UNIVERZITET U TRAVNIKU

FAKULTET TEHNIKIH STUDIJA

GRAFIKO ININJERSTVO I DIZAJN

3D PRINTERI
Seminarski rad

Ime i Prezime: Mentor:

Emin Brki 627/15 ass. Faruk Muharemovi

Travnik, januar 2017.

SADRAJ
1. UVOD ................................................................................................................................................... 3
2. HISTORIJA ............................................................................................................................................ 4
3. NAIN RADA 3D PRINTERA .................................................................................................................. 4
3.1 Metode izrade modela .................................................................................................................. 4
3.2 Stereolitografija ............................................................................................................................. 5
3.3 Select laser sintering (SLS) ............................................................................................................. 6
3.4 Laminated object manuafacturing (LOM) ..................................................................................... 7
3.5 Direct Metal laser Sintering (direktno lasersko sinteriranje metala) ............................................ 7
3.6 Electron Beam Melting ( otapanje elektronskom zrakom) ........................................................... 8
3.7 Mark One ....................................................................................................................................... 8
3.8 Multi- materijalni color 3D printer ................................................................................................ 9
3.9 Bioprinter....................................................................................................................................... 9
4. NISKOBUETNI 3D PRINTER .............................................................................................................. 10
4.1 Nain rada.................................................................................................................................... 10
4.2 Izvedba niskobuetnih 3D printera ............................................................................................. 13
4.3 Ekstruder (mlaznica) .................................................................................................................... 13
4.4 Mehanizam za dostavu materijala .............................................................................................. 15
4.5 Radna podloga ............................................................................................................................. 17
4.6 Kuite(okvir) ............................................................................................................................... 17
5. ZANIMLJIVOSTI U PRIMJENI 3D PRINTERA ........................................................................................ 19
6. DOSTUPNOST 3D PRINTERA U BIH .................................................................................................... 21
7. PREDNOSTI I NEDOSTATCI 3D PRINTERA .......................................................................................... 21
8. ZAKLJUAK ......................................................................................................................................... 22
9. LITERATURA ....................................................................................................................................... 23

2
1. UVOD

U ovom radu u rei neto o 3D printerima, ukratko o nainu njihovog rada, te o

metodama rada 3D printera. Ono to me najvie zainteresovalo u ovom istraivanju je
primjena 3D printanja i posljedice koje taj razvoj moe da prouzrokuje, kao i prisutnost 3D
printanja u BiH. Da li emo ubrzo doi u situaciju da emo moi u svojoj kui sebi isprintati
cipele kakve elimo? Isprintati okoladu? Ili ipak oruje? Da li razvoj 3D printanja nosi i neke
negativne posljedice? Da li je mogue da doe do toga da radnici ne prave kue, ve da se
one jednostavno isprintaju?

Trodimenzionalno printanje(3D PRINTING) je nain brze izrade prototipa kojim se

ureajima zasnovanima na patentiranoj 3D tehnologiji Massachusetts Institute of
Technology (MIT) ispisuju tj. direktno iz 3D CAD programa izrauju fiziki predmeti
u prostoru.

3
2. HISTORIJA

Kasnih 1980-ih su se poeli koristiti termini Rapid Manufacturing, zatim Additive

manufacturing ili stereolitografija, da bi se nakon nekoliko godina u upotrebu uveo pojam 3D
printanje. Uzevi u obzir da je prvi 3D printer jednobojni proizveden 1988.god., a prvi 3D
printer u boji 2000.god. zakljuujemo da je tematika 3D printanja relativno mlada i da se
upravo u ovom vremenu radi na istraivanju, usavravanju i unapreenju koritenja 3D
printanja. Postoji vie razliitih metoda 3D printanja, meutim sutina svih metoda je da se
izradi trodimenzionalni objekt, tako to se nanose slojevi odreenih vrsta materijala, jedan po
drugom.

