EGILEAK: 6.

A-KO IKASLEAK
 EGUZKIA (BEAT ETA EKAITZ)

ZER DA?

Eguzkia edo ekia eguzki sistemaren erdian dagoen izarra da, eta guregandik hurbilen dagoena.

ZEIN PLANETA DABILTZA BERE INGURUAN?

Eguzkiaren inguruan dauden planetak Merkurio, Marte, Artizarra ,Lurra,Jupiter, Saturno, Urano
eta Neptuno dira.

ZENBAT URTE DITU?

Eguzkiak 5.000.000.000 urte ditu eta 10.000.000.000 urteko bizialdia du,beraz bere
bizialdiaren erdian dago.

ZEIN DISTANTZIETARA DAUDE?

Eguzkiarengandik gertuen dagoen planeta Merkurio da. 57.910.000 km-tara dago.

Bigarren gertuen dagoena Artizarra da. 108.200.000 km tara dago.

Hurrengoa Lurra da. 146.600.000 km tara dago.

Marte da lurraren ondoren dagoena. 227.940.000 km tara.

5. Jupiter da 778.330.000 km tara eguzkitik.

Jupiterren hurrengoa Saturno da. 1.429.400.000 km tara.

7. Urano da 2.870.990.000 km tara dago.

Eta urrutien dagoena Neptuno da. 4.504.300.000. km-tara.

ZEREZ OSATUTA DAGO:

Eguzkiak hidrogenoa eta helioa dauka gehiena.

Oxigenoa,karbonoa,burdina,neona,nitrogenoa,silizioa,magnesioa eta sufrea oso gutxi dauzka.
EZAUGARRIAK:

Eguzkiaren argia lurrera iristeko 8 minutu eta 20 segundo behar ditu.

Lurra baino 1.300.000 aldiz handiagoa da.
Lurretik ikusita,lehen astro biribil perfektua dirudien arren,teleskopioz begiratuta
orban

beltzak,ikusten dira.Orban horiek gainera,aldatuz doaz denboran zehar eta 11na urteko zikloa
osatzen dituztela ikusten da.
 BARNE PLANETAK (JULENE ETA NAGORE)
ORDENA
Eguzki sistematik hasi eta lehen planeta Merkurio, da,
bigarrena Artizarra hirugarrena Lurra eta azkena Marte.

ROTAZIOA
ZER DA ROTAZIOA? Astroek bere buruari ematen dizkioten
birei deitzen zaie rotazioa.

Merkurio planetak 243 eguneko rotazioa du

Artizarrak bezala, Lurrak 24 ordu eta 37minutuko rotazioa
du eta bukatzeko Martek 23 orduko rotazioa du.

TRASLAZIOA
ZER DA TRASLAZIOA? Planetek eguzkiaren inguruan ematen
duten itzulia edo bira da..

Merkuriok 88 egun behar ditu eguzkiari buelta emateko,

Artizarrak 225 egun behar ditu, Lurrak 365 egun behar ditu
eta azkenik Martek urte 1 eta 321egun .

SATELITEAK
ZER DIRA SATELITEAK? Satelite naturalak eta artifizialak
daude adibidez, ilargia satelite naturala da.

Barne planeten artean Merkuriok eta Artziarrak ez dute

sateliterik. Lurrak Ilargia deitzen diogun satelite natural bat
du. Eta Martek berriz bi satelite ditu, aurkikuntza hori
Asaph Halle astronomoak egin zuen 1877ko abuztuak 18an.
 Izen hauek jarri zien: Fobos (beldurra) eta Deimos (ikara).

TENPERATURA
Merkurioko tenperatura egunez 350 eta gauez 170 , Artizarran
egunez 463,85 eta gauez -45,15 egiten ditu, Lurraren
tenperatura altuena 56,7 da eta baxuena -89,10 da, Marten
tenperatura altuena 20 dira eta gutxien -87.

GRABITAZIOA
ZER DA GRABITAZIOA? Astro ezberdinek duten erakarpen
indarra.
Merkuriok 3,7 m/s , Artizarrak 8,87 m/s, Lurrak 9,807 m/s,
Martek 3.390 m/s.

GAINAZALA
Merkurioren gainazalak 74,8 milioi km ditu, Artizarraren
gainazala 460,2 milioi km da, Lurraren gainazala 510,1 milioi km
da eta azkenik Marteren gainazala 144,8 milioi km da.

