Bi tiu lun

Php lut i cng

Trnh by cc kiu php

lut trong lch s. So snh u
im v nhc im ca
chng.

H v tn: Chu Ngc Anh

MSSV: 20174396
Lp: KTHH.06 K62
 Kiu php lut l tng th nhng du hiu c bn, c th ca php
lut, th hin bn cht giai cp v nhng iu kin tn ti v pht trin
ca php lut trong mt hnh thi kinh t x hi nht nh.
Trong lch s tn ti bn kiu php lut tng ng vi bn kiu
nh nc:
- Kiu php lut ch n.
- Kiu php lut phong kin.
- Kiu php lut t sn.
- Kiu php lut XHCN

I. Cc kiu php lut trong lch s.

1. 1. Kiu php lut ch n
Cng vi s ra i ca Nh nc ch n l s hnh thnh v pht
trin ca php lut ch n. Qu trnh hnh thnh v pht trin ca
php lut ch n rt chm chp v din ra trong mt thi gian rt
di. Giai on u nhng tp qun khng thnh vn c li cho ch
n ....

1. Bn cht ca php lut ch n

Cng vi s ra i ca Nh nc ch n l s hnh thnh v pht trin

ca php lut ch n. Qu trnh hnh thnh v pht trin ca php lut
ch n rt chm chp v din ra trong mt thi gian rt di. Giai on
u nhng tp qun khng thnh vn c li cho giai cp ch n c
Nh nc ch n duy tr, sa i i cht cho ph hp vi iu kin mi
v tha nhn chng thnh php lut.
V d 1: Tp qun "n ming tr ming", bin php ui khi a
phng, ch trch nhim tp th ... Cng vi s pht trin ca Nh
nc v x hi, cc Nh nc ch n ban hnh nhiu vn bn quy
phm php lut trc tip th hin ch v bo v li ch cho giai cp
ch n.
V d 2: Cc lut do i hi nhn dn, Ngh vin ban hnh.

Cng nh Nh nc ch n, php lut ch n ra i, pht trin trn c

s quan h sn xut chim hu n l v th hin bn cht giai cp su
sc. Php lut ch n l ch ca giai cp ch n c nng ln thnh
lut. N quy nh v bo v ch chim hu n l, tha nhn ch n l
cng dn c y mi quyn hnh v li ch cn n l th khng c
coi l con ngi. N l khng c mt th quyn no c ngoi quyn
"phi lm mi vic m ch n yu cn v khng c phn i". i vi
php lut, n l b xem nh l cht, h ch c coi l khch th ca
ch s hu, git cht hoc gy thng tch cho n l ch b coi l
gy thit hi cho ch s hu (ch n) m khng b xem l phm ti.
L cng c chuyn chnh ca giai cp ch n, cng vi Nh nc ch
n, php lut ch n giam hm, y o n l trong s ti tm. cc nhc
v khip s. Di gc x hi th php lut ch n l phng tin
duy tr trt t x hi, qun l cc mt khc nhau ca i sng x hi to
iu kin cho x hi chim hu n l tn ti v pht trin v li ch ca
cc lc lng khc nhau trong x hi. Tuy nhin, tnh x hi ca php
lut ch n cha nhiu v c nhiu hn ch.

2. c im c bn ca php lut ch n

- Php lut ch n cng c quan h sn xut da trn ch chim hu

ca ch n i vi t liu sn xut v i vi n l.

+ Hp php ha ch bc lt tn nhn ca ch n i vi n l. Php

lut ch n lun ghi nhn v cng c quyn t hu ca ch n i vi t
liu sn xut v n l. Quyn ny bao gm s chim hu, s dng, nh
ot i vi ti sn cng nh i vi n l mt cch tuyt i v c
truyn t i ny qua i khc.

V d: Lut La M quy nh cho ch n c ton quyn i vi ti sn,

ngha l c th s dng, c th bn cho ngi khc hoc hu dit. Lut
ca mt s nc ch n cho php ch n c quyn dng nhng hnh
pht nng n nht k c t hnh i vi n l, thm ch ch n c th t
tuyn n v thi hnh bn n t hnh i vi n l. Nhng n l gi,
m yu khi khng cn kh nng lao ng c th b ch n ui ra khi
nh hoc b b i cho cht dn. Quyn t hu c php lut ch n
bo v rt cht ch.

+ Php lut mt s nc cho php giam cm, tra tn con n ti nh Nu

con n gn v, cc con ca mnh cho ch n th sau 3 nm h c th
c gii phng thnh ngi t do. Nu con n khng c bn b,
ngi thn b tin ra chuc v th c th b bn lm n l hoc c th b
git, thm ch c th b cht thnh nhiu phn ph thuc vo s ch n ...

C th ni php lut ch n coi ti sn gi tr hn tnh mng con ngi.

Mi hnh vi xm hi ti ti sn ca ch n u b coi l ti phm v b
trng pht rt nng.
V d: Theo lut racng th n cp rau, qu trong vn cng b t
hnh cn lut La M th cho php git ti ch nhng k trm ban m
hoc trm c v kh

- Php lut ch n ghi nhn v cng c tnh trng khng bnh ng

trong x hi
+ Trong x hi chim hu n l, ch ch n mi c coi l cng dn v
php lut chia cng dn (giai cp ch n) ra thnh nhiu loi nhiu th
bc khc nhau ph thuc vo s ti sn m h c. Cng vi vic phn
loi cng dn, php lut cn ghi nhn cho mi loi cng dn nhng
quyn hn v ngha v khc nhau. Php lut ca nhiu Nh nc ch n
quy nh vua c quyn v hn.

V d: Lut La M quy.nh: "Hong ' khng phi phc tng php lut
no c. ch ca hong l php lut i vi nhn dn." Nhng ngi
thuc cc ng cp cao trong x hi thng c nhiu quyn hn, c
gi nhng v tr cao hn trong b my nh nc. Nhng ngi bnh dn
hoc cng dn loi 4 khng c tham gia vo cc c quan nh nc,
khng c y cc quyn nh ch n khc v nu vi phm mt s quy
nh ca php lut th h c th b buc tr thnh n l. Php lut ch n
cn cho php ch n c th chuc ti bng tin cn ngi t do, ngi
bnh dn th khng c quyn .

+ Tp qun n ming tr ming ch p dng khi k vi phm v ngi b

hi c a v x hi ngang nhau, cn nu gii qu tc xm hi ti nhng
ngi c a v x hi thp hn th ch phi np pht.

V d: Theo lut Manh th cng phm mt ti nhng nu l ch n th

mc pht l cch chc cn i vi nhng ngi khc th c th b git
cht (cho voi dm cht hoc b thiu cht).
Nhng ngi thuc ng cp thp m gio hun i vi nhng ngi
thuc ng cp cao hn th b m nng vo ming hoc vo tai.

Trong x hi chim hu n l th n l chim s ng nht nhng h

khng c coi l cng dn; thm ch khng c coi l con ngi nn
h khng c mt quyn hn no. Tnh trng khng bnh ng trong x
hi chim hu n l khng ch c ghi nhn trong php lut m cn
c bo v rt cht ch. Thng qua php lut, Nh nc ch n yu cu
vua c ngha v p dng mi bin php cng ch nhng k h,ng
khng chim c v tr ca nhng ngi thng ng.

- Php lut ch n ghi nhn s thng tr tuyt i ca gia trng i vi

v v cc con trong gia nh

+ Trong gia nh ch n, ngi gia trng (ch n) c nhiu quyn hn

so vi nhng thnh vin khc. Lut mi hai bng La M quy nh nng
lc php lut ca c nhn ph thuc vo ba yu t: Trng thi t do,
quc tch, a v trong gia nh ngi ch gia nh hay ngi ph
thuc). Vi nhng quy nh ca php lut ch n v tnh trng khng
bnh ng trong gia nh nh vy nn ch n thng thc hin quyn
thng tr tuyt i ca mnh i vi v v cc con. nhiu nc, v,
cc con ca ch n tuy khng phi l n l nhng b coi l s hu ca
ch n.Con ca ch n c quyn cng dn, c a v php l nht nh
nhng ch n c ton quyn quyt nh n s phn, tnh mng ca h.

V d: Nh nc Spc, tr em sinh ra nu b coi l m yu th s b

ch n git cht. Trong x hi chim hu n l, hn nhn c coi nh
mt dng hp ng mua bn, trong i tng b mua bn l c du.
Chnh v vy i vi con gi, khi nh th b l ng ch ca c ta cn
khi ly chng th chng l ng ch ca c ta. i vi con trai, nu hn
lo vi b c th b cht ngn tay, ngn chn hay b bt lm n l hoc
b git cht. Tuy nhin, nhng ngi con c chc v cao trong b my
nh nc th quyn lc ca ngi cha i vi anh ta s b hn ch.

+ Trong x hi chim hu n l, ph n khng th nhn danh mnh k

kt cc hp ng. Trong gia nh, a v ca ngi v ch c xc nh
ngang hng vi cc con. V c ngha v lun trung thnh vi chng.
Nhng ngi v ngoi tnh nu b bt qu tang s b git ti ch cng
ngi tnh hoc b giam vo nh t kn sut i, ngc li nu ngi
chng khng chung thy th cng khng c hu qu php l.

- Php lut ch n quy nh nhng hnh pht rt d man, tn bo

+ Hnh pht trong php lut ch n c th coi l nghim khc nht, d

man tn bo nht. Cc bin php ph bin c s dng l t hnh (lut
racng hnh pht i vi tt c cc ti ln, nh u ch l t hnh).
Vic t hnh cng c thc hin di nhng hnh thc d man nh:
Nm phm nhn vo vc du, ct u phm nhn bng ca, nm phm
nhn vo la, chn sng ... Ngoi hnh pht t hnh, cc bin php khc
nh ct b cc b phn ca c th phm nhn nh tay, chn, tai, mi,
li, ngc... hoc chc cho m mt, nh du vo mt, cm kt hn...
cng c p dng i vi ngi phm ti.

+ Php lut ch n cn cho php tra tn nhc hnh phm nhn, git tp
th c cng ng m trong c ngi phm ti.

- Php lut ch n c nhiu quy nh lin quan ti nghi l tn gio, ti

o c, lun l v nhng quy tc ng x trong gia nh cng nh trong
x hi. nhiu nc, i tng, phm vi v nhng lnh vc iu chnh
ca php lut cha c xc nh r rng.

