Chú Giải Sách Thánh Vịnh - LM Nguyễn Thế Thuần

Kinh Thnh chuyn khoa Ca vnh (Thnh vnh)
CA VNH
NHP .
Coi B.J.649-653
LCH S CH GII CA VNH
I. NHNG I DIN CA TRUYN THNG DOTHI V KIT GIO

Khng thy bn n vn loi vn. Hay c ni n, th ch ni n cch mp m, qua
loa, li khng lin lc vi ch gii. Hu ht ch bn n vn tc gi. V vn c
gii quyt bng nhng ca cc Ca vnh, cng nhng chi tit lch s ni n trong
, v cch chung da trn chng ch Cu c v ti nhc s v thi s ca avt, v vai tr
avt gi trong t chc phng v (theo sch K s), sau cng da trn chng ch Tn
c.
II. CH GII BNH LUN

Bnh lun v truyn thng Dothi v Kit gio.
Mn phi bnh lun vi Wellhausen khng tha nhn nhng d kin ca Kinh Thnh v
truyn thng.
1. V cc :
Cc khng ng tin cy v mun thi. ng khc khng th chc thc c l ni
n tc gi hay ch l du ch nhng su tp c Ca vnh . avt c nhc nh
n c khi v ng c ti lm th kiu , hay l cc bi th c ht theo nhng
cung nhc, hay kiu sng bi ng sng to.
2. V ni dung Ca vnh:
Ni dung i ngc li vi qu quyt truyn thng : Ni dung chng t nhiu khi ca vnh
l mt cng ca mt bin chuyn. Cc chi tit lch s trong ca Ca vnh l do tay mt
nh xut bn ra cc Ca vnh, hay son gi cui cng. Cn thn hc ca cc Ca vnh
pht trin hn thi avt nhiu, i phi c vic can thip ca cc ngn s.
3. Lp trng ca Wellhausen:
Ca vnh c lin lc vi nhng sch Khn ngoan. Ca vnh l sch nhng bi ht trong n
th sau thi i y. Nh th vn thi biu b o ngc li : khng phi l cn bn
xem c Ca vnh no sau thi lu y, nhng l phi xt xem ha chng c Ca vnh no
thuc thi trc lu y khng. Cc Ca vnh khng v ging nhau khng th t trn
nhng thi gian qu xa cch nhau. V Wellhausen dm qu quyt : Khng c Yrmia
th s khng c Ca vnh. Yrmia l t t kiu th t tm tnh, v bi cng sng to
loi vn Ca vnh.
III. FORMGESCHICHTE.
Nhng vo cui th k 19, cc vn ch gii n lc thay i bi nhng khm ph
ca c hc.
Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 1

Ca vnh c ch gii theo nhng phng php mi, v trong phm vi ny, H.GUNKEL
l ngi khai ng vch li.
1. Phng php
Cc Ca vnh l nhng bi th ngn, khng mch lc, vic th nht phi lm l phi xt
n nhng on vn tng t :
- Hoc trong Cu c (Xht 15:1-14; 1Sam 2:1-10; 2Sam 22; 2Ks 16; Ys 38...)
- Hoc trong cc ngy th (Ca vnh Salmn...)
- Hoc ngoi Israel : Aicp, Lng h a.
2. Do lai v lch s cc Ca vnh
Trong tt c cc Ca vnh , ngi ta phi t th t m Gunkel t nguyn tc : Lng
o cng cng trong phng v bao gi cng i trc lng o thing ling ca c nhn.
Bi , cc Ca vnh dng trong phng v l s ln hn c. Sau mi Ca vnh dng trong
phng v , th c mt cnh hung phng v c th : l mch lc lch s, x hi
ca ca vnh Sitz im Leben. Ngi ta hiu c loi vn ca Ca vnh khi ngi ta
khm ph ra Sitz im Leben ca n, ngha l t lin lc vi hon cnh l bi; b iu, c
hnh theo nghi tit, cc iu ny xc nh thi hng, vn chng v ni dung ca Ca vnh.
3. Phn loi cc Ca vnh
Da theo cc iu trn ny, Gunkel phn ra nhng loi ny :
- Tn tng (hymnes)
- Aica cng cng
- Ca vnh v vua
- Nhng bi th t n
- Aica cho c nhn
- Nhng loi t quan trng hn : ca hnh hng, ca t n ca Israel, lch s din ca, ...
Thi Ca ny rt phc tp, pht xut t nhng nhm ngi chuyn lo sng bi ni n th.
Cc t t, cc ca s hc t thu cn nh bit cch c hnh trong l nhc. Loi ca
thnh ny tt nhin s cng cu tro nh chnh s sng bi, ngha l vi chnh lc dn tc
c cu to. Kt lun ny c chun y bi nhng Ca vnh Aicp, ca Lng h a, v
bi nhng m ch nhng phng theo thy trong cc sch lch s, ngn s. Ri vi thi
gian s c s thay i. Ci nh hng ln lao hn c l n vi cc ngn s. Cc ngn
s cng chu nh hng ca sng bi, nhng ri chnh ngn s cng chiu di li nh
hng trn cc Ca vnh.
Cc Ca vnh bi s hng v chung lun thing ling hn. V v cui thi Dothi th
nn phc tp hn : Ca vnh nn nhng bi suy gm v L lut, v s khn ngoan, m
lun n vic thng pht.
Thuyt ca Gunkel c hu ht cc tc gi hin thi cng nhn. Nhng c mt ngi
em thuyt p dng trit l Mowinckel. Nhng ng cng c nhng iu ring bit :
- Khng nhn l cc ngn s c nh hng trn loi vn Ca vnh.
- Cc bi Ca vnh em v hai vic phng v cch ring.
+ L ng quang ca Yahv (khi im cho chung lun)

+ Bnh nhn ti n th xin cho thot khi th ch: Tc l cc ph thy, thy php.
Mowinckel cn nhn c nhng li sm ban b trong phng v. Nhng li sm khng
phi l ca t t, nhng ca ngn s sng bi (trc tin h cng ging nh cc phng
ngn s ni n trong 1Sam 10:5t... h c vai tr trong phng v, sng tc nhng Ca vnh
theo kiu sm ngn. Sau lu y, h st nhp vo nhm cc ca s Lvt).
BNH LUN.
Gunkel vn cn trong nhng thnh kin duy l ca Wellhausen v mc khi siu nhin,
v php l, cn mun i chi sng bi vi lun l. Hnh nh sng bi i vi mn phi
ch l di tch ca mt thi bn khai. V khi so snh cc vn kin th qu da vo vn kin
ngoi Kinh thnh.
Tuy th :
1. Mt thnh tch ng ghi nh ca ch gii hin i quan nim loi vn.
Nhng phi bit hiu quan nim , khng ch trong nhng lin lc vi tn gio v vn
chng ngoi o, ngha l trong trng thi phi thai, cn l phng on m suy din.
Nhng quan nim loi vn phi t trong hon cnh c th ca Israel : lin lc cht ch
vi truyn thng o Yav, mt truyn thng c tnh cch siu vit; lin lc vi cc loi
khc m truyn thng o Yav y gy to nn : php ch, lch s, ngn s, khn ngoan.
2. Phng php : so snh.
Da trn nhng tiu chun ni-suy tm theo mt sinh ng rnh rt. Mt iu thiu st ni
Gunkel. V so snh chng nhng vi chng ch ngoi lai ca vn chng cc dn khc,
nhng cch ring vi chng ch c trong chnh Sch thnh (li mt iu thiu st ni
Gunkel).
NHNG CA VNH AICA HAY KHN NGUYN
Cc Ca vnh ny thng c nhng ch ny :

1. Nhp :
Theo kiu ku xin (thng km theo nhiu l l v trng cy, tin chc, trnh din
mnh...), hay theo kiu than vn, hay khn nguyn, hay c nhng m ch v nhng vic
theo nghi tit.
2. Trnh by n ring:
Ngi khn trnh by tnh cnh mnh trc mt Thin Cha, v l do khin mnh chy
n cng Thin Cha : bnh tt, khn qun, b Thin Cha b, xa cch Yrusalem, ti li,
th ich, cm d ...
Li l thng l bng by, rt nhiu hnh nh khng d din t ra cch c th. Vic trnh
by n ring ca ngi khn c th bt u bng mt l do khi s bng ting Ki
(nam, enim, quia...) hay aser (quia trong Vg), hay mt hnh thc no tng t.
3. Li cu xin:
Thng dng nhng ting chung, hay cng c th l li cu xin, hay li chc d cho th
ch, hay l li co ti chng; hay cng c th l li cu xin, nguyn c cho mnh...
Phn 2/ v 3/ l phn chnh trong Ca vnh.
4. Kt lun.
C th l mt nguyn tc chung pht t li cu xin hay vic trnh by n ring nh mt
kt lun - hay l kt thnh mt li ha, hoc n phc, hoc km theo l do (th d Cv
59:17).
Ngoi ra cn nhng yu t khc khng ct yu bng :
5. Li ht t n (th d Cv 22 di hn c).
6. Trnh din chnh mnh.
Dng nhng li l lm sao Thin Cha n mnh hay n n ca mnh.
7. n trc vic can thip ca Thin Cha.
Bng cch nhc li nhng c tnh ca Thin Cha, ri ngi khn da vo m ni
xin.
8. Bin h.
C khi ngi khn xin phn ph mnh v ti.
9. Th ti.
C khi th ngi khn xin th ti thay v co k khc (nh trong Cv 51).
10. Lng trng cy.
Hay chc chn s c nhm li, cng c khi c nhng li vui mng nh c nhm
li ri.
C TH LIT K CC CA VNH NY:

