15 Tetori sht shpallur nga Asambleja e rural, prmirsimin e siguris s ushqimit

Kombeve t Bashkuara n vitin 2007 si dhe zhdukjen e varfris. Megjithse grat

dita Ndrkombtare e Grave Rurale. Kjo dhe vajzat n zonat rurale luajn role t Federata Kombtare e Asosacioni i
dit sht nj mundsi pr t njohur rolin rndsishme n familjet e tyre dhe Pyjeve dhe Kullotave Pronarve t Pyjeve
dhe kontributin e grave rurale n shtimin e komunitetet ku jetojn, ato ... Komunale, Shqipri Private, Kosov
prodhimeve bujqsore dhe zhvillimin
Albora Kacani
Gazet Periodike, Tetor 2017 www.forest-al.org het
r nda !
S
Shp ALA
F

F aleminderit zoti Pjetr Dema! Kjo sht nj

thirrje n mes t dits si pr Kryeministrin ashtu
edhe pr trupn diplomatike t vendeve demokratike...

...Vijon nga numri i kaluar


Pjetr Dema
Fotoja q shihni sht e Don GIOVANNI
FIOCCHI, i cili punon si famullitar n
Kishn e Shn Kollit, Kcir, PUK. Erdhi
nga Roma n vitin 1999 n moshn 39
vje pr t punuar si famullitar n kt
kish. N fillim kontaktoi me komunitetin
e besimtarve pr t prcaktuar kufijt e
pronave t kishs nga ku doln plot 40
hektar pyll, shkurre, kullot dhe tok
djerr. Pr 18 vjet rresht arriti ta
transformoj kt pron, duke e
shndrruar n pyll t vrtet me shum
lloje drursh, si: lis amerikan; n pemtore
me disa lloje pemsh frutore, si: arr,
FKPKK
vijon nga faqja 1
t bots, q po pajtohen me politikat
shaktrruese t mjedisit shqiptar. Vrtet
nj model tepr i goditur, t cilin nj njeri
q e do tokn shqiptare e bn publike, gj
q do t ishte e udhs ta bnte televizioni
publik shqiptar. Urimet m t mira pr
modelin e krijuar. Nj ekspozit e mre-
kullueshme q flet pr potencialin e toks
kur asaj i kushtohet menuri e prkushtim.
Kjo q zoti Pjetr Dema ndau me ne, t
bn t reflektosh pr at q po ndodh me
pjesn tjetr t pyjeve shqiptare. Me pak
presion q u b pr Vjosn dhe dy minis-
tra u nisn pr t frenuar tragjedin,
ndrsa tragjedia e pyjeve u takon t
gjithve dhe askush nuk ndihet! Pyjet po
priten e digjen dhe toka po humbet, ka t
kujton historin e tragjedis s t prbash-
kts. Kryeministri ndjehet mir n kt
qetsi, kur tragjedia luan aktin e saj final.
T shohim se si do shfajsohet n fushatn
e ardhshme zgjedhore. Ajo q duam t
bjm sht ti tregojm q ka zgjidhje, t model q i jep Kisha, q n rastin e
cilat rezultojn n mbrotje t toks, shtim
t t ardhurave e punsim t popullats
vendore. N 40 hektar tok pyjore Kisha
ka punsuar 16 malsor/e t Puks.
Prfytyro mundsin e nj milion e
TETOR 2017
lajthi, gshtenj marrone, qershi, etj. Apo liko, reel, likerna, raki, sallam, etj. Re- t arrihen suksese dhe t ardhura t dobi-
nj siprfaqe t konsiderueshme e zuri me zultatet shum mbreslnse: prona mori shme pr rritjen e mirqenies edhe n zo-
disa lloje t bimve mjek-sore. Vit pas pamjen e nj mikroferme me 16 t na e terrene t thella e t vshtira, kur
viti investoi pr ndrtimin e disa godinave punsuar gjithvjetor, e cila gjithashtu u punohet me mend dhe prkushtim!
q shrbenin pr prpunimin e produkteve dha nj prvoj t mrekullueshme fer-
bujqsore, blegtorale, pijeve dhe merve t komunitetit t besimtarve t Don Giovanni t prshndes!
produkteve t tjera ushqimore, si: mjalti, ksaj famullie, por dhe m larg, se si mund
katrqind mij hektarve q disponon jetojn n nj vend q ka autor t pr jetes. Ky q Pjetri na tregon
Shqipria. E shkruar mrekullisht nga Gar- shkatrrimit qeverin q e votoi vet sht modeli q do ishte realizuar n t
rett Hardin n 1968, Tragjedia e s pr- populli. Ajo q tregohet nprmjet gjith Shqiprin, sikur politik brsit
bashkts e merr temn te nj kullot q fotove dhe prshkrimit sht nj ek- t kishin synim Evropn dhe ligji t
shfrytzohej nga banort, ashtu si spozit e mrekullueshme q flet pr po- kishte hapur rrug dhe njjt si Kisha
Shqipria sot, pa ligje, rregulla apo norma tencialin e toks kur asaj dikush i del zot ashtu edhe familjet autoktone shqiptare
pr ta prdorur at. Ajo, ashtu si edhe pylli dhe i kushtohet menuri e prkushtim. t kishin marr prgjegjsin e t ishin
shqiptar sht e hapur pr t gjith bano- Pyjet e kan potencialin q ta trefishojn zbatuar rregulla pr t administruar t
rt. Ashtu si barinjt shtonin vazhdimisht
fermn ekzistuese mikroskopike shqip- prbashktn. Prfytyroni do familje
delet n kopet e tyre, shteti shqiptar kur i
tare. Ktu do t ishte e domosdoshme q shqiptare malsore me prgjegjsin pr
duket e arsyeshme e mbyll me moratorium
t organizohej nj vizit nga parlamenti t menaxhuar trefishin e toks q ka ak-
dhe e kthen n vend kultivimi t
dhe t gjith anetart e qeveris, pr tu tualisht, sa do rritej punsimi e t ardhu-
narkotikve, duke shtuar nga viti n vit
br thirrje q t reflektojn lidhur me rat dhe sa do ishte mbrojtur toka. Ktij
veprimtarin kriminale dhe tokn e djegur.
Ashtu si ndodhemi ne t pa bashkrendu- politikat aktuale pyjore q e ln pyllin modeli do i hapet rruga pr tu zbatuar
ar n prpjekjet q bjm n kt jetim dhe tokn pyjore n shkatrrim. kur qeveria t ket ligjruar transferimin
shurdhri t qeveris, me nj qeverisje t Dilema sht nse jemi apo nuk jemi n e ktyre burimeve tek do familje
kombit t pandrgjegjshm pr efektet e gjendje ti dalim zot truallit ku jetojm. malsore, ashtu si ka br kisha, e do
politikave dhe veprimit t tyre dhe me nj Duket sikur dika ka humbur n familje ti ket regjistruar kto pasuri.
shkujdesje t frikshme kolektive, ne gjysmn e shekullit t kaluar apo kurr Nse kjo ndodh shpejt, mund ti hap
shqiptart po e shkatrrojm tokn ton nuk e kemi pasur: Kur nuk jan t rreg- rrug stadit t rehabilitimit e prodhimit,
pyjore. Plotsisht e mundshme pr nj ulluara t drejtat e pronsis, qofshin kur tregjet do ken evoluar bashkvepri-
histori se si mund t pasuroheshin t kto formale apo informale - rregullatori min e ligjit q do t prcaktoj sferat e
gjith, nse shteti do e ligjronte kt i vetm i prdorimit t ktyre burimeve veprimit privat me at publik. T drejtat
t brishta natyrore, mbetet spontaniteti e private zvendsojn kontrollin publik
Shqipris kjo sht shndrruar n n nj gara e vjeljes s produkteve apo djegies dhe triumfi do t zvendsoj tragjedin
histori varfrie. Fermert jo t fortt q s tyre, veprimet njerzore ojn n e s prbashkts.
nuk kishin guxuar t shfrytzonin kt mnyr t paevitueshme n paksimin
mall pa zot q prbjn shumicn, pritet dhe shkatrrimin e atyre q natyra kishte Nj falnderim nga Federata Kombtare
q shpejt t mbeten me gisht n goj, e t investuar n shekuj e na i kishte ofruar e Pyjeve dhe Kullotave
 TETOR 2017