3. Hnh thc ca php lut ch n

Php lut ch n l kiu php lut u tin trong lch s loi ngi. Khi
mi ra i, n tn ti ch yu da dng php lut khng thnh vn v
cha hnh thnh mt h thng chun mc bn vng. Do vy, hnh thc
biu hin ca chng cng rt a dng.
Hnh thc ph bin ca php lut ch n l tp qun php. Nh nc ch
n tha nhn nhng tp qun v ang tn ti trong x hi cng sn
nguyn thy thnh php lut v m bo cho chng c thc hin bng
sc mnh ca Nh nc. Nhng tp qun c Nh nc ch n duy tr
v pht trin thng l nhng quy tc x s c li i vi giai cp ch
n v x hi hoc l chng c vn dng, c p dng sao cho c li
nhiu nht cho giai cp ch n.

Ngoi tp qun php ra, cc quyt nh ca cc c quan nh nc ch n

hoc ca c nhn ch n khi gii quyt mt trng hp c th no
cng c tha nhn l khun mu gii quyt nhng trng hp
tng t.

Cng vi s pht trin ca ch vit trong x hi chim hu n l l s

hnh thnh v pht trin php lut thnh vn. Nhiu Nh nc ch n
ban hnh cc vn bn php lut nhiu dng khc nhau v c chp
trn cc loi vt liu khc nhau nh g, tre, da sc vt ... Thi k u,
cc vn vn php lut ch yu l sao chp li mt cch c h thng
nhng tp qun php khng thnh vn. Tuy nhin, cng c nhng Nh
nc ch n xy dng c nhng b lut tng hp kh cng phu v
tng i hon chnh. C th nu ra mt s b lut ni ting cn c
bit n nh:

- B lut Hammurapi ca Nh nc ch n Babilon th k th XVIII

tr.CN. B lut gm 282 iu quy nh v cc vn nh quyn lc ca
vua, t chc b my nh nc, lnh th, ti sn, thu, s hu, hn nhn
v gia nh ... Trongb lut c li ni u v cc vn c sp
xp theo mt trt t nht nh.
- B lut Mnh ca Nh nc ch n n th k th II tr.CN. B lut
gm 2685 iu chp li tp qun v cc quy nh ca cc thi ai trc.

- Lut racng ca Nh nc ch n Hy Lp nm 621 tr.CN. y l

o lut ni ting h khc m ngi ng thi cho l n c vit bng
mu v tt c mi ti ln nh trong lut ny u c mc n t hnh.
Trong lut racng, nguyn tc "n ming tr ming" b loi b.
Hnh vi git ngi khng cn coi l gy thit hi ti sn m c coi
l ti phm. Trong lut cng c s phn nh khi nim li c v li
v .

Lut mi hai bng ca Nh nc ch n La M th k th V tr.CN l

b lut hon thin nht. Ch nh s hu t nhn trong lut ny rt pht
trin. Theo nhn xt ca ngghen th "php quyn La M l s biu hin
php l c in ca nhng iu kin sinh sng v nhng s xung t ca
mt x hi, trong s hu t nhn thun tu thng tr n ni mi o
lut sau ny khng th a vo bt c mt s hon thin cn bn
no". Lut La M c nhng quy nh chnh xc v nhiu khi nim php
l nh khi nim ch th php lut, khi nim nng lc php lut, cc
vn v s hu, hp ng, ti phm v s trng pht, cc quy nh v
th tc t tng ... Lut La M c coi l o lut u tin mang ngha
quc t ca x hi sn xut hng ho. N c coi l "khun vng thc
ngc", c sao chp v c s dng nhiu nc k c cc nc
phong kin v t sn sau ny.

*Tng kt:
+ u im: y l kiu php lut u tin trong lch s
+ Nhc im:
- Php lut ch n to c s php l cho vic cng c v bo v quan h
sn xut chim hu n l, hp php ha ch bc lt ca ch n i
vi n l.
- Php lut ch n quy nh mt h thng hnh pht v cch thi hnh
hnh pht ht sc d man, tn bo.
- Php lut ch n ghi nhn v cng c tnh trng bt bnh ng trong x
hi v trong gia nh.
- Php lut ch n c tnh tn mn, thiu thng nht.
1.2. Kiu php lut phong kin.
Nh nc v x hi phong kin hnh thnh mt cch chm chp do
tnh bn vng ca ch cng x v ch chim hu n l.
1. Bn cht ca php lut phong kin

Tnh cht bn vng ca ch cng x v ch chim hu n l lm

cho ch phong kin hnh thnh v pht trin rt chm chp. cng
l nguyn nhn dn n s ra i pht trin chm chp ca php lut
phong kin. Trong mt thi gian di, nh nc phong kin vn duy tr
php lut c m hnh thc ch yu l tp qun php ph hp vi li ch
ca giai cp a ch phong kin. Ngoi php lut chung ca c nc
(ch yu l cc tp qun php v mnh lnh ca vua) th mi vng
lnh th ca t nc u c lut l ring ca mnh. Chng c cc
cha t, cc cng ng dn c t xy dng nn rt phong ph v a
dng. Do vy, tnh tn mn, ct c l mt c tnh ni bt ca php lut
phong kin.

D l php lut ca c nc hay lut l ca mi vng lnh th th php

lut phong kin cng u th hin ch ca giai cp a ch phong kin,
quy nh, cng c s thng tr ca a ch phong kin i vi nng dn.
Ra i, tn ti, pht trin trn c s quan h sn xut phong kin vi s
chim hu ca a ch phong kin i vi t ai v cc t liu sn xut
khc, php lut phong kin l cng c chuyn chnh trong tay giai cp
a ch phong kin. N ghi nhn s bt bnh ng gia cc ng cp
khc nhau trong x hi, s ph thuc ca ngi nng dn vo giai cp
a ch, n bo v cc hnh thc p bc, bc lt ca a ch phong kin
i vi nng dn.
C th ni, php lut phong kin l cng c bo m s thng tr v kinh
t, chnh tr v tinh thn ca giai cp a ch phong kin trong x hi,
"v bn cht, tt c cc lut php chung quy ch l nhm mt mc
ch duy nht l duy tr chnh quyn ca cha phong kin i vi nng
n". L cng c qun l x hi, php lut phong kin cn mang tnh x
hi tch cc. N l phng tin nh nc phong kin thc hin vic
qun l x hi, trin khai nhng cng vic chung ca x hi, xc lp, ghi
nhn h thng cc quan h x hi ca mt x hi cao hn, tin b hn so
vi x hi chim hu n l.

2. Nhng c im c bn ca php lut phong kin

- Php lut phong kin l php lut ng cp v c quyn

Theo quy nh ca php lut phong kin th x hi phong kin c chia

thnh nhiu ng cp khc nhau, thm ch trong mt t chc, mt gia
nh, mt cng ng cng c s phn bit v th bc, phm trt. Vic
phn chia x hi thnh nhiu ng cp khc nhau c tc dng to ra
tn ty trt t gia cc thnh vin trong gia nh, gia ngi sang k hn
trong x hi v gia vua ti qun thn trong quc gia. Mi ng cp,
mi th bc c a v x hi khc nhau v c a v php l khc nhau.
Php lut phong kin cng khai tuyn b cho mi ng cp c nhng
c quyn ring. c quyn ca cc ng cp ph thuc vo chc tc,
danh v, xut thn, thm ch c tn gio m h theo ...

Trong x hi phong kin. vua c ton quyn; cha, a ch ln, tng l

c rt nhiu quyn (cha phong kin c quyn xt x nng dn, t ra
lut l, quyn thu thu, quyn tch thu ti sn ca nng dn. Lnh cha
khng nhng nh ot mt cch ty tin ti sn ca nng dn m c
thn th h, thn th v con ca h na. Bt k lc no mun l lnh
cha cng c th tng nng dn vo nh giam ... Lnh cha c th nh
ngi nng dn n cht hoc ra lnh cht u h nu hn mun. "Nh
vy, mt mnh tn a ch va l nh lm lut, va l quan to, va l
ngi th hnh bn n, l b cha t c ton quyn trang p ca mnh".
Tng lp th dn v nhng ngi khc c mt t quyn cn nng dn th
hu nh khng c quyn g ng k.

Tnh cht c quyn ca php lut phong kin cn th hin vic quy
nh s trng pht khc nhau cn c vo ng cp, th bc ca ngi
phm ti v ngi b hi trong x hi. Xm hi ti vua, cha, quan li,
nhng ngi c a v trong x hi, thm ch ch l nhng ngi thn
ca h th u b trng tr rt nng. Tt c mi s phn khng chng li
chnh quyn ca vua u b ti cht. Cn nhng hnh vi xm hi ti
thng dn ch b trng pht rt nh ( mt s nc hi gio cn quy
nh nu git ngi khng theo o hi hoc git ph n th mc pht
thp hn so vi cc trng hp khc).

Php lut phong kin cng quy nh cng mt hnh vi phm ti. Nu
ngi phm ti c a v cao trong x hi th hnh pht rt thp, thm ch
c th dng tin chuc ti k c ti git ngi v ti c gy thng
tch. Ngi thn (v, con ...) ca nhng ngi c chc v, quyn hn m
phm ti cng c gim hnh pht theo quan phm ca v (chng), cha
(m) h. Tnh cht c quyn v s bt bnh ng trong php lut phong
kin c phn nh trong cu ngn ng Trung Quc l "L nghi
khng ti thu dn, hnh pht khng ti trng phu".

- Php lut phong kin dung tng vic s dng bo lc v s dng tu

tin ca nhng k mnh trong x hi
Php lut phong kin hp php ho s chuyn quyn, ty tin s dng
bo lc ca giai cp a ch phong kin. ng ghen vit: "Trong
nhng chng gio hun ca b lut Carlina ni n vic "ct tai",
"xo mi", "khot mt", "cht ngn tay v bn tay", "cht u", buc
vo bnh xe nh cho gy chn tay", "thiu t", "kp bng km nung
, "phn thy"... khng mt chng no m bn lnh cha nhn hu v
bn bo h li khng th p dng vi nng dn ca chng, ty theo s
thch".

Php lut phong kin cho php a ch t mnh xt x nng dn, cho
php tra tn khi hi cung, iu tra. Php lut phong kin cn cm nng
dn ri b rung t ca a ch i ni khc. Nu nng dn b trn
m b bt th s giao cho ch ton quyn nh ot. S ty tin trong
php lut phong kin c th ly iu 35 Hong Vit lut l v ti bt
ng vi l mt in hnh (phm nhng vic khng nn lm m lm th
phi pht 40 roi, nu vic quan trng th pht 80 trng). Php lut
phong kin cho php s dng bo lc gii quyt tranh chp, mu
thun, tha nhn chn l thuc v k mnh. V d: Nhng quy nh v
u sng, u kim chu u.

