cho ng vin.
- Phng vn vin khng nn to cho ng vin c cm tng lc quan qu ng v nhng
quyn li m ng vin s c hng. Phng vn vin nn trnh by cho ng vin bit nu mun
c thng thng, tng lng hay chuyn ngnh...th phi hi mt s cc iu kin no .
- Phng vn vin khng nn che y thc trng ca cng ty v lnh vc ti chnh, nhn s
cng nh mi hot ng khc, bi v trong tng lai, mt khi ng vin c tuyn chn, h s
bit c thc trng ca cng ty.
- Khng nn nng ny, cu gt.
Phng php s dng phiu im

102
Phiu im l mt bn tiu chun chi tit nh gi mc t c ca cc ng vin theo tiu
chun c th no .
Mc ch ca phiu im l cho cc cn b phng vn c cn c cho im, nh gi chnh xc
kh nng ca mi ng vin, trnh sai lc, khng cng bng trong nh gi, trnh qun lng hoc
b st v c bit l trong nhng trng hp c nhiu ngi cng cho im th n l c s h
cho im tng ng nhau.
Vic s dng phiu im c nhng li ch c th nh sau:
- Ghi nh c nhng chi tit mt cch r rt hn trong cuc i thoi gia phng vn
vin vi ng vin. Nu khng c phiu im, e rng phng vn vin khng th ghi nh ht hay
sc tp trung li nhng mu chuyn ln lt din tin trong sut bui phng vn. Hn na,
vi thi gian hay vi nhng ln phng vn i vi tng ng vin c th b lm ln...v kt qu
thu c sc sai lch rt nhiu.
- C th ha quan nim ca phng vn vin qua nhng con s nh lng c.
- Phn tch mt cch c phng php nhng trng thi hay thi khc nhau ca ng
vin.
- Cn c vo nhng d kin trong phiu im, c xem nh l cc tiu chun cn thit,
phng vn vin s nh gi hoc phn on v ng vin mt cch chnh xc hn.
- Khi so snh nhng quan im, phn don ca cc c nhn khc nhau, phng vn vin s
c kt lun chnh xc v khch quan hn.
Vic s dng phiu im khng khoa hc c th dn n nhng nhc im sau:
- Phiu ghi im khng c mc ch xc nh v bn th ca ng vin, ti li, phiu ghi
im chi n nh v th ca ng vin trong nhm ngi xin vic m thi. V l do m ngi ta
cho rng y l mt trong nhng tr ngi quan trng trong vic s dng phiu im bi v trong
phng vn, phng vn vin nhn xt v nh gi nmt ng vin no khng t cn bn trn
quan im ca ton th, m chi ty thuc hon ton vo quan im ca c nhn phng vn vin
m thi.
- Ngoi ra, phiu im khng a n nhng kt qu c tnh cch trung thc tuyt i
nu phng vn vin l ngi khng quen s dng phiu im ny.
- Ging nh nhng bi thi trc nghim, vic son ra cc phiu im hin nay cn vp
phi nhiu thim khuyt v k thut, hnh thc ln ni dung.
- Phng php s dng phiu im tng i cn phi thai, mi cng ty c th t ra
cho mnh mt loi phiu im khc nhau. V th, kt qu ca phng php ny chi c gi tr gii
hn trong phm vi ca tng cng ty m thi.
- Mi loi phiu im ch s dng cho mt loi cng vic hoc chc v cn tuyn.
Ni dung ca phiu im:
Phiu in s l mt bn lit k chi tit bao gm rt nhiu iu kin m mi ng vin cn c
m nhim cng vic. Trong mi iu kin li lit k rt nhiu yu cu c th. Ty theo mc
tha ng ca yu cu i vi cng vic ngi ta li chia chng thnh 4-5 cp khc nhau;
trong mi cp ngi ta lit k mt lot cc c im v du hiu nhn bit ng thi mi
cp c gn cho mt im s ti thiu- ti a nht nh.
103
Cch s dng phiu im:
Cuc phng vn s c tin hnh theo trnh t ni dung ph hp vi s sp xp trong phiu
im, phng vn n u cn b phng vn cho im ngay n vo mt phiu im ring ca
tng ngi cho tng ng vin sau tp hp li v ghi vo phiu im chung ca nhn vin
ngay sau khi kt thc phng vn.
PHIU IM PHNG VN
Cc yu t 9 im 6 im 3 im 0 im
1. Ging ni -Chng chc -Trong tro -u u. -Ging mi
-C cm tnh -Thng -Yu -Ging cao
-Thch hp (bnh tnh) (ni nho) -Ging l l
-Nng n
-Cht tai
2. .... -Kh chu

Mi ng vin c phng vn s c rt nhiu im s khc nhau cho tng iu kin c th ring

bit, im cui cng ca mi c nhn l tng s im c trong bng im ca h.
Cc yu t tc ng n phng vn
Cc yu t nh hng n kt qu phng vn rt a dng. Ti M, t nm 1964 n nay c 5
nghin cu ln v phng vn c xut bn, trong phn tch nhng vn nh nhng c
im no cn c trong phng vn? Cc nh phng vn ra quyt nh nh th no? Cc nghin cu
rt ra kt lun nh sau:
Phng vn c chi dn thng ng tin cy hn phng vn khng c ch dn.
Phng vn chu nh hng ca nhng thng tin khng tt v ng vin nhiu hn l cc
thng tin tt.
Mc thc tin, ng tin cy ca phng vn tng ln khi c nhiu thng tin v cc
cng vic cn tuyn nhn vin mi.
Cc d liu thc t thng c nh gi quan trng hn so vi dung mo b ngoi ca
ng vin trong cc nh gi, nht l khi cc ng vin c phng vn bi cc phng vn
vin c nhiu kinh nghim.
Kh nng giao tip v cc yu t kch thch, ng vin ca cc ng vin c th hin
rt r trong cc cuc phng vn.
Tt c cc yu t: ngn ng, c chi, s thay i ca ng thi u nh hng n cc
quyt nh cui cng ca phng vn vin.
Cc nh phng vn c kinh nghim u nh gi ng vin theo cng mt kiu mc d
t l ng vin c h chp nhn khc nhau.
Cc yu t nh hng n kt qu phng vn

104
 NG VIN TNH HUNG PHNG VN VIN
Tui, gii tnh. Chnh tr lut php v sc p Tui, gii tnh.
Hnh thc din mo kinh t. Hnh thc din mo
Hc vn v kin thc c Vai tr ca phng vn trong Hc vn v kin thc c bn
bn tuyn dng Hng th cng vic v ngh
Hng th cng vic v T l tuyn nghip
ngh nghip iu kin t chc, k thut c im tm l: quan im,
c im tm l: quan cho phng vn thng minh, ng vin...
im, thng minh, ng S ngi trong hi ng Hiu bit v k thut phng
vin... vn
Hiu bit v phng vn, Hiu bit v ng vin trc
doanh nghip, cng vic... khi phng vn.
PHNG VN
Ngn ng, hnh vi Ngn ng, hnh vi

KT QU PHNG VN

Ngun: Sherman & Bohlander. 1992. Managing human resource page 188.
6. Thm tra l lch
Khi nim
Sau khi trc nghim v phng vn su, nh qun tr nn kim tra li tt c nhng iu m ng
vin trnh by c ng s tht khng. Ngoi ra, nh qun tr cn tm hiu thm mt i nt v ng
vin qua tam nhn- ngha l mt ngi no ni v ng vin. iu ny c gi l thm tra
l lch.
Phm vi
Chi p dng i vi nhng i tng mi tuyn bn ngoi vo m h s ca h qua cc bc
kim tra vn cn c nhng iu cha r rng cn lm sng t thm.
Mc ch
Kim tra li tnh chnh xc, trung thc ca cc thng tin m ng vin cung cp, b sung cc
thng tin thiu hoc cha r.
Phng php
Chi kim tra li nhng chi tit nghi ng hoc cha r rng, v vy c th s dng cc bin php:
- Gp g trc tip cc c nhn, t chc tng bit r v ng vin .
- Thm tra gin tip thng qua trao i th t, in thoi v cc phng tin trung gian khc.
7. Khm sc khe
i vi ngi M, thng thng khi quyt nh tuyn dng xong, ng vin mi i khm sc
khe. iu ny khc vi ngi Php khm sc khe xong ri mi quyt inh tuyn dng. Tin
trnh ny xem ra hp l hn. Mt ng vin hi nhng iu kin v trnh hc vn kin thc,
kinh nghim ngh nghip v cc tiu chun khc, nhng nu khng sc khe, hoc sc khe
li khng ph hp vi cng vic, th cng khng th thu dng vo cng ty c
Tuy nhin, tin trnh tuyn dng bao gm c bc khm sc khe trc khi quyt nh tuyn
dng. M, cc cng ty c th b qua bc ny bi v o lut v ngi khuyt tt (The
Americans with Disabilities Act) nhm bo v ngi tn tt c c hi cng bng v vic lm.

105
8. Phng vn gim st
T khi ngi gim st, ngi qun l trc tip c trch nhim sau cng i vi nhn vin mi
tuyn dng, h tham gia vo vic ra quyt nh tuyn dng. Ngi gim st trc tip thng c
mt cch nh gi v ci nhn chnh xc hn v nhng kh nng chuyn mn ca ng vin. Cng
nh vy, ngi ch huy trc tip thng hi ng vin nhng cu hi lin quan n cng vic c
th vi chnh xc cao hn v thng ra quyt nh tuyn dng.
Khi gim st vin ra quyt nh cui cng, chc nng ca phng nhn s l phi cung cp nhng
ng vin xut sc v thch hp nht. T 2 n 3 ng vin, ngi gim st trc tip s quyt nh
tuyn dng ai. Mt vi cng ty giao trch nhim ra quyt nh tuyn dng cho phng nhn s,
c bit khi ng vin c tuyn dng cng vi mt chng trnh o to thay v l mt cng
vic c th. Cho d ai l ngui ra quyt nh tuyn dng cui cng, quyt nh ca ngi gim
st thng l cao hn nu h tham gia vo tin trnh tuyn chn.
9. Xem xt cng vic thc t
Thng thng phng vn gim st c tin hnh vi s xem xt mt cng vic thc t. S xem
trc cng vic thc t (A realistic job preview) (RJP) ch cho ng vin thy cng vic v cch
thit lp cng vic trc khi quyt nh tuyn dng c a ra. Thng thng iu ny lin
quan n vic ch cho ng vin thy loi cng vic, cc thit b, v iu kin lm vic. Ni mt
cch d hiu RJP l thi gian tp s v th thch ca cng nhn cng vic mi. Trong mt vi
trng hp, RJP c xem nh l mt phn ca tin trnh tuyn chn nhm gip loi tr nhng
ng vin khng thch hp.
Nhng mong i v cng vic khng c p ng l nguyn nhn dn n s khng tha mn.
Xem xt cng vic thc t c gng gim thiu nhng ngc nhin ban u v cng vic mi v s
khng tha mn v cng vic mang tnh cht truyn thng bng cch cung cp cho nhng ngi
mi mt ci nhn su sc v cng vic. Nhng nhn vin mi khi c xem xt cng vic thc t
thng t b sc v cng vic mi cng nh thit lp cng vic trong nhng ngy u lm vic.
Cc nghin cu v tnh hiu qu ca RJP ch ra rng tc thay th cng nhn l thp hn khi s
dng RJP. T l thay th cng nhn trung bnh ca 9 trong s 10 nghin cu l 28,8% cao hn
khi khng c RJP. Mc du nhng nghin cu c tm thy l rt khc nhau, xem xt cng vic
thc t gip gim thiu tc thay th nhn cng.
10. Ra quyt nh tuyn dng
Quyt nh tuyn dng c th c a ra bi ngi gim st trc tip hay phng nhn s ca
cng ty, quyt nh tuyn dng cui cng nh du s kt thc ca tin trnh tuyn chn nhn s.
duy tr mi quan h tt vi cng chng, ngi s dng lao ng nn thng bo nhng ng
vin khng c la chn.
nng cao mc chnh xc ca cc quyt nh tuyn chn, cn xem xt mt cch h thng
cc thng tin v ng vin. Cc t chc, doanh nghip thng quan tm n kh nng ng vin c
th lm c g v mun lm nh th no. Theo Sherman & Bohlander, kh nng thc hin cng
vic ca ng vin c th hin qua s sau:

106
 Yu t nh hng n Yu t nh hng n
kh nng c th lm kh nng mun lm
Kt qu thc hin
+ = cng vic
Kin thc Kch thch, ng vin
K nng S thch
Nng khiu c im c nhn

Ngun: Sherman & Bohlander (1992). Managing human resource 9th Edition. South-Western
page 196 .Ohio.USA
Theo tc gi, c hai nhm yu t ny u nh hng quan trng n kt qu thc hin cng vic
ca nhn vin. Nhng ng vin c th lm vic tt nhng thiu yu t mun lm tt cng s thc
hin cng vic khng tt.
Ngoi ra, cch thc ra quyt nh tuyn chn cng nh hng ti mc chnh xc ca tuyn
chn. Do , hi ng tuyn chn nn c s thng nht trc v cch thc ra quyt nh tuyn
chn.Trc khi quyt nh chung cuc, cng ty lm mt bn tng kt im s v cc tiu chun
t c qua tt c cc giai on ca tng ng vin.
Cn c vo tiu chun t c v im s ca mi ng vin m quyt nh con s s tuyn chn
chnh thc v con s d b. Thng bo chnh thc cho tt c cc ng vin c trng tuyn.
Tp hp lu tr tt c cc ti liu h s lin quan n cng vic tuyn chn qua lm c s
cho nhng ln tuyn chn sau. Tng kt cng tc tuyn chn-quyt ton v ti chnh ca t
tuyn chn.

V. HI NHP NHN VIN MI VO DOANH NGHIP

Tuyn m v la chn nhn vin mi ch l bc u, mc ch l lm sao cho nhng nhn vin
mi c tuyn dng cm thy hi lng vi cng vic v phn no tho mn nhng nhu cu
c nhn ca h. C nh vy mi to ra s trung thnh ca nhn vin v gi h li lm vic cho
cng ty lu di. Vic ny chi c th thc hin c khi cng ty tin hnh chng trnh Hi nhp
vo mi trng lm vic v nh hng cho nhn vin mi vo cng nh ti ha nhp cho cc
nhn vin c.
Sau khi mt nhn vin hay cng nhn c tuyn vo lm vic ti mt cng ty, cp qun tr phi
thc hin chng trnh hi nhp vo mi trng lm vic. l mt chng trnh gii thiu v
tt c nhng g lin quan n t chc, chnh sch, iu l, cng vic m nhn vin mi s m
trch. Chng trnh ny c th l chnh quy, bi bn hoc khng chnh quy bi bn.
1. Mc ch ca chng trnh "Hi nhp nhn vin mi"
Trong mt vi ngy u lm vic, nhn vin mi c d chng trnh HNNVM ("Hi nhp
nhn vin mi"). H l nhng nhn vin mi. Khng nhng i vi cng vic, m cn i vi

107
mi trng lm vic. Hu ht nhng ngi ny cha c kinh nghim v c nhng bn khon lo
lng khi bc chn vo c quan mi. Chng trnh ny lm cho h bt bn khon lo lng.
i vi nhiu cng ty ln v danh ting, h p dng chng trnh ny ngay c vi cc ng vin
np n xin vic, ngha l cha c tuyn. Mc ch ca h nhm lm cho ngi xin vic hiu
r v cng ty h quyt nh c nn lm vic y hay khng. iu ny gip cho h khi tht
vng hoc qu o tng v cng ty.
a) Lm cho nhn vin mi d thch ng vi t chc
Mc ch u tin ca chng trnh HNNVM l gip nhn vin mi thch ng vi t chc chnh
thc v t chc phi chnh thc. Chnh thc, c ngha l t chc mun nhn vin mi lm vic
c nng sut cng sm cng tt. Mun vy, nhn vin mi cn phi bit c th cng vic ra
sao, lm nh th no... Cp qun c qun tr trc tip nhn vin gii thch l hay nht. Phi
chnh thc, c ngha l nhn vin mi c ng nghip cho hi vi bn tay m rng. Khng
phi bt c nhn vin mi no c tuyn vo l c ng nghip cho n nim n. Nu
khng thc hin cho kho, nhn vin s b nhn vin c ci ct, ch diu theo kiu ma c
bt nt ma mi.
gip nhn vin mi bt bn khon lo lng, cp qun tr phi n lc gip cho nhn vin ny
hi nhp vi tp th. Cng ty nn c mt nhn vin c thm nin v uy tn m nhn vai tr gii
thiu ny l hay hn c. T l s ngi ngh vic a s l do tht bi trong chng trnh hi nhp
ny bi v nhn vin mi cm thy c n, khng c ng nghip chp nhn. T l ny cao
hn trong cc x hi c k th chng tc.
Thng l cc nhn vin ngh vic trong thi gian vi thng u hn l cc giai on khc. Ngoi
nguyn nhn nu trn y cn c nhiu nguyn nhn khc. S khc bit gia nhng g m cng
nhn k vng ti ni lm vic vi nhng g thc s cm thy c coi nh cm ng lc iu. Nu
cm ng ny cao hn, h s hnh ng. i vi nhn vin mi, hnh ng ny c ngha l ngh
vic.
Ngoi ra cn c cc nguyn nhn gy ra lc iu khc. Nhn vin mi c th khng thch cc
chnh sch lin quan n cong vic ca cng ty, khng thch ng nghip, s kim sot ca cp
trn, hoc cc mi tng quan khc. Do , nhim v ca b phn nhn s phi lm cho nhn
vin mi thch ng vi t chc trong chng trnh HNNVM.
b) Cung cp thng tin lin quan n cng vic v k vng
Mc ch th hai ca chng trnh HNNVM cung cp thng tin chi tit v cng vic v k vng
hon thnh cng vic m cp trn mong i. Tm l nhn vin bao gi cng mun bit chi tit
cp trn k vng g ni h. iu ny c ngha l cp trn phi ra tiu chun hon thnh cng
vic. Khi h hon thnh bng hay trn mc tiu chun, h phi c thng qua vic tng lng,
thng thng...Ngoi ra chng trnh ny cng gip nhn vin mi hiu bit v nhng quy nh,
chnh sch ca cng ty...

108
c) Gim bt sai li v tit kim thi gian
Mt khi cp trn d gii thch r cc k vng, tiu chun, v chi tit cc cng vic m nhn vin
cn phi hon thnh, th cng nhn mi ny t mc phi cc sai li trong cng vic hn nhng
ngi khng c gii thch r.
Vic ny cng c ngha l mt khi cng nhn c trang b mi thng tin cn thit, h s khng
mt thi gian hi ngi ny ngi kia phi lm g, lm nh th no, c nh gi ra sao, lng
bng ra sao... Cp trn cng mt thi gian gii thch v kin tra thng xuyn. V nh th
nhn vin mi ny d dng bt tay vo cng vic ngay sau khi kt thc chng trnh.
d) To mt n tng thun li.
Mc ch sau cng ca chng trnh HNNVM nhm to cho nhn vin mi mtt n tng tt
p v cng ty xt v mt tnh cm, t d cm gic lo lng ban u dn dn bin mt.
2. Cc giai on ca chng trnh HNNVM
Chng trnh HNNVM l gii thiu cho nhn vin mi mi thng tin lin quan n t chc, n
n v cng tc, v vic lm c th. Thng thng chng trnh do ng nghip m trch l
khng bi bn v khng chnh quy nhm mc ch cho nhn vin mi khi hoang mang v khi
hiu sai v cng ty hoc c cc thng tin khng chnh xc.
a) Giai on 1: Chng trnh tng qut HNNVM
y l giai on u tin gii thiu tng qut v cng ty, v chnh sch th tc, lng bng, phc
li, an ton lao ng, tng quan vi cng on, c s vt cht h tng, v cc yu t lin quan
n chi ph... Chng trnh ny do b phn nhn s ca cng ty m trch.
Bng sau s cho chng ta mt danh sch cc ti ngh trong giai on u m cc cng ty
ln trn th gii p dng
1. Tng qut v cng ty:
Li cho mng; lch s hnh thnh, s tng trng, xu hng, mc ch, cc th t u
tin; truyn thng, phong tc chun mc; sn phm, dch v v khch hng; chc nng nhim v
hin nay ca t chc; c cu t chc ca cng ty v chi nhnh. Mi tng quan tp th, cc k
vng.
2. Tm tt cc chnh sch ch yu v cc th tc.
3. Lng bng:
Mc lng v thang lng; gi ph tri; tin ngh l; khu tr lng, tin ng trc...
1. Phc li:
Bo him; y t; nhn th; ngh php; c hi o to ti chc; gii tr v cc hot ng x
hi...
2. An ton v phng nga tai nn:
Y t v cu thng; cc th tc v tng trnh v tai nn; cc yu cu v khm sc khe.
3. Tng quan gia cng nhn v cng on:

109
 Thi k v iu kin xt duyt tuyn dng; phn cng, ti phn cng v thng thng;
thi k tp s v o to ti ch; quyn hn v trch nhim ca cng nhn; quyn hn ca cc
cp qun tr; k lut v khin trch; th tc khiu ni.
4. C s vt cht:
i tham quan cc c s vt cht; cng tin; cc khu vc khng c n ung; cc li ra
vo ca cng nhn; cc khu vc hn ch...
Hu ht cc ti trn u c m t y trong cun s tay nhn vin hay cm nang
nhn vin m mi nhn vin mi v lm u c cp pht mang v nh v c k. i vi cc
cng ty ln, b phn nhn s c nhim v son tho v phn phi cho nhn vin mi cc ti liu
sau y: mt b ti liu HNNVM, th nhn vin, s tay nhn vin, tp hng dn khiu ni,
thng tin ngh hu, cc loi bo him.
Ngoi mc ch thng tin, giai on ny cn nhm mc ch gim ni lo lng ca nhn
vin mi. ng thi n cn gip cho cng ty khng b nhn vin khiu ni v c, hoc li l
h khng bit nn lm sai...
b) Giai on 2: Chng trnh chuyn mn
y l giai on m cp qun tr trc tip ca nhn vin mi phi m nhn. Ni dung ca
chng trnh ny ty thuc vo cc k nng v kinh nghim ca nhn vin mi. Trong giai on
ny, b phn nhn s s trang b cho nhn vin mi nhng thng tin v cc chc nng ca b
phn phng ban; nhim v v trch nhim i vi cng vic; cc th tc, chnh sch, lut l v
quy nh. Nhn vin mi c i thm quan cc ni lin quan n n v cng tc. V c bit l
trng b phn gii thiu nhn vin mi vi cc ng nghip ca n v. y l iu rt quan
trng to nn bu khng kh thn thin trong n v. Tin trnh hi nhp x hi ny to cho nhn
vin mi an tm, thoi mi, khng b lc lng c n.

Chng trnh
HNVMT/LV v o to

Kh nng ca nhn vin Yu cu ca cng vic

mi

Nng sut lao ng cao v tho mn

vi cng vic

Qun bnh gia kh nng ca nhn vin mi vi yu cu ca cng vic

Ni dung sau y m t mt s ti c gii thiu trong chng trnh HNNVM ti phng ban
chuyn mn m cc nc pht trin v ang p dng.
1. Cc chc nng ca b phn phng ban
Mc ch v mc tiu u tin hin nay.

110
 - C cu t chc.
- Cc hot ng.
- Mi tng quan vi cc b phn phng ban khc.
- Mi tng quan gia cc cng vic trong ni b phng ban.
2. Nhim v v trch nhim i vi cng vic.
Gii thch chi tit v cng vic da vo bn m t cng vic hin ti v cc kt qu mong i
(cc k vng).
- Gii thch ti sao cng vic l quan trng, v cng vic c th lin quan n cc
cng vic khc trong n v mnh v trong ton cng ty nh th no.
- Tho lun v cc vn kh khn thng l v lm cch no trnh v vt qua cc
vn .
- Cc tiu chun hon thnh cng vic v c s nh gi hon thnh cng vic.
- S gi lm vic trong ngy v s ngy lm vic trong tun.
- Nhu cu gi ph tri.
- Kim tra cng c lm vic.
- Gii thch ly dng c u, lm th no ly dng c, bo tr v sa cha dng c.
- Cc loi dch v h tr; khi no v lm th no c h tr.
3. Chnh sch, th tc, iu l v quy nh
Cc lut l hay iu l i vi cng vic v / hoc i vi b phn n v.
- X l trng hp cp bch.
- An ton lao ng v phng nga tai nn.
- Tng trnh cc s c v tai nn.
- Cc tiu chun sch s v v sinh.
- Nng vn an ninh v trm cp v chi ph cho vn ny.
- Tip xc vi ngi bn ngoi.
- Vic kim tra nh gi v hon thnh cng tc.
4. Tham quan n v phng ban.
Phng v sinh v phng tm.
- Xin php v ra khi c quan. V tr cc khu vc phc v nhn vin ca n v phng
ban.
- B phn cu thng.
5. Gii thiu vi cc ng nghip.

Ngun: W.D. St. John, The Complete Employee Orientation Program, Personnel
Journal, 5/1980, page 366-367
Cng c nhiu cng ty p dng chng trnh HNVMT\LV chuyn mn bng cch pht cho nhn
vin mi cm nang th tc ca n v phng ban, sau d bo h c v hi bt c cu hi no.
C c quan chi gii thch cho nhng nhn vin mi nhng iu c bn ca cng vic cn phi
hon thnh.

111
c) Giai on 3: nh gi v theo di
Trong giai on ny, b phn nhn s phi hp vi b phn phng ban nh gi v theo di.
Chng trnh ny phi lm c bi bn v c h thng ngay t u. Cp qun tr trc tip vi nhn
vin khng nn yu cu nhn vin mi nu gp chuyn g trc trc kh khn th c trnh by.
Ngc li nh qun tr nn thng xuyn kim tra xem nhn vin mi lm vic th no v tr li
bt c cu hi no c th ny sinh sau khi thc hin xong chng trnh. Vic theo di ny nn
thc hin ti thiu hai ln trong tun l u khi m nhn vin mi bt u lm vic v t nht mi
tun mt ln trong hai hay ba tun k tip. B phn nhn s nn c lch theo di sau khi nhn
vin mi lm vic sau mt thng, ngha theo di dy l theo di ng vin.
B phn nhn s nn thc hin mt cuc nh gi hng nm ton b chng trnh HNNVM.
Mc ch ca vic nh gi ny nhm xc nh xem chong trnh hin thi c p ng nhu cu
ca cng ty v ca nhn vin mi hay khng v tm cch ci tin chng trnh hin thi. Thng
tin phn hi t cc nhn vin mi l mt phng php nh gi c hiu qu. Thng tin phn hi
c th thu thp c qua cc phng php sau y:
- Yu cu nhn vin mi in vo bng cu hi m khng k tn.
- Phng vn cc nhn vin mi theo mu ngu nhin.
- C cc bui tho lun nhm vi cc nhn vin mi thch ng vi cng vic
3. Vai tr ca ngi th trng trc tip trong chng trnh HNNVM
Cc chuyn vin v ti nguyn nhn s c th cung cp thng tin v t chc cho nhn vin mi
tuyn, nhng chnh cp qun c v trng phng l ngi phi lm cho nhn vin hi nhp
thnh cng vo khung cnh lm vic. Trch nhim ca nhng ngi th trng trc tip l:
a) T ra tin tng nhn vin mi
Ngi qun c trc ht phi t ra tin tng rng nhn vin mi c th ln cng vic rt tt.
Nhng ngi mi c tuyn thng khng hon ton tin tng rng h thc hin cng vic gii
ngay c. Cp qun c hay trng phng cn phi khng nh vi h rng c quan khng
tuyn h nu khng tin rng h c th lm vic c. y l quan nim ca ngi Nht v M,
c bit l ngi Nht. Ti cc cng ty Nht, vo ngy u tin lm vic, cp qun c thng
giao nhng cng vic tng i d nhn vin mi phn khi t tin. V sau khi hon thnh
cng vic trong ngy, cp qun tr khen tng ngay. iu ny to mt tm l v n tng tt cho
nhn vin mi ngay ngy u tin.
b) Gii thch im tt v im xu ca cng vic
Cp qun c hay trng phng cn phi gii thch cho nhn vin mi nhng im tt hay tch
cc v im xu hay tiu cc ca cng vic. Khng c cng vic no d hp dn cch my m
khng c mt tri ca n. Trong sut giai on HNNVM, cc cp qun tr thng nhn mnh n
im tch cc ca cng vic, b mc cho nhn vin mi t tim hiu im tiu cc, l iu
khng nn. Cc cuc nghin cu cho thy rng cc nhn vin hiu r cng vic ca mnh lm s
t b hn cc nhn vin khc.

112
c) Thng bo v nhng im a thch hay khng a thch
Cp qun c nn thng bo cho nhn vin mi nhng im mnh thch hay khng thch trong
lc lm vic. Mi cp qun tr c cch lm vic ring, c s thch ring khi lm vic. Hiu c
iu ny, nhn vin mi d dng thch ng vi mi trng lm vic.
d) M t cc tiu chun ca cng ty v tp qun ca nhm
Nh trnh by, c rt nhiu ti ca chng trnh HNNVM, tuy nhin vic gii thch v m
t cc tiu chun ca cng vic do cng ty n nh l vic rt quan trng. Ngoi ra, cp qun c
phi m t cc tp qun ca nhm cng tc nhn vin mi sm hi nhp vo khung cnh lm
vic ngay. Cc lut l, th tc ca cng ty lin quan n b phn chuyn mn cng cn c gii
thch cn k.
e) Gii thiu nhn vin mi vi thnh vin ca nhm
im mu cht ca chng trnh vn l ngh thut ca cp qun c bit cch gii thiu thnh
vin mi vi cc thnh vin ca nhm cng tc. Nh qun tr cn phi hiu rng nhm phi chnh
thc v nht l lnh o ca nhm phi chnh thc rt quan trng trong chng trnh hi nhp ny.
S sai lm hoc vng v, yu km ca cp qun tr khi gii thiu thnh vin mi vi nhm phi
chnh thc s lm cho nhn vin mi kh c chp nhn vo cng ng. Trong cng tc th vic
phi hp hot ng gia cc thnh vin ca nhm l quan trng, v do vic nhm chp nhn
thnh vin mi l ti cn thit.
4) Chng trnh ti hi nhp nhn vin (THNNV)
Thng thng cc cng ty trn th gii thng chi ch trng chng trnh HNNVM i vi cc
nhn vin mi m lng qun nhn vin c. Chng ta ang sng trong th k bng n thng tin v
cng ngh. Chnh v th m c cu t chc, thit k cng vic trong cng ty cng thay i theo.
Ngay c phong cch qun tr, cc phng php v phng tin truyn thng cng thay i theo.
Tt c vn ko theo cung cch v phng tin lm vic ca cng nhn cng thay i. Ngay
c bu khng kh hay vn ha ca cng ty cng dn thay i.
Tt c nhng thay i ny i hi phi c chng trnh ti HNNV. Nu khng, nhn vin lm
vic khng thy phn khi, ngc li cm thy lc lng v chn nn.

CU HI N TP

1. Gi s bn l chuyn gia v nhn s. Bn s mong i t l tuyn chn nh hay l ln cho

cc cng vic sau y:
2. Ngi bo v gc cng.
3. Phi cng vi 5 nm kinh nghim trong vic li my bay hnh khch hng nng.
4. Nhn vin nh my -vn phng.
5. Qun c phn xng c kh sa cha t.

113
 6. Gio vin trng trung hc Tp Nng, huyn min ni Hin, Qung nam?
7. Lit k v m t cc bc chnh trong tin trnh tuyn chn.
8. Nu nh qun tr ngun nhn lc yu cu bn pht trin tin trnh tuyn chn nhm xc
nh v tuyn chn cc ng vin bn ngoi cho mt cng vic, bn s thay i cc bc
trong tin trnh tuyn chn ng vin bn ngoi nh th no?
9. Xc nh v m t nhng yu t khc bn ngoi s kim sot ca nh qun tr ngun
nhn lc m chng c nh hng n tin trnh tuyn chn?
10. T l la chn l bao nhiu nu c 15 ng vin cho mt chc v. Din gii ngha ca t
l la chn ny.
11. Mc ch chung ca phng vn s b l g.
12. Loi cu hi no s c hi i vi n xin vic?
13. Ti sao cn phi trc nghim?
14. Mc ch ca phng vn chnh thc l g?
15. Ti sao phi thm tra l lch?
16. Hy m t vn tt cc loi trc nghim, ti sao li s dng chng trong tuyn chn?
17. Hy trnh by nhng li im ca phng php trc nghim? N c hn ch khng?
18. Hy trnh by li im v bt li ca phng php phng vn.
19. Ti sao khi tuyn chn nhn vin cc cng ty thng phi hp c ba phng php trc
nghim, phng vn v su tra l lch.
20. Phiu im l g? Cch thc xy dng v s dng phiu im?
21. Trong qu trnh tuyn chn nhn vin th mc tiu quan trng nht ca cc nh qun tr l
phi la chn c nhng nhn vin gii nht. iu ng hay sai? Gii thch v sao?
22. Theo Anh (ch), s khc bit trong yu cu tuyn chn i vi sinh vin khoa qun tr
kinh doanh v sinh vin khoa kinh t pht trin l g?
23. Theo Anh (ch), ng vin cho mi loi cng vic: tr l gim c, hng dn vin du
lch, tip vin hng khng; cn c cc tiu chun g v lm th no c th tuyn c
cc ng vin ph hp nht cho cc cng vic ?
24. Hi nhp vo mi trng lm vic l g?
25. Nhn vin mi c li g khi tham gia chng trnh HNVMT\LV? V c quzan c li g?
26. Hy m t mc ch ca chng trnh HNVMT\LV?
27. Hy trnh by cc giai on hay cc bc thc hin chng trnh HNVMT\LV?
28. Lm cch no nh gi s thnh cng ca chng trnh?
29. Ti sao li c chng trnh ti HNVMT\LV?
30. Nhim v ca cp qun c hay trng phng thc hin chng tnh ny?

CC CU HI THNG GP TRONG PHNG VN

ng c xin vic v s quan tm n cng vic

1. V sao anh (ch) li np n vo chc v ny?
2. Anh (ch) c nhn xt g v cng ty chng ti?
114
3. iu g thch th nht trong cng vic m anh (ch) mun xin lm?
4. iu g khin anh (ch) cm thy c kch thch nht trong cng vic?
5. Theo anh (ch), cng vic ny c yu cu, i hi g?
6. Anh (ch) d nh s thc hin hoc t chc thc hin nh th no?
7. Nhng quyn hnh, s liu no anh (ch) mun c? v sao?
8. Anh (ch) thy mc lng bao nhiu l hp l vi cng vic v kh nng ca anh (ch)? V
sao?
9. Cc chnh sch ca nh nc c nh hng nh th no n cng vic m anh (ch) xin
tuyn?

o to, gio dc v cc hot ng khi i hc:

10. Anh (ch) tham gia vo trong cc t chc hoc hot ng no ca sinh vin hay trong x hi?
11. im trung bnh ca anh (ch) khi hc i hc (hoc cc lp chuyn ngnh)?
12. Anh (ch) thch v khng thch nhng mn hc no nht? V sao?
13. nh gi chung ca anh (ch) v hiu qu chung gio dc i hc (hoc cc lp chuyn
ngnh).
14. Anh (ch) trang tri hc ph ca mnh bng cch no?

Cng vic c:
15. Mc lng khi u v mc lng hin nay ca anh (ch) l bao nhiu? Gii thch?
16. Tng thu nhp hin nay ca anh (ch) l bao nhiu?
17. V sao anh (ch) li b cng vic c?
18. Anh (ch) c nhn xt g v cng ty c ca anh (ch)? Nhng im mnh v yu ca n l g?
iu g lm anh (ch) thch hoc khng thch nht trong cng ty c?

Kin thc, kinh nghim trong cng vic:

19. Hy k cho chng ti nghe v nhng ni anh (ch) lm vic, tn cc cng vic, thi gian,
ni dung, chc v m anh (ch) thc hin?
20. Aanh (ch) t nhng gii thng no lin quan dn cng vic?
21. Anh (ch) c th lm nhng cng vic g cng ty chng ti?
22. Nhng kinh nghim c c th gip g cho cng vic mi?
23. Anh (ch) hy k v kinh nghim hay thnh cng ln nht ca anh (ch) tng c?
24. Anh (ch) c hon thnh cng vic thng xuyn ng thi hn vi cht lng tt khng?
25. Anh (ch) d nh s lm g trong ngy u tin nu c vo lm vic trong doanh nghip?

Kh nng ha ng v giao tip:

26. Anh (ch) hy k cho chng ti nghe v lnh o v cc ng nghip c ca anh (ch)?
27. Anh (ch) lm vic mt mnh hay theo nhm s c hiu qu hn? Ti sao?
28. Anh (ch) gii quyt cc xung t nh th no?
29. Quan h ca anh (ch) vi nhng ngi hng xm nh th no?
115
30. Anh (ch) c cm thy kh khn khi tip xc vi nhng ngi mi quen khng?
31. Tr li mt s cu hi tnh hung, v d: Khi pht hin sp ca anh (ch) v tnh ni sai gi
mt mn hng quan trng trong lc ang gii thiu sn phm ca cng ty vi mt v khch hng
sp, anh (ch) s x l nh th no?
32. Tr li mt s cu hi tnh hung, v d: Anh (ch) s x l nh th no vi mt ngi ng
nghip thng xuyn ni xu, tung tin tht thit cho anh (ch).

T nhn xt v bn thn, thc trch nhim v cu tin:

1. Anh (ch) vui lng cho bit v bn thn anh (ch).
2. Nhng u th ca anh (ch) so vi cc ng vin khc l g? u l nhng im mnh, im
yu ca anh (ch)?
3. Nhng iu anh (ch) mun k cho chng ti bit v anh (ch) l g?
4. Bn b nh gi anh (ch) nh th no?
5. D nh ca anh (ch) trong tng lai?
6. c mun ln nht trong ngh nghip ca anh (ch) l g?
7. iu g nh hng nhiu nht n s tin b trong ngh nghip ca anh (ch)?
8. Theo anh (ch), nh qun tr cn c nhng phm cht g?
9. Nu c nhn vo lm trong doanh nghip, anh (ch) c mong i hoc ngh g vi doanh
nghip?

Quan im, s thch chung:

10. iu g lm anh (ch) thy kh chu nht trong cuc sng hin nay?
11. Nhng thi quen v s thch ca anh (ch) l g?
12. Nu anh (ch) tuyn nhn vin, anh (ch) thy ng vin cn c cc tiu chun g?
13. Anh (ch) kch thch, ng vin nhn vin dui quyn nh th no?
14. Hy k li mt tht bi trong cng vic ca anh (ch) v cch thc vt qua tht bi nh
th no?
15. iu g thng lm anh (ch) hay phi lng l nht?
16. Bi hc kinh nghim qu bu nht m anh (ch) hc c (trn lp, hoc trn ng i)
l g?
17. Anh (ch) nh gi v tnh hnh kinh t, x hi hin nay?
18. Anh (ch) nhn xt g v nhn vt X trong mt cu chuyn thi s mi xy ra, v d, Nm
Cam trong v n x hi en va qua?

CC CU HI CA NG VIN HAY T RA I VI HI NG PHNG VN.