Albora Kacani tyre n panaire dhe aktivitete t tjera

Vijon nga faqja 1
... jan shpesh t pafavorizuara dhe t
diskriminuara. Sipas t dhnave t
Kombeve t Bashkura, n rang botror,
grat prbjn 43 prqind t fuqis
puntore n bujqsi dhe luajn nj rol
shum t rndsishm n sigurimin e
ushqimit pr familjet e tyre dhe
komunitetit. Megjithat, pr shkak t ku-
adrove politik diskriminues ose normave
t pabarabarta shoqrore, grat fermere
kan m pak akses se burrat pr t
siguruar pronsin mbi tokn, mbi inputet
bujqsore, financimet, ujin dhe energjin,
infrastrukturn, teknologjin dhe shrbi-
met kshillimore. Pr t kujtuar kt dit
nj grup grash dhe vajzash nga Peja,
Podujeva, Kaaniku, Shtrpca, Gjakova,
Istogu dhe Juniku, prfaqsuese t Sho-
qatave t Pronarve Privat t Pyjeve dhe
grupeve prodhuese n Kosov, bn nj
vizit n zyrn e Federats Kombtare t
Pyjeve dhe Kullotave t Shqipris. Ato u
njohn me punn disavjeare t Federats
n mbshtetje t fuqizimit t grave dhe
veanrisht rritjes s pjesmarrjes s tyre
n proeset vendim-marrse. Aktivitetet e
zhvilluara prfshijn fushatn e sukses-
shme ndrgjegjsuese Edhe un vendos
pr rritjen e numrit t grave n bordet e
Shoqatave dhe Federatave t Pyjeve si dhe
ndrgjegjsimin e tyre pr t drejtat mbi
tokn dhe pyllin. Aktualisht rreth 100
Shoqata t Prdoruesve t Pyjeve dhe 4
Federata Rajonale kan nj pjesmarrje
prej 20 - 30 prqind t grave n bordet
drejtuese t tyre. N fokus t aktiviteteve
t Federats kan qen gjithashtu edhe
takimet pr ngritjen e kapaciteteve t
grave rurale pr tu organizuar n grupe
prodhuese, si dhe rritjen e pjesmarrjes s
promovuese. Pr organizimin e ktyre
aktiviteteve, Federata ka patur dhe ka
mbshtetjen e vazhdueshme t
Koalicionin Ndrkombtar Toks - ILC
dhe Fondacionin Bashkojm Vlerat e
Natyrs me Njerzit CNVP. Dita
Ndrkombtare e Grave Rurale shrben
gjithashtu si nj rast pr t adresuar sfidat
dhe vshtirsit me t cilat prballen grat
rurale n mbar botn dhe n Shqipri si
qasja e kufizuar n burime dhe financime,
mungesa e t drejts ligjore mbi tokn,
mentaliteti dhe normat diskriminuese
shoqrore, pjesmarrja e ult n proeset
vendim-marrse dhe n programet e
trajnimit dhe edukimit. Federata
Kombtare e Pyjeve dhe Kullotave
Komunale sht plotsisht e angazhuar n
promovimin e t drejtave t grave dhe
forcimin e zrit t tyre. Fuqizimi i grave jo
vetm prmirson jetesn e familjeve dhe
komuniteteve t tyre por ndihmon n
arritjen e Objektivave Ndrkombtare t
Zhvillimit t Qndrueshm.

Fjalimi i Deputetes Almira Xhembulla
mbajtur n Parlamentin e Par Rural
rrugtimi t ri, por me mendje dhe zemr
n bashkpunim me kolegt do t punoj
pr t ndikuar n krijimin e nj kuadri
ligjor sa m t prshatshm n favor t
politikave zhvilluese rurale, sepse puna
me ju m solli mua ktu dhe fati e deshi
q t takohemi edhe n kt sall. Desha
t ndalem n disa shtje q i konsideroj
kye pr zhvillimin rural dhe q pr fat t
mir jan pjes e programit t qeveris
shqiptare ku fokus n kt mandat do t
ket rilindjen rurale. Finalizimi i reforms
s prons n zonat rurale do t nxis
padiskutim nismat afatgjata n zhvillimin
prandaj t gjith bashk duhet t shikojm
duke iu referuar edhe praktivave t mira
nga vendet evropiane pr mnyrn m t
mir pr ta adresuar kt prioritet. T
nderuar pjesmarrs, nse ka nj gj q ka
ndikuar drejtprdrejt n fuqizimin
ekonomik t grave dhe prmirsimit t
pozits shoqrore t tyre sht pikrisht
mbshtetja e grupeve prodhuese apo grave
siprmarrse n zonat rurale. Por ajo q
dua t them sht q, e drejta e toks pr
grat, krijimi i lehtsirave fiskale dhe
dhnia e kredive t buta duhet t jen
pjes e politikave tona n kt drejtim.
n kushtet ku duam t rrisim cilsin dhe
sasin e prodhimit, pa ulur vlerat pr t
arritur tregjet ndrkombtare. Ka shum
pr t br dhe jemi t gjith t
vetdijshm pr kt, por sot jemi ktu,
parlamenti sht m i pastr se kurr, i
mbushur me njerz q me punn e tyre t
palodhur gjenerojn t ardhura pr
familjet e tyre, prodhojn produkte
cilsore pr konsumatorin shqiptar e jo
vetm dhe promovojn e nxisin zhvillimin
e turizmit, duke ruajtur natyrn dhe duke u
kujdesur pr mjedisin. Nuk dua t zgjatem
n teknikalitete se jam e bindur q t

T dashur fermer dhe prodhues,

zonja dhe zotrinj! Kam nderin e
veant sot t flas n emr t grupit t
Miqve t Parlamentit Rural, nj grup
q do t mbshtes kt nism me
fokus lobimin dhe advokimin pr
politika efektive t zhvillimit rural, t
harmonizuara me legjislacionin e BE-
s me qllim q axhenda rurale dhe
prioritetet e saj t reflektohen n
politikat lokale, rajonale
kombtare. Si advokuese dhe lobuese
e t drejtave t fermereve pr m
shum se 10 vjet, i prulem me respekt
puns, prpjekjeve dhe mundit e
djerss tuaj. Pr vite me rradh t
gjith bashke jemi prpjekur t nxisim
zhvillimin n zonat rurale duke
promovuar produket dhe potencialet
natyore. Sot un i kam hyr ktij
e siprmarrjeve n bujqsi dhe turizm. E
drejta e paqart e prons ka qen nj
faktor pengues ky n zhvillim duke qen
Vitet e fundit gjat pjesmarrjes n
panaire dhe n aktivitete t ndryshme n
t gjith Shqiprin m ka br prshtypje
gjitha hallkat e zinxhirit t vlers t
zhvillimit rural jan diskutuar m s miri
kto dit. Por, n emr t grupit t miqve
q edhe t gjitha llojet e mbshtetjeve, nj fenomen shum pozitiv. Vajza dhe t parlamentit rural ju shpreh edhe njher
qofshin ato grante apo kredi e kan si djem t rinj prkrah prindrve t tyre duke gadishmrin ton pr t bashkpunuar
kriter ertifikatn e pronsis. Prmirsimi u kujdesur pa komplekse pr marketimin e me t gjith ju pr krijimin e politikave
i infrastrukturs n prgjithsi, por prodhimeve dhe shitjen e tyre. sht rritur favorizuese ndaj zhvillimit rural dhe
ndrtimi i kanaleve vaditse dhe rrugve interesi i tyre, padyshim, por duhet t jemi zhvillimit t strategjive sipas standardeve
t prodhimit n veanti do t rrisin akoma t vemendshm ndaj ksaj dukurie. evropiane. Ne do t mirpresim do nism
m shum prodhimin dhe aksesin n Arsimi profesional i t rinjve duhet t ligjore q e lehtson kt zhvillim.
treg. ertifikimi i produkteve, marka bazohet n nevojat q kan familjet rurale Gjithashtu m lejoni t shpreh
dhe lokale, zhvillimi i agroindustris dhe rritja dhe nevojat pr prmirsim paketash e mirnjohjen time, por besoj edhe tuajn
e pakets s shrbimeve turistike n zonat shrbimesh. N Ministrin e shtjeve pr t gjith organizatat dhe donatort q
rurale do t ndikojn ndjeshm n rritjen e Rurale n Suedi kishte edhe fonde t kan mbshtetur vazhdimisht zhvillimin e
t ardhurave t fermerve apo veanta pr rritjen e interesit t rinis pr qndrueshm t ktyre sektorve n
siprmarrsve n zonat rurale. Por, ajo q t jetuar n zonat rurale. Fillimi i mbar Shqipri. Suksese n kt nism dhe jemi
do ta konsideroja sfid pr ne edhe pr ju gjysma e puns. Qasja juaj nga niveli t angazhuar maksimalisht q kjo nism e
mbetet konsolidimi i ferms dhe rritja e vendor drejt atij kombtar, padyshim do mrekullueshme t mos ngelet vetm kaq.
aksesit ndaj fondeve t Bashkimit jet elsi i suksesit t ksaj nisme. Meqnse jemi n stinn e t vjelave edhe
Evropian. Skemat e subvencioneve dhe Bashkpunimi me universitetet apo trupat pse natyra nuk qen shum bujare me ne
incentivat e deritanishme nuk kan arritur profesionale dhe riaktivizimi i shrbimeve kt vit ju uroj nj sezon t mbar e me
t bjn aq sa duhet n kt drejtim, t ekstensionit sht nj domosdoshmri bereqet! Faleminderit dhe suksese!