Ta n phong kin c th xt x bt k mt v kin no t vic nh

nc n vic thuc v o c, tn ngng, ngh thut ... To n sau
khi tuyn n (nhiu khi ch bng ming) l bn n phi c thc
hin ngay tc th.

- Php lut phong kin rt h khc, d man

Mc ch hnh pht trong php lut phong kin ch yu l gy au n

v th xc v tinh thn cho con ngi, lm nhc, h thp con ngi.
Chnh v vy, cc bin php nh cht u, treo c, dm xung nc,
chn sng, thiu sng, cht chn tay, thch ch vo mt, nm vc du,
cho h n tht ... c p dng rng ri.

Vit Nam. Hong Vit lut l quy nh cc hnh thc thi hnh n t
hnh l: Lng tr (ct, xo tht phm nhn cho n cht, rc tht phm
nhn, mc mt phm nhn); trm khiu (chm bu u); lc thi (chm
bm xc phm nhn). Quc triu hnh lut tuy c nhng tin b nht
nh nhng vn quy nh h thng hnh pht (ng hnh) tn bo, l:
Suy (nh bng roi); Trng (nh bng gy); (t kh sai); Lu (lu
y); T (gio - tht c, trm - chm, trm khiu, lng tr).

Php lut phong kin cn cho php p dng trch nhim hnh s lin
i, ngha l, c nhng ngi thn, quen ca phm nhn cng phi chu
trch nhim nh phm nhn mc d h khng lin quan g ti vic thc
hin ti phm. Ch trch nhim hnh s lin i thng c p dng
theo hai nguyn tc: th nht, i vi nhng ngi c cng huyt thng,
dng tc hoc c quan h hn nhn vi ngi phm ti; th hai, i vi
nhng ngi c quan h lng xm, ng c vi ngi phm ti. Do vy,
trong x hi phong kin mt ngi lm quan th c h c nh, cn
mt ngi phm ti th c cng ng (tp th) phi chu. Nhng hnh
pht tn khc nh git c mt cng ng (c lng, c x...) tru di tam tc
tru di cu tc ... i khi cng c p dng trong x hi phong kin. Vi
ch trch nhim hnh s lin i php lut phong kin hn ch
c nhng s manh ng lm liu ca nhng ngi dn trong x hi
phong kin.

- Php lut phong kin c nhiu quy nh mang tnh cht tn gio v o
c phong kin
 s lin kt cht ch gia Nh nc v cc t chc tn gio trong x
hi phong kin nn t chc tn gio trong nhiu trng hp can thip
vo cng vic nh nc v ngc li, Nh nc cng can thip vo cc
cng vic tn gio. iu ny dn n Nh nc phong kin ghi nhn
nhiu quy nh ca l, gio, o c phong kin thnh nhng quy nh
ca php lut phong kin. Chng hn, Quc triu hnh lut Vit Nam
c nhiu quy nh v ngha v ca con ci nh khng c kin cha m
(iu 5/1); phi che du ti ca cha m (iu 504); tang cha m
(iu 543); chu thay hnh pht roi hoc gy ca cha m (iu 38) ...
Hong Vit lut l dnh hn quyn 9 L lut quy nh v l ngha
th tc, nghi thc v tang l, quy nh v vic ly v ca cc s nam v
o s... mt s nc, vua ng thi l gio ch cn qun l t nc
bng nhng quy nh ca kinh thnh. V d: Theo iu 642 Quc triu
hnh lut th tt c nhng hnh vi tri vi phong tc tp qun, l gio v
o c phong kin u b php lut trng tr (vic ln x ti hay lu
vic nh x ti bim hoc pht tin v hin vt); cc nc hi gio
ngi dn khng i l nh th cng b coi l phm ti

3. Hnh thc ca php lut phong kin

X hi phong kin pht trin rt chm chp, nn kinh t phn tn, manh
mn, t nc thng b chia ct thnh nhiu khu vc vi nhng c
im v dn c, vn ho, kinh t, chnh tr rt khc nhau. Chnh v vy,
php lut phong kin cng mang tnh phn tn. Hnh thc ph bin ca
php lut phong kin l tp qun php. C nhng nc s lng tp
qun php c ti trn 300 loi. mi vng lnh th ca mnh cc cha
t, a ch thng t ra lut l ring ca mnh cng song song tn ti
vi lut l ca vua. Vua, cha phong kin thng ban hnh php lut
ch yu di dng lnh, chiu ch .., cng c khi ch l khu lnh.

Tuy vy, nhiu Nh nc phong kin trung ng tp quyn c nhng

b lut chung cho c nc c bin son kh cng phu. V d: Nh
nc phong kin Vit Nam ban hnh Quc triu hnh lut (Lut Hng
c) nm 1483 v Hong Vit lut l (Lut Gia long ) nm 1815. Thng
thng th nhng b lut do Nh nc phong kin ban hnh trong
quy nh mt cch tng hp cc lnh vc: Hnh s, dn s, ti chnh, hn
nhn gia nh ... cha mang tnh h thng ho cao.

Xut pht t ch ngha dn tc hp hi v chnh sch a phng ch

ngha cc nh nc phong kin thng tha nhn cho cc cng ng dn
c nh lng x cc quyn t qun tng i rng ln i vi cc cng
vic trong phm vi ni b cng ng ca mnh, v vy, trong x hi
phong kin, ngoi php lut ca Nh nc (php vua) th mi a
phng cng t t cho mnh hng lot quy nh di dng l lng"
(hng c)... i vi nng dn cc a phng, trong nhiu trng
hp l lng (hng c) ... cn quan trng hn c php lut ca Nh
nc nh dn gian vn c cu "php vua thua l lng".

Nn dn ch lng x vi nhng thit ch ca lng x gp phn a

php lut ca nh nc vo i sng x hi, cng c tinh thn cng
ng, duy tr trt t trong lng x v s pht trin ca c cng ng.
gc khc th l lng, hng c bt ngi dn phi tun theo nhiu
th tc phc tp, nhiu tc l nng n, h khc, i khi tri vi c nhng
quy nh tin b ca php lut phong kin. C th ni ngi nng dn
trong x hi phong kin khng c php lut cng nhn vi t cch l
c nhn m h b ho tan trong ci chung ca lng x, cng ng, h
mc ...
1.3. Kiu php lut t sn.
Cng nh nh nc t sn, php lut t sn l mt b phn ca
kin trc thng tng, l cng c trc tip, quan trng nht thc
hin chuyn chnh t sn.
So vi cc kiu php lut ch n v phong kin, php lut t sn tin b
hn rt nhiu v c coi l mt trong nhng thnh tu nh du s pht
trin ca lch s nhn loi. V hnh thc v phm vi iu chnh, php
lut t sn c s pht trin kh hon thin.

Tuy nhin, do da trn nhng quan h sn xut ca ch t hu v bc

lt, php lut t sn vn khng trnh khi chnh nhng hn ch lch s
ca nh nc t sn. iu khc nhau ch c ch, nhng hn ch lch s
ca php lut t sn khng biu hin ra bn ngoi, khng d dng nhn
nhn, d nh gi nh hn ch lch s ca nh nc t sn. Song v lun
th no, nhng hn ch ni trn vn phi biu l qua hnh thc,.ni dung
ca php lut t sn, nht l qua bn cht ca n.

1. Bn cht v ngha x hi ca php lut t sn

Php lut t sn tn ti v pht trin trn c s ca quan h sn xut t

bn ch ngha v chu s chi phi c tnh cht quyt nh ca cc quan
h . Theo Mc, nh nc, php lut, o c, khoa hc, ngh thut ...
thc cht ch l cc loi hnh c bit ca nn sn xut v v th phi
tun th quy lut ph bin ca n. Kt lun ny ca Mc c ngha
phng php lun rt ln i vi vic nghin cu bn cht ca php lut
t sn. Khng th hiu c bn cht ca php lut t sn nu khng ni
n cc iu kin kinh t - x hi hp thnh c s tn ti ca n.

Quan h sn xut t bn l quan h sn xut hng ha tn ti da trn

ch t hu v bc lt lao ng lm thu. Chnh v vy, giai cp t sn
c bit quan tm n vic duy tr v cng c ch t hu, cnh tranh
t do. iu ny khng ch th hin vic giai cp t sn bin vic bo
v ch t hu thnh mt trong nhng chc nng c bn ca nh nc
m vic th ch ha n thnh php lut. Nh vy, c s kinh t ca
php lut t sn khng th l ci g khc ngoi cc quan h hng ha -
tin t t bn ch ngha. Nhng i hi xut pht t nhng quan h ni
trn tt yu s chi phi php lut t sn. V mt chnh tr, nh Mc
ch r, php lut t sn ch l s th hin, l bin bn xc nhn nhng
i hi ca quan h sn xut t bn ch ngha. Tuy nhin, php lut t
sn khng n thun ch l s chuyn ha cc i hi ca quan h kinh
t thnh cc quy phm php lut. Ngoi nhng i hi ca quan h kinh
t vi t cch l nhn t quyt nh, s hnh thnh php lut t sn cn
chu s tc ng ca hon cnh chnh tr, h t tng, tm l v truyn
thng dn tc, lch s v cc yu t khc.

