ANALOG ELEKTRONK - II

BLM 7 Kaplan

YKSEK GEREN FLTRE

KONU:

Opamp uygulamas olarak; 2. dereceden Yksek Geiren Aktif Filtre (High-Pass

Filter) devresinin zellikleri ve alma karakteristikleri incelenecektir.

GEREKL DONANIM:

Osilaskop
G Kayna: 12V DC
Opamp (LM741 tipi)
Diren: 4K7,2x10K, 22K, 100K
Kondansatr: 22nF, 47nF,

N BLG:

Yksek geiren filtre; belirli bir ke frekansnn yalnz zerindeki frekanslar geiren,
altndakileri frekanslar ise zayflatan filtre devresidir. Yksek geiren filtre, Alak
geiren filtrenin simetriidir. Bu deneyde inceleyeceimiz filtre devresi -
40dB/dekad'lk bir eime sahiptir ve frekans tepkisi ekil-13.2'de izilmitir. Filtrenin
ke frekans FC, aadaki formlden elde edilir.

kinci dereceden (-40dB/Dekad) yksek geiren filtre devresi ekil-14.1'de

izilmitir.Devrenin zellikleri ve almasn ksaca aklayalm. Alak frekanslarda
C1 ve C2 kondansatrlerinin kapasitif reaktanslar byktr. Bundan dolay giri
iaretinin nemli bir miktar bu elemanlar zerinde der. Bu ise kk bir giri
iaretinin opampa ulamas demektir.

Filtre giriinden uygulanan iaretin frekansn artrrsak C1 ve C2 kondansatrlerinin

kapasitif reaktanslar azalr. Bu durumda opampa daha fazla sinyal ular ve daha
byk bir k iareti elde edilir. Bylece; devrenin yksek frekanslarda kazanc
artarken dk frekanslarda kazanc azalr ve yksek geiren bir filtre devresi elde
edilmi olur.

74
 ANALOG ELEKTRONK - II Kaplan

ekil-14.1 kinci Dereceden Yksek Geiren Aktif Filtre Devresi

ekil-14.2de Yksek geiren aktif filtre devresinin frekans karakteristii

grlmektedir. ekil dikkatlice incelenirse; dk frekanslarda k iaretinin belirli
bir eimle zayflad grlmektedir. Yapacanz deney sonucunda benzer sonular
elde ederek yksek geiren aktif filtre devresinin frekans karakteristiini sizde
izeceksiniz.

ekil-14.2 Yksek Geiren Aktif Filtrenin Frekans Tepkisi

DENEYN YAPILII:

ekil-14.1'de verilen yksek geiren filtre devresini deney seti zerine kurunuz.
Besleme gerilimlerini uygulaynz.

75
 ANALOG ELEKTRONK - II Kaplan

aret retecinin k genliini 1Vp-p sinsoydal iaret verecek ekilde ayarlaynz.

k frekansn ise tablo-14.1'de grlen ilk deere ayarlaynz (250Hz) ve yksek
geiren filtre devresinin giriine uygulaynz.

k iaretinin tepeden tepeye deerini [Vo(p-p)] osilaskop ile lerek elde ettiiniz
sonucu tablo-14.1'deki ilgili yere kaydediniz.

aret retecinin k genlii ayn kalmak kouluyla frekansn 500Hz yapnz. Bu

frekansta elde ettiiniz k geriliminin tepeden tepeye deerini osilaskop ile lerek
tablodaki ilgili yere kaydediniz.

aret retecinin k frekansn tablo-14.1'de verilen deerlere sra ile ayarlaynz.

Her frekans deeri iin k iaretinin tepeden tepeye deerlerini osilaskop ile
lerek sonularnz tablo-14.1'deki ilgili yerlere kaydediniz.

Giri iaretinin her frekans deeri iin yksek geiren filtre devresinin Gerilim
kazancn (A) hesaplaynz. Elde ettiiniz sonular tablo-14.1'deki ilgili yerlere
yaznz.

ekil-14.1'de uygulamas yaplan yksek geiren aktif filtre devresinin ke frekans

aadaki formlden bulunur.

Bu forml kullanarak; -40dB/Dekadlk yksek geiren aktif filtre devresinin devrenin

ke frekansn hesaplaynz. Sonucu kaydediniz.

FC=_______________________Hz

Tablo-14.1'deki sonulardan yaralanarak devremiz yksek geiren filtre olarak

alyor mu? Aklaynz?

Yksek Geiren Filtre Devresi; Giri areti Vin=1Vp-p

Sinsoydal
Fin (Hz) 250 500 750 1K 1.25K 1.5K 2K 3K 5K 10K
Vo (Vp-
p)
A=Vo/Vin

Tablo-14.1 Yksek Geiren Filtre Devresinin Veri Tablosu

76
 ANALOG ELEKTRONK - II Kaplan

SORULAR:

Devrenin frekans-kazan karakteristiini tablo-14.1'deki sonulardan yararlanarak

ekil-14.3'deki diyagrama orantl olarak iziniz? izim ilemi iin ekil-14.1deki
karakteristikten yararlanabilirsiniz.