(Me rastin e ditlindjes)
Federata Kombtare e Pyjeve
dhe Kullotave dhe Bordi
E njoha shum von, sa kishte humbur
dielli n murin natyror t vargmalit t
Runjs. Ulur n nj tavolin pune, mbushur
me gjithfar letrash. Kuptohet ngjyrash e
formatesh t ndryshme, por ama t shkruara.
Nj stilolaps t thjesht e nj laps i zi, marka
kineze vendosur nga e djathta e saj. Nj turr
librash e revistash n t majt. U ua n
kmb e m prshndeti. Shtrnguam duart,
dhe sakaq m afroi karriken prej druri dhe m
ftoi t ulem. Filluam t bisedonim pr pro-
jektet tona. Hakiu m tregoi mbi nj studim
pr arrn. Sistemin e shprndarjes s eksperi-
menteve. Rezultatet e matjeve, t rritjeve t
kampioneve t drurit, studimin e toks e
madhsin e kokrrave. M pas ai shfletoi puni-
min e tij t shkruar. Kishte cituar mjaft autor
anglez, rus, gjerman, italian, etj. T
prkthyera kuptueshm nga anglishtja e ru-
sishtja. Emrimin ia kishin dhn n N. B.
Peshkopi. Hartonte, projekte pr kulturat e
arrs, gshtenjs, lajthis, por edhe t qershis,
pr t cilat ndiqte mbjelljet dhe dinamikn
vegjetative. Megjithat kto nuk ishin ajo sil-
vikultura q ai kishte msuar n Fakultetin e
Pyjeve e q dashuronte pa mas. Por far t
bnte, ky ishte urdhr e vendim i Komitetit
Ekzekutiv.Por inxhinier Hakiu, i mkuar me
dashurin pr punn e studimin, kmbnguljen
dhe pasionin, si dhe fal zgjuarsis s tij, mbli-
dhte t dhna pr kulturat drufrutore, pyjore,
n libra, revista dhe n punn e prditshme
dhe shkruante, pr fmijt n revistat, pr rin-
in n gazetn e tyre tek rubrika e natyrs, pr
t rriturit n revista, gazeta etj., edhe pr spe-
cialistt agronom e inxhinier n revistat,
buletinet e artikuj shkencor. Me tematik, si
funksiononin indet e qelizat. Pse natyrn duht
ta ruanin e respektonin. Dobit e tyre duke
filluar nga organet vegjetativ, riprodhues,
frutat, gjethet, sythet e fjetur etj. Sipas gjuhs,
moshs, ai gjente edhe shtjet q ngrinte, deri
te kuriozitetet trheqse e t habitshme.
Kshtu q inxhinier Hakiu, kijoi shoqri t
mbl, plot dashuri njerzore n lagjen ku
jetonte e punonte n lagjen Dobrov t Pesh-
Gazets Jeto Gjelbr i urojn Haki
Kols: Shndet, mbarsi e krijim-
tari dhe 100 Vite t tjera n t
mir t vendit. Ju sigurojm se ju
jeni shum t rndsishm pr ne
dhe keni vn bashk me ne gurin e
themelit pr zhvillimin e pyjeve
dhe kullotave n Shqipri, pr
ciln ne ju jemi m shum se
mirnjohs, ndaj pr ju sdo t ket
asnjher pushim, sado q koha t
bj t vetn pr t gjith ne. Vendi
prballet me sfida me zbatimin,
duke adresuar nevojat
komuniteteve vendore, veanrisht
mbrojtjen, shrbimet mjedisore,
i ruajtjen e biodiversitetit
kopis, por me rrezatime deri n Malsit e
Vermoshit, Konispolit, Kors, Shkodrs etj.,
ku lexoheshin me endje e shum interes
shkrimet me plot dituri dhe filozofi natyrore.
Ai punoi me paprtueshmri, me pasion pr
dituri e krkime shkencore, me shpirt praktik
e n bashkpunim me kolegt agronom e
inxhinier pyjesh n situata relievesh mjaft t
ndryshme m se pesmbdhjet vjet rrjesht n
gjith hapsirn e gjr t Dibrs s poshtme,
q nga Kodrat e enokut e deri n fushat e
kodrinat e Shumbatit. Kur bujqsis filluan ti
tundeshin themelet s bashku me rendin
ekonomik t prons s prbashkt e puns
kolektive me pronarin e vetm shtetin, ai
transferohet n Ndrmarrjen Pyjore Peshkopi.
Por njohurit e thella t tij n fushn e
ekosistemit pyjor, ekologjis, prakticiteti i tij,
thesari i kulturs dhe mnyra e edukuar e
sjelljes me njerzit, njohja e gjer me
specialist pyjesh, e detyrojn q t
transferohet me pun n Tiran n Drejtorin e
Pyjeve dhe Kullotave me projektin e Banks
Botrore. Dhe ja si do t shprehet inxhinieri
Haki Kola n lidhje me detyrn e re dhe hyrjen
n botn e silvikulturs, e realiteteve
bioekologjike e biosistemeve t lidhura
ngushtsisht njra me tjetrn n dobi t
vetvetes e njeriut si qnia m aktive, pr
zhvillim (mjerisht n Shqipri pr shkatrrimin
barbar). M pas un e pata fatin t futem m
n detaje t situats s pyjeve e lidhjes s saj
me gjendjen sociale t Shqipris, si dhe me
kushtet ekologjike (H. Kola, Mesazh).
Inxhinieri dikur provincial q ishte marr m
shum me pemtari, u hodh i vrullshm plot
energji krijuese, me vullnet studimi,
projektimi, art drejtimi t dhjetra projekteve n
gjith pyjet e Shqipris dhe ja rezultati i par:
N fakt u gzova q Komuna Grekan m bri
kt nder duke m dhn ertifikatn: Hakiu
qytetar nderi n Grekan (N Dumre t
Elbasanit, Shtator 2009.) Dhe ja sepse: Nse
shkurret e Shqipris s Mesme do t trajtohe-
shin me prerje t pastra, fillimisht me
rotacione t shkurtra 5-15 vjeare, pas 30
TETOR 2017
lidhjen e pylltaris n zhvillimin ra pr t zhvilluar zinxhirin e
rural dhe ekonomik. Globalisht, vlerave t biomass s drurit pr
ndryshimet klimatike dhe energjia energjin e rinovueshme. Me
e rinovueshme po marrin nj shum mirnjohje dhe respekt n
vmendje m t madhe. Vendet e emr t kolegve, ju urojm pun
Ballkanit ende kan vshtirsi t t mbar edhe m tej n detyrn
bjn lidhjen me pyjet dhe ndry- fisnike pr t pasqyruar n
t shimet klimatike. Biomasa drusore mnyrn m t mir ashtu si
pr prodhimin e energjis sht ju dini t rejat bashkkohore
shum e rndsishme n formn e pr Pylltarin dhe Zhvillimin
saj tradicionale t drurve, por Rural, sektor kto t vlersuar
edhe t druve t zjarrit, por si shum jetike pr Shqiprin.
gjithashtu edhe forma t tjera t
e biomass s drurit po marrin m Bordi i Gazets Jeto Gjelbr,
shum rndsi. Megjithat, akoma Federata
ska politika specifike, kuadri rreg-
dhe ullator dhe standardet e miratua-
vitesh e gjith Shqipria do t ishte si u b
Dumreja n 700 hektar brenda 7 vitesh 1998-
2005 ( H. Kola, Mesazh). Pra specialisti i
mik dhe politik q po lindte, ai do t
shkruantej: Gora e Kors sht n nj
protest t pandrprer kundr shtetit q i ka
mirnjohur, inxhinieri Haki Kola, nga marr dhe po i pret n mnyr barbare Malin,
eksperimenti mjaft rezultativ kalon n nj pikrisht emrin e saj. Zagoria ankohet pr
prgjithsim me kufinj t gjer ekologjik, duke prerjen e pyllit t ilqeve qindravjeare, djegien
manifestuar guximin e tij pr nj tez e drurve e prodhimin e qymyrit pr n Greqi.
silvikulture tanim t re, por me efektivitet Lumi i Vlors e Piluri i Himars ankohen pr
ekonomik e siguri teknike biosilvike. Ai nuk prerjen e ilqeve qindravjeare, m t fundit t
ndalet vetm s shkuari me grupe t ndryshme mbetura, po kshtu Fter, Cora. T shpre-
pune n mbar Shqiprin, duke e shkelur at sojm se zri e ankesat e bazuara n logjikn e
pllmb pr pellmb sepse,tek i lexon n historis son shekullore t Gors, Zagoris
natyr, tek sheh t vrtetat e pathna, rrekesh dhe gjith malsorve t t tjer do t
ti shohsh e t bsh prova, sigurisht edhe t dgjohet ( H. Kola, Engjlli shptimtar i
tregosh (H. Kola, Mesazh). Dhe vrtet, ky Labris, Gazeta Shqip, m 3.04.2008). Po
maratonomak i gjelbr, ky shkenctar, dhe ktu shkruesi i artikullit H. Kola do t jap
ideolog i ekosistemit pyjor, ka shkruar m rrugzgjidhjet e ksaj drame t mjerueshme,
shum se 245 artikuj, studime, prkthime, mnyrn e operimit t ksaj nyje
manuale me filozofin e tij t thell, me vdekjeprurse pr pasurin pyjore t pa zot
vrtetsi, korrektsi, besnikri, e hollsit e dhe t fshatarsis q iu dhunohet dhe mo-
prshkrimeve t realiteteve ekologjike e hohet e drejta e pronsis t siprfaqeve pyjore
politikave n pylltarin shqiptare dhe tani s e prodhimeve t tyre. Nyje gordiane, e cila
fundi ai punon, studion, eksperimenton dhe i ende ka mbetur e pa zgjidhur edhe sot, fat-
prgjithson me traktatet e tij shke-ncore n keqsisht e mjerisht. Dhe ja me sa kultur e n
Republikn e Kosovs, q prbjn nj thesar mnyr prekse dhe figurative na shkruan ai:
t madh pr pylltarin shqiptare, ballkanike Tregjet dhe e drejta e pronsis kan qen
dhe m gjr, kulturn historike, t gjithmon armt e engjllit n gar me djallin
marrdhnieve ekonomiko shoqrore e e krkesn e tij pr rishprndarje t pasuris.
njohse deri n profeksionim t fshatrave e Po kshtu, mbshtetsit e institucioneve t
krahinave gjeografike shqiptare e kosovare me tregjeve e t pronave, n polemikn e va-
pasurit natyrore t tyre. Por far e zhdueshme me mbshtetsit e rishprndarjes.
shqetsonte pa mas, deri n revolt t Veprimet pr rishprndarje t pasuris kan
paprmbajtur kur vizitonte pyjet e ulta e t pasur kosto shum t lart shoqrore n
larta, pra shkurret, cungishtet e trungishtet Shqipri. H. Kola po aty). N rast se nuk do
inxhinierin bredhacak? Dhe ja si shprehet: t veprohet me urgjenc, pjekuri, maturi n nj
Un n fakt kam qen i sfiduar, sidomos qeverisje racionale ather do t vazhdoj
lidhur me marrdhniet shekullore t tragjedia e shkatrrimit t toks, t djepit t
drunishtes me njeriun dhe me t vrtetat e t jets, t asaj q zbukurohet pa ndrprerje ose
pavrtetat ndrmjet tyre, q gjenden n sjelljen vuan padrejtsisht dhunn e njeriut t
e banorve dhe zabeleve tona, ashtu si djallzuar ose t paditur. Dhe ja prshkrimi i
gjenden mbetjet nga historia psh. e tablos peisazhistike me penelata t imta:
Sknderbeut (H. Kola, Mesazhe). Ndrsa Toka q duhej ti vishte kto shpate malesh t
pena me plot logjik teknike, me nj zhbirim thepisura, sht zhveshur e djegur, drurt jan
t pa kompromis t realitetit, duke thurur me zvendsuar nga gmusha t rralla, me skelete-
mjeshtri t habitshme, por mjaft trheqse te zinj t mbetura pas zjarreve t njpasnjsh-
dukurit natyrore e shoqrore, sistemin ekono- me, si fantazma Vijon n fq. 5

