MUZEJ RAS NOVI PAZAR

1953 - 2013

Od zbirke do nacionalne institucije

 MUZEJ RAS NOVI PAZAR
1953 - 2013

Ove, 2013. godine, Muzej Ras u Novom Pazaru

obeleava 60 godina od formiranja i 40 godina od otvaranja
za posetioce. Obeleavajui navedene datume neophodno je
podsetiti se samih poetaka, ali istai i postignute rezultate.
Poetkom 1953. godine formiran je Koordinacioni
odbor za formiranje Gradskog muzeja, neophodne institucije
jer je grad bogat ostacima istorijske prolosti. Po pitanju
nabavke predmeta, stalo se na stanovite da treba
prikupljati sve to predstavlja starinu: stare vazne, novac,
hartije, razne predmete. Formiran je Inicijativni odbor,
za ijeg predsednika je izabran Miodrag Radovi, Savet i
Uprava Gradskog muzeja, kao i Komisija za procenu stvari,
tj. komisija koja bi se starala o otkupu muzejskih eksponata.
Do 1955. godine radom Muzeja je rukovodio
Inicijativni odbor, a krajem 1955. godine za upravnika
Gradskog muzeja imenovan je Vukman ulafi, nastavnik
istorije, koji je ovu dunost obavljao honorarno, uz pomo
slubenika Hivza krijelja. Od kraja 1957. godine Gradski
muzej je postao Raki muzej. Do kraja 1959. godine,
pored predmeta iz NOR-a, istorijsko-arheoloka zbirka je
brojala 216, a etnografska 83 obraena predmeta.
Oktobra 1959. godine za honorarnog direktora
Rakog muzeja imenovan je Ejup Muovi, profesor
istorije u Uiteljskoj koli. U narednih deset godina
Muzej je dobijao minimalne dotacije koje je koristio za
otkup eksponata, plaanje stanarine i honorare angaovanih lica.
 O radu Rakog muzeja ne zna
se skoro nita. Krajem 1969. godine,
Skuptina optine Novi Pazar donela
je Odluku da se Muzeju ustupi zgrada
u kojoj se nalazila kola uenika u
privredi, Kako zgrada namenski nije
odgovarala potrebama Muzeja, a bila
je i ruinirana, bilo je potrebno izvriti
adaptaciju. Godina 1971. viestruko
je znaajna za rad Muzeja, ime je
promenjeno u Zaviajni muzej, Ejup Muovi je postao stalno zaposleni
direktor, uraena je adaptacija dobijene zgrade.
Tokom 1973. godine vrene su opsene pripreme za zvanino
otvaranje Muzeja. Napravljene su vitrine za izlaganje muzejskih eksponata,
koje nisu bile i najadekvatnije usled ogranienih materijalnih sredstva. Nije
bilo ni izbora predmeta za izlaganje. Veliku pomo u sreivanju izlobenih
prostorija i u prezentaciji eksponata pruili su: Istorijski muzej Srbije, Zavod
za zatitu spomenika kulture iz Kraljeva i Pokrajinski muzej Kosova.
I najzad, dvadeset godina posle formiranja, Zaviajni muzej u
Novom Pazaru otvoren je za posetioce 28. novembra 1973. godine.
Otvaranju su prisustvovali brojni gosti iz Republike i Regiona, a na
ceremoniji otvaranja govorili su Edib Hasanagi, direktor Istorijskog muzeja
Srbije i Miodrag Radovi, predsednik Radne zajednice Muzeja.
Nakon dvadesetogodinjeg rada kog karakterie prikupljanje
eksponata, veoma vrednih, posebno etnolokih i istorijskih, Muzej je poeo
da razvijao sve oblike muzeolokog rada, i tokom vremena od skromne
zbirke prerastao u muzej kompleksnog tipa koji obuhvata sve oblasti
ljudskog delovanja, od istorije, preko arheologije, numizmatike, etnologije,
primenjene umetnosti do savremenog likovnog stvaralatva.
Poetak 70-tih godina 20. veka znaajan je, kako za rad samog
Muzeja, tako i za arheologiju i zatitu spomenika kulture u novopazarskom
kraju. Muzej je bio aktivni uesnik svih istraivanja koja su tada poela na
teritoriji Novog Pazara, a potom i Tutina i Sjenice.