,Devrenin kazanc geirgen olduu frekans bantlarnda ne kadardr? Aklaynz?

Yksek geiren bir pasif filtre devresi izerek almasn ksaca anlatnz?

ekil-14.3 40dB/Dekadlk Yksek Geiren Filtre Devresinin Frekans

Karakteristii

BAND GEREN FLTRE

KONU:

Opamp uygulamas olarak; 2. dereceden Band Geiren Aktif Filtre (Bandpass Pass
Filter) devresinin zellikleri ve alma karakteristikleri incelenecektir.

GEREKL DONANIM:

aret reteci
Osilaskop
G Kayna: 12V DC
Opamp (LM741 tipi)
Diren: 4K7,2x10K, 22K, 100K
Kondansatr:2x10nF

77
 ANALOG ELEKTRONK - II Kaplan

N BLG:

Band geiren filtre, belirli bir frekans aralndaki iaretleri geiren dndaki iaretleri
ise geirmeyen bir filtre devresidir. Rezonans (Fr) frekansnn her iki yanndaki yar
g noktalar arasnda bir grup frekansta alr. (Filtrenin k geriliminin ve
kazancnn maksimum olduu frekansa Rezonans frekans denir) Bu frekans snrlar
dnda frekans zayflar. En byk k gerilimi Rezonans frekansnda oluur ve bu
nokta tepe noktas olarak adlandrlr.

ekil-15.1'de opampla gerekletirilmi aktif band geiren filtre devresi grlmektedir.

Bu filtre devresi -40dB/dekad'lk bir eime sahiptir. Bu filtreye 2.dereceden band
geiren filtrede denilmektedir.

ekil-15.1 40dB/Dekadlk Band Geiren Aktif Filtre Devresi

Band geiren filtrede kazancn 0.707 kat olan frekanslara alt (FL) ve st (FH) kesim
frekanslar denir. Bu iki kesim frekans arasndaki blge Band Genilii olarak
adlandrlr ve devrenin Q'suna baldr.

Devrenin Q'su; devrenin direnci ile ters orantldr. Dk dirence sahip bir devre
yksek Q deerine sahiptir ve ok dar bir frekans band oluturur. Byk dirence
sahip devre ise daha az k iareti retir ve band genilii artar.
ekil-15.2'de band geiren filtre devrelerinin frekans tepkisini grmektesiniz.
Karakteristikten de grld gibi Band genilii FL ile FH arasnda olumaktadr.

78
 ANALOG ELEKTRONK - II Kaplan

ekil-15.2 Band Geiren Filtre Devresinin Frekans Tepkisi

DENEYN YAPILII:

ekil-15.1'de grlen 40dB/Dekadlk band geiren aktif filtre devresini deney seti
zerine kurunuz. aret retecini imdilik devreye balamaynz.

Devreye besleme gerilimlerini uygulaynz. Giri ve k iaretlerini lmek iin

gerekli osilaskop balantlarn yapnz. aret retecinin k genliini tepeden
tepeye Vin=1Vp-p sinusoydal bir iaret verecek ekilde ayarlaynz ve band geiren
filtre giriine balaynz.

aret retecinin genlii 1Vp-p deerinde sabit kalmak kouluyla frekansn 100Hze
ayarlaynz. Filtre knda k geriliminin tepeden tepeye deerini (Vo) osilaskopla
lerek sonucu tablo-15.1deki ilgili yere kaydediniz.

Band geiren filtrenin kazancn (A) hesaplayarak sonucu tablo-15.1'deki ilgili yere
kaydediniz.
aret retecinin frekansn, genlii sabit kalmak kouluyla 500Hz deerine
ayarlaynz. Band geiren filtre devresinin k iaretinin tepeden tepeye deerini
osilaskopla lerek sonucu tablo-15.1deki ilgili yere kaydediniz

Deneyi tablo-15.1de verilen her frekans deeri iin srayla tekrarlaynz. Elde ettiiniz
sonular tablo-15.1deki ilgili yerlere kaydediniz.

lme yaptnz her frekans deeri iin Band geiren filtre devresinin gerilim
kazancn hesaplayarak sonular tablo-15.1deki ilgili yerlere yaznz.
Band Geiren Filtre Devresinin rezonans frekans aadaki formlden bulunur.

79
 ANALOG ELEKTRONK - II Kaplan

bu formlde RP deeri;

ifadesine eittir. Devrenin Rezonans frekansn hesaplaynz. Sonucu aaya

kaydediniz.
Fr=_________________ Hz

Band Geiren Filtre Devresi; Giri areti Vin=1Vp-p Sinsoydal

Fin (Hz) 100 250 500 750 1K 1.25K 1.5K 2K 3K 5K
Vo (Vp-
p)
A=Vo/Vin

Tablo-15.1 Band Geiren Filtre Devresinin Bilgi Tablosu.

SORULAR:

Band geiren filtrenin frekans tepkisini tablo-14.1'deki sonulardan yararlanarak ekil-

15.3'deki diyagrama orantl olarak iziniz? izim ilemi iin ekil-15.2deki
karakteristikten yararlanabilirsiniz.