Fuat Memelli - Boston
N kt shkrim, nuk e kam fjaln pr
zvndsimin e pirjes s ajit me at t
kanabisit. Gjetk dua t dal. E kam fjaln pr
mbjelljen e ajit nga fshatari Ferit Hysolli e
famija e tij, n fshatin Sinic t Devollit.
Njeriu puntor q sht msuar t roj me
djersn e ballit e n mnyr t ligjshme, e
gjen rrugn. Kshtu e gjeti para dy vjetsh
Feriti dhe bashkshortja e tij, Liria, t
ndihmuar edhe nga djali i tyre, Klodjan Hy-
solli. Ata nuk u morn si shum fshatar
shqiptar me kultivimin e kanabisit, por me
at t ajit, pasi deshn ta bjn gjumin t
qet. Nj pjes e mir e tokave n Sinic, pr
vshtirsit e terenit, pr largimin e disa
familjeve, pr mimin e lart t karburantit,
mbetn pa u punuar. . Athere kjo familje gjeti
nj rrug tjetr: at t kultivimit t ajit. Nj
far prvoje pr kultivimin e ksaj bime n
kt zon ekzistonte, pasi me nismn e
specilistit t shquar, Kio eku, kooperativa
kishte mbjell aj pr disa vjet n fshatin
Dardh, n toka t dobta, t cilat sipas
specialistit t msiprm, jan t mira pr ajin. shin hapsirn e nevojshme por edhe t kul-
Sigurisht tani n kushtet e reja t bujqsis
bujqsis s privatizuar, kt pun do ta bnin qllim q t ishte i pastn nga kimikatet. ajin
vet dhe t ardhurat do ti mernin po ata. Djali
i tyre i cili jeton n Kor, u lidh me nj
biznesmen grek. Q andej mori farn dhe
kshillat e nevojshme pr kultivim. Pr sig-
urimin e fidanave, farat i mbolln n farishte
n filim t pranvers. Pasi u rritn , n muajin
maj i mbolln n tokat e tyre n vendin
e quajtur SelishtSelisht q ndodhen n nj
lartsi prej rreth 1300 metra mbi nivelin e detit
n shpatet t br cop e ik deri cungishteve t dushqeve) (H. Kola, Mesazh).
n ekstrem, q u ikn toka me ritme t shpejta
drejt prrenjve lumenjve e deteve, sa her shi-
rat e furishm mesdhetar prplasen me t,
pasi zhegu i korrik-gushtit me zjarret pas tyre
e kan pjekur e i heqin at pak shtres t
mbetur ( H. Kola po aty). Lexojeni me kujdes
se me sa mjeshtri, me far teknike prdorimi
t koncepteve teknike me ato gazetareske jan
ndrtuar frazat, jan shprehur mendimet, duke
na dhn situatn e dhimbshme, por reale, t
besueshme, emocionuese e thellsisht bindse
pr plagt e shumta q po i shkaktohen nns
tok. Prgjat viteve e dhjetvjearve, tanim gshtenjn apo lajthin, kur jan n t njjtat
plot 40 vjet, inxhinieri Haki Kola (fatke-
qsisht ende pa titull shkencor) me prvojn e
tij praktike, me studimet e tij n literaturn
botrore mbi shkencn e pyjeve, me eksperi-
mentet e ngritura sipas metodikave e analizave
t rezultateve arrin t dal me tre postulate t
vlefshme pr silvikulturn shqiptare: ... nse
kodrat (shkurret e dushkajat cungishte) t
Shqipris s Mesme trajtohen me prerje me
eltira t vogla me cikle 5-10 vjeare, pas 20-
30 vitesh (prafrsisht) kthehen n pyje me
mbi 50% dushk e plot vitalitet e prodhim. Kjo
sht pr shum kodra me pyje, prej n
Gjirokastr e Leskovik, n t cilat prodhohet
qymyr, ku pjesa m e madhe e hapsirs sht
e mbuluar me shkurre, sht potencial pr
punsim t madh e prmirsim e prodhim t
bollshm, plot biodiversitet (H. Kola,
Mesazh). Dhe m posht ai vazhdon t vr n
dukje nj penges kryesore, e cila medoemos
duhet zgjidhur. Dhe ja: Problemi sht q
prgjithsisht shoqria ballkanike, e vea-
nrisht pylltart shqiptare kan msuar n
shkoll vetm konvertimin e jo trajtimin (t
Nj prvoj nga Sinica e Devollit
Mbjelljen e bn n rreshta t drejt, n largsi pr tharjen e tij, me ndarse dhe rjeta teli. I
80 cm rreshti nga rreshti dhe 40 cm bima nga shrbyen bimve me frezime. Feriti, si ish
bima. Qllimi ishte q bimt, jo vetm t ki- traktorist me prvoj, prshati nj frez dhe
frezioi gjith siprfaqen. Bimt, t cilat ishin
tivoheshin. Nuk u prdor asnj lloj plehu, me n vitin e dyt, dhan nj prodhim edhe m t
madh. Korjen e bn nga fundi i qershorit e
e mblodhn n muajin ngusht. Ishte nj pun e fillimi i korrikut. Si nj specialist i mire, Feriti
madhe kjo pasi korja do bhej me dor. Pr na tregon se korjen e filluan n prputhje me
kt patn ndihm nga njerzit e afrt. Tharja, e teknologjin, kur kishin elur rreth 70 pr qind
cila duhet br n hije, u krye n plevic, por e luleve. Pr t prballuar mbledhjen (korjen) e
jo n kushte aq t mira. Pr kt arsye nj ajit, morn 15 puntor m pages nga
pjes e tij , duke qn e ngjeshur, nuk u tha Mirasi, duke e prfunduar at brenda 10
mir, u dmtua dhe nuk ia pranuan. U knaqn ditve.Gjat korjes bhj edhe pastrami nga
me prodhimin e vitit t par, por jo sa duhet. barna t ndryshme, si dhe nga dheu q mund t
N pranvern e ktij viti ndrtuan nj hangar kishin bimt. Tharja sivjet u b n hangar dhe
marrdhniesh jan sot intelektualt shqiptar
Ku vazhdojn eksperimentet, vzhgimet e n regjimin e demokracis njzet e pes
trajtimi i ksaj teme me rndsi t madhe pr vjeare? Lexojm: juve pohoni me
silvikultort dhe ekonomin e Shqipris dhe mblsi jetshkrimin e nj njeriu q e do
t Kosovs. Studiuesi Haki Kola, pasi ka pr- Shqiprin, shqiptart e pyjet e tyre, i qan
gatitur edhe nj manual mjaft t rndsishm zemra pr papjekurin, mndjelehtsin q e
pr arrn, ai her pas here iu kthehet studi- karakterizon kohn e sotme, kur duket sikur
meve t tij t kaluara duke hedhur fasha t reja intelektualve iu sht operuar truri, jan
drite diturie, e theksuar vlerat e prdorimit t zhdukur, apo u kan prer duart e mbyllur
saj dhe dobit shumplanshe n ekosistemin gojn, pasi asnj shenj jete nuk japin, as nuk