AICA c nhn:
5.6.7.13.17.22.25.27.28.31.35.38.39.42.43.51.54.55.
56.57.59.61.63.64.69.70.71.86.88.102.109.120.130.140.141.142.143.
AICA cng cng :
44.74.79.80.125.
60.108.77.90
58.82
Ca vnh cy trng :
3.11.16.23.41.62.131.
Nh ta thy loi Ca vnh ny rt nhiu. Mun hiu tm hn pht xut ra nhng Ca
vnh ny, cn thit phi bit nhng ngi vit ra, hay dng nhng Ca vnh ny u
tin l ai : Tc l nhng ANAWIM trong dn Israel. l nhng nhn vt c th m Ca
vnh cho ta nghe thy ting than vn, khn xin.
cng l mt iu l ng ngc nhin : Linh hn Dothi c din t trong ting ch
ngho kh bn cng (c khi b cng kh, hnh h, tin). Hn na, nhng bn
cng, ngho kh trong Israel li khc bit vi bng cn, i chi vi hon cnh. H
coi mnh nh b p bc, bt b. V nh th ni n h cng phi hc n nhng ch th
ca h. Bit nhng ch th, chng ta s hiu hn thi ca cc k ngho hn, v
nhn ra r hn bi cnh x hi v tn gio ca phn ln cc Ca vnh.

ANAWIM
I. Ting dng : Ani v Anaw.
Hai ting bi gc r l anah : b h xung hoc l bi mt s cu thc bn ngoi : S p
bc (Zach 10:2) hay Thin Cha sp t ( 1:13; 3:10), hay l bi mt trng thi tm
l t ng : bun su (Cv 119:67) tht vng (Ys 31:4).
Tm chung li l tng : ra ti tin, thp hn, thua km...
Ting Ani l hnh thc thng thng hn c :
- Trong L th, Th lut th, cc ngn s trc lu y : ting thng c ngha :
ngi ngho, theo ngha ngi bn cng, thiu thn(coi Tl 19:19; 23:22; Tlt 15:11;
24:12; Ys 10:2; Yer 22:6). M ngi ngho tt nhin b k quyn th hnh h ny khc,
v phng phng, bi nim v quyn li b khinh phiu, v s nhc, h gi
thng i vi nim thng v ngho kh. Trong L lut, v cc ngn s, th ngi ga
ba v m ci, ngi tha phng thng c lit chung vi ngi ngho v kinh t
(Xht 22:20-24; Tlt 24:12.17; Lt 19:10; 23:22).
- Sau thi vng quyn, ting vn cn gi ngha trn.
- Nhng ngoi cc ch nh k trn y, th ting ANI li c mt ngha tn gio, thay
v ngha x hi v kinh t : ANI l ngi nh lng t tun phc nh ca Thin
Cha - ngi khim nhng. Nh th li l mt hnh thc o c. l quan nim
cn phi hc y.
Ngha r c hoc bi mch lc c ct ngha (Ys 66:2) - hoc tng ng vi
nhng ting thng p dng cho ngi ngho, v ni c l ng ngha vi n : Th d
ting Justus/ Cng chnh (sadio/ K hn) Tv 34:7 - (yasar) Tv 34:14, - perfectus/ K
ng ngay (Tv 37:14), pius/dn ngho hn - thnh thin (Tv 18:28) timentes
Dominum/Knh s Thin Cha (Tv 25:16), Servus Domini/ Ti t Thin Cha (Tv
86:1). - hoc v i chi vi nhng ngi d (Tv 10:2; 18:28).
Ting ANAW t dng hn, nhng cng mt ngha tng ng.
II. Bin chuyn ca quan nim :
Lm sao quan nim ngho kh li bin thnh l tng tn gio ?
1. Trong cc b lut v cc ngn s trc lu y :
Thy c s gng cng bnh cha ngi ngho, ngi yu.
- B lut giao c (Xht 21:7-11.20.27; 22:22-25; 23:6.9.11.12). Amos kch
nhng bt cng x hi (2:7; 8:4; Os 12:8.9).
- Ysaia ch trch s xa hoa v tham lam ca hng c ca (3:14.15; 10:2; 32:7) - Mica
cng vy (2:9) coi bn giu bt cng nh th n tht ngi (3:2.3).
- Cc b lut thi th k th 7 : Th lut th quan tm n ngi ngho (5:12-15;
.15; 21:10-15; 23:15.16.19.20; 24:6.10-22). L th 17-26 (b lut thnh thin) cng c
nhng khong tng ng (19:9.10; 23:22; 25:9-17.39-43).
2. L do ca thi .
Cc ngn s khng phi l hng ngi c v u tranh giai cp. V h khng ngi qu
trch dn chng giu cng nh ngho khi c nhng t tp (Os 4:9; Ys 1:10; 9:12-16; Yer
5:4.31; 6:13).

S cng bng m cc ngi yu cu khng phi l cng bng x hi sung u, nhng l

s cng bng m lun l chiu theo Giao c i hi, lun l da vo chnh mnh Yahv,
th Yahv cng bng. l iu phi hiu ngm di ht cc vn kin ngn s hay php
ch. l nhng kiu ni khc nhau trong chnh Berith ni Sinai, m s thnh thin ca
Yahv y chun.
Nh th quan nim cng bng ni ngn s khng cn l kinh t v chnh tr, nhng tn
gio. V mt x hi cng nh trong sng bi, cc ngn s chng c vi nh hng
Canaan, cc n lc ca h ch qui v vic gi gn thun ty o Yahv trong Canaan.
3. Quan nim v ngho kh trong thi trc Lu y.
Cng phi t trong tro lu t tng . Ngho kh khng phi t n l mt l tng
tn gio, ngi ta t n bng vic t b ca ci. Cc ngn s cng qu trng ca ci :
Phn thng cho nhn c, v thi cnh chung cng hin t ra cho h nh mt thi va
trn ho v lun l va sung tc mi ca vt cht (Os 2:20t).
Nhng thc s ngho kh gi khi kiu ngo v mi kiu bt cng tc l nhng ti ln
trc mt Thin Cha; v v cc k ngho kh b p bc, nn h c chnh Thin
Cha bnh vc, bo h. H l dn ca Ngi (Ys 3:15). V khi ngh n s st trong
tng lai, th nhm ngi cng li l nhng ngi b p bc (Ys 11:4t). Vy tuy
rng trong thi vng quyn, ting ANI vn cn p dng cho nhng ngi thc s l
ngho kh, v t n cha c gi tr tn gio, nhng n c sit cht vi nhng quan
nim cn bn ca o Yahv, nn n c c, c tin n mt ngha sung tc hn.
Trong thi Mica, tuy khng dng ting, nhng din t xc ng l tng tn gio
ca thi sau lu y : i ng khim nhng trc mt Yahv (6:8).
4. Quan nim c din t cch mnh m khc thng ni Yremia.
Phi hn - c sng ni Yrmia. iu thy cch ring trong cc chng tm
phc ca Yrmia : Yrmia nhn r s tht bi ca s mng mnh v lun chu bt b do
th ch, hay thn hu gi di. Nhng on din t s khn qun cng tt, cng nh
s thn mt l thng vi Thin Cha, di hnh thc mt li khn nguyn. Trong
thy din ra :
- Thi vi th ch : Ku on tr (11:20; 12:3; 20:12), chc d (17:18; 18:21-
23), ri nu ra vn hnh phc ca k bt lng.
- Khn qun : Than phin v c c (15:17), ra mnh (15:10; 20:14-18), cao c
Thin Cha nh phnh mnh (15:18; 20,7).
- Tuy th Li Thin Cha vn l s vui sng (15:16), hon ton trng cy
(17:14), phn ph ht lng trung tn (17:7).
Tm l nhng k ngho hn c din t cch xc ng. Rt nhiu iu ng chm vi
Ca vnh, c trong ting dng na.
Nhng ngoi tr (20:13) th Yrmia khng dng n ting ngho kh t tnh trng
ca mnh. Tuy th Yrmia l mt mu ca k ngho kh. nh hng ngi s su rng
trong vn chng sau lu y, c th chc chn rng dung mo ngi lun hin t ni
tr no cc tc gi Ca vnh.
5. Sophonya :
Nhng iu m Yrmia thc hnh m khng dng ting th Sophnia ni n 2:3 v
3:12.

