Professional Documents
Culture Documents
Tig Kaynağı PDF
Tig Kaynağı PDF
METAL TEKNOLOJS
TG KAYNAI
521MMI242
Ankara, 2011
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ..................................................................................................................
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1.1. Koruyucu Gaz Kaynann Tanm ............................................................................... 3
1.1.1. MIG MAG Kayna............................................................................................. 3
1.1.2. TG Kayna .......................................................................................................... 4
1.2. Koruyucu Gaz Trleri ................................................................................................... 4
1.2.1. Argon ..................................................................................................................... 4
1.2.2. Helyum .................................................................................................................. 5
1.2.3. Karbondioksit (CO2) .............................................................................................. 5
1.2.4. Karml Gazlar .................................................................................................... 5
1.3. TG Kayna ................................................................................................................. 5
1.3.1. TG Kaynak nitesi............................................................................................... 5
1.3.2. TG Kaynanda Kullanlan Yardmc Elemanlar ................................................. 7
1.3.3. Kaynatma Teknii ................................................................................................. 8
1.3.4. TG Kaynann Avantaj ve Dez avantajlar ....................................................... 10
UYGULAMA FALYET ................................................................................................. 11
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 13
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 15
2. TG KAYNAI LE ALAIMLI ELKLERN KAYNAI .......................................... 15
2.1. TG Kaynak Yntemi ile Kaynatlan elikler ve Sebebleri ....................................... 15
2.2. Paslanmaz eliklerin TG Yntemi ile Kayna......................................................... 15
2.2.1. TG Kaynak Makinesinin Paslanmaz elik Kayna in Ayarlar..................... 15
2.2.2. Paslanmaz elik in Tungsten Elektrot Seimi ve Sebepleri ............................. 15
2.2.3. Tungsten Elektrot Ucu ......................................................................................... 16
2.2.4. Alaml elik Teller ........................................................................................... 16
2.2.5. Kaynak ncesi Temizleme .................................................................................. 16
2.2.6. Paslanmaz elik Kaynanda Kullanlan Gazlar ................................................. 16
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 17
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 19
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 20
3. TG KAYNAI LE ALMNYUM VE ALAIMLARININ KAYNAI...................... 20
3.1. TG Kayna ile Alminyum ve Alamlarnn Kaynann Endstrideki Yeri ve nemi ........ 20
3.2. Alminyum ve Alamlarnn TG ile Kayna .......................................................... 20
3.2.1. TG Kaynak Makinesinin Alminyum ve Alamlarnn Kayna iin Ayarlar 21
3.2.2. Alminyum iin Tungsten Elektrot Seimi ve Sebebleri .................................... 21
3.2.3. Tungsten Elektrot Ucu ......................................................................................... 21
3.2.4. Alminyum ve Alamlarnn lave Telleri.......................................................... 22
3.2.5. Kaynak ncesi Temizleme .................................................................................. 22
3.2.6. Alminyum ve Alamlarnn Kaynanda Kullanlan Gazlar............................. 22
3.3. Kaynak Sonras Temizlik lemleri ............................................................................. 22
UYGULAMA FALYET ................................................................................................. 23
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 25
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 26
4. TG KAYNAI LE BAKIR VE ALAIMLARININ KAYNAI .................................. 26
4.1. TG Kayna ile Bakr ve Alamlarnn Kaynann Endstrideki Yeri ve nemi ... 26
i
4.2. Bakr ve Alamlarnn TG ile Kayna ..................................................................... 26
4.2.1. TG Kaynak Makinesinin Bakr ve Alamlarnn Kayna in Ayarlar ........... 26
4.2.2. Bakr in Tungsten Elektrot Seimi ve Sebepleri............................................... 27
4.2.3. Tungsten Elektrot Ucu ......................................................................................... 27
4.2.4. Bakr ve Alamlarnn lave Telleri .................................................................... 27
4.2.5. Kaynak ncesi Temizleme .................................................................................. 27
4.2.6. Bakr ve Alamlarnn Kaynanda Kullanlan Gazlar ....................................... 28
UYGULAMA FALYET ................................................................................................. 29
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 31
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 32
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 34
KAYNAKA ......................................................................................................................... 35
ii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD 521MMI242
ALAN Metal Teknolojisi
DAL/MESLEK Kaynaklk
MODLN ADI TIG Kayna
Bu modl, TIG kayna ile alaml eliklerin, alminyum ve
MODLN TANIMI alamlarnn, bakr ve alamlarnn kaynann yapm ile
ilgili bilgileri ieren bir renme metaryalidir.