bujqsor e pyjor. Lexojm: sht koha q pr shkruajn as nuk flasin (H. Kola, Mesazhe).
t larguar emocionet apo opinionet personale Vizitat e puns n shum qendra krkimore
t prdoret kalkulimi i kostos, si pr arrn, shkencore, n pyje t shum vendeve t bots,
pjesmarrs n shum konferenca ndrk- shkence, histori t pylltaris shqiptare dhe
kushte ekologjike me misrin, sojn apo grurin. ombtare, shoqruesi i mjaft grupeve t ek-
Koha po punon, eksperimentimi e tradita po spertve t pyjeve nga Evropa Perndimore e
demonstrojn q kto tre mrekulli t natyrs, m gjr i kan hapur horizonte t reja, si dhe i
t vlersohen e t pasurojn dijet e mirqenien kan dhn detyra pr zgjidhje n shkall ball-
njer-zore ( H. Kola, Mesazh). Arsenali i tij kanike. Lexojm: ... tash jam n pun inten-
teorik e praktik n fushn e ekosistemit pyjor, sive pr pyjet e ulta t Ballkanit pr nj pre-
njohja e thell e gjendjes s pylltaris shqip- zantim n Krongresin e radhs t IUFRO-s q
tare q inxhinier Hakiu nuk reshti s shkruari, mbahet n SHBA n Shtator (H. Kola,
s vizituari masive t ndryshme pyjesh n Mesazh, m 23.04.2014). Inxhinieri i apa-
Shqipri, mjerisht n agoni vegjetative, t jep sionuar pas pyllit, banorve t prhershm t
mendime dhe rrugzgjidhje. Dhe ja lexoni: tij, i dashuruar fort pas natyrs, nuk ka kryer
Zabeli i Niks (Lur S.M) kujtohet i prer eksperimente n laboratore me epruveta e
dhe i rirritur ashtu si e pam neve 40m t letrlakmuese, por atje ku nevojat e njeriut
lart, prap sht prer e djegur. Anglia dhe krkojn prodhimet e pyllit, atje ku ai sht
gjith Europa para dyqind vjetsh ishin djegur, shkrumbuar, sht shprfytyruar
pothuaj t prera plotsisht. Ata i bn q marrzisht me prerje sharlatansh, grryerje e
athere disa reforma dhe ringritja u realizua masakruar mbulesa biologjike e toks dhe
pr dy tre gjenerata njerzore, tashm kan kputur arteriet jetdhnse, duke u treguar nj
dhe u tepron, vendet duken si kopshtije doktor kirurg me bisturi manuriane, por mbi
madhshtore. Nse gjenerata jon do arrij t t gjitha nj psikolog i shquar i njohjes s
vendose piketat e pajtimit t njeriut me nat- thell t pyllit, t karakterit dhe temperamentit
yrn, s paku kemi br dika shum t vogl t tij. Prandaj ai do t shkruaj: Pra, ne duhet Firence 09. 10. 2016, Dr. Selman Mziu
pr nj fillim t ri ( H. Kola, Mesazh). Por n t shohim jo vetm drurt, por edhe pyllin, e
far gjndje morale, ideologjike, psikologjike cila sht mnyra me t ciln elementt indi-
TETOR 2017
cilsia ishte mjaft e mir. Biznesmeni grek u
knaq. Edhe fitimi sivjet ishte m i madh, pasi
u prodhuan 3 ton aj i that, i cili u shit me
6000 lek ( t vjetra) kg. Shmbull i Feritt pr
kultivimin e ajit, u ndoq sivjet nga agronomi
korar, Vask Thimjo, q sht dhndr n
Sinic. N tokat e njerzve t tij t afrt, mbol-
li 20 dynym aj. Nj shmbull tjetr n
Sinic , sht ai i Myzafer Memellit, pr kul-
tivimin e shafranit. Me ndihmn e djalit t tij, i
cili jetonte n Itali, siguroi farn e nvojshme.
Gjithashtu nga strukturat e Ministris s Bu-
jqsis, siguroi edhe dokumentacionin pr-
kats pr importin e farave si dhe pr tregti-
min n Itali. Ja , ky sht modeli q na jep
Sinica: t ardhura me pun t ndershme!
Prvoja e Sinics pr mbjelljen e ajit , shafra-
nit si dhe e fermerve t tjer n Shqipri q
kultivojn bim medicinale q sjellin mjaft t
ardhura, duhet prhapur e mbshtetur nga
qeveria shqiptare dhe dhe vartsja e saj, Minis-
tria e Bujqsis. Kjo mbshtetje duhet t filloj
pa vones, duke nisur qysh nga fillimi i vitit q
vjen. Kjo rrug si dhe t tjera dobiprurse e t
ligjshme, do bjn q jo vetm me polic, por
edhe me modele t tilla, etj, si dhe me mbsht-
etje nprmjet projektesh, do ti pritet rruga
kanabisit n Shqipri. Pr kt ndoshta nuk
mjafton vetm mbshtetja nga qeveria shqip-
tare, por ti krkohen fonde edhe BE-s, e cila
e njeh mir problemin e kanabizimit t
Shqipris dhe besoj se do ta zgjidh ca qesen,
t ciln deri tani e ka patur t shtrnguar.
viduale (pem, shkurre, krimba, zogj, kafsh
t egra, barra, etj) t punojn s bashku si
sisteme pr t br dika q sht m e madhe
se do pjes individuale. Njerzit t cilt nuk
mund ta shohin pyllin prtej drurve, jan aq
t prqndruar n t kuptuarit e pjesve t
veanta, sa q ata kurr nuk mund t gjejn se
si do gj n pyll sht e lidhur me shum
element e prbrs t ktij ekosistemi( H.
Kola Mesazh). Pr tu shprehur mbi ato ai
prdor revistat, gazetat, rrjetet sociale etj., t
cilat i ka mjaft pr zemr, duke i prdorur si
tryeza debati, dhnie prvoje prodhimi e
evropiane, si dhe pr drurt shtatlart q jan
si engjj q lidhin qiellin me tokn dhe kombi-
nate t fuqishme t natyrs q transformojn
materjen, t ciln e marrin dhe krijojn ener-
gji. Universi krijues shkencor, praktik, inxhini-
erik i pylltarit Haki Kola m ngjan pr kohn e
sotme me nj zgalem q aje, aje rrugn
vet, kur rreh vala me rrmbim fitimtar me
nder n jet, del ve ai q ka guxim (Fan
Noli, Zgalemi). Por, i veshur me rrobn e
gjelbr. Na shtyn, na ndrgjegjson pr tu
brumosur me ideologjin e gjelbr, me teorin
e teknikn e shkencave t pyllltaris, se vetm
kshtu do t jemi kujdestar t vrtet e t
vetm t pyllit, t zellshm, kmbnguls e
njkohsisht t guximshm n studime, krki-
me shkencore, zbatime praktike, pr t uar
prpara stafetn e blert t ksaj pasurie
shum t muar kombtare, me vlera t shum-
ta e t domosdoshme pr jetn e nj kombi.