Nh vy, php lut t sn th hin ch ca giai cp t sn l bng mi

gi phi duy tr v cng c ch t hu v s chi phi khng hn ch
ca n i vi cc yu t x hi, kinh t v chnh tr. Mc v ngghen
vch r bn cht ca php lut t sn trong Tuyn ngn ng cng
sn nh sau: "Php lut ca cc ng ch l ch ca giai cp cc ng
c ln thnh php lut, ci ch m ni dung l do nhng iu kin
sinh hot vt cht ca giai cp cc ng quyt nh". Nu xem xt cc ch
nh ca php lut t sn, k c nhng ch nh tin b nht trong mi
lin h bin chng gia chng vi cc quan h sn xut t bn ch ngha
th chng ta s thy r iu .
- Quyn s hu

Quyn s hu l mt trong nhng ch nh pht trin, hon thin nht

ca php lut t sn. K tha nhng nguyn tc ca ch nh quyn s
hu trong lut La M c i, giai cp t sn pht trin n mc hon
thin nht v hnh thc ch nh quyn s hu. Tuy nhin, iu ny
khng c ngha l v ni dung, h nh quyn s hu khng c s thay
i. iu mun ni y l s chi phi c tnh cht quyt nh ca hnh
thc s hu i vi ni dung php lut. Mc vit: "Khi cng nghip v
thng nghip y nhanh s pht trin ca ch t hu th ngay lp
tc, lut La M c phc hi a v v ly li c uy tn"; "Lut La
M l s biu hin mang tnh cht c in nht ca cc iu kin sng
v xung t trong mt x hi vi s thng tr ca ch t hu thun
ty n mc lut php sau n khng th a ra c s hon thin no
ng k".
Quyn s hu c coi l mt trong nhng ch nh c bn ca php
lut t sn. N iu chnh loi quan h c tnh cht quyt nh trong h
thng quan h sn xut t bn ch ngha - quan h s hu. Trong cc
hnh thc s hu di x hi t bn ch ngha th t hu c ch trng
bo v nht. Hin php, cc o lut ca cc nc t sn u ghi nhn
quyn t hu l thing ling, bt kh xm phm. bo m tnh cht
thing ling v bt kh xm phm , mt mt php lut t sn quy nh
cc bin php trng tr rt kin quyt cc hnh vi xm phm ch t
hu, mt khc cng hn ch nhng ch ti c kh nng lm tn hi n
n nh cc bin php tch thu, trng mua, trng dng. V d: Hnh lut
mt s nc t sn hoc khng cho php tch thu, hoc ch cho php tch
thu mt phn ti sn (iu 74 B lut hnh s an Mch; iu 40 B
lut hnh s CHLB c; iu 19 B lut hnh s Nht Bn...). Vic tch
thu ti sn ch p dng i vi cc ti mang.tnh cht chnh tr.

Xt v hnh thc, php lut t sn tuyn b bo v quyn t hu ca tt

c mi ngi: "Khng ai c th mt quyn s hu l mt quyn thing
ling, bt kh xm phm tr trng hp c s cn thit ca x hi m
lut quy nh vi iu kin l bi thng trc v cng bng" (Tuyn
ngn nhn quyn v dn quyn Php nm 1789). Thc cht, php lut t
sn ch bo v ch t hu t sn. Giai cp cng nhn th khng c g
m t hu ngoi sc lao ng ca mnh v d nhin l "s thing
ling, bt kh xm phm" ca quyn t hu khng h tn ti i vi h.
Mc ni: "Lao ng lm thu, lao ng ca ngi v sn liu c to
ra s hu cho ngi v sn khng? Tuyt i khng. N to ra t bn,
tc l to ra ci s hu bc lt lao ng lm thu".

Ch nh quyn s hu trong php lut t sn c hon thin cao. Tt

c nhng vn lin quan ti c s xc nh quyn s hu, vic chuyn
giao quyn s hu v bo v quyn s hu c quy nh c th. Nhiu
bin dng ca quyn s hu c xy dng gii quyt cc vn ny
sinh nh: Quyn s hu chung, quyn s hu chung hp nht, quyn s
hu chung ton phn, s hu y thc ... chng mc nht nh, s hon
thin ny to ra c s an ton, n nh cho nhng ngi c ti sn v
phng din php l. Nh nc t sn c bit quan tm n vic bo v
quyn s hu bi trc tin iu ny lin quan ti cc nh t sn, nhng
ngi chim t l rt nh trong dn c nhng li nm gi t l rt ln ca
ci trong x hi. Ch nh quyn s hu t sn pht trin trong mi lin
h mt thit vi quy m, tnh cht ca ch s hu i vi t liu sn
xut trong x hi t sn. Trc y, s hu t bn ch ngha tn ti di
hnh thc s hu ca c nhn cc nh t sn. Ch nh s hu ch ch
trng cc quy nh v t hu. Khi s hu t bn ch ngha pht trin
di hnh thc mi nh s hu t bn nh nc th cc quy nh v n
lp tc xut hin. S hnh thnh s hu t bn nh nc v cc quy nh
php l v n c cc hc gi -t sn m t nh mt hin tng "x hi
ha" t liu sn xut, nh mt tin ca vic chuyn ha t nh nc
t sn sang nh nc x hi ch ngha. Thc cht, vic hnh thnh s
hu t bn nh nc khng h lm thay i bn cht ca ch t hu
t sn cng nh khng th lm thay i bn cht ca php lut t sn v
s hu. "Nh nc y cng chuyn bin nhiu lc lng sn xut thnh
ti sn ca n bao nhiu th n li cng bin thnh nh t bn tp th
thc s by nhiu v li cng bc lt nhiu cng nhn by nhiu. Nhng
ngi cng nhn vn l nhng ngi lm thu, nhng ngi v sn.
Quan h t bn ch ngha khng b th tiu m tri li c y nhanh
n tt cng".

Kt lun mang tnh nguyn l trn ca ch ngha Mc - Lnin hin nay

vn hon ton gi nguyn gi tr. Tuy nhin, trong nhng thp k va
qua, nh nc t bn cng rt ch trng n chc nng x hi ca mnh.
S tc ng ca nh nc t sn ti cc vn s hu khng ch n
thun v li ch ca giai cp t sn m cn tnh n li ch x hi ni
chung. V vy, php lut t sn ngy cng th hin r chc nng x hi
ca n.
Mt trong nhng s pht trin ca ch nh s hu trong php lut t
sn l s hu c phn, c phiu, s hu tr tu gm s hu cng nghip
v quyn tc gi. Vn ra khi phm vi cc i tng s hu thng
thng (cc ti sn hu hnh), phn lut t sn ch trng n s hu
i vi cc ti sn v hnh. S hu c phn, c phiu dc coi l
mttrong nhng gii php x hi ha sn xut. S hu c phn, c phiu
trong cc cng ty xch ngi lao ng gn li vi t liu sn xut, dn
ch ha c phn no nn sn xut t bn thng qua s tham gia ca
c ng vo cc quyt nh sn xut, knh doanh ca doanh nghip.

Tuy nhin, nhng s pht trin nh vy vn cha to ra c s thay i

v cht ca s hu t bn. Suy cho cng s giu c vn chi phi thng
th trong php lut t sn. Ngay c trong "nn dn ch c phiu iu
ny cng khng th trnh khi.

- Ch nh hp ng

Ch nh hp ng trong php lut t sn c coi l mt ch nh hon

thin v t mang du n chnh tr nht. Do s cn thit phi to ra c
s lu thng hng ha d dng, mt qu trnh chuyn giao s hu thun
li v hiu qu, t do hp ng c khng nh nh mt nguyn tc
ch yu trong cc giao dch dn s, thng mi. Ton b ch nh hp
ng c xy dng trn nn ca t do, bnh ng. Do t mang cc du
n chnh tr, tp qun, truyn thng lch s nn ch nh hp ng trong
php lut cc nc t sn c mc tng ng cao. C th ni l ch
nh php lut c tnh nht th ha cao trong php lut t sn.
Nguyn tc t do hp ng c s dng iu chnh cc quan h
khc nhau nh quan h mua bn, quan h lao ng V hnh thc, ch
nh hp ng quy nh quyn bnh ng gia cc ch th tham gia quan
h hp ng v hu nh khng mang mu sc hoc du n quyn lc ca
nhng ngi to ra n, tc l quyn lc ca giai cp t sn. Tuy nhin,
y ch l nhng biu hin bn ngoi ca ch nh ny m thi. Thc
cht, ch nh hp ng cng phn nh bn cht giai cp ca php lut
t sn. Ch nh hp ng th hin quyt tm ca giai cp t sn phi
t bng c nguyn tc t do hp ng, bi v n l hnh thc php l
tt nht cho ch cnh tranh t do v mua bn t do vn rt ph hp
vi li ch ca cc nh t sn. Mt l do khc khng nh bn cht
giai cp ca ch nh hp ng l khi vng s can thip ca cng bng
x hi, nguyn tc t do hp ng s to ra li th cho ngi bn no c
tim lc ln hn. Bn thn nguyn tc t do hm cha nhng nhn t
tch cc. Tuy nhin, nhng nhn t tch cc ch pht huy khi cc bn
nhng a v ti sn tng i bnh ng. Ngc li nguyn tc t do
ny ch l trang sc php l cho cc quan h trao i gia cc bn c a
v ti sn khc nhau. Chng hn, v hnh thc, nhng ngi lao ng c
quyn k kt cc hp ng lao ng hoc khng k hp ng lao ng
vi ch x nghip, cng ty. Song cc ch x nghip, cng ty bit chc
chn rng nhng ngi lao ng s k v h khng cn con ng no
khc la chn ngoi vic k hp ng lao ng vi iu kin d bt
li. H phi la chn hoc l k hp ng hoc l tht nghip, sau
ri vo tnh trng thiu thn. Tng t nh vy, ch nh hp ng
m bo cho cc ch doanh nghip t sn c tim lc kh nng khng
ch cc doanh nghip t sn yu trong cc quan h mua bn, kinh doanh
mc d vic k hp ng vn thc hin trn c s ca nguyn tc t do.
Tm li, giai cp t sn ng h ch nh hp ng, nguyn tc t do hp
ng v iu ny hon ton ph hp vi li ch ca h.

Bn cht giai cp ca ch nh hp ng cn th hin vai tr, v tr

khc nhau ca n trong nhng giai on pht trin khc nhau ca nh
nc t sn. giai on u, nguyn tc t do hp ng c tun th
trit , c nh nc, php lut t sn trit bo v. Hin nay, cng
vi s can thip ca nh nc t sn vo i sng kinh t, s lng on
ca cc tp on t bn c quyn, v tr ca ch nh hp ng vi
nguyn tc t do b hn ch nhiu. Cc nh t sn c lp hoc buc
phi k hp ng theo s p t ca cc tp on ln, ca nh nc hoc
s b ph sn. Thc t hin nay cho thy nhiu cng ty t bn tuy mun
hp ng kinh doanh vi cc nc nh Iran, Cu Ba song khng thc
hin c iu . Chng hn, Hoa K ban hnh cc o lut chng Cu
Ba v Iran, trc. Nhng cng ty ca M hay ca cc nc khc s b
trng pht nu k kt hp ng vi cc cng ty ca cc nc ni trn:
Trc y khng lu, Vit Nam cng l i tng p dng ca cc o
lut c hiu lc tr ngoi lnh th ca Hoa K. R rng, khi c nguy c
e da n li ch ca mnh, nh nc t sn sn sng gt b nguyn tc
t do hp ng.