1. Xin hi ng vui lng cho bit: Nhn vin mi c tuyn vo cng vic ny cn ch vn
g nht?
2. Xin hi ng vui lng cho bit: Nhn vin ca doanh nghip c c hi c tip tc nng cao
trnh hc vn khng?
116
3. Xin hi ng vui lng cho bit: Doanh nghip mong i g nht ng vin s thc hin cng
vic ny?
4. Xin hi ng vui lng cho bit: Ti c th nhn mc lng bao nhiu v nu hon thanh tt
cng vic, ti s c khen thng nh th no?
5. Xin hi ng vui lng cho bit: Ngoi lng, doanh nghip co cho nhn vin tin thng,
phuc li v cc li ch no khc khng?
6. Xin hi ng vui lng cho bit: Cng vic ny trc y c thc hin nh th no?
7. Xin hi ng vui lng cho bit: Nhng nhim v, chc nng c bn khi thc hin cng vic
ny l g?
8. Xin hi ng vui lng cho bit: Nu c tuyn, ti s c quyn hnh g c th thc hin
cng vic tt nht?
9. Xin hi ng vui lng cho bit s qua v sp tng lai ca ti trong doanh nghip?

CHNG VII
NH HNG V PHT TRIN NGH NGHIP

I. MC CH CA NGHIN CU NH HNG V PHT TRIN NGH NGHIP

Nghin cu nh hng v pht trin ngh nghip gip cho mi ngi pht hin ra cc kh nng
ngh nghip, a ra quyt nh la chn ngh nghip ng n v c k hoch u t vo gio
dc, o to chnh xc v tit kim. S thnh cng trong nh hng v pht trin ngh nghip
th hin thng qua s tha mn ca c nhn i vi cc mc tiu ngh nghip, ng thi to ra s
ng gp tt nht cho doanh nghip. i vi cc nh lnh o doanh nghip, nghin cu nh
hng v pht trin ngh nghip gip cho doanh nghip c th:
Tuyn nhn vin c nng khiu ph hp vi cng vic, c bit i vi doanh nghip
cn tuyn ngi cha h qua o to.
Khuyn khch nhn vin trung thnh, tn ty vi doanh nghip, gim bt t l ngh
vic trong nhn vin.
ng vin nhn vin thc hin cng vic tt hn.
Khai thc v gip nhn vin pht trin cc kh nng tim tng ca h thng qua vic
cho nhn vin thy r kh nng thng tin v c hi ngh nghip.
117
II. CC GIAI ON PHT TRIN NGH NGHIP
Cuc i ngh nghip ca mi ngi tri qua nhiu giai on thay i khc nhau, bt u t giai
on pht trin, giai on thm d, n giai on thit lp, giai on duy tr v cui cng l giai
on suy tn. Cc giai on trong cuc i ngh nghip hp thnh chu k ngh nghip ca
mi ngi vi nhng nt c trng chnh ca tng giai on nh sau:
1. Giai on pht trin
Giai on pht trin bt u t lc con ngi mi sinh n khong nm 14 tui. Trong giai on
ny, con ngi pht trin qu trnh t nhn thc v t khng nh mnh thng qua cuc sng, cc
mi quan h trong gia nh, nh trng v bn b. Tr chi, cch x s ca ngi ln v cc sinh
hot hng ngy gip cho tr em dn dn hiu c cch cn phi x s nh th no i vi cc
hnh vi khc nhau v pht trin nhng nhn thc ban u v la chn ngh nghip.
2. Giai on khm ph thm d
Giai on thm d thng bt u t nm 15 n 24 tui, khi con ngi khm ph, thm d rt
nhiu s la chn ngh nghip khc nhau, c gng so snh cc c hi ngh nghip vi kh nng,
s thch c nhn. i vi nhiu ngi, giai on ny n thun l giai on u t vo qu trnh
o to nhm c c nhng kin thc, k nng c bn phc v cho ngh nghip sau ny. i
vi nhiu ngi khc, h i lm rt sm, tuy nhin giai on ny cng mi ch l giai on va
lm vic va thm d, hoc va hc va lm, va tm hiu v ngh nghip tng lai. Vo cui
giai on ny, dng nh con ngi chn c mt ngh ph hp v bt u c gng phn
u theo ui mc ch ca ngh nghip chn. iu quan trng nht cho mi ngi trong
giai on pht trin v giai on khm ph, thm d l cn pht hin ra cc kh nng ngh nghip
ch thc ca mnh v a ra quyt nh hp l v vic tham gia cc kha o to cn thit cho
s pht trin ngh nghip sau ny.
3. Giai on thit lp
Giai on ny ko di t nm 25 n 44 tui, y l giai on trung tm trong cuc i ngh
nghip ca mi ngi. Trong giai on ny, vi nhng ngi tm c cng vic, ngh nghip
ph hp, h s tch cc thc hin cc hot ng gip cho h n nh ngh nghip, cuc sng. i
vi nhng ngi khc, trong giai on ny, h cn phi tip tc kim nghim xem cng vic v
ngh nghip m h chn c tht s ph hp khng. Giai on thit lp c th gm 3 giai on
nh:
Giai on th thch
Giai on ny ko di trong tui 25-30, khi con ngi thng c gng khm ph xem cng
vic m h chn c thch hp khng? Nu khng, h s tm cch thay i

118
Giai on n nh
Giai on ny thng tui 30-40, khi con ngi c cc mc tiu ngh nghip v a ra
cc chng trnh, k hoch ngh nghip, nhm t c cc mc tiu ngh nghip . V d, phi
i cng vic hoc tham d cc kha o to, hoc thc hin cc chng trnh c th c
thng tin trong ngh nghip.
Giai on khng hong ngh nghip gia i
Mt s ngi c th c giai on khng hong ngh nghip gia i khi h tui khong 35-
45. Khng hong ngh nghip xy ra khi con ngi c nhng so snh gia nhng g h phi
ht sc c gng, theo ui, nhng g h phi hy sinh hoc chu thit thi v ngh nghip v so
snh nhng tham vng, mc tiu ban u khi mi bc vo ngh vi nhng g h t c
trong ngh nghip sau khong 15-20 nm cng tc nh cng danh, lng bng, a v... Nhiu
ngi thy h khng lm c nhng g h mong mun, nhng hy sinh c gng ca h khng
c n b xng ng, hoc thm ch c nhng iu h mong mun ban u, du t c,
thc ra khng phi l iu by gi h tht s mong mun. Do , h tht vng v cng vic v
ngh nghip. Nhiu ngi cm thy rt kh khn v khng bit nn tip tc theo ui ngh nghip
v cng vic c du khng ph hp hay nn thay i tt c, lm li t u.
4. Giai on duy tr
Giai on duy tr xy ra tui t khong gia nhng nm 40 n lc ngh hu. i vi nhiu
ngi, giai on duy tr c chuyn nh nhng t giai on n nh sang. Trong giai on ny,
con ngi thng c mt v tr n nh, vng vng trong cng vic v phn ln nhng c gng
ngh nghip trong giai on ny u nhm cng c v tr ngh nghip . i vi nhiu qun tr
gia v cc nh chuyn mn, y li chnh l giai on h tch ly c nhiu kinh nghim,
kin thc cn thit v lm vic c hiu qu nht trong cuc i ngh nghip.
5. Giai on suy tn
Giai on suy tn n khi tui i ca con ngi cao v phi i din vi s tht au lng l
sc khe khng tt, tr nh b gim st, kh nng lm vic km i r rt. Con ngi phi bng
lng vi s gim st v mc trch nhim trong cng vic v n lc phi chp nhn vai tr
mi ca lp tr.
Sau khi nghin cu tm hiu v cc giai on pht trin ngh nghip trong cuc i con ngi,
vn quan trng tip theo trong nghin cu nh hng ngh nghip l cn nghin cu tm hiu
v nng lc, s trng ngh nghip ca mi con ngi thng qua cc nh hng ngh nghip c
nhn, cc im then cht trong ngh nghip v kh nng cng nh cc nng khiu ngh nghip c
nhn.

II. NH HNG NGH NGHIP C NHN

Theo J.Holland, nhng c im c nhn nh nhu cu, hng th, quan im, cc gi tr ng
vin...l mt c s quan trng trong vic la chn ngh nghip. V d, mt ngi c nh hng

119
kinh doanh s d c cun ht v lm vic ph hp trong cc cng vic c tnh cht kinh doanh
nh bun bn bt ng sn, qun l doanh nghip, bn hng, v h s cm thy kh c th chp
nhn c nhng cng vic c phi ngi c sch, nghin cu, tnh ton. Theo ng c 6 loi nh
hng c nhn i vi ngh nghip nh sau:
1. nh hng thc tin
Nhng ngi c nh hng thc tin thng b cun ht bi nhng cng vic, hot ng ngoi
tri, c sc khe tt. Cng c th h c kh nng thuc v ngnh c kh, thch lm vic vi cc
loi my mc, trang b k thut. Nhng ngi c nh hng thc tin thch lm nhng cng vic
c hnh ng c th, cho ra kt qu c th v h thng c nhng c tnh qu nh thnh thc,
thng thn, n nh nhng li t hiu bit v cc quan h con ngi, giao tip kh khn v truyn
t khng kho lo. Nhng ngh ph hp vi nh hng thc tin l ngh rng, trang tri, lao
ng th cng, k s c kh, s quan qun i... Ngc li, nhng ngh khng ph hp lm vi
nh hng thc tin l qung co, ngh thut, gio vin ngoi ng, trang tr ni tht...
2. nh hng nghin cu, khm ph
Nhng ngi c nh hng nghin cu, khm ph thng b thu ht bi nhng cng vic i
hi c cc hot ng thin v tri thc hiu bit nh cn c s quan st, hc hi, phn tch, nh
gi v nghin cu, gii quyt vn . i tng lao ng ca ngi c nh hng nghin cu
khm ph l biu tng, ngn t v cc tng. H thch lm vic trong mi trng i hi hot
ng tr tu cao, thch i u vi nhng thch thc ca cng vic, c thin hng v s sng to
c o, thch lm vic c lp, tnh tnh khng c ha ng, t ci m, giao tip khng kho.
H khng thch lm nhng cng vic m hot ng thng i hi phi by t tnh cm, xc
ng c nhn, hoc c nhiu mi quan h giao tip vi ngi khc. Nhng ngh c trng cho
nh hng nghin cu, khm ph l cc cg vic kho c hc, ha hc, vt l hc, sinh hc, gio
s i hc... Ngc li, nhng cng vic khng ph hp lm vi ngi c nh hng nghin
cu, khm ph l cc hot ng kinh doanh, thm m vin, ngh thut...
3. nh hng x hi
Nhng ngi c nh hng x hi thng say m vi nhng cng vic c tip xc vi ngi
khc, thch gip , c vn cho ngi khc hn l nhng cng vic i hi c cc hot ng cn
c s c gng ln v th lc hoc tr tu. Ngi c nh hng x hi thng c kh nng giao
tip tt, d gn gi v hp tc, c u c dn ch, c kh nng hng bin v thuyt phc ngi
khc. H thng l nhng ngui rng lng, nhit tnh, ng tin cy. Nhng cng vic c trng
ph hp cho ngi c nh hng x hi l hng dn gii tr, cng tc x hi, dch v, bc s
tm l... Nhng cng vic t ph hp vi ngi c nh hng x hi l lp trnh my tnh, kin
trc s, nng tri, a cht, khoa hc c bn...
4. nh hng cc ngh c truyn, thng thng
Nhng ngi c nh hng vi cc ngh c truyn, thng thng l nhng ngi thch lm
nhng cng vic c s ch dn hoc theo quy nh r rng, hoc lun vui lng v thc hin tt
120
mnh lnh ca t chc... T ng, s liu, v s chi ly, chnh xc l lnh vc m h lm vic thun
li nht. Nhng ngh, cng vic thch hp l th k, k ton, ngn hng...Ngc li,nhng cng
vic i hi phi c tnh sng to v t do ngh nghip cao nh ngh thut, bnh lun vin, tip
vin hng khng... thng t ph hp vi h.
5. nh hng kinh doanh
Nhng ngi c nh hng kinh doanh l nhng ngi c nng khiu nh hng, thu ht, thuyt
phc ngi khc vo cc hot ng kinh doanh, nhm t c cc mc tiu v kinh t hay mc
ch ca t chc. Ngi c nh hng kinh doanh thng rt nng ng, nhit tnh, quyt on,
khao kht quyn lc, s giu c v a v x hi. Nhng cng vic ph hp vi nh hng kinh
doanh l ngh qun tr, lut s, bn hng. nh hng kinh doanh t ph hp vi nhng cng vic
i hi phi lm vic t m, chi ly nh nghin cu khoa hc.
6. nh hng ngh thut
Nhng ngi c nh hng ngh thut c xu hng b thu ht bi nhng cng vic i hi c s
biu l tnh cm c nhn, xc ng, sng to ngh thut, t do ngh nghip v cc hot ng
mang tnh cht c nhn. Ngi c nh hng ngh thut lun coi trng ci p, d xc ng,
nhy cm, giu cm hng, thng c cuc sng ni tm phong ph. Hot ng ngh nghip
chu tc ng mnh m ca tnh cm c nhn. V d, nhng ngh ph hp vi nh hng ngh
thut l cng vic ca cc ngh s, bnh lun vin, gio vin ngoi ng, ngi iu hnh qung
co, trang tr ni tht...Ngi c nh hng ngh thut khng thch lm nhng cng vic i hi
nhiu rng buc hay n iu. Nhng cng vic t ph hp vi nh hng ngh thut l k ton,
s quan qun i, qun l tn dng...

NH HNG PHT TRIN NGH NGHIP

Nghin cu,
Thc tin
khm ph

C truyn, thng
thng Ngh thut

Kinh doanh X hi

121
Ngun: J.Holland. 1973 Making vocational choice: A theory of careers. Englewood Cliffs, NJ:
Prentice Hall
Trong thc tin, phn ln mi ngi u c hn mt nh hng ngh nghip. V d, mt ngui
va c nh hng ngh thut, va c nh hng x hi. Theo s trn, nhng nh hng gn
nhau c t cnh nhau, cn nhng nh hng pha i din nhau l nhng nh hng i lp
nhau. V d, nh hng kinh doanh gn vi nh hng x hi, nhng li ngc vi nh hng
nghin cu khm ph.

III. NHNG IM THEN CHT TRONG NGH NGHIP

Qu trnh hoch nh, pht trin ngh nghip l qu trnh lin tc khm ph v bn thn ca mi
ngi v cc phng din nh ti nng, cc gi tr ng vin v cc yu cu. Nhng im theo
cht trong ngh nghip l nhng quan tm hay gi tr m con ngi khng mun t b mt khi h
c s la chn, n c pht trin v l sn phm ca qu trnh t khm ph v chnh bn thn
con ngi, do rt kh c xc nh trc thi gian . Theo Edgar Schein, khi con ngi hiu
r hn v bn thn mnh, h s cm thy nhng im then cht trong ngh nghip r rng hn.
Trong thc t, i khi con ngi cha bao gi ngh n nhng im then cht trong ngh nghip
ca mnh cho n khi phi ra quyt nh cho mt s la chn ln, v d, h cn c gng tip
tc s nghip ca mt phng vin bo ch hay b ngang bt u s nghip kinh doanh? Vo
thi im , tt c nhng kinh nghim c tch ly, hng th, nng khiu ngh nghip, nh
hng u hi t vo mt im theo cht nht, c gi tr c nhn c bit v hng dn cho vic
ra quyt nh la chn cui cng. Cng theo Schein, c nm loi theo cht ngh nghip khc
nhau:
1. c lm vic trong lnh vc k thut hoc chuyn mn
Nhng ngi c im then cht ngh nghip l k thut hoc chuyn mn l nhng ngi thch
lm nhng cng vic mang tnh cht thun ty k thut hoc chuyn mn nghip v. H say sa
kha cnh chuyn mn, k thut nghip v trong ngh nghip, c xu hng chn ngh trn c s
ca ni dung chuyn mn k thut, mun lm vic nhng ni c c hi cho h pht trin ti
nng chuyn mn k thut, v khng mun tr thnh cc nh qun tr ngay c khi h c c hi rt
thun tin.
c lm cng vic qun tr
Mt s ngi c thi , ng c v nim say m mong mun tr thnh nh qun tr rt r rng.
Tr thnh nh qun tr vi nhng quyn hnh v trch nhim quan trng l con ng ngn nht
gip cho rt nhiu ngi tr tui, ti nng mau chng t c cng danh, s nghip v tin ti.
C nhiu kin khc nhau v nhng phm cht c nhn cn c tr thnh mt nh qun tr gii.
V d, nhiu ngi tr li trong phiu iu tra ca Schein l h mun theo ui ngh qun tr
v h c cc nng lc trong ba lnh vc sau:
- C kh nng phn tch, xc nh v gii quyt vn trong iu kin khng c y
thng tin.
122
 - C kh nng giao tip, c th nh hng, gim st, li ko, kim tra, hoc iu khin
ngi khc.
- C kh nng ch ng cc tnh cm mt mi, tht vng v c kh nng nhn trch nhim
cao.
Nhng cng vic v ngh nghip ph hp vi tng loi
nh hng ngh nghip

Thc tin Nghin cu, Ngh thut X hi Kinh doanh Thng thng
khm ph
- Qun l kinh - Sinh hc, ha - iu hnh - C vn, tham - Qun tr, kinh - K ton
doanh nng tri, hc qung co tn doanh cc - Ngn hng
lm nghip - K s - Gio vin ngh - Qun l trng ngnh, ngh - Tn dng
- Th mc - a cht thut hc khc nhau: nng - Ging vin
- K s - Ton hc, l - Ngh s, nhc - Gio vin khoa tri, bt ng kinh doanh
- S quan qun hc s hc x hi sn, nh hng, - Th k
i - Bc s, tm l - Pht thanh - Hng dn bo him, bn - Gio vin ton
- Lm vic trong hc vin gii tr l.. - S quan qun
nng tri, lm - Nghin cu v - Gio vin - Cng tc x - Ging vin i
nghip pht trin ngoi ng hi kinh doanh
- Ging vin - Trang tr ni - Nhn vin - i l bn
khoa hc tht chm lo sc hng
- Nhip nh khe (thn kinh)

Ngun: Lc trch t Jo-Ida C. Hansen and David Cambell.1985. Manual for the SVIV-SCII,
Fourth edition, Leleand Stanford Junior University
2. c lm vic sng to
Sng to c coi l im then cht trong cng vic ca nhng ai c kht vng phi sng to ra
mt sn phm hay mt tc phm ngh thut ca ring h, hoc mt sn phm mi, mt doanh
nghip mang tn tui ca h... tha mn nhu cu c lm vic sng to trong ngh nghip,
nhiu ngi sn sng hy sinh cc li ch vt cht hoc cc c hi thng tin trong ngh nghip.
3. c lm cng vic c lp
Nhiu ngi coi vic c lm vic c lp, khng phi ph thuc vo ngi khc l im then
cht trong ngh nghip ca h. H c th l cc vn ngh s, nhc s, k s, c vn... mun c
lm vic theo s thch ca h v thi gian, a im v hng th lm vic. Nhiu ngi trong s
h c th c nh hung chuyn mn k thut rt mnh, nhng thay v theo ui nh hng
ngh nghip ny bng cch lm vic trong doanh nghip, h li t nguyn tr thnh cc chuyn
gia t vn, lm vic c lp hoc ch lin h mt phn nh vi doanh nghip.
4. c lm cng vic c tnh n nh v an ton
Nhiu ngi ch mun nhng cng vic c tnh n nh cao v lu di. Tuy cn rt tr nhng
nhiu ngi sn lng lm nhng cng vic km th v vi thu nhp khim tn, chm thng tin

123
ngh nghip nhng li c tng lai n nh khi v gi. Nhng ngi ny thng rt sn sng
cho doanh nghip quyt nh nhng thay i v cng vic v ngh nghip ca h.
Ngoi ra c nhng im then cht b tr khc trong la chn ngh nghip sau y:
5. c phc v ngi khc
i vi nhiu ngi, c phc v ngi khc li l im then cht trong ngh nghip v thng
c thc hin thng qua s hiu bit ca h v giao tip hoc cc k nng khc. V d thng
gp nht l nhiu ngi mun c truyn b nh sng vn ha, ph bin cc kin thc, s hiu
bit ca h cho ngi khc hoc mun cha tr nhng vt thng, ni au trn c th ng
loi...Do , h thch tr thnh cc nh gio hoc thy thuc hoc lm vic trong cc hi t thin,
hi ch thp .
6. c c quyn hnh, s nh hung v kim sot ngui khc
im then cht c c quyn hnh, s nh hng v kim sot ngi khc trong ngh nghip
c th ch ging mt phn hoc c th hon ton khng ging vi im then cht c lm ngh
qun tr trnh by trn. Nhng ngi thch c lm nhng cng vic c quyn hnh, c nh
hng v kim tra ngi khc c th theo ui s nghip nh gio, cha c, thy thuc... v nhng
ngh ny cho h c c hi th hin s nh hng v kim tra ngi khc...
7. c lm cng vic a dng, phong ph
Nhng ngi thch lm nhng cng vic khc nhau thng c nhiu l do thay i cng vic,
ngh nghip ca mnh. Thng thng h l nhng ngi c nhiu ti nng trong nhiu lnh vc
khc nhau, h a thch s linh hot, thay i, t do v mau chng cm thy bun chn vi nhng
cng vic n iu, lu mt ch.
IV. KH NNG C NHN
Kh nng c nhn th hin thng qua s kt hp cc nng khiu bm sinh v kh nng ngh
nghip c tch ly, pht trin trong thc t lm vic.
1. Nng khiu c nhn
Cc nng khiu c nhn nh s kho lo tay chn, kh nng giao tip, tr nh sc so... gi vai tr
c bit quan trng trong vic la chn ngh nghip v nhng nng khiu ny thng li ko theo
s say m hot ng v gip con ngi d t cc kt qu xut sc trong cng vic. S dng cc
trc nghim nng khiu s gip cho cc c nhn hiu v mnh r rng hn, gip lnh o pht
hin cc ti nng tr v c k hoch tuyn sinh o to c hiu qu hn.
2. Kh nng ngh nghip
Hot ng ca con ngi trong cc t chc, doanh nghip c thc hin trong ba lnh vc ch
yu lm vic vi con ngi, lm vic vi cc s liu v lm vic vi cc loi vt dng. S rn
luyn tch ly kinh nghim thc tin s gip con ngi nng cao kh nng ngh nghip ca mnh.
Khi lm vic vi con ngi, k nng ngh nghip s tng dn theo hng: Ch dn, Phc v

124
Thay i thng tin Km cp, Thuyt phc C vn, Hng dn Thanh tra, gim
st m phn C vn c bit giu kinh nghim.
Khi lm vic vi cc loi s liu, k nng ngh nghip s nng cao theo hng: So snh Sao
chp Bin son, Tnh ton Phn tch, i mi v phi hp Tng hp. K nng tng
hp i hi mc thun thc cao nht khi lm vic vi cc loi d liu, thng tin.
Khi lm vic vi cc loi vt dng, k nng ngh nghip s tng dn theo hng: Bo qun, trng
nom Nui dng iu khin Tc nghip hoc thao tc c th Kim tra
Thc hin cng vic i hi mc chnh xc c bit.

IV. HOCH NH NGH NGHIP C NHN

Hoch nh ngh nghip bt u vi vic thu hiu chnh bn thn h. Mt ngi khi trong mt
v tr c th phi thit lp nhng mc tiu ngh nghip c th v xc nh cch thc t mc
tiu .
Th tc ny c xem nh l cch t nh gi. Bt c mt c tnh no c th nh hng n
vic hon thnh cng vic trong tng lai u c cn nhc. Mt bn t nh gi c th s gip
cho mi c nhn trnh c nhng sai lm phm phi trong vic thng tin ngh nghip. Thng
thng (c bit trong k nguyn m t l tht nghip cao) mt c nhn phi chp nhn cng vic
m khng cn cn nhc liu cng vic c ph hp vi nhng s thch v kh nng ca mnh
hay khng, mt s tip nhn m c th l kt qu ca s tht bi. (Mt cch l tng, mt ngi
phi i cho n khi c mt cng vic ph hp thm ch cng vic c mc lng thp hn.
Nu khng c s la chn m buc phi chp nhn cng vic khng ph hp, h s tip tc i
ch cho mt s la chn khc). Thng qua bn t nh gi s gip cc c nhn trong vic ha
hp gia nhng phm cht ca c nhn v nhng mc tiu vi cng vic thch hp hoc chuyn
mn. Mt vi cng c hu ch bao gm Bn cn i gia mt mnh v yu v Cuc iu tra v s
thch.
1. Bn cn i gia mt mnh v yu
Th tc t nh gi c nhn s tr gip mi c nhn nhn thc nhng im mnh v yu ca h
gi l bn cn mt mnh v yu. Ngi nhn cng hiu nhng im mnh ca h c th tn
dng chng mt cch ti a, trong khi trnh nhng v tr lm vic nm trong vng im yu ca
h. Hn th na, thng qua vic nhn thc c im yu ca mnh, h c th trog nhng v tr
tt hn vt qua chng.
s dng bn trn, mi c nhn phi lit k nhng im mnh v yu m h chp nhn chng.
Nhng im ny l rt quan trng bi v tm quan trng ca vic t hnh dung s tc ng trc
tip ti hnh vi. V vy, mt ngi tin rng anh hay c y to ra n tng ban u xu khi gp g
mi ngi c th s to ra n tng xu. S nhn thc v mt yu hay mnh thng tr thnh li
tin tri cho vic t hon thnh cng vic.
Bn cn i c chia ra lm hai ct: mt bn lit k nhng mt mnh v bn kia l nhng
mt yu

125
 MT MNH
- Lm vic ha ng vi mi ngi.
- Thch c giao nhim v v hon thnh n theo
cch ring ca mnh.
- L nh qun tr tt.
- Lnh o thng qua cc biu mu.
- Mi ngi knh trng ti nh l ngi lm vic
cng bng v nhit tnh.
- C sc khe tt.
- Thc hin tt chc nng ca mnh trong mt mi
trng nng ng.
- C mi quan h thn thin.
- Cm thy hi lng khi lm vic vi nhng nh
kinh doanh cp cao.
- Thch lm vic nh phong cch trong chnh
tr.(iu ny c th l mt yu)
- Hon thnh cng vic tt khi n c gii thch
r rng.
- Tng tn trong vic t chc thi gian biu ca
ngi khc.
- C th khuyn khch v li ko nhng ngi lm
vic cho ti.
- C tinh thn phng khong- khng e thn.
- Quan tm n nhng ngi m quan tm n ti.
(iu ny c th l mt yu)
- C s ng cm su sc.
- Cng vic c hon thnh xut sc thng qua
ngi khc v c quan h thn thit vi mt vi
ngi.
MT YU
- Khng thch ngi gim st cng nhc.
- Khng d kt bn vi nhng ngi cp trn.
- Rt d b cng thng thn kinh.
- Thng xuyn ni nhng iu m khng
cn nhn thy c s hi lng hay khng.
- Khng chu ng c v bn rn khi
khng c cng vic no c hon tt.
- Khng chp nhn vi ngi trn gh trong
sut thi gian.
- D b kch ng vi mi trng lm vic
khng thn thin.
- C rt t bn thn thc s.
- Khng phi l ngi tun th nhng biu
hin li ngc li.
- Nhiu ngi nhn ti nh l ngi hay thay
i, khng kin nh. C l l vy nhng ti tin
l khng.
- Hay xa ri.
- Khng gii hoch nh ngn hn nhng di
hn th tt hn.
- Khng kin nhn- mun mi vic phi
nhanh chng.
- Khng thch phi qu chi tit.

Bn cn i s khng cung cp tt c cc cu tr li, nhng nhiu ngi c th thu hiu chnh h

hn thng qua vic hon tt bn ny.
Mt phng php t vn c nhn khc cng rt hu ch. Mt tc gi sng to ra mt phng
php phn tch con ngi gi l DATA cho nhng c mun, kh nng, kh cht v tnh tnh, v
ti sn) m ng gi rng c th dc s dng hu hiu trong vic chn la ngh nghip thch
hp vi tng c nhn. Trong qua trnh nghin cu v tham kho cc cun sch v qun tr ngh
nghip, Ray Brillinger nhn thy cc tc gi u ng tnh 6 im chnh yu sau y:
1. Thi i ngh nghip ca chi mt ngi s dng lao ng qua cho hu ht mi
ngi.
2. Mt cch chnh thc mi ngi phi hc cch thc hin nhm t qun v h thng,
mng li thay cho ng ch truyn thng.

126
 3. Hoch nh ngh nghip phi l tin phong, nng ng (c gng d on c nhng
s kin tng lai), khng phi l th ng (ch i cc din bin xy ra ri mi hnh
ng).
4. Tnh linh hot, kh nng thch nghi, v hc tp sut i l cha kha ca thnh cng
ngh nghip.
5. Tt c mi cng vic u phi c ci tin v xc nh r rng.
6. Thnh cng l c th, nhng phng php nn thay i.
tng chung l: S sng sut, khn ngoan thng thng cha th lm cho cng vic
tt c. Phng php mi cho c vic hoch nh v xc nh ngh nghip l nn tng.
2. Cuc kho cu v nhng iu thch v khng thch
Mt c nhn cng nn xem xt nhng iu thch v khng thch nh l mt phn ca t nh gi
c nhn. Nhng iu thch v khng thch mi ngi nhn thy nhng gii hn ca chnh h. Mt
vi ngi khng sn sng sng trong nhng vng chnh yu ca t nc; mt vi s khc th
khng thch i du lch trong nhng ngy php... Nhn thy nhng gii hn ca chnh bn thn
trc khi n gia tng c th gim thiu nhng rc ri ny sinh cho ngh nghip trong tng lai.
Mt s ngi thch lm vic cho nhng t chc ln m h bit r v sn phm. Mt s khc li
thch lm trong cc t chc nh, tin rng c hi ngh nghip cho s thng chc s d dng hn
hoc l mi trng lm vic thch hp v thn thin hn. Tt c s tham kho m nh hng n
vic la chn ngh nghip v vic thc hin u c lit k trong bn:

NHNG IM THCH NHNG IM KHNG THCH

- Thch i du lch.
- Thch sng Min ng.
- Thch tr thnh ng ch.
- Thch sng nhng thnh ph va.
- Thch xem bng v bng chy.
- Thch chi qun vt.
- Khng mun lm vic cho cc hng
ln.
- Khng thch lm vic trong thnh ph
ln.
- Khng thch lm vic bn giy c ngy.
- Khng thch n mc ph hp trong tt
c thi gian.

Nh l cng c ca t nh gi, bn kho st gip cho cc c nhn thu hiu nhng ng lc

ngh nghip c nhn, thit lp cc giai on t c ngh qun tr, tm tim nhng tr gip
v k thut, hoc thm ch hoch nh trc mt ngnh kinh doanh cho ring mnh. V d, mt
ngi vi t c mun cho trch nhim qun tr, th khng nn tham gia vo kho o to qun
tr...
Mt c nhn bit r v mnh s d dng hoch nh ngh nghip c nhn thnh cng hn. Tuy
nhin c khng t ngi la chn ngh nghip km khn ngoan, h chi da vo nhng c hi
hin thi, c mun ca ngi khc...
Thng qua cc cng c v phng php trn, mi c nhn s la chn cho mnh mt ngh nghip
ph hp v cc bc t c mc tiu ra.

127
V. TM HIU NGH NGHIP
Sau khi tm hiu v cc nng lc ngh nghip c nhn, bc tip theo trong qu trnh nh hng
pht trin ngh nghip l nghin cu tm hiu v ngh nghip. Cng vic ny s rt n gin nu
c sn cc cun sch kiu T in danh mc ngnh ngh hoc S tay tra cu ngh nghip.
Nhng cun sch ny s gii thiu u v chi tit v cc loi hnh ngnh ngh, mi ngnh
ngh u ch r trch nhim, chc nng quyn hnh, iu kin lm vic... cng nh cc yu cu
cn thit i vi cc nhn vin thc hin cng vic. Tuy nhin, nu khng c cc cun sch cm
nang ngh nghip , vic tm hiu v cc cng vic v ngnh ngh s rt kh khn, phc tp.
Mi ngi s phi t tm hiu v ngh nghip thng qua sch bo, phim nh hoc thng qua cc
thng bo tuyn dng hoc nh s gip ca c quan dch v lao ng.

CU HI N TP

1. Phn tch c hi v cc hn ch pht trin ngh nghip trong cc giai on khc nhau
ca cuc i ngh nghip.
2. Phng php no ph hp nht cho cc c nhn thc hin cc mc tiu ngh
nghip khi h:
- Mi c nhn vo lm trong doanh nghip.
- trong giai on cui ca chu k ngh nghip
3. Theo anh (ch), trong cng tc qun tr nhn s, vic phi phn tch tm hiu v chu
k pht trin ngh nghip c nhn lm g? Hy ch ra nhng tc dng c th c ca
cng vic ny trong thc tin qun tr nhn s?

128
 CHNG VIII

O TO V PHT TRIN NGUN NHN LC

Sau khi c tuyn chn v b tr cng vic, hoc l sau khi thit k li cng vic v nh
hng pht trin ngh nghip, ngi nhn vin mi c th vn cha c kh nng hon
thnh tt cng vic tng lai. Trong trng hp ny, cng ty phi tin hnh mt chng trnh o
to v pht trin h c th hon thnh cng vic m h s c giao. Ngay c i vi nhng
cng nhn nhiu kinh nghim h cng phi lun c o to v pht trin gip cho h c th
lm tt hn na cng vic hin ti v to cho h c may pht trin trong tng lai. Tuy nhin
vic nh hng pht trin v o to phi lun gn vi vic nh gi kh nng ca cng nhn v
yu cu cn phi thc hin ca cng vic.
o to ngoi vic gip cho cng nhn hon thnh cng vic hin ti, n cn c tc dng gip h
trong vic pht trin ngh nghip v c th pht trin nhng nng lc cn thit cho cng vic
trong tng lai. i vi pht trin, mc tiu ca n l gip cho cc c nhn nm bt c
nhng trch nhim trong tng lai, n t nhn mnh vo nhng trch nhim cng vic hin ti.

I. MC CH CA O TO V PHT TRIN
Cht lng ca h thng gio dc, o to v pht trin c nh hng v cng to ln n s pht
trin kinh t, x hi ca mt quc gia. Vic khng ngng nng cao kin thc, k nng ngh
nghip v nim say m cng vic cho ngi lao ng l c s cho u th ca nc Anh trong
cuc cch mng cng nghip ln th nht; l ngun gc thnh cng ca nc M trong cuc
cch mng cng nghip l th hai v l gc r cho s vt tri ca nc Nht trong cuc cch
mng cng nghip ln th ba. tm vi m, o to c xem nh l mt yu t c bn nhm p
ng mc tiu chin lc ca t chc. Ngy nay cht lng nhn vin tr thnh mt trong
nhng li th cnh tranh quan trng nht ca cc doanh nghip trn ton th gii.
Vi xu th ton cu ho, vic kinh doanh ca mt hng khng cn b hp trong mt vng, mt
quc gia m c m ra trn phm vi th gii. m bo cho kh nng cnh tranh, cc doanh
nghip cn phi xy dng c mt lc lung lao ng c trnh , kh nng thc thi
hu hiu v nhanh chng mi quyt nh mang tnh chin thut cng nh chin lc ca mnh.
Vic thiu lao ng c kh nng l mt bt li gy tr ngi v tn tht cho cng vic kinh
doanh ca doanh nghip. Trong iu kin nn gio dc quc gia khng cn sc p ng c
yu cu v s lng, cht lng ca lao ng do cc doanh nghip t ra ngy cng cao v a
dng. Cc doanh nghip buc phi t tin hnh o to ly ngun nhn lc cho mnh, y l mt
xu th tt yu. cng l l do ti sao cc nh lnh o giu kinh nghim ca M v Nht u
ch trng hng u n cng tc o to, pht trin ngun nhn lc.
Mt cuc nghin cu M cho thy cc cng ty u t cho vic o to v pht trin t nht l
2% tng qu lng. Mt vi cng ty hng u th u t nhiu hn, v d nh cng ty Hewlett-
Packard chi 5% li nhun cho o to v pht trin. IBM, Motorola, Xerox, McDonald, Ford,

129
v mt vi cng ty khc cn xy dng c mt trung tm gio dc tin hnh o to v pht
trin lc lng cng nhn ca h. Thc t chng minh u t vo ngun nhn lc c th mang
li hiu qu cao hn hn so vi vic u t i mi trang b k thut v cc yu t khc ca qu
trnh kinh doanh. Theo Paul Banas, qun tr gia v chin lc ngun nhn lc ca cng ty Ford
th:
Nu gio dc v o to c xem nh l mt khon chi ph, th trong nhng thi k kh khn
khi m chi ph c ct gim, ngn sch cho gio dc v o to khng cn na. Tuy nhin, nu
cng ty pht trin h thng cc gi tr v nguyn tc nh l mt ti sn quan trng, th gio dc v
o to vn c duy tr ngay c trong giai on xu nht ca chu k kinh doanh.
Th gii ang vo giai on bng n thng tin, trnh gio dc, hc vn, kin thc tng qut
ca x hi ngy cng nng cao dn n vic phi o thi cc nhn vin khng theo kp thi i.
iu ny buc cc cng ty ngy cng phi quan tm hn n cng tc o to v pht trin
ngun nhn lc trong cng ty. Nhiu cng ty trn th gii xem chin lc pht trin nhn s
nh l mt cu thnh khng th thiu trong chin lc pht trin chung ca doanh nghip. Mt
chng trnh o to v hun luyn nhn vin tt s tha mn c cc mc ch sau y:
1) Lm cho nhn vin mi hi nhp vo doanh nghip:
Khi mt nhn vin mi vo lm vic trong cng ty, nhim v ca chng trnh hun luyn
nhn vin mi l to iu kin nhn vin mi hi nhp c vo mi trng doanh
nghip v mi trng cng tc mt cch nhanh chng v hiu qu. iu ny s c tc dng
rt ngn thi gian tp s cho nhn vin, to cho h mt tm l tt cho h pht huy nng lc
cng tc lu di ti doanh nghip.
2) Lm cho nhn vin c kin thc hon thnh cng vic:
Trong qu trnh tuyn chn nhn vin, khng phi bao gi chng ta cng c th chn c
nhng nhn vin hon ton tiu chun, trong trng hp chng ta phi chp nhn la
chn nhng nhn vin cha tht s tiu chun tip tc o to, pht trin h nhm mc
ch s dng lu di. Mt khc trong qu trnh cng tc, do nhu cu ca vic thng tin nhn
vin, nhiu nhn vin lm vic rt tt cng v cng tc bn di nhng khi c bt ln
cng v cao hn th cha tht s t yu cu do phi o to, bi dng h thm. Ngoi
ra vic o to v hun luyn nhn vin tt s to iu kin cho ngi lao ng nm bt c
nhng k nng, kin thc, kinh nghim lin quan n cng vic ca mnh nh m h t tin
trong cng tc nn nng cao hiu qu thc hin cng vic, gim c chi ph, gim c cc
sai st, s c, tai nn...
3) Lm cho nhn vin thch ng vi s thay i ca mi trng:
Vic mi trng bin i nhanh chng dn n kin thc ca ngi lao ng trong doanh
nghip b li thi nhanh chng, trch nhim ca o to v pht trin nhn lc l gip cho h
c c hi b sung kin thc nhm thch ng tt vi s thay i .
4) p ng yu cu phong ph ha cng vic ca nhn vin:
Nhng n lc ci tin t chc v b tr lao ng da trn tin pht trin ca k thut
dn n vic chuyn mn ha cao . Ngi lao ng b bin thnh n l ca my mc, h
c xem nh l mt b phn cu thnh ca k thut, iu ny lm cho s cng thng v
130
nhm chn tng ln cao . phn khng, ngi lao ng c xu hng gia tng u tranh, bt
mn, thiu nhit tnh cng tc, hay ngh vic nn nng sut lao ng gim st. khc phc tnh
trng ny, hin nay trn th gii ang c xu hng to ra yu t hp dn trong cng vic ca nhn
vin bng cch tng tnh ch ng sng to trong cng vic, to ta yu t chuyn ng trong cng
vic bng cc hnh thc lun chuyn cng vic v lm phong ph ha cng vic... Chnh iu ny
i hi cc doanh nghip phi quan tm n cng tc o to v pht trin ngun nhn lc ca
mnh, c nh vy mi c th p ng c cc yu cu ca lun chuyn cng vic v lm phong
ph ha cng vic v tt c cc kiu t chc lao ng ny u da trn c s trnh lao ng
cao.
Tha mn nhu cu c hc tp ca nhn vin:
Con ngi cn phi c tha mn rt nhiu nhu cu cng mt lc, mc d mc cp bch
phi p ng cc nhu cu khng ging nhau, c nhng nhu cu cn phi tha mn trc v cng
c nhng nhu cu c th tha mn sau. Khi cht lng cuc sng ca con ngi mc cao,
mc i hi tha mn cc nhu cu cng tng ln tng ng. Nhu cu c hc tp l mt nhu
cu khch quan nm trong nhm cc nhu cu c hon thin bn thn. Vic tha mn nhu cu
c hc tp nng cao trnh , kin thc cng l mt vic lm cn thit to ng lc lm
vic tt hn cho ngi lao ng.
m bo cho hiu qu ca vic thay i v ci tin t chc:
Trong qu trnh hot ng, do mi trng kinh doanh thay i lm cho mc tiu cng nh
chin lc kinh doanh ca cc doanh nghip cng phi lun thay i cho ph hp. Vi t cch l
mt hot ng mang tnh chin lc, cng tc t chc qun l cng phi thng xuyn c xem
xt hon thin theo cho thch ng vi chc nng, nhim v mi. Tuy nhin vic thay i t
chc thng vp phi mt s cn tr rt ln t bn trong, ch yu l do t tng ngi thay i
ca cc cn b, nhn vin ca cng ty. Nguyn nhn c bn nht dn n t tng ngi thay i
lm cn tr tin trnh pht trin ca doanh nghip l do trnh ca ngi lao ng khng theo
kp vi s thay i, h s nhng thay i s a n cho h nhng bt li v a v, danh vng,
cng n vic lm, thu nhp...
V vy, m bo hiu qu ca cng tc thay i t chc, cc doanh nghip cn quan tm
lm tt cng tc o to v pht trin ngun nhn lc nhm nng cao trnh , kin thc cho
ngi lao ng nh m h d dng chp nhn s thay i.
Trong cc t chc, vn o to v pht trin c quan tm l nhm mc ch:
Trc tip gip nhn vin thc hin cng vic tt hn, c bit khi nhn vin thc hin
cng vic khng p ng c cc tiu chun mu.
Cp nht cc k nng, kin thc mi cho nhn vin, gip h c th p dng thnh cng
cc thay i cng ngh, k thut trong doanh nghip.
Trnh tnh trng qun l li thi. Cc nh quan tr cn c trang b cc phng php
qun l sao cho ph hp vi nhng thay i v quy trnh cng ngh, k thut v mi trng kinh
doanh.

