Rachunek prawdopodobiestwa MAP1064

Wydzia Elektroniki, rok akad. 2008/09, sem. letni

Wykadowca: dr hab. A. Jurlewicz

Wykad 3: Transformata Fouriera

Zamy, e f (t) jest okrelona na R, ograniczona, okresowa o okresie 2T i spenia warunki

Dirichleta. Oznaczmy = . Wtedy
T
T
Z
int
f (t)eint dt.
X
f (t) = cn e , gdzie cn = (1)
n= 2
T

Moemy zapisa to w postaci

ZT

f (s)eins ds eint
X
f (t) =

2

n= T

lub
1 X
f (t) = F (n),
2 n=
gdzie
ZT
F (n) = f (s)ein(st) ds
T

W granicy, przy T , a rwnowanie 0+, tzn. gdy funkcja f (t) przestaje by

okresowa, zachodzi:

Twierdzenie cakowe Fouriera:

Dla dowolnego t
Z
1 Z
f (t) = d f (s)ei(st) ds
2

przy zaoeniach, e:
R
f (t) jest bezwzgldnie cakowalna na R, czyli |f (t)|dt <

(tzn. caka ta jest zbiena)

f (t) spenia warunki Dirichleta na dowolnym przedziale ograniczonym.

Inny zapis pokazuje analogi do (1):

Z
1 Z
f (t) = c()e it
d, gdzie c() = f (s)eis ds
2

Std idea transformaty Fouriera.

1
Definicja.

Niech f (t) bdzie funkcj okrelon na R.

Transformat Fouriera funkcji f (t) nazywamy funkcj zespolon
Z Z Z
f() = it
f (t)e dt = f (t) cos(t)dt i f (t) sin(t)dt, R.

Inne oznaczenie: f() = F(f (t))().

Popularna interpretacja: t - czas (lub dugo fali), - czstotliwo (lub liczba falowa))
f()- widmo (charakterystyka widmowa, gsto widmowa) funkcji f (t),
|f()| - widmo amplitudowe,
() = Arg(f()), argument gwny z przedziau [, ] - widmo fazowe

Fakt.
Jeeli f (t) jest bezwzgldnie cakowalna na R, to transformata Fouriera funkcji f (t) jest
dobrze okrelona.

Wynika to z tego, e |f (t)eit | = |f (t)|.

Uwaga.

Jeeli f (t) jest funkcj parzyst, to

Z
f() = 2 f (t) cos(t)dt.
0

Jeeli f (t) jest funkcj nieparzyst, to

Z
f() = 2i f (t) sin(t)dt.
0

Przykady do zad. 2.1

2
Podstawowe wasnoci transformaty Fouriera:
Zamy, e f (t), g(t) s okrelone na R i bezwzgldnie cakowalne na R
R
(1) |f()| |f (t)|dt < ,

zatem f() to funkcja ograniczona

(2) f() to funkcja ciga (dowd wymaga zaawansowanych metod)
(3) liniowo
Dla dowolnych , R, dla h(t) = f (t) + g(t) mamy
h() = f() + g()
Dowd:
R R
h(t)eit dt = f (t)eit dt + g(t)eit dt = f() + g()
R
h() =

(4) przesunicie w czasie

Dla dowolnego a R, dla h(t) = f (t + a) mamy
h() = eia f()
Dowd:
s=t+a
R ds=dt
R R
h() = f (t + a)eit dt = = f (s)ei(sa) ds = eia f (s)eis ds = eia f()

t
s

(5) modulacja
Dla dowolnego a R, dla h(t) = f (t)eiat mamy
h() = f( + a)
Dowd:
R
h() = f (t)eiat eit dt = f (s)ei(+a)t ds = f( + a)
R

