7 .

STABLTE HESAPLARI

at sistemlerinde;

Kafes kirilerin (makaslarn) montaj aamasnda ve kafes dzlemine dik rzgar ve deprem
etkileri altnda, mesnetlerini birletiren eksen etrafnda dnerek devrilmelerini engellemek,

st balk (ve basn kmas durumunda alt balk) elemanlarndaki kafes kiri dzlemine dik
burkulma boylarn azaltarak ekonomik kesitlerin elde edilmesini salamak,

amalaryla stabilite balantlar ad verilen apraz balantlar dzenlenir. Bu elemanlar ile sadece
ekme kuvvetleri aktarlr, basn kuvvetleri altnda burkulmalarna izin verilir. Stabilite elemanlar
olarak genellikle L Profiller (L45.45.5 ila L 60.60.6) ve lamalar ( 50.5 ila 60.6) kullanlr.

Stabilite balantlar uygulandklar dzleme gre ikiye ayrlmaktadr. Bunlar;

1) Yatay Stabilite balantlar : at dzleminde uygulanarak, st balk ubuklarnn kafes kiri

dzlemine dik burkulma boylarn azaltan stabilite balantlardr.

2) Dey Stabilite balantlar : Kafes kiri dzlemlerine dik olarak uygulanan, alt balk
elemanlarnn kafes kiri dzlemine dik burkulma boylarn azaltan stabilite balantlardr. Ayrca,
trapez tipi kafes kirilerde, yatay stabilite balantlarn mesnetlere balamak amacyla da dey
stabilite balantlar kullanlmaktadr.
Yatay Stabilite eleman

Yatay stabilite eleman

Dey Stabilite eleman

Dey stabilite eleman

Dey stabilite eleman

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL. ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER 8.HAFTA (2015)
Stabilite balantlarnn uygulanmasnda dikkat edilecek noktalar

Yatay stabilite balantlar 3-5 makas aralnda bir uygulanmaldr.

Dey stabilite balantlar her makas aralna uygulanmaldr.

Stabilite balantlarnn plandaki yerleiminin simetrik olmasna zen gsterilmelidir.

Ak statik sistemi gerber olan durumlarda, stabilite balantlar eer mmkn ise mafsallarn
bulunmad aklarda uygulanmaldr.

A B

Kesit A Kesit B
Makas Makas
Ak

Ak
Ak

Ak

A-A ve B-B Kesiti

Plan Plan

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL. ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER 8.HAFTA (2015)
7.1 Yatay Stabilite Balantlarnn Uygulanmas
Kafes sistem st balklarn boyutlandrlmasnda ubuk burkulma boylar olarak, dm noktalar
arasndaki hesap boylar esas alnmaktadr. Buna karlk, tm st balk elemanlarnda basn
kuvveti bulunmas nedeniyle, tm st balklarn toptan burkulmas veya ksmi olarak burkulmas
sz konusu olabilmektedir.

Ak balantlarnn ve at rtsnn kendi dzlemi iindeki byk rijitliinin toptan burkulmaya belirli
oranda engel olabilecei bilinmekle birlikte, bunun mertebesini belirlemek (ak ve at rts
balantlarnn rijitlii vb.) mmkn olmadndan sz konusu etkiler ihmal edilerek, st balk
elemanlarnn burkulma boylarnn sadece stabilite balantlar ile kontrol altnda tutulduu kabul
edilir.

at sistemlerinde yatay stabilite balantlar farkl ekillerde uygulanabilmektedir. Ancak, en

ekonomik zm (alternatifi) belirlemek iin bir aratrma yaplmas gerekmektedir. st baln
tm en byk st balk eksenel kuvvetine gre tasarland iin, baz st balk elemanlarnda
belirli bir boyut fazlal bulunmaktadr. Bu boyut fazlal deerlendirilecek ekilde bir stabilite
uygulamas aratrlr.

Buna gre; aada rnek olarak ele alnan bir at sisteminde uygulanabilecek yatay stabilite
alternatifleri ve yaplmas gereken hesaplar gsterilmitir.

1. Yatay Stabilite Uygulamas

Skx = t

Dey stabilite eleman

Sky = 3.t y

l Stabilitede
Skx = t , Sky =3.t
x G x
Skx Sky
x= ( max 250 olmaldr)
y=
ix iy
N = max ( NO4, NO5, NO6)
y
Basn gerilmesi tahkiki ix , iy : Atalet yarap
N. F :ubuk enkesit alan
b = (bem
EY ), ( EIY )

F
3

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL. ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER 8.HAFTA (2015)
2. Yatay Stabilite Uygulamas

Skx = t

Dey stabilite eleman

Sky = 2.t
Sky = t
y

kili Stabilitede
Skx = t , Sky =2.t
Skx Sky x G x
x= y= ( max 250 olmaldr)
ix iy
N = max ( NO4, NO5)
y
Basn gerilmesi tahkiki:
N.
b = (bem
EY ), ( EIY )

F
Tekli Stabilitede ix , iy : Atalet yarap
Skx = t , Sky =t olduu iin hesap yapmaya gerek yoktur. F :ubuk enkesit alan

3. Yatay Stabilite Uygulamas

Skx = t

Dey stabilite eleman

Sky = t

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL. ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER 8.HAFTA (2015)
Tekli Stabilite
S = t , Stabilite
4.kxYatay Sky =t olduu iin hesap yapmaya gerek yoktur.
Uygulamas

4. Yatay Stabilite Uygulamas

Bu stabilite balants 3. uygulamann alternatifidir.