131
 Gip gii quyt cc vn t chc. o to v pht trin c th gip cc nh qun tr gii
quyt cc vn mu thun, xung t gia c nhn v gia cng on vi cc nh qun tr, ra
cc chnh sch v qun l ngun nhn lc c hiu qu.
Hng dn cng vic cho nhn vin mi. Nhn vin mi thng gp nhiu kh khn, b
ng trong nhng ngy u lm vic trong t chc.
Chun b i ng cn b qun l, chuyn mn k cn. o to v pht trin gip cho
nhn vin c c nhng k nng cn thit cho cc c hi thng tin v thay th cho cc cn b
qun l, chuyn mn khi cn thit.
Tha mn nhu cu pht trin cho nhn vin. c trang b nhng k nng chuyn mn
cn thit s kch thch nhn vin thc hin cng vic tt hn, t c nhiu thnh tch tt hn,
mun c trao nhng nhim v c tnh th thch cao hn, c nhiu c hi thng tin hn.

II. KHI NIM O TO, PHT TRIN

Cc khi nim gio dc, o to v pht trin u cp n mt qu trnh tng t: qu trnh
cho php con ngi tip thu cc kin thc, hc cc k nng mi v thay i cc quan im hay
hnh vi v nng cao kh nng thc hin cng vic ca cc c nhn. Theo Cherrington, gio dc
mang tnh cht chung, cung cp cho hc vin cc kin thc chung c th s dng vo trong cc
lnh vc khc nhau, o to lin quan n vic tip thu cc kin thc, k nng c bit, nhm
thc hin nhng cng vic c th, cn pht trin lin quan n vic nng cao kh nng tr tu v
cm xc cn thit thc hin cc cng vic tt hn.
C quan im cho rng c hai loi o to: o to chung v o to chuyn. o to chung c
p dng nhn vin c c nhng k nng c th s dng mi ni. V d nh nng cao kh
nng c, vit, tnh ton c th ch li cho nhn vin trong mi cng vic. o to chuyn c
p dng gip cho nhn vin c c cc thng tin v k nng chuyn bit, p dng cho cng vic
ca mnh ni lm vic. Theo quan im ny, o to v pht trin c cch tip cn khc nhau.
Khi nim o to c s dng trong trng hp cc nhn vin (khng phi l qun tr gia) hc
tp, lnh hi c cc kin thc, k nng k thut. Khi nim pht trin qun tr lin quan ti cc
phng php v hot ng nhm nng cao kh nng qun tr bng cch truyn t cc kin thc,
thay i quan im, hoc nng cao k nng thc hnh cho cc qun tr gia hoc cc qun tr gia
tng lai. Trong khi cc chng trnh o to ch ch trng ln mt s vn , hoc cc k nng
k thut thun ty th cc chng trnh pht trin qun tr ch trng ln nhiu nhm k nng hoc
nhiu vn rng hn.
Chng ta phi nhn ra mt iu l c im tng ng gia o to v pht trin l chng u c
cc phng php tng t, c s dng nhm tc ng ln qu trnh hc tp nng cao cc
kin thc, k nng thc hnh. Tuy nhin, o to c nh hng vo hin ti, ch trng vo cng
vic hin thi ca c nhn, gip cc c nhn c ngay nhng k nng cn thit thc hin tt
cng vic hin ti. Cn pht trin nhn vin nhm ch trng ln cc cng vic tong lai trong t
chc, doanh nghip. Khi mt ngi thng tin ln nhng chc v mi, h cn c nhng kin

132
thc, k nng mi theo yu cu mi ca cng vic. Cng tc pht trin nhn vin s gip cho cc
c nhn chun b sn cc kin thc, k nng .
III. TIN TRNH O TO V PHT TRIN

MI TRNG BN NGOI
MI TRNG BN TRONG

nh r nhu cu T & PT

n nh cc mc tiu c th

La chn cc PP thch hp

La chn cc PT thch hp

Thc hin CT T &PT

nh gi chng trnh T &PT

1. Nhn thc nhu cu o to v pht trin

o to thng c s dng nhm nng cao nng sut, hiu qu lm vic cho nhn vin
trong cc t chc hoc doanh nghip. Nhu cu o to thng c t ra khi nhn vin khng
c cc k nng cn thit thc hin cng vic. xc nh chnh xc nhu cu o to ca
nhn vin, ngi lp k hoch o to cn thc hin cc nghin cu tr li cc cu hi sau:
Doanh nghip cn phi thc hin cc mc tiu no v i hi phi thc hin mc ra
sao? (Phn tch doanh nghip)
Ngi lao ng cn phi lm nhng cng vic g t c cc yu cu v mc tiu do
t chc t ra? (Phn tch cngvic)
Ngi lao ng cn c nhng k nng no thc hin tt cc cng vic c xc
nh? (Phn tch tc nghip).
Nhng im mnh v im yu hin ti ca ngi lao ng trong doanh nghip l g
(phn tch nhn vin)
Sau y chng ta ln lt i vo nghin cu c th hn cch thc gii quyt cc cu hi trn:

133
 a - Phn tch doanh nghip
Phn tch doanh nghip cn nh gi c ch s hiu qu v mt t chc, k hoch chun b i
ng cn b k cn, nhn vin v mi trng t chc.
Thnh thong mt s thay i trong chin lc ca t chc cng c th lm xut hin nhu cu o
to. Ly v d, nhng sn phm hoc dch v mi thng yu cu ngi cng nhn phi bit
uc cc th tc mi. Xerox chm trn vi vn ny khi n quyt nh sn xut my in
ton. Nhn vin thng mi, nhng ngi lp chng trnh, v cng nhn sn xut phi c o
to sn xut, bn hng v dch v cho tuyn sn phm mi ny.
Trong k hoch chun b i ng k cn, doanh nghip cn xc nh nhng chc v s trng v
cch thc chun b ng vin cho cc chc v trng. Nu doanh nghip p dng hnh thc bt
ni b, doanh nghip cn c d kin cc chng trnh o to gip nhn vin c c k nng
theo yu cu ca cng vic.
b - Phn tch cng vic
Phn tch cng vic l mt ni dung nghin cu c cp y v chi tit Chng 3.
Trong phn ny chng ta ch bn n vic ngi ta s dng phn tch cng vic trong ni dung
ny lm g. Khi nghin cu nhu cu o to, phn tch cng vic nhm mc tiu xc nh cc
thng tin v nhng cng vic c th m cng nhn phi thc hin hon thnh mc tiu ca t
chc. Vic xc nh r nhng cng vic m ngi cng nhn phi lm l c s cho vic nghin
cu nhm ch ra ngi cng nhn cn phi c nhng kin thc, k nng, kinh nghim no c
th thc hin c tt cc cng vic .
c - Phn tich tc nghip
Phn tch tc nghip nhm xc nh loi k nng v cc hnh vi cn thit cho nhn vin thc
hin tt cng vic. Phn tch tc nghip hi ging vi phn tch cng vic, tuy nhin phn tch tc
nghip l nh hng nhn vin phi lm nh th no ch khng phi l nh hng cng vic
m cng nhn phi thc hin. Phn tch tc nghip s ch trng n vic xc nh xem nhn vin
cn lm g thc hin cng vic tt. Loi phn tch ny thng c s dng xc nh nhu
cu o to nhn vin mi hoc cc cng vic mi c thc hin ln u vi nhn vin.
d - Phn tch nhn vin
nhn thc c nhu cu o to v pht trin i vi nhn vin chng ta cn xut pht t vic
nh gi tnh hnh cng vic ca nhn vin hin ti v d kin nhng yu cu i vi nhn vin
trong tong lai. Tin trnh phn tch tnh hnh thc hin cng vic ca nhn vin c tin hnh
theo cc bc cng vic sau y:
- nh gi tnh hnh thc hin cng vic ca nhn vin: Thng qua qu trnh kim tra nh gi
tnh hnh thc hin cng vic ca nhn vin, nh qun tr tin hnh r xt, i chiu nhng khc
bit trong thc hin cng vic thc t ca nhn vin so vi nhng tiu chun mu m h cn phi
t c xy dng trc nhm pht hin nhng vn trc trc, thiu st v yu km ca h
trong khi thc hin cng vic. Nh nh qun tr bit c nhng nhn vin no hin ti p
ng c yu cu ca cng vic v nhng ai cn thiu st cn phi o to hun luyn thm.

134
- Phn tch v xc nh ngun gc nhng trc trc ca nhn vin: Khng phi bt c s trc trc
no trong cng tc cng u xut pht t nguyn nhn cha bit lm ca nhn vin m nhiu
khi ngc li, ngi nhn vin c y k nng lm tt iu nhng h khng mun lm.
Mun xc nh c iu ny, ngi phn tch phi tr li c cc cu hi sau:
- Nhn vin c bit h phi lm g v bit c chng ta mong mun g h hay khng?
- H c lm c cng vic nu h mun lm hay khng?
- Nhn vin c mun lm v thng xuyn thc hin cng vic tt khng?
Vic tr li cc cu hi trn cho php ta xc nh c nguyn nhn ca vic trc trc l do nhn
vin khng lm c hay do khng mun lm.
- p dng cc gii php nhm khc phc nhng nhn t ch quan:
i vi nhng nhn vin khng mun lm, nhu cu o to hun luyn khng t ra m vn
chng ta cn quan tm y l r xt li chnh sch khen thng k lut ca cng ty v nhng
chnh sch thc y ng c nhm lm cho h xut hin mong mun lm vic.
i vi nhng ngi khng lm c khng nht thit l h khng bit lm m i khi h
khng hiu c h cn phi lm g, trong trng hp ny, vic t ra mt mc tiu hnh ng
tht r rng i vi h li l mt gii php tt v hu hiu.
Cng c trng hp nhn vin khng hon thnh tt cng vic khng phi do li ca h m l do
vn trc trc trong t chc, k thut ca cng ty gy ra v vy vic nghin cu loi b cc
tr ngi ny lc ny l cn thit.
- Quyt nh trin khai chng trnh o to hun luyn: i vi nhng nhn vin khng bit
lm c xc nhn l do thiu k nng v trnh lc ta mi t yu cu cn phi o to
hun luyn cho h. Tuy nhin khng phi bt c s trc trc tr ngi ca nhn vin cng u t
ra yu cu o to hun luyn li cho h c m i n quyt nh c nn tin hnh o to hay
khng, chng ta cn da trn c s cn nhc, so snh gia nhng li ch thu c nh khc phc
n so vi cng sc, thi gian v chi ph m chng ta phi b ra o to hun luyn h. Trong
trng hp xt thy vic trin khai o to hun luyn l khng hiu qu, chng ta c th p dng
cc bin php khc nh b tr li cng tc cho ph hp vi kh nng v trnh hin c ca h v
cui cng l thuyn chuyn hoc cho ngh vic.
Ch khi no chng ta c c s tin rng, vic tin hnh o to hun luyn l thc s cn
thit v hiu qu, lc chng trnh o to mi c trin khai.
2. Xc nh cc mc tiu ca chng trnh o to
Giai on k tip ca chng trnh o to v pht trin l xc dnh cc mc tiu c th ca mt
qu trnh o to. Mc tiu nn c hiu l nhng c mun cn t c v iu kin n
xy ra. Mc tiu c vai tr nh l nhng tiu chun chng li s thc hin c nhn ring bit
v gip cho chng trnh o to c th c o lng v nh ga. V d nh mc tiu cho vic
o to nhn vin gi ch my bay c pht biu nh sau:
1) Cung cp thng tin v chuyn bay v gi n cho khch hng trong 30 giy.
2) Hon tt thng tin v a ch lin h ca khch hng v gi ch cho cuc hnh trnh kh
hi trong 2 pht.

135
Nhng mc tiu t ra cho vic o to s c giao cho ngi chu trch nhim o to h c
cn c xy dng chng trnh o to ng thi l cn c c th nh gi s thnh cng ca
kho o to. Nu mc tiu khng t c, nhng trc trc hay tht bi s c phn hi v cho
phng nhn s v cho c cc thnh vin tham gia.
Thng thng mt chng trnh o to v pht trin nhn vin thng hng n vic thc hin
ba nhm mc tiu tng qut sau:
Mc tiu gio dc: Ni ln cc hot ng nhm ci tin, nng cao s thnh thc, kho lo ca
mt c nhn ln mt cch ton din theo mt hng nht nh no v vt ra ngoi phm vi
cng vic hin hnh.
Mc tiu o to: Yu t ny ni ln cc hot ng nhm mc ch nng cao tay ngh hay k
nng ca mt c nhn i vi cng vic hin hnh hay cc cng vic lin quan.
Mc tiu pht trin: Bao gm cc hot ng nhm chun b cho nhn vin theo kp vi c cu t
chc khi n i mi v pht trin di tc ng ca nhng thay i nhanh chng din ra trong
mi trng kinh doanh.
Khi xc lp cc mc tiu c th cho mt chng trnh o to, ngi xy dng chng trnh cn
phi tr li c hai cu hi sau y:
- Cc nhu cu o to ca cng ty l cc nhu cu no?
- Cng ty mun thc hin mc tiu g qua cc chng trnh o to v pht trin?
Cc mc tiu c th c xc nh phm vi rt hp ch hng vo vic khc phc khuyt im
ti mt chc v c th no , ng thi cc mc tiu cng c th cp n mt phm vi tng
qut hn nhiu nh nng cao k nng qun tr cho tt c cc cp qun tr thuc tuyn th nht bao
gm cc c cng, cc qun c v cc kim sot vin...
3. La chn phng php v phng tin thch hp
Sau khi xc nh r cc mc tiu, cc nh qun tr cn tin hnh la chn cc phng php v
phng tin o to hun luyn thch hp m bo thc hin c cc mc tiu ra mt
cch hiu qu v hp l nht.
Hin nay trn th gii c rt nhiu phng php o to v pht trin c s dng ty vo tng
iu kin hon cnh c th. Tuy c th nhng ni khc nhau, tn gi ca cc phng php o
to hun luyn c khc nhau nhng cch o to v ni dung li thng rt ging nhau.
tin cho vic la chn phng php v phng tin o to thch hp ngi ta chia tt c cc
phng php o to ra thnh ba nhm l: Cc phng php o to p dng cho i tung l
cc nh qun tr, cc phng php p dng cho i tng l nhn vin iu hnh v cui cng l
cc phng php p dng cho i tng l cng nhn trc tip sn xut.
Ngoi ra ngi ta cn phn bit cc phng php o to theo quan h vi khng gian trin
khai v ngi ta chia tt c cc phng php thnh hai loi: o to ti ni lm vic v o to
xa ni lm vic.
Nhng nm gn y cc phng php o to pht trin nhanh chng v ngi ta nhn mnh ti
phng php pht trin i li vi phng php nhi s. Vic qun l o to t trng tm vo
phng php lm vic theo nhm, hc hnh ng pht hin v tp trung vo ngi hc hn l

136
ngi dy. Chng ny trnh by mt cch tip cn o to t nhiu thn v phng php c,
nhng n vn tip tc cn l mt phng php c dng rng ri trong o to tay ngh cho cc
cng vic o to nhng k nng cao hn hoc vi vic pht trin tri thc.

CC PHNG PHP O TO- PHT TRIN V IU KIN P DNG

THC HIN
P DNG CHO
TI
CC PHNG PHP O TO
Qun tr gia Cng C ba Ti ni Xa ni
HUN LUYN C P
v chuyn nhn trc cp lm lm
DNG
vin tip vic vic
1. Dy km @ @ * * $
2. Tr chi kinh doanh * $ $ $ *
3. Tnh hung qun tr * $ $ $ *
4. Hi tho, hi ngh * $ $ $ *
5. M hnh ng x * $ $ $ *
6. Hun luyn ti bn giy * $ $ $ *
7. Thc tp sinh * $ $ * $
8. ng kch * $ $ $ *
9. Lun chuyn cng vic @ @ * * $
10. Ging dy theo chng trnh @ @ * $ *
11. Ging dy trn my tnh @ @ * $ *
12. Bi thuyt trnh trong lp @ @ * $ *
13. o to ti ch $ * $ * $
14. o to hc ngh $ * $ * $
15. Dng c m phng $ * $ $ *
16. o to xa ni lm vic $ * $ $ *

Ngun: R.Wayne Mondy, Robert M. Noe, page 280

K hiu @: p dng cho c qun tr gia, nhn vin iu hnh v cng nhn
* : p dng
$ : Khng p dng

Dy mt ngi lm vic g khc vi dy mt ngi hiu v mt vn g. Chng ny cp ti

ch dy mt ngi lm mt vic g. S khc bit ln ny gia o to tay ngh vi o to kin
thc c phn tch mt cch tinh t trong h phn loi CRAMP (Comprehension, Reflex,
Attitude, Memory, Procedural ngha l: Hiu bit, phn x, ng x, tr nh, th tc)
Hiu bit: Loi hnh hc tp ny bao qut nhng ni dung ca cc vn mang tnh l thuyt,
cn hiu bit cc s vic xy ra nh th no, ti sao v vo thi im no. C th ly v d vic
hiu bit cc nh lut nhit ng hc, hoc c cu tin t ca H thng tin t Chu u.
137
Luyn kh nng phn x: Loi hnh hc tp ny thng c p dng trong trng hp yu cu
lm c nhng thao tc thnh tho v t kh nng cm nhn cao, k c trong thc hnh cng
nh trong hiu bit vic g phi lm. Tc thng l quan trng v hc vin phi thng xuyn
lp li bi hc pht trin kh nng lm vic ng b v phi hp mc tha ng. Cc v
d r rng l cc tr xic tung hng v nho ln hoc l vic nm vng cng vic iu khin cc
nt bm trn cc bng iu khin my mc thit b.
Pht trin cch ng x: Loi hnh hc tp ny gip hc vin pht trin kh nng thay i cch
ng x v nng cao trnh thnh tho trong cc quan h x hi. Phn ln cc bi hun luyn
cch quan tm n khch hng thng c tin hnh bng cch ny
Rn luyn tr nh: Loi hc ny r rng lin quan nhng hc vin cn nh c cch x l
trong mt lot tnh hung khc nhau c xc nh trc. V d, nhng dc s phi hc thuc
lng mt lot nhng liu lng thuc ti a, hoc ngi vn th hnh chnh phi nh cc giy t
phi chuyn n gim c v cc giy t phi chuyn cho phng t chc...
Hc lm cc th tc: Ging nh loi hc tr nh, ch khc l ni dung cc vic phi hc lm
theo th khng cn nh, ch cn hiu r cng vic v bit v tr ca mi cng vic. V d, cc th
tc x l k lut mt nhn vin, quy trnh x l khc phc mt s c k thut khi s dng
my mc thit b...
Phn ln cc hnh thc o to u vn dng nhiu loi hnh hc tp nh ngi th hc ngh sa
cha t s phi hiu chic xe c cu to ra sao, nguyn tc hot ng th no, cc du hiu s
c, cch thc khc phc...
i vi loi hnh hc phn x th tt nht l dng phng php phn chia cng vic ra thnh tng
on nghin cu v thc hnh ring bit trc khi c gp li thnh mt hot ng ton vn
nh hc nh bng chuyn.
Tuy nhin, hin nay cch tip cn o to l o to tng hp theo phng php dy mt ch
trong mt tng th ch khng chia thnh nhng phn nh dy trong mi ln
Lai hnh hc nh v hc th tc c th vn dng c hai phng php tng th v phng php
phn chia trong phng php phn chia c u th hn.
4. Trin khai chng trnh o to v pht trin
Sau khi xc nh c mc tiu o to v la chn c phng php cng nh phng tin
thch hp, cc nh qun tr phi ln k hoch chun b cho vic o to bao gm vic xy dng
chng trnh hc tp, t chc cc kha hc, mi ngi ging dy, hng dn v chun b cc
iu kin vt cht khc nh sch v ti liu, phng c, dng c nu phng php o to yu cu,
cui cng l chun b v mt ti chnh, tin bc...
Trin khai chng trnh o to hun luyn theo mc tiu nh ng thi theo di, nhc nh
v un nn kp thi nhng sai st, khc phc nhng tr ngi c th c trong qu trnh thc hin
chng trnh t c kt qu tt nht vi chi ph v thi gian ngn nht.
5. nh gi hiu qu
Hiu qu ca chng trnh o to thng c nh gi qua hai giai on:

138
 Giai on Nhn thc: Hc vin tip thu, hc hi c g sau kha o to?
Giai on Vn dng: Hc vin p dng cc kin thc k nng hc hi c vo trong
thc t thc hin cng vic nh th no?
nh gi kt qu hc tp trong giai on nhn thc l khng kh, nhng nh gi hiu qu ca
ton kha hc li l vn phc tp v i hi thi gian. Trong thc t, c hc vin lnh hi
rt tt cc kin thc, k nng mi trong kha hc, hon thnh xut sc chng trnh o to,
nhng khng th p dng nhng g c hc vo vic thc hin cng vic. trnh cc lng
ph trong o to, sau mt phn hoc ton b chng trnh o to, cn thit c s nh gi v kt
qu o to (nhn thc), xem xt li mc tha mn cc mc tiu ca o to v a ra nhng
iu chnh thch hp nhm nng cao hiu qu cho cc chng trnh o to sau. Vic nh gi
thng c din ra theo 3 ni dung sau y:
e -Th nghim kim tra (phn tch thc nghim)
y l phng php kim tra hiu qu o to bng cch s dng nhm i chng l nhm
cha c o to so vi nhm qua o to. Hai nhm ny c nh gi so snh theo cc chi
tiu thch hp nh s lng sn phm, cht lng cng vic...qua m rt ra c cc khc bit
gia hai nhm nh m nh gi c phm vi v mc nh hng ca qu trnh o to
hun luyn i vi vic thc hin cng vic.
f -nh gi hiu qu o to bng nh tnh
nh gi hiu qu o to, ngi ta da vo bn du hiu c bn sau:

PHIU NH GI CA NHN VIN I VI CHNG TRNH O TO

Mc
Stt Ni dung nh gi
Km Yu T/bnh Kh Tt
1 Anh (ch) nh gi chung v cht lng ca
kha o to?
2 Anh (ch) nhn thy chng trnh c xng ng
vi cc chi ph v tin bc v thi gian khng?
3 Anh (ch) nh gi g v cc vn sau y ca
chng trnh o to:
* ngha thc tin.
* Thng tin mi.
* Chun b chu o, k lng.
* Gip ch cho c nhn.
* Ph hp vi cng vic ang lm.
* Mc hiu qa trong s dng thi gian.
* Tnh hp dn, cun ht.
* R rng, d hiu.
4 Nhn xt chung v nhng g anh (ch) hc
thm c kha hc?
5 Anh (ch) c ngh g v cc vn sau y
theo cc mc :
139
 * Mun c tho lun, chia s quan im vi
cc hc vin khc.
* C hi ni chuyn, tham kho kin vi
ngi ging dy khi c vn .
* Vn khc
6 Nhng g anh (ch) mun hc thm kha hc?

Mc phn ng: Trc ht ngi ta nh gi phn ng ca hc vin i vi chng trnh o

to bit h thch hay khng thch, h c cho rng chng trnh o to hun luyn l b ch
i vi h hay khng? C xng ng vi nhng chi ph v tin bc, thi gian ca doanh nghip
v c nhn h hay khng?
Mc nhn thc: Cc nhn vin tham d cc kha hc nn c kim tra xc nh liu h
nm vng cc nguyn tc, k nng, cc vn theo yu cu ca kha o to cha?
Nhng thay i hnh vi: Th hin mc thay i cch thc nhn thc v hnh ng, ng x,
ca nhn vin trc cc t ng t bn ngoi. c bit l mc thay i cch thc gii quyt
cng vic theo hng p dng cc kin thc c hc vo chnh cng vic hin ti ca h?
Mc t mc tiu: y l vn quan trng nht, kt qu cui cng c t c mc tiu o
to hay khng, c lm gim t l thuyn chuyn cng tc hay khng, s lng phn nn ca
khch hng c gim hay khng..?
g -nh gi hiu qu o to bng nh lng
o to cng l mt hnh thc u t, ging nh khi u t vo vic ci tin, nng cao trnh
trang b k thut v m rng sn xut kinh doanh, mc du hiu qu ca vic u t ny khng
th hin ra ngoi ngay tc th m n c tc dng lu di. Tuy nhin, khi thc hin cc chng
trnh o to, doanh nghip cng nn c gng nh gi hiu qa o to v mt nh lung thng
qua vic phn tch chi ph v li ch do o to mang li. Hiu qu nh lng ca o to l hiu
s gia li ch thu c v nhng chi ph phi b ra.
Cc chi ph o to bao gm cc khon:
Chi ph cho cc phng tin vt cht, k thut c bn nh xy dng trng s, trang b
k thut, nguyn vt liu, ti liu s dng trong qu trnh ging dy.
Chi ph cho i ng cn b qun l v i ng ging vin.
Hc bng hoc tin lng tr cho nhn vin trong thi gian i hc (nu c).
Chi ph c hi do nhn vin tham d cc kha o to, khng thc hin c cc cng
vic hng ngy ca h.
Nhng li ch do o to em li bao gm:
Li ch tng thm hng nm do nhn vin mang li cho doanh nghip sau o to.
Nhng tit kim do gim thiu c nhng sai st hoc li lm m nhn vin gy ra so
vi khi cha c o to.

140
IV. CC PHNG PHP O TO CNG NHN
1. o to ti ni lm vic
L hnh thc o to nhm gip cho hc vin nm bt c cch thc thc hin cng vic ngay
trong qu trnh lm vic ca h. y l hnh thc ph bin nht trong vic o to cng nhn v
nhn vin vn phng. tin hnh, doanh nghip b tr cng nhn hc ngh cng lm vic chung
vi mt cng nhn khc c kinh nghim hn vi t cch l mt ngi ph vic. Thng qua qu
trnh lm vic chung m cng nhn mi va lm va theo theo cc ch dn, va di quan st,
va lng nghe nhng li gii thch ca ngi c kinh nghim hn nh vy h nhanh nm bt
c nhng kinh nghim, nhng k nng thc hin cng vic.
Phng php ny ch c th thc hin c c hiu qu khi c ba iu kin sau y:
- C ngi chu trch nhim km cp v ngi c km cp u phi c s c gng v n
lc ln ca bn thn.
- Ngi km cp phi to ra c mt bu khng kh tin tng v thng cm ln nhau.
- Ngi km cp phi l ngi bit lng nghe v bit kim ch.
Qu trnh thc hin vic km cp hng dn din ra theo trnh t nh sau:
- Gii thch cho cng nhn mi v ton b cng vic.
- Thao tc mu cch thc thc hin cng vic.
- cng nhn l th t tc chm n nhanh dn.
- Kim tra cht lng sn phm,hng dn gii thch cho cng nhn cch thc thc hin tt
hn.
- cng nhn t thc hin cng vic, khuyn khch cng nhn n khi h t cc tiu
chun mu v s lng v cht lng ca cng vic.
Vit nam, cch o to ny rt thng dng, c bit l trong cc doanh nghip nh v
i vi nhng ngh th cng ph bin nh mc dt...Hnh thc o to ny c u nhc im
sau y:
u im:
- n gin, d t chc, li c th o to nhiu ngi cng mt lc.
- t tn km. Trong qu trnh o to hc vin ng thi to ra sn phm, doanh nghip
khng cn c cc phng tin chuyn bit nh phng hc, i ng cn b ging dy ring...
- Hc vin nm c ngay cch thc gii quyt cc vn thc t v mau chng c thng
tin phn hi v kt qu o to.
Nhc im:
- Ngi hng dn thng khng c kinh nghim v s phm, do c th hng dn hc
vin khng theo trnh t t d n kh, khng theo ng quy trnh cng ngh khin hc vin kh
tip thu.
- Ngi hng dn c th cm thy hc vin l mi nguy him i vi cng vic ca h
nn khng nhit tnh hng dn.

141
2. o to hc ngh
Phng php ny l s phi hp gia hc l thuyt vi hc thc hnh ngay ti ni sn xut ca
doanh nghip. y l phng php kh hiu qu trong vic o cng nhn cc ngh th cng
hoc cc ngh i hi s kho lo, cn thn nh th mt, th n, th c kh, th in...
Theo phng php ny, hc vin s c b tr hc l thuyt xen k vi thc hnh ngay ti ni
sn xut kim nghim ngay nhng l thuyt hc. Chng trnh l thuyt do cc gio vin
chuyn trch ging dy, cn hng dn thc hnh thng c giao cho nhng th c c kinh
nghim k c nhng ngi v hu c la chn trc m nhim. Qu trnh o to
thng ko di t mt n su nm ty theo tng loi ngh n gin hay phc tp. Hc vin
thng c doanh nghip tr mt khon lng bng mt na lng ca cng nhn chnh thc
v sau c nng ln dn ln theo thi gian hc ngh. (theo Dale Yoder and Paul
U.Staudohar, Op. Cit, p.278).
3. Phng php s dng m hnh m phng
Ngi ta c th s dng loi m hnh lm dng c o to cng nhn. M hnh l mt thc
th th hin nhng c tnh c bn nht, c ng nht c tnh cht quy lut ca mt i tng
nht nh dng thay th cho chnh i tng khi m thng chng ta c kh khn hoc
khng th nghin cu trc tip trn chng. Cc m hnh c th lm n gin l cc m hnh giy
cho ti cc m hnh phc tp c th hin di dng cc phn mm lm vic trn my tnh. Cc
chuyn vin o to v hun luyn thng chun b cc quy bn hng, cc xe hi v my bay
m phng hc vin thc tp. Phng php ny tuy khng c u im hn phng php o
to ti ch nhng trong mt vi trng hp n c u im hn v bt tn km v t nguy him
hn. Ngi ta thng s dng phng php ny o to phi cng hoc li xe... nhm trnh
nhng s c gy tai nn lm thit hi ln n ngi v ti sn.
4. o to xa ni lm vic
Phng php ny gn ging nh phng php m hnh m phng nhng khc ch thay v s
dng cc dng c mang tnh cht m hnh th trong phng php ny ngui ta s dng cc my
mc thit b ging ht nh nhng my mc thit b ang s dng. Nhng my mc thit b ny
thng c t tch bit ra xa ni lm vic chnh ca doanh nghip v cho hc vin thao tc
hc tp trn . u im ca phng php ny so vi phng php o to ti ch l hc vin
khng lm gin on hay tr tr dy chuyn sn xut ng thi khng gy nguy him n tnh
mng ca ngi khc hoc ph hy c s vt cht ca n v khi c s c do cng nhn hc ngh
gy ra.
Phng php o to ny thng mi nhng cng nhn dy dn kinh nghim, c bit l cc
cng nhn c tay ngh cao ngh hu lm hun luyn vin cho lp tr.

142
V. CC PHNG PHP O TO PHT TRIN CP QUN TR
Vn o to v nng cao nng lc qun tr l rt cn thit v ngy cng t ra quan trng i
vi tt c mi doanh nghip. S d nh vy l do cc qun tr gia gi mt vai tr quan trng i
vi vic thnh cng hay tht bi trong kinh doanh ca cc doanh nghip. H c trch nhim
nghin cu vch ra chin lc ng thi ch o vic thc hin chng. Ngoi ra h cn l
ngi qun l v iu hnh mi hot ng kinh doanh khc trong ton cng ty. Vic phi m
bo khng ngng nng cao cht lng ca cc cp qun tr l mt nhim v quan trng c bit
i vi cng tc o to hun luyn ca bt k cng ty no.
nng cao cht lng cho qun tr gia, ngi ta thng p dng cc phng php o to sau:
1. Phng php dy km
Phng php ny da trn c s li ko nhng nh qun tr gii, c kinh nghim tham gia v vic
o to nhng nh qun l tr. Cc hc vin s c cng ty giao cho nhng ngi c kinh
nghim i trc trc tip km cp, hng dn di hnh thc th k hoc tr l. Nh c
thng xuyn i theo cp trn trong qu trnh cng tc nn ngi hc c c hi quan st hc
tp kinh nghim v cch thc v phng php gii quyt cng vic ca cp trn. Mt khc ngi
hc cn c th c cp trn giao ph thc hin mt s cng vic nn gip h nhanh chng nm
bt c k nng qun l iu hnh v ra quyt nh. y l mt phng php o to rt hiu
qu trong vic truyn t kinh nghim v k nng qun l cho cc nh qun tr tng lai v ngi
hc c th nhanh chng c c nhng kinh nghim x l cng vic, c bit l cc tnh hung
nan gii m ngi dy i khi phi mt rt nhiu nm cng tc mi c c. Hn na vic p
dng phng php ny c th gip cho ngi lnh o giao ph bt cc cng vic cho hc vin
nn gim c gnh nng cng vic tp trung thi gian, sc lc cho cc cng vic quan trng.
Trong khi ngi hc li c c c hi p dng cc kinh nghim hc c vo thc t
nhng vn m bo tnh an ton cho qu trnh thc hin cng vic v c ngi cp trn km cp
trc tip trong vic pht hin sai lm khc phc. Tuy nhin, t c kt qu nh mun
khi p dng phng php ny th ngi c chn dy km phi c mt kin thc ton din v
nhng cng vic c lin quan n yu cu cn o to. ng thi h phi l nhng ngi mong
mun chia s thng tin vi cp di v sn lng mt thi gian gip cp di hon thnh
chng trnh o to ny.
2. Cc tr chi kinh doanh
pht trin k nng ra quyt nh qun tr cho cc hc vin, ngi ta s dng mt s cng c
nhm m phng cc tnh hung kinh doanh thc t bng cch chn lc mt s yu t c bn nht
cu thnh nn tnh hung kinh doanh . Vic m phng ny thng c h tr bi mt phn
mm my tnh. trin khai tr chi, ngi ta chia cc hc vin thnh hai hay nhiu nhm ng
vai cc doanh nghip ang cnh tranh trn th trng mt sn phm no . Ngi tham gia s
c giao nhim v gi vai gm c, ph trch Marketing, ph trch ti chnh, ph trch nhn
s... Cc nhm phi a ra cc quyt nh ca doanh nghip mnh ng vai nh gi bn, khi
lng sn phm bn ra th trng hoc cc quyt nh tng tn kho. Cc quyt nh ny s c

143
cp nht vo chng trnh x l c sn v my tnh nhanh chng cho ra kt qu nh gi v tnh
ng n i ca cc quyt nh . Ngi tham d s thy ngay c mc nh hng cc
quyt nh ca h i vi cc nhm khc nh th no.
V d: sn xut c Q sn phm, doanh nghip cn u t thm bao nhiu, chi ph d tnh
cho qung co, gi c cnh tranh nh th no? Thng thng cc d kin thc t trong mt vi
nm c c ng li trong vi gi hoc mt vi ngy ca tr chi. Ging nh trong thc t,
cc doanh nghip khng c bit g v quyt nh ca doanh nghip khc s nh hng trc tip
n kt qu hot ng ca doanh nghip mnh.
u im va tr chi kinh doanh:
- Tr chi rt sinh ng v tnh cnh tranh, hp dn ca n.
- Hc vin hc c cch phn on nhng g ca mi trng kinh doanh s nh hng
n hot ng ca doanh nghip.
- Hc vin c c hi pht trin k nng gii quyt vn , ra chin lc v chnh sch
kinh doanh ph hp cho doanh nghip.
- Hc vin c pht trin kh nng th lnh v khuyn khch kh nng hp tc, lm vic
tp th.
Nhc im ch yu:
- Tr chi kinh doanh i hi chi ph rt cao.
- Hc vin ch c quyn chn la mt trong mt s phng n lp sn, trong khi ,
thc tin thng i hi nhiu phng n thc hin sng to khc nhau.
3. Nghin cu tnh hung (Case study)
Nghin cu tnh hung l mt phng php o to nhm pht trin k nng ra quyt nh nhm
gi quyt cc vn c tnh cht tnh hung c th s din ra trong qu trnh qun l, kinh doanh.
tin hnh phng php, trc ht ngi dy cn chun b trc cc tnh hung, thng l
cc vn trong qun l, kinh doanh nan gii c xy dng theo cch n gin ho cc tnh
hung c tht cc hc vin nghin cu gii quyt. Tng hc vin s phi nghin cu k cc
thng tin m mnh nhn c t tnh hung a ra cc quyt nh nhm gii quyt cc vn
c t ra trong tnh hung . Quyt nh ca h s c so snh vi thc t din ra
mi ngi t nh gi c tnh ng n trong quyt nh ca mnh. Phng php ny c
tin hnh trong lp hc di s iu khin chung ca mt ging vin c kinh nghim.
4. Phung php hi ngh (Seminar)
Phng php hi ngh, hi tho l mt phng php hun luyn thng qua vic cc hc vin cng
nhau tho lun nhm mc ch gii quyt mt nhim v c th no c giao cho c nhm
di s iu khin ca mt ngi ph trch. Ngi ny gi vai tr l ngi t chc v duy tr
cuc tho lun sao cho n c tin hnh tri chy v khng c nhng kin i qu xa vn
tho lun dn n lc . Ngi ny cho php v lng nghe tt c tt c cc thnh vin trong
nhm hi tho t do a ra kin ca mnh v cc bin php cn p dng gii quyt vn .

