~hee Najprostsze odbiorniki radiofoniczne pogreess Wiktor Chojnacki Mtodziezowa Agencja Wydawnicza18 BUDUJEMY ODBIORNIK DETEKTOROWY Nasze doswiadczenia z najprostszymi odbiornikami radiofonicznymi rozpocznij- my od odbiornika detektorowego fal dlugich. Dzigki centralnemu_ polozeniu i duzej mocy nadajnika dlugofalowego Warszawa 1”, program pierwszy Pol- skiego Radia odbierany jest bardzo dobrze na terenie catego kraju, nawet przez najprostsze odbiorniki. 1 Wyjscie mz. (stuchawki bn F (gi wzmac- Cc 2 niacz) 74 = Rys. 10 Schemat naszego pierwszego odbiorni- ka przedstawiony jest na rys. 10. Obwod rezonansowy, decydujacy 0 czgstotliwosci odbieranych fal, sklada sig tu z cewki L i kondensatora zmiennego C,. Cewka wykonana jest w postaci anteny ferryto- wej, przez co w niedalekiej odleglosci od nadajnika movliwy bedzie odbidr bez anteny zewnetrznej, szczegdlnie jesli od- biornik polaczyé z czulym wzmacniaczem malej czestotliwosci. Z obwodem rezo- nansowym jest sprzgzona antena A za posrednictwem kondensatora C,. Do od- czepu cewki dolyczona jest dioda D (dowolna dioda germanowa ostrzowa lub krzemowa), po ktérej nastepuje uklad detektora diodowego, zlozony z rezystora Ri kondensatora C,. Przy stuchaniu tylko przez stuchawki rezystor jest zbedny. Przewidujemy jednak wspotprace tego odbiornika ze wzmacniaczem, — wiec obwod diody musi byé zamkniety wlasnie tym rezystorem. Na poczatku naszych doswizdezen dolaczmy do wyjéciowych konicéwek J i 2. stuchawki, najlepiej wysokoomowe (0 rezystancji 2 000 oméw), choé i popularne stuchawki SN. 50 (0 rezystantji 400 oméw) lub podobne, takze spetnia swoje zadanie. Do punktu Z dolacza sig uziemienie. Budowe odbiornika rozpocznijmy od wykonania anteny ferrytowej. Do anteny tej potrzebny bedzie pret ferrytowy 0 dlugosci 140 mm i srednicy 10 mm. Moéna wykorzystaé pret z uszkodzonej anteny ferrytowej bezuzytecznego odbior- nika lub kupié go w'sklepie z materiatami radiotechnicznymi. Na pret ferrytowy na- kKladamy tulejke sklejona z kartonu © Srednicy wewnetrznej nieco wiekszej niz srednica preta anteny, aby tulejke razem z nawinigta na niej cewka mozna byto przesuwaé bez trudnosci wzdtuz preta. Na tulejke nawijamy nastepnie 200 zwojow cienkiego przewodu nawojowego érednicy 0,15 do 0,3 mm. Po nawinigciu 150 zwojdw (czesé 1 cewki) robimy odczep dlugosci okofo 50 mm (punkt 4), zagina- jac drut nawojowy, podwojnie skladajac i skrecajac. Nastepnie nawijamy w tym samym kierunku czesé I] cewki, zawiera- jaca 50 zwojéw. Cewke zabezpieczamy przed rozwinigciem przywiazujac_ wypro- wadzenia cewki nitka do tulejki (na koricach uzwojenia). Mozna cewke do- datkowo zabezpieczyé roztopiona parafi- na lub klejem polistyrenowym. Wyprowa- dzenia cewki nalezy nastepnie oczyéci¢ z izolacji papierem sciernym na dtugosé okolo 20 mm i pocynowaé. Antene ferry- towa przedstawiono na rys. 11. Nalezy teraz przygotowa¢ pozostale czesci sktadowe odbiornika przedstawione na rys. 12. Sa to: dioda D (rys. 12a), rezystor 20 kQ (rys. 12b) i kondensatoryC, i C, (rys. 12c). Wartoéci elektryczne tych elementow moga réznié sie od poda- nych nawet o 50%, Pozostaje jeszcze wybér kondensatora zmiennego C,. Jego maksymalna pojem- nosé powinna byé zblizona do 400 pF. Budowg i zasade dzialania kondensatora zmiennego przedstawiono na rys. 13a. Kondensator zmienny sktada sig z dwéch