3. NAIN RADA 3D PRINTERA

Svaki postupak 3D printanja zapoinje sa digitalnim CAD fajlom, koji je kreiran u

nekom od programa za 3D modeliranje ili je pak skeniran 3D skenerom. Da bi se iz digitalnog
fajla dobile instrukcije koje 3D printer razumije, softver sijee 3D objekat na stotine ili hiljade
horizontalnih slojeva. Nakon toga 3D printer ita ovaj fajl, te nastavlja kreiranje svakog sloja.
Nakon to su se svi slojevi kreirali, oni postaju jedna cjelina bez vidljivih granica izmeu
slojeva, te kao rezultat dobijamo trodimenzionalni objekat.

3.1 Metode izrade modela

Injekt printanje

Osnovni nain 3D printanja je zapravo nadogradnja na klasino inkjet printanje.

Printer kreira model sloj po sloj razvlaei sloj praha (gips ili smola), a inkjet raspruje
vezivno sredstvo u obliku odreenog presjeka modela koji se printa. Prednosti ove metode
ogledaju se u brzini izrade modela i to je ovo jedini metod koji omoguava izradu modela u
punoj boji. Nedostatak je kvalitet izraenog modela, jer su veoma krhki.

4
 Slika 1. Proces injekt printanja

3.2 Stereolitografija

Materijal koji se koristi za izradu prototipa je polimerna tekuina koja se polijeva po

potpornoj konstrukciji u tankom sloju. Budui da ova tekuina ima osobinu da se pod UV
zraenjem laserske jedinice stvrdne, tekuina se vrlo brzo pretvori u vrstu tvar, gdje god
laser osvijetli polimer. Nakon to je itav sloj dovren, praznine se nadopunjuju potpornim
materijalom, itav sloj sputa se nie po vertikalnoj osi pisaa i sljedei sloj se nanosi na
prethodni. Prednosti stereolitografije su: preciznost, izuzetan kvalitet, te mogunost koritenja
irokog spektra materijala. Nedostatak je taj to su materijali i ostaci materijala toksini.

5
 Slika 2. Stereologija

3.3 Select laser sintering (SLS)

Proces izrade SLS metodom je slian stereolitografiji. U ovoj metodi je UV svjetlo

zamijenjeno laserom, a polimerna tekuina je zamijenjena prakastom bazom. Kod ove
metode je mogue koristiti razne vrste materijala za izradu, kao to su razne vrste metala,
keramike, plastike, itd.. Napravljeni dijelovi su izuzetno kvalitetni i izdrljivi, a ova metoda
garantuje i visoku preciznost. Nedostatak se ogleda u visokoj cijeni maine.

Laser spaja prah materijala uz pomo skeniranja presjeka preuzetih iz 3D dgitalnih

modela na povrine podloge sa prahom. Nakon to se skenira jedan presjek podloga sa
prahom se sputa za debjinu jednog sloja, dodaje se novi sloj materijala na vrhu i proces se
ponavlja dok eljenu 3D oblik nije gotov.

6
 Slika 3. SLS postupak

3.4 Laminated object manuafacturing (LOM)

Materijali koji se koriste kod ove metode su najese papir ili plastika koji su isjeeni
laserom ili sjeivom, koji se na kraju spajaju ljepilom na vodenoj bazi. Ovim se postie
pristupana cijena izrade modela, zbog niske cijene materijala (papira i ljepila). Ova metoda
se smatra najzelenijom tehnologijom 3D tampe, jer ne teti okolini. Nedostaci su u
ogranienom izboru materijala, te slaboj vrstoi proizvedenih dijelova.

3.5 Direct Metal laser Sintering (direktno lasersko sinteriranje metala)

Ova tehnologija spaja metalni prah u vrsti dio tako to ga lokalno topi uz pomo
fokusiranoglaserskog snopa. Dijelovi se izrauju dodavanjem materijala sloj po sloj, obino
koristei slojeve debljine 20 m.

DMLS ima jo prednosti u odnosu na tradicionalne tehnike proizvodnje; krae vrijeme

izrade gdje nisu potrebni nikakvi dodatni alati, izrada vie razliitih struktura istovremeno i
mogunost izrade struktura od razliitih legura, zbog ega se naziva tehnologijom koja tedi
vrijeme i novac.

7
 Slika 4. DMS postupak

3.6 Electron Beam Melting ( otapanje elektronskom zrakom)

Tip aditivnog procesa proizvodnje metalnih struktura. Proizvode se metalne strukture

zagrijavanjem direktno iz metalnog praha sloj po sloj sa elektronskim snopom u visokom
vakuumu.