144
Nu nhm tho lun gp kh khn trong vic gii quyt vn th ng ta c thch nhim a ra
gi nh hng cho nhm tip tc tho lun nhm i n kt qa cui cng.
u im ca phng php ny l cc thnh vin tham gia khng nhn thy mnh ang c hun
luyn m h c cm gic h ang trc tip tham gia gii quyt cc vn kh khn trong cng
vic hng ngy ca h.
5. Phng php m hnh ng x (Behavioural Model)
Phng php ny c tin hnh bng cch s dng mt bng Video c son tho c bit
minh ha cho cc hc vin thy cc nh qun tr gii x s nh th no trong cc tnh hung
khc nhau ng thi cng qua m to iu kin cho cc hc vin rn luyn k nng giao tip
ca mnh. Cc hc vin hc tp bng cch quan st v rt ra kt lun vn dng trong cng tc
ca mnh. Chng hn nh trong bng m t mt kim sot vin no ng vai k lut mt nhn
vin bo co tr. Bi v cc tnh hung trn bng Video l nhng in hnh cc vn kh
khn ca x nghip, cho nn cc thnh vin c th lin h thi ng x i vi cc cng vic
ca ring mnh.
c tnh quan trng nht ca cc nh qun tr t c thnh tch cao l h t cc tiu chun cho
chnh h v cho ngi khc. y l im mu cht ca m hnh ng x mc du y l mt
phng php tng i mi, nhng hin nay n th hin mt kh nng o to v pht trin rt
xut sc.
6. o to thng qua k thut nghe nhn
Cc nh qun tr s dng cc k thut nghe nhn nh bng Video, bng ghi m, my chiu phim...
o to hun luyn nhn vin. Ngi ta cho xy dng cun bng ghi m hoc bng ghi hnh
trong c nhiu tnh hung thc t trong kinh doanh. Cc hc vin s nghin cu cc vn
trong bng v nhanh chng a ra cc phn ng ph hp vi tnh hung c th ang din ra. V
d nh cng ty Ford hin ang s dng cc phim nh trong cc kha hun luyn bn hng m
phng cc phn ng khi gii quyt cc khiu ni ca khch hng
Phng php ny tn km hn so vi cc bi ging chnh quy nhng phng php ny c u
im l n c hnh nh thc t minh ha ng thi c th chiu i chiu li, c th dng li
gii thch thm.
7. Thc tp sinh (Practise)
y thc cht l chng trnh thc hnh ca cc sinh vin cc trng i hc, cc sinh vin ny
dnh thi gian theo hc ti lp ng thi i n lm vic ti mt c quan x nghip no . Theo
quan im nh qun tr (ban gim c), chng trnh thc tp sinh l mt phng tin rt tt
quan st mt nhn vin c tim nng trong lc lm vic. y l dp cp qun tr c nhiu thng
tin bit mt ng vin nhiu hn l cc cuc phng vn tuyn dng nh trnh by trc
y. Qua qu trnh lm vic nh vy m h tch ly c nhiu kinh nghim thc t nhm b
sung cho l lun c trang b ti nh trng, mt khc qua lm vic nh vy m h c iu
kin ng dng nhng l lun hc c vo thc t kim tra tnh ng n ca nhng l
lun nhm loi b nhng nhn thc lch lc.
145
8. Phng php o to ti bn giy
Thc cht y cng l phng php m phng trong cc hc vin c cp trn giao cho mt
s lng ln cc h s, giy t kinh doanh cc loi khc nhau in hnh cho cc giy t m
mt qun tr gia s gp phi trong qu trnh lm vic, cc loi h s giy t ny thng c
ln ln vi nhau khng theo mt trt t no c. Cc hc vin s c nghin cu cc ti liu giy
t sau tin hnh phn loi v sp xp cc ti liu theo mt trt t hp l.
y l phng php hun luyn rt tt rn luyn cho cc nh qun tr k nng t chc giy t
lm vic khoa hc, gii quyt cng vic nhanh gn.
9. Phng php ng kch (Act a part)
y l phng php m nh qun tr tin hnh o to hun luyn hc vin bng cch s dng
cc tnh hung hoc vn nan gii c tht hay h cu sau phn vai mt cch t nhin cho cc
hc vin nhp vai gii quyt vn . Cc hc vin s c phn mt vai no trong kch
bn xy dng ri tin hnh a ra cc quyt nh hp l nh l h ang gii quyt cng vic
mt cch thc s. Nhng hnh ng ca cc nhn vt trong cc vai khc nhau sau s c
c nhm tho lun, bnh phm v a nhn xt v tnh hp l ca hnh ng . Tip ti cc
nhn vt c i vai v a ra mt cch gii quyt mi nhm cung cp cho cc hc vin nhng
vin cnh khc nhau v cch gii quyt vn . N pht trin s thu cm, cm thng, mt phm
cht m mt nh qun tr cn phi c.
10. Phng php lun phin cng tc
y l phng php lun chuyn nhn vin hoc cp qun tr t cng tc ny sang cng tc khc
nhm mc ch cung cp cho h nhng kin thc v kinh nghim rng hn. Kin thc thu c
trong qu trnh lun chuyn cng vic ny rt cn thit cho h sau ny m nhim cc cng
vic khc v tr cao hn. Phng php ny ngy nay c s dng rt rng ri Nht bn cng
nh Hoa k, ngoi mc ch trn, phng php ny cn to ra s hng th cho cn b, nhn
vin nh thay i cng vic nn trnh c s nhm chn trong cng vic, ngoi ra n cn m
bo cho cn b, nhn vin tr thnh nhng ngi a nng, a dng i ph vi mi tnh hung
thay i sau ny.
u im ca lun phin thay i cng vic:
- Gip cho hc vin c o to a k nng, trnh c tnh trng tr tr, d dng thch
ng vi cc cng vic khc nhau. Doanh nghip c th phn cng b tr nhn vin linh hoat hn,
phi hp hot ng ca cc phng ban c hiu qu cao hn cn nhn vin c kh nng thng tin
cao hn.
- Gip hc vin kim tra, pht hin ra cc im mnh, im yu ca mnh v c k hoch
u t pht trin ngh nghip ph hp.

146
11. Ging dy theo chng trnh
y l phng php o to bng cch s dng cc ti liu c bin son sn mt cch k
lng di hnh thc mt cun sch gio khoa hoc mt cun bng. Ni dung son tho ca ti
liu phi tha mn cc yu cu sau y:
- Phi a ra c cc d kin, cc cu hi, cc ni dung vn m hc vin cn nm bt.
- Phi cho php hc vin t kim tra nhn thc ca mnh qua hc tp bng cch t tr li
cc cu hi c sn.
- Phi m bo thng tin phn hi li c cho hc vin v kt qu ca cc cu tr li m
h tr li.
Phng php ging dy ny da vo s t nghin cu ca hc vin m khng cn s can thip
ca ging vin. Hc vin c mt on sch hoc nghe mt on bng sau h phi tr li ngay
cc cu hi c sn. Khi tr li xong th hc vin c th bit c tnh chnh xc trong cc
cu tr li ca mnh bng vic kim tra i chiu vi p n c sn ngay trong danh sch sau
hoc trong on bng tip theo. Nu cc cu tr li l ng th hc vin s tip tc i vo nghin
cu phn tip theo, nu cu tr li l sai, khi hc vin phi quay li nghin cu li phn va
hc.
12. Ging dy nh my tnh h tr
Theo phng php ny, cc hc vin s c hc ngay trn my vi tnh v c tr li ngay
nhng thc mc ca mnh nh nhng chng trnh my tnh c chun b t trc. Phng
php ny ng thi cn cho php kim tra kin thc ca cc hc vin, cho cc hc vin bit h
cn thiu cc kin thc v k nng no, h cn phi tham kho ti liu g.
Vng mc ln nht ca phng php ny l i hi trang b k thut rt tn km ng thi phi
xy dng c mt phn mm phc v cho cng tc o to thng l rt mt thi gian v chi
ph cao.
13. Bi ging trong lp
y l phong php o to chnh quy, hc vin c tp truing hc theo trqng lp hn hoi
vi mt chnmg trnh o to c xy dng cng phu. Hc vin phaq theo hc di s ging
dy ca ging vin chuyn trch v chu s gim st cht ch thng qua cc k thi st hch ca
nh trng
14. Cc phng php khc
Ngoi cc phng php k trn, cc cng ty cn c th khuyn khch nhn vin v cc cp qun
tr theo hc cc chng trnh hm th, cc kha o to c bit c m ti cc trng i hc
di cc hnh thc hc ti chc, hc ngoi gi...

CU HI N TP
1. Hy cho bit vai tr ca cng tc o to hun luyn nhn vin trong cc doanh nghip
l g? Phn bit gia o to, v pht trin.

147
2. Trnh by tin trnh v nhng ni dung c bn ca mt qu trnh o to, pht trin nhn
vin.
3. Trnh by ni dung nhng phng php thng s dng o to cng nhn.
4. Ti sao li cn pht trin cp qun tr
5. Trnh by ni dung nhng phng php thng s dng o to pht trin cp qun
tr.
6. Theo bn cc phng php T & PT no thch hp vi Vit nam hin nay
7. Mi hnh thc o to pht trin u nhm mc ch l nng cao trnh tay ngh cho
nhng nhn vin hin ti cha p ng c yu cu cng vic, v vy n phi l qu
trnh lin tc v thng xuyn. iu ny ng hay sai? Gii thch v sao?

148
 CHNG IX

NH GI THNH TCH CNG TC CA NHN VIN

I. NH GI THNH TCH CNG TC L G?

1. Khi nim nh gi thnh tch cng tc
nh gi hon thnh cng tc hay cn gi l nh gi thnh tch cng tc l mt h thng xt
duyt mang tnh chnh thc c s dng xem xt v nh gi mc hon thnh cc nhim
v c giao ca mt c nhn hoc nhm lao ng theo nh k.
Trong qun tr nhn s, vic xy dng mt h thng nh gi thnh tch cng tc mt cch chnh
xc, c hiu qu l mt vic ht sc kh khn. Bi v khng c mt ai li thch ngi khc
nh gi mnh, ngoi tr ngi lun hon thnh cng vic xut sc. Cng t ai mun t mnh
nh gi mnh v tht ra th cng chng c my ai lm c iu ny mt cch tht khch quan.
Kh khn nht vn l lm cch no nh gi mt cch khch quan, ng mc v mt ngi
no .
nh gi thnh tch cng tc ca nhn vin l mt cng vic rt quan trng bi v n l c s
cc nh qun tr xem xt vic ng vin khen thng hay k lut, l cn c tnh ton tr lng
cho nhn vin mt cch cng bng v khch quan.
2. Cc yu t nh hng n vic nh gi thnh tch cng tc ca nhn vin
nh gi thnh tch cng tc cung cp nhng liu mang tnh php l. Nu mt cng nhn c
thu c mc hon thnh cng vic km th doanh nghip c th s sa thi anh ta. Lc ny bn
nh gi thnh tch cng tc chnh l d kin php l quan trng trc ta n trnh tnh trng
kin co ca nhn vin. Tuy nhin, trn thc t th cc nh qun tr c thi quen nh gi cao hn
mc tht s m h t c cho nhng cng nhn c mc thc hin di trung bnh nhm
trnh s xung t. iu ny lm cho vic nh gi mt i tnh khch quan vn c ca n.
nh gi thnh tch cng tc lun chu s nh hng, tc ng ca cc yu t thuc mi trng
bn ngoi, trong c bit l lut lao ng ca nh nc cng vi nhng tc ng ca cng
on l nhng yu t c nh hng mnh nht n tin trnh nh gi ny. Cng on thng gy
p lc vi cc cp qun tr i tng lng, tng ngch cho nhng ngi thm nin hn l da vo
thnh tch cng tc...
Mi trng bn trong cng nh hng n tin trnh nh gi. V d, vi nhng nhm sn xut,
kt qu l chung ca c nhm, nhng phn ng gp cng sc hon thnh cng vic chung
ca mi c nhn phi c tha nhn.
II. MC CH CA CNG TC NH GI HOT NG CA NHN VIN
1. Ci thin hiu nng cng tc nh thng tin phn hi
Mc tiu tng qut ca h thng nh gi thnh tch cng tc l cp trn kho st, nh gi v
i n nhng nhn nh v vic thc hin cng vic ca nhn vin qua m cung cp cc
thng tin phn hi cho h. Vic phn hi li cho nhn vin cc nh gi, nhn nh ny nhm to

149
ra cc tc ng cn thit nng cao v ci thin hiu nng cng tc ca nhn vin, nng cao
hiu qu hot ng ca ton cng ty.
2. Hoch nh ti nguyn nhn s
Khi hoch nh ti nguyn nhn s, cc nh qun tr cn c cc thng tin nh gi v tim nng
pht trin ca ngun ti nguyn nhn lc trong n v. Nh vo cc thng tin thu c t h
thng nh gi thnh tch cng tc ca nhn vin, cc nh qun tr c sn cc d kin cho bit
kh nng thng tin ngh nghip cng nh tim nng ca nhn vin, c bit l cc cp qun tr.
Nh vo cc nh gi ny, cng ty c th hoch nh cc k hoch bt thng tin ngay trong
hng ng cc cp qun tr.
3. Tuyn m v tuyn chn nhn vin
Mc thang im nh gi thnh tch cng tc ca nhn vin c th gip cho cng ty d bo kh
nng hon thnh cng vic ca ng vin sau ny. Chng hn nh trong cng ty c mt s ngi
thnh cng trong cng tc l nh h theo hc mt s trng lp no . Cng vy i vi cc
cuc trc nghim tuyn chn nhn vin. Mc thang im nh gi nhn vin c s dng nh l
mt bin s m im trc nghim cn da vo so snh. Cc cuc trc nghim tuyn chn c
hiu qu hay khng ty thuc phn ln vo s chnh xc ca kt qu nh gi nhn vin.
4. Pht trin ngun nhn lc
nh gi s hon thnh cng vic ca nhn vin s cho cng ty bit nhu cu v o to, gio dc,
v pht trin i vi nhn vin. Nh h thng nh gi thnh tch cng tc, cp qun tr s xc
nh c nhng khim khuyt ca nhn vin, t ngi ph trch b phn ti nguyn nhn s
s trin khai cc chng trnh o to v pht trin ti nguyn nhn s nhm lm cho h c iu
kin khc phc c cc khuyt im, pht huy c cc im mnh ca mnh. Chng hn nh
khi nh gi thnh tch cng vic ca cn b xut nhp khu, ngi ta nhn thy ngi ny cn
yu v mt ngoi ng, a vo thng tin phng nhn s c th xy dng k hoch nng cao
trnh ngoi ng ca ngi cn b ny.
5. Lng bng v i ng
Da vo h thng nh gi thnh tch cng tc, cc cp qun tr s c thng tin chnh xc lm c
s cho vic ra cc quyt nh tng lng, tng thng cho nhn vin. khuyn khch nhn vin
hon thnh cng tc tt, cng ty nn thit k v thc hin mt h thng nh gi hon thnh cng
vic cng bng v khch quan t m c cc quyt nh thng thng cho cc nhn vin c
nng sut cao, x l i vi nhng ngi khng hon thnh nhim v.
6. nh gi tim nng ca nhn vin
Mt s cng ty n lc nh gi tim nng ca nhn vin bng cch nh gi vic hon thnh
cng vic ca h. Ngi ta cho rng nhng ch s tin on hnh vi trong tng lai ca mt
ngi chnh l hnh vi ca h trong qu kh. Tuy nhin hn ch ca vic nh gi ny l thnh

150
tch trong qu kh ca mt nhn vin khng th cho bit vic hon thnh cng vic ca ngi
mt cch chnh xc trong tng lai khi c b tr cp cao hn hoc v tr khc.

III. TRCH NHIM V NH K NH GI THNH TCH CNG TC

Trong hu ht cc c quan, b phn ti nguyn nhn s chu trch nhim phi hp vic thit k
v kim tra cc chng trnh nh gi hon thnh cng tc. Trch nhim tin hnh cng vic ny
thay i tng cng ty. Tuy nhin cp qun tr trc tuyn (line management) phi tham gia trc
tip vo chng trnh ny. Nhng ai s thc s nh gi nhn vin cng ty theo tng cng ty.
Sau y l cch thc quy nh ai s nh gi thnh tch cng tc:
1. Cp trn trc tip
Cp trn trc tip nh gi thnh tch cng tc ca cp di l mt phng php ph bin nht.
Trn thc t, trong mt cuc nghin cu ti M, kt qu cho thy 96% cc cng ty tin hnh theo
phng php ny. C nhiu l do ti sao cc cng ty p dng phng php ny. L do th nht l
v cp qun tr trc tip bit rt r vic hon thnh cng vic ca cp di. L do th hai l cp
qun tr trc tuyn c trch nhim qun tr n v mnh cho nn cn phi trc tip nh gi nhn
vin mnh. Sau cng l v o to pht trin l mt yu t quan trng trong cc chng trnh nh
gi v l nhim v ca mi cp qun tr, do cc chng trnh nh gi v pht trin nhn vin
cn phi kt hp cht ch.
Nhc im ca phng php ny l cp trn trc tip c th qu nhn mnh cc kha cnh thc
hin cng vic ca nhn vin m b qua cc kha cnh khc. Ngoi ra, cc nh qun tr ny
thng gn lin vic nh gi vi cc quyt nh tng lng v thng thng. Trong cc t chc
kiu d n hay ma trn, cc nh qun tr chc nng c rt t c hi quan st vic thc hin ca
cng nhn cho nn khng thng tin a ra nhng nh gi c c s.
2. Cp di
Mt vi qun tr gia cp cao ng h vic s dng cp di nh gi cc nh qun tr ca h. H
cho rng nhng nhn vin cp di s l ngi c s nh gi xc ng nht v tnh hiu qu
trong cc hot ng ca cp trn. Vi cch tip cn ny ngi ta tin rng cc cp trn s tn tm
hn i vi cc nhu cu ca cp di v lm tt hn cng vic qun l thuoc phn hnh ca
mnh. Tuy nhin nhiu ngi li lo lng n vic nh qun tr s b bn lun, trong cc cuc tranh
lun i chng, hoc l nhn vin e ngi vic tr a. cho cch tip cn ny thnh cng, vic
giu tn ngi nh gi phi c m bo, y l mt cng vic kh khn, c bit l trong cc
phng ban nh. Nhc im ca phng php ny l cp trn d c khuynh hng xu xa, bnh
dn ha v d di vi cp di lm va lng h.
3. ng nghip
C ni li cho ng nghip nh gi ln nhau. Nhng ngi ng h tin rng vic ny khng
a n hu qu tranh th ln nhau. H cho rng ng nghip nh gi ln nhau c th tin cy
c nu nhm cng tc n nh trong mt thi gian di, v vic hon thnh cng vic i hi s
tc ng qua li ca cc nhn vin. c c v bi khi nim qun tr cht lng ton din, cc

151
nh qun tr ang gia tng s dng cc nhm lm vic, c cung cch qun l truyn thng v t
qun. V vy c kh nng l t l nhm lm vic s ngy mt gia tng. nh gi nhm lm vic
c mt vi thun li sau y:
Cc thnh vin trong nhm hiu r thnh tch thc hin ca ngi khc trong nhm
hn ai ht.
p lc ca ng nghip l ng c thc y mnh m.
Bit c s nh gi ca ng nghip c th gia tng s ng gp v hiu sut lm
vic ca cc thnh vin trong nhm.
Bi v kt qu nh gi lin quan n kin ca nhiu c nhn do phng vn ng
nghip trnh c tnh trng ph thuc vo c tnh ca mt c nhn.
Kh khn ca nh gi ng nghip l n i hi phi mt nhiu thi gian v rt kh phn bit
gia s ng gp ca c nhn v ca nhm. Thm vo mt vi thnh vin trong nhm c th
cm thy khng thoi mi, hi lng vic nh gi nhng ngi cng hp tc vi h trong thc
hin cng vic.
4. nh gi nhm
nh gi nhm l vic s dng mt nhm hai hay ba nh qun tr quen bit hoc c quan h cng
vic vi nhn vin nh gi ngi . V d, mt nhn vin lm vic c lin quan n phng
vt t v phng ti v th trng hai phng ny s c mi tham gia vo vic nh gi hon
thnh cng vic ca ngi nhn vin . u im ca phng php ny l gim thiu c s
nh gi ch quan bng cch dng Ngi th ba. Nhc im l n lm gim vai tr ca nh
lnh o trc tip. Ngoi ra, rt kh c th triu tp c mt nhm nh qun tr v k hoch thi
gian cng tc ca h rt khc nhau.
5. T nh gi
y l phng php ngi cng nhn t nh gi h thng qua mt bng t nh gi vi
nhiu tiu chun c th c son tho cn thn trc. Nu cc nhn vin hiu c mc tiu
v tiu chun hon thnh cng vic, h s c th t mnh nh gi vic hon thnh cng vic ca
mnh. Ngi nhn vin c yu cu xem xt v t nh gi mnh trn cc tiu chun bng
cch cho im theo thang im nht nh (thang 10 hoc 100). Ngi gim st nhn vin cng
nh gi nhn vin bng mt bn nh gi ring. Hai bn nh gi ny s c s dng ha
gii nhng kin bt ng. Phng php ny c li l li cun s ch ca cc nh qun tr
quan tm c bit n vic pht trin nhn vin v mun nhn vin tham d trong tin trnh qun
tr, gi l qun tr d phn.
6. nh gi tng hp
Mt s cng ty p dng phng php nh gi tng hp trong vic nh gi cc cp qun tr.
Chng hn nh gim thiu tnh ch quan, mt cp qun tr no c th c nh gi bi
nhiu nhm khc nhau, gm c mt qun c trc tip di quyn, hai hay ba cp qun tr cao
hn, hai hay ba ng nghip v nhiu cng nhn cp bc thp hn.

152
7. nh gi nh k
Vic nh gi thnh tch cng tc thng c t chc mt cch chnh thc theo nh k v phi
chnh thc (t xut) trong trng hp cn thit. nh k nh gi chnh thc thng c t
chc vo cui nm hay 6 thng u nm hoc hng thng ty tng cng ty.
i vi cc nhn vin ang tp s th vic nh gi c tin hnh ngay trc khi ht hn tp s.
Vic nh gi cc nhn vin mi thng c tin hnh nhiu ln trong nm u tin.

IV. CC PHNG PHP NH GI THNH TCH CNG TC

1. Phng php mc thang im
Theo phng php ny, kt qu nh gi thnh tch cng tc c ghi li trn mt bng c thang
chia im. Thang im ny chia ra thnh cc mc im s, thng c 5 n 7 mc, c xc
nh bng cc tnh t ch mc nh: xut sc, gii, kh, trung bnh, hoc km . Phng php
ny ph bin v n n gin, nh gi mau.
Cc yu t c la chn nh gi gm hai loi: cc c tnh lin quan n cng vic v cc
c tnh lin quan n c nhn ng s.
Cc yu t lin quan n cng vic gm c khi lng v cht lng cng vic...
Cc yu t lin quan n c nhn gm c cc c tnh nh s ng tin cy, sng kin, tnh thch
nghi, v s phi hp.
Ngi nh gi in vo mt mu in sn bng cch ghi k hiu vo mc ca mi yu t. Mt
vi cng ty hn mt khong trng ngi nh gi ghi li nhn xt

Tn nhn vin.......................... HNG DN NH GI

Chc danh cng vic........... B
phn ..................................
1. Mi ln xem xt mt yu t. Khng cho php nh gi mt
Giai on nh gi..................
yu t nh hng n vic quyt nh cc yu t khc.
T..............n...........
2. Xem xt s hon thnh cng tc trong sut giai on nh gi.
Tp trung vo cc bin c hin ti hoc cc bin c ring l.
3. Lu rng im trung bnh l im t yu cu. im trn
trung bnh hoc xut sc cho thy rng n hn hn nhn vin
trung bnh.
4. im thp nht l : 1 im, im cao nht l: 5 im.
Km Di trung Trung Gii Xut sc
Cc yu t nh gi bnh bnh
1 im 2 im 3 im 4 im 5 im
Khi lng cng vic
Cht lng cng vic
Tnh ng tin cy
Sng kin
Tnh thch nghi

153
S phi hp
TIM NNG TNG TRNG V PHT TRIN TRONG TNG LAI
......... By gi ang mc ti a hoc gn mc ti a ca kh nng hon thnh cng tc.
......... By gi ang mc ti a hoc gn mc ti a kh nng hon thnh cng tc, nhng c
tim nng ci tin i vi cng tc qu kh nh:
...................................................................
......... C tim nng tin b sau khi c o to v c kinh nghim tt hn.
......... Khng thy c nhng hn ch

PHT BIU CA NHN VIN: ng :............. Khng ng :............

Nhn xt:
.................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................
Nhn vin: .................................. Ngy: ..........................
Qun c: ................................... Ngy: .........................
Cp qun tr duyt:...................... Ngy: .........................

Phng php mc thang im

H v tn: ................. Chc v: ................

Ni lm: ..................
nh gi tnh n....199..
im cho mi yu t: Xut sc 5im, Gii 4im, Trung bnh 3im, Tm 2im, Km 1im
c tnh- Phm cht Ngi nh gi Ngi duyt li
5 4 3 2 1 5 4 3 2 1
Tham vng
C tnh
c Hc vn
tnh Sc khe
Trung thnh
S thch
Nhn cch
Hiu Hot ng hin nay.
bit Hot ng khc.
Th tc v chnh sch
Nhn trch nhim
Ap dng.
Chuyn cn.
Cn thn, chnh xc.
Thc Hp tc, phi hp.
hin Din t.
(lm Theo hng dn.
vic) Dn dp.
154
 Sng kin.
Thng minh.
Phn don.
Mc cng vic.
Tinh thn tit kim
Ngun: R. Wayne Mondy and Robert M. Noe, page 393

Nhn chung, cc cng ty p dng phong php mc thang im u kh ging nhau, tuy nhin
hnh thc p dng thay i tng cng ty. Hnh trn a ra mt mu khc, c mc cho im v
mc cp trn duyt li. im ca mi mc ln nh phm cht, cht lng cng vic, khi lng
cng vic...c tnh bng cch ly tng s im ca mi mc ln chia cho s yu t ca mi
mc ly im trung bnh.
2. Phng php xp hng
Phng php n gin nht c l l phng php hay k thut xp hng (Rangking
method/tecnique) theo ngi c nh gi c xp hng theo th t mi c tnh hay yu
t. Chng hn nh xt v yu t lnh o, c th ngi ny hng mt ngi kia hng hai nhng
xt v mt phn on th kt qu c th khc i. Ngi ta ng dng phng php ny thnh hai
phng php sau y: Phng php xp hng lun phin v phng php so snh tng cp.
- Phng php xp hng lun phin
Theo phng php xp hng lun phin th im nh gi da trn tng c tnh hay yu t, hoc
xt tng qut theo mt th t. Trc ht ngi nh gi lm mt bng danh sch tt c nhng
ngi c nh gi. Chng hn nh danh sch c 22 ngi. Ngi nh gi thy c hai ngi
khng th nh gi xt trn yu t thng minh, ngha l hai ngi ny chng c biu hin g r rt
v yu t ny. Do ngui nh gi gch cho hai ngi ny. Nh vy cn 20 ngi nh gi
mc thng minh. Nh qun tr chia lm hai ct, mi ct 10 s theo th t. Cng vic nh
gia c tin hnh bng cch xem xt ngi no t ra thng minh nht c ghi tn trn mc th
t s 1 ct 1 v gch cho tn ngi trong danh sch. K nh qun tr xem ai l ngi t ra
km thng minh nht th ghi vo mc th t s 20 v gch cho tn ngi trong danh sch.
Cng vic c tip tc bng cch nh gi v ghi tn ngi xp hng 2, hng 3 v tip tc n
s 19.

Bng xp hng nh gi (Rating-Rangking Scale)

Ct 1 Ct 2
1. L Tin Ti 11
2 12
3 13
4 14
5 15
6 16
155
 7 17
8 18
9 19
10 20 Trn Vn To

Phng php ny gip d dng phn bit bng cch so snh cc thi cc: gii nht, km nht. N
cng gip loi c cc kh khn khi mun duy tr cc tiu chun cho mt c tnh.
- Phng php so snh cp
Phng php so snh cp cng tng t nh phng php xp hng lun phin. Th tc nh sau:
nh my tn ca tt c nhng ngi c nh gi trn mt phiu. Ngi nh gi so snh mi
nhn vin vi cc nhn vin khc cng lc. im nh gi ton b ca mi nhn vin c xc
nh bng cch xem ngi c la chn (ngha l c tnh im hn) bao nhiu ln so vi
nhng ngi khc. Phng php so snh cp v phng php xp hng lun phin c hiu qu
nht khi nhm c nh gi tng i nh.

CHT LNG CNG VIC

So snh vi Tn nhn vin c nh gi
Vn L o Lu Bi
Vn + + - -
L - - - -
o - + + -
Lu + + - +
Bi + + + -
Bng c xp hng cao nht.

TNH SNG TO
So snh vi Tn nhn vin c nh gi
Vn L o Lu Bi
Vn - - - -
L + - + +
o + + - +
Lu + - + -
Bi + - - +
Vn c xp hng cao nht
Ghi ch: Du (+) c ngha l tt hn, v du (-) c ngha l km hn
3. Phng php ghi chp cc v vic quan trng
Phng php ghi chp cc v vic quan trng l mt phng php theo khi mt nhn vin c
mt v vic no lm rt tt hay rt xu th cp qun tr ghi chp li trn mt phiu. Mi cng

156
ty c mt biu mu ring. Vo cui giai on nh gi, ngi nh gi s dng h s ny km
theo cc d kin khc nh gi hon thnh cng vic ca nhn vin. Vi phng php ny,
vic nh gi bao qut c giai on nh gi ch khng tp trung vo mt thi im no, chng
hn nnh nhng tun hoc thng cui cng. Tuy nhin cp qun tr c nhiu nhn vin h phi
mt nhiu thi gian ghi chp.

Mu ghi chp v vic quan trng (Mu 01)

V vic tiu cc V vic tch cc

Ngy thng Mc V vic Ngy thng Mc V vic
14-2 M Khch hng phn 3-4 B Lm th nhim v
nn v tnh th l ca ng nghip
yu km

Ngun: Frederick E. Schuster, Human Resource Management, page 475

Ghi ch: Mc M chi v trch nhim giao t nhn s
Mc B chi v s phi hp
Mu ghi chp v vic quan trng (Mu 02)

Ngy thng V vic

Thng ging Ghi chp phiu thm khch hng
Bnh khng in vo phiu thm ng. Anh ta ghi l thm 3
khch hng trong mt ngy. Ti hi Bnh ti sao nh vy, anh tr
li rng con gi ca Anh yu cu anh tham d bui trin lm
tranh ca c y. Do anh b ra mt bui chiu lm vic .
Anh ha rng s khng bao gi lm sai na.
Thng t Chiu mi (sales promotion)
......

Ngun: David Cotton, Keys to Management, page 103

4. Phng php nh gi bng vn bn tng thut
Phng php nh gi bng vn bn tng thut hay cn c gi l phng php nh gi qua
biu mu tng thut. Theo phng php ny, ngi nh gi ch vic vit mt bi tng thut
ngn m t s hon thnh cng vic ca cp di. Phng php ny ch trng vo hnh vi theo
thi cc trong cng tc ca nhn vin, ngha l hnh vi tht gii hoc tht km hn so vi s hon
thnh cng tc hng ngy. nh gi theo loi ny ty thuc vo kh nng vit ca ngi nh gi
v da nhiu vo s ch quan ca ngi nh gi nn n thiu khch quan v thiu tnh chnh
xc.

157
5. Phng php nh mc cng vic
Phng php nh mc cng vic l phng php i chiu so snh vic hon thnh cng vic
ca mi nhn vin vi mt h thng cc nh mc c xy dng trc. nh mc l mt h
thng cc tiu chun phn nh mc xut lng bnh thng m mt cng nhn trung bnh t
c tc bnh thng. Phng php nh mc cng vic c th p dng vi mi loi cng
vic, nhng n thng c s dng rng ri i vi cc cng vic sn xut. C rt nhiu
phng php xc nh ra cc nh mc nh: cc phng php nghin cu hao ph thi gian
qua vic phn tch c ng hoc phng php ly mu thc hin cng vic...
u im ca phng php ny l tnh khch quan ca n. Tuy nhin t c iu , cc tiu
chun nh mc phi khch quan, v nhn vin phi hiu r cc tiu chun nh mc c
thit lp nh th no. Khi phi thay i tiu chun nh mc, cn phi gii thch l do v lp lun
cho vic thay i .
6. Phng php thang im nh gi cn c vo hnh vi
Phng php thang im nh gi cn c vo hnh vi l mt phng php tng hp cc yu t
ca phng php mc thang im v phng php ghi chp cc v vic quan trng. Theo
phng php ny, cc hnh vi i vi cng vic c m t khch quan hn, c trch ra t bn
ghi chp cc v vic quan trng l m t cc hnh vi c hiu qu hay khng c hiu qu. Sau
h sp hng v ph chun cc hnh vi i vi tng yu t mt v phng php BARS i hi
s tham d ca nhn vin, cho nn n c cp qun tr ln cp di chp nhn d dng. Phng
php BARS ng tin cy hn l phng php mc thang im c v th, v do d c bo
v xt trn quan im lut php.
Theo phng php ny, cc mc hon thnh cng tc khc nhau c biu din theo mc
thang im v c m t da theo hnh vi cng tc ca nhn vin . Hnh sau gip ta hiu
c phng php mt cch c th. Trn ct bn tri ngi nh gi ghi s im xp hng t
cao nht l 7 (xut sc), 6 (rt gii), 5 (gii), 4 (trung bnh), 3 (di trung bnh), 2 (rt km), v
1(khng th chp nhn c). Bn ct tay phi, ngi nh gi m t vn tt cc hnh vi cng
tc ca nhn vin trong sut thi gian nh gi.
Phng php ny c trin khai nhm khc phc nhc im ca cc phng php khc. Tuy
nhin nhc im ca phng php ny l cc hnh vi c s dng hng v hot ng hn l
v kt qu. iu ny li cho cc nh qun tr mt vn kh khn tim n l phi nh gi
nhn vin hon thnh cng vic hay hot ng, nhng li khng hon thnh mc tiu mong i.

Phm vi cng vic Hoch nh t chc v ln lch phn cng d n theo ng

thi hn
7[ ] xut sc Trin khai k hoch d n tng th, t liu u , c chp
nhn v phn b k hoch cho mi ngi lin h.
Ln k hoch, truyn thng, v quan st cc giai on quan
6 [ ] rt gii trng; tng trnh hng tun tin ca k hoch. Duy tr s
cp nht ha m t s hon thnh ca d n v nhng vic cha

158
 lm c v s dng cc s ny trnh by bt c s thay
i lch trnh no theo yu cu.
gp mt s trc trc nh
.............................................
5 [ ] gii ............................................
4 [ ] trung bnh ............................................
3 [ ] di trung bnh ............................................
2 [ ] rt km t khi no hon thnh d n v thiu hoch nh v dng nh
1 [ ] khng chp nhn c thiu thn trng. Tht bi ch yu do thiu hoch nh v khng
tm cch ci thin
Ngun: Dale Yoder and Paul D. Staudohar, page 225
7. Phng php qun tr bng mc tiu
Vi phng php qun tr bng mc tiu, trng tm ca vic nh gi chuyn t cc c tnh c
nhn qua s hon thnh cng tc. Vai tr ca nh qun tr chuyn t ngi trng ti phn x qua
vai tr ca ngi c vn hay t vn. Cng vy, vai tr ca nhn vin chuyn t vai tr ca ngi
bng quan th ng sang vai tr ca ngi tham d tch cc.
Da vo logic ca Druker ln McGregor, Kindall v Gatza ra k hoch chi tit nhm thc
hin mt chng trnh nh gi thnh tch cng tc vo nm 1963, da vo 5 im sau y:
1. Cc c nhn tho lun bn m t cng vic vi cp trn ca mnh, v h ng v ni
dung cng vic v tm quan trng ca cc nhim v chnh- l cc vic cn phi
lm v trch nhim bo co v cc vic .
2. C nhn ra cc mc tiu hon thnh cng tc cho mi mt trch nhim trong thi
gian ti.
3. C nhn gp cp trn tho lun v chng trnh mc tiu ca c nhn .
4. C hai bn u ra cc chi tiu nh gi tin v ra cch o lng tin b
.
5. Cp trn v cp di gp nhau cui giai on nh gi tho lun cc kt qu n lc
ca cp di c t c cc mc tiu ra trc y hay khng.