czesci: nieruchomej zwanej statorem: i ruchoimej, zwanej rotorem, polgczonej mechanicznie z osig. Kaida z tych czesci zawiera szereg plytek umieszczonych w niewielkich odstgpach. Plytki rotora i 19 statora wchodza miedzy siebie. Oddziela je przestrzei powietrza lub cienka folia izolacyjna. Im bardziej plytki rotora sq zagtebione w ptytki statora, tym konden- sator ma wieksza pojemnosé. Obszar , = Rys. 12 decydujacy o pojemnogci kondensatora zostal na tys. 13a zakreskowany. Bedzi sig on zmieniaé przy zmianach potozenia rotora. Kondensator zmienny moze mie¢ dwa tub wigcej statoréw i tylez rotoréw, umieszczonych na wspdélnej osi. Jest to wowezas tak zwany, agregat, spotykany najezesciej w odbiornikach superhetero- dynowych, gdzie jedna czeé¢ (sekcja) stuzy do strojenia obwodéw wejéciowych od- biornika, a druga sekcja stusy do stroje- nia generatora lokalnego (heterodyny). Do strojenia naszego odbiornika moze- dd Wyprowadzenie Wyprowadzenia rotora statorow Rys. 1320 a) ASS Rys. 14 my uzy¢ praktycznie dowolnego konden- satora zmiennego, byle tylko maksymalna pojemnoé jednej sekcji lub dwoch sekeji potgczonych rownolegle (pojemnosé sig wowezas sumuje) byta zblizona do 400 pF. Najlepiej jednak zastosowaé miniatu- rowy agregat 0 foliowej izolacji pomiedzy plytkami, przedstawiony na ys. 13b, poniewaz dla takiego agregatu przewi- dziano miejsce na plytce montazowej. Ma on jedno wyprowadzenie rotora (érodko- we) i dwa wyprowadzenia statorow, ktore nalezy potaczyé razem. Inne kondensato- ry zmienne, ktore mozna takze zastoso- waé w naszym odbiorniku detektorowym, zmieniajac odpowiednio sposob zamoco- wania na plytce, przedstawiono na rys. 13c i d. Schemat montazowy tego odbiornika przedstawiono na rys. 14a. Odbiornik moze byé zmontowany takée w inny sposdb, szczegdlnie wtedy, gdy. uzyjemy Zi SSIS innego kondensatora zmiennego lub gdy odbiornik jest montowany jedynie w ce- lach doswiadczalnych, a nie dia trwalego uzytku. Do zmontowania odbiornika w sposdb przedstawiony na rys. 14a wykonano uktad potaczen na plytce jed- nostronnie pokrytej miedziq, o wymiarach 140 x 50 mm, uzywanej do wykonywania obwodéw drukowanych. Warstwe mie- dzi poprzecinano osirym tylcem i. ze- rwano ja z odpowiednich miejsc pozo- stawiajac na widocznych na rysunku polach zakreskowanych. Na plytce od strony miedzi przymocowano antene fer- rytowa, kondensator zmienny i przyluto- wano pozostale podzespoly. Od strony izolacji wystaje o$ konden- satora zmiennego i dwa wkrety mocujace. W plytce montazowej nalezy jeszcze wy- wiergié dwie pary otworéw 0: érednicy okoto 2 mm do umocowania anteny ferrytowej. Sposob umocowania tej ante-ny pokazano na rys. 14b. Kotice preta antény lezq na prostokatnych podktad- kach z materiatu izolacyjnego i sq przy- wiazane do plytki sznurkiem. przetozonym przez wywiercone w plytce otwory. Sposob obudowania odbiornika. pozo- stawiamy’ pomyslowosci wykonawcy. Obudowa musi byé, zaopatrzona w gniazdd amteny i uziemienia, a takze w gniazdo stuchawkowe. Po zmontowaniu odbiornika nalezy dotaczyé stuchawki, antene i uziemienie. Nastepnie za pomoca. pokretla kondensatora C, nalezy dostroié odbiornik do najsilniejszej stacji. Jesli najglosniejszy odbidr bedzie przypadal w skrajnym polozeniu kondensatora, to na- lezy przesunaé cewke na precie anteny ferrytowej. Przesuwanie cewki w kiérunku