- a v php l ca cng dn

a v php l ca cng dn l mt trong nhng ch nh quan trng

khc m cc hc gi c quan im ph nhn tnh giai cp ca php lut
t sn thng dng lm v d. a v php l ca cng dn trong php
lut t sn c xc nh bng cc quyn t do dn ch rng ri gp
nhiu ln so vi a v php l ca ngi nng dn di ch phong
kin. Hin php ca cc nc t sn u ghi nhn quyn t do, bnh
ng, dn ch ca cng dn. So vi nhiu ch nh khc th quyn t do
dn ch ca cng dn th hin r nt nht nn dn ch t sn. Trong qu
kh cng nh hin ti, ch nh ny bao gi cng c coi l thnh tu
ln m giai cp t sn mang li cho nn vn minh ca nhn loi.Tuy
nhin, d tin b v dn ch nhiu ln so vi ch phong kin, cc
quyn t do dn ch m php lut t sn quy nh vn mang bn cht
giai cp v suy cho cng gin tip hay trc tip chng vn th hin ch
ca giai cp t sn. iu ny c th minh chng bng lch s xut hin
ca cc quyn t do dn ch cng nh v tr khc nhau ca chng qua
cc giai on pht trin ca nh nc t sn.

thi k u, giai cp t sn ch trng cao bnh ng, t do dn

ch, ly chng lm nhng n by thc y nhn dn chng s thng tr
phong kin. Giai cp t sn giai on ny cng vi qun chng u
tranh thc hin bng c cc quyn t do dn ch. Khi nm c
chnh quyn, chnh giai cp t sn li vi phm cc quyn t do dn ch,
nht l quyn t do biu tnh, bi cng, t do nghip on v nhng
quyn t do dn ch ny e da n li ch ca giai cp t sn. Cc cuc
n p cng nhn m mu nht trong lch s xy ra M, Php,
Anh ... Ngy nay, c tc ng ca nhiu nguyn nhn, cc quyn t
do dn ch li c giai cp t sn cao, c bit di v bc mi
"bo v nhn quyn" nh nu trn. Nh vy, r rng cc gi tr dn
ch t do khng phi bt bin m thay i theo nhu cu v li ch ca
giai cp t sn.

Cc quyn t do dn ch ca c nhn c php lut t sn m bo v

mt php l. Tuy nhin, cc m bo thc t cho vic thc hin cc
quyn t do dn ch ny th b hn ch. Trong x hi t sn, quyn t do
dn ch, quyn bnh ng ca nhng ngi cng dn bnh thng,
nhng ngi lao ng rt t c m bo thc hin bng cc iu kin
thc t. Php lut t sn quy nh t do bo ch song cc phng tin
thng tn i chng u nm trong tay cc nh t sn. Quyn t do bi
cng biu tnh nu c thc hin th nhng ngi biu tnh bi cng d
phi ng trc s sa thi hoc n p. Phi thy rng, vic n p biu
tnh mt cch m mu nh trc y kh c th tin hnh c trong
iu kin hin nay. Tuy nhin, nguy c s tr thnh hin thc nu
tng quan lc lng trong lng x hi ca cc nc t sn cng nh
trn phm vi trn th gii cho php giai cp t sn lm iu . Lnin
vch r: "Cc anh, nhng k bc lt gi nhn, gi ngha. Cc anh ni dn
ch nhng c mi bc cc anh li dng hng ngn chng ngi vt
ngn cn khng cho qun chng b p bc tham gia vo hot ng chnh
tr". Mt khc, trong x hi c p bc, bc lt th khng th c bnh ng
i vi ngi b bc lt.

Qua vic phn tch ba ch nh php l ni trn th r rng ngay c

nhng ch nh t gn vi i sng chnh tr ca nh nc t sn vn cho
thy chng biu hin ch ca giai cp t sn. Nu phn tch cc ch
nh ca lut hnh s, hnh chnh th chng ta cn thy r hn bn cht
giai cp ca php lut t sn
Tm li, d th hin di bt k hnh thc no, php lut t sn cng
ch yu th hin ch ca giai cp t sn, ch yu l cng c phc v
li ch ca n. Khng th c bt c ch nh no ca lut php t sn, d
l ch nh tin b nht c th lm thay i bn cht trn. "Khi giai cp
cha b xa b, trong mi l l v t do, bnh ng tt phi t ra cu hi
t do giai cp no? nhm mc ch g? Bnh ng ca giai cp no i
vi giai cp no v trong quan h no? Ln trnh nhng vn trc
tip hay gin tip, c thc hay v thc, iu tt nhin l bo v li
ch ca giai cp t sn, li ch ca nh t bn, li ch ca giai cp bc
lt. Nu lm thinh trc cc vn , trc quyn t hu v t liu sn
xut th ch l s di tr, gi nhn, gi ngha ca x hi t bn, mt x
hi dng cch tha nhn mt cch hnh thc quyn t do bnh ng
che y s n lc v bt bnh ng thc t v kinh t i vi cng nhn
v tt c nhng ngi lao ng v nhng ngi b t sn bc lt, tc l
i vi tuyt i a s nhn dn trong cc nc t bn".

Bn cht giai cp ca php lut, k c php lut x hi ch ngha ln

php lut t sn l iu kh ph nhn. im khc gia l lun php lut
t sn v l lun php lut x hi ch ngha l ch cng khai tuyn b
hay tm cch che chn bn cht giai cp ca n. Cc hc gi x hi ch
ngha th cng khai bn cht giai cp ca php lut v iu ph hp
vi thc tin khch quan. Cc hc gi t sn th mun che du bn cht
giai cp ca php lut v h khng mun c x hi nhn thc c vn
: Php lut t sn phn nh ch v quyn li ca nhm thiu s. Tuy
nhin, cng khng phi lc no v bt c hc gi t sn no cng ph
nh bn cht giai cp ca php lut t sn. Lawrence Friedman, mt
hc gi M vit: "Kinh t v x hi to nn php lut. Php lut
khng v t, khng vnh hng v cng khng phi giai cp. N phn nh
s phn chia quyn lc; cc lc lng x hi a n vo qu o".
Chnh v l , nh nc t sn c bit quan tm n vic hon thin h
thng php lut v to cho n mt chc nng x hi cao. Tuyt i a s
cc lnh c ca quan h x hi u c cc quy phm php lut iu
chnh.

Mt im khc cn nhn mnh l trong h thng php lut t sn vn c

nhng ch nh, nhng quy phm th hin ch ca a s thnh vin
trong x hi m nh nc t sn buc phi ban hnh trc p lc ca
cc lc lng dn ch, lc lng cnh t. Nhng ch nh, quy phm
tin b nh th rt d tm thy cc nc t sn m quyn lc nm
trong tay nhng ngi x hi dn ch.

Nhng trnh by k trn v bn cht ca php lut t sn, s th hin ca

bn cht giai cp ca php lut t sn trong ba ch nh php lut quan
trng ca n khng c ngha l s ph nhn nhng gi tr tin b, gi tr
nhn o v chc nng x hi ca php lut t sn trong nhiu bi cnh
khc nhau. iu ng c nhn y l php lut t sn vi t cch l
cng c ca nh nc t sn, ca giai cp t sn khng th khng mang
nhng du n v li ch ca giai cp .

T duy bin chng i hi chng ta phi nhn nhn php lut t sn

trong s pht trin ca n. Trc ht phi khng nh rng cng vi s
thay i ca Nh nc t sn, php lut t sn cng c nhng bc
pht trin ng k. T ch l cng c ch yu phc v cho giai cp t
sn thng tr, php lut t sn dn dn tr thnh mt cng c iu tit
c hiu qu ca ton x hi. iu ny c ngha l chc nng x hi ca
php lut t sn pht trin ng k. C th ni nh nc t sn c
nhiu ng gp trong vic pht huy gi tr x hi ca php lut. Quan
im v nh nc php quyn, v vai tr thng tr ca php lut . trong
x hi u xut pht t chc nng x hi ca n. Khng nh bn cht
giai cp ca php lut t sn khng c ngha l mt lc, trong mi quan
h, trong mi lnh vc php lut t sn ch bo v li ch t sn. Chc
nng x hi ca php lut t sn th hin kh nng iu tit cc quan
h x hi. Nh nc t sn v ang tm mi cch dung ha " ch
ca thiu s trong php lut t sn vi chc nng iu tit x hi ca
n. Hu ht cc mi quan h x hi u c php lut t sn iu tit
c hiu qu. Trc ht php lut t sn ng vai tr rt quan trng trong
vic iu tit cc quan h x hi, c bit l quan h kinh t. Vai tr t
chc v xy dng ca php lut t sn c bit c pht huy trong
nhng thp k cui ca th k XX. Php lut t sn t chc v iu
tit kh hiu qu cc quan h sn xut kinh doanh, gp phn gip nh
nc t sn khc phc, tuy khng th trit , nhng khuyt tt ca nn
kinh t th trng c iu tit bi "bn tay v hnh". Lut cng ty vi
nhng quy nh chi tit, c th v quyn v ngha v ca c ng, v
quan h gia c ng vi cng ty lm cho loi hnh doanh nghip ny
tr thnh cng c hu hiu trong vic huy ng vn v tng cng hiu
qu sn xut kinh doanh. Nhiu loi hnh cng ty c php lut t sn
sng to ra hin nay ang l hnh mu cho nhng nn kinh t chuyn i
nh Vit Nam. Hot ng ca th trng chng khon vi nhng s
phc tp ht sc ca n cng c php lut t sn iu chnh kh
hiu qu. Mt thnh tu khc ca php lut t sn m chng ta cn k
n l kh nng ca n trong vic bo v c hiu qu quyn v li ch
hp php ca cng dn, nht l trong lnh vc tiu dng. Phn ln cc
nc t sn, php lut u c quy nh trch nhim nghim khc ca
ngi sn xut i vi ngi tiu dng. Nhng thit hi m sn phm
ca nh sn xut, nh cung ng mang li cho ngi tiu dng phn ln
c bi thng tha ng qua s bo v ca php lut v h thng c
quan bo v php lut. Gi tr t chc v xy dng ca php lut t sn
cn th hin r trong nhiu lnh vc khc nhau nh: trt t cng cng;
bo v mi trng, phc li x hi.

Mt biu hin khc ca chc nng x hi ca php lut t sn l phm v

cc quan h x hi m php lut t sn iu chnh ngy cng c m
rng. Hu nh lnh vc quan h x hi no cng c php lut t sn
tc ng n mt cch c hiu qu. Tnh ton din ca cc quan h x
hi, phm vi rng ri ca c cu ch th ca php lut t sn lm cho
bt c ai cng cm nhn c gi tr x hi ca php lut. Bn cnh ,
s tham gia c hiu qu ca d lun x hi vo vic xy dng php lut
cng l mt nhn t ht sc quan trng nng cao chc nng x hi ca
php lut t sn.