Xc nh nhng vn c bn trong Thc hin nh gi hng nm

cng vic

Xc nh cc mc tiu trong thi gian n nh

Pht trin k hoch thc hin Xem xt s tin b, iu chnh k hoch

v mc tiu

159
 a) u im ca qun tr theo mc tiu
Chng trnh qun tr mc tiu ra cc mc tiu v phng php nh gi nhn vin
theo mc tiu pht trin ca doanh nghip.
Nhn vin c nh hng v cch thc, yu cu hon thnh cng vic, t tin v c
kch thch, ng vin tt hn trong qu trnh pht trin c nhn.
Cc quan h giai tip trong doanh nghip c pht trin, lnh o v nhn vin c
iu kin gn gi, hiu bit, phi hp lm vic tt hn.
b) Nhc im ca qun tr theo mc tiu
Khi lnh o ra cc mc tiu khng ph hp, chng trnh qun tr theo mc tiu
d tr nn c on, tn nhiu thi gian.
Qun tr theo mc tiu thng ch trng qu nhiu vo cc mc tiu o lng c do
c th lm gim cht lng hoc coi nh mt s yu t trch nhim trong cng
vic.
Nhn vin thch t ra cc mc tiu thp d hon thnh.
8. Phng php nh lng
Cc qun tr gia trong vic nh gi nng lc thc hin cng vic ca nhn vin, nht l i vi
nhn vin lm vic ti cc b phn hnh chnh, qun tr, vn phng v cc nhn vin khc hng
lng theo thi gian. Do phng php nh gi nng lc thc hin cng vic bng nh lng
s gip vic nh gi chnh xc v r rng:
- Xc nh c cc yu cu ch yu khi thc hin cng vic
Trc ht nh lnh o cn ch cho nhn vin bit l h c nhng yu cu ch yu g i vi
nhn vin thc hin cng vic. Cc cng vic khc nhau s c cc yu cu khc nhau v chuyn
mn nghip v, tnh tnh, sc khe...Nu b im km i vi bt cu yu cu ch yu no, nhn
vin cng c th b thuyn chuyn cng tc hoc cho ngh vic. do , s lng cc yu cu ch
yu ny khng nn nhiu qu, cng khng nn t qu.
- Phn loi cc mc tha mn yu cu khi thc hin cng vic
Mi yu cu thng c phn thnh 5 mc : xut sc, kh, trung bnh, yu v km. Mc
km l khng th chp nhn c, xng ng cho ngh vic hoc phi chuyn sang thc hin
cng vic khc. Mc xut sc th hin nhn vin hon thnh p ng yu cu cao nht v mt
, v xng ng c im 9 hoc 10. mi mc , nn c cc im minh ha c th.
Mc xut sc i vi yu cu no ...
Mc kh i vi yu cu no .......
- nh gi tm quan trng ca mi nhm yu cu i vi hiu qu thc hin cng vic
ca nhn vin
Cc yu cu khc nhau c tm quan trng khc nhau i vi hiu qu thc hin cng vic, iu
ny cn c th hin qua im trng s ca tng yu cu. Cn lu l tm quan trng ca mi
yu t ch yu trong hot ng ca nhn vin s khng ging nhau cc daonh nghip khc

160
nhau. C th p dng cc phong php sau y xc nh tm quan trng ca mi yu cu i
vi kt qu thc hin cng vic:
Sp xp th t v cho im.
So snh cp v cho im
- nh gi tng hp v mc hon thnh hay nng lc thc hin ca nhn vin
Mt nhn vin c th nh gi xut sc v mt ny, kh v mt khc. nh gi tng hp v nng
lc thc hin cng vic (mc hon thnh cng tc) ca nhn vin s c cn c trn s
im trung bnh ca cc yu cu, c tnh n trng s ca cc yu cu , theo cng thc:
Trong :
Gt/b: im tng hp cui cng, nh gi mc hon thnh cng tc ca nhn vin.
n: S lng cc yu cu ch yu i vi nhn vin thc hin cng vic
Ki: im s chi tm quan trng ca yu cu ch yu I
Gi: im s nh gi mc hon thnh cng vic ca nhn vin theo yu cu i. Gi c
xc nh cn c trn c s so snh tnh hnh thc hin cng vic ca nhn vin vi mc phn
loi trong bc 2.
Kt qu nh gi cui cng v nng lc thc hin cng vic ca mt nhn vin da theo nguyn
tc sau:
Nu nhn vin b nh gi km bt k yu cu ch yu no, nhn vin s b nh gi
chung l km v c th b chi ngh vic hoc thuyn chuyn cng tc.
Khi nhn vin khng b bt k im km no, cn c vo s im Gt/b nhn vin s
c nh gi nh sau:
Nu Gt/b > 8,5: nhn vin c nh gi l xut sc.
Nu 7<= Gt/b < 8,5: nhn vin c nh gi l kh.
Nu 5,5 <= Gt/b < 7: nhn vin c nh gi l trung bnh.
Nu Gt/b < 5,5: nhn vin c nh gi l yu.
Bng nh gi nng lc thc hin cng vic ca nhn vin

Yu cu ch yu Tm quan trng im ca nhn vin

1. Chuyn mn nghip v
2. c im c nhn.
3. ..............
Tng im nh gi

Lu : Vi cng mt loi cng vic, ti cc n v, doanh nghip khc nhau, c th s c s

khc nhau v s lng, ni dung cc yu cu tiu chun v im trng s ca cc yu cu khc
nhau trong thc hin cng vic.

161
VI. NNG CAO HIU QU CNG TC NH GI
1. Cc sai lm cn trnh nng cao hiu qu cng tc nh gi nhn vin
Theo Dessler, cc sai lm thng mc phi trong nh gi thc hin cng vic ca nhn vin gm
c:
Tiu chun khng r rng: Hi ng nh gi cn phn nh r yu cu, s khc bit cc mc
xut sc, kh, trung bnh, yu v km. Trong thc t, nhiu khi nhn vin khng bit h cn
nhng k nng no v lm c nhng g c xp vo loi xut sc hoc kh,... i khi c
ngi nh gi v nhn vin u khng c khi nim chnh xc v cch thc phn loi, do ,
nhn vin khng c gng phn u t loi xut sc. Khi tiu chun khng r rng v c th,
s dn n tnh trng cng mc thc hin cng vic, nhng nhn vin b phn ny c
nh gi l xut sc, cn nhn vin b phn khc b coi l trung bnh hoc cc thnh vin trong
hi ng c nh gi hon ton khc nhau v cng mt nhn vin.
- Li thin kin: Nhiu lnh o c xu hng nh gi nhn vin ch da vo mt yu t,
mt c im no ni tri ca nhn vin. V d, lnh o c th nh gi nhn vin rt tt cn
c vo kh nng giao tip, kh nng th thao vn ngh.... ca nhn vin.
- Xu hng thi qu: Mt s lnh o c xu hng nh gi tt c nhn vin u theo mt
xu hng qu cao hoc qu thp. Tt c u khng t yu cu hoc tt c u rt tt. Cch nh
gi ny khin nhn vin bi quan hoc t tha mn vi mnh v khng mun c gng phn u
thc hin cng vic tt hn.
- Xu hng trung bnh ch ngha: y l cch nh gi tt c nhn vin u trung bnh,
khng ai tt hn cng khng c ai yu km, mi ngi u nh nhau. iu ny gy tr ngi
cho vic nh gi v bi dng kh nng thng tin cho nhn vin, khng ng vin c nhng
c nhn thc s c nng lc gii.
- Li nh kin: Li ny thng xy ra khi lnh o c nh kin v nhng s khc bit
gia cc c nhn nh tui tc, qu qun, gii tnh...V d, mt nh lnh o c th c nh kin
vi cc n h l tui ngoi 40, khi , nhng h l tui ny thng s b nh gi chung l
khng tt. Tng t, mt lnh o c th c n tng khng tt v mt nhn vin c qu vng
X, sau , ng s nh gi tt c nhng nhn vin khc qu vng X l khng tt.
2. Yu cu i vi cp lnh o nng cao hiu qu nh gi nhn vin
Lm cho nhn vin tin rng nh gi thc hin cng vic l cng bng v khuyn
khch h ch ng, tch cc tham gia vo trong tin trnh nh gi.
nh k thc hin cng tc dnh gi thc hin cng vic. Nu nhn vin lm tt, cc
nhn xt, nh gi v vic thc hin cng vic s lm cho h phn khi, hng say lm
vic, ngc li nu h cha lm tt, h cng c c hi tim hiu v cc thim khuyt
v t hon thin.
Quan tm i vi nhn vin v hiu bit cng vic ca nhn vin. Gia lnh o v
nhn vin cn c s nht tr v nhng yu cu, trch nhim, tiu chun trong thc hin
ca nhn vin. Khi nhn vin thc hin cng vic cha tt, lnh o cn hng dn c

162
 th cho nhn vin bit cch thc sa cha nhng khuyt im trong thc hin cng
vic.

VI. PHNG VN NH GI VIC THC HIN CNG VIC CA NHN VIN

1. Mc ch ca phng vn
Mt trong nhng vn quan trng nht ca tin trnh nh gi vich thc hin cng vic ca
nhn vin l tho lun vi nhn vin v kt qu thc hin cng vic ca h. Nhn vin s c
bit lnh o nh gi h nh th no v h cn lm g thc hin cng vic tt hn. Cung cp
thng tin phn hi cho nhn vin l mt trong nhng phng php quan trng nht nhm kch
thch, ng vin h t hon thin v lm vic tt hn.
Thng thng nhn vin thng rt thn trng vi nhng iu nhn xt, thi v hnh vi ca
nh lnh o. Ty theo mc ch ca phng vn v i tng nhn vin, nh lnh o c th la
chn mt trong ba hnh thc phng vn:
Tha mn- thng tin
Hnh thc phng vn ny c p dng i vi nhng nhn vin c tim nng, thng c nh
gi l c mc thc hin cng vic hin nay tt. Nh lnh o s tho lun vi nhn vin v k
hoch ngh nghip v cc chng trnh hnh ng c th nng cao trnh chuyn mn, k
thut, nng lc qun l...to iu kin cho nhn vin c kh nng c th thc hin nhng
cng vic hoc cc ch v c yu cu cao hn trong doanh nghip.
Tha mn- khng thng tin
Hnh thc phng vn ny c p dng i vi nhng nhn vin hon thnh tt cng vic hin
ti nhng khng c kh nng, iu kin thng tin do cc nguyn nhn:
- Doanh nghip khng c chc v trng
- Nhn vin b hn ch v trnh gio dc, o to.
- Bn thn nhn vin khng c nguyn vng thng tin
Trong trng hp ny, nh lnh o cn tm ra cc bin php khuyn khch nhn vin tip tc
duy tr v nng cao kt qu thc hin cng vic nh to mi trng lm vic thun li hn, tng
qu, tng thm thi gian ngh php...
Khng tha mn- thay i:
Hnh thc phng vn ny c p dng i vi nhng nhn vin khng p ng c cc tiu
chun mu trong thc hin cng vic. Khi nh lnh o c hai cch gii quyt:
- Hng dn nhn vin cch thc sa cha, iu chnh nhng sai st ca h trong thc
hin cng vic.
- Chuyn nhn vin sang thc hin cng vic khc, c yu cu thp hn, thm ch c th
phi cho nhn vin ngh vic nu nhn vin khng th sa cha, iu chnh cc sai st,
yu km trong thc hin cng vic.
2. Nhng iu cn n trnh

163
Cc nh lnh o c th gp mt s kh khn khi tho lun vi nhn vin v nh gi thc
hin cng vic nh sau:
Khng c kh nng ph bnh. Nhiu nh lnh o cm thy rt kh khn khi phi ph
bnh nhn vin, ngc li nhn vin cm thy rt kh chp nhn ph bnh ca cp
trn. Cc nghin cu cho thy, c khong mt na s nhn vin s tr nn phng ng
khi b ph bnh v phn ln nhn vin cm thy h thc hin cng vic tt hn l nh
o nh gi v h.
Khng c kh nng cung cp thng tin phn hi. Mt s ngi lnh o khng bit
cung cp thng tin phn hi cho nhn vin. H thng a ra nhn xt c tnh chung
chung kiu:
- Cht lng sn phm ca anh (ch) cha c cao.
- Anh (ch) cn thay i quan im.
- Cng vic ca anh (ch) cha c tt lm, cn thc hin tt hn.
- Anh (ch) cn ci m, chan ha hn...
Vi nhng nhn xt, nh gi nh vy, nhn vin s gp kh khn trong vic sa i cc sai st
trong thc hin cng vic ca mnh.
Khng bit cch ph phn cc s vic, vn c th. Nhiu nh lnh o ph phn
c nhn thay v cn ph phn cc s vic, vn c th. Mt s ngi lnh o t cho
mnh l cc nh tm l v c gng t c nhng s thay i v c nhn ca nhn
vin v hy vng nhng s thay i ny s lm cho nhn vin thc hin cng vic tt
hn. Tuy nhin, thc t cho thy, y khng phi l cch gii quyt thng minh.
3. Trnh t thc hin phng vn vi nhn vin
3.1. Chun b cc ni dung phng vn nhn vin
Trc khi tin hnh tho lun vi nhn vin, lnh o cn c s chun b cc thng tin cn thit
v nhn vin nh: khi lng v cht lng cng vic c thc hin, mc tun th k lut
lao ng... Mi ch tiu t ra trong thc hin cng vic ca nhn vin, ngi lnh o cn xem
xt k lng, nhn vin t c cc ch tiu no, ch tiu no cha t c, mc t
c c th l bao nhiu? Nh lnh o nn ghi li nhng im cn phi tho lun vi nhn vin
trong phng vn. Cui cng nh lnh o nn thng bo cho nhn vin bit trc thi gian v ni
dung phng vn nhn vin c th chun b trc cc cu hi hoc cc vn cn tho lun vi
nh lnh o.
3.2. Thng bo cho nhn vin v nhng quyn li ca phng vn
Nhn vin cn c thng bo trc v nhng quyn li ca h c th lin quan n phng vn
nh phng vn c nh hng nh th no n cc vn v lng thng, thuyn chuyn
hoc thng tin ngh nghip ca nhn vin.
3.3. Ch r nhng thnh cng v hn ch ca nhn vin
Cc nh lnh o nn bt u tho lun bng vic a ra nhng li nhn xt nh gi tt v
nhng cng vic m nhng nhn vin thc hin tt. Ghi nhn nhng c gng v tin b ca

164
nhn vin l phn rt quan trng trong phng vn nh gi vic thc hin cng vic ca nhn
vin. Sau , nh lnh o mi i vo phn tch ch ra nhng im cn yu km cn khc phc
ca nhn vin ng thi tho lun vi nhn vin tm hiu v nguyn nhn ca s yu km
cng nh cng tm kim phng hng khc phc.
3.4. Khuyn khch s hp tc ca nhn vin
Trong sut qa trnh phng vn, nh lnh o cn khuyn khch nhn vin hp tc tham gia
tho lun thng qua vic trnh by kin v quan im c nhn ca h. iu ny cho php nh
lnh o tm hiu c nguyn nhn thc s ca nhng vn tn ti trong thc hin cng vic
ca nhn vin. Hn na, y cn l c hi lnh o v nhn vin c c s hiu bit v cm
thng vi nhau qua m xa i nhng sai lch trong nhn thc hoc cc thnh kin tiu cc c
th c gia hai bn v cc tiu chun mu trong nh gi thc hin cng vic.
3.5. ra chng trnh pht trin
Bc cui cng trong qu trnh phng vn m nh lnh o phi lm l ra c mt chng
trnh pht trin cho nhn vin. Nh lnh o cn ch ra cc chng trnh hun luyn, cc phng
php c th m nhn vin cn phi p dng nng cao k nng ca mnh v mi lin h ca cc
chng trnh pht trin vi s thnh cng trong cng vic ca nhn vin.

VII. QUN L VIC NH GI NHN VIN

Vic nh gi hot ng ca nhn vin s gim ngha nu nh nhng kt qu c nh gi
i vi nhn vin khng c lu gi li mt cch c h thng nhm gip cho nh qun tr theo
di c ng thi pht trin cng nh nhng cng lao ng gp ca mi c nhn cho doanh
nghip trong qu kh. V vy, mt h thng lu tr thng tin nh gi tt s c ngha rt ln
trong vic cung cp nhng thng tin b ch gip cho cc nh qun tr c th a ra cc quyt nh
khen thng, bt cng nh k lut chnh xc, hp l, thc y mi nhn vin u c gng
vn ln t nhng thnh tch cao hn trong cng tc.
Theo kinh nghim ca nhiu doanh nghip thnh t trn th gii, lu gi thng tin nh gi
cng vic ca nhn vin ngi ta thng s dng mt h thng cc loi h s theo di nhn vin
bao gm cc loi sau:
1. Bn tm tt nhn lc v h s pht trin
y l h s qun l c bn cc nh qun tr theo di nhng c trng c bn ca mi nhn
vin trong doanh nghip. Trong h s ny, thng tin v mi nhn vin u c thu thp v sau
lu gi di dng bn tm tt vi nhng ni dung ch yu sau:
- Trnh hc vn ca nhn vin.
- tham gia cc kha hc no do c quan, doang nghip t chc.
- Nhng s thch v ngh nghip v chuyn mn.
- S thch v mong mun c o to v pht trin thm.
- Kh nng ngoi ng.
- Cc k nng v nng khiu c bit.
165
 - Tnh trng sc khe v gia nh.
- Tnh trng ngha v qun s...
2. S thay i nhn lc
Loi h s ny cc nh qun tr thng s dng bit r cc ng vin trong ni b doanh
nghip c kh nng v thch hp vi cc v tr cng tc quan trng c ch ra trong c cu t
chc ca doanh nghip. Qua s ny s cho ta thy:
- Kh nng hon thnh cng vic hin ti v kh nng thng tin trong tng lai k c
nhng ngi ang m nhim cng vic v nhng ngi d kin s c b thay th trong
tng lai.
- Cho thy nhng mt mnh, yu ca mi c nhn t m xc nh mi ngi cn phi
o to b sung thm nhng g c th p ng c chc v hin ti hoc chc v mi d
kin trong tng lai, bit c v tr cng tc no hin ang cn thiu ngi c kh nng m
nhim hoc s thiu trong tng lai.
- C s xy dng s ny l Bn m t cng vic v Bn chi tit tiu chun cng vic
c gii thiu trong ni dung phn tch cng vic phn trc.
3. H thng thng tin qun l nhn vin bng my tnh
Hin nay c rt nhiu phn mm v qun l h s nhn vin ca cc hng tin hc trong v ngoi
nc thit k ang s dng v lu hnh rng ri. Cc thng tin thng c cp nht trong h s
ny l:
- M s kinh nghim cng vic: l Bn m t cng vic bao gm tn chc danh hoc m
s cng vic trong cng ty sao cho cng vic hin ti, trc kia hoc d kin trong tng lai c
th m ha c.
- Kin thc v sn xut ca nhn vin c v cn phi b sung thm.
- Kinh nghim v cng tc hin ti ca nhn vin
- Trnh hc vn chnh quy
- Cc kha o to b sung m nhn vin tham gia
- Kh nng ngoi ng
- S thch ngh nghip v nguyn vng ca nhn vin.
- Thnh tch cng vic m nhn vin rt trong qu kh v hin ti.
- Tnh trng gia nh v sc khe...
4. H s thuyn chuyn
Nh cc loi h s ny m nh qun tr d dng hn trong vic tin hnh thuyn chuyn cng
vic cho nhn vin. Vic thuyn chuyn ny c hai dng:
- Thuyn chuyn sn xut: Loi thuyn chuyn ny nhm p ng kp thi nhng yu cu v
lao ng c th cho cc hot ng sn xut khc nhau trong qu trnh sn xut.
- Thuyn chuyn nhn vin: Loi thuyn chuyn ny nhm p ng nh cu pht trin v
hon thin ca nhn vin, to ra s ph hp hn ca ngi nhn vin mi vi cng vic m h

166
ang thc hin ng thi qua vic lun chuyn ny ngi ta cn thc hin hnh thc lun chuyn
cng vic nhm trnh s nhm chn trong cng vic v pht huy ht kh nng ca nhn vin.
5. H s thng chc
Nh h thng h s nhn vin ny, cp lnh o d dng quyt nh bt, thng chc cho mt
ngi no mt cch khch quan da vo cc yu t sau:
- Thm nin cng tc trong ngh
- Kt qu trc nghim thng thng
- Ti nng v thnh tch c nhn
- Giy chng nhn tham gia cc lp hun luyn
6. H s ging chc
Cng da vo h thng h s qun l nhn vin c tn gi l h s ging chc m cc nh qun
tr d dng p dng cc bin php ging chc khi cn thit da vo cc yu t nh:
- Chy li lao ng
- Thiu kh nng m nhim cng vic
- Khng chu hc hi thm
- Cc yu t tm l do s nh hng ca vic nh gi v bt vt qu kh nng thc t
ca nhn vin. y chnh l hiu ng ca mt nguyn l qun l c tn gi l: Nguyn l Peter
Nguyn l ny cho rng nhiu nhn vin v cc nh qun tr c xu hng c bt n mt
chc v cao hn kh nng m h c th m nhim c, iu ny xut pht t vic cp qun tr
thng nh gi nhng cn b, nhn vin ang lm vic tt cao hn kh nng thc t m h c.
V th khi xem xt bt ct nhc h ln qu cao h khng kham ni. iu ny dn n cht
lng cng tc ca h ngy cng ti i mc d khi chc v c h lm vic rt tt, i khi iu
ny thm ch cn lm h hong lon, th ng v lun lo lng.

CU HI N TP

1. nh gi vic hon thnh cng vic l g?

2. Hy trnh by nhng mc tiu v chnh sch nh gi thnh tch cng tc? Cc bc trong
tin trnh nh gi thnh tch cng tc?
3. Theo bn ai l ngi c trch nhim nh gi thnh tch cng tc?
4. Hy trnh by cc phng php nh gi vic hon thnh cng vic ca nhn vin, nu u
nhc im ca tng phng php v nhn xt xem phng php no ph hp vi iu
kin Vit nam.
5. Theo anh (ch), nhng sai lm trong nh gi vic thc hin cng vic ca nhn vin c
th dn n nhng hu qa g.
6. Mc ch v ni dung c bn ca cc loi h s qun l nhn vin.

167
 CHNG X

NGHIN CU, PHT TRIN H THNG TIN LNG V I

NG TRONG DOANH NGHIP

Tin lng c ngha quan trng trong vic to ra ng c thc y tt c cc cp bc nhu cu

ca ngi lao ng theo l thuyt phn cp nhu cu ca Maslow. c bit khi con ngi hnh
ng tho mn cc nhu cu bc thp th tin ng vai tr l phng tin c bn con ngi
thc hin iu . Ngi ta cn tin m bo cho cc nhu cu cuc sng ca h v ca gia
nh h. V mt l lun th, khi con ngi nng cao cp bc nhu cu, tin bt u gim dn
ngha thc y v tr thnh mt thc o gi tr ca s thnh t.
Tuy nhin hin ti hu nh trn th gii, cha c ni no tin khng cn l thc y vt cht i
vi ngi lao ng c. C th ni no ngi ta tr lng cho cng nhn cao n mc n
khng cn my ngha vt cht i vi h nhng n vn cha cao n mc khng cn cht
ngha vt cht no. Mt khc, nhu cu vt cht ca con ngi khng phi bt bin m n lun
bin i ty theo nhng iu kin c th ca mi trng sng, nn cha d g tin mt i ngha
kch thch vt cht ca n.
V vy, chnh sch tin lng v i ng trong doanh nghip c tm quan trng c bit trong
vic to ra ng c lm vic mnh m cho ngi lao ng. V i vi ngi lao ng th vic
tho mn nhu cu v tin ch yu l c thc hin thng qua cc khon thu nhp bng tin t
doanh nghip, trong c bit l tin lng.
Lng bng v i ng l khi nim dng ch v mi loi phn thng m mt c nhn nhn
c i ly sc lao ng ca mnh.
Lng bng v i ng gm hai phn: Phn lng bng i ng v mt ti chnh v v mt phi
ti chnh. Phn ti chnh bao gm ti chnh trc tip v gin tip. Ti chnh trc tip bao gm
lng cng nht, lng thng, tin hoa hng v tin thng. Ti chnh gin tip bao gm cc k
hoch m cng ty p dng bao gm: Cc k hoch bo him nhn th, y t, cc loi tr cp x
hi; cc loi phc li bao gm hu bng, an sinh x hi, n b cho cng nhn lm vic trong
mi trng c hi, lm vic thay ca, lm vic ngoi gi, lm vic vo ngy ngh l...; cc tr cp
v gio dc; tr lng trong trng hp vng mt v ngh h, ngh l, m au, thai sn...

I. MT S VN L LUN CHUNG V TIN LNG TRONG DOANH NGHIP

1. Bn cht ca tin lng:
Trc y, ngi ta coi tin lng nh l mt b phn ca thu nhp quc dn biu hin di hnh
thi tin t c nh nc phn phi c k hoch cho ngi lao ng ph hp vi s lng, cht
lng lao ng ca mi ngi cng hin cho x hi. V bn cht, tin lng khng c xem
l gi c sc lao ng, n l mt khi nim thuc phm tr phn phi.
Trong nn kinh t th trng, tin lng l biu hin bng tin ca gi c sc lao ng, n l gi
tr ca sc lao ng m ngi s dng lao ng phi tr cho ngi cung ng sc lao ng. Gi
ny c hnh thnh thng qua quan h cung cu trn th trng sc lao ng trong khun kh
168
ca php lut hin hnh. V bn cht, tin lng c xem l gi c ca hng ha sc lao ng,
n l mt yu t thuc v phm tr chi ph.
Ngoi ra i khi ngi ta cn s dng khi nim tin cng, l mt biu hin khc ca tin
lng. N l s tin tha thun cho vic mua bn sc lao ng trong cc hp ng thu lao ng
c thi hn. Trong nhiu trng hp, tin cng cn c hiu l s tin c tr cho mt n v
thi gian lao ng hoc theo mt khi lng cng vic c thc hin thng qua s tha thun
ca ngi mua v ngi bn trn th trng t do.

2) ngha ca tin lng trong doanh nghip

a) i vi ch doanh nghip: Tin lng l mt yu t quan trng ca chi ph sn xut, mc
ch sn xut kinh doanh ca ch doanh nghip l thu li nhun ti a, mun vy ngi s
dng lao ng cn phi cc tiu ha chi ph tin lng. Tuy nhin iu ny khng hon ton
ng v tin lng ngoi bn cht l chi ph n cn l phng tin to ra gi tr mi. Vi mt
mc chi ph tin lng thp cc doanh nghip s khng huy ng c sc lao ng cn thit
cho hot ng ca doanh nghip, iu ny dn n vic gim quy m hot ng ca doanh
nghip ng thi lm gim li nhun. Mt khc vi mc tin lng thp, ngi lao ng s
khng c ng lc lm vic mnh m nn nng sut lao ng thp lm cho t l chi ph tin
lng trong sn phm tng ln ko theo t sut li nhun gim.
Vi mt mc lng cao, doanh nghip s c kh nng li ko thm lao ng gii m rng sn
xut, tng quy m hot ng lm tng quy m li nhun. Vic mc lng cao s c tc dng tch
cc trong vic to ra ng lc lm vic mnh m cho ngi lao ng nh m nng cao nng
sut, ci thin t sut li nhun. Tuy nhin vic tr lng cao c th nh hng trc tip n vic
gia tng quy m chi ph, c bit l trng hp tc tng tin lng nhanh hn tc tng ca
nng sut lao ng.
Tm li, i vi ch doanh nghip tin lng va l yu t chi ph cn c kim sot song tin
lng cng li va l phng tin kinh doanh nn cn c m rng, gii quyt mu thun
ny doanh nghip cn phi xy dng mt chnh sch tin lng m bo li ch cho doanh
nghip.
b) i vi ngi lao ng: Tin lng chnh l s b p nhng hao ph lao ng m h b
ra, l ngun thu nhp ca h, kha cnh ny h mong mun c tr lng cao. Tin lng
tha ng s kch thch nhit tnh lao ng ca nhn vin nh m to iu kin tng nng sut,
cht lng dn n tng li nhun cho doanh nghip v qua gin tip lm tng phc li cho
ngi lao ng.
Tin lng thp s lm kit qu sc lao ng ca nhn vin, lm hn ch nhit tnh lao ng ca
h, iu ny dn n tnh trng cng nhn b vic lm, nh cng hoc lm vic u oi nng sut
thp kt qu l li nhun doanh nghip gim, thua l.
Ngi lao ng cng khng th i hi tng lng qu cao v iu s lm cho doanh nghip
phi xem xt li k hoch s dng lao ng khi chi ph s dng lao ng cao ln nh ct gim
quy m sn xut hoc ngng sn xut, u t chiu su tng nng sut lao ng... tt c iu

169
ny u dn n kt qu l gim quy m s dng lao ng cng c ngha l lm cho c hi c
vic lm n nh ca ngi lao ng b mt i.
Xt kha cnh khc, tin lng cn c xem l s tn trng v tha nhn, gi tr ca lao ng
c o lng thng qua tin lng ng thi n cng th hin s cng bng thng qua mi
quan h tin lng gia cc c nhn.
3) Nguyn tc hnh thnh mc lng trong doanh nghip
Sc lao ng l mt yu t c bn ca mi qu trnh sn xut kinh doanh, n l phng tin
kt hp cc yu t khc nhm to ra sn phm, dch v cung cp ra th trng qua m doanh
nghip thu c li nhun.
Mc tiu ca doanh nghip l ti a ha li nhun, vic ti a ha ny c xc nh thng qua
mc sn lng ti u, t m doanh nghip xc nh c s lng lao ng ti u cn thu .
Trong nn kinh t th trng, sc lao ng l mt th hng ho c bit c mua bn trn th
trng sc lao ng c s kim sot ca chnh ph. Cc doanh nghip mun m bo t c
cc mc tiu kinh doanh ca mnh cn phi huy ng c y sc lao ng theo ng yu
cu ca cng vic.
Tuy nhin mun thu mn c lao ng theo yu cu, cc doanh nghip cn phi mua sc lao
ng trn th trng vi mt mc gi no , mc gi ny chnh l mc lng m doanh nghip
phi tr cho ngi cung cp sc lao ng. Thng th mc gi ny do th trng quyt nh
thng qua quan h cung cu, nhng ng gc doanh nghip, cc nh qun l cn phi cn
nhc gi no th nn mua v gi no th khng nn tip tc mua m chp nhn ct gim quy m
sn xut m bo ti a ho li nhun. V nguyn tc trong di hn mc lng doanh nghip
tr cho ngi lao ng khng c ln hn doanh thu bin ca ngi nhn vin thu cui cng.

DTBL

CPB L N0

ML CPB L
M0
M1

DTBL

Hnh trn cho thy mc lng bin ML khng th thp hn mc doanh thu bin DTBL do lao
ng c thu mn cui cng to ra, tc l:
ML DTBL

4. Quan im hin i v ch th lao v i ng trong doanh nghip:

170
Trong doanh nghip ngi ta khng ch quan tm n thun n lng bng vi t cch l th
lao lao ng mang tnh cht ti chnh, m cn phi quan tm n nhng i ng khc phi ti
chnh. Sau gn mt th k, cc l thuyt gia v qun tr mi khm ph ra rng ti cc nc cng
nghip, vt cht nh lng bng v tin thng chi l mt mt ca vn . Ti nhiu ni, i ng
phi ti chnh ngy cng quan trng hn. chnh l bn thn cng vic, v mi trng lm vic.
Bn thn cng vic c hp dn khng, c thch i hi sc phn u khng, nhn vin c
c giao trch nhim khng, cng nhn c c hi c cp trn nhn bit thnh tch ca mnh
hay khng, khi lm vic h c cm gic vui khi hon thnh cng vic hay khng, v h c c hi
thng tin khng.
Khung cnh lm vic cng l mt yu t quan trng trong x hi hin nay trn th gii. l cc
chnh sch hp tnh, vic kim tra kho lo, ng nghip hp , cc biu tng a v ph hp,
cc iu kin lm vic tha mi, gi lm vic uyn chuyn...

II. CC YU T NH HNG N TH LAO LAO NG

Khi hoch nh cc k hoch lng bng, cc cp qun tr ca cng ty cn phi nghin cu k
cc yu t nh hng n lng bng v i ng

Bn thn cng vic

nh gia cng vic

Th trng lao ng Bn thn nhn vin

- Lng bng trn th n nh mc lng - Mc hon thnh
trng cng vic
- Chi ph sinh hot Lng bng v - Thm nin
- Cng on i ng cho tng - Kinh nghim
- X hi c nhn - Thnh vin trung
- Nn kinh t thnh
- Lut php - Tim nng ca NV

Mi trng cng ty
- Chnh sch
- Bu khng kh vn
ha
CC YU T NH-HNG
C cu tN
chc TH LAO LAO NG
- Kh nng chi tr

171
1) Mi trng ca cng ty
a- Chnh sch ca cng ty
Lng bng v i ng va l mt chi ph tn km va l mt loi ti sn. Chi ph tn km phn
nh qua chi ph lao ng. Trong cc ngnh dch v, chi ph lao ng chim vo khong 50% tng
chi ph. Tuy nhin, lng bng v i ng cng l mt loi ti sn v n thc y nhn vin n
lc. N l mt tim nng nh hng n hnh vi lm vic ca nhn vin, thc y nhn vin lm
vic c nng sut hn. Lng bng gip cho nhn vin ci tin cng tc, gia tng nng sut, v t
l s ngi b vic s thp hn.
b- Bu khng kh vn ha ca cng ty
Bu khng kh vn ha ca cng ty nh hng rt ln n cch tuyn chn nhn vin, n thi
ca cp trn v cp di, n hnh vi cng tc, n vic nh gi TTCT, v do nh hng n
vic sp xp lng bng v i ng.
Mt cng ty mun ng u trong vic tr lng cao hn cc cng ty khc. Cc cng ty ny
mun thu ht nhn ti, bi v h cho rng tr lng cao hn cc hng khc s thu ht cc ng
vin c kh nng cao hn. Tr lng cao cng thc y nhn vin lm vic c cht lung cao, v
nng sut cao, v v th chi ph lao ng cho tng n v sn phm s thp hn.
Mt s cng ty khc li p dng mc lng thnh hnh- ngha l mc lng trung bnh m hu
ht cc cng ty khc ang p dng. H cho rng h vn c th thu ht nhng ngi c kh nng
vo lm vic, ng thi h vn duy tr c v th cnh tranh ca mnh bng cch khng nng gi
cc sn phm hoc dch v ca mnh. Nhiu loai cng vic trong dy chuyn sn xut chi i
hi cng nhn c kh nng trung bnh l c ri. Trong trng hp ny, mt cng nhn xut sc
cng khng c nng sut cao hn mt cng nhn c kh nng trung bnh. Chng hn nh vn b
long trong dy chuyn sn xut.
C cng ty li p dng chnh sch tr lng thp hn mc lng hin hnh. C hai l do ti sao
cc cng ty ny li tr lng thp: mt l cng ty lm vo tnh trng ti chnh kh khn; hai l h
cho rng h khng cn cng nhn gii lm nhng cng vic rt n gin. Nhng cc cuc
nghin cu chng t rng tr lng thp khng c ngha l tit kim c mt khon tin chi
ph lao ng. Ngc li cng ty s tn km hn, bi v cng nhn lm vic s khng c nng
sut, t l s ngi lm vic tt b i s cao tm ni khc tr lng cao hn.
c- C cu t chc ca cng ty
C cu t chc ca mt cng ty cng nh hng n c cu tin lng. Trong mt cng ty ln c
nhiu giai tng, nhiu cp qun tr, th qun tr cp cao thng quyt nh c cu lng bng.
Chnh iu ny d gy bt li cho nhn vin bi v cp cao t i su i st nhn vin. Ngc li
i vi cc cng ty c t cp qun tr, hoc ngay c cc hng ln c nhiu cp bc qun tr, nu h
cho cp qun tr trc tuyn quyt nh cc vn lng bng, cng nhn s c hng lng
hp l hn, v cc cp qun tr ny i su i st cng nhn hn. Do , lng bng v i ng
cng ty thuc vo c cu ca cng ty.