Srodka preta powoduje zwiekszanie in- dukcyjnosci, natomiast przesuwanie w ki runku jednego z koficéw preta — zmniej- szanie jej. Do naszego odbiornika moina dota- czyé jeden z opisanych dalej wzmacniaczy w celu uzyskania glogniejszego odbioru przez stuchawki lub przez glosnik. Mozna takze wykorzystaé wzmacniacz od glosno méwiacego telefonu, wykonany na pod- stawie broszury pt. ,,Glosno méwiacy telefon”, Na rys. 15 przedstawiono fragment schematu wzmacniacza zawie- tajacy gniazdo wejéciowe G1, do ktorego nalezy dotaczyé wyjscie naszego odbiorni- ka za posrednictwem wtyku. Przy niewielkiej odleglosci od Srednio- ot & afi 3 + Re Rys. 15 falowej radiostacjinadawezej_ mozna przystosowaé. ten odbiornik do odbioru fal Srednich. W tym celu nalezy wymieni¢é cewke anteny ferrytowej na inna, zawiera- jaca 60 2wojow przewodu nawojowego Srednicy 0,3 mm z odczepem (punkt 6) po 10 zwojach od strony. ziemi. Przewod powinien byé nawiniety jedna warstwa, zw0j przy zwoju. Inne elementy od- biornika pozostaja bez zmian, Odbiornik ten umodliwi odbiér lokalnej radiostacji Stedniofalowej w ciggu catego dnia, a wieczorem takze kilku silniejszych ra- diostagji zagranicznych. Niektore radio- stacje moga byé slyszane rownoczeénie z sasiadami, czego przyczyna jest mala selektywnosé tego najprostszego odbior- nika Istnieje takze mozliwosé wykorzystania tego odbiornika (bez wzmacniacza) do nagrywania audycji radiowych na magne- tofon. Nalezy w tym celu wyjscie odbior- nika, zaopatrzone we wtyk odpowiedni do rodzaju‘magnetofonu, dotaczyé do wejécia mikrofonowego tego magnetofo- mu. BUDUJEMY WZMACNIACZ MALEJ CZESTOTLIWOSCI Zacznijmy od budowy wzmacniacza jednostopniowego, ktéry umodliwi znacz- nie glosniejszy odbiér stuchawkowy audy- cji z naszego odbidrnika detektorowego. Zasada dzialania_—_jednostopniowego tranzystorowego wzmacniacza malej cze- stotliwosci zostala wyjasniona w broszu- tze pt. ,,Glosno mowiacy telefon”, totez iu oméwimy tylko schemat wzmacniacza tranzystorowego, przedstawiony na rys. 16. Schemat. podano w dwoch wersjach, umoiZliwiajacych zastosowanie tranzysto- 2122 R 100= 220k2 ST. R 2202470k2 ») T-TG3A, TGS itp. E ¢) Kk Bh a 4) 50 |__| (GY, 7) a ae BEE F RS sr T aly 3 45v 0S We -) o Rys. 16 a «4 ra o przewodnictwie typu p-n-p {rys. 16a) i typu n-p-n (rys. 16b). W ten sposdb mozna zastosowaé praktycznie kazdy tran- zystor matej mocy. Schemat wzmacniacza jest najprostszy z modliwych. Poza tran- zystorem sq tu jedynie dwa elementy: kondensator sprzegajacy C 0 pojemnoéci zawartej w poblizu 0,1 ¢F (od 47 nF do 0,22 iF) i rezystor R, ktory w przypadku wzmacniacza z tranzystorem germanowym (wersja pierwsza) powinien mieé rezy- stancje w granicach od 100 kQ do 220 kQ, natomiast w przypadku wzmacniacza z tranzystorem krzemowym (wersja druga) powinien mieé rezystancje w granicach od 220 kQ do 470 kQ . Wamacniacz przystosowany jest do za- silania z plaskiej baterii do latarki kie- szonkowej, czyli napigciem 4,5V. Ponie- waz prad pobierany przez wzmacniacz jest bardzo maty (1-3 mA), bateria taka wystarczy na bardzo dlugi czas. Nie zastosowano tu wylacznika zasilania, po- niewaz odlgczenie stuchawek (wyjecie wtyku stuchawkowego z gniazda) auto- matycznie przerywa obwdd zasilania. Dodanie wzmacniacza do naszego od- biornika detektorowego bardzo powig- ksza site odbioru. Wieczorem na falach