Dobijene strukture imaju punu gustou ,iste su legure bez upljina i ekstremno
jaki.Zbog toga kod EBM nije potrebna dodatna termika obrada za dobijanje punih
mehanikih karakteristika dobijenih struktura.

3.7 Mark One

Prvi 3D printer za printanje karbonskih vlakana. Koriste se u proizvodnji dijelova za

automobile. Printa objekte dimenzija 305mm x 160mm x 160mm.

8
3.8 Multi- materijalni color 3D printer

To je color 3d printer namijenjen industrijskim dizajnerima i proizvoaima. Prvi 3D printer

koji printa predmete od razliitih materijala i boje te je samim time prilino skup. Primarni
materijal su guma i plastika.

Slika 5. Primjer izrade na Multi color 3D printeru

3.9 Bioprinter
Namjenjen je printanju ljudskog tkiva. Sadri dvije robotskom preciznou kontrolisane glave
za printanje, pri emu jedna slui smjetanju ljudskih elija u 3D printer, dok druga stavlja
hidrogel i podrava matricu. Proizvodi krvne sudove i organe.

Slika 6. Bioprinter

9
4. NISKOBUETNI 3D PRINTER

Niskobudetni 3D printeri, kao dio aditivne proizvodnje, zbog svojih mogunosti i

stalnim razvojem u posljednje vrijeme sve su vie dostupni na tritu. Treba napomenuti kako
su to relativno povoljni strojevi, koje sebi ovjek lahko moe priutiti, bilo da eli uiti o
njima, istraivati ili printati predmete za nekakvu primjenu, vlastite potrebe ili zabavu. Slijedi
predstavljanje tehnologije tiskanja niskobudetnim 3D printerom, njegov nain rada, kako
izgleda i od ega se sastoji jedan niskobudetni 3D printer, od kakvih materijala se mogu
izraivati predmeti, te koji se problemi mogu pojaviti.

4.1 Nain rada

Niskobudetni 3D printeri predmete izrauju postupkom talonog sraivanja (e.

Fused Deposition Modeling - FDM). FDM se slikovito moe shvatiti kao crtanje s vrlo
preciznim vruim pitoljem. Naelo rada je da se rastaljen materijal kontinuirano istiskuje
kroz mlaznicu i u vertikalnom smjeru slae sloj po sloj.

Kao i za sve procese aditivne proizvodnje, tako je i za FDM prvo potreban CAD
model prebaen u STL datoteku. Za niskobudetne 3D printere ta se datoteka uitava u
prilagoeni softver instaliran na raunaru, koji odreuje putanju gibanja ekstrudera prilikom
slaganja slojeva za izradu tvorevine. Generiranje putanje i naina printanja rezultira
posebnom datotekom koja se prenosi procesoru printera izravnom vezom s raunarom ili
putem SD memorijske kartice, a njenim pokretanjem nastaje 3D tiskani predmet. Neki printeri
imaju dva ili vie ekstrudera koji mogu tiskati vie razliitih boja istog materijala ili razliite
materijale, gdje neki slue samo kao potporne strukture. Istovremeno ne moe raditi vie
ekstrudera ve samo jedan.

Materijal za printanje se stalno dovodi u mlaznicu pomou motora i mehanizma za

dobavu, a mlaznica u sebi sadri grijae ija se temperatura kree izmeu 170 2400C ,
ovisno o vrsti materijala koji se koristi. Grijai omoguuju da se materijal grije do
temperature na kojoj se topi, a po izlasku iz mlaznice rastaljeni materijal se slae i lijepi na
podlogu ili prethodno isprintani sloj te se ohladi i stvrdne. Ovisno o izvedbi ureaja moe biti
da se glava ekstrudera pomie lijevo-desno, naprijed-nazad (smjer x i y) ili da se podloga tako
giba. Po zavretku jednog sloja slijedi vertikalno gibanje u z-smjer. To je kontinuirani proces,
sloj po sloj od dna prema vrhu sve dok ne nastane trazeni predmet.