Nhiu tranh lun xung quanh vic ban hnh mt o lut (chng hn nh
Lut cho ph thai, Lut cho php hn nhn cng gii tnh ...) lm cho
tnh x hi ca php lut nh c m rng. Nh nc t sn thc rt
r v tr ca php lut trong i sng x hi.
Mt thnh tu ng k khc m php lut t sn mang li l gi tr ton
cu ha ca n. C th khng nh rng, nhiu ch nh php lut quc
t quan trng c hnh thnh di tc ng ca php lut t sn,
nht l trong lnh vc thng mi quc t. Nhiu quy nh ca cc cng
c quc t v mua bn hng ha c ngun gc t cc h thng php
lut ca Anh, M, Php.

Nhng biu hin trn ca chc nng x hi m php lut t sn ang

thc hin c th nhn thy r nhiu nc t sn. Do tnh hon thin
cao, tnh bao qut ln v kh nng p dng chun xc v c hiu qu bi
mt h thng c quan bo v php lut c t chc tt, php lut t sn
hin ang l mt cng c iu tit x hi ht sc c hiu qu. S n nh
ca x hi t sn hin i ph thuc rt nhiu vo chc nng x hi v
tnh hiu qu ca php lut. Nhiu bin ng, xung t x hi c
gii quyt n tha trn c s ca php lut. Trong quan h vi cng dn
ca mnh, nh nc t sn cng rt ch trng n php lut. Quan h
gia cng dn vi nh nc c xy dng trn nn tng ca php lut.
Chnh v vy m nh nc cc nc t sn pht trin hn ch c
mt cch hiu qu s lng quyn ca cc vin chc nh nc. Nhng
thnh tu nu trn ca php lut t sn nhiu lc khin cho nhiu hc
gi i n kt lun v tnh cht phi giai cp ca n. H cho rng php
lut
t sn phn nh li ch ca ton th x hi. Tuy nhin, cn phi nh rng
gi tr x hi v bn cht giai cp ca php lut l hai phm tr khc
nhau.
2. Hnh thc v h thng php lut t sn

a) Hnh thc php lut t sn

ch ca giai cp t sn c th ch ha thnh php lut di nhiu

hnh thc khc nhau. Hnh thc php lut t sn khng n thun l
nhng cch thc biu hin bn ngoi ca php lut t sn. Trong chng
mc nht nh, n nh hng su sc ti ni dung ca php lut t sn,
nht l i vi nhng h thng m n l c coi l ngun ca php lut.
Php lut t sn tn ti di nhiu hnh thc ch yu nh vn bn php
lut, tin l php v tp qun php.

- Vn bn php lut l hnh thc ph bin nht, pht trin nht. Giai cp
t sn rt ch trng ti hnh thc ny v n p ng nhanh v linh hot
nhng i hi ca giai cp t sn. Mt khc, vic thay i, hy b cc
vn bn php lut khi c nhng nhu cu nh vy c tin hnh d dng
hn so vi cc hnh thc php lut khc. Hnh thc vn bn php lut
c chia thnh cc loi vn bn khc nhau ty theo ni dung v hiu
lc php l. Cc loi vn bn php lut t sn cng ht sc phong ph.
Tuy nhin, in hnh nht cn phi k n l hin php, lut, cc sc
lnh v ngh nh.

+ Hin php t sn l vn bn php lut c gi tr cao nht trong php

lut t sn. Hin php t sn ch xut hin sau khi nh nc t sn ra
i. N l cng lnh m trong giai cp t sn xc nh c s kinh t
chnh tr, x hi cho nn chuyn chnh ca mnh. Chnh v vy, nhng
quy nh ca hin php t sn phn nh kh r nt tng quan lc lng
gia cc giai cp trong x hi. mt s nc, hin php t sn phn nh
s tha hip gia giai cp t sn vi cc th lc phong kin. Cn mt
s nc khc th n l bng chng ca s nhng b ca giai cp t sn
trc nhng i hi ca giai cp cng nhn v cc tng lp lao ng
khc. Lnin nhiu ln ch r : "Hin php t sn l mt t giy trn
c ghi quyn hn ca nhn dn".

Vai tr ca hin php t sn rt ln. Nhiu hin php t sn tin b

to ra khng t iu kin thun li cho phong tro u tranh ca nhn
dn. V th, nhiu lut gia t sn cho rng c th gii quyt mu thun
v xung t trong x hi t sn thng qua hot ng lp hin. H cho
rng bng vic xy dng cc th ch thng qua hin php th c th thay
i c bn cht nh nc t sn, bin n thnh nh nc x hi ch
ngha m khng cn n cch mng v u tranh. R rng, y l iu
m h. Ngay c nhng quyn t do dn ch c bn nht ghi trong hin
php t sn ngi dn cng khng th thc hin c nu khng u
tranh. "Ly g m bo cho cc quyn c tha nhn ? (tc l
cc quyn ghi trong hin php). Ly sc mnh ca giai cp nhn
thc r nhng quyn v c nhng quyn ".

+ Lut l vn bn do ngh vin t sn ban hnh. Trong tt c cc nc t

sn, quyn lp php theo quy nh ca hin php ch thuc v ngh vin.
Lut l loi vn bn c s dng nhiu nht trong hot ng xy dng
php lut ca nh nc t sn. Nhn chung, lut c ban hnh iu
chnh cc quan h x hi trong tng lnh vc c th. tng cng hiu
lc v tnh hon thin ca php lut, nh nc t sn rt ch trng ti
hot ng h thng ha v php in ha php lut. Do vy, trong thc
tin php lut cc nc t sn, chng ta thy c cc tng tp lut l v
b lut. Anh, M, c u c nhng tp h thng ha lut l c
chnh xc v khoa hc cao. B lut thng mi thng Hoa K (UCC) l
mt trong nhng v d v s thnh cng ca hot ng h thng ha
php lut. V thc cht, b lut l vn bn lut c ban hnh vi hnh
thc sp xp cc quy phm theo trnh t c bit hn. Phn ln cc nc
t sn c b lut cho cc lnh vc hnh s, t tng hnh s, dn s, t
tng dn s, thng mi, hnh chnh.
+ Sc lnh, ngh nh l nhng vn bn di lut c s dng kh rng
ri trong h thng php lut t sn, c bit cc nc theo chnh th
cng ha tng thng nh Hoa K, Phi1ipin, Mxico

- Tin l php l hnh thc php lut c p dng ch yu cc nc

thuc h thng nglo-scxng gm M, Anh v mt s nc nm trong
h thng thuc a ca Anh trc y. Tin l php l quyt nh xt x
trc y ca ta n hoc c quan hnh chnh c s dng lm khun
mu gii quyt cc v vic tng t xy ra sau ny. c trng c bn
ca tin l php th hin tnh cht khun mu bt buc ca n. Vic p
ng tin l php i hi s i chiu cc tnh tit ca v vic ang xem
xt vi cc tnh tit ca v vic tng t c gii quyt t c
th p dng hnh pht hoc cch gii quyt c. Vic p dng hnh
thc tin l php c ngha l s tha nhn vai tr ca ta n trong vic
hnh thnh cc ch nh v quy phm php lut cc nc theo h thng
nglo- xcxng, tin l php l hnh thc php lut c v tr quan trng.
Anh, M ton b cc tin l php hp thnh mt b phn cu thnh
quan trng ca lut php di tn gi chung l common law. Trc y,
tin l php l ngun ch yu ca hnh lut v dn lut nc Anh.

- Tp qun php cng c coi l hnh thc ca php lut t sn mc d

v tr ca n khng ng k na. Tp qun php tn ti ch yu mt s
nc c chnh th qun ch lp hin trong mt s t lnh vc. S tn ti
ca tp qun php chng t s nh hng ca php lut phong kin i
vi php lut t sn bi tp qun php l mt trong s cc hnh thc ch
yu ca php lut phong kin.

Tp qun php l nhn quy tc x s ph bin trong x hi c nh

nc tha nhn d khng c ghi trong bt c vn bn no. Phn ln
cc quy phm cu thnh tp qun php phn nh cc phong tc tp qun
x hi tn ti t xa nn cng v sau ny, cng tr nn lc hu, khng
p ng c vi x hi vn minh. Chng mt dn tc dng v ch mt
s t vn cn tn ti cho n thi k t bn ch ngha. Tp qun php
c nh nc t sn s ng trong mt s lnh vc rt hn ch v hin
cng ang mt dn nh hng.

b) H thng php lut t sn

Php lut t sn a dng v hnh thc. Mi nc u c mt h thng

php lut vi nhng c th v ni dung ln hnh thc. Tuy nhin, gia
cc nc vn c nhng nt chung nht nh. Cn c vo nhng nt
chung chng ta c th nhn thy s tn ti hai h thng php lut t
sn ch yu. l h thng nglo-scxng v h thng continental.
y l hai h thng php lut in hnh c hnh thnh di nhng tc
ng ca hon cnh lch s, kinh t.

H thng nglo-scxng bao gm php lut ca M, Anh, cc nc

chu nh hng ca Anh ... H thng nglo-scxng c nhng c trng
sau y:

Phn ln cc ch nh v quy phm php lut c hnh thnh

khng phi bng vic ban hnh vn bn php quy m bng n l.
Nh vy, thm phn va l ngi xt x va l ngi sng to ra
php lut mt cch gin tip.
H thng nglo-xcxng khng chia thnh cng php v t php.
Cc nc theo h thng nglo-scxng u ly dn lut Anh lm
hnh mu.

H thng php lut continental bao gm phn ln php lut cc nc

Chu u lc a (Php, c, Y ...) v mt s nc chu M La tinh
(Brazin,Vndula ...). H thng continental c mt s c trng ni bt
sau y:
 Cc nc theo h thng php lut 'ny chu nh hng su sc ca
lut dn s La M c i. V nh hng ca lut La M c i vi
lut php cc nc chu u lc a, Mc nhn xt rng php lut
cc nc ny khng th em li nhng hon thin ng k cho dn
lut La M c i m ch sao li n mt cch c bn.
Khc vi h thng nglo-scxng, h thng php lut continental
chia php lut thnh cng php v t php. Cng php bao gm
cc ngnh lut, cc ch nh php lut iu chnh cc quan h v t
chc v hot ng ca c quan nh nc, nhng quan h lin quan
ti vic bo v li ch x hi ni chung. Cn t php bao gm cc
ngnh lut, cc ch nh php lut iu chnh cc quan h lin quan
ti bo v li ch ca tng c nhn. Tuy nhin, hin nay ranh gii
gia cng php v t php cc nc ni trn khng cn m nt
nh trc y. cc nc theo h thng continental, thm phn
ch tin hnh hot ng xt x m khng c tham gia hot ng
lp php, h khng c to ra cc ch nh, cc quy phm php
lut.