Srednich mozna odbieraé juz kilka stacji zagranicznych. Ten najprostszy wzmacniacz mozna zmontowaé na malej plytce z laminatu o wymiarach 50 x 20 mm, tak jak to przedstawiono na rys. I6c. Mied? na plytce laminatu zostata poprzecinana w taki sposdb, ze powstalo pieé ,,wysepek”, ktére sluzq jako punkty lutownicze dlapodzespotow umieszczonych od strony miedzi. Mozna tez wzmacniacz zmonto- waé na plytce montazowej odbiornika detektorowego, w wolnym lewym rogu plytki, tak jak to przedstawiono na rys. 16d. Odbiér przez glosnik umozliwi wzmac- niacz matej czestotliwosci_na_ukladzie scalonym, ktorego schemat i plytke mon- tazowa przedstawiono na rys. 17. Stali czytelnicy naszej seri ,,Zrdb to sam” poznaja bez trudnosci, 2 bardzo podobny stopieh wzmocnienia z uktadem scalonym wehodzi w sktad wzmacniacza opisanego w broszurze ,,Glosno méwiacy telefon”. W opisanym tu wzmacniaczu mozna zastosowaé jeden 2 tatwo dostepnych US1~UL1490N+ULI498R {£490>1498) ak C+ Ce + |. 27° Tor! Rys. 17 uktadéw scalonych z serii UL 1490 N UL 1498 R. Mogna je takée kupié za duzo nizsza ceng pod oznaczeniami L 490 — L 498 w sklepach CSH i BOMiS. Wzmacniacz powinien byé _zasilany napigciem 9 V z dwoch plaskich baterii typu 3 R 12 polaczonych szeregowo hub z zasilacza, opisanego w broszurze pt. ,,Za- silacze do urzadzeh tranzystorowych”. Odbiér z naszego odbiornika detekto- rowego w polaczeniu z tym wzmacnia- czem nie jest bardzo gloény, toted zrezygnowano z regulacji sity glosu. Wzmacniacz jest zmontowany na plytce montazowej jednostronnie laminowane} miedzia 0 wymiarach 60 x 60 mm. Potaczenia na plytce przedstawiono na24 tys. 17 b. Po drugiej stronie plytki znajduja sig elementy. wzmacniacza rozmieszczone tak, jak to pokazano na trys. 17c. Zestawy do wykonywania obwodow drukowanych produkowane sa przez Spdtdzielnig Rzemiesinicza Mecha- nikw i rozprowadzane przez sklepy Centralnej Sktadnicy Harcerskiej, W ze- stawie jest kilka pltytek laminatu, sq wszystkie potrzebne chemikalia, a takze jest szczegdtowy opis sposobu postugi- wania sig zestawem. Nalezy zapoznaé sig dokladnie z tym opisem i postepowaé zgodnie.z podanymi wskazowkami Napigcie zasilajace wzmacniacz moze byé mniejsze, na przykiad 6 V. Nieco mniejsza bedzie wowezas sila glosu. Ze wzmacniaczem moze —wspdtpracowaé praktycznie dowolny glosnik o rezystancji od 4 do 15 oméw. Wejécie wzmacniacza nalezy polaczyé z wyjéciem odbiornika zgodnie z podang numeracja. A TERAZ BUDUJEMY ODBIORNIK Z DETEKTOREM TRANZYSTOROWYM Zamidst budowaé odbiornik z detek- torem diodowym, polaczony z jednostop- niowym wzmacniaczem tranzystorowym, mozemy wykonaé najprostszy odbiornik, w ktorym’ obydwie funkcje, to znaczy detekcji i wzmocnienia malej czestotli- wosci, spelnia jeden tranzystor. Detektor tranzystorowy ma wigce) zalet motliwosé wysterowania detektora znacz- ym sygnatem. Dzieki jedno- ezesnemu wamocnieniu sygnalu matej cze- stotliwosci sprawnosé detektora tranzysto- rowego jest ponad sto razy wieksza -niz diodowego. Schemat odbiornika wykorzystujacego detektor tranzystorowy pokazano na rys. 18a. Obwéd wejéciowy tworzy antena fer- rytowd o indukcyjnoéci L, polaczona row- nolegle z kondensatorem zmiennym C,. Anteng zewnetrzng A sprzegnieto z obwo- dem wejéciowym odbiornika za posred- nictwem kondensatora o niewielkiej po- jemnosci C,. Do polaczenia obwodu