10
 Slika 7 . Nain rada niskobuetnih 3D printera

Kvaliteta 3D tiskanih predmeta ovisi o visini sloja, ako se radi s tanjim slojevima,
prijelazi izmeu slojeva su slabije uoljivi, stepeniasta struktura manje dolazi do izraaja a
predmeti imaju finiju povrinu. Debljina jednog sloja najee se kree u vrijednosti izmeu
75 mikrometara, to je neto tanje od lista papira.

Materijal za printanje (e. filament) je u obliku plastinog vlakna, ice i namotan na

kolut. U upotrebi su najee plastomeri ili mjeavine plastomera i organskih materijala.
Najzastupljeniji polimerni materijali su ABS i PLA, a iza njih PC, PA, uz jo neke poput PVA
i PS-HI. Materijali za FDM su poprilino jeftini u usporedbi s ostalim aditivnim postupcima,
a provode se mnoga istraivanja i razvoj novih materijala.

Kod niskobudetnih 3D printera materijal moe imati dvije uloge, kao glavni materijal
od kojeg se radi predmet ili kao pomoni za potporne strukture. Iako se ovim postupkom
mogu izraditi razliiti predmeti, potrebno je voditi rauna kako je orijentiran predmet za
izradu na podlozi jer ponekad otri uglovi ili izbaeni elementi se nee moi isprintati.

Ako se printaju predmeti s pomonim materijalima, potrebno ih je po zavretku

odstraniti na nain da se odlome ili otope u nekoj otopini, ovisno o materijalu. Naknadna
obrada znaajno moe poboljati kvalitetu povrine ak i kod predmeta isprintanih s debljim
slojevima gdje je vea izraenost slojevitosti. Bruenje je est nain kojim se dobivaju fine
povrine isprintanih predmeta. Ponekada bruenje moe trajati dugo i biti zahtjevno ili ne
izvedivo na nekim povrinama zbog kompleksnosti predmeta. Za neke materijale bruenje
nije uinkovito i jedna je od mogunosti aceton. Grijanjem acetona, u kojem se nalazi

11
predmet, on isparava i zaglauje povrine smanjujui izraenost slojeva i dajui sjaj
predmetu.

Niskobudetni 3D printeri se mogu koristiti u fazama razvoja proizvoda, za izradu

prototipova ili ak za proizvodnju nekih dijelova. Rije je o tehnologiji koja ima jo prostora
za razvoj i napredak. Neki zanimljivi primjeri 3D tiskanja su na slici 8, poput tipaljke,
pincete, elja za kosu, maske za mobitel iPhone 5S, posude za uredske stvari, stalak za
fotoaparat i dra igrica Nintendo 3DS konzole.

Slika 8. Primjeri 3D tiskanih predmeta

12
4.2 Izvedba niskobuetnih 3D printera

Ovisno o proizvoau, postoje razliite izvedbe niskobudetni 3D printera. Svi

posjeduju osnovne komponente bez kojih rad ureaja ne bi bio mogu. Tu spadaju mlaznica
koja ekstrudira materijal, mehanizam za dostavu materijala, radna podloga, vrsta pogona s
prijenosom gibanja i elektromotorima, elektronike komponente te kuite ureaja odnosno
njegov okvir.

4.3 Ekstruder (mlaznica)

Ekstruder 3D printera je glavni funkcionalni element printera. Materijal se dovodi do

ekstrudera, koji u sebi sadri grija preko kojega se rastali materijal te izlazi kroz mlaznicu
umjerenom brzinom. Materijal dolazi na podlogu na koju se lijepi i hladi, te sloj po sloj
nastane predmet.

Moe se smatrati kako se svaki ekstruder sastoji od dva dijela, hladnog dijela i
grijaeg dijela. Hladni dio ini vei dio ekstrudera, i on obino omoguuje gibanje i nosi
ostatak dijelova. Ovisno o izvedbi dio njega moe biti i mehanizam za dostavu materijala s
elektromotorom. Glavna zadaa mu je da prui nekakav oblik hlaenja i da se ne zagrijava
kako se toplina ne bi dalje irila. Kako je u blizini grijanog dijela i esto u zatvorenom
prostoru s grijanom podlogom, ponekada je potreban nekakav oblik aktivnog ili pasivnog
hlaenja, poput ventilatora ili hladnjaka. Na slici 9 je prikaz izgleda jednog tipinog
ekstrudera.