Devrenin kazanc geirgen olduu frekans bantlarnda ne kadardr? Bu konuda neler

syleyebilirsiniz?

Band geiren filtrenin kullanm alanlarnda rnekler vererek rnek bir uygulama
devresi iziniz?

ekil-15.3 Band Geiren Aktif Filtre Devresinin Frekans Karakteristii

80
 ANALOG ELEKTRONK - II Kaplan

BAND SNDREN FLTRE

KONU:

Opamp uygulamas olarak; 2. dereceden Band Sndren Aktif Filtre (Banreject

(notch) Filter) devresinin zellikleri ve alma karakteristikleri incelenecektir.

GEREKL DONANIM:

Osilaskop
G Kayna: 12V DC
Opamp (LM741 tipi)
Diren: 1K, 10K, 47K, 1M
Kondansatr: 2z10nF

N BLG:

stenmeyen veya parazit etkisi yapan iaretlerin devre zerindeki etkisini azaltmak
veya yok etmek iin band sndren filtreler kullanlmaktadr. zellikle ehir
ebekesinden dolay oluan parazitlerin eitli elektronik cihazlarda bozucu etkisini
nlemek amac ile bu tip filtrelerden yararlanlmaktadr.PRIVATE
Bant sndren filtrelere band durduran filtrede denilmektedir. Band durduran filtrenin
fonksiyonu band geiren filtrenin tersidir. Bu tip bir filtrede band genilii ierisindeki
belli bir grup frekans hari, dier tm frekanslarn geiine izin verilir.
ekil-16.1'de bir band durduran filtre devresi grlmektedir. Bu filtre; giri iaretinin
bir ksmnn evirmeyen girie uygulanmas hari, band geiren filtreye ok benzer.
Kondansatrlerin fonksiyonu ve her iki giriteki aktiflik bu filtrenin alma
karakteristiklerini oluturur.

ekil-16.1 Band Sndren Aktif Filtre Devresi

81
 ANALOG ELEKTRONK - II Kaplan

ekil-16.2'de Band sndren filtrenin frekans tepkisi grlmektedir. Karakteristik

dikkatle incelendiinde durdurulan band genilii, geen frekanslar arasnda bir
entik olarak grlmektedir. Durdurulan bandn alt ve st frekans limitleri
karakteristikte FL ve FH olarak iaretlenmitir. Devrenin Q faktr bu entiin dar
olacan tanmlar.

ekil-16.2 Band Sndren Filtrenin Devresinin Frekans Tepkisi

DENEYN YAPILII:

ekil-16.1'de grlen Aktif band durduran filtre devresini deney seti zerine kurunuz.
Devreye besleme gerilimlerini uygulaynz. aret retecinin k genliini 1Vp-p
sinsoydal bir iaret verecek ekilde ayarlaynz. aret retecinin k frekansn ise
tablo-16.1'de grlen ilk frekans deerine (50Hz) ayarlaynz.

k iaretinin tepeden tepeye deerini osilaskopla lerek tablo-16.1'deki ilgili yere

kaydediniz.

Band sndren aktif filtre devresinin 50Hzdeki gerilim kazancn hesaplayarak

sonucu tablo-16.1deki ilgili yere kaydediniz.

aret retecinin genlii sabit kalmak koulu ile frekansn tablo-16.1'de verilen 100Hz
deerine ayarlaynz.

Bu durumda band sndren filtrenin k iaretinin (Vo) tepeden tepeye deerini bir
osilaskopla lerek sonucu tablo-16.1'deki ilgili yere kaydediniz.

82
 ANALOG ELEKTRONK - II Kaplan

Tablo-16.1'de belirtilen her frekans deeri iin ayn lmeleri tekrarlaynz. Elde
ettiiniz sonular tablodaki ilgili yerlere kaydediniz. lmesi yaplan her frekans iin
devrenin kazancn hesaplayarak tablodaki ilgili yere kaydediniz.

Not:
Giri iaretinin (Vi) k genliinin her frekans deerinde 1VP-P olmasna dikkat
ediniz.

Band Geiren Filtre Devresi; Giri areti Vin=1Vp-p

Sinsoydal
Fin (Hz) 50 75 100 125 150 175 200 225 250 300
Vo (Vp-
p)
A=Vo/Vin

Tablo-16.1 Band Sndren Aktif Filtre Devresinin Bilgi Tablosu.

Devrenin rezonans frekans aadaki formlden bulunur.

Devrenin Rezonans frekansn hesaplaynz. Sonucu ilgili yere kaydederek sonucu

yorumlaynz?

Fr =________________ Hz

SORULAR:

Band sndren filtrenin frekans tepkisini tablo-16.1'deki verilerden yararlanarak ekil-

16.3'deki diyagrama orantl olarak iziniz?

Devrenin kazanc band durduran olduu frekanslarda ne kadardr?

Band sndren filtrenin uygulamalarna rnekler vererek bir uygulama devresi
iziniz?

83
ANALOG ELEKTRONK - II Kaplan

ekil-16.3 Band Sndren Filtre Devresinin Frekans Karakteristii

84