Thomas J.McEvoy, quajtur Libri m i Mir i Pylltaris pr vitin 2004
Nga Shoqata e Pronarve t Pyjeve
Private - SHBA
P ylltaria me ndikim pozitiv sht nj
shembull pr pronart e pyjeve
privat dhe kujdestart e tyre pr t
menaxhuar tokn dhe pyjet e tyre pr t
mbrojtur vitalitetin ekologjik dhe
ekonomik. Duke lvizur prtej konceptit
t "pylltaris me ndikim t ult," Thom
McEvoy bashkon t kuptuarit dhe njo-
hurit m t fundit shkencore pr t
prshkruar nj qasje pr menaxhimin e
pyjeve q plotsojn nevojat e pronarve,
ndrsa n t njjtn koh ruajn integritetin
e ekosistemeve pyjore. "Pylltaria me
ndikim pozitiv" thekson potencialin e pyll-
taris pr t arritur prfitime t qndruesh-
me, tani dhe n t ardhmen, me investim
afatgjat duke zvendsuar prfitimin
afatshkurtr, dhe nevojat e familjeve sido-
mos pr brezat e ardhshm, - duke tejka-
luar nevojat e tanishme t individve.
Thom McEvoy ofron nj diskutim t plot
te bazat silvikulturore, t sintetizuar, duke
shpjeguar gjendjen aktuale t shkencs
pyjore n tema t tilla si toka pyjore, sis-
temi rrnjor, forma dhe funksioni i
drurve, dhe efektet e metodave t ndrysh-
me t prerjes s pyllit, organizmat e toks,
dhe kushtet stacionale. Ai gjithashtu ofron
kshilla t pamuara n shtjet ligjore e
financiare t menaxhimit, duke filluar nga
gjetja e profesionistve t aft t pylltaris
pr menaxhimin pr produktet e tjera
prve drurit, kalimin n tokat pyjore dhe
probleme t trashgimis e menaxhimit t
brezave t ardhshm. Pylltaria me ndikim
pozitiv ndihmon lexuesit t kuptojn
ndikimet e qllimshme t aktiviteteve
njerzore mbi pyjet dhe ofron strategji t
qndrueshme q ofrojn prfitime pa
dmtuar ekosistemet. Ajo flet direkt me
pronart e pyjeve private dhe kshilltart e
tyre dhe paraqet nj udhzues t ri pr t
gjith ata q merren me ekosistemet dhe
mbrojn pyjet, prodhimin e drurit, menax-
himin e toks, dhe shndetin afatgjat t
pyjeve.Nj nga pikat e forta t pylltaris
amerikane sht diversiteti i pronarve q
n totalin prej 298.26 milion hektar
zotrojn 58% t siprfaqes q jan
familje, individ apo biznese. Shtetet e
Bashkuara t Ameriks kan rreth 10 mil-
ion pronar pyjesh, t cilt kan lirin t
menaxhojn pyllin n pronsi sipas nj
ligji lehtsisht t kuptueshem pr ta, duke
krijuar me metodat e ndryshme q
menaxhojn peizazhe shum t ndryshme
n do pjes t vendit. Kujdesi e respekti
pr tokn dhe praktikat e trashguara nga
prindrit jan sekreti i pyllit m t mir.
Pjes nga prologu i librit:
Un pata fatin q vite m par teksa studi-
oja pr pylltari t takoja nj fermer, ndrsa
kisha ndaluar pr pushim pran nj burimi.
M kishte mbetur edhe nj vit pr tu
diplomuar dhe m dukej sikur i zotroja
TETOR 2017
cash e shtigjesh ishte ndrtuar nga familja.
M tej fermeri vijoi: pr do vit presim pak
drur, ama fitojm dukshm, pasi nj dru
nga ky pyll shitet gati me mimin q shiten
t gjith drurt e gjysm hektari n pyllin
q menaxhohet nga fqinji, duke shtuar me
tej, se un isha i pari pylltar q kisha shke-
lur n pyllin e tij. Ishte hera e dyt n jetn
time q shihja e prekja nj tok pyjore q
kurre nuk ishte punuar, djegur apo trazuar,
me prjashtim t nj shfytzimi shum t
leht. Dhe i vetmi pylltar q e kishte shke-
lur kt tok isha un. Po mendoja pr pa-
triarkun q e kishte gdhendur n gur kt
plan para 150 vitesh. far force e mbante
n fuqi kt plan pr 150 vite? Si ishte e
mundur q pylli kurr t mos ishte prer
m tepr se sa ai e kishte kshilluar si m
t prshtatshme? Ndrsa prpiqem t men-
doj, jan qindra pyetje q m vrtiten n
mendje. S pari n mendje m vinte fakti
q kjo familje asnjher nuk kishte
punsuar pylltar, reflektim i beft pr nj
student si un, i mbushur plot krenari pr
dijet dhe domosdoshmrin e mendjes pr
t br dhe arritur t tilla mrekulli... Ky
ishte nj msim q mu ngulit thell n
mendje e qndroi me mua deri sa u
prpoqa ta trajtoj tek libri: Pylltaria me
ndikim pozitiv. Dijet pr pyllin jan n
parim nj funksion i KUJDESIT dhe RE-
SPEKTIT pr tokn. Praktikat e mira jan
konceptet kryesore t studimit. Pasi e m- shum detaje, gj q ai e priti me knaqsi. natyra e dyt e atyre q msojn respekt,
soi se isha student n pyje, fermeri mu lut Dyshemeja e pyllit ishte trsisht e veanrisht kur msimet vijn nga
q t bja nj vizit tek toka e tij dhe ti mbuluar me nj shtres t trash lgushe, prindrit. Pr ata q nuk e kan fatin e mir
hidhja nj sy "lnds drusore". Meqnse q t bnte t ndjeheshe sikur po ecje mbi ti marrin kto msime nga tradita
nuk isha n nxitim dhe kjo mu duk in- sfungjer. Me lejen e mikut tim, u ndala dhe familjare, u jepet mundsia t mesojn n
teresante, vendosa ta pranoj ftesn. E fillova t rrmoj mbi lgush. Vazhdova t shkolla e libra.N rrugn e kthimit drejt
shoqrova at disa milje rrugs nga po ka- grmoj posht derisa e kalova shtresn e stalls, fermeri ngazllehej nga kompli-
loja drejt nj ferme t bukur e t mirmba- humusit, kalove edhe disa tufaza rrenjsh mentet q i kisha prdorur pa kursim derisa
jtur. I parkuam makinat prpara nj stalle. dhe filloi t m dilte pjesa minerale e toks. i kisha mbaruar t tra far mund t gjeja
Shpejt u futm n pyll dhe msova q Gropa ishte thelluar rreth 30 cm. Shpejt u n mendjen time. Pas pak minutash qetsi,
familja kishte rreth 250 hektar tok, nj e kujtova q nuk kisha hasur rast t till, me ai e bekoi strgjyshin q u la trashgim
treta e s cils prdorej pr zarzavate t kujdes e mbusha gropn q sapo kisha kri- rregullat dhe m pas tha q toka e mir dhe
freskta, misr, silazh, kullota e mish juar. Un e kisha humbur sensin e kohs durimi, ndoshta jan dy kushte themelore
gjedhi. Pjesa tjetr ishte pyll, q ishte n dhe nuk isha n gjendje t gjykoj nse ki- pr nj pyll t shndetshm dhe kjo ishte
pronsi t ksaj familje q kur njerzit shin kaluar minuta apo sekonda, por kjo gjithka familja kishte investuar.
ishin vendosur n at vendbanim dhe atmosfer sikur m humbi besimin n Megjithse nuk e vura n dyshim fjaln e
pikrisht strgjyshi i tij ishte njeriu vetvete. m fliste e un gati sdgjoja asgj. tij, n at koh, duke qen dshmitar i nj
prgjegjs pr heqjen e pyllit dhe hapjen e Shpejt m ra mendja q ky burr q m filozofie, kjo ishte vite prpara se un t
tokave pr bujqsi. Gjykuar nga mosha e solli n pyllin e tij shpejt do pyeste se far pranoja kt fjal t urt, si nj e vrtet
fermerit, si m dukej mua, dshmonte se mendoja. Asnj fjal tjetr sm vinte n themelore pr pyjet dhe, un kam qen
bhej fjal pr koh t hershme, pasi vet mendje, prve fjals perfekt dhe kt u dshmitar i t njjts dukuri n tokat py-
ai dukej n mosh t gjyshit tim. Nuk ki- prpoqa tia them me entuziazm. M von jore t tjera, q kan t kaluar t prbash-
shin kaluar tre minuta q kur i kishim ln m tregoi se prerjet e drurve ishin br kt, tok e pyll kaluar nga nj brez n tje-
makinat dhe nga ai shteg i mirmbajtur gjithmon nga familja, q pr transport trin, q t dyja kan t prbashkt tokn
mrekullisht u futm n pyll. Q n hapat e prdorte traktorin e arave, si dhe nj hark dhe legjimitetin, zakonisht pa ndihmn e
para un mbeta si i shtangur nga statura e q ishte vendosur mbi dy rrota me t cilin profesionistve. Tokat e patrazuara dhe
jashtzakonshme e pyllit, shumica drur ngrinin fundet e trupave pr ngarkes. Ato praktikat e mira jan themelet e nj ekosis-
gjethegjer me trungje me diametr 60-90 pak rregulla q zbatoheshin pr do vit, temi e shndetshm, dhe durimi sht vir-
cm, por edhe me shum drur t shprn- vinin nga brezi n brez q nga koha e tyt i familjeve pronare t pyjeve, q e
dar q kishin prmasa shum t mdha. strgjyshit. Rregulli kryesor q zbatohej menaxhojn tokn e tyre pr t prodhuar
Lartsia e drurve i kalonte t 30 metrat me nga t gjith ishte "t hiqej druri, q lnd drusore. Dijet pr pyllin, respekti pr
prjashtim t disa eltirave ku drurt ishin vlersohej se nuk e arrinte ciklin e prerjes tokn, praktikat e mira, toka e shndetshme
prer vitet e fundit dhe tenda e kurorave pa u thar, q un e vlersova si nj dhe durimi jan esenca e "pylltaris me
ishte akoma e pambyllur. Shpejt kureshtja hapsir kohore 10-vjeare" dhe prerja ndikim pozitiv" titull i librit nga ku sht
pr kt mrekulli mu shtua dhe i krkova gjithmon sht br vetm gjat muajve t marr ky prshkrim.
femerit q t ndaleshim e t shihja pak m dimrit. Nj sistem shum i rregullt rrugi-