S st i din cho Israel trong tng lai l mt dn khim tn, ngho hn. Thi tri
ngc vi nhng phng ngo mn m Thin Cha s trng tr.
Nh th, cui thi vng quyn, ting ANI mc ly ngha ring : nhm gm nhng k
trung tn vi Yav, trong khn n, chng i. Cn Yrmia, chnh v phi au kh do
bi s mng ngn s th thc hin quan nim n mt cp gi c l trn ho.
6. Ysaia II.
Vo cui thi Lu y, Ysaia-II xut hin. V ting th ngi t dng nhng ting ANI,
ANAW, nhng vi ngi nhiu nt ca tng ngho kh c r thm. Ysaya-II
khng ni n c nhn cho bng on th : Dn tc Israel, phm ti, khn n
trong lu y, nhng vn l dn thnh m Yahv s cu thot bi lng nhn hu ca
Ngi. tng ngho kh y coi nh mt iu c Israel sng : dn tc b y a,
s nhc, cp ph, y i, khng ai bnh vc (42:22), kim kh trong l luyn au thng
(48:10), quyn li b r rng (40:27), khn kh (51:26; 54:4), Sion ra nh mt n b b
ry b, nhng qun, mt con ci (49:14; 54:1-6). Xung quanh l th ch (49:24). Nhng
Israel s c bo phc, khng phi v ng cng, ng c tha th (42:18-20; 43:22-
28; 48:8; 50:1) nhng v l dn Cha chn : Thin Cha s l Redemptor Gel/
ng Cu - mt ting nhiu ngha chuc li, cu thot, theo tc hiu mt b con
gn. L th 25:25 bt ngi ngho tng phi cm bn chy, hay chuc c chnh
thn ngi mc n khng tr c nn lm n l (Lt 25:48-49). Ysaya-II dng quan
nim t php vo thn hc ni n vic gii phng khi lu y, nhn n tnh
cch nhng khng ca vic Thin Cha tha th.
Nh th, Ysaia-II nhn thm vo nim cng qun, p bc c trong ting ngho
kh. Ngi cho thy Yahv ng cu chuc c nht, v chc chn ca k ngho v coi
nhng k thot lu y, Israel cnh chung, nh mt dn ngho kh.
7. Ebeb Yahweh
Nhng trn ht mi hnh nh , cn mt nhn vt na : Ebed Yahweh : ngi ti t
Yahv. y nim v s ngho kh c r nh, hn na c em n chp nh,
siu vit : i qu quan nim c trong cc Ca vnh : mt Msia thng kh.
8. Ysaya III.
Ngay sau lu y th c Ysaia-III. y khng ni n c ton th dn Israel, nhng n
nhng nhm chng chi nhau trong dn, nhng k lnh v nhng k d. Ch c k lnh,
tc l nhng k khim nhng, khn kh, ngho kh mi c nhng li ha. Nhng
iu ni n Israel trong Ysaia-II th c chuyn qua cho on th nhng k ngho kh,
hay mt ngi no trong bn h. Thin Cha quan tm n nhng tm hn b nghin tn
(57:15; 66:1t). Tc gi ng thi vi cc Ca vnh thi Bat.
9. Sch Yob.
Yob l in hnh cho ngi mc nn, khinh b, hnh h, tm li cho ngi ngho kh
theo cc ngha. Ti sao c cnh thng tm ? Yob ngay t u t mnh hon
ton vng phc (2:10). Trong cuc tranh lun, Yob bc b cc gii thch c trong truyn
thng nh l khng : l s khn ngoan thng tnh nhng cha cm thy dn vt
ca au kh. Sau cng Thin Cha xut hin : Ngi lm cho Yob hiu rng s khn
ngoan ca Thin Cha thm su trong gii lun l cng nh trong v tr. Ngi dy Yob
hy b c s t tn vo s cng chnh ca mnh. Khi Yob khng cn bin h mnh v

ti na, nhng h mnh n nn, v khim tn nn lng vng phc mu nhim ca ng

cng chnh c nht (42:1-6).
Hai yu t trong nim ngho kh c din cch y : Mt ng s khn n ca
ngi ta v lun l, mt vc thm m ngi ta khng d thu, ngi ta phi tin thi, v
chnh Thin Cha i ngi ta phi loi b chnh tng v s cng chnh ca mnh.
ng khc, s siu vit ca Thin Cha, v cch c x ca Ngi i vi ngi ta :
s thnh thin, s cng chnh ca Ngi, ngi phm khng hiu c m phi tin
thi. Ngi ta gia nh th hai vc thm, ch cn mt iu l h mnh xung trong mt
lng sn sng vng phc v iu kin.
10. Ti sao o ca Israel sau cng li din t s trn lnh tn gio di hnh
thc ?
- Nguyn nhn.
Mt phn bi tinh thn chung cho cc tn gio dn Sem : Cc thn l ch, l ngi trn.
Trong dn Israel, tinh thn chung c tng n chp nh siu vit. Mt xc tn cn
bn : Yahv l Cha. Thi ca tn hu s l knh cn khim tn, vng phc : cc iu
gm tm trong nim ngho kh. S ngho kh s ng ngha vi lng o.
- Hon cnh.
quan nim c ny n, cn phi c iu kin c th : l nhng th thch dn dp
ko n trn trn : tm hn Dothi : bm tm, au thng, v phng hy vng ngoi
lng tin.
XUNG T GIA ANAWIM V C NHN

I. HON CNH
1. X hi
Trong cc dn tc xa, tn gio l mt vic x hi ch khng hon ton c nhn. Tn
gio l dy lin lc gia b tc hay dn tc vi cc thn ca h. Israel trong thi u tin,
cn trung tn vi t chc sa mc th o Yahv cng hon ton nh th. Giao c Sinai l
giao c ca Yahv vi mt dn tc. Ri n thi nh c v vng quyn, thc lin
i bi huyt thng gim i phn no, nhng lin lc mi bi a d, kinh t, chnh tr
lm gin ra nhng lin lc b tc thu trc. S i thay lm c nhn c a v quan
trng hn : Mt s c v nhn bn. Cng vi nhng l do vt cht , vic rao ging ca
cc ngn s cng em v hng . n khi nc tan, dn phi lu y, th nhng cn
c vt cht cho lin i ca dn cng tiu ma, lin i by gi ch c mt cn c chng
l thc v tnh cch duy nht ca dn tc, cng nhng k c v d vng cn ghi
li trong Sch Thnh. Trong tha phng, nhiu ngi ch cn l do cui cng ny
trung tn vi o cha ng. Bi cng d hiu, Ezekiel suy ngh ring n s trch nhim
c nhn vch ra o l rnh mch hn mt iu xut hin trong nhng nm cui cng
ca vng quyn.
Trong tnh cnh , mt hin tng khc cng nn mnh hn : Nhng k ng ch hng
s thch tu hp vi nhau, lm thnh nhng nhm nh, thng chia xc tn v hoi vng
ca h. Chng ta thy ti ni lu y h thch t hp, khi im cho mt th phng v
khng n th. iu chc c trc tri lu y ni cc nhm ca cc ngn
s. Trong thi lu y, Ezekiel cng nhm n iu : Hi hp cc mn ca ngi li
lm thnh mt nhm la chn, s st nh s cu thnh Israel mi. Nhm ngi ny l
nng ct trong s ngi hi hng. Trong x Palestine, tnh trng th no sau thi lu
y, chng ta thy mt phn no trong cc sch Esdra-Nhmia, v cc ngn s Ysaia-
III, Haggai, Malaki, Zakaria.
Dn chng hn tp. C mt s ln khng phi i y. S ngi ny gm nhiu hn c l
nhng ngi ngho. Trong sut thi lu y h sng khng ngi lnh o, khng c
sn sc bao nhiu v tn gio nh nhng ngi lu y. Sng bi, t t khng c t
chc iu ha. ng khc, h l hng l-th ngho hn nn h phi phc tng nhng
ngi ngoi bang, v bi cng chu nh hng ngoi bang. Bi lng o ca h
khng st sng bao nhiu, tn gio ca h bp bnh, c th tr li (theo nh cc n lc
ca Ysaia-III), nhng h cng c th ha theo ngoi bang, hay t l nhng anh em gh
nh ngi Samarie.
Ngi Samarie c khi li dng Yua tiu dit m ln qua Yua. t ra thc s ta thy
Yua u tin thuc quyn Samarie. Nhng ngi ny s chng i vic phc hng
Yua. Mi n mt th k sau, sc ch Cyrus, Yua mi t lp vi quyn lnh o ca
Nhmia. Trong thi Bat chng ta thy nhng nhm hi hng chng li ngi
Samarie, theo nhng xc tn h c trong thi lu y di nh hng ca Ezekiel,
cng vic suy gm Torah. Hai bn ch trng nhng quan nim khc nhau v o Yahv,
khc n i ni c l hai tn gio : Mt bn kh khc c gi tinh tuyn, mt bn xu
thi v c l hng v hu hiu trn gian hn.
2. Lun l
Tuy rng nhm ngi hi hng sau cng gng g lm th cng xy li c n th,
c mt hnh chnh t lp i vi Samarie, nhng tnh trng x hi trn kia bt phi
ngh rng cn nhiu t tc s cu lu li, nhng s i bi nhiu kiu nhiu th vn cn
lan rng :
- Trc ht l nhng s chnh mng trong cc gii rn nh : Vic gi ngy hu tc
- thu v n th - nhng hn nhn vi dn ngoi. Cc iu chng ta bit ri.
- Nhng r su hn l chnh lng dn cha tr li hon ton : Nhng qun nhng
i hi v lun l ca o Yahv. Tuy ngi ta gi nhng iu Torah bt buc, nhng
ngi ta vn d dng phng tng - mt tn gio ch c hnh thc b ngoi. Mt iu m
Ysaia-III ch trch nng li (58:3-12; 66:1-14), v m ch trong Ngn ng 7:14... Cc ti
k ra ng n mi gii rn : Th quy (Ys 57:3-13; 65:3-5.11-12), bi ton (Za 10:2;
Mal 3:5), ngn s gi (Za 13:2-6). Bt cng, p bc ngi hn yu, git ngi, hung
bo... (Ys 58 v 59; Ngn ng 1:10-19; 2:12-15; 4:14-19; Yob 24; Mal 3:5; Neh 5), ngoi
tnh (Ngn ng 2:16-19; 5:3-20; 6:24-35 v .7;Yob 24:25; Mal 3:5).
Tnh cnh lun l i bi qu chung, ngi lnh thy mnh bt lc, b uy hip (Ys
57:1). Cn nhng ngi c quyn, c gio quyn na, cng b ly nhim. H khng phn
ng g c, hn na chnh h cng li dng c hi lm giu (Za 10:2; 13:7+9; Mal 2:1-
13).
l mt thi khng hong, c l trm trng hn xa di thi vng quyn, v h mt
t chc chnh tr t lp ri; ng khc ngi ngoi bang xm ln, v cc ngn s dn
dn khut bng.
l tnh trng m chng ta phi mi mong hiu c nhng li than vn ca cc
Ca vnh, khi m ch n s i chi gia ngi lnh v k d.