Otvaranje muzeja 1973. goine

 Sekretarijat za obrazovanje, nauku i kulturu SR Srbije, 1971. godine
obrazovao je Komisiju za istraivanje kompleksa srednjovekovnog Rasa.
Nakon petogodinjih istraivanja organizovan je Simpozijum o
Rasu i spomenicima u dolini Rake, a radovi su se nali u publikaciji koja je
nazvana Novopazarski zbornik.
Posle upisa Starog Rasa sa Sopoanima u Listu svetske kulturne i
prirodne batine UNESKO-a, 1979. godine, obaveze preuzete Konvencijom
o zatiti svetske kulturne i prirodne batine, inicirale su izradu Programa
istraivanja, zatite, ureenja prostora i korienja Starog Rasa sa
Sopoanima za period od 1984. do 1990. godine. Programom su obuhvaena
istraivanja: istorijska, istorijsko-umetnika, etnografska, arheoloka, zatim
radovi na konzervaciji, restauraciji i prezentaciji pojedinanih spomenika
unutar ovog podruja, radovi na unapreivanju prirodne sredine, mere u
oblasti pravne zatite, radovi na izgradnji prilaznih puteva i saobraajnica
i drugih objekata infrastrukture i planovi izdavake i informativno-
propagandne delatnosti.
Sve navedene aktivnosti imale su velikog znaaja za rad Muzeja,
odnosno Arheolokog odeljenja koje je obogaeno velikim brojem
eksponata dobijenih istraivanjem znatnog broja lokaliteta sa podruja
navedene tri optine. U Muzeju su se nali eksponati sa istraivanja
praistorisjkih, rimskih, ranovizantijskih ali i srednjovekovnih lokaliteta,
koji su najbrojniji i koji pripadaju, kako prednemanjikom periodu, tako i
vremenu konsolidovanja nezavisne srpske drave.
Petnaestak godina nakon rekonstrukcije, poeli su problemi sa
zgradom, na ijim zidovima se pojavila vlaga, koja je zahvatila sve zidove
prizemlja. Problem je reen tek 2002/2004. godine kada je uraena druga
delimina rekonstrukcija. Nakon rekonstrukcije zgrade uraena je nova
Stalna postavka koja svakodnevno dobija pohvale za nain prezentovanja i
uvanja pokretne kulturne batine.
U godini jubileja neophodno je istai da je vaan segment delatnosti
Muzeja inila i izlobena delatnost koja se u kontinuitetu odvijala od 1971.
godine, kada je i organizovana prva izloba Uniforma jue danas sutra,
u saradnji sa Vojnim muzejem iz Beograda.
 Za njom su usledile i mnoge Srbiji bili su u prilici da se
druge: Portret deteta u srpskom upoznaju sa radom ovog
slikarstvu 19. veka, Pejza u srpskom eminentnog umetnika, a
slikarstvu 1900-1941, Crtei Ljube istovremeno i sa izgledom
Ivanovia. Nakon ove izlobe, 31 crte Novog Pazara rokom prve
i dve grafike Ljubomira Ivanovia, polovine 20. veka.
na kojima su motivi Novog Pazara, Paralelno sa
otkupljeni su i tako postali vlasnitvo pomenutim aktivnostima
Muzeja. Jedna od znaajnijih je tekao je i prosvetno-
izlobi je svakako Skulptura Ivana pedagoki rad Muzeja,
Metrovia, a skoro jednu deceniju koji se odvijao kroz razne
u Muzeju su prireivane izlobe vidove saradnje sa uenicima
kolonije Sopoanska vienja. osnovnih i srednjih kola
Muzej je do danas priredio u gradu. U okviru toga
preko 100 tematskih izlobi kao i odravane su radionice ije
tradicionalne manifestacije koje su teme bile raznovrsne, ali
belee viedecenijsko postojanje, uvek ilustrovane originalnim
poput izlobe domae radinosti muzejskim predmetima, to je
posveene Danu ena, promocije za krajnji cilj imalo pribliavanje
Novopazarskog zbornika, a u novije vreme i bogatog kulturnog naslea
manifestacija No Muzeja. Izlobe su skoro uvek bile propraene katalogom polaznicima radionice.