Nhng iu nu trn ch l nhng c trng ni bt ca hai h thng

php lut. i su vo tng ngnh lut, vo tng ch nh c th vn cn
c th tm thy nhiu im khc nhau gia hai h thng. Mc d vy,
gia hai h thng php lut ni trn vn c nhng c im chung c
bn do chng u da trn quan h sn xut m c s l ch t hu
v bc lt lao ng lm thu Mt khc, h thng nglo-xcxng v h
thng continental ang c khuynh hng xch li gn nhau do s pht
trin ca hot ng lp php v s hn ch dn vai tr ca tin l cc
nc thuc h thng nglo-xcxng, do qu trnh ha nhp kinh t gia
cc nc trong khun kh EEC.

Bn cnh hai h thng php lut trn, cn c s tn ti ca h thng

php lut cc nc hi gio v h thng php lut Bc u, h thng php
lut n ...H thng php lut Bc u cng c nhiu nt tng ng
vi h thng php lut dn s ( h thng chu u lc a) song do c
nhiu c trng ring nn ngi ta vn coi l h thng ring. Tuy
nhin, y l vn cn nhiu tranh lun. Cc lut gia Bc u c nhng
quan im khc v h thng php lut ang tn ti cc nc Bc u.

H thng php lut cc nc o Hi l mt trong nhng h thng php

lut ln nht hin nay. Cc nc c nn vn ha Hi gio bao gm hn
500 triu dn u khng nh s trung thnh ca mnh i vi cc gi tr
ca o Hi, trong c c lut o Hi. nhiu quc gia hi gio
chnh thng nh Iran, Marc, Pakistan c s song hnh ca lut hi gio
v cc vn bn php lut do nh nc ban hnh. Trong mt s o lut,
b lut ca cc nc Hi gio c cc quy nh cho php cc c quan c
thm quyn ca mnh p dng cc quy phm lut Hi gio gii quyt
nhng vn m php lut ca nh nc cha iu chnh. Nh vy, c
trng ln nht ca h thng php lut cc nc Hi gio l s lin kt
chnh thc gia lut php nh nc v lut php tn gio. Tuy nhin,
khng phi l c trng duy nht. Nu nh chng ta i su nghin cu
php lut ca trn, Marc, Pakistan hay mt s nc hi gio th s thy
thm nhiu nt c trng khc. B mn lut hc so snh s lm vic .

3. Vn php ch t sn

Php ch t sn l vn quan trng lin quan trc tip n vic nghin

cu php lut t' sn. V s tn ti ca php ch t sn c hai kin
khc nhau. C kin cho rng khng th c php ch t sn. kin
khc tha nhn s tn ti ca php ch t sn.

Php ch l s tun th ca cng dn, ca cc t chc, c quan i vi

php lut hin hnh. Nh vy, di gc ny chng ta khng th ph
nhn s tn ti ca php ch t sn. Cng vi ch tam quyn phn
lp, php ch tr thnh mt trong nhng nguyn tc quan trng trong t
chc v hot ng ca nh nc t sn. Nguyn tc php ch t sn c
nhng i hi nht nh ca n. V hnh thc, nhng i hi c th hin
nh sau:
+ Hin php c hiu lc ti cao. Cc vn bn. cc th ch c ban hnh
hoc xy dng tri vi hin php s b v hiu. nhiu nc t sn, cc
ta n hin php c thnh ln xem xt tnh hp hin ca hot ng
hnh php, lp php v xt x.

+ Vic tun th y ca cng dn i vi php lut hin hnh. i

hi ny c m bo bng mt b my cng ch v n p rt tinh vi
v c hiu lc. S ra i ca php ch t sn gn lin vi s ra i ca
php lut t sn. N l mt bc tin quan trng ca giai cp t sn
trong giai on u tranh chng ch phong kin.

+ cao nguyn tc php ch, giai cp t sn mong mun nhng o

lut do ngh vin, ni m giai cp t sn chim u th, ban hnh c
tun th mt cch y . Bng cch giai cp t sn hn ch c
nhng c quyn, c li, s chuyn quyn ca cc th lc phong kin.
Vai tr ca php ch t sn c bit ln nhng nc m giai cp t sn
khng th chin thng giai cp phong kin mt cch trit bng v lc.
Hn na, trong giai on ny, giai cp t sn cao khu hiu bnh
ng, t do nn vic ch trng n nguyn tc php ch l tt yu. Php
ch l biu hin mc cao ca s bnh ng xt t gc hiu lc
ca php lut.

Trong iu kin nht nh, php ch t sn ang c th c nguy c b

hn ch. Nguyn nhn su xa l do c s x hi ca php lut b thu hp,
do s i lp gia li ch ca cc nhm t bn c quyn vi li ch ca
cc tng lp khc trong x hi cng tr nn gay gt; do vai tr ca hin
php b h thp bi nhng o lut khn cp chng li cc quyn t do
dn ch ghi trong hin php. V d: Lut Lendram - Grifin
ngy/4/9//959, Lut Macren ngy 23/9/1950, Lut gim st hot ng
ca ng cng sn (1954) ban hnh M, Lut v quan h i vi cc
phn t khng hp php trong b my nh nc (1972), Lut v kim
duyt bu in (1961) ban hnh Cng ha lin bang c , Lut v
quyn hn khn cp ban hnh ngy 22/4/1940 Anh . Nhng o lut
ny thng nhm chng li cc quyn t do dn ch c coi l ch
nh c bn ca hin php t sn (quyn t do lp hi, bt kh xm
phm th tn, t do mt tinh, t do ngn lun...). S khng hong ca
nn php ch t sn bt u ngay khi ch ngha t bn bc sang giai
on pht trin ca quc ch ngha. V iu ny, Lnin ni cch
y hn na th k "S tr tru ca lch s l ch: Cc giai cp thng
tr c l nhng giai cp lp nn mt nh nc mnh nht trong
sut cui th k XIX , cng c nhng iu kin khin cho ch ngha
t bn pht trin nhanh chng nht nhng iu kin cho mt nn php
ch lp hin vng chc nht, th m gi y cc giai cp r rng ang
bc ti ci tnh hnh l phi ph v php ch , php ch ca h, phi
ph v duy tr s thng tr ca giai cp t sn". Php ch t sn l
mt nhn t quan trng trong i sng x hi t sn. Giai cp t sn
thc c vai tr ca php lut v rt mun cho n thc hin y
mc d c lc, c vn bn no cha thc s p ng hon ton li ch
ca giai cp t sn: "Nh t sn hiu rng nu o lut no c th gy
cho n mt s bt li th ton b vic lm lut ni chung c hng
vo vic bo v li ch ca n".
Php ch t sn b hn ch kh mnh trong thp k 50, 60, v 70 ca th
k ny. L do l do c s tn ti ca phe x hi ch ngha v cuc chin
tranh lnh gia mt bn l phe x hi ch ngha v bn kia l cc nc
t bn ch ngha. Phn ln cc o lut phn dn ch, hn ch t do c
nhn c ban hnh v thc thi trong khong thi gian .

Tuy nhin, trong iu kin hin nay, vic ban hnh cc o lut phn
dn ch khng phi l vic d lm nh nhng nm 50, 60. Lc lng
dn ch, cch mng cc nc t sn mnh u tranh c t chc
chng li vic ban hnh cc o lut phn dn ch. Mt khc, s tn ti
ca ch ngha x hi, mc d b khng hong, b tn cng vn buc giai
cp t sn phi tnh n vic gi cho cc th ch chnh tr ca mnh
nhng chic o dn ch. Hn th na, do nhng bin i x hi v s
ln mnh v uy tn ca cc ng cnh t trong i sng chnh tr ca cc
nc t bn lm cho php lut t sn th hin m hn li ch ca
nhn dn lao ng. nhiu nc t sn nht l cc nc Ty u, v tr
ca cc ng cng sn v ng x hi trong c quan lp php kh
mnh. Ti Php, ng cng sn, ng x hi l nhng lc lng chnh
tr mnh c kh nng nh hng mnh n hot ng lp php. Nhiu
o lut c xu hng gy nh hng xu ti ngi lao ng khng
c thng qua do v c s u tranh phn i ca cc ng cnh t.

Trong giai on hin ti, cng vi s tng cng gi tr x hi ca php

lut, php ch t sn cng c nhng bc pht trin cao hn. Php lut
c tn trng v thc hin nghim chnh hn t pha ngi lao ng
bi h thy rng li ch ca mnh cng c ch trng. L do khc l
php lut t sn c m bo thc hin, nh nu trn, bi mt h
thng c quan bo v php lut c t chc v trang b tt. y l yu
t kh quan trng m bo php ch t sn. Mt nhn t khc c tc
ng rt ln ti s tng cng php ch t sn trong giai on hin ti l
nhu cu cn thip su ca nh nc t sn vo i sng kinh t v x hi
ca t nc. S can thip ny c nh nc t sn thc hin thng
qua php lut. Chnh v vy, nh nc t sn rt mun cho php lut,
nht l cc lnh vc php lut lin quan n kinh t, trt t an ton x
hi, bo v mi trng c thc hin trit .

Tuy nhin, vic giai cp t sn mong mun php lut ca mnh c

thc hin cha phi l iu kin m bo php ch t sn. Di tc ng
ca nhiu nguyn nhn khc nhau, php lut t sn c th khng c
tun th mt cch y v v vy php ch t sn kh mang tnh trit
xt di gc thc php lut. Di y l mt s nguyn nhn
dn ti nhng hn ch ca php ch t sn:

Bn cht ca giai cp t sn l bng mi cch thu c li nhun

cao nht. Chnh v vy, trong nhng trng hp m php lut ban
hnh trc y khng cn m bo nhng iu kin thun tin cho
 vic khai thc li nhun th chnh giai cp t sn buc phi vi
phm n.
Php lut t sn, nht l trong iu kin hin nay, th hin li ch
ca giai cp t sn hoc ca nhm t sn c quyn nn i ngc
li vi li ch ca a s cc thnh vin trong x hi t bn. Do ,
vic chp hnh php lut t sn ch yu da trn c s cng bc
ch khng phi da trn thc t gic ca cng dn.
Cng tc tuyn truyn ph bin php lut cc nc t sn t c
ch trng. Mt khc, php lut t sn cng kh phc tp nn ngi
dn trng ch ch yu vo s tr gip ca i ng lut s chuyn
nghip. M c gn mt triu lut s ng k hnh ngh. H tr
gip cc thn ch ca mnh trong mi quan h. Chnh v l , kh
nng t gic thc hip php lut ca nhn dn cng b hn ch.
Php lut t sn phn ln quy nh quyn v ngha v cng dn v
hnh thc song t c nhng quy nh v iu kin m bo thc
hin hoc c nhng hn ch v kh nng thc hin. Chnh cc lut
gia t sn cng cng khai tha nhn iu . Mt hc gi t sn
phi tht ln: "Than i!, hin php quy nh qu t nhng m
bo thc t cho vic bo v cc quyn ca cng dn". V.I.Lnin
cng ch r: "Ch ngha t cch khng th thu np c bt k
gii php no tr s gii phng php l v ngay bn thn s gii
phng php l ny cng b thu hp bng mi cch".