SRE 40/32
N KOUL Elektrik Ark Kayna 2 modllerini alm olmak
iii
iv
GR
GR
Sevgili renci,
Bu modl ile teknolojik bilgilerle donatlm, endstrinin ihtiyac olan TG kayna ile
ilgili bilgileri reneceksiniz.
1
2
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
ARATIRMA
3
1.1.2. TG Kayna
Kaynak yntemine adn veren Tunsten nert Gaz kelimesidir. Kaynak, bu kelimelerin
ba harflari ile anlr. Almancada tunsten metaline volfram denildiinden WIG olarak da
anlmaktadr.
TIG kaynak ynteminde ergimeyen tunsten elektrot ile kaynak yaplan para arasnda
elektrik ark oluur. Kaynak banyosu, bir nozlden gnderilen argon veya helyum gaz
tarafndan korunur. Kaynak ynteminde kullanlan tunsten elektrot erirken kaynak yaplacak
metal de eriyerek birletirme salanr. Gerekli grld hllerde ana metal ile benzer
yapya sahip ubuk eklinde ilave metalin kullanlmas ile kaynak gerekletirilir.
4
1.2.2. Helyum
zgl arl 0,179 kg/m3 olup havadan yaklak 7 kat daha hafiftir. Asal gazdr.
Kimyasal bakmdan ntr karakterdedir. Kokusuz, renksiz, monoatomik bir gazdr. Doal
gazdan elde edilir. Maliyeti yksek bir gazdr.
Gaz nitesi
TG kaynak ynteminde koruyucu gaz olarak sadece asal gazlar kullanlmaktadr. TG
kayna iin gerekli gaz basnl tplerden salanr. Burada kullanlan tpler, oksijen veya
dier basnl gaz tpleri gibi elikten imal edilmitir.
Basn altndaki gazn basncn ayarlayp kaynak blgesine sevkedebilmek iin basn
ayar tertibat tpn zerine taklr. Bu tertibatn zerindeki manometreden tpe yakn olan
tpteki gazn basncn, ikincisi ise litre / dakika olarak gaz debisini gsterir. Bazen gaz
debisi flovmetre ile de yaplr.
Kaynaa balamadan tp vanas alr, gaz debi ayar yaplr. alma srasnda verilen
aralarda ark snnce gaz akm da makinede bulunan selenoit valf tarafndan kesilir.
5
Kaynak torlar
TG kaynak ynteminde tor, i paras iin gerekli olan elektrik akmnn akm
kablosu ile tungsten elektroda iletmek, koruyucu gazn kaynak banyosunun zerini rtecek
biimde sevketmek grevini yerine getirmek iin gelitirilmi bir elemandr.
Tor ile kaynak makinesi ve gaz tp, soutma suyu ile balantlar deiik
kalnlktaki kablolar ve hortumlar ile salanr. Torta her aptaki tungsten elektrot iin tutucu
kovan bulunur. Torc ucuna koruyucu gaz nozlu taklr.
Tungsten elektrotlar
6
1.3.2. TG Kaynanda Kullanlan Yardmc Elemanlar
Ba maskesi
TG kaynanda kaynak maskesini elde tutmak imknszdr. Sebebi ise bir elde
kaynak torcu bir elde de ilave metal bulunur. Bu nedenle baa taklan ba maskesi, kaynak
ndan hem gzlerimizi hem de yzm korur.
7
1.3.3. Kaynatma Teknii
TG kaynak blgesi
TG kaynanda ark, tungsten elektrot ile para arasnda serbeste yanan koruyucu
gaz; argon, helyum veya bunlarn karmndan oluur. Enerji retecinin bir kutbu tungsten
elektrot dieri paraya baldr. Ark, sadece bir elektrik iletkeni ve ark taycs olan
tungsten elektrot ile para arasnda oluur. lave metal, kural olarak akm yklenmemitir.
Kaynak blgesine yandan veya nden elle ya da bir aparatla sevk edilir. Tor ile kaynak
makinesi, gaz tp ve soutma suyu ile balantlar deiik kalnlktaki kablolar ve
hortumlar ile salanr. Torta, her aptaki tungsten elektrot iin tutucu kovan bulunur. Tor
ucuna koruyucu gaz nozl taklr.