sa predgovorom, katalokim delom i reprodukcijama. Muzej je dao svoj Svoju delatnost Muzej
puni doprinos u vrednovanju likovne umetnosti a istovremeno inspirativno je najbolje i najadekvatnije
i podsticajno delovao na razvoj stvaralatva naih umetnika. afirmisao putem izdavake
Poslednjih pet godina Muzej Ras je, zahvaljujui finansijskoj delatnosti, a pre svega
podrci Ministarstva kulture Republike Srbije, realizovao niz znaajnih Novopazarskim zbornikom koji
projekta, meu kojima su i viegodinji ni u vreme najstroih sankcija
projekti, poput Novopazarskog nije prestao da se tampa. Prvi
zbornika i Arheolokog istraivanja broj ovog godinjaka tampan je
srednjovekovnih humki na Sjeniko- 1977. godine i ubrzo je rasprodat
peterskoj visoravni. Od znaajnijih ceo tira od 1000 primeraka.
projekta naveemo: Istorija rok muzike Zakljuno sa 2013. godinom,
u Novom Pazaru, Ouvajmo stare iz tampe je izalo 35 brojeva
zanate, Filigran, Izgubljeno naeno, Zbornika koji je visoko ocenjen u
Raskra batine, Novi Pazar na mapi naunim krugovima i koji izaziva
istorijskih puteva, Grnarski zanat, veliko interesovanje, ne samo u
Hou da slikam prolost. Realizacijom naoj zemlji, ve i u inostranstvu.
projekta Novi Pazar u likovnom opusu
Ljubomira Ivanovia brojni gradovi u
 meu kojima se izdvajaju: Borci
novopazarskog kraja pali u NOR-u;
Gaston Gravije - Novopazarski
sandak; Prilog etnikoj bibliografiji
novopazarskog kraja; kolstvo u
Novom Pazaru i okolini 1918-1941.
godina; Muslimani Crne Gore
od pada Zete (1499); Efendijina
seanja i kazivanja; Srednjovekovni
nadgrobni spomenici u oblasti Rasa;
Tri osloboenja Novog Pazara; Raka, antropogeografska
prouavanja II; Kladnica; Pazarsko-sjeniki kvartet. Posebno istiemo
Monografiju Muzeja i knjigu Islamski spomenici Novog Pazara. Sva
navedena izdanja, zajedno sa Zbornikom imaju osnovni zadatak da se
pokretna kulturna batina, poverena mu na uvanje, priblii strunoj i iroj
javnosti kod nas, a nadamo se i u svetu.
Muzej je bio i organizator zavidnog broja naunih skupova:
Novopazarski zbornik je Simpozijuma o Rasu i spomenicima u dolini Rake (1977), Savetovanja
jedan od retkih koji je izlazio muzejskih radnika Srbije, XV Godinje skuptine etnolokih drutava
u kontinuitetu i za saradnike Jugoslavije, Kongresa konzervatora Jugoslavije (dela), tri Godinje skuptine
imao ljude koji su se bavili, ili Srpskog arheolokog drutva (1978, 1988, 2003) i Sastanka sekcije za
se jo uvek bave, istraivanjem srednjovekovnu arheologiju Srpskog arheolokog drutva (1998). Povodom
novopazarskog kraja: arheolozi, desetogodinjice smrti dugogodinjeg direktora Muzeja, krajem marta
istoriari, etnolozi, istoriari 2006. godine organizovan je nauni skup pod nazivom Istorijski osvrt na
umetnosti, arhitekte, pedagozi, prostor gde se rodio i stvarao dr Ejup Muovi.
geolozi i drugi.
Najvea vrednost
Novopazarskog zbornika
je njegova aktuelnost. U
svakom broju Zbornika je
objavljeno po nekoliko radova
u kojima su pretstavljeni rezultati istraivanja brojnih lokaliteta u naem
kraju, a redovno su objavljivani izvetaji o radovima u tekuoj godini.
Zahvaljujui tome Novopazarski zbornik je postao nezaobilazna literatura
za srednjovekovnu arheologiju, istoriju formiranja srpske drave, kao i
za turski period. Prevedeni i obraeni turski popisi nahija, defteri i druga
dokumenta od neprocenjive su vanosti za istoriju novopazarskog kraja i
jedino se mogu nai u naem Zborniku.
Muzej se moe pohvaliti i zavidnom broju posebnih publikacija,