Lindita Kokonozi
Pr her t par zhvillohet panairi Festa e
Mjaltit 23 Shtator, Librazhd - ku t gjith e
dim se sa shum njihet mjalti i Librazhdit -
ka qsht kthyer n nj tradit jo vetm pr
zonn, por duke ia dhuruar at edhe miqve, ku
sht plqyer nga t gjith brenda dhe jasht
vendit. Relievi dhe bukurit tona natyrore
ndikojn q t prodhohet gjithmon nj mjalt
me shije t ndryshme si: mjalt gshtenje,
akacie, shumllojshmri lulesh, etj., si dhe disa
varietete mjalti q gjenden n Librazhd. T
ftuar n kt ngjarje ishin prfaqsues nga
struktura t larta shtetrore, si dhe prfaqsues
nga biznesi brenda dhe jasht Librazhdit, pr
t vizituar nga afr produktet dhe vlerat e
zons ton. T shumt jan blet rritsit q ajin e malit t kultivuar, boronicat,
veprojn n territorin e Njsis Administrative
Quks, aty ku po zbatohet Projekti FLED nga
Fondacioni CNVP (Bashkojm Vlerat e
Natyrs me Njerzit) q financohet nga
Qeveria Suedeze nprmjet Agjencis Suedeze
pr Bashkpunim dhe Zhvillim Ndrkombetar
Sida. Po kshtu edhe n disa njsi t tjera t
bashkis Librazhd, ku bazuar edhe n progra-
met kombtare kjo bashki prkushtohet tiu
jap vmendje dhe t mbshtes kto biznese
apo fermer t vegjl me an t politikave
lokale q numri i tyre t shkoj gjithmon n
Bardhul Shehu
Qarku Dibr dallohet pr pasuri t mdha nat-
yrore dhe q pyjet zn rreth 60% t siprfa-
qes s toks, gj q tregon se fondi pyjor
prbn pr Qarkun nj potencial t rnd-
sishm mjedisor dhe ekonomik. Gjat viteve
t fundit n Qarkun e Dibrs ka pasur
dmtime t ndjeshme n pyje, ku dmtimet m
t mdha kan ardhur nga prerjet abuzive,
zjarret dhe mbikullotja. M qllim q t kemi
reduktim t ndrhyrjeve ne fondin pyjor,
Qeveria Shqiptare ka miratuar n Kuvendin e
Republiks s Shqipris Ligjin Nr. 5/2016
Pr Shpalljen e Moratoriumit n Pyje.
Megjithse gjith kjo pasuri pyjore, reforma
dhe moratorium si kuadr ligjor i prmirsuar,
Agjensit e Zonave t Mbrojtura dhe
Drejtorit e Pyjeve n varsi t bashkive t
reja kan plotsuar kuadrin e reforms institu-
cionale, prsri dmet, prerjet ilegale, djegia
dhe mos-kujdesi ndaj pyjeve vazhdon. Kjo
pasi komuniteti akoma nuk sht i
ndrgjegjsuar dhe pjesmarrs aktiv n pro-
ceset e mbrotjes s pyjeve. Pikrisht pr t
ndikuar n prmirsimin e ksaj situate, Pro-
jekti T luftojm korrupsionin n pyje
nprmjet ndrgjegjsimit publik dhe bash-
kpunimit sht nj gur n kulln e madhe cione n median vendore jan ndrmarr n
t prpjekjeve pr t ndryshuar kt realitet.
Projekti ka pr qellim t rris ndrgjegjsimin
dhe prfshirjen e komuintetit t zons dhe
organizatave t shoqris civile n aktivitetet
q kan t bjn me prmirsimin e
mirqeverisjes dhe e llogaridhnies, si nj
mekanizm kontrollues n dhenien e shrbi-
meve ndaj komunitetit. Ky projekt sht
mbshtetur financiarisht nga projekti PACT
(Partner s Bashku Kundr Korrupsionit) q
punon me fondet e Delegacionit Evropian n
Tiran. Objektivi i tij specifik sht Rritja e
angazhimit t organizatave t shoqrise civile
n qeverisjen e mir dhe luftn kundr kor-
rupsionit nprmjet fuqizimit t kapaciteteve
rritje, gj q do ndikoj ne rritjen e mirqenies
ekonomike n familjet e tyre. N Njsin
Administrative Quks bashkveprojn dy
organizata, CNVP me prfaqesues z. Janaq
Male dhe World Vision Albania me
prfaqsues z. Shptim Cura, ku secila prej
tyre ka objektivat dhe prioritetet n zbatim, pr
zhvillim t nj ekonomie t qndrueshme t
ktij komuniteti t fermerve rurale, nga ku
lindi dhe ideja e prbashkt e zhvillimit t ktij
panairi me t gjith fermert e grupeve
prodhuese t Njsive Administrative t
Bashkis Librazhd. Pavarsisht se n fokus
kemi mjaltin, ne nuk lm pa promovuar edhe
produktet e tjera t zons si bimt mjeksore,
sherebeln, trndafilin e egr,etj. Po kshtu n
kt panair nuk munguan edhe punimet
artizanale, si jan ato t drurit, punimet e
dors, si dhe ato ushqimore. Pjesmarrs n
kt panair me tendn e tyre ishte edhe
Administrata e Zonave t Mbrojtura Elbasan,
ku nprmjet fletpalosjeve apo prfshirjes s
guidave t ndryshme pr vlerat e turizmit
malor, Parku Kombtar i Shebenikut sht
kthyer n nj nga atraksionet e prhershme pr
t gjith turistt vendas dhe t huaj.
t tyre dhe financimit t iniciativave t tyre.
Projekti n nivel kombtar zbatohet nga Qen-
dra Kombtare Burimore e Trajnimit dhe
Asistencs Teknike (ANTTARC). Projekti
Te luftojm korrupsionin n pyje nprmjet
ndrgjegjsimit publik dhe bashkpunimit n
nivel lokal po zbatohet nga Qndra e Trajnim-
it pr Pylltari Komunale dhe Zhvillim Rural.
Kjo qendr do t bashkpunoj ngusht me t
gjith aktort vendor. Problemi kryesor q
adreson projekti sht dmtimi dhe prerja pa
kriter e pyjeve n Qarkun e Dibrs, masakra
mjedisore q kryhet nga dora e njeriut q
sht i pandrgjegjsuar pr ruatjen dhe mbro-
jtjen e tyre nga mosfunksionimi i ligjit dhe
mos zbatimi i tij nga institucionet prkatse, si
dhe indiferenca e komunitetit pr pyjet dhe
mjedisin n prgjithsi. Nprmjet aktiviteteve
t tij projekti synon q t rris ndrgjegjsimin
dhe aktivizimin e komunitetit pr t qen pjes
aktive dhe bashkpunuese me t gjith aktort
vendor n luftimin e fenomenit t korrup-
sionit n pyje n Rajonin e Dibrs. Takime
ndrgjegjsimi, grupe t vigjilencs, struktur
monitoruese n nivel qarku me gjith aktort
kryesor, dhe fushata monitoruese dhe promo-
mbjelljeve me dru jan transplantuar
kuadr t projektit. Megjithse nj nism e
vogl, dhe e fokusuar vetm n Njsit Ad-
ministrative Zerqan, Selisht dhe Muhur q
jan dhe pikat kye t kalimit dhe lnds
pyjore, projekti ka synuar t demostroj nj
mbulim t shtjes n gjith Dibrn. Por, sig-
urisht q m nj lule nuk vjen behari, por ky
projekt ishte nj instrument q vendosi n
lvizje t gjith potencialet njerzore, instituci-
onale, median dhe komunitetin pr t menduar
ndryshe pr mbrotjen e pyjeve. Shum nisma
duhet nga t gjith shoqatat e shoqris civile
dhe nj pun e bashkrenduar. Projekti jon e
hodhi nj gur, shum gur duhet pr t arritur
at q dshirohet, pyje t mbrojtura n Dibr.
TETOR 2017
Haki Kola - CNVP Shqipri rreptsisht rrnjn dhe t shkaktoj uj pr
t'u bashkuar n vrimn mbjellse. Thyerja
Vijon nga numri i kaluar e skajeve t
Mbjellja vrims me nj
shum e pirun rrnues
ngusht s lejon rrnjt dhe
bashku sht ujin n tokn
gabimi m i prreth. Kjo
shpesht q duhet t bhet
kopshtart nj praktik e
pyjor n mba- zakonshme e
r botn kan mbjelljes, ashtu
br. Ne si thellsia e
shpresojm q duhur e mbjell-
nj proces me dizajn t fuqishm dhe m i jes, thellsia e duhur e mulit dhe teknikat
qart do t na ndihmoj t shmangim ga- efektive t mulrimit.Sapo kopshti t jet
bimet e tilla t prbashkta dhe t bjm krijuar, fillon faza m e gjat dhe m e
disa gabime m t reja q jan m in- kndshme e kopshtaris pyjore: menaxhi-
teresante, kshtu q ne mund t msojm mi, vjelja dhe bashk evolucioni. Poten-
nga prvoja. cialisht, pjesa m e vshtir e ksaj faze
Prgatitja e toks sht t msuarit pr t br m pak dhe
Prgatitja e mir e vendit sht nj t lejoj sistemin t kujdeset pr veten, si
pararends kritik pr mbjelljen e kopshtit dhe t dij kur t ndrhyj dhe si. Kto
tuaj pyjor. Analiza dhe vlersimi i vendit pyetje, megjithat, jan pjes e procesit t
duhet t'ju ndihmoj t kuptoni kufizimet e zhvendosjes nga nj paradigm e koman-
toks tuaj n mnyr q t vendosni nse ds dhe kontrollit n nj nga pjesmarrja
ose si ta ndryshoni vendin ose si t'i kolektive si pjes e nj sistemi natyror.
prshtateni kushteve t pranishme. Ndrsa vzhgojm veten dhe kopshtet
Ngjeshmria e toks, pr shembull, sht tona prmes vallzimit t stinve, ne do t
jashtzakonisht e pranishme n shumicn msojm mnyrat m efektive pr t
e vendeve urbane, periferike, madje edhe udhhequr evolucionin e ekosistemit t
rurale dhe mund t kufizoj rreptsisht kopshtit, ne do t zgjedhim dhe kul-
rrnjn, lvizjen e ujit n tok dhe tivojm kulturat gjithnj e m t
shndetin e komuniteteve t organizmave kndshme pr t gjitha nyjet e ekosistemit
t toks. Grmimi i dyfisht, dalja me t kopshtit dhe do t fillojm Pr t reali-
dalt, hapja e radialit dhe teknika t tjera zuar potencialin e plot t kopshtaris py-
mund t'ju ndihmojn t merreni me dhera jore si nj mjet pr evoluimin kulturor dhe
shum t ngjeshura, ndrkoh q akti i personal, pr t mos prmendur mbi-
thjesht i mulerimit t toks dhe mbjellja jetesn kulturore dhe personale n nj
e bimve shumvjeare me sistem rrnjor bot dominuar nga thatsira. Mir se vini
t thell do t adresoj prfundimisht n aventurn e bujqsis organike! Infor-
shtjen e ngjeshjes s toks. Sfida t tjera macion i mir pr llojet e bimve, kaf-
t prbashkta t prgatitjes s faqeve shve dhe krpudhave dhe karakteristikat
prfshijn cilsi t dobt t toks, thellsi e tyre ekologjike sht thelbsor pr nj
t thell t toks, kripra rrugore dhe dizajn t mir t kopshtit pyjor. Do t keni
barra t kqija t vazhdueshme. Zgjedhja nevoj pr t dhna mbi madhsin,
e duhur e stoqeve, mbjellja dhe teknikat e formn dhe krkesat ekologjike t bimve,
mullzimit gjithashtu mund t ken efekte modelet e rrnjve t tyre,
t mdha afatgjata mbi fuqin dhe produk- qndrueshmrin dhe tolerancat dhe pref-
tivitetin e bimve. Shum mostra t erencat e tjera, si dhe habitatin am,
prdorimet njerzore dhe funksionet
shum her, dhe kto mund t ken rrnj ekologjike. Informacioni q ju ndihmon t
t dyshimta, t rrumbullakta ose t krijoni habitatin pr kafsh t egra t
dmtuara, t cilat do t rezultojn me stres dobishme si insekte, bretkosa, sala-
t bimve dhe madje me vdekje t para- mandrat dhe zogjt sht gjithashtu e
kohshme. Vini n shqyrtim me kujdes rndsishme. N mnyr ideale, ky infor-
ekzemplart para se t blini pr t siguruar macion do t vij n nj shumllojshmri
nj sistem t rrnjs cilsor ose t blini formatesh dhe nivelesh, detaje q kan t
stoqe t zhveshur t rrnjve, n mnyr bjn me pjes t ndryshme t procesit t
q t mund t shihni t gjith sistemin dizajnimit. Shtojcat n librat e kopshteve
rrnjor para mbjelljes. N tokat lymore, t pyllzuara ushqimore ofrojn kt lloj
skajet e vrims s mbjelljes shpesh bhen informacioni me mbi 600 lloje bimsh t
t zhytur n nj siprfaqe t qet dhe t dobishme dhe nj bollk t kafshve t
padeprtueshme, si pjes natyrale e pro- egra t dobishme pr dizajnimin dhe
cesit t grmimit. Kjo mund t kufizoj knaqsin e kopshtaris.