II. K D
1. Ting ch nhng ngi .
Cc k d c mnh danh theo nhiu kiu, cn phi k ra hiu tm l ca phe ny,
phe i lp ca cc tc gi Ca vnh.
- Nhng ting c ngha th ich :
+ Adversantes / K th (3:8; 6:11; coi thm 3:2; 13:5).
+ Qui insurgunt.../ Nhng k dy ln chng li 3:2; 18:49
+ Inimici../ Nhng k th. 35:19; 38:20
+ Persequentes.../ K bt b 7:2; 35:3
- Nhng ting ch trng thi lun l, tn gio :
+ Impius... / K cdng n 80 ln
+ Male agentes.../ Bn hung c (22:17; 26:5...)
+ Peccatores.. / Phng ti c(37:38; 51:17...)
+ Fidem frangentes / Bn phn bi (25:3; 59:6...)
+ Iniqua patrantes/ Phng tc qui (poale awen) (Mowinckel da trn ting ny
chng cho thuyt v ph thy, php s (94:4; 101:8)...
+ Versutus / Lu manh (18:27)
+ Superbi / Phng kiu ngo (119:21 51 69...)
+ Protervi / Phng nho bng (1:1)
+ Insipientes, Stulti.../ L ngu n, cc sc (49:11...) 14:1; 39:9...
K lnh ch l s t, l mt ch cc ngn s thng nu ra (Os 4:1; Yer 5,:). Nhng
trong cc Ca vnh th hnh nh l mt tnh trng chin tranh ko di. K d bao vy t
pha nh my en nght (3:2; 17:9; 25:19; 38:20; 56:3; 119:159). Yahv ng xung th
hu nh khng thy mt ai lm lnh (14:1-3; 53:2b-4). Nhng k lnh cng c v v
th c xung t. Nhng h lm g li c v nhng nn tng cng b lt c ri
(11:3).
2. Thi ca k d
Trong Ca vnh y nhng m ch v mu m phng sch ca k d.
2.1 iu th nht nn nhn r :
Khng c chin u thc s, ngha l hai bn u ra cng hy dit bn ch. K lnh lun
lun tuyn b, h khng lm g cho nn ni (7:5; 35:12-14; 38:20.21; 59:4t; 69:5;
109:4.5). Nh th, k lnh ch l nn nhn, k d bt b hm hi k lnh (7:2; 31:16;
35:3; 119:84 150 157; 142:7).
2.2 Nhng kiu cch bt b hm hi, v tm l h ra sao?
Kh nhn ra r rng, lun lun t di hnh nh phng i. Qua nhng m ch ta phi c
nhn ra cnh hung thc t. Trc ht l nhng vic chim ot ca ci, bt cng ni ta
n : 58:1-6; 82:1-5. H l quan li, l thm phn. Nhng h khng dng quyn theo l
phi, li dng a v lm tin, hay ty v.
Mt n na l b bn gi di. Cc tc gi Ca vnh than phin khng ch v b bn rt lui
trong nhng cn b cc, nhng l v h c nn li bn mnh phnh ph gt gm - nhng

ngi nh tm v xanh lng (ming li ngt ngo, lng y m him 5:10; hai
lng 12:3). M tnh ngha y khng phi l s hng chiu t nhin, nhng l ng tm
trong tin tng. Nh th ngi hai lng y lm b gi hnh nh ngi cng chnh,
nhng k thc l b o.
Cn mt n c bit na l bnh tt (Tv 41).
l nhng n r rt. Ngoi ra chng ta ch cn nhng m ch, th d 10:7-10; 5:7-12.
Tc gi co cc k d phm cc th ti. Cc ti tm v hai iu ny : Ti bng li
ni, ti mu hi sinh mng ngi ta.
Ti ming li : gi hnh (5:10; 12:3), ch nho (69:12t), ni di hm hi, ph danh
ting, lm chng gian (27:12; 31:19.21; 35:11.21; 52:5t; 119:69; 120:2t; 140:12) (cc
iu c t cch bng by : Phun la (57:5), phun s d (59:8), hng nh ci m
(5:10) chc nut thy ma, rng nh nanh s t (58:7), li bn nh dao co (52:4) nh
gm sc bn (57:5; 59:8; 64:4), li nh tn nhn (57:8; 64:5).
Cc li chng t rng nhng li h t kia mun i n mu hi sinh mng, c lm
thit mng ngi ta. Nhng vic mu hi n sinh mng cn c trong nhng ting : Vir
cruentus / K kht mu (5:7; 26:9; 55:24; 59:3; 139; 19). Quaerentes animam/ K mu
ha (35:4; 38:13; 40:15; 54:5; 63:10; 70:3; 86:14...), ting ny c ngha nh tm cch
git ngi (coi 1Sam 23:15; 1Vua 19:10.14; Yer 4:30; 11:21; 19:7.9...) (coi thm 31:14;
59:7; 59:4; 11:2; 64:5; 94:6).
l nhng iu ngi lnh phi chu bi k d. Tt nhin trong phi dnh phn cho
s khoc lc. 94:6 - K d mun git m ci ga ba, mt iu qu ng. 86:14 - K d
mun hm hi ngi lnh, nhng cu 17 ngi lnh mc bnh, nh th ngha l h c
ao cho cht i. Nhng s mu hai nhiu khi l nhng chng gian, vu khng em n thit
hi ln.
Nhng chc chn l s thng kh k lnh c thc, ch khng phi ch l tru tng. Hy
nh li nhng bt cng x hi cc ngn s vch ra. Thi Bat chc cng khng km :
Nht l x Yua li di quyn nhng quan li tham tn (Neh 5:15). Nhng vic hnh
hung, p bc, nhng v n bt cng chc cng nhan nhn. Ri nhng vic hm hi n
sinh mng ngi lng thin cng khng phi l him trong Tiu . Qun du th du thc
hip on cp bc cng thng xy ra (nst 11:3; 1Sam 22:2; 2Sam 4:2; Os 6:9...) v
chng thuc v thi ny l Ngn ng 1:10-19.
3. Vn ch cht
Trong cc ting dng chng ta thy nhng th ch ca cc tc gi Ca vnh li l
nhng ngi c v lun l. iu l c im cho quan nim ng nht lun l v tn
gio. Trong Ca vnh cng nh trong cc sch Khn ngoan, chng ta lun thy quan nim
. Bi S khn ngoan ng nht vi S knh s Thin Cha (Ngn ng 1:7; Tv
111:10), knh s chnh l lng o. ng khc cng nn nhng k d kia khng
phi l nhng k s l m phm ti, nghe theo cm d, chnh trong phm vi t tng m
h chng chi vi ngi lnh. Trong Ca vnh ta thy s xung t gia hai quan nim v
nhn sinh : Sng lm sao c hnh phc trn i? l vn m cc sch Khn
ngoan lun lun bn lun; la chn gia s khn ngoan vt cht v s khn ngoan lun l
tn gio. Trong cc trng nhng hin nhn qun t s gii thch cho mn , trong Ca
vnh th nn nhng cu th nng ni ca nhng tm hn au thng, tc ti, phn khng,
hay ku cu Thin Cha.