ATMOSFERA
ZER DA ATMOSFERA ? Planeta ezberdinak inguratzen dituen
gasezko kapa bat da.
Merkurioren atmosfera fina eta oso txikia da, Artizarrak
atmosfera dentsitate haundikoa du Lurra baino 90 aldiz
gehiagoko presioarekin, Martek dauka atmosfera fina eta Lurra
baino txikiagoa, eta karbonoz osatuta.

KOLOREAREN ZERGAITIA
Merkurio harriz osatuta dagoelako dauka kolore grisa, Artizarrak
atmosfera gardena duenez eguzkiarekin islatzen da eta
horregatik du kolore laranja hori, Lurra ozeanoz eta lainoz
osatuta dagoenez du urdin, txuri eta berde kolorea. koloreak eta
bukatzeko Marte hautsez estalita da eta horregatik du kolore
gorrixka hori.
BITXIKIRIAK
Artizarra eguzki sistemako planetarik beroenetakoa da.
Merkurion tenperaturak asko aldatzen dira egunetik gauera ez
daukalako tenperaturak erregulatzen dituen atmosferarik.
Lurrean gutxi gora behera 100 kg pisatu dezakezu baina Marten
40kg gutxiago (grabitazio indarragatik).
KANPO PLANETAK (ERITZ ETA XABAT)
 NEPTUNO
-Neptuno 8. planeta da eguzki isistematik.
-Neptunoren temperatura 220C bajo zerokoa da.
-Neptunoren atmosfera HIDROJENO eta HELIOZ oratuta dago.
-Neptuno rotazioa 0 egun 16 h 6min da.
-Neptuno traslazioa 165 aldizekoa da.
-Neptuno 4 satelite nagusi dauzka auek dira: Larisa,Galaktea,Despin eta
triton.
-Neptuno urdina da, zergaitik eguzkiak reflejatzen duen argi gorriak,
Neptunoren atmosfera urdina erreflejatzen du.
 SATELITEAK (OIHAN ETA XABI)

Sateliteak planeta baten inguruan bira egiten duen astroa dira, ez dute
berezko argirik, baina gauetan satelite natural batzuk eguzkiaren
argiagatik zeruan ikus daitezke.
SATELITE NATURALAK
Esan bezala, espazioan beste astroen inguruan biraka dabiltza
sateliteak.Beraien ibilbidea ezin da aldatu. Soila dira, batzuk distiratsuak
dira, beste batzuk opakoak eta batzuk handiak. Planetak satelite kopuru
desberdinak dituzte, elkarrekiko indar grabitatorioen arabera.
Hauek dira eguzki sistema-ko satelite natural nagusiak:
Lurra : Ilargia
Jupiter: Io, Ganimede, Europa, Kalisto.
Saturno: Titan, Tetis, Rea, Japeto, Mimas, Entzelado.
Urano: Miranda, Ariel, Umbriel, Titania, Oberon
Neptuno: Triton
SATELITE ARTIFIZIALAK
Satelite zientifikoak: Satelite hauek planetaren edo edozein
objektuen inguruan ari dira orbitatzen aztertu eta neurtzeko.Satelite
hauek ekipamendua neurketa eta kaptazio instrumentuak ditu.Sputnik
satelitea edo Hubble espazio teleskopioa ditugu aipagarrienak. Baita ere
esplorazio sateliteak ditugu besteen oso antzekoak direla.
Komunikazio sateliteak: Satelite hauek komunikatzeko erabiltzen
dira,gehienbat uhin elektromagnetikoen bidezko komunikazioak.Adibidez
espazioan dagoen norbaitekin komunikatzeko.
Lekutze sateliteak: Satelite hauek nabegaziorako erabiltzen dira. Sistema
hauetan lehena GPS AEB izan zen. Gaur egun Galileo ez militarra, lekutze
sisteman aztertzen dabil.
Satelite militarrak: Helburu sekretuetako erabili ohi diren sateliteak dira.
Espioi sateliteak: Etsai bati buruzko informazioa lortzeko burua duten,
obserbazioaren bidez.
Guda sateliteak: Hauek armak daramatza beste espazio gailuak
suntsitzeko, misilak jaurti edo misilak interpretatzeko.
Espazio sateliteak: Gizakion orbitan bizi daitezken egokiturik
sateliteak.Gaur egun (2007) bakarrik daude orbitan.