Slika 9. Ekstruder

13
 Hladni i grijai dio su povezani preko toplinskog mosta ili izolatora. Ta veza mora biti
vrsta i precizna, a prolaznost materijala pouzdana i bez velikoga prijenosa topline. To je
najee cjevica kroz koju materijal prolazi, a nainjena je od: PEEK-a s PTFE kouljicom
izvana, PTFE-a s mehanikom potporom od nehrajueg elika ili kombinacija svega
navedenoga. Na nju se vee grijai dio putem utora ili navoja.

Grijai dio je aktivni dio 3D printera koji tali materijal. Rastaljeni materijal naputa
mlaznicu i slae se po podlozi. Grijai dio je najee napravljen od bakra, a moe biti i
aluminijski, stakleni. Sastoji se od zone za taljenje i komore s dvije rupe. Kroz jednu rupu
dolazi materijal koji se grije u zoni taljenja, a nakon toga izlazi kroz drugu rupu, koja je
zapravo mlaznica. Promjer izlaza mlaznice je od 0,3 mm do 1,0mm , a najee oko 0,4 mm.
Toplina u grijai dio dolazi preko ice ili standardnog otpornika. Za razvoj temperatura od
150 2500C potrebno je oko 20 W snage. Za povratnu informaciju i kontrolu temperature
koriste se temperaturno ovisni otpornici, termistori, koji su u blizini mlaznice. Na slici 10 je
presjek ekstrudera, a kao takvi ekstruderi se montiraju na ostatak ureaja za 3D pritanje.

Slika 10. Presjek ekstrudera

14
4.4 Mehanizam za dostavu materijala
Materijal u obliku plastine niti ili ice, standardnog je promjera 1,75 mm ili 3 mm.
Kod niskobudetnih 3D printera nalazi se namotan na kolutu s kojeg se polako odmotava i
dovodi putem mehanizma za dostavu materijala do mjesta gdje se grije, tali i na kraju izlazi
kroz mlaznicu. Na slici 11 je prikaz izgleda standardnog koluta s materijalom koji se koristi
kod niskobudetnih 3D printera.

Slika 11. Materijal namotan na kolutu

S obzirom na to gdje se nalazi motor koji pokree mehanizam za dostavu materijala

postoje dva naina dostave materijala:
1. Mehanizam kao dio ekstrudera: motor i mehanizam su dio hladnog dijela ekstrudera i
nalaze se neposredno prije grijaeg dijela. Ovo olakava potiskivanje krutih i krhkih
materijala, ali je mehanizam dio ekstrudera, to poveava njegovu teinu.

2. Zasebni mehanizam za dostavu materijala: motor i mehanizam se nalaze na poloaju

udaljenom od ekstrudera i potiskuju materijala kroz savitljivu cijev. Ovako se smanjuje teina
ekstrudera koji se mora pomicati, ali se vrlo kruti materijali nee moi printati, te su potrebni
skuplji i jai motori, kao i jai prijenos.

Slika 12. Mehanizmi ovisno o poloaju motora

15
 Najei mehanizmi dostave materijala do grijaeg dijela su mehanizam kotaa i
pruni prijenosnik. Postoji i mehanizam izravnog upravljanja, ali on se ba i ne primjenjuje,
zbog svojih nedostataka i puno je loiji od prethodna dva.

1.) Mehanizam kotaa: na osi motora se nalazi ljeb ili jako mali zupanik koji vrsto dri
materijal. Primarna prednost ovoga mehanizma je njegova jednostavnost, ali zahtijeva da se
motor okree sporo i da moment motora izravno djeluje na materijal.

Slika 13. Mehanizam kotaa

2.) Puni prijenosnik: nadilazi veinu nedostatka mehanizma kotaa, zbog naina prijenosa motor
se moe okretati veim brzina, a potreban je manji okretni moment. Nedostatak ovoga
mehanizma je da zahtijeva vie odreenih dijelova za ostvarivanje.