Kaynatma teknii
Tungsten elektrot ile erimi banyo ve ilave metalin erimi hldeki ucu atmosferden
elektrodun bulunduu koruyucu nozlnden (memesinden) gelen elektrotla e zamanl
olarak beslenen bir koruyucu gaz ile korunurak kaynatma ilemi gerekletirilir.
Kutuplama
Negatif kutup souk kutuptur; bu nedenle kaynak srasnda tungsten elektrodun akm
yklenebilirlii ve dayankll pozitif kutuplanmasna gre negatif kutuplanmas hlinde
ok daha yksektir. Alternatif akmda kullanm hlinde tungsten elektrodun akm
yklenebilirlii, doru akmda negatif kutuplanmadaki deere erimez ancak pozitif
kutuplanmaya gre birka kat daha yksektir.
Krater durumu
Ark altnda en son katlaan sv hldeki banyo, dikiin dier ksmlar gibi iyice ilave
malzeme ile doldurulmayabilir. Diki bitiminde arkn banyosunda bir derinleme meydana
8
gelir. Ayrca sv metalin soumas srasnda hacminin klmesi nedeniyle u kraterde
bzlme sonucunda bir ukur meydana gelir. Krater ukurundaki atlamalara da dikkat
etmek gerekir. Kaynak bitiminde krater boluu doldurulmaldr.
Amper ayar
Akm iddeti, her eyden nce nfuziyet derinliini etkiler. Ayarlanan akm iddeti
kaynak edilen para kalnlna uygun olmaldr. Para kalnlnn her mmsi iin gerekli
akm iddeti aadaki gibi hesaplanr.
elik doru akm (negatif kutup) -45A / mm
Alminyum alternatif akm -40A / mm
Ark boyu
El ile yaplan kaynakta ark boyu kaynak tarafndan ayarlanr; otomatik kaynak
hlinde ise elektrot ucu ile i paras arasndaki mesafe deitirilerek ark gerilimi ayarlanr.
9
Ark tututurulduktan sonra apraz hareketlerle balang noktas sv hle getirilir.
Sola kaynak teknii kullanlarak kaynak ilemine devam edilir. Tor, kaynak ynyle
yaklak 20 derece a yapmaldr.
lerleme hz
El ile yaplan kaynakta ilerleme hz, kaynak tarafndan iin gereine gre ayarlanr.
Otomatik makinelerde ilerleme hz nemlidir. Ar hz, kaynak dikiinin nfuziyetini ve
boyutlarnn azalmasna, eklinin bozulmasna, ok yava hz da kaynak dikiinin ebatlarnn
ar artmasna ve dikiin imesine neden olur.
1.3.4. TG Kaynann Avantaj ve Dez avantajlar
TG kaynann avantajlar
TG kaynainin dezavantajlari
10
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FALYET
TG kaynak makinesini aadaki ilem basamaklarna gre kaynak iin hazrlaynz.
11
KONTROL LSTES
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
12
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
13
6. Kaynak blgesine koruyucu gaz nereden gnderilir?
A) Torun uundaki nozlden
B) Hortumlardan
C) Kaynak makinesinden
D) Kablolardan
A) Diki boluu
B) Krater boluu
C) Kaynak boluu
D) Elektrot boluu
A) 75
B) 100
C) 20
D) O
A) Nfuziyet azalr.
B) Kaynak dikiinin ykseklii artar.
C) Kaynak dikii daha yksek olur.
D) Nfuziyet azalr.
10. Kaynakta ilerleme hznn az olmas dikite ne gibi zellikler meydana getirir?
DEERLENDRME
RENME FAALYET2
14
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
Alaml elikleri TG kayna yntemi ile kaynak yaparak birletirebileceksiniz.
ARATIRMA
2. TG KAYNAI LE ALAIMLI
ELKLERN KAYNAI
2.1. TG Kaynak Yntemi ile Kaynatlan elikler ve Sebebleri
TG kaynak yntemi ile btn elik trlerinin kayna mmkndr. TG kaynak
yntemi, dier yntemlere gre daha stndr. Alaml eliklerin kayna ise bir zellik
isteyen itir. Burada TG kaynak yntemi devreye girmektedir. zellikle paslanmaz elikler
iin TG kaynak yntemi idealdir.