Tv 14:1 (// 53:2) K in t nh trong lng : Khng c Thin Cha. Lng - c quan ca
suy ngh - nh th l kt lun rt t nhng quan st thc t, kinh nghim, kt lun nn
nguyn tc chi phi hnh kim. y khng phi l tuyn tn v thn, nhng l ph nhn
tn iu Thin Cha quan phng : Thin Cha khng mng n loi ngi, mi s c
xy ra nh th Ngi khng c : iu c chng nhn trong cc cu tng t : Tv
9:18; 10:5; 64:6; 94:7; 10:11; 73:11).
Nhng ngi v tn ngng thi nay cng khng ngh khc. Nhng h s vin ra lut
thin nhin, khng cn n nguyn nhn no siu vit. Nhng suy lun pht t
nhng quan nim v tr. Cc quan nim v tr ny cng khng phi l khng c trong
Ca vnh (coi Cv 8 19), nhng ni cc tc gi Ca vnh th quan nim thuc gii lun l
c ch trng hn. V thc ra, nhng d kin kinh nghim m k d dng lm nn
tng cho v tr quan ca h thuc v gii lun l c, cch ring nguyn tc ng bo
: H dm ni h nghim thy rng v phng din ny th nh th Thin Cha khng c
Ngi ph mt i, khng nhn thy (10:11; 64:6), Ngi khng pht g c (10:4
13).
Nhng qu quyt nh th, k c lng tin ly lm chng lm, v tt c truyn thng Israel
u tuyn b ngc li (coi li vic ng bo trn gian trong L lut, cc ngn s, nhng
chng lch s, nhng chc lnh... tt c phong tro Th lut th...). S nhm ln khinh
khnh ca h c din t trong c ch : Ht u ln (75:5t), Mt tr tro (17:10), Ming
luyn thuyn (31:19; 73:8t; 94:4), cho mnh c tr no khong t khng cn trong t ti
ca t tc h lu. l nhng ca Voltaire trong thi , ch diu nho bng cc
tin tng nhng vic king gi ca nhng tm hn cht phc. Ngi o c mun
n ti mnh hay k khc m n chay, mc o nhm v lm ch cho li bi xi ca
nhng k v cng ngi ri ni ca thnh, hay bn nhu nht ra li ht khy (69:8-13).
Nhng phng v o chng chc nghi hoc iu, hon ton tn nhim vo phn on
ca h (12:4t). H coi mnh nh khng sao lm c trong khi khch bc n i Tv 36:2
trnh by h nh nhng ngn s, ngn s cho s d, Sm ca ti c ng li vi k d
ni lng h. K d cng lm ngn s, nhng thn tuyn sm l ti c, c nhn cch
ha nh v thn ng trong lng h.
Nh th l do cui cng cho s xung t gia k lnh v k d l mt l do o l :
Xung t gia duy linh v duy vt.
Nhng bi kch y l nhng k tin c bm vo mt lp trng m k d minh chng
c d dng l khim khuyt trong thc t : l vn ng bo. Cc k tin cng
cm thy lp trng mnh yu th : l iu khn n - mt s khng hong trong lng
Ca vnh l bnh tt. K d, th ca bnh nhn, s coi bnh nhn nh b Thin Cha b
ri, c tm kim moi ra cho c nguyn nhn ca s au m kia ni mt ti no ca
bnh nhn v nho ci ngi bnh ng ti. Nhng ci c him ca n lc th ch
l lm cho ngi cng chnh tch khi Thin Cha bi nhng qu quyt, nhng vu
co, nhng phn on kia : l ci qui c ca k th : h mang dung mo ca ma
qu ch mong lm cho ngi ta b Thin Cha (coi cch ring Tv 38 69). K th : l
nhng k cm d. K th nh th va l th ch ca ngi ngho kh, va l ch th
ca Yahv (37:20). l ch cht ca bi kch xy ra gia Israel ch tht v Israel v xc
tht. Thin Cha c nhng chng nhn thnh dn tc gm c cc con ci ca Thin Cha
(73:15) : Phi lm chng trong nhng trng hp khn qun hn c, nh th l mt bi
kch mun i, bi kch gia hai nc m b ci li ngang dc chnh bn trong Israel.

III. THI CA ANAWIM

Cuc xung t ct yu thuc phm vi o l, phm vi c tin. Th th thi ca nhng
Anawim th no ?
1. Chinh phc
Trong cc Ca vnh cng thy t du ni n chinh phc hon cnh. l mt iu khng
th khng c, v Yahv l Thin Cha ca c v tr. Bi trong 51:15 c Docebo
iniquos vias tuas.../ Ti s dy cho phng ng nghch, li ca Ngi et peccatores
ad te convertentur/ ti nhn tr li vi Ngi.. Ch mun chinh phc nhng k i
chi vi Yahv. 25:9 - cng m ch iu . Cng c th ngh n nhng cu t n ca
Ca vnh, trong Ngi khn ha s cao rao n Yahv trong nhm hi (22:23; 26:12;
40:10; 66:16...). Nhng nhm hi l nhng hi sng bi, phng v...
Nhng phi nhn rng nhng li quyt tm chinh phc, nhit tm ko k khc v Yahv
th him trong Ca vnh.
2. Mt c ch c yu chung l tch bit.
Nh th, tuy rng cc k ngho hn c quan tm n vic ca Thin Cha, v h au lng
v thy Ngi b r rng, cc tc gi Ca vnh thua km cc hin nhn trong s chinh phc.
Nhng bit u tc gi Ca vnh l hin nhn li cng khng phi ch l mt ngi : Khi
th cu nguyn, khi li dy d trong cc trng. Nhng t ra l hin nhn khai thc nhng
g c tnh cch ph cp trong truyn thng o Yahv, v t tng li theo quan nim
Khn ngoan, tc l mt iu quc t. tng ca h c phi l chinh phc hon cnh
khng ? Nhng t ra h c mc ch minh gio v gio d, v h truyn b o l ca h
cho nhng ngi la chn, ch khng tr trn vi dn chng nh kiu cc ngn s.
Ni chung ra trong thi Bat, ti Palestine, th thi khng pht t lng nhit nng
chinh phc, m l b chi phi bi s lo lng duy tr lng tin. y truyn thng o Yahv
cng l cn c. Giao c Sinai l mt s la chn ca Thin Cha, v i chi vi mi
dn tc. Nhng L lut dn dn nhn mnh thm vic i chi vi cc dn ngoi, cch
ring trong Torah ca Ezekiel. Ri n vic cm ch hn nhn vi ngi ngoi. n thi
Macab s thnh lp phe Hasidim (phe nhng ngi o c), thi h Hasmon, c b
Bit phi (proushim : tch bit).
Trong thi Bat, s th cha n , cha c phe cnh. Nhng nhng k trung tn
nht quyt chng li mi iu c th lm h sao nhng vic th phng Thin Cha.
Khng i vi k d (6:9; 119:115; 139:19), khng lui ti hi h ca chng (1:1; 26:4t),
khng ng bn vi chng (141:4), l tt nhin l khng h chung mt nh (101:7). Hai
ng tri ngc nhau, nht thit phi la chn. Khng phe cnh, nhng s tch bit
thc hin, mi ngi i vi nhm mnh, nhng ngi cng chung nguyn tc v tm tnh.
Mt bn b nhng k d (1:1; 26:4t), v bn kia nhm nhng k o c (111:1) coetus
justorum, congregation / K lnh sum vy, trong m hi. Consortium / Cng nhau
(55:15). Nhng k o c coi mnh h nh lin i cht cht ch vi nhau (119:63) (sau
ny Bit phi coi nhau nh nhng socii habrim). Dy lin lc gia k lnh, chnh l
nguyn tc lm h ng vi nhau, thc t ra l nguyn tc ng bc.
Nh th l gia dn Israel c hai khi hn kn khng thng cng vi nhau. Ngi ta
khng trng k d tr li (58:4-6). K d l ngi n n, mt con vt; tr lng tt mt
khng sao hiu c nhng vic ca s quyn php v khn ngoan ca Thin Cha trong
v tr cng nh trong i mi ngi (92:7; Ngnng 30:2; Tv 49:13-21; 73:22). Chng

khng khc th nhng la nga khng tr khn phi dng cy cng hm thic m g
li (32:9), khng khc g th vt (43:13.21) coi thm Ngn ng 13:1; 15:5; 17:10; 21:11;
23:9; 29:9; 27:22; Gio hun th 22:7-13.
Nh th th ch cn mt kt lun l phi trnh khi ly nhim : 13:20; 14:7; 22:24; Tv
25; 26,:-5.
Cn gia k lnh vi nhau : h thch t hi, chuyn vn, trong lng h c ci m ra,
h sung sng gn gi nhau 133:1-2, nhng li m thnh Augustin ni l lm pht
sinh ra nhng tu vin : Tc gi m ch n du thm ngt, trn u nhng ngi
ng tic sau khi n ung, du cng trn cc i t t, cc vua trong khi phong
quyn, du ch h mang s ph nhiu v chc lnh cho ton x. S vui mng ph l
chung cng nhau c ni n trong quang cnh phng v t n. Khi mt ngi
c thot nn, bin h cho vic Thin Cha quan phng, th cc Anawim t tu
ni n th, v sau khi t n th dng tic thnh vi nhau. Trong lc l lng ngi
ta c sung sng trc mt Yahv (Cv 22:27; 69:33-34).
3. Chc d cho k th
Tnh trng nh th, th tm tnh ca phe ny i vi phe kia ch c th l ght :
Ngi lnh b k d ght (35:19; 38:20; 34:22; 129:5) v ght tr li (139:21t). Lng ght
li mun bo th, nhng ngi ngho kh bi yu th, bi o c, nu khng bi tnh
hn thit (Ngn ng 25:21t), th ph mc quyn li mnh cho Yahv. Trong kinh nguyn
th chng nhng h xin c thot k th (7:10; 17:14), nhng cn mun cho k th b
mang n (7:7tt) trng tr (5:11; 7,:3; 35:1-3; 59:6), tru dit (10:5; 54:7; 55:24; 143:12)
Nhng lng ght c din t cch khng khip trong nhng li chc d. C khi chen
ln vi li cu xin. Nhng thng th khng phi l nhng li ku cu vi Thin Cha,
m l nhng li chc nguyn ra, khng khc g nhng tn bn tr k nghch.
c ao cho k th rt lui xu h (6:11; 25:2; 31:18; 35:4.19.24-26; 40:15t; 56:10; 71:13;
86:17; 119:78), cho h b mc by ca h (35:8; 54:7; 63:10t; 64:9) v cht i (31:18;
55:16; 52:7; 63:10t; 69:29; 139:19). Nhng Ca vnh gh s hn c l Tv 109.
Nhng li tuyn b nh th lm ngi ta cm thy mu thun vi Phc m, cch ring
l khi dng trong Phng v. Khng nn trnh trt, bin h, nhng cn thit hn phi
tm hiu bng cch t cc li trong hon cnh tm l v thn hc ca Cu c.
Tai ng vi ti li. Mt xc tn m su trong lng tm ca dn Israel l hon nn
khng phi l mt s ngu nhin, m l hu kt tt nhin ca s sa ng v lun l : Chc
chn n i ni c l n pht xut t mun mt trt vi vic xu. l ch m
cc bn hu ca Yob ra cng minh chng 4:8; 5:6-7; 15:35. Cc sch xa cng coi s d
nh nht thit ri li xung u ngi lm ra n (nst 9:19-25.56-57; 1Vua 21:17-19 22
38).
C nhn v hon cnh. Rt nhiu lin lc mt thit ni c nhn vi hon cnh, nn
khng l g khi thy gia nh (Yoshue 7:24-25), dn tc (sch cc Vua) v x s, t cha
ng ngi ti li (Stt 3:17-18; 4:11-12) nht nht u phi chu nhng hu qu ca ti
li. V hnh pht mt ti c th ri xung nhng ngi c lin lc vi ngi ti li bi
mu m, nn l thng l on th tm cch thot khi nguy him ca ti li l loi ti
nhn i (c khi c gia nh v b con na). l iu lm cn c cho vic thut trong Dst
16:26tt; Yoshue 7:24; Tlt 19:11-13, nhiu lut l trong L th 19:8; Stt 7:14; Xht 12:15
19; 31:14; L th 7:20-27; 19:8; Dst 9:13; 19:20.