172
Kh nng chi tr ca cng ty, v th ti chnh ca cng ty, tnh hnh kinh doanh ca cng ty cng
l nhng yu t quan trng quyt nh c cu lng bng v i ng ca cng ty. Cc hng kinh
doanh thnh cng thng c khuynh hng tr lng cao hn mc lng trung bnh trong x hi.
2) Th trng lao ng
a- Lng bng trn th trng
Trn th trng, cng ty lun nm v th cnh tranh gay gt. D cng ty cn phi nghin cu
k lng mc lng hin hnh trong x hi hin nay i vi cng ngnh ngh ra sao. Cc
cng ty ln thng tin hnh nghin cu c lp. Cc cng ty nh thng phi nh cc cng ty
t vn. Cuc nghin cu ny da trn ba lnh vc sau y: Khu vc a l ni cng ty ang kinh
doanh, mt s cng ty nht nh no cn nghin cu, v cc cng vic ch yu cn so snh i
chiu
b- Chi ph sinh hot
Lng bng phi ph hp vi chi ph sinh hot. L lun chi ph sinh hot rt n gin: khi gi c
tng trong mt giai on nht nh no , th lng bng hin thi thc s b gim xung. Do
, cng ty bt buc phi tng lng theo mt t l nht nh cho nhn vin duy tr mc
lng thc s trc y. Th d, lng ca mt ngi l 1.000.000 mt thng m vt gi li gia
tng 5%. Vy ngi mi thng phi lnh thm 50.000 mi duy tr c mc lng thc s
trc y, ngha l lng ca h cng phi c iu chnh ln thm 5%.
Mt s cng ty s dng hnh thc tin thng nh l mt phng tin iu chnh lng
cho nhn vin nhm b p mc chi ph sinh hot ngy cng tng.
c- Cng on
Cng on thng ng mt vai tr quan trng trong cc vn lng bng v i ng. Bi v
cng on l mt th lc rt mnh m cc cp qun tr phi tho lun vi h trong ba lnh vc sau
y: 1. Cc tiu chun c s dng xp lng, 2. Cc mc chnh lch lng, v 3. Cc
phng php tr lng.
Nu cng ty mun p dng cc k hoch tr lng kch thch sn xut thnh cng, cng ty cng
phi bn bc vi h. C cng on ng h, cc k hoch ny d thnh cng.
d- X hi
Sc p ca x hi cng rt quan trng. Ai cng bit rng lng bng nh hng n gi c ca
sn phm v dch v. X hi m i biu l ngi tiu thu s khng bao gi mun gi c sinh
hot gia tng. H to sc p buc mt s cng ty khng c tng lng, v phi theo mc lng
m cc cng ty khc ang p dng. Chuyn g s xy ra nu cng ty ny tng lng? Cc cng ty
khc buc lng cng phi nhch ln cht nh, v gi c s tng. iu ny rt kh i vi nhng
ngi sng bng lng hu.
e- Nn kinh t
Trong mt nn kinh t ang suy thoi, ngun cung ng lao ng d nhin tng cao, hay ni cch
khc l s ngi tht nghip tng. Do cc cng ty c khuynh hng h thp lng hoc khng

173
tng lng. Tuy nhin, cng on, chnh ph, v x hi li p cng ty tng lng cho ph hp
vi mc chi ph sinh hot gia tng.
f- Lut php
Chnh sch lng bng phi tun th theo lut l ca nh nc. Lut lao ng ca cc nc ni
chung v ca Vit nam ni ring u nghim cm phn bit i x nam n khi tr lng. Tuy
nhin lut lao ng Vit nam c hiu lc t ngy 1-1-1995 li cha c s cp c th n vic
phn bit i x i vi cc chng tc khc nhau cng lm vic trong mt t chc nh ti nc
khc. Chnh iu ny gy nn s thit thi v mt bnh ng cho ngi lao ng Vit nam lm
vic trong cc cng ty nc ngoi Vit nam v h bao gi cng phi nhn mt mc lng rt thp
so vi lao ng t nc ngoi n lm vic trong khi cng vic c th l nh nhau.
3) Bn thn nhn vin
Bn thn nhn vin rt tc ng n vic tr lng. Mc lng bng v phc li ty thuc vo s
hon thnh cng tc ca nhn vin, ty thuc vo mc thm nin, kinh nghim, s trung
thnh, tim nng, v k c nh hng chnh tr.
a- S hon thnh cng tc
Khng c g lm nn lng nhn vin cho bng vic cc nhn vin xut sc, hoc lm vic gii li
lnh lng bng hoc thp hn nhn vin c nng sut, nng lc km. Do cp qun tr cn
phi p dng h thng lng da vo s hon thnh cng tc. Phng php ny i ng nhn
vin theo nng sut ca h. Ngoi ra, h thng ny cng kch thch nhn vin n lc ht mnh
b- Thm nin
i vi ngi Nht, thm nin l mu cht ca vn lng bng, i ng, thng thng...V ti
Vit nam cng vy. Nhng k t thp nin 1990, ngi Nht v k c Vit nam ang dn thay
i quan nim. Thm nin ch l mt trong nhng yu t bt, thng thng nhn vin. N
khng cn l yu t quyt nh ng nhin na. Trong khi ti M hu ht cc cng ty t
trc n nay u cn c vo mc hon thnh cng tc tnh lng v thm nin ch l mt yu
t tham kho thi. Nhng cng on li ch trng thm nin m h tin rng l yu t khch
quan v cng bng.
T quan im trn, nhiu cng ty ti M dung ha bng cch tng lng cho cc bc lng
trong cng mt hng lng da vo thm nin. Nhng mun ln bc lng hng lng trn
hng lng , cng ty phi da vo thnh tch cng tc. y l quan im chng ta cn tham
kho.
c- Kinh nghim
Kinh nghim cng l mt yu t nh hng n lng bng v i ng. Hu ht cc c quan t
chc trn th gii u da vo yu t ny tuyn chn v cu xt lng bng v i ng. Quan
im ny chi ng mt phn. Khng phi mi kinh nghim u l nhng kinh nghim hay. Bn
ngh sao khi thy nhng ngi tng l qun c hay mt cp qun tr no trong nhiu nm,
nhng h qun tr rt ti mc d mi yu t khch quan u thun li. Nhng ngc li mt nh

174
qun tr tng tht bi, v nh nhng ln nh th ng ta hin nay rt thnh cng. Kinh nghim
ny rt ng gi. Do khi cu xt v kinh nghim, chng ta cn thn trng.
d- Thnh vin trung thnh
Thnh vin trung thnh ngha l ngi lm vic lu nm hn nhng ngi khc. Cc cng ty
ti M tng thng cho nhng ngi lm vic lu nm di hnh thc phc li. H c ngh
h lu hn. Chng hn nh lm vic di ba nm c ngh h hai tun l; lm vic t ba nm
n di nm nm c ngh h ba tun l; lm vic trn nm nm c ngh h mt thng.
e- Tim nng
Nhiu cng ty nc ngoi nht l ti M v Nht rt ch trng ti tim nng. H l nhng ngi
cha c kinh nghim hoc cha c kh nng lm c nhng vic kh ngay, nhng trong tng
lai h c tim nng thc hin c. Nhng ngi tr tui c tr lng cao bi v h c tim
nng tr thnh cc cp qun tr gii trong tng lai.
Cc sinh vin tt nghip i hc c thnh tch hc tp gii l in hnh cho nhng ngi c tim
nng. Cc cng ty ti cc nc pht trin, nht l Nht bn rt ch trng n lp ngi ny.
f- Cc yu t khc
Nhiu cng ty cn xt mt nh hng ca chnh tr. Chng hn nh nhn vin c chn trong
mt t chc chnh tr no , hoc h l b con thn thuc ca mt nhn vt chnh tr no ,
hoc mt nhn vt th lc no ...
4) Bn thn cng vic
Cng vic l mt yu t chnh quyt nh v nh hng n lng bng v i ng. Cc cng ty
ch trng n gi tr thc s ca tng cng vic c th. Cc k that qun tr dng xc nh
gi tr ca cng vic gm c bn phn tch cng vic, bn m t cng vic v quan trng nht
l nh gi cng vic.
a- Phn tch cng vic v m t cng vic
Mc du chng ta khng th o lng gi tr ca cng vic mt cch chnh xc, nng chng ta c
th nh gia cng vic mt cch khch quan v hp l da trn cc tiu chun r rng. nh gi
cng vic l mt th tc c tnh cch h thng nhm o lng gi tr v tm quan trng ca cng
vic da trn cc yu t thng thng (k nng, trnh chuyn mn, s c gng, iu kin lm
vic...) nhm mc ch xc nh nc thang lng. Nh vy nh gi cng vic cp n ngh
nghip ch khng cp n ngi gi chc v ngh nghip .
Thnh lp cc bc lng trong thang lng mt cch hp l cho cc cng vic l iu cn thit
nhm gt hi c mc lao ng c cht lng v thc y nhn vin trau di trnh chuyn
mn m trch cc cng vic i hi c k nng cao hn. Ni no khng thit lp c mc
thang lng mt cch logc, hp l da trn vic nh gi cng vic th ni thng tr lng
mt cch bt thng. nh gi cng vic mt cch khch quan, chng ta cn phi phn tch
cng vic v t xy dng bn m t chi tit tiu chun cng vic quy nh cc k nng, quy
nh hot ng hng ngy, trch nhim, c gng, iu kin lm vic v cc tiu chun khc. Nh

175
phn tch xt duyt li cc chc danh ca chc v, cng vic v tiu chun ha cc tn gi ca
cng vic nhm to iu kin d dng cho vic so snh cc cng vic.
b- nh gi cng vic
o lng, nh gi cng vic, cn phi la chn nhng yu t cn bn hin din trong mi
cng vic, l cc yu t k nng, sc c gng, trch nhim, v cc iu kin lm vic. nh
gi cng vic l mt th tc c tnh cch h thng nhm o lng gi tr v v tm quan trng ca
cng vic da trn nhiu yu t. Mc ch l nhm loi b nhng bt bnh ng trong c quan chi
b c cu lng bng bt hp l. Ni mt cch chi tit hn, nh gi cng vic nhm cc mc
tiu sau y:
- Xc inh cu trc cng vic ca c quan.
- Mang li bnh ng v trt t trong mi tong quan vi cng vic.
- Trin khai mt th bt gi tr ca cng vic c s dng thit k ra mt c cu
lng bng.
- t c s nht tr gia cc cp qun tr v nhn vin lin quan n cng vic.

III. PHT TRIN H THNG TIN LNG

Trn c s chin lc tin lng ca cng ty c xc inh trn, chng ta tin hnh xy
dng v pht trin h thng tin lng ca chng ta, cng vic ny bao gm cc ni dung sau
y:
1) Xy dng h thng thang bc lng
Mt h thng tin lng tt phi l mt h thng tin lng p ng c cc tiu chun sau y:
- n gin, d hiu, d theo di, d kim tra.
- C cu lng phi c phn cng (n nh) v phn mm (linh ng) c th iu
chnh khi cn thit.
- Phi tun th cc quy nh ca php lut.
- Tr lng phi cn c vo nng lc s c gng v kt qu ng gp tht s ca cng
nhn cho cng ty.
- Mc lng phi ph hp vi iu kin ca n v v mi trng x hi.
m bo c yu cu ta nghin cu cc phng php xy dng thang bc lng sau:
a- Phng php xp hng phn loi
Theo cch ny, cng ty thnh lp mt y ban c bit so snh i chiu cc cng vic khc
nhau trn gic tng th chung vi cc cng vic khc trong cng ty, sau sp xp cc cng
vic theo th t tm quan trng t 1 ti 10 hng tr ln. Cc cng vic c gi tr ngang nhau c
xp cng mt hng. Mc hng lng s theo th hng m xp theo th t, sau khi i chiu
vi mc lng thnh hnh trong x hi. Mc lng ca mi hng s c n nh ty theo chnh
sch ca tng cng ty.
Phng php ny c c im:

176
 + Khng xt n cc yu t lin quan n cng vic (k nng, kinh nghim, s c gng,
trch nhim, cc iu kin lm vic...). Do kh m thuyt phc v gi thch ti sao vic lm
ny li c nh gi l cao hn cng vic kia.
+ C s khoa hc km, tnh thuyt phc km, nhiu khi thiu tnh hp l, thiu cng
bng, khng khuyn khch...
b- Phng php phn tch so snh cc chc nng ch yu
Mi cng vic ca cc c nhn s c mt hi ng c bit nh gi trn c s phn nh mi
cng vic theo cc chc nng cu thnh l: S dng d liu, quan h giao tip v thao tc c th,
mi chc nng li c xc nh bi mt h s tm quan trng khc nhau.
Mi chc nng c bn li c phn nh thnh nhiu chc nng nh hn na, mi chc nng
s c mt h s quan trng khc nhau. Cc yu t c th s c xem xt trn hai kha cnh
khc nhau l mc s dng v mc kh khn.
Thng ngi ta chia mc s dng thnh 4-5 cp khc nhau, mi cp s c t
trng bi s im ti a hoc ti thiu. Tng t mc phc tp cng c chia thnh 4-5 cp
vi s im ti a v ti thiu khc nhau.
Mi cng vic c th s c hi ng nh gi theo cc tiu chun c xy dng v tnh ra

im s c bit ca n. Sau khi nh gi tr im s cho tt c cc cng vic ngi ta tin hnh

xy dng thang lng.
Thang lng thng c t 10-12 hng ( Vit nam l 6-7 hng), mi hng s c mt gii hn ti
a v ti thiu v im s. Mi cng vic c s im thuc phm vi thang im no s c xp
vo hng lng . cc nc phng Ty v Nht bn ngi ta cn chia mi hng ra thnh 5-6
bc, mi nm ln mt bc lng.
c im ca phng php ny l:
+ Tnh ton chnh xc v khoa hc.
+ i hi trnh nghip v v thi gian.
+ Cha quan tm n cc yu t ca cng vic (hc vn, k nng, kinh nghim...)
c- Phng php so snh cc yu t
Phng php ny do Eugene Benge sng kin vo nm 1925 sau khi Merrill Lott t ra h thng
cho im vo nm 1923. Phng php ny c cc cng ty chp nhn rt chm, mi cho n
1940 n mi c mt s cng ty ti M v lan rng cc nc khc.
Theo phng php ny, ngi nh gi khng cn phi suy ngh ton b cng vic khi nh gi.
Thay vo , h quyt nh cc yu t ring bit ca cng vic. h cho rng c nm yu t tng
qut sau y:
+ iu kin v tr c phn nh cc yu t tinh thn nh s thng minh, kh nng l lun,
v c tng tng.
+ K nng, tay ngh.
+ iu kin v th lc nh ngi, ng, i li, nng vt nng...
+ Trch nhim bao qut cc phm vi nh vt t, tin bc, h s v kim sot.

177
 + iu kin lm vic phn nh mi trng lm vic nh nh hng ca ting n, s
thong mt, ri ro tai nn, v gi gic.
y ban nh gi cng vic trc ht sp hng cc mc kh khn ca mi yu t ca tng cng
vic ch yu. Bng m t cng vic l c s cho vic sp xp th hng ny. Bng sau trnh by
c th vic xp hng ny i vi cc cng vic ca nhng nhn vin trong b phn lp trnh my
tnh. Trc ht nh phn tch nh gi cc yu cu v tr c. i vi vic s dng tr c th
chuyn vin phn tch h thng s dng nhiu tr c nht, k n l chuyn vin lp chng trnh,
sau n iu hnh vin v sau cng l th k nhp d liu. Th tc cng tin hnh nh vy i
vi cc yu t khc nh k nng, th lc, trch nhim, v iu kin lm vic.
Vic k tip l y ban nh gi phn b mc th lao cho chuyn vin phn tch h thng. Tin
trnh ny kh nht, nht l kh lng gii thch cho nhn vin hiu.

Yu t
Cng vic Tr c K nng Th lc Trch K lm
nhim vic
Ch.vin phn tch h thng 1 4 2 1 3
Th k nhp d liu 4 1 1 4 1
Lp chng trnh 2 3 3 2 4
iu hnh vin .... 3 2 ... ... ...
Mc phc tp ca cc yu t i vi cng vic ch yu.

Cng vic: Chuyn vin phn tch h thng - Tr c 4.000

- K nng 2.000
- Th lc 800
n gi: 12.000 ng/ 1gi - Trch nhim 4.000
- K lm vic 1.200
Phn b tin lng cho tng yu t cng vic
Bc sau cng, y ban sp xp cc kt qu thnh mt biu mu c m t nh sau:
VT: ng/gi
K Th Trch K lm n
Cng vic Tr c
nng lc nhim vic gi
Chuyn vin phn tch h thng 4.000 2.000 800 4.000 1.200 12.000
Th k nhp d liu 1.500 2.700 1.000 1.300 1.400 7.900
Lp chng trnh 3.400 2.500 700 3.000 1.000 10.600
iu hnh vin 2.300 2.600 600 1.800 1.300 8.600

n gi cho mi yu t ca cng vic ch yu

Tr c K nng Th lc Trch nhim K lm vic
4.000 Ch.V phn tch Ch.V phn tch
3.500 Lp trnh

178
3.000 Th k Lp trnh
iu hnh
Lp trnh
2.500 iu hnh vin
2.000 Ch.V phn tch iu hnh
1.500 Th k nhp d liu Th k nhp d Th k
liu iu hnh
Chuyn vin
1.000 Th k Lp trnh
Chuyn vin
Lp trnh
iu hnh

BNG CN I SO SNH CNG VIC

d- Phng php tnh im
Phng php tnh im l mt phng php n nh gi tr bng s cho cc yu t ca cng vi
v tng s cc gi tr ny cung cp mt bng nh gi gi tr tng i ca cng vic . Phng
php ny i hi s la chn cc yu t cng vic theo bn cht cc nhm cng vic c nh
gi. N gm cc bc sau:
Bc 1: Chn la cc cng vic in hnh ch yu trong cng ty. Cc cng vic ny c phn
theo nhm cng vic nh nhm cng vic ti vn phng, nhm cng vic bn hng...
Bc 2: Cc chuyn vin tin hnh phn tch cng vic
Bc 3: Da vo bng phn tch ny, nh phn tch s vit bn m t cng vic trnh ln y
ban.
Bc 4: Da vo bng phn tch ny, nh phn tch chn lc v xc nh xem cng vic c
cc yu t no.
Bc 5: Tnh t l % tm quan trng (t trng) ca cc yu t cng vic
Bc 6: Xc nh xem mi yu t c my bc. Th d nh trnh gio dc c 5 bc, yu t
trch nhim c 4 th bc, th lc c 5 th bc, v iu kin ln vic chi c 3 thc bc.
Bc 7: n nh thang im l 500 hay 1000. Ti M, cc cng ty thng s dng h thng
im l 500, v ti Php thng s dng h thng im l 1000.
Bc 8: Phn b s im cho tng th bc ca tng yu t. Khong cch ca cc th bc c
tnh theo cng thc sau:
M (Maximum) l im ti a
m (Minimum) l s im ti thiu
N (Number) l s th bc
Bc 9: Son tho ti liu hng dn (cm nang) nh gi cng vic s trnh by vi y ban.
Bc 10: y ban nhn bng m t cng vic v bn tho cm nang nh gi cng vic.

179
Bc 11: y ban s tin hnh nh gi tt c cc cng vic trong doanh nghip bng cch so
snh i chiu bng im xy dng trong cm nang vi bng m t cng vic ca mi cng
vic bt k.
Bc 12: Hon tt ti liu nh gi cng vic ca ton cng ty.
Bc 13: Chuyn t im sang bc theo h thng thang bc xy dng trc

Theo phng php tnh im, chng ta s c bng sau:

Th bc cc yu t
Cc yu t cng vic T trng
1 2 3 4 5
1. Hc vn 50% 50 100 150 200 250
2. Trch nhim 30% 30 70 110 150
3. Th lc 12% 12 24 36 48 60
4. K lm vic 8% 8 24 40

CHN LC
CNG VIC
IN HNH

PHN TCH CHN LC V TNH T L CC

CNG VIC XC NH CC YU T
YU T

CHUN B XC NH S BC
BNG M T CA YU T

Y BAN NH
GI CNG VIC

SON THO PHN PHI S XC NH TNG

CM NANG IM CHO CC S IM
NH GI BC CA YU
CNG VIC T

NH GI HON THNH
CNG VIC CM NANG
NH GI
CNG VIC 180
 QUY TRNH NH GI CNG VIC
Bng tnh im sau y s cho chng ta hiu r hn. Chng ti trch dn bng cho cc
cng vic thuc b phn ch to dng c ca Hip Hi Kinh Doanh Kim Kh Quc Gia ti
M.

CC YU T BC 1 BC 2 BC 3 BC 4 BC 5
A. K NNG
1. Trnh hc vn 14 28 42 56 70
2. Kinh nghim 22 44 66 88 110
3. Oc sng kin v kho lo 14 28 42 56 70
B. SC C GNG
4. Nhu cu v th lc 10 20 30 40 50
5. Nhu cu v tinh thn v th lc 5 10 15 29 25
C. TRCH NHIM.
6. Trang thit b hoc tin trnh ch to 5 10 15 20 25
7. Vt t, hoc sn phm. 5 10 15 20 25
8. An ton i vi cng vic ngi 5 10 15 20 25
khc
D. IU KIN CA CNG VIC
9. Cc iu kin lm vic 10 20 30 40 50
10. Nhng ri ro khng th trnh ni 5 10 15 20 25

IV. XY DNG PHNG PHP TR LNG

1. Cc hnh thc tin lng thng dng:
Trong nn kinh t th trng, tin lng ca ngi lao ng c hnh thnh thng qua vic tha
thun gia ngi s dng lao ng v ngi bn sc lao ng. V nguyn tc ngi s dng lao
ng c quyn p dng cc hnh thc tin lng khc nhau bao gm lng thi gian, lng sn
phm v lng khon.

1.1. Lng thi gian:

y l hnh thc tin lng n gin nht ch yu p dng i vi nhng ngi lm cng tc
qun l; cn i vi cng nhn sn xut ch p dng cho nhng b phn khng th tin hnh nh
mc mt cch cht ch hoc v tnh cht ca sn xut hn ch, nu thc hin tr lng theo sn
phm s khng m bo c cht lng sn phm, khng mang li hiu qu thit thc, khng
m bo thu nhp cho ngi lao ng.

181
Hnh thc tr lng theo thi gian c nhiu hn ch c bit l n khng gn thu nhp ca ngi
lao ng vi kt qu lao ng m h t c, n l gi ca lao ng m ngi s dng lao ng
phi b tin mua.
Ch tr lng ny thng ch p dng trong iu kin khng th nh mc c lao ng
chnh xc, cng vic quan trng khng cho php sai st, cng vic c tin hnh n nh trn
giy chuyn.
Ch tr lng ny c hn ch l mang tnh cht bnh qun khng khuyn khch s dng hp l
thi gian lao ng, khng tit kim nguyn vt liu, khng kch thch tng nng sut lao ng.

1.2, Hnh thc tr lng theo sn phm:

Hin nay trong cc doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t khc nhau ang p dng rng ri
hnh thc tr lng theo sn phm vi nhiu cch tr lng rt linh hot.
Hnh thc tr lng ny c nhiu u im so vi hnh thc tr lng theo thi gian, c th c
th hin trn cc mt sau:
- Gn thu nhp ca mi ngi vi kt qu lao ng ca chnh h nn c tc dng to ra
ng lc lm vic mnh m cho ngi lao ng nh m tng nng sut lao ng
- Khuyn khch ngi lao ng ra sc hc tp vn ha, k thut, nghip v nng cao
trnh lnh ngh, ra sc ci tin k thut, hp l ha phng php sn xut nh m t c
nng sut lao ng cao qua tng thu nhp
- Gp phn ci tin cng tc t chc qun l, s dng tit kim cc ngun lc hn ch ca
doanh nghip
Hnh thc tr lng lao ng c p dng trong nhng iu kin sau y:
- Phi xy dng c h thng nh mc lao ng c cn c khoa hc qua m xc nh
c chnh xc n gi lng khon
- Phi t chc tt ni lm vic, m bo cc iu kin cn thit cho sn xut lin tc
- Lm tt cng tc thng k, kim tra cht lng v nghim thu sn phm
- Lm tt cng tc t tng cho nhn vin trong vic nng cao thc trong vic m bo
cht lng sn phm, s dng tit kim cc cc ngun lc sn xut chung, bo qun v s dng
hiu qu my mc thit b, tng cng phi hp lao ng vi c nhn khc.
1.3, Hnh thc lng khon:
y l mt dng bin tng ca lng sn phm, thng p dng cho nhng cng vic m giao
tng chi tit, b phn ring l s khng c li bng vic giao ton b khi lng cho cng nhn
hon thnh trong mt khong thi gian nht nh. Ch tr lng ny p dng ch yu trong
xy dng c bn v mt s cng vic trong nng nghip. Trong nng nghip ch ny ch p
cho nhng cng nhn khi hon thnh nhng cng vic t xut nh sa cha, tho lp nhanh mt
s thit b nhanh chng a vo phc v sn xut ... Ch ny cng c th p dng cho c
nhn v cho tp th.
n gi khon c th tnh theo n v cng vic nh tng hoc cng c th tnh theo c khi
lng cng vic hay cng trnh nh xy dng v lp cu kin b tng ca mt gian nh.
Tin cng s c tr theo s lng m cng nhn hon thnh ghi trong phiu giao khon.
182
Nu i tng nhn khon l tp th t, nhm th tin cng nhn c s phn phi cho cng
nhn trong t nhm, ging nh trong ch tin cng tnh theo sn phm tp th.
Ch tin lng khon khuyn khch cng nhn hon thnh nhim v trc thi hn, m bo
cht lng cng vic thng qua hp ng khon cht ch.
2. Cc phng php tr lng v iu kin p dng
2.1, Tr lng theo thi gian:
a- Lng thi gian gin n: y l ch tr lng m tin lng ca mi c nhn ph thuc
vo lng cp bc v thi gian lm vic thc t.
C 3 loi tin lng thi gian gin n l lng gi, lng ngy v lng thng
Cng thc tnh lng c dng nh sau:
Trong :
- Mj l tin lng ca nhn vin (j)
- dj l n gi lng cp bc ca nhn vin (j)
- Gj l s n v thi gian lm vic thc t ca nhn vin (j) c tnh bng gi (ngy,
thng)
Ch tr lng ny c hn ch l mang tnh cht bnh qun khng khuyn khch s dng hp l
thi gian lao ng, khng tit kim nguyn vt liu, khng kch thch tng nng sut lao ng.
b- Tr lng thi gian c thng: y l s kt hp gia tr lng thi gian gin n trn vi
tin thng nu cng nhn t c s lng, cht lng cng vic trn mc yu cu. Ch tr
lng ny ch yu p dng i vi nhng nhn vin lm cng vic phc v, cng nhn hiu
chnh my mc thit b, nhn vin tip th, cng nhn lm vic nhng khu t ng ha cao
hoc l cng vic phi tuyt i m bo cht lng.
Tin lng ca nhn vin c tnh bng cch ly tin lng tr theo thi gian gin n cng
thm tin thng. Phn tin thng ny c tnh trn c s cp bc cng vic, thi gian tham
gia lm vic thc t v thnh tch cng tc c xc nhn.
2.2, Tr lng theo sn phm:
a- Tr lng theo sn phm trc tip c nhn: Tin lng c tr trc tip cho ngi lao ng
thng qua s lng sn phm m h lm ra m bo cht lng c b phn thng k xc nhn
Trong :
di l n gi lng sn phm (i)
- Lc l n gi lng cho mt n v thi gian lao ng ng vi cng vic ch to sn
phm (i)
- Dm l nh mc sn lng sn phm (i) cho mt n v thi gian lao ng
Khi tin lng ca mt nhn vin s c xc nh nh sau:
Trong :
- Mj l lng ca nhn vin (j)
- di l n gi lng sn phm (i)
- Sij l s lng sn phm loi (i) m nhn vin (j) lm c trong k
b- Tr lng sn phm lu tin:

183
Trong trng hp khi lng sn phm c th tnh ton trc tip c cho mi nhn vin hoc
mt nhm cng nhn v n v c nhu cu gia tng khi lng sn phm lm ra trong mt
khong thi gian ngn. Lc ny chng ta c th p dng phng php tr lng theo sn phm
lu tin. Tin lng ca mi c nhn s c tnh ton trn c s s lng sn phm lm c
cc mc sn lng quy nh khc nhau nhn vi n gi tin lng quy nh cho cc mc sn
lng theo nguyn tc lu tin, tc l mc sn lng cng ln th n gi cng cao. Cng thc
tnh nh sau:
n
M j S ij d ij
i 1

Trong :
- Mj : L mc lng nhn c ca nhn vin (j)
- Sij : L khi lng sn phm mc sn lng quy nh (i) m (j) lm c trong k.
- dij : L n gi lu tin cho mt sn phm mc sn lng (i) i vi sn phm m (j)
ang tham gia sn xut.
V d: Cng nhn A trong thng 9/2001 lm c 150 sn phm. Cng ty quy nh n gi lng
sn phm nh sau:
- Nu sn lng S0 50 th n gi d0 = 3.000 /sp
- Nu sn lng 50 < S1 100 th n gi d1 = 4.000 /sp
- Nu sn lng 100 < S2 150 th n gi d2 = 5.000 /sp
- Nu sn lng S2 > 150 th n gi d3 = 6.000 /sp
Trong trng hp ny tin lng ca cng nhn A s c tnh nh sau:
M A S 0 A d 0 A S1 A d 1 A S 2 A d 2 A S 3 A d 3 A
50 3.000 50 4.000 50 5.000 0 6.000 600.000ng
c-Tr lng vi mc thng 100%
Tr lng bng cch n nh s sn phm theo thi gian v tin lng c tnh theo n gi
tin lng bnh qun ca mt n v thi gian:

L j G j t
Trong :
- Lj : l tin lng ca cng nhn (j) trong mt khong thi gian no .
- Gj : l s n v thi gian quy i ca cng nhn (j)
- t : l n gi lng cho mt n v thi gian
Trong : N : L s lng cng nhn bnh qun trong k
Qd : Tng qu lng ca cng ty trong k
Thc cht th phng php ny ging phng php tr lng sn phn trc tip trn, ch
khc l phng php ny c th d dng thay i n gi lng khi cn thit m cng nhn kh
nhn bit c.
d- Tr lng theo gi tiu chun

184
Tng t phng php tr lng thng 100% ch khc l mc thng khi im theo phng
php ny s quy nh thp hn 100% ngha l c th khi cng nhn cha t c nh mc
c thng.
V d: Cng ty quy nh cng nhn phi lm 10 sn phm trong mt gi v s c tr 5.000
ng. Song nu cng nhn ch lm c 8 sn phm trong mt gi h vn c 5.000 ng.
Cn nu cng nhn lm c 15 sn phm th h s nhn c
- 08 sn phm u tin c tnh tng ng vi 1h lao ng nn c nhn 5.000
ng.
- 07 sn phm tip theo c tnh l 7/10 h lao ng nn nhn c 7/10 x 5.000 ng
3.500 ng.
- Kt qu, ngi cng nhnny nhn c: 5.000 + 3.500 = 8.500 ng.
e- Tr lng chia t l tin thng (tr lng sn phm c thng)
Phng php ny cng ging nh phng php trc, l tr lng theo nh mc sn phm
trn n v thi gian v tin lng cng c tnh trn c s n gi lng thi gian nhng khc
l phn sn phm vt thi gian ch c tr cho cng nhn theo mt t l no m thi.
V d: Cng ty nh mc cho cng nhn l 16 sn phm/1 ngy.
Thc t cng nhn t c l 20 sn phm/ 1 ngy.
Nu n gi lng l 10.000 ng/1 gi v t l thng l 50% th khi cng nhn c tr l:
16 san phm
ds 2 san phm/ 1 gi
8 gi
20 san phm
Gj 8 gi
2 san phm/ 1 gi
Mj = 8 gi 10. 000 + 2 gi 10. 000 50% = 90.000 ng
Ap dng:
- Trng hp nh mc lao ng khng chnh xc.
- Vit nam nn p dng phng php ny.
f- Tr lng c bn cng vi tin thng:
Phng php ny tr lng trn c s nh mc lao ng cao hn thng l v n gi tin lng
theo thi gian cng cao hn nn i hi cng nhn phi tht c gng.
Cng nhn t di nh mc ch c tnh theo n gi thng.
Cng nhn t c trn nh mc s c tnh theo n gi cng vi t l tin thng cho ton
b thi gian quy i.
V d: Cng ty nh mc cho cng nhn 40 sn phm/ 1 ngy.
Thc t thc hin c l 45 sn phm/ 1ngy.
Gi s n gi l 12.000/ gi v t l thng nu vt l 25%.
Lj = 9 gi 12.000 125% = 135.000 ng
Nu ch t 35 sn phm khi mc lng s nh sau:
Khi : Lj = 7 gi 12.000 = 84.000 ng

185
Ap dng: Khi iu kin sn xut c chi ph c nh cao v gp rt v phng php ny c tc
dng khuyn khch cng nhn tng sn lng rt nhanh.
g- Tr lng sn phm gin tip: Ch tin lng ny thng p dng cho nhng cng nhn
ph m cng vic ca h c nh hng nhiu n kt qu lao ng ca cng nhn chnh nh
cng nhn sa cha, phc v my si, dt trong nh my dt; cng nhn hiu chnh, bo hnh
my mc thit b trong nh my c kh ...
c im ca hnh thc tin lng ny l tin lng ca ngi lao ng phc v ph thuc vo
tin lng ca cng nhn sn xut chnh. n gi lng gin tip thng c xc nh theo mt
t l nht nh trn lng ca cng nhn trc tip, mc lng c nhn ca nhn vin phc v
l tch s gia n gi lng gin tip vi s n v sn phm m cc cng nhn chnh do anh ta
phc v lm c thc t trong k.

2.3, Tr lng theo nhm lao ng:

Ch ny p dng cho nhng cng vic cn s lng ln nhn vin cng thc hin nh: Lp
rp my mc thit b, sn xut mt s b phn trn giy chuyn, sa cha my mc ln...
Trong :
- Lj l lng cp bc ca nhn vin (j)
- q l nh mc sn lng cho nhm
- Dt l n gi lng sn phm
Khi qu lng ca nhm c xc nh nh sau:
Vi: QN l qu lng ca nhm
St l s lng sn phm m nhm lm c
Tin lng ca mi c nhn trong nhm s c xc nh nh sau:
Bc 1: Tnh thi gian quy i ca cc nhn vin
- Gj l s n v thi gian quy i ca nhn vin (j) trong nhm
- Hj l h s cp bc cng vic ca nhn vin (j)
- gj l s n v thi gian lao ng thc t ca nhn vin (j) trong nhm
- Wj l h s nng sut lao ng ca nhn vin (j) trong nhm
Bc 2: Tnh n gi tin lng ca nhm
Bc 3: Tnh lng cho mi c nhn ca nhm
V d: Mt t c 5 cng nhn trong mt thng lm c 100 sn phm, nh mc ca cng ty cho
c t l 8 sn phm/ thng. n gi lng sn phm l 100.000/1 sn phm, thng vt mc
tnh theo phng php lng c bn cng vi thng l 10%. H s Hj ca cc cng nhn ln
lt l: 1,1; 1,3; 1,5; 1,7; 1,9.
Ngy cng thc t gj ln lt l: 22, 23, 21, 22, 21.
H s nng sut Wj ln lt l: 1,2; 1,0; 0,8; 0,9; 0,9.
Yu cu tnh lng v thng cho tng c nhn ca t?
Tnh ton:
- Tnh Gj
G1 = 1,1 22 1,2 = 29,04
186
 G2 = 1,3 23 1,0 = 29,90
G3 = 1,5 21 0,8 = 25,20
G4 = 1,7 22 0,9 = 33,66
G5 = 1,9 21 0,9 = 35,91
Tng 153,71
- Tnh QN:
QN = 100 100.000 110% = 11.000.000 ng
- Tnh n:
- Tnh Mj:
M1 = 29,04 71.563,3 = 2.078.020
M2 = 29,90 71.563,3 = 2.139.74
M3 = 25,20 71.563,3 = 1.803.39
M4 = 33,66 71.563,3 = 2.408.82
M5 = 35,91 71.563,3 = 2.569.85
Tng cng 11.000.000

V. TH LAO LAO NG THANH TON GIN TIP

trn chng ta nghin cu cc i ng v ti chnh mt cch trc tip, sau y chng ta s
nghin cu cc loi i ng ti chnh gin tip. l cc k hoch bo him, tr cp x hi, phc
li, v vng mt vn c tr lng. Cc chng tnh ny u phi tn km bng tin, nhng
cng nhn vin thng nhn n mt cch gin tip.Tt c cc khon tin ny khng lin quan
trc tip n nng sut lao ng, do n khng c coi nh phng tin ng vin nhn vin
trc tip. Ti nc M, Canada. Nht bn, chi ph cho phc li chim trn 38% tng chi ph.
l l do gii thch ti sao hin nay mt ocong ty ti M c khuynh hng s dng lao ng
khng chuyn nghip ti a l 3 thng.
Phc li hay cn gi l lng bng i ng gin tip v mt ti chnh. Phc li bao gm hai phn
chnh- phc li theo lut php quy nh, v phc li do cc cng ty t nguyn p dng mt phn
nhm kch thch ng vin nhn vin lm vic, v mt phn nhm duy tr v li cun ngi c ti
v lm vic cho cng ty.
1. Phc li theo quy nh ca lut php
a- Bo him x hi
Bo him x hi theo b lut lao ng ca Vit nam bao gm cc khon sau y:
Tr cp m au bnh tt
Tr cp tai nn lao ng
Tr cp thai sn
Tr cp t tut.
Tr cp thi vic
Tr cp hu tr

187
Ni dung ca cc khon trn th hin trong b lut lao ng t iu 140 n 152.
b- Tr lng trong thi gian khng lm vic
Lut lao ng ca nc ta ti iu khon 68 n 81 cng quy nh kh c th v nhng trng
hp c hng lng trong sut thi gian khng lm vic. l nhng trng hp cc ngy
ngh l, cc ngy ngh h hoc ngh php thng nin
1. Phc li t nguyn
Ngoi cc khon phc li do lut php quy nh, cc cng ty ti cc nc pht trin cng nh mt
s cng ty lin doanh hoc cng ty 100% vn nc ngoi ti Vit nam cn p dng mt s hnh
thc phc li t nguyn nhm kch thch nhn vin lm vic, an tm cng tc, v gn b vi co
quan nhiu hn. l cc chng trnh bo him y t, chng trnh bo v sc khe, cc loi
dch v, cc chng trnh tr tin tr cp c hi v tr cp nguy him, v cc tr cp khc.
a- Bo him y t
Ngoi cc tr cp m au v tai nn theo lut lao ng quy nh, cc cng ty cn p dng cc k
hoch bo him t nguyn nh bo him khi gii phu...
b- Chng trnh bo v sc khe
Mt s cng ty p dng chng trnh bo v sc khe nhm ngn chn bnh tt nh cc chng
trnh cho ngi nghin ht thuc, chng trnh th dc th thao trnh cng thng. Nh cc
chng trnh ny cng ty tit kim c nhiu chi ph. Chng hn nh cng ty in thoi New
York ca M tit kim c trn 2 triu la hng nm v gim bt c t l s ngi vng
mt v gim bt chi ph v thuc men nh chng trnh cai thuc l.
c- Bo him nhn th theo nhm
Bo him nhn th theo nhm l mt loi phc li nhm bo v gia nh ca nhn vin trong
trng hp nhn vin qua i. Chi ph ng bo him loi ny rt thp. Nhn vin chi phi
ng bo him theo mc lng ca mnh. Tuy nhin, c cng ty yu cu nhn vin ng mt
phn, cn g ty ng mt phn. Khi nhn vin cht i, gia nh h c lnh mt s tin c nh
hoc da trn mc thu nhp hng nm ca nhn vin .
d- Cc loi dch v: C rt nhiu loi dch v m cc cng ty thng p dng nhm to cho cuc
sng ca nhn vin kh quan hn nh cc chng trnh th dc th thao, bn khu tr cc sn
phm ca cng ty, cc cu lc b, chi ph di chuyn hoc xe a rc cng nhn, tr cp gio
dc, u xe...
e- Tin bi dng c hi, nguy him
Ngoi cc khon theo lut nh, cc cng ty cn cp cho cng nhn tin bi dng c hi, lm
nhng vic nguy him, hoc lm vic ca hai ca ba hn mc Nh nc quy nh.
f- Cc loi tr cp khc
Mt s cng ty ln cn p dng mt s phc li c bit nhm to cho cng nhn vin an tm
cng tc. l cc khon tr cp thnh lp trung tm chm sc tr em lc ba m chng lm vic
(nh tr)...

188
VI. I NG PHI TI CHNH
Nh trnh by trn, khng phi ch c cc kch thch ti chnh mi ng vin nhn vin
c. i vi cc nc pht trin, nhiu khi cc kch thch phi ti chnh cn quan trng hn cc
kch thch v mt ti chnh. Ring ti Vit nam, i a s dn lao ng c thu nhp thp , cho nn
cc kch thch phi ti chnh cha thc s tr thnh nhu cu thit yu trong cuc sng lao ng c
cht lng hay cht lng ca cuc sng lao ng. Du sao th vn ny cng khng km phn
quan trng nhm tha mn cc nhu cu th bc cao nh nhu cu x hi, nhu cu c knh
trng, v nhu cu t khng nh theo quan im ca Abraham H. Ma slow.
1. Bn thn cng vic
Bn thn cng vic l mt thnh t quan trng ng vin nhn vin. Nhn vin s cm thy hng
hi lm vic nu c nhng yu t sau y:
a- Nhim v hng th
Nhn vin chi cm thy tha mn khi lm mt cng vic hng th, nhim v hng th. l l
do ti sao cc cng ty ngy nay thng p dng chng trnh phong ph ha cng vic. phong
ph ha cng vic l mt chng trnh cu trc li ni dung cng vic, v cu trc li mc
trch nhim ca cng vic nhm lm cho cng vic i hi mc phn u nhiu hn, c ngha
hn hng th hn.
b- Trch nhim
- Cng vic i hi mc phn u
- C c hi c cp trn nhn bit thnh tch.
- Cm gic hon thnh cng vic
- C c hi c thng tin
2. Khung cnh cng vic
Khung cnh cng vic cng l mt yu t quan trng i ng phi ti chnh. Nhn vin s hng hi
lm vic nu c cc iu kin sau y:
- Chnh sch hp l
- ng nghip hp tnh
- Biu tng a v ph hp
- iu kin lm vic thoi mi
- Gi lm vic uyn chuyn, nhn vin c chn gi gic lm vic ph hp vi hon cnh ca
tng ngi.
- Tun l lm vic dn li: Nhn vin c php lm vic khn trng, lm thm gi hon
thnh cng tc trong mt t ngy thay v phi lm vic c tun l. Ngy gi di ra, nhn vin
dng gii quyt cc cng vic ring.
- Chia s cng vic: Hai nhn vin c th chia s cng vic bn thi gian...