wej- Sciowego 2 obwodem detektora zastoso- wano sprzezenie autotransformatorowe. W tym celu odczep uzwojenia cewki ante- nowej polgczono z baza tranzystora T za pomoca kondensatora C,. Powinien on mieé odpowiednio dobrana pojemnosé. Je- deli uzyjemy kondensatora o wiekszej po- jemnosci, okolo 47 nF, to odbior stacii zagranicznych bedtie glosny, lecz, sygnaly tych stacji bedg sie na siebie nakladaé, co utradni wyselekcjonowanie zadanej stacji. Jesli natomiast zastosujemy kondensator o mnigjszej pojemnosci, na przyklad w grani- cach | - 4,7 nF, to odbidr tych stacji bedzie cichszy. lecz poszczegdine stacje bedzie mona tatwiej oddzielié od ‘siebie. Wynika stad, ze przy wiekszej pojemnosci kondensatora C, obwéd rezondnsowy jest bardziej obciazony. przez co jego selektyw- nos¢ jest mniejsza niz przy mniejszej po- jemnosci tego kondensatora. Rownolegle z kondensatorem C, whaczono rezystor R,. Podczas pracy odbiornika powstaje na tym rezystorze spadek napigcia, powodujac ko- rekcje polozenia punktu pracy tranzystora, a w zwiazku z tym jego whasciwosci detek- cyjnych. Procesowi detekcji w obwodzie baza-emiter tranzystora towarzyszy prze- plyw wzmocnionego pradu malej czestotli- wosci w obwodzie kolektorowym. Role opornika pracy, na ktérym wydziela sig sygnal malej czestotliwosci, spelnia tutaj rezystancja stuchawek dolaczonych do wyjécia odbiornika. Kondensator C,, fil- truje resztki pradow wielkie} czestotliwosci, ktére przedostaty sie do obwodu kolekto-Cs ¢) 1 + 5uF Re 2 cio FAR, fy2eea7hs odbiornika | }56k2 Wejscie wamaeniaga 8 2 2 +9y 0 = rowego tranzystora na skutek niedoskona- tosci detektora, Wartosé pojemnosci tego kondensatora powinna takze byé odpo- wiednio dobrana. Przy zbyt male] wartosci pojemnoéci skutecznosé filtracji nie bedzie wystarczaj przy zbyt duzej, nastapi tlumienie wyzszych czgstotliwosci sygnatu matej czestotliwosci. Odbiornik ten jest zasilany ze Zrédla napiggia stalego 4.5 V, na przyktad plaskiej baterii. Pobiera niewielki prad. okolo 2 mA, Odbiornik daje bardzo dobry odbior stacji lokalnych na falach srednich, a wie- czorem takze odbiér silniejszych stacji euro- pejskich. Odbior jest moéliwy przez stuchaw- ki lub. po dotgczeniu wzmacniacza mate} czestotliwosci do wyprowadzen | i 2 od- biornika, przez glosnik. Zasilanie odbior- nika jest odlaczane automatycznie po wy- jeciu wtyku stuchawkowego z gniazda. W przypadku odbioru stacji odleglych nalezy do odbiornika dotaczyé antene zewnetrzna. Na rys. 18 b przedstawiono schemat montazowy tego odbiornika. Odbiornik zmontowany jest na ptytce montazowej No? sy 0 wymiarach 40 x 30 mm. W celu potgczenia tego odbiornika ze wzmacniaczem malej. czestotliwosci z uktadem scalonym (rys. 17) nalezy po- Rys. 18 -Miedzy gniazda stuchawkowe a wejécie wzmacniacza whaczyé uktad z rys. 18c, zawierajacy potencjometr do regulacji sity glosu, a odbiornik nalezy wowezas zasilaé napigciem 9 V z tego samego zrédia co i wzmacniacz. Rezystor Ry, spetniajacy role opornika pracy, naleZy wowczas przylutowaé do plytki montazowej (w punktach oznaczonych / i 2), poten- cjometr umocowaé do obudowy odbior- nika, a kondensator elektrolityczny C, nalezy wtaczyé pomiedzy punkt / plyt- ki odbiornika a skrajna koricéwke po- tencjometru. Druga skrajna koricéwka potencjometru jest uziemiona, nato- miast Srodkowa — polaczona z wejéciem wzmacniacza. W przypadku tego odbior- nika potrzebna jest regulacja sity glosu, poniewaz daje on wieksze napiecie matej czestotliwosci niz odbiornik detektorowy i odbidr bez tej regulacji mogtby byé zbyt gtosny. 