Tuy nhin, nh nu trn, php lut t sn c chc nng x hi rt ln.

Chnh v vy, nh nc t sn t ra rt nhiu bin php nhm m bo
cho php lut c tun th v thc hin. Mt trong nhng bin php
tng i ph bin l dng s tc ng ca cc li ch kinh t. Pht tin
l mt bin php ch ti kh ph bin, nht l trong lnh vc trt t, an
ton x hi, thu.
1.4. Kiu php lut XHCN.
Sau khi ginh thng li cch mng, giai cp cng nhn v nhn dn
lao ng di s lnh o ca ng cng sn nhanh chng xy dng
nh nc ca mnh. Cng vi vic xy dng nh nc, giai cp cng
nhn v nhn dn lao ng nhanh chng xy dng h thng php lut
ca giai cp mnh iu chnh cc quan h x hi trong iu kin mi,
n nh trt t x hi, xy dng x hi mi.

Xt gc chung, cng nh cc kiu php lut khc, php lut

x hi ch ngha va mang tnh giai cp va th hin tnh x hi. Tuy
nhin, do nhng iu kin, kinh t, chnh tr, x hi, vn ho, h t
tng trong ch ngha x hi nn php lut x hi ch ngha c nhng
c th ring, iu ny lm cho bn cht ca php lut x hi ch ngha
khc hn vi bn cht ca cc kiu php lut trc .

1. Php lut x hi ch ngha l h thng quy tc x s c tnh

thng nht ni ti cao.

Php lut l mt h thng cc quy phm php lut do nh nc ban

hnh hoc tha nhn. Ni n php lut l ni n tnh h thng. Tnh h
thng ca php lut ni ln s a dng ca cc quy phm php lut do
nh nc ban hnh hoc tha nhn iu chnh cc quan h x hi
tng ng trn cc lnh vc x hi. Tuy nhin, php lut l mt h thng
bao gm nhiu quy phm php lut khc nhau, nhng cc quy phm
php lut u thng nht vi nhau, bi v cc quy phm php lut ny
u c chung mt bn cht.

Tnh cht ny ca php lut x hi ch ngha cao hn bt k mt

kiu php lut no khc, bi l php lut x hi ch ngha c xy
dng trn c s cc quan h php lut - kinh t x hi ch ngha mang
tnh thng nht cao. Chnh iu ny quyt nh tnh thng nht v xu
hng pht trin ca php lut x hi ch ngha.

2. Php lut x hi ch ngha th hin ch ca giai cp cng

nhn v ng o nhn dn lao ng.

y l nt khc bit cn bn gia php lut x hi ch ngha vi

cc kiu php lut trc . Nu cc kiu php lut trc u c
chung bn cht l th hin ch ca thiu s giai cp bc lt trong x
hi, l cng c bo v li ch ca thiu s y, th tri li php lut x hi
ch ngha li th hin ch ca tuyt i a s dn c trong x hi, l
ch ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng. Php lut x hi ch
ngha l php lut thc s dn ch v n bo v quyn t do, dn ch
rng ri cho nhn dn lao ng1 .

3. Php lut x hi ch ngha do Nh nc x hi ch ngha

ban hnh v bo m thc hin.

Cng ging nh cc kiu php lut khc, php lut x hi ch

ngha do nh nc x hi ch ngha ban hnh v bo m thc hin, v
vy php lut x hi ch ngha l h thng cc quy tc x s c tnh bt
buc chung, c bo m thc hin bng sc mnh cng ch ca
quyn lc nh nc. c im ny phn nh tnh c th ca php lut,
php lut bao gi cng th hin ch ca nh nc, hnh thnh bng con
ng nh nc. Mi quy tc x s nu khng phi do nh nc ban
hnh hoc tha nhn th khng phi l php lut. Trong x hi
iu chnh cc quan h x hi c nhiu loi quy phm x hi, nhng
chim u th nht trong s cc loi quy phm x hi l php lut. V
php lut do nh nc ban hnh hoc tha nhn nn n c phm vi tc
ng rng nht, ti tt c mi ngi trong x hi. Php lut c nh
nc bo m thc hin, v vy i vi cc hnh vi vi phm php lut,
tu theo mc vi phm nh nc s p dng cc bin php cng ch
cn thit php lut c thc thi nghim minh.

4. Php lut x hi ch ngha c quan h cht ch vi ch

kinh t x hi ch ngha.

Trong mi quan h ny, ch kinh t gi vai tr quyt nh i

vi php lut. Php lut lun phn nh trnh pht trin ca ch
kinh t x hi ch ngha. Mi s thay i ln hay nh ca ch kinh t
x hi ch ngha u dn n s thay i tng ng ca php lut. Mt
khc, php lut vi nhng thuc tnh ca mnh s c s tc ng tr li
mt cch mnh m i vi ch kinh t x hi ch ngha. S tc ng
ny c th hin: nu php lut x hi ch ngha ph hp vi ch
kinh t x hi ch ngha, phn nh ng cc iu kin tn ti ca ch
kinh t x hi ch ngha n s gp phn thc y s pht trin ca ch
kinh t x hi ch ngha, ngc li nu php lut phn nh khng
ng cc quan h kinh t ang tn ti ca ch kinh t x hi ch
ngha n s km hm s pht trin ca ch kinh t x hi ch ngha.
V vy, vic xc nh ng tnh cht, c im, trnh pht trin ca
nn kinh t, d bo ng hng pht trin ca cc quan h kinh t
xy dng mt h thng php lut ng b, ph hp l vn c ngha
quan trng.

5. Php lut x hi ch ngha c quan h mt thit vi ng

li, ch trng chnh sch ca ng cng sn.

Trong ch x hi ch ngha, ng cng sn gi vai tr lnh o

i vi nh nc v x hi. thc hin c vai tr lnh o ng s
dng phng php ch yu l ra ng li, ch trng, chnh sch
ch o cho phng hng xy dng php lut, ch o ni dung php
lut v ch o vic t chc thc hin v p dng php lut. Php lut
lun phn nh ng li, chnh sch ca ng, l s th ch ho ng
li, chnh sch ca ng thnh cc quy nh chung thng nht trn quy
m ton x hi. Mt khc, thng qua php lut ng kim tra, nh gi
tnh ng n hp l trong ng li, ch trng, chnh sch m
ng ban hnh, t rt kinh nghim, sa i, b sung ban hnh kp
thi nhng ch trng, chnh sch ph hp bi thc t x hi.

6. Php lut x hi ch ngha c quan h cht ch vi cc quy

phm x hi khc trong ch ngha x hi.

Php lut x hi ch ngha vi nhng c im th hn bn cht

nh nu trn, lun c quan h cht ch vi cc quy phm x hi
khc nh quy phm o c, tp qun, quy tc x s ca cc t chc x
hi v on th qun chng... Trong thc tin c nhiu quy phm php
lut c ni dung l quy phm o c, tp qun, nhng phong tc,
truyn thng tt p ca x hi c phn nh vo trong php lut, nh
hng nht nh ti vic xy dng, thc hin v bo v php lut.
pht huy vai tr ca php lut th cn thit phi xem xt mi quan h
gia php lut vi cc quy phm x hi khc, pht huy tnh tch cc ca
cc quy phm x hi v loi b dn nhng quy phm x hi tiu cc, c
ni dung tri vi bn cht ca php lut x hi ch ngha.

T nhng phn tch trn c th i n mt nh ngha v php lut

x hi ch ngha: Php lut x hi ch ngha l h thng cc quy tc x
s, th hin ch ca giai cp cng nhn, di s lnh o ca ng
cng sn do nh nc x hi ch ngha ban hnh v bo m thc hin
bng sc mnh cng ch ca nh nc, l nhn t iu chnh cc quan
h x hi.
 II. u im v nhc im ca cc kiu
php lut trong lch s.
u im Nhc im
Php lut ch y l kiu php lut u -Php lut ch n to c
n tin trong lch s s php l cho vic cng
c v bo v quan h sn
xut chim hu n l, hp
php hoa sch bc lt
ca ch n i vi n l.
-Php lut ch n quy
nh mt h thng hnh
pht v cch thi hnh hnh
pht ht sc d man, tn
bo.
-Php lut ch n ghi
nhn v cng c tnh
trng bt bnh ng trong
x hi v trong gia nh.
-Php lut ch n c tnh
tn mn, thiu thng nht.
Php lut Bc u c s cht ch Mang tnh cht chung
phong kin chi tit r rng hn , nhiu chung, cha r tng lnh
b lut ln c ra i V vc khc nhau nh: Hnh
d: Nh nc s, dn s, hnh chnh,
phong kin Vit Nam c b hn nhn gia nh, t
Quc Triu hnh lut (B tng, ti chnh Da qu
lut Hng c) bin son nhiu vo tn gio, mt
nm 1483, B tnh cng bng x hi, d
Hong triu lut l (Lut man, cha r rng bng
Gia Long) bin son nm nhng vn bn quy phm
1815. php lut.

Php lut t - Mch lc r rng ,cng - Php lut xy dng bo

sn bng dn ch, cao quyn v giai cp t sn
con ngi - Cn nhiu hn ch v
- Pht trin ton din v c dn ch cng nh h
hnh s dn s trn ton b thng php lut
cc lnh vc
- Xy dng cc nghi vin
c quan i din cho nhn
dn tham gia lm lut
- Trnh lp php cao

Php lut x - Mch lc r rng tnh - Cn chi nhiu nh

hi ch ngha thng nht cao hng t c ch quan liu
- Thng nht v h t bao cp
tng ,cng bng vi mi - Kinh t x hi lun
tng lp chm pht trin
- Mang tnh khch quan - Cha c c s vng
khng b chi phi bi 1 chc thc hin CNXH
tng lp no trong x hi,
hng ti s cng bng
tuyt i ca x hi tng
lai