Vic ln n cho ti nhn v thn thuc ca hn c th lm di hnh thc chc d.

y ta thy ci xc tn v hiu lc ca li ni : khng ch din t t tng, m cn l
mt mnh lc c th lm ra nhng hiu qu vt l. Cc iu chc lnh coi c l hiu
nghim, v khng i thay c na (Stt 27:36t). Cc iu chc d cng th (Stt 3:14.17;
4:11-12; 2Vua 2:24), nu hiu qu khng c ci g khc ngn nga, lm ra v hiu
(2Sam 16:12). Nu nh li chc d li bi ti m n, th hiu qu li thm vo lut ng
bo, v tai ng cng ngm e ngi ti li nng n hn. Cng theo l m L lut ra
nhng li chc d cho k li lut. Coi Tlt 28; L th 26. Nhng li nguyn ra ca ngn
s cng theo mt lung t tng (2Vua 2:24; Yer 42:18; 44:12; Mal 2:2; 3:9).
Trong mt x hi ra nh ngoi o, Torah khng cn c knh trng, cc ngn s li
khim din, th cc tc gi Ca vnh xut hin nh nhng ngi gii thch nhng tn iu
xa v chc d cho ch th nu khng bng li th bng uy tn ca Sch Thnh. l
kh gii ng s, v theo tin tng ca Israel th ngi b chc d khng trng cy bi
vo u na. Nhng thc ra nhng ngi b chc d cm lm sao, th khng c r,
nhng t ra nhng ngi chc d khng do d g hiu nghim ca li h, v h tin vo
Thin Cha s tr lc cho h v nhng k chin u v Ngi.
Thi ca h nghch vi c yu mn Cha Ysu dy, nhng trong trng hp h
khng thy c thi no khc :
- V cnh hung c th : xung t gia hai o l, v th ch khng cn mong g
tr li na
- V mc khi cn khim khuyt. Lng tin tng vo ng bo ngay trn trn gian
bt buc ngi lnh trng i v thi thc vic trng tr k ti li ngay i ny,
chng vy th s thnh thin, s cng chnh, v s chn tht ca Thin Cha s
tht bi v phng cha li.
Tm li, phi hiu nhng li chc d nh mt li ku cu tha thit n s cng bnh
ca Thin Cha.
Thc s vic c ngi cng chnh ngho kh bn ngi d giu c l mt vn khng
sao gii quyt c nu khng i n siu vit, hoc trng i Ngy cui cng ca Yahv
(Tv 37), hoc ngh n i sau (Tv 73).
CA VNH 5
Li ta thn, c l ca mt ngi v ti b vu co (Bible Jrusalem ni l ca mt Lvt),
ngi khn cu xin Thin Cha t s cng chnh ca Ngi ra, cch c th l bng
vic bnh cha g khi s hon nn (di hnh thc v kin). Cu 9 l li xin ct yu.
Dn bi :
2-4 : Li khn cu than vn lc sng sm
5-8 : Ngi khn xin chc s c nhm li ngay bi v k d khng c php vo
trc mt Yahv, cn chnh mnh c vo n th.
9 : Li khn xin Thin Cha bin h bnh vc; ch ng i,
10-11 : Li than v k nghch v xin Thin Cha on x.
12-13 : Cu chc vui sng v chc lnh cho cc k lnh.
Cnh hung :

Ngi khn xin c php vo n th (8), ang dn t l, v ang khi ch i, th

cu nguyn xin Thin Cha t ra s cu gip ca Ngi.
Tc gi :
Chc l khng phi avt (cu 8). C ngi cho l mt Lvt. Cn thi bui : Kh lng
xc nh. Nhiu tc gi t vo thi Bat (Briggs podechard, Buttenwieser...)
Cu 2-4: Ku van v khn xin Yahv n li than th ca ngi cu xin. Ngi
khn xin than th ln ting (clamor) v ku n Thin Cha rex meus et Deus meus/
c Vua ca ti, Thin Cha ca ti. Lng tin tng Thin Cha ng cch ring trong
n th, trong ni cc thnh. Li ni n Thin Cha l vua, l Cha : Ngi khn
xin tin chc Yahv vi c quyn lc cao c ca Ngi c th ku cu c, Ngi nh
thuc v ngi khn xin Deus meus. Li cu xin c em n trc mt Yahv ngay
t sng sm, v km theo t l. Ngi khn xin dng t l v ch i, dng nh ch
i mt li ca Yahv, c l ban b ra do ming t t (mt li sm gii thot). Nhng
chung ra vi t l, cng lng trng cy tha thit, Ngi khn xin cho c Thin Cha
hin din, hin din bng cch ban cho li an i, gii oan.
Cu 5-8: Theo ca vnh 13, th ch c nhn vo n th, nh nhng ngi khch u,
n tr, nhng ai lm trn nhng gii rn ca Torah, v c tuyn b l justus
(sadiq). Thnh ngn c l ngi khn xin ngang qua c vi mt lng tm yn
hn th rng lng mnh trong trng. Ngi by gi ng trong sn n th v y
lng tin tng rng trong ni thnh ny, khng k d no c quyn c dng li,
chiu theo lng thnh tht ng nh Thin Cha ng thu lng d xt on. Nhng
ngi m Yahv khng chu c vch ra trong cc cu 5-7. K d b loi khi cng
on sng bi trong ni thnh. Ch c k lnh sadiq mi c quyn c mt trong n
th. M iu ngi khn xin cng nhn bit l n hu ca Yahv hesed - in
multitudine misericordiae tuae/ Nh lng n ngha Ngi ban. Hesed ngha ct yu
l lin lc tnh ngha, ho tm, gia ngi trn ngi di, ngi trong Giao c lin
lc v lin i. Ngi khn xin trong sn n th, quay mt v n th, ni m Yahv
hin din, v dng li khn xin trong knh s, vi c lng tn knh o c khim tn.
Cu 9: Ngi khn xin Yahv dn ng ch li (Novum Psalterium : viam meam : th l
khng theo vn bn). Trong cu ny, justitia/ c cng chnh v via/ng l hai
quan nim b tc cho nhau. Justitia y l vic by t ra s cu thot, s cu thot
cm thy c trong vic Thin Cha can thip bnh vc thn ch trong v tranh
chp vi k d. Li khn cu xin s can thip bo v sinh mng ct chng li ch
th. Via tua/ ng i ca Ngi y l li ch dy, lnh truyn c th ca Yahv,
nh tng lai toang m ra cho mt ngi khn xin. Tm li, xin Yahv tuyn b
Ngi ph h ti t Ngi v ban cho mt sinh lc m,i ct ti ni s can thip cu gip
ca Thin Cha, vic can thip c hiu di hnh thc bnh cha trong mt v kin
tng.
Cu 10-12: Li than chng li k th v xin tuyn n. T nhng li ny ta thy th ch
ca ngi khn l nhng k vu co rnh m hm hi.
Decidant a cogitationibus suis./ Xin bt chng n ti. Khng phi ch l tht bi trong
mu m ca chng. Nhng thc s xin cho chng ng qu, nho xung (ting expelle
eos/ Xua ui lm cho thm r ngha). V ti ca chng rt ln lao : chng dm em kin
tng (lm tt c theo mnh kho la o vu khng) vo chnh trong n th, n trc
mt Yahv.
Irritaverunt./Tc gin Khng ngha. Vg : contre te rebelles sunt/ Phng lon tc