Stabilite balantlar aa rijit

olarak balanr (A detay)

Skx = t

Dey stabilite eleman

Sky = t

Tekli Stabilite
Skx = t , Sky =t olduu iin hesap yapmaya gerek yoktur.

A detay

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL. ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER 8.HAFTA (2015)
7.2 Dey Stabilite Balantlarnn Uygulanmas
Kafes sistem alt balk ubuklarnn rzgar yklemeleri nedeniyle ekme iken basnca dnmesi
durumunda, alt balk ubuklarnn burkulma boylar da nem kazanr ve genellikle mevcut ubuk
bayutlar yetersiz kalr. Bu gibi durumlarda alt balk ubuklarnn kafes dzlemi dna olan burkulma
boylarn (Sky) azaltmak amacyla dey stabilite balantlar uygulanmas gerekir.

Aada rnek olarak ele alnan bir at sisteminde uygulanabilecek iki farkl dey stabilite alternatifi
ve yaplmas gereken hesaplar gsterilmitir.

1. Dey Stabilite Uygulamas

Dey Stabilite eleman

Dey stabilite eleman

Dey stabilite eleman

Skx = a Sky = 3.a Skx = a

y

l Stabilitede
Skx = a , Sky =3.a x G x
Skx Sky
x= ( max 250 olmaldr)
y=
ix iy
N = max ( NU1 NU2, NU3) y
Basn gerilmesi tahkiki:
N.
b = (bem
EY ), ( EIY )

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL. ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER 8.HAFTA (2015)
2. Dey Stabilite Uygulamas

Dey stabilite eleman

Skx = a
Skx = a

Sky = 2.a y

Her bir kili Stabilitede

Skx = a , Sky =2.a x G x
Skx Sky
x= y= ( max 250 olmaldr)
ix iy
lgili eksenel kuvvetler iin; y
N = max ( NU , NU)
Basn gerilmesi tahkiki:
N.
b = (bem
EY ), ( EIY )

Bu iki alternatif uygulama sonucunda alt balklarn hala yetersiz olmas halinde, yatay stabilite
uygulamalarnda olduu gibi daha sk dey stabilite uygulamalar iin aratrma yaplmaldr.

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL. ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER 8.HAFTA (2015)
7.3 Yatay ve Dey Stabilite Balantlarnn Boyutlandrlmas

Stabilite eleman olarak L45.45.5 ila L 60.60.6) profillerinin ve 50.5 ila 60.6) lamalarnn kullanlmas
durumunda, stabilite elemanlarnn genellikle yeterli olmasna ramen, aadaki ifadelerde verilen
diyagonal kuvvetine gre tahkik edilmesinde yarar vardr.

AIK Qi

Qi = F * em
=
D
em
MAKAS

MAKAS
D 80 Fnet
a
Stabilite elemannn
D = Qi / Sin net enkesit alan
AIK (Korniyer ve Lama)

F : Balant tarafndan stabilize edilen

makaslarn st balk enkesit alanlarnn
l toplamdr. (Dey stabilite durumunda alt
balk enkesit alanlarnn toplamdr)

Diyagonal kuvveti (D) hesaplanrken, sadece ekme diyagonellerinin alt kabul edilir.

Stabilite elemanlar, kesitikleri yerde birbirlerine bulon veya kaynak ile balanmal ve birleim
aralar diyagonal kuvvetine (D) gre tahkik edilmelidir. Bulonlar ezilme ve makaslama
gerilmeleri esas alnarak, kaynaklar kayma gerilmeleri esas alnarak boyutlandrlmadr. (Bkz.
H. Deren ve Di., elik Yaplar, 2008).

Stabilite elelmanlar st balk elemanlarna bulon veya kaynak ile balanma ve birleim
aralar diyagonal kuvvetine (D) gre tahkik edilmelidir.

Stabilite balantlarnn aklk ortasnda aa baland bir uygulama yapldnda, birleim

aralar (kaynak veya bulon) diyagonal kuvvetine (D) gre tahkik edilmelidir.

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL. ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER 8.HAFTA (2015)
 9

BA MH.MM. FAK. NAAT MH. BL. ELK KAFES SSTEM TASARIMI DERS NOTLARI
Yrd.Do.Dr. Kaan TRKER 8.HAFTA (2015)