Slika 14. Mehanizam prunog prijenosnika

16
4.5 Radna podloga

Radna podloga je podloga na koju dolazi materijal iz mlaznice prilikom printanja i na njoj
nastaje predmet. Njom su definirane dimenzije predmeta koji moe nastati 3D tiskanjem.
Uglavnom je zagrijana na odreenu temperaturu, koja je nia od temperature grijanja materijala.
Ponekada se koristi i ne zagrijana, a tada je rije o posebnim materijalima.

Slika 15. Podloga niskobuetnih 3D printera

4.6 Kuite(okvir)

Kuite niskobudetnih 3D printera definira oblik ureaja i predstavlja njegov vizualni

identitet. Unutar njega ili na njega se slau sve komponente 3D printera. Razliite su izvedbe
kuita, ovisno o proizvoau, kao i materijali koji se koriste. Moe biti zatvoreno kuite ili
otvoreni okvir. Kada je zatvoreno omoguuje bolje uvanje topline prilikom rada, to
pogoduje boljoj kvaliteti tiskanja predmeta. Za kuite, odnosno okvir koristi se irok spektar
materijala: elik, aluminij, staklo, plastika, drvo itd., a oni mogu biti u obliku ploa, limova,
ipki, nosaa, kao i razliitih dodatnih elemenata. Mogunosti su raznovrsne, a na
proizvoau je da odabere vizualni identitet svog 3D printera kojim osvaja trite, jer i izgled
ima znaajnu ulogu kod kupaca unato tehnikim karakteristikama.

17
Slika 16. Rzliiti oblici niskobuetnih 3d printera i njihovih kuita

18
5. ZANIMLJIVOSTI U PRIMJENI 3D PRINTERA

Holandski arhitekta Janjap Rusnars planira izgradnju objekta uz pomo 3D printanja.

On radi zajedno sa Enrikom Dinijem, jednim od vodeih svjetskih eksperata u oblasti 3D
printanja veih objekata. Za izgradnju planiraju koristiti pijesak i posebno vezivo materijal
poput mramora koji je jai od cementa. Veliina zgrade je 1000 m2. A zgrada bi trebala biti
zavrena 2014.god..

Slika 17. Plan izgradnje objekta

Od 11.04.2012.god. u prodaji moete nai i 3D printer za okoladu. Projekat izrade

ovog printera Choc Edge je finansirao univerzitet u Exteru, Velika Britanija. To je zapravo
maina koja istiskuje okoladu, a zatim uz pomo kompjuterskih instrukcija omoguava
oblikovanje u formi u kojoj elimo. Njena cijena na tritu je oko 3000 funti.

Slika 18. 3D printer Choc Edge Slika 19. Gotovi proizvod okolade

19
 Kompjuterska tehnologija donosi revoluciju u medicini. U februaru 2012.god.
osamdesettrogodinjoj Britanki je ugraena titanijumska donja vilina kost napravljena
pomou 3D printera. Transplantaciju su uradili naunici sa Univerziteta Haselt u Belgiji. Ova
operacija je ranije trajala po dvadeset sati, a pacijenti su morali u bolnici ostajati po 3-4
sedmice, meutim u ovom sluaju operacija je trajala 4 sata, a starica je izala iz bolnice
nakon 4 dana. Tim strunjaka i dalje radi na istraivanju novih naina kako bi koristei se
tehnologijom 3D printanja pomogli svojim pacijentima.

Slika 20.Izrada titanijumske donje viline kosti pomou 3D printera

Ininjer Berok Khoshnevis sa Univerziteta u Junoj Kaliforniji se nekoliko godina

bavi izuavanjem tehnologije izrade kue pomou 3D printera. Taj projekat je nazvao
Counter Crafting. Sutina je u tome da se koristi ogromni pokretni kran kojim se gradi kua
na slian nain kao to 3D tampa slae slojeve odreenih materijala. On tvrdi da se vrsti
zidovi grade redajui sloj po sloj betona, te se automatski ubacuju armatura, vodoinstalacije i
elektroinstalacije. Koristei se ovom tehnologijom mogue je napraviti skroz ravne i
zakrivljene zidove i tako ostvariti arhitektonska rjeenja koja su lijepa i egzotina. Profesor
smatra da e se na ovaj nain moi izgraditi kua od 230 m2 za samo 20 sati. Ova tehnologija
je 2012.god. predstavljena na konferenciji TEDx.