Promocija Novopazarskog zbornika

 U radu skupa su uestvovala najznaajnija imena drutvenih Za svoj rad Muzej je dobio i niz priznanja, meu kojima: Zahvalnicu
nauka, a ceo 29-ti broj Novopazarskog zbornika posveen je ovom skupu. Zavoda za zatitu spomenika kulture iz Kraljeva (1975); Povelju drugarstva
U okviru skupa organizovana je i velika izloba slika i grafika novopazarskog O Ivo Lola Ribar Vojvodine (1975); Novembarsku diplomu SO Novi Pazar
akademskog slikara mr Mehmeda Slezovia. Muzej je, 2009. godine, bio za naroiti uspeh u radu (1981); Zahvalnicu O Stanika Radovanovi-Cana
i organizator Godinje skuptine Muzejskog drutva Srbije, na kojoj je (1981); Zahvalnicu Srpskog arheolokog drutva, povodom 100-godinjice
radnica Muzeja, Dragica Premovi-Aleksi, dobila nagradu za ivotno delo. postojanja i rada (1983), Zahvalnicu Narodnog muzeja u Beogradu (1984);
U okviru projekta Raskra batine: Novi Pazar na mapi istorijskih puteva, Povelju SO Novi Pazar povodom 40-godinjice osloboenja grada (1984);
u Muzeju je 2012. godine odran i nauni skup pod nazivom Raskre Plaketu Republikog SUBNOR-a (1988), Oskar popularnosti.
batine - ukrtanja kulture.

Izloba Vane sitnice Izloba srednjevekovnih instrumenata

 Zadovoljstvo je istai i
da su radnici Muzeja uestvovali
na brojnim strunim i naunim
skupovima, a tematika njihovih
referata bila je vezana za kulturnu
batinu naeg podruja, ime
su na najbolji mogui nain
prezentovali i svoju ustanovu
i svoj kraj. Radnici Muzeja su
obavili i, naalost, jedno studijsko
putovanje u inostranstvo, i tom prilikom obili severni deo Italije.
Od svog osnivanja Muzej je ostvariovao saradnju sa srodnim
institucijama sa prostora bive Jugoslavije. Najintenzivniju saradnju Slike Muharema Radetinca - Rafa
imao je sa institucijama iz Srbije, na prvom mestu sa SANU-i, odnosno
sa Arheolokim, Etnografskim, Istorijskim i Balkanolokim institutom, Nije izostajala ni pomo odreenog broja novopazarskih
sa Katedrama za arheologiju, etnologiju, istoriju i istoriju umetnosti preduzea, poput IGM Sloga i Preduzea za puteve, ali i odreenog broja
Filozofskog fakulteta u Beogradu, sa Narodnim, Etnografskim i Istorijskim pojedinaca.
muzejem Srbije, Republikim zavodom za zatitu spomenika kulture i Ovo je prilika da pomenemo i meunarodne organizacije i
Zavodom za zatitu spomneika kulture u Kraljevu. Sve navedene institucije agencije bez kojih zgrada Muzeja ne bi bila rekonstruisana i savremeno
i jedan broj zaposlenih u njima, godinama su bile nai najodaniji partneri opremljena. tehnologijom. To je vajcarska organizacija za razvoj i saradnju
u izvoenju brojnih istraivanja i i njen Programom za podrku optinama (MSP) i Projekat razvoja optina
drugih poslova vezanih za katitu u jugozapadnoj Srbiji (PRO projekat) finansiran od strane Evropske unije,
kulturne batine. I poetkom preko Evropske agencije za rekonstrukciju i Vlade vajcarske (vajcarske
21. veka Muzej razmenjuje agencije za razvoj i saradnju), a koji sprovodi Program Ujedinjenih nacija
publikacije i ima saradnju sa za razvoj (UNDP). Zahvaljujui PRO projektu, izmeu ostalog, tampana je i
Slovenakom akademijom luksuzna Monografija muzeja.
nauka i umetnosti iz Ljubljane
i Orijentalnim institutom iz
Sarajeva.
Muzej je u svom radu
nailazio na razumevanje i u
lokalnoj sredini. Optina Novi
Pazar, osniva Muzeja, glavni je
finansijer njegovog rada u celini.
Veliku finansisjku podruku
imao je i od Ministarstva
kulture Republike Srbije, koje
je finansiralo sva arheoloka
istraivanja, Novopazarski zbornik
i druge projekte.