vi Ngi ng ngha hn.
Cu 12-13: Mt hnh nh tng phn vi nhng iu trn : Li nguyn c xin cho
mi ngi trng cy thnh tht vo Yahv. H c s vui mng tht, sung sng trc
mt Yahv.
Nhng cu cui ny cng l li ngi khn tin cy mnh cng c vo nhm nhng k
vui mng v c Yahv chc lnh.
Ca vnh ny khn cu s cng chnh ca Yahv Vua v Thin Cha (thn ca ti) :
ngi khn trng i cu thot h ph cho i mnh ang b ngm e bi nhng hnh
ng m m ca k th. Khun kh l khun kh phng v qui ch php ch thnh :
th v ti ri mi c vo n th dng ln. Nhng iu Cha Kit bi b, v ni
Ngi tn hu c php vo n thnh trn tri (Heb 10:19), trong tn hu c
thong dong khn nguyn v c ty sch bng mu cu chuc, khng ty ra nh
nghi tit, m ty ra lng tm lng tr.
Cn li khn nguyn khi vu co th ta cng phi nh Hi thnh lun phi chin u
gi tinh tuyn c tin v phong ha, xng ng vi mt dn c thnh ha.
CA VNH 6
Dn bi :
2-5 : Li than th cu xin
6 : Mt l do xin Thin Cha can thip chng.
7-8 : S au n cc ca ngi khn
9-10 : Thay i hn thi : c nhm li : mt s chc chn.
Kinh ca mt ngi phi mt trng bnh, hu nh cu t nht sinh (k ming huyt).
Ngi v thi bui : khng th vch ra c. Nhng kiu lm ca vnh theo in c ny
l ra mt thi kh mun.
Mt iu kh khn thi l s t ngt i thay tnh trng gi cu 8 v 9. Hnh nh gia
khong c mt hin tng g t vic Thin Cha nhm li, ngonh mt li vi
ngi khn. Nhiu tc gi mun thy c t l v sau mt t t nhn danh Yahv cam
oan Thin Cha nhm li.
Ca vnh ny thuc nhng ca vnh sm hi ca Hi Thnh, xut hin thnh mt s t
th k 6 (vi 32 38 51 102 130 143).
Ci thm kch l tc gi mong ng bo trn trn gian. Ni ming tn hu : s ng bo kia
phi tr nn tnh cch quyt nh i i ca i sng trn gian.
CA VNH 7
Dn bi :
2-3 : Ngi khn ku cu Yahv
4-6 : Th mnh v ti
7-10 : Ku xin Thin Cha on pht
11-12 : L do trng cy

13 : ch th xng nh
14-17 : S mng th ch
18 : Li ha t n.
Cnh hung :
Li khn xin ca ngi b vu co. Mt k th ch bt b, hm hm theo ui. Ngi
khn chy ti n th, tuyn th l mnh v ti, ku cu n Thin Cha, ng xt x
cng minh. Coi 1Vua 8:31tt. N chc xy ra nhiu ln. Ca vnh ny c th lm khun
kh cho nhng kinh nguyn trong cc n .
Cu 4-6 : Li th v ti : coi Yob 31 (cc Ca vnh 17:3-4; 26:4-6 cng thuc n tng t,
nhng khng r rt nh y) - Hon cnh chung coi Tlt 17:8-11). C l km theo
nhng c ch ng nh ra tay, i quanh bn th (Tv 26:6).
Cu 14-17 : S mng ca ch th :
Phi hiu lm sao v vic k d lm hi chnh mnh n ? Khng ch l o l ng bo m
thi - c quan nim khc na trong Cu c l : mi vic d sau cng tr li lm hi
chnh k d - nhn gii tng qut coi nh l duy nht : cc iu khc nhau : vic v hiu
qu (lnh d), quan nim c sit cht vi quan nim Thin Cha nguyn nhn cho
ht mi s.
Trong Hi thnh, tn hu vn c phn s chin u cho s tht, cho s cng bng. Phi
can m xng pha lm sao cho s tht thng trc nhng mu m ca ch th ca
Thin Cha.
CA VNH 9-10
Dn bi :
2-5 : Ngi khn t n v Thin Cha tip cu
6-9 : Yahv l ng on x mun dn.
10-11 : Yahv l thnh ly cho ngi b p bc
12-15 : cao rao s Thin Cha cu gip
16-17 : Cc dn tc u phi ra ta n ca Thin Cha
18-21 : Khn xin Thin Cha on x cc dn v o
10:1-11 : Ngi v o m thnh t mi s : s cm d.
12-15 : Cu xin Yahv bnh ngi ngho kh
16-18 : Yahv-Vua l ng phn xt mun dn v cu thot ngi ngho kh.
Trong Ca vnh c 3 ch lp i lp li :
1. Vic cu thot ngi khn qun ngho hn khi ch th
2. Quyn phn xt v lm vua ca Yav trn mi dn
3. Ngi c t c t mn l s cm d cho c tin ngi hn yu
Ca vnh thuc loi phc tp : c nhng iu thuc Ca t n (9:2-5 14 15) - thuc loi ca
tng (9:6-13 16-17) - thuc loi khn xin c mong (9:18-21) - thuc loi ai ca (10:1-
11...) - loi gio hun.
Mt ca vnh hay hai ? Mt : theo vn Alpha-Beta...

Nhng loi chi phi c Ca vnh l ph din li t n nn mt Gio hun, nh th phi
t vo loi Ca vnh hun ca. Hun ca i t mt li t n c nhn : bi mt bn ng
chm vi nhng li ca tng chc vinh, v ng khc a n nhng li than vn, ku xin.
Trong Ca vnh, hai th kinh nghim c by t ra : Nhng s cu thot l lng, v s
Thin Cha nh chm tr cu gip. Phi hiu s gai chng trc vic Thin Cha chm
tr : khng phi ng lng; nhng va l ku cu cch tha thit v ng khc ht lng
trng cy (10:12-15). Trong 10:16-18 - S lo toan ca ngi b cm d kia c ko vo
nhng li ca tng chc vinh. Khng phi nh th che giu ci nan gii ca vn , nhng
chnh mi c li gii cui cng ca iu b nhim. Tt c gii quyt c tom gp
trong lng tin Yahv l vua. Ci lng tin tng vang di trong phng v ca n
th: Yahv l ng on x v l vua mun dn, iu i vi ngi c lng tin l ci
g cui cng, ci vt qu mi mnh lc quyn php. Nh th vn sch Yob c
nu ra, v c gii thch cch tng t. iu ny chng t trong Cu c cng
thy c t lin lc gia s mng mi ngi v nhng s kin cui cng cnh chung :
chnh cc s kin ny chng , cng c c tin.
CA VNH 17
Dn bi :
1-2 : Ku xin Yahv nhm li
3-5 : Li tuyn b mnh v ti
6-9 : Cu xin Thin Cha can thip vo dp ny
10-12 : N hin ti : nhng m mu ca ch th
13-14 : Xin Thin Cha on x k th
15 : iu nguyn c v tin chc ni ngi khn.
Cnh hung :
y cng l kinh nguyn ca mt ngi b bt b ti n th tuyn b l mnh khng
c nhng ti vu co. C t tc gi da vo cu 3 v 15 m ni ngi khn ng ti n th
nh Thin Cha cho im cu gip v sng dy th c p li (Mowinckel,
H.Schmidt).
Thi :
Khng th xc nh c.
Ca vnh c nhng khc rt kh xc nh v vn bn, cch ring cc cu 4-5 11 14. Cc
bn dch u l phng chng.
Cu 15 : nhiu tc gi hiu evigilans/ Bng tnh dy nh m ch n sng li. Nhng
khng l. Ngi khn y phi hn l t by iu lng mnh ao c trng cy c
chim ngm dung nhan Thin Cha nh mt ngi c Thin Cha thng oi.
Vic chim ngng Thin Cha em v mt hnh tng c th (nh Dst 12:8). Nh th
c l tc gi ngh n vic Thin Cha hin hin nh trong Ys 6:1tt. Bui sng, sau m
(thi gian v Thin Cha th thch), ngi b vu co bt b c ao ch g mnh c gp
g Yahv nh trong mt cuc Yahv hin hin.