2.2. Paslanmaz eliklerin TG Yntemi ile Kayna
Paslanmaz elikler, iinde en az % 10,5 orannda krom (Cr) ieren alamdr.
Paslanmaz eliin yzeyinde oluan ince fakat youn kromoksit tabakas korozyona kar
yksek dayanm salar ve oksidasyonun daha derine doru ilerlemesini engeller.
Kaynak edilebilen btn paslanmaz eliklere TG kayna yntemi uygulanabilir.
2.2.1. TG Kaynak Makinesinin Paslanmaz elik Kayna in Ayarlar
TG kaynanda kullanlan DC g niteleri sabit akm zelliine sahip ve kaynak
devresi yksek frekansl voltaj ile donatlm olmaldr. Derin nfuziyetli diki elde edilmesi
iin kaynak ileminin dz kutuplama ile (DC - ) yaplmas gerekir.
2.2.2. Paslanmaz elik in Tungsten Elektrot Seimi ve Sebepleri
Paslanmaz eliklerde kullanlan ular toryum, seryum ve lanton ile alamlandrlan
tungstenden imal edilmitir. Bu elektrotlarn en byk avantaj saf tungsten elektrotlara gre
daha kararl bir arka sahip olmalar ve daha yksek kaynak akmlar ile kullanlabilmeleridir.
15
2.2.3. Tungsten Elektrot Ucu
TG kaynanda tungsten u negatif ( - ) kutba balanr. Tungsten ular sadece bu
ularn taland tezghlarda talanmaldr. Talamaya boylamasna (uzunlamasna)
balanarak sivriltilmelidir. Toplama izgileri mmknse parlatlmaldr.
16
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
120x50x5 mm ebatnda iki adet paslanmaz eliin TG kayna ile kaynan yapnz.
17
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Paralarn, birletirilecek yzeylerini temizlediniz mi?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
18
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
DEERLENDRME
19
RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
ARATIRMA
3. TG KAYNAI LE ALMNYUM VE
ALAIMLARININ KAYNAI
3.1. TG Kayna ile Alminyum ve Alamlarnn Kaynann
Endstrideki Yeri ve nemi
Alminyum ve alamlar iin imalatta TG kayna, dier kaynak yntemlerinin
yerini almtr.
TG kayna optimum kaynak kalitesini artrr, azami arplma salar ve dekapan
gerektirmez. Bunun sonucunda kaynakl birletirmelerin zor eriebilir yerlerle tamamen
ulalamaz i blmlerinde bir potansiyel korozyona sebep olabilecek dekopan art
bulunmayacaktr. Bunun dnda kaynak ileri btn pozisyonlarda yaplabilir. TIG kaynak
yntemi ile alminyum ve alamlarnn ou sorunsuz kaynak yaplabilir.
20
dekapanla kimyasal olarak, basnla kaynakta mekanik olarak ve TG kaynanda ise arkn
kendisi tarafndan tahrip edilir ve kaynak ilemi daha salkl yaplm olur.
22
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FALYET
TG kaynak yntemini kullanarak alminyum alam malzemeyi aadaki ilem
basamaklarna gre kaynatnz.
23
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Paralarn birletirilecek yzeylerini temizlediniz mi?
2. Temizleme ilemi iin ee ve zmpara kd kullandnz m?
3. Kaynatlacak paralar kaln ise uygun kaynak az atnz m?
4. Kaynak makinesini kaynaa hazrladnz m?
5. Kaynak makinesinin amper ayarn yaptnz m?
6. Uygun akm ve tungsten u setiniz mi?
7. Almnyum ve alamlar iin alternatif akm kullandnz m?
DEERLENDRME
24
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
DEERLENDRME
25
RENME FAALYET4
RENME FAALYET4
AMA
TG kayna ile bakr ve alamlarnn kaynan yapabileceksiniz.
ARATIRMA
4. TG KAYNAI LE BAKIR VE
ALAIMLARININ KAYNAI
4.1. TG Kayna ile Bakr ve Alamlarnn Kaynann
Endstrideki Yeri ve nemi
Bakrn s iletme kabiliyetinin yksek olmas nedeniyle (elikten takriben be misli
daha fazladr) kaynak esnasnda verilen s ok abuk yaylr ve bunun sonucu olarak da
kaynatlacak bakr levhann kalml arttka s yaynm da artacandan bir n tavlamaya
ihtiya vardr. Ayrca bakrn syla genleme miktarnn da fazlal, bilhassa aln
birletirmelerinde iki para arasnda braklan araln kama eklinde olmas zorunluluunu
ortaya koyar. Bu iki hususa dikkat edilmesi art ile verilen kaynak karakteristiklerini
kullanarak bakr kolaylkla TIG kaynak metodu ile kaynak yaplr.