Slika 21. Izrada kue pomou 3D printera

20
6. DOSTUPNOST 3D PRINTERA U BIH

Kako je 3D printanje relativno mlado i prua mnogo mogunosti, zanimalo me da li je

mogue nabaviti 3D printer u BiH i po kojim cijenama. Istraivajui to doao sam do
informacije da se cijene dostupnih modela proizvoaa Z CORPORATION kreu od oko
26.000 KM pa do oko 100.000 KM. Takoer postoji i niz firmi koje pruaju usluge 3D
printanja, a to se obavlja u veoma kratkom roku. Neke od tih firmi su npr. MTTC iz
Graanice i 5D-CADD iz Sarajeva.

7. PREDNOSTI I NEDOSTATCI 3D PRINTERA

21
8. ZAKLJUAK

Istraujui o 3D printerima zakljuio sam da se zaista mnogo stvari moe isprintati

3D printerom. Cijene po kojima se oni trenutno mogu nabaviti nisu toliko pristupane za
prosjeno domainstvo kao to je npr. sluaj sa 2D printerima. Ali sigurno e za nekoliko
godina, pronalaenjem novih naina i mogunosti proizvodnje, cijene 3D printera da opadnu,
ali da li e u tom sluaju biti ekonomski opravdana proizvodnja odreenih stvari u kui, npr.
igraki, okvira za slike, komada namjetaja, obue, ukrasa? Mislim da e se mnoge te stvari u
oblinjem marketu moi kupiti za manje novca, a time emo utediti vrijeme koje bi utroili
na dizajn i izradu. Meutim kada se radi o stvarima, koje elimo da budu unikatne i
jedinstvene- eh onda na scenu stupa 3D printer koji bi mogao ispuniti nae elje i ideje.

Po mom miljenju istraivanju i primjeni 3D printanja bi trebalo to vie da se znaaja

da u oblasti medicine. Ni ostale grane; arhitektura, dizajn, proizvodnja nisu zanemarive, ali se
automatski namee pitanje; ako budemo u mogunosti da pomou odgovarajueg 3D printera
napravimo kuu za samo 20 sati, ta e se desiti sa radnom snagom i gdje e pronai posao
radnici koji su te poslove ranije obavljali i mogunost egzistencije njih i njihovih porodica?

Takoer se namee i pitanje da li e 3D printeri biti zloupotrebljeni, npr. u svrhu

proizvodnje ilegalnog oruja ili bilo kojih drugih stvari koje mogu da natete pojedincu ili
drutvu? Ali opet, nezahvalno je govoriti o budunosti i tome ta bi moglo biti za 10 ili 30
godina. Trebamo posmatrati mnotvo pozitivnih strana 3D printera i maksimalno iskoristiti
njihove pozitivne mogunosti.

22
9. LITERATURA

http://www.tagrimm.com/publications/perspectives-jun2001.html

http://www.3dprinter.net/reference/what-is-3d-printing

http://www.3dmodel.rs/index.php/blog/8/entry-13-3d-stampaci/

http://www.explainingthefuture.com/3dprinting.html

http://inhabitat.com/83-year-old-woman-gets-the-worlds-first-3d-printed-jaw/

[http://www.pobjeda.me/2013/01/22/najavljen-3d-printer-za-stampanje-zgrada/

http://www.pobjeda.me/2013/01/22/najavljen-3d-printer-za-stampanje-zgrada/

https://chocedge.com/3dprinting.php#prettyPhoto

https://chocedge.com/choc-creator-v1.php

http://www.bbc.co.uk/news/technology-16907104

http://www.webpronews.com/your-next-home-may-be-constructed-with-a-3d-printer-2012-07

http://www.kupiprinter.ba/shop/tag/3D-printeri

http://www.mttc.ba/index.php?option=com_content&view=article&id=11&Itemid=15&lang=bs

http://www.5d-cadd.ba/index.php/3d-tehnologije.html

23