Stalna postavke 2008. god,. Slike Mehmeda Sleyovia

 Saradnja je bila vie nego dobra i sa sredstvima javnog informisanja,
ne samo na lokalnom nivou, nego i ire. Pomenuemo Regionalnu radio
televiziju i TV Jedinstvo, RTS i dopisnitvo RTS iz Novog Pazara, Radio
100+. Celokupna aktivnost Muzeja bila je prezentovana javnosti i na taj
nain Muzej se predstavljao kao dinamina ustanova spremna da prihvati
nove izazove savremenog doba kroz promovisanje, razvoj i afirmaciju
muzeoloke prakse.
Ovom prilikom elimo da se zahvalimo svim svojim prijateljima i
brojnim saradnicima, pre svih onima koji su svoj rad utkali u delo koje se
zove Muzej. Zahvaljujemo i svim sugraanima koji su redovno pratili na
rad i prisustvovali svemu to smo bili kadri da organizujemo za javnost.
Od zvaninog otvaranja za javnost, Muzej je posetilo preko
150.000 ljudi. Najbrojnije su bile grupne posete uenika, studenata i turista.
Brojne su i posete zvaninih delegacija koje su bile u poseti Novom Pazaru,
posebno ambasadori i ministri raznih zemalja sveta.
Preeni put od ezdeset godina, u razliitim fazama istorijskog,
kulturnog i ekonomskog razvoja naeg drutva, nedovoljnog broja
zaposlenih strunjaka i skuenog prostora, svedoi da na Muzej predstavlja
vitalnu ustanovu koja je svojim radom, rezultatima i entuzijazmom, dala
svoj puni doprinos u vrednovanju kulturne batine podruja na kom obavlja
svoju delatnost. To je znala da vrednuje i Vlada Republike Srbije koja je, na
sednici 30. aprila 2013. godine, Muzej Ras u Novom Pazaru stavila na listu
institucija od nacionalnog znaaja.
RADNICI MUZEJA

1955 - 1958. - Vukman ulafi, honorarni direktor
1955 1969. - Hivzo krijelj, administrativni radnik
1959 1971. - Ejup Muovi, honorarni direktor
1969 1982. - Slavko alama, administrativni radnik
1973..... - Dragica Aleksi (Premovi-Aleksi),
muzejski savetnik - arheolog
1973 1988. - Fatima megi (Medovi), pomoni,
zatim administrativni radnik
1982. ... - Zulfija Suljovi, pomoni radnik
1984. 1990.- Senko Raljanin, etnolog Vukman ulafi Hivzo krijelj
1991. .... - Svetlana Biorac (ekovi), vii kustos - istoriar umetnosti
1997. 1999.- Binasa Muovi, etnolog
2002. ..... - Nadib Koan, kustos - istoriar
2004. 2005.- Muradija Kahrovi, mr etnolog-antropolog
2006. ..... - Vladan Vidosavljevi, kustos - arheolog
2008. - ..... Semina erlek, kustos etnolog-antropolog
2008. 2012. Marina Niiforovi, dip. Vajar, konzervator-restaurator

Senko Raljanin

Direktori:

1955 1958. Vukman ulafi

1959 1995. - Dr Ejup Muovi
1995 2000. Dragica Premovi-Aleksi
2000 2005. Svetlana Biorac (ekovi)
2005 - ....... - Dragica Premovi-Aleksi
Kolektiv 1973: Slavko alama Fatima megi Dragica Aleksi Ejup
Muovi

Kolektiv 1998: Svetlana Biorac Dragica Premovi-Aleksi - Zulfija Suljovi

- Binasa Muovi