4.2. Bakr ve Alamlarnn TG ile Kayna
4.2.1. TG Kaynak Makinesinin Bakr ve Alamlarnn Kayna in Ayarlar
Bakr ve alamlarnn TG kaynanda doru akm, dz kutup (elektrot) kullanlr.
Sadece alminyum bronzlarnda alternatif akm tercih edilir. Doru akm makinesi den
karakteristikli olacaktr.
26
ekil 4.1: TG kaynak metodu ile bakr kayna
elik bakr ve alamlar TG kaynanda doru akmla negatif kutupta kaynak yaplr.
Tungsten elektrotlar, mmknse sadece tungsten elektrotlar iin kullanlan ince taneli
talama tezghlarnda, boylamasna sivri olarak talanr. Keskin ular krlmaya kar
dayankszdr. Sivri, konik ekil daha ok dk kaynak akmlarnda, dz alml ekil ise
mekanik kaynakta eit nfuziyet iin kullanlr.
4.2.4. Bakr ve Alamlarnn lave Telleri
Mekanik temizleme
Tel fra, zmpara veya polisajla temizlenmelidir.
27
4.2.6. Bakr ve Alamlarnn Kaynanda Kullanlan Gazlar
28
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FALYET
TG kaynak yntemini kullanarak alminyum alam malzemeyi aadaki ilem
basamaklarna gre kaynatnz.
29
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Paralarn birletirilecek yzeylerini temizlediniz mi?
2. Temizleme ilemi iin ee ve zmpara kd kullandnz
m?
3. Kaynatlacak paralar kaln ise uygun kaynak az atnz
m?
4. Kaynak makinesini kaynaa hazrladnz m?
5. Kaynak makinesinin amper ayarn yaptnz m?
6. Uygun akm ve tungsten u setiniz mi?
7. Almnyum ve alamlar iin alternatif akm kullandnz
m?
DEERLENDRME
30
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
A) U boylamasna talanmaldr.
B) U enlemesine, sivri konik ekilde, temiz bir talama tezghnda talamaldr.
C) U kt ekilde talamal.
D) U yuvarlak talanmal.
A) Bakr- kalay
B) Bakr-cinko
C) Saf bakr
D) Alminyum bronzu
DEERLENDRME
31
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aada ekli verilen malzemeleri TIG kaynak yntemi ile birletiriniz.
KONTROL LSTES
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
32
8. Kaynak paravannda aspiratr altrdnz m?
Tekniine Uygun Ark Oluturarak Diki ekme
9. Kaynak iin uygun tor alarn uyguladnz m?
10. Kaynak iin uygun tungsten elektrot ve ilave tel seimi yaptnz
m?
11. Kaynak yaplacak metallere uygun elektrot u as ve ilave tel
asn ayarladnz m?
Kaynak Dikiini Temizleme
12. Dikii rendiiniz gibi temizlediniz mi?
13. Kaynak dikiinin genel grnn beendiniz mi?
14. Tekniine uygun tam bir birletirme yapabildiniz mi?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
33
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FALTET1N CEVAP ANAHTARI
1 C
2 C
3 A
4 B
5 D
6 A
7 B
8 C
9 A
10 D
1 D
2 C
3 B
4 A
5 C
1 C
2 A
3 B
4 C
1 B
2 A
3 B
4 D
34
KAYNAKA
KAYNAKA
ANIK Selahaddin, Kaynak Teknii Cilt 2, stanbul Teknik niversitesi,
stanbul,1982.
ANIK Selahaddin, Murat VURAL, Gazalt Ark Kayna (TG-MIG-MAG),
Gedik Eitim Vakf, Yayn Nu:3, stanbul.
ODABA Can, Paslanmaz elikler, Askaynak, stanbul, 2002.
OUZ Burhan, Demird Metallerin Kayna, Oerlikon yaynlar, stanbul,
1990.
SERFEL Y. Saip, Kaynak Teknolojisi 3, Ankara, 2003.
35