The picture you see is Don GIOVAN-
NI FIOCCHI,
who works as
a vicar in the
Church of St.
Koll, Kcir,
PUK. He
came from
Rome in
1999 at the
age of 39 to
work as a vicar in this church. At first
he contacted the community of believ-
ers to determine the boundaries of the
church property from which a total of
40 hectares of forest, shrubs, pasture
and fallow land emerged. For 18 con-
secutive years he managed to trans-
form this property, transforming it
Thank you Mr. Pjeter Dema! This is a
call in the middle of the day both for
the Prime Minister and for the Diplo-
matic Corps of democratic countries
of the world in Albania, who are in
agreement with the degrading policies
of the Albanian environment. Indeed,
an excellent model, which a man who
loves the Albanian land makes it pub-
lic, something that would be useful to
be made public by the Albanian Public
Television. Best wishes for the model
created! A wonderful exhibition that
talks about the potential of the land
when wisdom and dedication it is de-
voted. What Pjeter Dema shared with
us make us reflect on what is going on
with the rest of the Albanian forests.
With little pressure exercised about
Vjosa River and two ministers set off
to curb the tragedy, while the forest
tragedy belongs to everyone and no
one is heard! Forests are being cut and
burnt and the land is diminishing,
what brings up into memory the histo-
ry of the tragedy of the commons. The
prime minister feels good in this calm
when the tragedy plays its final act.
We will see what will be his excuses
in the upcoming electoral campaign.
What we want to do is to show that
there are solutions, which result in
land protection, increase in income
Kshilli botues: R. Ndreu, N. ollaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A. Kacani
Kryeredaktor: Prof. Dr. Vezir Muharremaj, Zv. Kryeredaktore: Nijazi Idrizi, Ferdin Liaj
Redaksia: H. Kola, A. Lila, M. Shehi, Prof. Dr. Sherif Lushaj
Adresa: Bulevardi Zogu I-r, Godina Zri i Popullit, kati 2-t
E-mail: info@forest-al.org/mobile: +355 68 20 77 157
into a real forest with many types of
trees, such as the American oak; in
orchard with some types of fruit trees
and employment of the local popula-
tion. On 40 hectares of forest land, the
Church has hired 16 highlanders of
Puka, now imagine the likelihood of
one million and four hundred thousand
hectares available to Albania. Written
wonderfully by Garrett Hardin in
1968, the tragedy of the commons
takes the theme of a pasture that was
used by residents, just like Albania
today, without laws, rules or norms to
use it. It, like the Albanian forest, is
open to all residents. Just as shepherds
constantly reared the sheep on their
flocks, the Albanian state, when it
seems reasonable, closes it with the
moratorium and turns the cultivation
of narcotics into place, adding to the
criminal activity and the burning
ground year after year. Just as we are
uncoordinated in the efforts we make
in this deafness of the government,
with an unconscious nation's govern-
ment for the effects of their policies
and action and with a fearsome collec-
tive carelessness, we Albanians are
destroying our forests. It is entirely
possible for a story of how all could be
enriched if the state were to legalize
this model that the Church has given,
which in the case of Albania has be-
come a history of poverty. Farmers -
not the toughs - who had not ventu-
liqueur, brandy (raki), salami, etc.
Very impressive results: the property
such as walnut, hazelnut, chestnut,
cherry, etc., and a considerable surface
planted with several medicinal species.
red to exploit this waif commodity that
make up the majority, are expected to
soon remain without anything and to
live in a country that has the perpetra-
tors of destruction the government,
which was voted by the people them-
selves. What is shown through photos
and description is a wonderful exhibi-
tion that talks about the potential of the
land when someone takes over the re-
sponsibility and dedicates wisdom and
devotion. Forests have the potential to
triple the existing microscopic Albani-
an farm. Here it would be necessary to
organize a visit from parliament and
all government members to be called
upon to reflect on current forest
policies that leave the forest without
custodian and forest land to ruin. The
dilemma is whether or not we are able
to master the land we live in. It seems
like something has been lost in the last
half of the last century or we have nev-
er had: When ownership rights are not
regulated, whether formal or informal
- the sole regulator of the use of these
fragile natural resources, remains the
spontaneity and the race of harvesting
products or their burning. Human
actions inevitably lead to diminishing
and the destruction of those whom
nature had invested for centuries and
provided us to live with. This - which
OCTOBER 2017
Year after year, he invested in the con-
struction of several buildings used for
the processing of agricultural products,
livestock, beverages and other food
products, such as honey, marmalade,
took the look of micro-farm with16
full time employees, which also pro-
vided a wonderful experience to com-
munity farmers of this vicarage, but
also farther on how to achieve success-
es and profitable returns for the growth
of wellbeing even in deep and difficult
areas, when working with mind and
dedication!
I greet you Don Giovanni!
By Pjetr Dema
Pjeter tells us - is the model that would
have been realized throughout Alba-
nia, as if the policy makers had the EU
as their main goal and the law to pave
the ways, and same as the Church,
even the autochthonous Albanian fam-
ilies to take over the responsibility and
to have been implemented rules for
administration of the common. Imag-
ine every Albanian highlander family
with the responsibility to manage the
triple of the land that it currently owns,
how much the employment would in-
crease and how much the land would
be protected. The way for implementa-
tion of this model will open when the
government has legalized the transfer
of these resources to every mountain
family, just as the church did, and eve-
ry family to have registered these as-
sets. If this happens soon, it can open
the way for rehabilitation and produc-
tion, when the markets will have
evolved the interaction of the law that
will define the spheres of private ac-
tion with the public one. Private rights
replace the public control and triumph
will replace the tragedy of the com-
mon.
Acknowledgment from the National
Federation of Forests and Pasture