(6) skalowanie
Dla dowolnego a 6= 0, dla h(t) = f (at) mamy
1
 
h() = f
|a| a
Dowd: Dla a > 0 mamy
s=at
R ds=adt
1 Z 1
 
i s
h() = f (at)eit dt = = f (s)e ds = f
a

t a a a

s

Dla a < 0 mamy

s=at
R ds=adt
1
Z
1
 
1
 
i s
h() = f (at)eit dt = = f (s)e ds = f = f
a
|a|

t a a a a

s

Przykady do zad. 2.2 (a)-(d)

3
 (7) pochodna w spektrum
R
Jeeli h(t) = tf (t) jest bezwzgldnie cakowalna na R (tzn. |tf (t)|dt < ),

0 d
to istnieje ciga pochodna f () = f () oraz
d
Z
0
f () = f (t)(it)eit dt = ih()

Jeeli hm (t) = tm f (t), m N, jest bezwzgldnie cakowalna na R

R m dm
(tzn. |t f (t)|dt < ), to istnieje ciga pochodna f(m) () = f () oraz
d m
Z
f(m) () = f (t)(it)m eit dt = (i)m hm ()

(8) pochodna w czasie

0 d
Jeeli f (t) = f (t) jest ciga oraz bezwzgldnie cakowalna na R
dt
R 0
(tzn. |f (t)|dt < ), to

fc0 () = i f()
dm
Jeeli f (m) (t) = f (t), m N, jest ciga oraz

dtm
|f (r) (t)|dt < dla kadego 0 < r m, to
R

(m) () = (i)m f()

fd

Przykady do zad. 2.2 (e)-(g)

Tabela: Wasnoci transformaty Fouriera

h(t) h() Uwagi

liniowo f (t) + g(t) f() + g()

przesunicie w czasie f (t + a) eia f()
modulacja f (t)eiat f( + a)
1
 
skalowanie f (at) f a 6= 0
|a| a
pochodna w spektrum (i)m tm f (t) f(m) () mN
pochodna w czasie f (m) (t) (i)m f() mN
splot (f g)(t) f() g()

4
Jednoznaczno przeksztacenia Fouriera
Transformata Fouriera F : f (t) 7 f() to odwzorowanie z jednej rodziny funkcji w
drug.

Twierdzenie.

Jeeli f (t), g(t) s bezwzgldnie cakowalne na R

oraz f (t) = g(t) dla prawie wszystkich t
(tzn. zbir {t : f (t) 6= g(t)} jest skoczony albo nieskoczony przeliczalny,
albo nieprzeliczalny o dugoci (mierze Lebesguea) 0, jak np. zbir Cantora),
to f() = g() dla kadego .

Na odwrt, jeeli f (t), g(t) s bezwzgldnie cakowalne na R oraz f() = g() dla
kadego , to f (t) = g(t) dla prawie wszystkich t.

Odwrotna transformata Fouriera.

Z twierdzenia cakowego Fouriera wynika, e jeeli f (t) jest bezwzgldnie cakowalna na R

i spenia warunki Dirichleta na dowolnym odcinku ograniczonym, to dla dowolnego t

1 Z
f (t) = f ()eit d. (2)
2

Po prawej stronie mamy tzw. odwrotn transformat Fouriera funkcji f().

W oglnym przypadku zachodzi

Twierdzenie.

Jeeli f (t) i f() s bezwzgldnie cakowalne na R, to rwno (2) zachodzi dla prawie
wszystkich t.

Przykady do zad. 2.3, 2.4

5
Splot funkcji:
Definicja.

Zamy, e f 2 (t), g 2 (t) s bezwzgldnie cakowalne na R.

Definiujemy now funkcj - splot funkcji f i g:
Z
def
h(t) = (f g)(t) = f (s)g(t s)ds.

Uwaga.
Przy podanych zaoeniach splot f g jest dobrze okrelony dla wszystkich t.
(W oglnym przypadku wystarczy, e f (t), g(t) s bezwzgldnie cakowalne na R, i wtedy splot
jest dobrze okrelony dla prawie wszystkich t.)