BITXIKERIA
Gailu bat existitzen da sateliteak zeruan kokatu ahal ditzakeena.
 ASTEROIDEAK (NAIA ETA ARITZA)

1-Zer dira?
Asteroideak espazioan zehar dauden gorputz solido eta forma irregularrekoak dira,
planetak baino txikiagoak. Lurretik ikusita izarrak dirudite. Ezagutzen diren asteroide
gehienak Marte eta Jupiter artean biraka dabilen asteroide gerrikoan hau da milaka
asteroide dauden gunea.
Lehen asteroidea Italian aurkitu zen 1801ean , beste 3.000 asteroide aurkitu dira eta
urtez urte gehiago aurkitzen dira . Asteroide horietako handiena Zeres da,650 km
diametroarekin, gaur egun ,planeta nanotzat jotzen da.

2-Ezaugarriak:
Heterogenoak izatea da asteroieden ezaugarri nagusia, hau da, naturaren elementu
ezberdinez osatuta dago. Asteroideak eguzkiaren inguruandabiltz biraka. Gehienen
orbitak Marte eta Jupiter arteandaude baina gutxi batzuk eguzkitik gertuago daude.

3-Asteroide ospetsuenak:
Asteroide ospetsuenaka Beatriz, Rossini, Gastra (20km-diametroa), Ida (40km-
diametroa,satlite txiki bat dauka), Matilde (40km-diametroa), Eros(33km-
diametroa)dira.

4-Bitxikeriak:
Orain dela 75.000.000 urte asteroide bat Jukatango( Mexiko) basamortuak eztanda
egin zuen horregatik dinosaurioak etab. desagertu ziren.
Marte eta Jupiterren artean daude 55.000.000 km horietan asteroide batzuek
sateliteak dituzte.
Asteroide batzuk astronomoen emazten izenak jarri zizkieten . (Leda,Locaste,Kale)
 METEORITOAK (ALAIN ETA ENEKO)

ZER DIRA?
Meteorito bat lurrazalera iritsi den kanpoko espazioan sortutako gorputz naturala da,
talkaren ondorioz suntsitu ez dena.

EZAUGARRIAK:
50 metroko diametroa izan dezaketen arroka zatiak dira.
Beste planeta batzuek inguruan dituzten asteroideen gerrikoan aurkitzen diren
asteroide ezberdinen talketatik sortzen dira.
Meteoroa erortzen ari denean harriak askatzen joaten dira eta horrek sua
egiten du.

ONDORIOAK:
Meteorito bat atmosferara sartzean lehenengo ondorioak inguru horretako irrati eta
telebistako frekuentzia galtzea izango zen, (meteoritoa 100 000km orduko
abiadurarekin sartuko zen atmosferara) eta haize bortitzak eragingo zituen.
METEORITO OSPETSUENA:
Hoba orain arte aurkitu den meteoritorik handiena da, 60 tona pisatzen du, 3 metro
ditu zabaleran eta beste 3 metro luzeraz eta 09 metro sakoneraz.

BITXIKERIAK:
Espazioan dagoenean meteoro deitzen zaie, atmosferan sartzen direnean meteoro eta
lurrarekin talka egiten duenean meteorito.
 KOMETA (AIMAR ETA URKO)

1-ZER DIRA?
Metanoarekin, amoniakoarekin, karbono dioxidoarekin eta hautsarekin
nahasitako izotz-zatiek osatzen dute kometen nukleoa. Kometak Eguzkira
gerturatzen direnean, azaleko izotza lurrindu egiten da, hautsezko eta
gasezko zorrotadak askatuz eta kometek hain berezkoa duten isatsa
osatuz.
2-EZAUGARRIAK
Eguzkiaren ondotik pasatzen direnean material solidoz osaturik daude, eta
isats edo adats moduko bat agertzen da, 30-80 milioi kilometrokoa.

3-KOMETA OSPETSUENA
Halley kometa da gaur egun dagoen kometa ospetsuena.
4-BITXIKERIAK
Halley kometa epe laburreko kometa ezagunena da,Lurretik 75 eta 76
urtez behin ikusi daitekeea.