2526 NADSZEDt CZAS NA BUDOWE ODBIORNIKA BARDZIEJ SKOMPLIKOWANEGO Po dotychczasowych doswiadczeniach z prostymi odbiornikami mozemy przysta- pié do budowy odbiornika o nieco bar- dziej zlozonej konstrukeji, ktéry umozliwi odbior fal Srednich i programu I Pol- skiego Radia na falach dlugich. Schemat ideowy tego odbiornika przedstawiono na rys. !9a. Jest to tw. uklad refleksowy, w ktorym lranzystor jest podwojnie wykorzystany, poniewa? pracuje jako wzmacniacz wiel- kiej i matej czestotliwosci. Antena ferryto- wa L oraz kondensatory C, i C, tworza rownolegly obwéd rezonansowy. Spelnia on role obwodu wejsciowego odbiornika. Kondensator C, dolacza sie wytacznikiem W w praypadku odbioru fal srednich. Przy odbiorze na falach dlugich kondensator C, jest odiacvony. Gdy obwéd rezonansowy jest dostrojony do dangj czestotliwosci. sygnat radiowy dociera przez kondensator spr7egajacy C, do bazy tranzystora T. Po wzmocnieniu przez tranzystor T ezesé na- pigcia wielkiej czestotliwosci powraca do obwodu wejsciowego za poérednictwem kondensatora sprzegajacego C, i zwigksza sygnat wejsciowy. W ien sposob jest reali- zowane dodatnie sprzezenie zwrotne nazy- wane reakcja. Wielkos¢ reakeji reguluje sie, zmieniajac wartosé pojemnosci kondensa- tora ~ trymera C,. Po wzmocnieniu syg- nal wielkiej czestotliwosci podlega detekeji wukladzie podwajacza napi¢gcia z diodami D1 i D2. Dzigki takiemu rozwiazaniu na wyjéciu detektora uzyskuje sie w przyblize- niu dwukrotnie wi¢ksze napigcie malej cze- stotliwosci niz w uktadzie z pojedyneza diodg detekcyjng. W czasie jednego pél- okresu napigcia wielkiej czestotliwosci dio- da D/ przewodzi i taduje sie kondensator C,. Dioda D2 ‘jest spolaryzowaria zaporo- wo i nie przewodzi. Podezas nastepnego polokresu napiecia wielkiej czestotliwosci dioda DI jest spolaryzowana zaporowo, (zn. nie przewodzi. a pojemnos¢ zlacza baza-emiter tranzystora T laduje sig do napigcia bedacego suma napigcia potokre- su sygnalu wiedkiej czestotliwoSci i napigcia wystepujacego na poprzednio naladowa- nym kondensatorze C,. Calkowite napie- cie steruje bazq tranzystora T pracujacego w tym momencie jako wzmacniacz mate} czestotliwosci. Rezystor R, ustala prad bazy tranzystora tj. punkt pracy. Rezystor R, jest tw. rezystorem pracy i stanowi obcigzenie dla pradow malej czestotli- wosci. Miedzy kolektor a emiter tranzysto- ra jest wlaczony filtr. Sktada sie on z dlawika D/i kondensatorow C, i C,. Filtr nie dopuszcza do przedostawania sig do ukladu wzmacniacza zewnetrznego resztek pradow wielkiej czestotliwosci, ktore wy- dostaly sig poza uklad detekcyjny. Podob- na role spetnia kondensator C, zamyka- jacy droge pradom wielkiej czestotliwosci do érddia zasilania. Unika sig przez to szkodliwych sprzezen zaklécajacych odbidr. Podwojne wykorzystanie tranzystora, za- stosowanie detekcji w uktadzie podwa- jacza napigcia, a takze zastosowanie dodatniego sprzezenia zwrotnego (reakcji) za pomoca kondensatora (trymera) C, powoduje, ze odbiornik ma duza czutosé, pozwalajaca na odbidr tylko przy antenie ferrytowej i to nie tylko stacji lokalnych, ale takze stacji zagranicznych na falach Srednich (wieczorem i w nocy), Odbidr stuchawkowy jest bardzo gtogny, a pa potaczeniu ze wzmacniaczem z ukladem scalonym (rys. 17) uzyskuje sig bardzo gtosny odbiér gtosnikowy. Zastosowane dodatnie —_sprzezenie zwrotne (reakcja) powoduje odtlumienie obwodu rezonansowego, powiekszenie je-T-BC107, BF 520 itp. D,, Dp -diody krzemowe (BAY 55 itp.) Dlawik 5) 100+150 zwojow go dobroci, a w konsekwencji powigk- szenie selektywnosci odbiornika w sto- sunku do odbiornikow poprzednio opi- sanych, Latwiej jest tu wydzielié zadana stacje sposréd innych, pracujatych na pobliskich czestotliwosciach. Pewna nic- dogodnoscig odbiornika reakcyjnego — bo tak nazywamy odbiornik z zasto- sowanym uktadem reakeji — jest ko- Rys. 19 niecznosé ustawienia sprzezenia_zwrot- nego (w naszym przypadku za pomoca trymera C,) tuz przed punktem wzbu- dzenia sie drgan w uktadzie, co objawia sig szumem w glosniku lub stuchawkach i gwizdami przy przesirajaniu odbiornika. Punkt optymalnego ustawienia trymera sprzezenia zwrotnego przypada w roznych miejscach. w zaleznosci od potozenia 2728 Rys. 20 hondensatora — strojeniowego. Nalezy jednorazowo dobraé jego ustawienie Ww nastepujacy sposdb. Nastrajamy od- biornik na stacje nadajaca na wiekszych czestotliwosciach i ustawiamy trymer tak, aby nie bylo szuméw. Ten odbiornik zawiera nieco wigcej skladowych niz poprzedni. Wiek- szogé tych czesci jest juz znana. O kilku jednak musimy powiedzieé pare slow. Kondensator C, jest trymerem cerami- cmym, czyli malym | kondensatorem ymiennym 2 dielektrykiem ceramicznym, w ktorym zmienia sig pojemnos¢ przez pokrgeenie wkrgtakiem jego. ruchome} a). W = naszym przypadku potrzebne sq zmiany w granicach od 3 pF do 10 pF. Diody D/ i D2 musza byé krzemowe, na przyklad typu BAYSS. Diody germanowe (z serii DOG) nie nadaja sig. Diawik D/ musimy wykonaé sami. Na potowce kubkowego rdzenia, nego w filtrach posredniej czesto- 465.kHz, nawinaé nalezy 100 do 150 zwojéw przewodu nawojowego Srednicy 0.15 mm — 0,2 mm, prze- kladajae przew6d przez srodkowy otwor Do wzmacniacza w kubku. tak jak to przedstawiono na rys. 19b. Potaczenia na plytce montazowej przedstawiono na rys. 19c. Elementy sa umieszczone po drugiej stronie plytki, jz na rys. 19d. Dlawik D/nalezy przyklei¢ do plytki klejem uniwersalnym, na przyklad hermolem. Schemat montazowy catego odbiornika (bez wzmacnia przedstawiono ha rys. 20. Kondensator C, dotaczany wy- lacznikiem W dla odbioru programu 1. powinien mie¢ pojemnos¢ okoto 1500 pF. Nalezy dobraé jego pojemnosé tak, aby odbiér ..Warszawy |” przypadal pray Srodkowym polozeniu kondensatora C,. Do wyjscia odbiornika mozna dotaczyé stuchawki, badz:za posrednictwem po- tencjometru regulacji sily glosu wzmac- niacz, Odbiornik moze byé . zasilany z baterii 6F22 -- w-przypadku pracy tylko na stuchawki albo z dwoch potaczonych szeregowo plaskich baterii 3R12 lub za- silacza sieciowego — w przypadku wspok pracy ze wzmacniaczem. Spos6b wykonania obudowy pozosta- wia sig pomystowosci wykonawcy. Moznawykonaé specjalnie do tego odbiornika przeznaczona obudowe, mozna tez wbu- dowaé odbiornik do jakiejs kasetki drew- nianej lub obudowy od fabrycznego, od- hiornika radiowego. Sadzimy, ze broszura ta zacheci Was do poglebiania wiedzy z dziedziny radio- techniki, a zdobyte doswiadczenie ulatwi konstruowanie bardziej_ skomplikowa- nych odbiornikéw.