Wasnoci splotu funkcji:

(1) przemienno f g = g f
Dowd:
ts=u



R ds=du

1
Z

(f g)(t) = f (s)g(t s)ds =

=
a f (t u)g(u)(du) = (g f )(t)
s



u

(2) czno f (g h) = (f g) h

(3) f (g + h) = f g + f h
(cf ) g = c(f g), c R

Twierdzenie.

Jeeli f (t) i g(t) s bezwzgldnie cakowalne na R, to h(t) = (f g)(t) jest bezwzgldnie

cakowalna na R oraz
h() = f() g()
Szkic dowodu:
Cakowalno h wynika z twierdzenia
! Fubiniego. !
R R
tw.Fubiniego R R
h() = f (s)g(t s)ds eit dt = f (s) g(t s)eit dt ds =

!
R R
= f (s)eis g(u)eiu dt ds = f() g()

Przykady do zad. 2.5, 2.6

6
Funkcja delta Diraca (t)

Definicja (nieformalna):

Delta Diraca (t) to funkcja speniajca warunki:

0 dla t 6= 0
(t) =
dla t = 0

R
(t)dt = 1

Paul Dirac wprowadzi nieformalnie taki obiekt w mechanice kwantowej w 1928 r. cis
i poprawn definicj podaa teoria dystrybucji w latach 40-tych i 50-tych XX wieku.
Intuicje: (t) reprezentuje nieskoczenie wielki impuls pojawiajcy si w chwili t = 0 i
trwajcy nieskoczenie krtko, przy czym efekt dziaania tego impulsu (mierzony cak
po caej prostej) jest jednostkowy.
Inna interpretacja: (t) reprezentuje mas jednostkow skupion w punkcie 0.

Konstrukcja delty Diraca:

1

0 dla |t| > n
Bierzemy cig impulsw prostoktnych pn (t) =
n

dla |t| 1
2 n

R n 2
Zauwamy, e = 1 dla kadego n.
pn (t)dt =
2 n
Delt Diraca definiujemy jako granic (t) = lim pn (t).
n
R R
Wtedy (nieformalnie) mamy (t)dt = lim pn (t)dt = 1.
n

50
pn(t)
n=1
n=2
n/2
n=10
n=100

pole=1

0
0
1/n 0 1/n 0

7
Wasnoci delty Diraca:
R
(1) Jeli f (t) jest ciaga w punkcie t = 0, to f (t)(t)dt = f (0).

(Jest to jedna z alternatywnych definicji delty Diraca.)

(2) f (t)(t a) = f (a)(t a) dla dowolnego a R

R
(3) Jeli f (t) jest ciaga w punkcie t = a, to f (t)(t a)dt = f (a).

R
(4) f (t) (t a) = f (s)(t a s)ds = f (t a)

Rt
(5) (s a)ds = (t a),

1

0 dla t 0
gdzie (t) = (funkcja Heavysidea).
1 dla t > 0 0

0
!
funkcja Heavysidea (t)
1 b
(6) (at + b) = t+ dla dowolnych a 6= 0, b R
|a| a

Uwaga:
a(t), a R, to funkcja speniajca warunki:


0 dla t 6= 0 R
a(t) = oraz a(t)dt = a.

dla t = 0

Transformata Fouriera delty Diraca:

Z wasnoci (1) mamy () = ei0 1.

1
Zn
sin n


n sin(t) t= n1
(Zauwamy, e pn () = 2 cos(t)dt = n  = dla 6= 0, a pn (0) = 1
2 t=0
n
0

Std lim pn () = 1 = () dla kadego .)

n

Dla f (t) 1 mamy zatem f() = 2() (z transformaty odwrotnej).

8
Tabela: Transformaty Fouriera podstawowych funkcji

f (t) f()

et dla t 0


1



1 + i

0 dla t < 0
2
e|t|
1 + 2
2 2
et e 4

2 sin()
1 dla |t| 1 dla 6= 0






0 dla |t| > 1



2 dla = 0

i(1 ei )
1 dla 0 t 1 dla 6= 0









0 dla pozostaych t
1 dla = 0

1 2()

(t) 1