189
 CU HI N TP

1. Hy m t cc yu t quyt nh nh hng n lng bng v i ng?

2. Mc ch ca nh gi cng vic l g?
3. Hy phn bit cc phng php c bn nh gi cng vic.
4. Hy trnh by tin trnh thit lp v qun tr h thng lng bng
5. Cc phng php xy dng h thng thang bc lng, u nhc im ca mi phng
php l g?
6. Trnh by u nhc im ca cc hnh thc tin lng c bn?
7. Trnh by ni dung cc phng php tr lng sn phm v iu kin p dng?
8. Trnh by ni dung cc phng php tr lng theo thi gian v iu kin p dng?
9. Trong trng hp cng vic c tin hnh n nh thng xuyn trn dy chuyn t
ng th cch tr lng tt nht l khon sn phm trc tip v khi n s kch thch
ngi cng nhn tng nng sut lao ng, nng cao cht lng, gim gi thnh.?!
iu ny l sai hay ng? Gii thch ti sao?
10. Mt h thng tin lng ti u phi l mt h thng tin lng c nh, khng bin i
nhm lm cho ngi cng nhn lun bit trcc c mnh s nhn c ci g, c bao
nhiu trc khi lm vic nh m to ra ng c lm vic ca h tt hn.
iu ny ng hay l sai? Gi thch ti sao?
11. Hy nh ngha phc li l g v mc ch tng qut ca phc li.
12. Phc li theo quy nh ca Lut Lao ng Vit nam gm nhng loi no?
13. Hy trnh by cc loi phc li t nguyn.
14. Hy trnh by cc kch thch phi ti chnh thuc phm vi bn thn cng vic.
15. Hy trnh by cc kch thch phi ti chnh thuc phm vi khung cnh cng vic.
16. Doanh nghip nh mc cho cng nhn phi lm c 6 sn phm/1h ng thi quy nh
n gi lng thi gian l 6.000/1h. Thc t ngy lm vic 8h cng nhn lm c 80
sn phm. Yu cu:
Hy tnh lng cho cng nhn nu phng php tr lng l tr lng theo tng sn
phm.
Tr lng vi mc thng 100%
Tr lng theo gi chun vi k = 80%
Tr lng c bn cng vi t l tin thng vi t = 10%
17. Mt t lao ng c 4 ngi trong thng 5/2003 lm c 20 sn phm hon chnh, n
gi lng sn phm l s = 200.000ng/sn phm
nh mc sn lng cho c t l 15 sp/thng
Tnh hnh lao ng trong thng ca t nh sau:

190
 Cng nhn A B C D
Hj 1,5 1,8 2,5 3,2
Wj 1,1 1,0 1,2 1,1
gj 23 22 25 21

Yu cu: Hy tin hnh xc nh tin lng cho cc thnh vin ca t nu:

Phng php tr lng cho c t l phng php tr lng vi mc thng 100%.
Tr lng theo gi tiu chun vi mc thng k = 80%

Tnh hung: NGN HNG C PHN CY TNG

Ngn hng c phn Cy Tng l doanh nghip c hot ng ch yu l kinh doanh tin t. Tin
thn ca ngn hng l mt hp tc x tn dng t thi bao cp. Cc nhn vin ca ngn hng
u tham gia gp vn c phn, nn h va l ngi lao ng va l cc c ng ca doanh
nghip. Ngn hng c 25 nhn vin, trong c 5 ngi c trnh i hc (u tp trung ban
gim c v phng kinh doanh), 8 ngi c trnh trung cp, cn li l nhng ngi c trnh
s cp. Trong thi k bao cp, hp tc x p dng tt c cc ch ca nh nc, tr lng, khen
thng...Sau , khi chuyn sang ch ngn hng c phn, gim c ngn hng p dng ch
tin lng nh sau:
- Lng c bn c tnh trn c s trnh hc vn.
- Ap dng ch ph cp trch nhim i vi cc cn b qun l trong ngn hng c
chc v trng ph phng, th qu v nhn vin kim ngn. Lng c bn v ph cp
trch nhim c tr mt ln.
- Tin thng da vo kt qu kinh doanh ca ngn hng.
- Ch phc li theo quy nh chung ca nh nc.
Ngn hng p dng ci cch tin lng ln th hai sau khi nh nc bi b thu doanh thu
i vi ngn hng v i hi c ng thng nht khon qu lng cho tt c nhn vin ca
ngn hng bng 8% trn doanh thu hng thng. Qu tr cng lao ng c phn b nh sau:
- Lng c bn v ph cp, vn p dng cch tnh c.
- Phc li p dng u cho mi nhn vin ca ngn hng.
- Lng kinh doanh hay tin thng c tnh trn c s hiu qu kinh doanh ca ngn
hng v im thi ua ca tng nhn vin theo cng thc sau:
T= ( Lng c bn S im S ngy lm vic )/ 22 100
Trong im thi ua c nh gi theo 3 yu t:
thc chp hnh ni quy, quy ch ca ngn hng (20).
Thi , tc phong giao dch vi khch hng (30).
Mc hon thnh cng vic theo k hoch c nhn (50).
Vic chm im thi ua do trng phng thc hin v bo co tng hp kt qu cho ban gim
c vo cui thng. Trong thi gian u, ch lng ny rt c tc dng kch thch nhn vin
lm vic tt. Tuy nhin gn y, gim c ngn hng nhn thy ch tr lng ny khng kch

191
thch nhn vin gii na. Phng kinh doanh, b phn to ra doanh thu cho ngn hng, ch c 4
nhn vin, ngoi vic phi thc hin cc chc nng chnh trong phng nh cho vay, i n...cn
phi thc hin thm nhiu cng vic khc, l ra cc phng ban khc (nh t chc hnh chnh, ti
v...) thc hin nhng v nhn vin ca cc phng ny c trnh chuyn mn thp, khng lm
c. Do phi kim nhiu vic, nhn vin ca phng kinh doanh thng khng th thc hin ht
khi lng cng vic giao, kt qu l h thng b im thi ua thp, mc d h l nhng ngi
lm vic nng ng, tch cc nht trong ngn hng. Trong khi , cc phng ban khc, nhn
vin khng c nng lc, lm vic vi nng sut thp nhng khng vi phm k lut g, li thng
c im thi ua cao. Gim c ngn hng cng bn khon khng bit gii quyt tnh trng cc
nhn vin c ca ngn hng lm vic t thi ngn hng cn l hp tc x tn dng, nay u 35-
40, tuy chp hnh nghim chnh ni quy lm vic nhng khng c nng lc chuyn mn, hiu
qu lm vic rt thp, nu cho ngh vic, s khng th kim c vic lm mi.
Cu hi:
1. Theo Anh (ch), ngn hng ng ang gp phi nhng mu thun g trong vic
phn phi thu nhp v cn c mt chnh sch phn phi thu nhp nh th no c
th gii quyt c cc mu thun ?
2. Nu l lnh o cao nht trong mt doanh nghip, anh (ch) s ra mt chnh sch
cn b nh th no i vi s nhn vin c nhng ng gp ln vi doanh nghip
nhng nay khng sc p ng cc tiu chun mi trong cng vic?

Tnh hung: TR LNG KHUYN KHCH NG VIN

Mt ngy kia anh T khm ph ra rng phng ca anh mi tuyn mt nhn vin phn tch h
thng tt nghip i hc, vi mc lng khi im cng cao bng anh. Anh mt 5 nm
mi vn ln c thnh chuyn vin cao cp phn tch h thng v t c mc lng nh
hin nay ti cng ty Thng Li. T trc n nay anh rt hi lng lm vic ti cng ty, v anh
yu thch cng vic .
Ngy hm sau anh gp gim c nhn s v hi xem tin tc anh nghe c c ng khng. ng
gim c nhn s xc nh l chuyn ng, v c gng gii thch vi anh rng: Anh T , th
trng cc chuyn vin phn tch h thng hin nay rt him, v cho li cun hp dn nhng
ngi c trnh , chng ta p dng mc lng khi im hp dn. Chng ta thc s ang cn
thm mt chuyn vin phn tch, v chi c cch ny mi tuyn c nhn vin gii.
Anh T hi xem lng ca anh c s c iu chnh tng ng khng. Gim c nhn s tr li
rng: Lng ca anh nhng s c nh gi li vo thi im thng l. Anh cng tc gii,
v ti chc chn cp trn s cho anh tng lng. Anh T cm n ng nhng li lc u ri vn
phng v t hi khng bit tng lai ca mnh s ra sao.
Cu hi:
1. Bn c ngh rng li gii thch ca ng T c thuyt phc, lm cho mi ngi nghe
tha mn khng? Hy tho lun.

192
 2. Bn tin rng cng ty l ra nn lm g i vi trng hp ca anh T?

BI TP THC HNH

XY DNG PHNG N PHN PHI THU NHP V BNG LNG TNG

QUT CHO DOANH NGHIP

Cng ty TNHH Trng Sn c cc thng tin v vic nh gi cng vic v nghin cu tin lng
trn th trng i vi nhng cng vic ch yu trong cng ty nh sau:

Mc thu nhp
S nhn H s nh
STT Tn cng vic thp nht trn
vin gi cng vic
th trng ()
1 Lao cng, bo v 5 100 200.000
2 Li t con 1 150 400.000
3 Th k 2 180 500.000
4 Nhn vin bn hng 12 200 600.000
5 Chuyn vin k thut 6 300 900.000
6 Trng phng 1 2 400 1.200.000
7 Trng phng 2 v ph gim c 3 500 2.000.000
8 Gim c 1 600 4.000.000

Bit rng tng tin lng v thu nhp ca tt c nhn vin trong cng ty c n nh bng 35%
tng gi tr gia tng do hot ng kinh doanh ca doanh nghip. Phn tin lng v thu nhp ca
gim c c n nh t nht l bng 3% tng gi tr gia tng. Gi s phn gi tr gia tng dng
tr cng lao ng c 3 mc nh sau:
Mc ti thiu: 21 triu.
Mc trung bnh: 84 triu
Mc cao: 140 triu.
Anh (ch) hy xy dng phng n phn phi thu nhp v bng lng tng qut cho cng
ty Trng Sn. Chun b bo v kin ca mnh trc hi ng qun tr.

193
 CHNG XI

NGHIN CU NG C V THC Y

I. MT S VN L THUYT V NG C V THC Y
1. ng c thc y:
Hnh vi ca con ngi lun c tnh hng ch. Ni cch khc, hnh vi ca chng ta ni chung
l do mong mun t c mt mc ch no thc y. Mi c nhn khng phi lc no cng
hiu bit mt cch c thc mc ch .
Sigmund Freud l mt trong nhng ngi u tin nhn ra tm quan trng ca s thc y thuc
v tim thc. ng cho rng khng phi lc no con ngi cng nhn thc c mi iu h
mun, do nhiu hnh ng ca h chu nh hng ca cc ng c tim thc hoc cc nhu
cu. n v c s ca hnh vi l mt hnh ng. Ton b hnh vi l mt chui hnh ng.
Con ngi khng ch khc nhau v kh nng hnh ng, m cn khc nhau c v ch hnh ng
hoc s thc y. S thc y ph thuc vo sc mnh ca ng c. ng c i khi c xc
nh nh l nhu cu, mun, ngh lc hoc s thi thc ca c nhn. ng c hng ti mc
ch, ci mc ch c th l c thc hoc ch trong tim thc.
ng c l nhng nguyn nhn ca hnh vi. Thc cht, cc ng c hoc nhu cu l nhng yu
t chnh ca hnh ng. y chng ta dng hai thut ng: ng c v nhu cu thay th cho
nhau. Thut ng nhu cu trong trng hp ny khng lin quan ti s khn cp hoc bt k mt
s mong mun cp thit no v mt ci g .
ng c thc y pht sinh do mt chui phn ng ni tip: bt u t s cm nhn v nhu cu,
dn n mong mun cn c tha mn, cc mong mun ny to ra trng thi cng thng c ch
t dn n nhng hnh ng cn thit nh m c th t n s tha mn.

Nhng nhu cu Hnh thanh Nhng mong L nguyn Trang thai cng
mun thng
nn Nhn ca

Dn n
Tao ra
S thoa man Nhng hanh
ng

ng c thc y l mt thut ng chung p dng cho ton b nhm xu hng, c m, nhu cu,
nguyn vng v nhng thi thc t tng thc y con ngi hnh ng theo mt mc tiu nht
nh. ng c thc y ca con ngi da trn nhu cu, cc nhu cu ny rt khc nhau v mc
. Mt s nhu cu i vi con ngi rt cp thit nh n, th, ung, tnh dc, nh .. song cng
c nhng nhu cu km cp bch hn nh lng t trng, a v, b bn, s cng hin , s th hin
bn thn.
2. Thc y nhn vin

194
Ngi qun l thc y cp di chnh l vic h ch ng to ra mt mi trng m trong
s to ra nhng iu kin cho ngi nhn vin c th thc hin cng vic c tt hn thng
qua s n lc lm vic ca chnh bn thn h. Thc y to ra ng lc mnh m trong vic thc
hin cng vic ca nhn vin tt hn trong iu kin trnh , k nng khng thay i. Mi
trng m nh qun tr to ra l mi trng m trong c kh nng tha mn tt nht nhng
nhu cu, mong mun ca nhn vin nh m n c tc dng to ng lc.
3. V sao phi thc y
Vic qun l hiu qu hay khng c o lng vic gia tng hay khng gia tng u ra ca t
chc thuc quyn. Hay ni cch khc u ra qun l u ra qun l ty thuc hiu nng thc
hin cng vic cc thuc cp. Vn l lm th no thuc cp lm vic tt hn? l cu
hi m chnh cc nh qun l phi tr li nu h mun gia tng hiu qu qun l ca h.
Theo nghin cu, hnh vi thc hin cng vic ca mt nhn vin bt k chu s tc ng ca 02
bin s c bn l nng lc m bo thc hin cng vic v s thc y t cc nh qun tr
to ng c lm vic mnh m.

Thc Thuc
hin
y

ao tao

Mc ch ca thc y l lm cho ngi c thc y t s tha mn i vi cng vic m trch

t nhng yu t no, nhu cu no. T to nn s k vng v tng lai khi cng vic hon thnh v
tt hn. ng thi pht hin c nhng h qu tc ng tch cc hoc tr tr n cng vic nhm
lm cho con ngi em ht ti nng, tr lc vo cng vic ca mt t chc hon thnh mc tiu.
4. S cn thit ca vic nghin cu ng c thc y trong qun l:
4.1. Qun tr v mc ch ca hot ng qun tr:
Qun tr l mt khi nim dng ch cch thc mt ngi c th lm cho cng vic c tin
hnh thng qua ngi khc nhm t c cc mc tiu ca t chc trong mt mi trng thay i.
Trng tm ca tin trnh ny l kt qu v hiu qu ca vic s dng cc ngun lc c gii hn.
Trong khi nim qun tr, c trng c bn ca qun tr l cng vic c tin hnh thng qua ngi
khc. V vy, suy cho cng th mc ch ca nh qun tr l to dng mt mi trng m trong c
195
kh nng thc y ng c ca mi thnh vin trong vic hon thnh cc mc tiu ca t chc do nh
qun tr t ra trn c s cc ngun lc b gii hn.
4.2. S cn thit phi nghin cu ng c v thc y:
Trong cc c s hot ng sn xut kinh doanh, bnh vin, trng hc v cc c quan Nh nc,
ngi lao ng ng vai tr l ngi thi hnh cc nhim v thc hin mc tiu chung ca t chc,
song bn thn h cng c cc nhu cu ring t i hi t chc phi tha mn.
Cc c nhn khng n thun l yu t sn xut nh cc yu t sn xut khc trong k hoch sn
xut, kinh doanh ca nh qun tr. H cn l thnh vin ca cc h thng x hi trong nhiu t chc,
h l ngi tiu dng hng ha v dch v, v nh vy h tc ng ln mi mt i sng x hi. Cc
nh qun tr c nhng ngi m h iu khin, tc ng qua li ln nhau trong mt h thng ln. Cho
nn cc nh qun tr cn phi c s hiu bit vai tr ca con ngi, c tnh, nhn cch ca h.
Trong cc Cng ty ra cc nguyn tc, th tc giy t, ch lm vic tiu chun an ton, chc v
cng tc, tt c l s ngm hiu rng mi ngi v c bn ging nhau. Tt nhin s qui nh ny l
cn thit m bo hot ng ca mt t chc, nhng iu quan trng khng km phi thy rng
mi con ngi l mt th duy nht, h c nhng nhu cu khc nhau, thn phn khc nhau, quan im
khc nhau, trnh hiu bit v kh nng khc nhau v tim nng, hon cnh cng khc nhau. Nu
cc nh qun tr, qun l khng hiu c tnh phc tp v c tnh con ngi th h c th p dng
sai, nhng u khi qut v ng c v thc y ng c, s lnh o v mi quan h. Mt d cc
nguyn tc, cc khi nim ni chung l ng nhng cn phi iu chnh cho ph hp vi tng loi
hon cnh, nhn cnh c th. Trong mt Cng ty, khng phi tt c cc nhu cu ca mi ngi u
c p ng hon ton, nhng cc nh qun tr phi c mt phm vi rng ri, ng k trong cng
vic, to ra s ph hp c nhn s dng tt hn ti nng ca mi con ngi, ng thi nhn thy
c con ngi l mt c th ton din, chu nh hng cc yu t bn ngoi, khng th vt b c
khi h n lm vic m c cch ng x thch hp.

II. CC YU T QUYT NH NG C:
1. Theo l thuyt phn cp nhu cu:
Theo l thuyt thc y ca Abraham Maslow, s thc y gn b cht ch vi nhu cu, chng
khin con ngi c nhng n lc, nhng n lc ny to ra s thc y. Mt nhu cu no khi
cn cha c tho mn s c mt s thc y buc con ngi phi hnh ng nhng mt khi
tha mn hon ton th nhu cu khng cn l ngun gc thc y na. Ni mt cch khc
n gin hn, nu ta mun to ra v duy tr mc cao s thc y th chng ta phi gi cho
mt vi nhu cu lun tnh trng cha c tha mn. Trong thc t con ngi c xu hng c
mt lot cc nhu cu ng thi, nhng mt trong cc nhu cu lun mnh m hn cc nhu cu
khc, n quyt nh hon ton ng c thc y ca c nhn, quyt nh mc thc hin ca c
nhn .
S thc y gn lin vi nhu cu, chng khin ngi ta c nhng n lc, nhng n lc ny to ra
s thc y. Da vo kt qu nghin cu v thc nghim Maslow xc nh c mt lot nhu
cu c xu hng sp xt theo th t tng dn nh sau:
196
1.1, Nhu cu sinh l: Nhng nhu cu ny bao gm nhng th c th mua sm c bng tin
nh thc phm, qun o v cc th cn cho cuc sng khc. Ni s hi gn lin vi nhng nhu
cu ny, ngi ta s b cp i bt cm, manh o, mt i nhng th m h ang c.
1.2, Nhu cu an ton, an ninh: Nhu cu ny xut pht t mong mun t bo v mnh khi tr li
tnh trng b cp i nhng th cn thit c bn trong cuc sng v tnh mng ca h. Vic m
bo cc phc li l mt iu kin p ng nhu cu ny, tuy nhin ngha thc y ch c gii
hn nhng thiu n th qu trnh thc hin s chu tc ng xu.
1.3,Nhu cu x hi, lin kt: Cc nhu cu x hi xut pht t mong mun c hu ca con ngi
l cn phi thuc vo mt nhm x hi no . iu ny khng c ngha l h phi hi nhp vi
bt c nhm ngi no m h thng c nhu cu c hi nhp vi nhng nhm c cc iu
kin gn gi vi h.
V d: Khi con ngi vui v, si ni t tin th con ngi c xu hng mun gn gi vi nhng
ngi cng vui v, si ni v t tin nh h. Ngc li mt ngi ang au kh, bun phin, cng
cc th h li thch gn gi nhng ngi cng cnh ng nh h. Khng mt ngi cng cc no
li mun gn gi vi nhng ngi hnh phc, sung sng.
Nhu cu x hi l rt mnh m, nu tch bit con ngi ra khi cng ng h s cm thy rt c
n v bun ti, iu ny dn n trit tiu s nhit tnh lm vic ca h.
Khi mi trng hay iu kin sng thay i, mong mun tha mn cc nhu cu cng thay i,
cc nhu cu x hi ch c tc dng mnh m trong trng hp cc nhu cu sinh l, nhu cu an
ton an ninh c m bo.
1.4, Nhu cu c knh trng, tha nhn: S knh trng tha nhn tn ti trong con mt ca
ngi khc i vi chng ta, chng ta s cm thy rt hi lng v vui v nu mi ngi tn trng
v sng bi nhng thnh cng v k tch ca ca chng ta. Con ngi ni chung rt mong mun
c ting tm hay t nht cng khng b ngi khc xem thng. Khi c mt ngi no hn
bn hoc ni ting, bn cng ao c s c nh h. Nhu cu theo kp hay ganh ua vi ai l
ngun thc y mnh m, tch cc i vi bn ging nh mt cuc chy ua, bn cng ao c v
c gng ht sc v nht v ngi ta ch tung h v tng hoa cho nhng ngi v nht.
Nhu cu c tn trng hoc nhn bit xut hin di mt s hnh thc, biu hin r rt l uy
tn v quyn lc.
Uy tn. Ngy nay, trong x hi, ng c uy tn ang tr nn ni bt hn, c bit khi chng ta
hng v mt x hi trung lu. Uy tn thc cht l g? Gellerman miu t n l mt kiu nh
ngha khng thnh vn ca tt c cc cch c x m ngi ta mong nhng ngi khc th hin
vi s hin din ca ngi : mc tn trng hoc khng tn trng, l nghi hay thng
thng, d dt hay l liu. Uy tn dng nh c nh hng ti mc thun tin v thoi mi
m ngi ta c th hy vng trong cuc sng.
Uy tn l mt ci g v hnh do x hi dnh cho mt c nhn no . Thc t l ngay t khi ra
i tr em tha k v tr ca cha m. Trong mt s trng hp, iu ny m bo cho h c
i sng trn mt ln sng c ph bng uy tn. V d, mt Rockefeller con hay mt Ford con
tha k uy tn sn c tc th ca nn tng gia nh mnh.

197
Con ngi c uy tn qua cuc sng bng nhiu cch khc nhau. Nhiu ngi c xu hng chi
tm cc du hiu v a v vt cht, trong khi nhng ngi khc c gng t nhng thnh tu
c nhn hay nhng g t thc hin c, iu ny c th hm cha uy tn trong chnh bn thn
n.
Cho d uy tn c th hin bng cch no th c v c nhiu ngi mun c v tr quan trng
nht nh, v thc t, tm quan trng c thit lp , mt cp bc m mi ngi u cm
thy xng ng. Thng thng con ngi mun c s nh gi cao v bn thn mnh, iu ny
chc chn da trn c s thc t nh c biu l thng qua s nhn bit v tn trng t pha
nhng ngi khc.
Nhu cu uy tn d nhiu hay t cng c gii hn. Ngi ta c xu hng tm uy tn chi ti mc
nhn thc c. Khi con ngi cm thy t c mc ny th sc mnh nhu cu ny
thng c xu hng gim xung v uy tn tr thnh vn duy tr hn l tin xa hon na. Mt
vi ngi c th hi lng vi mc quan trng ca h trong cng ty v trong cng ng. Theo
s nh gi ring ca h, h ti ch. Chi c nhng ngi ngoi l mi tm kim s cng
nhn tm c dn tc hay quc t. ng c uy tn thng xut hin nhng thanh nin c xu
hng cha tha mn vi v tr trong cuc sng ca mnh. Ngi ln tui hn c xu hng c
gng t ti mc uy tn m h cm thy tha mn hoc cng c th cam chu mt thc t l h
chi c th lm c rt t nng cao a v ca h.
Quyn lc: Quyn lc l ngun lm cho mi ngi c th em li s bng lng t hoc ti cc
nh hng khc. l tim nng nh hng ca mt ngi. C hai loi quyn lc: quyn lc a
v v quyn lc c nhn. Cc c nhn c th gy ra quyn lc i vi nhng ngi khc nh a
v ca h trong t chc th l nhng ngi c quyn lc a v, cn cc c nhn gy ra nh
hng t tnh cch v hnh vi ca h th l nhng ngi c quyn lc c nhn. Cng c mt
s ngi gy nh hng bng c quyn lc a v v quyn lc c nhn.
1.5, Nhu cu t khng nh: Nhu cu ny xut pht t nhn thc c nhn mi ngi, s thi
thc bn trong ca bn thn mun chng ta phi t c nhng g m mnh mong mun: Nht
nh ti s lm c nhng g m ti c th lm c. Vic tha mn cc nhu cu t khng
nh ny hon ton l do thc ch quan ca mt ngi no trong lnh vc m h chn vi n
lc ca mnh.
Trong tt c nhu cu do Abraham Maslow a ra, nhu cu t khng nh l nhu cu t c bit
nht. Vic tha mn nhu cu t khng nh ny hon ton do thch ch quan ca mt ngi no
trong lnh vc m h la chn vi n lc ca mnh.
c im ca ngun thc y ny khng c gii hn, n khc vi cc ngun thc y khc l s
trit tiu sau khi nhu cu c p ng. S t khng nh lun lun thc y con ngi ln
cc mc thc hin cao hn.
C hai tc ng bn trong c th khin con ngi s dng tt c kh nng ca mnh t khng
nh l: c iu khin bi nng lc hoc bi thnh tch.
Nng lc c lin quan ti s tinh thng ngh nghip hay nhim v, mt ngi no c trnh
tay ngh rt cao ng ta lm vic lin tc, r rng c kch thch bi mt iu g khc hn l

198
c knh trng hay cng nhn. ng c kch thch y l mong mun l tt hn na nhng ci
m mnh lm c.
Nu s t khng nh l do thnh tch dn dt th s thc hin ca n li rt khc mt s ngi
c kch thch bi nhu cu mun hon thnh tt c nhng g m h lm, mt s ngi khc li
t mnh c gng th nhng gii hn ngoi kh nng ca h.
Khi nhu cu pht trin khng t sinh ra, v vy nh qun l cn to ra mi trng nui dng cho
s pht trin ca chng. Trong h thng t mc tiu cn xc nh cc mc tiu mt mc cao
va phi ngay khi c nhn hay t chc ht sc c gng vn ch c mt na c hi thc
hin chng. S d nh vy l v u ra s c xu hng tng ln khi mi ngi vn ti mt mc
thnh tch ngoi tm hiu bit trc tip ca anh ta, mc d th c ngha l tht bi mt na.
2. Theo cch tip cn ca Frederick Herzberg:
L thuyt ca Maslow ch trng vo c nhn con ngi, trong khi Frederick Herzberg v mt s
nh khoa hc hnh vi tp trung xem xt s thc y nhn vin trn phng din cng vic. Cng
trnh nghin cu a Herzberg ti kt lun l hai trng thi m ngi cng nhn tri qua l:
S tha mn v khng tha mn trong cng vic, bi vy m hnh ca ng c gi l m hnh hai
yu t.
a) Cc yu t thc y:
L nhng yu t thuc bn trong cng vic, bao gm s thch thc ca chnh cng vic, trch nhim
c nhn, s cng nhn ca mi ngi, s thnh t v trin vng ca cng vic. Nhng yu t ny qui
nh s hng th v tha mn xut pht t mt cng vic. Khi c 5 yu t ny u hin din bn trong
cng vic, th chng ta s to ra thc y mc cao v kch thch ngi nhn vin t ti nhng
thnh tch cao hn, nu khng tho mn nhng iu kin trn th s khng kch thch hng th lm
vic, dn n thnh tch b hn ch.
b) Cc yu t duy tr:
L nhng yu t thuc bn ngoi cng vic bao gm iu kin lm vic, cc chnh sch ca Cng ty,
cht lng qun tr, mi quan h vi cc ng nghip v lng bng, a v, s an ton ca cng
vic. Nhng yu t ny qui nh phm vi m cng vic thc hin.
Herzberg cho rng, mc d m bo cc yu t bn ngoi ny trng thi tch cc l cn thit duy
tr mc tha mn hp l ca cng vic. Song s hin din ca chng khng nht thit s lm tng
mc tha mn ca cng vic.
Do vy cc nh qun tr phi p dng ng b ca hai nhm yu t, bi cc nhm yu t duy tr
khng th gii quyt vn nh nn vng mt, b vic, s bt bnh, hay nng sut thp. Theo
Herzberg nhng yu t ny ch c gii quyt khi vn dng thnh cng yu t thc y.

199
 So snh cc l thuyt v ng c thc y ca Maslow v Herzberg:
S phn cp nhu cu ca Maslow L thuyt 2 yu t ca Herzberg
- T thn vn ng (s hon Cc ng lc - Cng vic c th thch
thin) - Thnh tch
- S trng thnh trong cng vic
- S tn trng hoc a v - Trch nhim
- S tin b
- S lin kt hoc chp nhn - S cng nhn
(nhu cu x hi) - a v
Cc yu t - Quan h gia cc c nhn
- AN ninh - an ton - Chnh sch v cch qun tr trong - Cng ty
duy tr - Cht lng ca cng tc gim st
- Nhu cu sinh l - Cc iu kin lm vic, tin lng, an ton
(Vt cht) cuc sng ring t.....

Ghi ch: S gim st c th l mt vn lm tha mn c cc nhu cu v lin kt v nhu cu v

an ninh.
Nghin cu ca Herzberg tri qua nhng thch thc. Mt s cch hi ca Herzberg khng c
ngi tr li tr li khch quan, tc l cc phng php iu tra ca ng c xu hng sai lch vi cc
kt qu.
V d: Xu hng chung ca mi ngi l, h coi rng kt qu tt l do s c gng ca bn thn h,
cn nu kt qu ti th li cho ngi khc, l cch suy ngh dn ti nhng kt qu sai lch ca
Herzberg. Cc nh nghin cu khc, khng theo cch ca ng nhn thy rng trn thc t cc yu
t gi l cc yu t v sinh mang li s tha mn hay bt mn.
3. Theo l thuyt hy vng
Mt cch tip cn khc gii thch v ng c thc y c xem l c trin vng trong vic gii
thch xem con ngi c thc y bng cch no l L thuyt theo hy vng". Theo nh tm l hc
Victor HVroon ng cho rng con ngi s c thc y trong vic thc hin nhng cng vic t
ti mc tiu nu h tin vo gi tr ca mc tiu , v h c th thy rng nhng cng vic ca h lm
gip cho t c mc tiu.
Thuyt ca Vroon c th c pht biu nh sau (theo thut ng ring ca mnh).
SC MNH = MC HAM M x HY VNG
Trong : Sc mnh: Cng thc y ca con ngi
Mc ham m: Cng u i ca mt ngi dnh cho kt qu
Hy vng: L xc sut m mt s hot ng ring l s dn ti mt kt qu mong i.

200
Khi mt ngi th vi cng vic t ti mc tiu nht nh, th mc ham m coi nh bng 0 v s
c mt mc ham m m (-) khi con ngi phn i vic t ti mc tiu . Tt nhin kt qu ca hai
trng hp u l khng c ng c thc y. Cng nh vy, mt ngi c th khng c ng c
thc y no t ti mt mc tiu nu hy vng l s 0 hoc s m.
Sc mnh dng lm mt vic no s ph thuc vo c mc ham m v hy vng. Hn na mt
ng c thc hin mt hnh ng no c th c xc nh bng s mong mun c c mt
kt qu no .
Mt trong nhng nt hp dn ln ca thuyt H.Vroom l n tha nhn tm quan trng ca cc nhu
cu v ng c thc y khc nhau ca con ngi. Do n trnh c nhng c trng n gin
ha trong cch tip cn ca Maslow v Herzberg . N t ra thc t hn. N ph hp vi quan im v
s hi ha gia cc mc tiu gia c nhn v t chc cho d gia chng l khc nhau. Hn na l
thuyt ca Vroom hon ton ph hp vi ton b h thng qun tr theo mc tiu.
Nhng im mnh l thuyt ca Vroom cng l im yu ca n. GI thit ca ng cho rng ngha
v gi tr thay i theo tng ngi v theo khng gian v thi gian dng nh ph hp vi cuc sng
thc t. N cng ph hp vi quan im cho rng cng vic ca cc nh tm l nhm to ra mt mi
trng lm vic i hi phi tnh n s khc bit trong nhng hon cnh khc nhau. Nhng mt
khc l thuyt ca Vroom li kh p dng vo thc t, mc d n chnh xc v mt lgic nhng phc
tp hn nhiu so vi cch tip cn ca Maslow v Herzberg.
4. Tip cn theo m hnh ca Porter v Lawler:
L.W Porter v E.E Lawler i ti mt m hnh ng c thc y hon ho hn nhiu, m phn ln
c xy dng da trn l thuyt v nim hy vng. Trong nghin cu ca mnh, h p dng m hnh
ny ch yu vi cc nh qun l.
M hnh ny cho thy: Ton b c gng (sc mnh ca ng c thc y v sc lc b ra) ty thuc
vo gi tr ca phn thng cng vi ton b sc lc m con ngi cho l cn thit v xc xut nhn
c phn thng . Tip s c gng theo nhn thc v kh nng thc t t c phn thng
li chu tc ng bi kt qu thc hin thc t. R rng nu con ngi bit h c th lm c mt
vic hoc nu h lm xong vic , th h s c c cch nh gi tt hn v s c gng cn thit
v bit r hn v kh nng t c phn thng.
- Vic thc hin thc t trong mt cng vic (lm cc nhim v hoc thc hin cc mc tiu) v
nguyn tc c xc nh bi cc sc lc c b ra. Nhng n cng b nh hng nhiu bi kh
nng lm vic ca ngi (kin thc v k nng) v bi nhn thc ca h rng nhim v cn thit l g
(trong chng mc m con ngi hiu v cc mc tiu, nhng hot ng cn thit, v nhng yu t
khc ca mt nhim v) tip vic thc hin s c coi nh l vic dn n nhng phn thng
thc cht, ni ti (nh l ngha ca vic hon thnh hoc s t thn vn ng) v phn thng bn
ngoi (nh nhng iu kin lm vic v a v) Nhng phn thng ny ha nhp theo cch m con
ngi cho l hp l, dn n s tha mn. Nhng vic thc hin cng tc ng n phn thng hp
l theo nhn thc, iu m con ngi xem nh l mt phn thng xng ng vi s n lc nht thit

201
s nh hng n s tha mn thu c. Cng vy, gi tr thc t ca phn thng s b nh hng
bi s tha mn.

M hnh ng c thc y ca Porter v Lawler.

Gia tr cac Phan thng

phan thng theo nhan thc

Kha nang lam Phan thng noi

mot nhiem vu cu tai
the

S thc hien S thoa man

S no lc
nhiem vu

Nhan thc ve
nhiem vu Phan thng ben
can thiet ngoai
S no lc theo
nhan thc, kha
nang nhan thng

5. L thuyt ca MC Clelland v ng c thc y theo cc nhu cu:

David C.Mc Clelland ng gp vo quan nim ng c thc y bng vic xc nh 3 loi nhu cu
thc y c bn: Quyn lc, lin kt v thnh tch.
a) Nhu cu v quyn lc:
Mc. Clelland v cc nh nghin cu khc pht hin rng nhng ngi c nhu cu cao v quyn lc
s quan tm nhiu tr tu, vic to ra s nh hng v kim tra, nhng ngi ny ni chung theo ui
a v lnh o, h thng l nhng ngi vui chuyn, tuy c hay tranh lun, h l nhng ngi c
sc thuyt phc, ni thng, thit thc v hay i hi, h thch dy d v ni chuyn trc cng chng.
b) Nhu cu lin kt:
202
Nhng ngi vi nhu cu cao v lin kt thng tm thy nim vui khi c yu mn v mun trnh
nhng tn thng khi b tch ri bi mt nhm x hi. H thch c lin quan vi c nhn, h
thng lo lng duy tr mi quan h x hi d chu, mun c tnh cm thn thit v cm thng, sn
sng an i v gip ngi khc khi h gp kh khn v mun c quan h qua li mt cch thn mt
vi nhng ngi khc.

c) Nhu cu v s thnh t:
Nhng ngi c nhu cu cao v s thnh t c mt mong mun mnh m v s thnh cng v cng
rt s tht bi. H mun c th thch, ra cho mnh nhng mc tiu kh khn va phi (nhng
khng phi khng thc hin c) v c cch tip cn th hin vi s ri ro. H khng thch lm
nhng ngi mo him m tri li h a phn tch v nh gi cc vn , chu trch nhim c nhn
v vic hon thnh cng vic m h ang lm, khng a nhn ri, thch lm vic lu, khng lo lng
qu mc v s tht bi nu c th xy ra v mun t iu khin cc cng vic ring ca mnh.

III. CC PHNG TIN TO NG C

to ng c cho nhn vin, cc nh qun tr c th s dng cc phng tin sau y to ng
c:
1, S dng kch thch bng tin:
Trong nn kinh t th trng, tin c mt vai tr rt quan trng trong vic to ng c lm vic ca
nhn vin, ngi nhn vin tham gia lm vic trong doanh nghip vi mong mun kim c nhiu
tin tha mn cc nhu cu khc nhau ca cuc sng. Vic to cho h nhng c hi c nhiu tin
s l mt phng tin kch thch h lm vic tch cc hn, c bit l nhng ngi m vic tha
mn cc nhu cu mc thp l quan trng.
i vi nhng ngi m nhu cu mc thp c tha mn th vic kim tin vi t cch l
phng tin tha mn cuc sng khng cn l ng lc mnh m i vi h na, hay ni cch
khc tin gim dn vai tr thc y cng vi vic tha mn nhu cu v tin.
Tuy nhin kha cnh khc ca tin, n ng vai tr l thc o ca s thnh t. Trong nn kinh t
th trng, tin l mt phng tin o lng s giu c, thnh t nn ngi ta vn c gng kim
tht nhiu tin, nhiu mi, nhiu mi khng phi tha mn cuc sng vt cht m dng n o s
thnh cng trong s nghip, to ra s ngng m ca ngi i v s thnh t .
2, S lo s:
Mt ngi b chi phi bi nhu cu sinh l v an ton an ninh khi ngi ta c xu hng lo s cho
tnh mng hoc mt vic lm, lo s cho quyn t do ca h. y l mt yu t mang tnh thc y
mnh m, c bit l cc cng vic i hi sc mnh c bp. Tuy nhin, phng php ny ngy cng
mt i tnh hiu qu ca n do c s can thip ngy cng mnh ca php lut v cc nghip on.
Hn na phng php ny ch c tc dng khi cp nhu cu cn tha mn mc thp, i vi
nhng ngi tha mn tng i cc cp nhu cu thp th cng c ny khng cn c my tc
dng. Mt nhc im khc rt ln ca cng c ny l i vi nhng ngi lm ngh tr c, s lo s

203
thng c tc ng tiu cc, lm gim nng sut lao ng. Trn th gii hin nay, ngi ta ang dn
thay th phng tin ny bng cc phng tin thc y khc nhn o v tin b hn, hiu qu hn
v n kch thch trc tip vo yu t tm l khin cho con ngi t gic pht huy ht mi kh nng
lm vic ca h phc v cho t chc, l phng tin h t khng nh mnh.
Trong phng thc thc y mi, s lo s vn cn hin hu t tng s b tht bi, n c tc dng
theo 2 hng i nghch nhau: Tch cc v Tiu cc

3, S ganh ua:
Thc y nhm to ra thc hin cao hn trong trng hp trnh ngi lao ng khng thay i. S
ganh ua l mt phng tin thc y ng c lm vic ca ngi lao ng mt mc cao hn so
vi tin v s lo s, n xut pht t vic t tha mn nhu cu khng nh ca nhn vin.
Phng tin thc y ny nm ngay trong c ch thi ua, cc nh qun tr to ra nhng tiu chun
mi nhn vin phn u v thng qua h s t chng t nng lc ca mnh v doanh nghip s
tha nhn s thnh cng .
Vic qun l ca nh qun l c u ra l u ra ca t chc di s gim st hoc nh hng ca
ngi , hay ni cch khc, qunt l l hot ng tp th. Nhng mt tp th c t chc v
iu hnh nh th no cng cha phi l quan trng, iu quan trng nht chnh l vic cc c nhn s
lm vic nh th no, t chc s hot ng tt khi cc c nhn ca t chc lm vic tt. Mi c
gng ca chng ta s tr nn v ch nu c thnh vin ca t chc khng c gng ng gp nhiu
ci m h c th lm c cho t chc.
Lm g c th tc ng nhn thc y cc c nhn lm vi tt hn? l mt cu hi m chnh
cc nh qun l phi tr li nu mun mi s c gng ca mnh khng tr nn v ch.
By gi ta th phn tch xem hnh vi ca mt ngi cng nhn no khi lm vic s chu nh
hng ca cc yu t no?
Gi s ngi cng nhn khng lm cng vic ca mnh. Ci g lm cho anh ta hnh ng nh vy?
C l cng chi v hai l do c bn sau y: Hoc l anh ta khng c kh nng lm vic , hoc l
anh ta khng mun lm vic, ch vy thi!
xc nh u l l do, ta c th lm mt th nghim n gin nh sau: Nu cuc sng ca c nhn
ph thuc vo s thc hin cng vic, lc anh ta c lm vic khng? Nu cu tr li l c, khi
vic anh ta phi lm vic l iu bt buc ch khng h c ng c, anh ta phi lm ch anh ta khng
mun! Nu cu tr li l khng, lc anh ta khng c kh nng lm vic .
Mt nhim v quan trng ca nh qun tr l lm th no cho ngi cp di ca anh ta lm vic
t hiu qu cao nht, nu hai iu phn tch trn hn ch u ra cao th nh qun l c hai cch
gii quyt l: Thng qua o to cp di c kh nng m nhim c cng vic v thng
qua s thc y to ng c cho cp di lm vic tt hn.

IV. PHNG PHP THC Y

1. Cc nguyn tc thc y:

204
a- Phi hng vo nhu cu ca con ngi:
Ngun gc ca ng c l nhu cu, trong con ngi khi pht sinh nhng nhu cu s thi thc s hnh
ng nhm tha mn nhu cu. iu quan trng ngi qun l l pht hin c v chnh
xc nhu cu cp di tc ng vo nhng phng php thc y thch hp, to ng lc cao.
b- Phi i t thp n cao:
Theo h thng th bc ca Maslow cc cp bc nhu cu theo mt tun t t thp n cao mt khi con
ngi cha tha mn nhu cu cp thp v sinh l v an ton th v nguyn tc h cha th c c
mt mc thc y mnh t nhu cu cao hn. Cc nhu cu c xu hng din ra ng thi nhng mt
trong cc nhu cu lun lun mnh m hn cc nhu cu khc, n quyt nh hon ton ng c
thc y c nhn, quyt nh mc thc hin ca c nhn .
c- Phi ch vo nhu cu hin ti cp bch nht:
Thc tin ch ra rng, mt khi con ngi c nhu cu ny cp bch, nhng li c p ng cao
mt nhu cu khc, mt iu kin khc th s khng to ra ng c thc y mnh m, hoc nu c
cng rt thp. iu ny c ngha l n khng em li s tha mn cao, nn khng to c s thc
y.
d- Phi phi hp kch thch ton din:
Trong thc t, cc nhu cu ca con ngi c xu hng xut hin v lin kt vi nhau thnh mt chui
nhu cu khng th tch ri vi nhiu nhu cu khc nhau. to ra hiu nng phi hp ca cc ng
c thc y, cc nh qun tr cn hng tc ng vo nhiu nhu cu cng mt lc.
2. Phng php thc y nhn vin:
2.1. Hng vo nhu cu sinh l:
y l nhu cu u tin v quan trng nht, phi lun lun c ch khng th thiu, ngi qun tr
phi bit s dng nhng cng c n by trc ht l ng tin hoc hin vt phc v cho cuc sng
chi phi thng qua ch tin lng, tin thng v cc kch thch vt cht khc.
Mun tin lng, tin thng v kch thch vt cht khc tr thnh ng lc thc y, ng c lm
vic tt, c hiu nng, th: ch tin lng phi m bo ti sn xut sc lao ng, m bo ph hp
vi s ng gp sc lc ca c nhn. Hnh thc tr lng phi thch hp vi c tnh, c im tng
loi, khu cng vic hoc sn phm ngi lao ng ch ng em ti nng, sc lc cho t chc v
t chc cng b p mt cch tha ng khi cng vic hon thnh thng qua ng tin thu nhp
c.
Song hnh vi ch lng bng, thng v kch thch vt cht khc s to ra ng lc to ln bi l
con ngi khi nhn s khen thng v tinh thn s a h ln mt bc thang mi v s knh trng t
chc v t khng nh con ngi ca h, bn cnh nhng li ch vt cht s p ng hoc lm thay
i iu kin sng, nht l nhng ngi c mc thu nhp thp.
2.2. Hng vo nhu cu an ton ca con ngi:
205
y l nhu cu th hai sau nhu cu vt cht, nhu cu ny ni ln con ngi lun mun c mt cuc
sng an ton cho c nhn v gia nh h. S an ton c hiu l s an ton v tnh mng, ti sn,
ngoi ra n cn c hiu l s an ton v cng n vic lm, c php lut bo v che ch, n trnh
c cc tc ng bt li ca mi trng sng ln cuc sng ca h...
nhn vin cm nhn c s an ton, ngi qun l cn quan tm n cc iu kin an ton l:
- An ton trong cuc sng x hi: l phi quan tm n cuc sng gia nh ca nhn dn, phi can
thip cn thit bo v quyn li, tnh mng ca nhn vin v gia nh. Cha ng ta tng ni an
c mi lc nghip C bt mi gp nn h Ngha l phi c trch nhim vi nhn vin, khng
nhng gi hnh chnh m c lc m au, hon nn, che ch bo v h trong cuc sng x hi.
- An ton cng vic: Con ngi lun mong mi c vic lm v vic cng vic phong ph, n nh.
V vy, to iu kin cho ngi lao ng tho mn nhu cu ny, t chc nn to c hi h c
kh nng c tuyn dng di hn. Trong iu kin c th c, lun c gng khng sa thi h, to
cho h cm gic an ton lm vic, khng lo s e da b mt vic s to c s c gng v trch
nhim cao vi a s nhn vin. Song cng cn thy nhng mt khng tch cc ca vic tuyn dng
lu di, n s to ra tnh li, chy li lao ng, tui i bnh qun cao, t sng to v chm i mi,
tip cn vi cc cng ngh khi c s thay i.
Khc phc hn ch, tiu cc nn s dng nhiu hnh thc tuyn dng lao ng to ra mt s ua
tranh thng xuyn.
- An ton lao ng: l phi to mt mi trng lm vic an ton, trong sch, m bo sc khe,
khng gy ra tai nn, bnh ngh nghip i vi ngi lao ng. Mun vy ngi qun l phi to
c iu kin ph hp vi tm sinh l, v sinh phng bnh v thm m nhm to ra mt ni lm
vic ngn np, sch s, hi ha, p, t c cc yu cu trnh nng, trnh lnh, trnh bi, ting n,
thong ng, sch s th cn phi chn la mt v tr v mt bng thch hp vi cch thit k, b tr
kinh t vi cc trang thit b, dng c cht lng cao, mu m p, gn v phi tuyt i an ton.
Quan tm i vi qun o, dng c bo h lao ng to nn tm l an ton lm vic v ng thi gio
dc nhn thc v s dng va bo h mnh, va to ra s khc bit i vi Cng ty, x nghip khc
em li nim t ho, qu trng Cng ty.
Mu sc, m nhc, cy xanh, th dc bt buc gia gi em li cho ngi lao ng cm gic nh
nhng, d chu, si ng, chng mi mt v cng thng khng cn thit.
Ngoi ra vic lun chuyn, linh hot trong cng vic s lm gim s nhm chn i vi cng nhn
vin.
2.3. Hng vo nhu cu giao tip:
y l nhu cu th ba trn bc thang cp bc nhu cu ca Maslow. to ng c cho ngi lao
ng, Cng ty cn gn ngi lao ng vo mi trng lm vic m qua c kh nng tho mn cho
h cc nhu cu ny. Tc l to ra nhng c hi lm cho nhn vin hi nhp vo cuc sng ca
cng ng, m rng kh nng giao tip cho h trong ni b cng ty v ngoi x hi thng qua vic t

206
chc cc l hi, thm hi giao lu vn ha, tham quan danh lam thng cnh, di tch lch s ca t
nc, cc c s kinh doanh c hiu qu cao. i i vi vic hng nhu cu giao tip ra bn ngoi,
lnh o n v cng cn to iu kin thun li tng cng kh nng giao tip ca nhn vin
trong doanh nghip bng cch xy dng lch tip nhn vin ca ban gim c hp l, thng xuyn
pht ng cc chng trnh vn ho, th thao trong doanh nghip nhm to ra khng kh vui v, si
ni ho hng qua m tht cht quan h gn gi, thn tnh trong ni b nhn vin.
i vi cng nhn, nn thit lp c cu t chc theo i v c bit l cc nhm lao ng t 5 - 20
ngi cng lm vic chung. Thng qua qu trnh lm vic theo nhm s thit lp khng kh, chn tnh
ci m, gn b nhau lm cho mi c nhn u cm thy cn thit phi gn lin vi t chc, v t
chc, hn ch ch ngha c nhn, lin kt cc c nhn thnh sc mnh ca t chc.
2.4. Hng vo nhu cu c tn trng:
Khc vi ba nhu cu truc, nhu cu c tn trng l vn sng ca mi con ngi. khai thc kha
cnh ny, ngi qun l phi bit to ra mi trng bnh ng, thn thin trong mi quan h gia
ngi lnh o vi cng nhn nhm to nn mt khi kt dnh v hnh, mt bu khng kh ci m
cng mc ch phc v n v pht trin ngy mt phn vinh.
Mun vy, cc chnh sch tuyn chn, bt nhn s, thng chc v b tr cng vic, tr lng,
thng phi xut pht t mc tiu ca Cng ty v nhu cu ca cng nhn. Nh qun l cn phi m
bo s bnh ng v chnh xc trong vic xc nh c nhn c tng thng hoc b k lut sao cho
s nh gi phi phn nh ng vi cng trng v thnh tch m h ng gp cho t chc. Nh
m to ra ng lc mnh m tron gvic ganh ua hon thnh nhim v, a ra sng kin ci tin
k thut ca nhn vin.
Tnh kp thi v thi gian trong biu dng v ng cng trng ng biu dng s to nn s phn
chn khng nhng i vi c nhn t c thnh tch m cn li cun ngi khc trong b phn
phn u vi cc n lc vt xa mc bnh thng ca mi ngi.
Bn cnh nhng vic lm theo mt qui nh chung ca Cng ty, ngi qun tr cng cn to dng
mi trng cho cc nhm khng chnh thc hnh thnh v hng h vo s t qun khng th lnh
tt c mi ngi trong nhm u c kh nng t khng nh mnh, lng t trng, tnh sng to pht
huy, trch nhim i vi t chc c ginh gi, bu khng kh vn ha ca Cng ty, tr nn trong
lnh, gp phn em li nng sut cht lng cao, chi ph trong sn xut kinh doanh gim.

207
 CU HI N TP

1. Hnh vi l g? Hy ch r mi quan h gia hnh vi v nhu cu?

2. Theo cc anh ch th v sao ngi ta phi quan tm n vic nghin cu ng c thc y ca
nhn vin?
3. Ni dung quan im ca Maslow v ng c, nhng iu cn lu trong l thuyt ny l g?
4. Ni dung l thuyt ca Frederick Herzberg v ng c, nhng im ng lu no cn quan
tm khi nghin cu l thuyt ny?
5. Hy phn tch v ch r mi quan h gia l thuyt ca Maslow v ca Herzberg v ng c
thc y? S khc bit gia hai l thuyt ny l g?
6. Ni dung c bn v nhng iu cn lu trong l thuyt thc y ca Victor H.Vroom l g?
7. Ni dung c bn v nhng iu cn lu trong l thuyt thc y ca Porter v Lawler l g?
8. Trnh by nhng nh hng tc ng ca cc yu c bn trong vic to ra ng c thc y
ca con ngi?
9. Nhng nguyn tc no cn qun trit khi tin hnh thc y nhn vin?
10. Cc phng php c bn c s dng thc y nhn vin l nhng phng php no?
Ni dung m cc phng php cp?
11. Hy cho bit trong mt t chc m anh ch bit r ngi ta s dng nhng bin php no
kch thch nhm thc y ng c ca cc thnh vin trong t chc. Theo anh ch th cc
gii php s dng c to c hiu qu thc y hay khng? Hy l gii cho cc kt qu
.
12. Nu anh (ch) c giao nhim v nghin cu xy dng mt h thng cc chnh sch nhn
s nhm kch thch to ra ng c thc y cho cc thnh vin trong t chc th cc anh
ch s d kin tin hnh nh th no? Hy cho bit ni dung c th cc cng vic m anh ch
s lm v gii thch v sao?

208
 CHNG XII

VN HA T CHC
Trong sut 4 nm qua, li nhun ca cng ty xe hi quc t gim st nghim trng. Teddy
McCoy, ch tch iu hnh ca cng ty, ngi ph trch trc tip cuc iu tra v thi v
ng c ca cng nhn tit l rng 60% cng nhn ca cng ty cm thy khng hi lng v cng
vic ca h hin nay. Teddy cm nhn chc chn rng iu ny lin quan trc tip n tnh trng
sn xut v tn kho qu nhiu sn phm c v t l thay th cng nhn cao. Trong cuc hp mi
y ca hi ng qun tr, ng khng nh rng:Vi s gia tng cnh tranh ca cc cng ty trong
nc v c cc cng ty nc ngoi, s thay i rnmg ln l cn thit cng ty tn ti v pht
trin. Nu chng ta vn gi nguyn tnh trng nh hin nay, chng ta s t hy dit.
Thng qua v d trn, cg ty xe hi quc t cn mt chng trnh pht trin t chc. Trong
chng ny, chng ta s nh ngha vn ha cng ty v cc nhn t to nn vn ha cng ty. Tip
theo chng ta s m t cc loi vn ha...

I. BN CHT CA VN HA T CHC
Con ngi b nh hng bi nn vn ha trong h sng. V d, mt ngi ln ln trong gia
nh s c dy v nhng im chung ca gia nh nh c gi tr, nim tin v nhng hnh vi
mong i. iu ny cng ng vi cc thnh vin trong mt t chc. Mt x hi c nn vn ha
ca n, v mt t chc cng c vn ha t chc.
1. Khi nim vn ha t chc
Khi con ngi tham gia mt t chc, h mang vo trong t chc nhng gi tr v nim tin m h
hc c. Tuy nhin, dng nh rt thng xuyn, nhng gi tr v nim tin l khng
gip cc c nhn thnh cng trong t chc. Con ngi cn hc cch thc m mt t chc c th
gii quyt cc vn .
Khi bt u mt cng vic mi, ngi cng nhn c th nghe: y chnh l cch chng ta s
thc hin cng vic. Vn ha cng ty chnh l mt h thng cc gi tr, nim tin v thi quen
c chia s. N nh hng ln nhau n cc nhm chnh thc v cu trc t chc v to ra cc
tiu chun hnh vi. Nhng iu ny lin quan n cc tiu chun, cc gi tr v chun mc c
chia s bi cc thnh vin trong t chc nhm cung cp li ch dn v hnh vi cho ngi cng
nhn.
Theo Edgar Schein- nh nghin cu ni ting nht v vn ha t chc- nh ngi vn ha t chc:
Mt dng ca nhng gi tr c bn- c ssng to, c khm ph hoc c pht trin bi cc
nhm khi h hc v cch thc gii quyt vi nhng vn ca thch ng vi moi trng bn
ngoi v hi nhp bn trong- nhng gi nh c bn ny vn hnh tt v c quan tm l c
gi tr v v vy c dy cho nhng thnh vin mi nh nhng cch thc ng nhn thc,
suy ngh, v cm gic trong cc quan h vi cc vn .
Joanne Martin ch trng vo nhng vin cnh khc nhau ca vn ha trong cc t chc:

209
Khi mt c nhn lin h vi mt t chc, h lin h vi nhng chun mc, nhng cu chuyn
m mi ngi k v nhng iu ang din ra, nhng th tc v nguyn tc chnh thc ca t
chc, nhng dng hnh vi chnh thc ca t chc, nhng nghi l, nhim v, h thng tr cng lao
ng, nhng bit ng m ch nhng ngi bn trong mi hiu. Nhng yu t ny l mt phn
nhng ci gn lin vi vn ha t chc.
Vn ha t chc l mt ch phc tp, mc d c nhng s khng nht tr gia cc nh nghin
cu v khi nim ny song phn ln cc nh ngha nhn dng tm quan trng ca nhng
chun mc v gi tr chung m nhng gi tr v chun mc ny ch dn cc hnh vi ca cc c
nhn trong t chc. S tht l nhng gi tr v chun mc ny khng ch c dy cho nhng
ngi mi ti, m nhng ngi mi ti cng c gng v mun hc v vn ha t chc ca h.
Vn ha hu nh c mi cng ty v n i din cho cng ty, tt c nhng ch dn chung v
cch thc lm vic, cc vn pht sinh v cc c hi c nh ngha. N xc nh vic phn
phi cc ngun lc, c cu t chc, cc h thng c s dng, nhn cng c thu, s ha hp
gia cng vic v con ngi v cc kt qu, mc tiu cn t c. Vn ha cng ty lin quan
n khi nim bu khng kh, mi trng t chc. Nh thi tit c nh ngha l mt h thng
cc bin s nh nhit , m v lng ma. Vn ha cng ty phn nh cc c tnh, cc tnh
cht nh s thn thin, s h tr gip v chp nhn ri ro. Mi c nhn s nhn thc cng
vic, c cu t chc v vn ha cng ty trong mt giai on thi gian khi anh ta lm vic di s
ch dn ca ngi gim st v thng qua cc chnh sch ca t chc. V vy, vn ha cng ty nh
hng, tc ng n s tha mn v hon thnh cng vic. Mi c nhn c th s cm nhn vn
ha t chc theo cc cch khc nhau ty thuc v c tnh c nhn v s tham kho nhng s
cng chia s chung nhng gi tr, cc chun mc c mong i. Nhng nhn vin khng tha
mn c th s ri t chc vi k vng s tm thy mt nn vn ha hp tc hn ti cng ty khc.
Vn ha cng ty ng vai tr nh l ni lc ca vic thit lp cc mc tiu v nhim v ca cng
ty.
2. Nhng c tnh quan trng ca vn ha t chc:
a- Tnh hp thc ca hnh vi: Khi cc c nhn trong t chc tng tc vi nhau, h s dng
cng mt ngn ng, thut ng v nhng nghi l lin quan ti s tn kinh v nhng cch c x.
b- Cc chun mc: nhng tiu chun ca hnh vi.
c- Cc gi tr chnh thng: C nhng gi tr ch yu m t chc tn thnh, ng h v mong i
nhng ngi tham gia chia s n.
d- Trit l: C nhng chnh sch xc nh nhng nim tin ca t chc v cch thc i x vi
ngi lao ng, khch hng v ngi tiu dng.
e- Nhng lut l: C nhng nguyn tc cht ch lin quan ti vic c chp nhn l thnh vin
ca t chc. Nhng ngi mi ti lun phi hc nhng iu ny c chp nhn l thnh
vin mt cch y ca nhm v t chc.
f- Bu khng kh t chc: Tng th nhng cm gic c to ra t nng iu kin lm vic,
nhng cch thc c x v tng tc, v nhng cch thc m nhng thnh vin quan h vi khch
hng v nhng ngi bn ngoi.

210
Cc c tnh trn c s ng h khc nhau ca cc nh nghin cu khc nhau. Hin nay vn c
s tranh lun v cc c tnh trn, v d c s tranh lun v s tng ng v s khc bit gia
vn ha t chc v bu khng kh t chc. Hn na, trong cc t chc ca cc quc gia khc
nhau tm quan trng (u tin) ca 6 c tnh trn l khng ging nhau. V d nh i vi cc
cng ty M vic th hin cc ch tiu ti chnh ng vi tr quan trng trong nhng gi tr vn
ha ca cng ty, trong khi cc cng ty Nht Bn li t tm quan trng cao vo s trung thnh
v uy tn.
3. S ng nht ca vn ha t chc
C mt nhn thc sai lm l cc t chc c vn ha ging nhau. Thc cht, tt c cc t chc u
c vn ha ca n song van ha ca mi t chc gn lin vi vn ha ca x hi trong t chc
tn ti. Theo quan im ny, vn ha t chc l nhn thc chung c nm gi bi cc thnh
vin ca t chc. Tt c cc thnh vin ca mt t chc phi chia s v c chung nhn thc ny.
Tuy nhin, mc chia s l khng ging nhau, v v th c vn ha chnh thng v vn ha
nhm trong cc t chc.
Vn ha chnh thng l nhng gi tr ct li c chia s bi a s cc thnh vin trong t chc.
V d, nhiu t cc trn th gii hin nay to ra c nhng gi tr ct li c chia s gia
cc thnh vin trong t chc ca n nh: trung thnh vi cng ty, c trch nhim vi nhng nhu
cu ca khch hng, sng to, cht lng sn phm. Nhng gi tr ny to ra vn ha chnh thng
trong t chc v n gip ch dn cc hnh vi hng ngy ca ngi lao ng.
Mt im quan trng v thng b coi nh l vn ha nhm trong t chc. Vn ha nhm trong
t chc l nhng gi tr c chia s bi thiu s cc thnh vin trong t chc. Vn ha nhm l
kt qu ca nhng vn hoc nhng kinh nghim c chia s bi tt c cc thnh vin ca mt
b phn hoc mt n v trong t chc. Vn ha nhm c th lm yu hoc xi mn vn ha t
chc nu n mu thun vi vn ha chnh thng v vi cc mc tiu tng th. Tuy nhin cc cng
ty thnh cng ch ra rng khng phi bao gi cng nh vy. Phn ln cc vn ha nhm c
hnh thnh gip cc thnh vin ca mt nhm c th trong vic gii quyt nhng vn c th
hng ngy m h phi i mt.
4. Vn ha mnh v vn ha yu
Mt s vn ha t chc c th uc gi l mnh, mt s khc c th c gi l yu. Nhng
ngi lnh o mnh to ra vn ha mnh. Tuy nhin bn cnh nhn t v lnh o cn c hai
nhn t ch yu xc nh sc mnh ca vn ha t chc l s chia s v cng . S chia s
cp ti mc theo cc thnh vin trong t chc c cng nhng gi tr ct li. Cng
l mc ca s tch cc nhit tnh ca cc thnh vin t chc vi cc gi tr ct li.
Mc ca s chia s b nh hng ca hai nhn t ch yu: s nh hng v cc phn thng.
cho mi ngi trong t chc chia s cng nhng gi tr ct li, h phi hiu nhng gi tr ct
li l g. Rt nhiu t chc bt u qu trnh ny bng mt chng trnh nh hng v hi
nhp. Nhng ngi mi ti c ni cho bit v trit l v cc phng php vn hnh ca cng
ty. S nh hng ny tip tc ti ni lm vic khi ngi lnh o v cc cng s chia s nhng

211
gi tr ny thng qua li ni nhng thi quen cng vic hng ngy. S chia s cng b nh
hng bi cc phn thng. Khi cc t chc thc hin s thng tin, tng lng, nhn dng, v
cc hnh thc khc ca phn thng i vi ngi trung thnh vi nhng gi tr ct li ch yu
th nhng hnh ng ny gip nhng ngi khc trong t chc hiu r hn v nhng gi tr .
Mt s t chc c gi l ni tt nht lm vic v nhng phn thng m n trao cho
ngi lao ng l lm gng v gip cng c s nhit tnh tch cc vi nhng gi tr ct li.
Mc ca cng l kt qu ca cu trc phn thng. Khi nhng ngi lao ng hiu rng
h s c thng cho vic thc hin cng vic theo cch thc ca t chc, mong mun ca h
lm iu s tng ln. Ngc li, khi h khng c thng hoc h cm thy rng h s
c nhiu hn khi lm vic t hn theo cch thc ca t chc th s nhit tnh tch cc vi
nhng gi tr ct li b gim. Tin vn ng mt vai tr quan trng song s nhn dng v cc
phn thng phi vt cht cng rt quan trng. Kho st vn ho ca cc t chc ngi ta thy
rng cc t chc thnh cng u c vn ha mnh.
5. Cc dng ca vn ha
Nhiu m hnh c xy dng m t v vn ha ca t chc. Mt trong nhng m hnh hon
thin v rt ph bin c xy dng bi Deal v Kennedy. Bng sau m t bn loi vn ha m
Deal v Kennedy chi ra:

Tn ca vn Ngi bt Lm vic nh cuc vi Qu trnh

ha khut chm ch cng ty ca bn
Dng ri ro m Cao Thp Cao Thp
h chp nhn
Dng phn hi Nhanh Nhanh Chm Chm
t cc quyt nh
Cc loi t chc Xy dng, m Bt ng sn, Du kh, hng Ngn hng, bo
dng loi vn phm, in t, t computer, phn khng, kin trc, him, dc phm,
ha ny vn qun l phi t, cc sn xut thit b, dch v ti chnh,
nh bn l, bn ngn hng u t, vn phng chnh
hng ti nh khai thc m, qun ph
i
Cch thc m H l nhng H l nhng H l ngi c th
H l nhng
nhng ngi anh ngi c thi ngi bn hng chu ng s m h
ngi rt cn thn
hng ca loi cng rn. H l tuyt vi. H trin min. H lun
v lun bo v
ny ng x ngi c th lun l nhng kim tra k lng
nhng im yu
chp nhn tt c ngi thn thin. nhng quyt nh
ca h. H l
nhng ri ro. H H s dng tip ca h. H l nhng
nhng ngi tun
l nhng ngi cn nhm trong ngi c nng lc
th v k lng.
cung tn vic gii quyt k thut. H c s
H rt tt trong
cc vn . H l tn trng mnh m
vic gii quyt
nhng ngi vo quyn lc.
nhng vn chi
khng m tn. li. H lun tn
trng nhng th
tc thit lp
Sc mnh ca H c th hon H c th to ra H c th to ra H mang nhng
vn ha thnh cng vic rt nhanh mt s nhng sng kin c i hi v nhng

212
 trong thi gian lng ln sn cht lng cao v h thng vo ni
ngn phm nhng t ph khoa lm vic
hc quan trng
im yu ca H khng hc H tm kim H rt chm chp H lun phi i
vn ha tp t nhng sai nhng gii php trong thc hin mt vi nhng
lm qua kh. nhanh. H c nhim v. T chc cng vic nhm
Mi th c xu vin cnh ngn ca h c th b tn chn v ko di
hng nh hn. H thng thng i vi
hng ngn hn. gn vi hnh nhng bin ng
Hiu qu ca hp ng hn l gii kinh t ngn hn.
tc b li i quyt vn . T ch ca h lun
gp nhng rc ri
ca cn i tin mt
Thi quen ca H n mc theo H n trnh s H n mc theo v H n mc ty
nhng ngi thi trang. H thi qu trong n tr ca h trong t thuc vo v tr
lnh o v sng nhng mc. H thch chc. Nh ca ca trong t chc. H
nhng ngi anh ch tt nht. H sng nhng ni h ph hp vi v sng trong nhng
hng l nhng ngui ng c. H tr chc v ca h. cn h chung
thch i gin v thch nhng mn H thch nhng c. H thch
c kh nng giao th thao ng mn th thao m nhng mn th
tip bng li ni i. H thch cui cng mi xc thao mang tnh
rt tt cng nhau ung nh c kt qu. qu trnh nh i
ruu bia Ngi ln tui l c b hoc bi li.
vn cho nhng H thch tho lun
ngi tr tui hn v nhng ti liu
ca c quan

Mi loi vn ha c m t bi s kt hp gia hai nhn t: Dng ri ro m cc nh qun tr

chp nhn, v dng phn hi t cc quyt nh ca h.
Phn ln cc t chc l c mt s kt hp, lai tp gia cc loi vn ha trn, n khng thun nht
nh mt loi no. Tuy nhin, trong t chc c nhng vn ha nhm c xu hng rt ph hp vi
mt trong bn loi trn.

II. TO RA V DUY TR VN HA
Mt s vn ha t chc c th l kt qu trc tip ca cc hnh ng c thc hin bi ngi
sng lp. Tuy nhin, iu ny khng phi bao gi cng xy ra. Mt s ngi sng lp to ra vn
ha yu, v nu t chc tn ti, nhng ngi lnh o mi phi b nhim nhng ngi s gy
dng nn vn ha mnh cn thit. Mt th d in hnh cho trng hp ny l trng hp ca
Thomas Watson ca IBM. Sau khi Watson nm c cng ty CTR, lc CTR l mt cng ty
nh ch to my tnh, my ghi m. Thng qua tnh cch thng tr ca Thomas Watson v nhng
thay i m ng thc hin ti cng ty, Thomas Watson to ra mt nn vn ho mi v vn
ha ny bin IBM thnh tr thnh mt cng ty tt nht v ln nht th gii. Tuy nhin, trong
nhng nm gn y, IBM bt u suy sp mt phn cng do vn ho cng ng ty khng cn ph
hp. Sau thi k ca Thomas Watson v con ca ng ta, nhng ngi lnh o ca IBM thc
hin mt s thay i v nhng thay i ny lm cho IBM thot khi tnh trng ti t. Tuy

213
nhin, gn y tng gim c cng ty - Lou Gersner- thc hin mt s thay i t trn xung
di. Nhng quan st gn y cho thy nhng thay i ny ang cu vn tnh th ca IBM.
Thc t ca IBM ch ra l vn ho t ch khng phi l bt bin m cn phi c s thay i
trong vn ha ca t chc mt khi mi trng bn ngoi thay i v nhng gia tr ct li khng
cn l nhng chun mc cn thit cho s tn ti. Chng ta s xem xt k hn thng qua nghin
cu vic hnh thnh, duy tr v thay i ca vn ha t chc.
1. Vn ha t chc khi u nh th no?
Vn ha t chc c th c hnh thnh theo nhiu cch khc nhau, song qu trnh lun bao gm
mt s bc sau:
1. Mt c nhn (ngi sng lp) c tng v mt doanh nghip mi.
2. Ngi sng lp da vo mt s nhn vt ch cht v to ra nhm ct li m nhm ny
chia s chung tm nhn vi ngi sng lp. iu ny ngha l tt c cc thnh vin trong nhm
ct li tin rng nhng tng l tt, c th thc hin, l c gi tr cho nhng khon u t v
tin bc v thi gian.
3. Nhm ct li bt u hnh ng trong mt s phi hp to ra t chc bng vic ti
tr, t ti cc pht minh, xc nh a im, xy dng.
4. Ti thi im ny, nhiu ngi s gia nhp t chc v lch s chung ca h bt u c
xy dng.
2. Duy tr vn ha thng qua cc bc ca vic x hi ha
Mt khi vn ha t chc c khi ng v bt u pht trin, c rt nhiu cch lm vng thm
s chp nhn v nhng gi tr ct li v bo m rng vn ha t n duy tr. Nhng thc t ny
c th c m t theo cc bc ca qu trnh x hi ha.
Tuyn chn nhn s gia nhp t chc: Bc u tin l chn la cn thn cc ng vin gia
nhp t chc. S dng nhng th tc tiu chun ha v theo ui nhng phm cht c bit m
nhng phm cht ny gn lin vi vic thc hin nhim v hiu qu, cc cn b tuyn la phng
vn vin v c gng phn tch loi b nhng ngi m nhng gi tr v phong cch c nhn l
khng ph hp vi vn ha t chc. Rt nhiu nghin cu trn th gii chi ra rng nhng ngi
c xem xt nh gi v vn ha s hot ng rt tt.
B tr vo cng vic: Sau khi cc c nhn c s ph hp c tuyn, ngi nhn vin mi ny
c cho lm quen vi hng lot cc hot ng khc nhau trong t chc vi mc ch l gy nn
s thc mc ca h v nhng gi tr v chun mc ca t chc v i n quyt nh l c chp
nhn n hay khng. V d nhiu t chc c vn ha mnh thng hay giao nhim v cho nhng
ngi mi l nhiu hn kh nng m h c th thc hin. i khi nhng nhim v ny l thp
hn kh nng ca h. V d nh l ti Procter & Gamble, nhn vin mi c th c yu cu t
mu bn d bn hng. Nhng thc t thit k truyn mt thng ip l Trong khi anh l
ngi thng minh trong mt s lnh vc, th hin nay anh l tr th v nhng iu anh bit v t
chc ny. Mc tiu cng c dy cho nhng ngi mi gia nhp vn ha v tm quan trng
ca s khim tn. Nhng kinh nghim ny c thit k lm cho nhng ngi mi ti tn

214
thng v lm cho h tin ti gn hn nhng ng nghip ca h v cm xc, v hn na lm
tng cng tnh vng chc ca nhm. Nu bn gia nhp qun i th nhng ngy u tin
qun trng chnh l tip cn ny.
Lm ch cng vic: Khi c sc vn ha u tin c vut qua, bc tip theo l lm ch cng
vic. iu ny c thc hin mt cch rng ri v nhng kinh nghim hin trng c cng c
mt cch cn thn. V d cc cng ty Nht bn thng t nhng nhn vin mi trong chng
trnh hun luyn trong nhiu nm. Khi nhn vin i vo ng dn ngh nghip ca h, vic
thc hin nhim v c lng gi v trch nhim tng thm s c giao trn c s ca s tin
b. Rt thng xuyn, cc cng ty thit lp vic tip cn tng bc i vi k hoch ngh nghip
ny m k hoch ngh nghip ny gip lm gim nhng n lc s dng sc mnh chnh tr hoc
thc hin nhng bc i tt trong vic tin ln vi tc nhanh hn.
nh gi v thng cho vic thc hin: Bc tip theo l qu trnh x hi ha bao gm vc ch
thtk k lng o lng cc kt qu hot dng v thng cho vic thc hin nhim v
ca c nhn. H thng ny thng l phc tp v nht qun, v n ch trng vo nhng phng
din hot ng l quan trng nht i vi s thnh cng trong cnh tranh v i vi nhng gi tr
ct li ca cng ty. V d nh ti Procter & Gamble c ba yu t c xem l quan trng nht:
Doanh s; Li nhun; v To ra nhng thay i lm tng hiu qa v tha mn hn i vi cng
vic. o lng cc hot ng trong cng ty c s dng ba ch tiu ny, v vic nh gi vic
thc hin nhim v ca ngi lao ng lun c nhng mc thi gian c th. nhng cng ty c
vn ha mnh, nhng ngii vi phm nhng chun mc nh qu hng say trong cnh tranh vi
ng s, c x c cn vi ng s c gi ti nhng khu vc b pht.
Trung thnh vi nhng gi tr quan trng: Bc tip theo bao gm vic trung thnh vi
nhng gi tr quan trng nht ca cng ty. Nhn dng nhng gi tr ny gip cho ngi lao ng
iu ha nhng s hy sinh khi h tr thnh thnh vin ca t chc. Nhng ngi lao ng hc
chp nhn nhng gi tr ny v tin tng vo t chc, khng lm nhng iu c th tn hi n t
chc. Thng thng c t chc thng c gng vt qua nhng kh khn ny bng cch gn s
hy sinh vi nhng gi tr nhn bn nh phc v x hi tt hn bng nhng sn phm v dch v
tt hn. Nhiu cng ty trn th gii gip nhn vin ca n hiu v trung thnh vi nhng gi tr
ca cng ty bng nhng chng trnh rt tn km, song h thy rng nhng chi ph ny l hu ch
v s c n b xng ng. V d nh cc chi nhnh Honda M a nhng chuyn gia k
thut ngi M v gia nh h sang Nht t hai n ba nm tip cn trc tip vi nhng gi tr
vn ha Nht bn v nhng gi tr ca Honda- nhng gi tr m mt thi l huyn thoi ca s
pht trin trn th gii.
Cng c nhng cu chuyn v truyn thuyt: Bc tip theo bao g cng nhng truyn
thuyt trong t chc. Nhng di sn ny gi cho nhng cu chuyn sng ng v s sng ng
ny lm gi tr vn ha t chc v cch thc gii quyt cng vic. Nhng truyn thuyt gip gii
thch ti sao t chc li gii quyt vn theo nhng cch ring ca n. Mt trong nhng dng
ph bin nht ca cc truyn thuyt l nhng cu chuyn v nhng o l m t chc mun cng
c. o l ca cc cu chuyn chnh l nhng i hi v o c m nhng iu ny l quan
trng hn l kim tin. Nhng huyn thoi trong t chc thng k v nhng s hy sinh ca
215
nhng thnh vin t chc v li ch ca khch hng v li ch ca cng ty. iu ny lun nhn
mnh rng quan tm n nhng li ch ca khch hng v li ch ca t chc lun l trch nhim
hng u ca tt c mi ngi lao ng.
Nhn dng v thng tin: Bc cui cng l nhn dng v thng tin cc c nhn thc hin
tt cc nhim v v nhng ngi c th l nhng tm gng cho nhng ngi mi gia nhp t
chc. Bng vic xc nh nhng ngi tin tin, t chc khuyn khch nhng ngi khc hnh
ng tt nh h.
3. Thay i vn ha t chc
Trong mt mi trng kinh doanh bin ng nhanh, s tn ti ca t chc ph thuc rt ln vo
kh nng thch ng ca n vi mi trng, v th nhiu t chc tin hnh thay i vn ha ca
n. Tuy nhin, vic thay i vn h l vic lm cc k kh khn. Nhng cn tr cho vic thay
i vn ha c th l: nhng k nng d c cng c; cn b nhn vin trong t chc; nhng
quan h; nhng vai tr; tt c cng nhau cng c vn ha hin hu. Hn na, nhng tc nhn ca
t chc- nh cng on, quan l, v thm ch khch hng- c t s cng c vn ha hin hu.
Mc d c nhng khng c v nhng ro cn to ln, vn ha t chc c th c qun l v thay
i cng vi thi gian. N lc thay i vn ha t chc c th c thc hin thng qua nhiu
dng khc nhau. Nhng chi dn n gin nh pht trin ngha ca lch s, c v ngha ca
thnh vin, v vic tng ln trong trao i gia cc thnh vin l rt hu ch. Vic thay i vn
ha t chc nh hng tt c cc phng din khc nhau ca t chc.

CU HI N TP

1. nh ngha vn ha t chc. Nhng nhn t no xc nh vn ha t chc?

2. Lm th no khi to vn ho t chc? Khi no th cn ch ng to ra s i mi
trong vn ho t chc?
3. Cc dng c bn ca vn ho t chc? Theo anh (ch) th cc dng vn ho t chc
ph hp vi nhng c im c th nh th no cc doanh nghip?
4. Anh ch hy cho bit v nh gi mt nn vn ho t chc trong mt t chc c th
m anh ch bit r nht. Thng qua nh gi nhn xt anh ch hy cho bit nn vn
ho ca t chc nn thay i theo hng no v lm sao t c s thay i
?
5. Nu anh (ch) l ngi c giao nhim v khi to, duy tr v pht trin nn vn ho
ca mt t chc bt k th anh (ch) s chn kiu mu vn ho no? Gii thch v sao?
Hy trnh by k hoch chi tit thc hin nhim v ?

216