CA VNH 13
Dn bi :
2-3 : Li than vn ca ngi khn : hnh thc cu hi
4-5 : Li khn xin
6 : Li trng cy cng t n.
Cnh hung :
Cu 4 thng c ch . Hnh nh ngi khn y b trng bnh hu cht c. Nhng
khng thy c mt du g v bnh tnh ca ngi o. iu au n ch thc thy c l
s xa cch Thin Cha, s nghim thy s thnh n ca Thin Cha. V v phng din
ny th tng t vi c nhn, v thc th hnh thc v cc thnh phn ca loi ai ca c
d nhn ra trong ca vnh ny cch ring.
iu quan trng hn c trong phn th nht ca Ca vnh (cu 2-3) y chnh l ci au n
v lng khi b Thin Cha b. Khng phi l mt bnh tt no di mt hnh thc hm
da sinh mng trc tip l ngi khn run s, nhng chnh l vic on giao vi Thin
Cha. Ngi khn cm thy s thnh n ca Thin Cha. S au n ny mun hiu n
mt cng th phi t vi li trong Mt 27:46 : Cha Kit trn thp gi. Li cu xin thot
cht trong Cu c c ngha l c thot khi mi mnh lc hm da lin lc vi
Thin Cha. Xin cho ch th ng c dp sung sng v ngi th knh Thin Cha.
V l cuc thng trn trn nhng mnh lc mun lm tch bit khi Thin Cha.
CA VNH 22 :
S thng kh v hi vng ca ngi cng chnh.
Vn quan trng v Ca vnh ny l vn tnh cch Cu th lun. Trong Tn c,
nhiu cu ca Ca vnh c p dng trc tip cho Cha Kit : 2 (Mt 27+46; Mc
15:34), 8 (Mt 27:39-44; Mc 15:29tt; Lc 23:34tt); 16 (Yn 19:24; Mt 27:35; Mc 15,:4); 23
(Heb 2:11t)... Truyn thng cng ng m nhn tnh cch Cu th lun t thnh
Justin tr i. Ch c Theodor thnh Mopsuestia mi chi tnh . Bi cc tc gi
cng gio chung chung lun nhn tnh cch Cu th lun .
Nhng hin nay, nhiu tc gi cng gio nhn tnh cch Cu th lun theo ngha tng
trng thi. Ngha l tc gi Ca vnh chp ra Ca vnh theo mt kinh nghim ring ca
mnh - kinh nghim m bi nhng hon cnh Thin Cha quan phng tr nn hnh nh
- n trc cuc thng kh ca ng Cu th. Nhng l do chng gii thch ny
pht t cng vic ch gii. Ngay trong Ca vnh th khng c lin lc trc tip nhn qu
gia s thng kh ca tc gi v vic mun dn tr li. Sau khi c nhm li, th tc gi
t n Thin Cha trong hi on ng o. S hng ng ca cc dn khng phi lm
duyn c khin tc gi phi au n. Ngha l trong Ca vnh khng thy r tnh cch i
gi ca cuc thng kh, mt iu c trong Ys 53 (s cu thot n bi ci cht ca
ngi Ti t Yahv). ng khc, c t nhiu chi tit khng p dng c, hay p dng
khng st my cho Cha Kit. ng khc, cn thy c rng trong Ca vnh khng c
chi tit no m li khng th ct ngha c trong hon cnh thng c ca cc Ca vnh
khc tng t, v nht thit i phi em vo mt hon cnh hon ton cch, hay mt
thi ch xut hin v sau. C nhng kiu ni ch p dng hon ton y cho thi Tn
c cng c th ct ngha c theo loi vn v ni dung nh nhng kiu ni tng t
ca cc vn chng ln cn Israel.
Nh th, gii thch Ca vnh nh c tnh cch Cu th lun gin tip, hay tng trng
cng v thch ng vi i hi truyn thng v hon cnh ca Ca vnh.
Tnh cch duy nht ca Ca vnh.
C nhiu tc gi thy trong Ca vnh lm thnh bi hai khc khc nhau : 2-22 s khn
qun ca ngi b Thin Cha b; v 23-32 li t n sau khi c Yahv cu gip. Ca
vnh c hai phn tht nhng ni rng l hai Ca vnh hon ton khc nhau th khng c l.
Loi vn.
Tuy rng c t nhiu tc gi ni y l Aica cng-cng. Nhng kiu i ngc li vi t
ng Ca vnh.
Dn bi :
2-22 : Aica ca mt ngi b thng kh
2-3 : Li ku xin. Ch
4-6 : L do xc tn vo Yahv cu gip (chung)
7-9 : Trnh din mnh bng kiu than vn
10-11 : L do trng cy (l do ring)
12 : Li cu xin
13-19 : Li than vn, by gii n ca mnh
20-22 : Li cu xin
23-32 : Ca t n
23-24 : Nhp , ha v ku mi mi ngi t n
25 : L do
26-27 : Lng trng cy c nhm li chuyn thnh vui sng bit n : t l, khn
dng...
28-32 : Li ca tng
Tc gi.
Tc gi xa kia u c nhn thy trong avt. Nhng nhiu l do lch s v ng hc
khng th em Ca vnh n thi avt c. Nhiu ng chm vi Ysaia-II v c l c
Ysaia-III nn phi t Ca vnh vo thi sau lu y.
Sau khi thy ct ngha Ca vnh v avt khng th lm c, ngi ta ngh n n
mt ngi trong on th Israel. Gn y nhng ngi ch trng trnh vng l thuyt
li ra mt gii thch khc. Trong nhng Aica ni l ca c nhn ngi ta thy din t
chnh nh vua biu tng cho v thn cht ri sng li. Ngi b Thin Cha b trong Ca
vnh 22 l nh vua cht trong nghi tit phng v, cn ngi t n trong 23-32 l nh vua
hi sinh li trong kch thnh, biu tng cho v thn. u tin l th nhng trong cc thi
sau, cc tc gi ch trng thuyt ny cng nhn c hin tng dn ch ha v cng
thc xa dnh ring cho nh vua. V iu ny cng nn nhn rng, gii thch ch hiu v
mt ngi thng kh thng trong dn israel c khi khng i vi nhng cng thc
di do trong Ca vnh : Trn ngi thng kh Cv 22 mi th au n dn dp. Ci
au n chp nh b Thin Cha b chi phi mi li khc trong Ca vnh. V nh

th Ca vnh c khuynh hng m phm ha : cng nh dung mo ngi ngho kh,

th ngi au thng cng mc tnh cch mt kiu mu mt m phm, tin trng. V
trong li than vn, cu xin ca ngi c lot t ng v quan nim theo c l dn
vo. Khi phn tch Ca vnh ta s thy nhng lp hnh nh nim phc tp tp hp
lm ra mt dung mo gi c l khi qut. Nhng cng c nhng iu tri hn, cch
ring nhng hnh nh ly cn bnh c dng nhiu hn c. Ci au n cc im b
Thin Cha b c cm thy di hnh nh mt t bnh.
Cnh hung :
C l nhng cu 23, 26 cho ta thy c cnh hung ngi khn dng li t n gia
hi on (qahal : ecclesia). C l trong mt dp l, ngi n n th v xng
li ca tng trong sn n th. St hn na, c l trong mt tic thnh trong nhng
ngi ngho kh c mi ti.
Ch gii
Cu 2: Deus meus.../Ly Cha Tri ti Aica bt u bng hai ting ku n Thin
Cha. Lp li li ku l du ch mt s au n thm tha, cc . Nhng d sao, ngi
than th vn nm chc rng Yahv l Thin Cha ca mnh : Ngi - Thin Cha, thn
ca ti, ti c php ku cu Ngi cu gip, gii thot. Ting Deus meus cho thy c
nhn chu ly cho chnh mnh li ha cu thot bi Giao c ban chung cho Israel.
Quare me dereliquisti./ Nhn sao Ngi li b ti. S au n nng n v t bi Thin
Cha xa cch v bi Thin Cha b c tht ra vi ting Ti sao/ Quare?. Thin Cha
ng ngi c php trng c nng ta, cu thot, th nay li n khut, xa vi (Yer
23:23). n s tng phn v t ngt k tip nhau gia Deus meus (y trng cy)
vi sao Cha b ti (y s rng ri hu nh tht vng). Nhng trong s au n ngun
gc l s b Thin Cha b , ngi khn vn bm cht vo Thn ca mnh. Tt c s
khn qun c gp li trong ting dereliquisti/ B .
Longe abes a precibus../ Xa vi vi li ti ku goNhng Yahv xa vi trc li
than th ku van ca ngi khn. Clamor : chnh l ch ting s t hng (Ys 5:29) - din
t ci au n cc . Cha Kit trn thp gi i vo s khn qun cng thm ca s
b Thin Cha b.
Cu 3: S thng kh ko di lu ngy. Yahv khng oi nhn. V l s chua xt
ca s b Thin Cha b. Tuy th, ngi khn khng h t b Yahv (Yob 2:9), lun
lun ngi bm cht vo thn ca mnh, v khng h thi ku cu.
Cu 4-6: S chng cho lng trng cy t trong Deus meus y l quyn php ca
Yahv v s Ngi hay cu gip tng thy trong Israel. Yahv bao gi cng thy
chung nh nht. Ngi ng nh ng Thnh. Tu Sanctus, tu sedes, laus Israel/Ngi
l Thnh, Ngi hin ng gia li ca ngi Israel, cc ting ny nhc li sedens super
Cherubim/ Ngi ng Cherubim (Tv 99:1; 80:2), ngi l ng Thnh, Ngi ng ti
Sion (Cv 99:3; Ys 6:3; 57:15). Thin Cha ng tr l laus Israel/ Li ngi ca ca
Israel (coi cu 27, v Tlt 10:21; Tv 71:6; 109,1; Yer 17:14). Li t n v ngi khen ca
Israel bao quanh Yahv : Yahv l duyn c, i vt v l tot yu cho c li ngi khen;
l v nhng ngi trng cy mi thi c kinh nghim v quyn php ca ng
Sanctus-Sedens/ Thnh-Hin ng bng nhng chng ch c th, ni nhng h ph, cu
thot. Ngha nhng cu ny r - Ngi khn ngh n vic Yahv t xa n nay
cu gip nhng k trng cy vo Ngi. S Israel thc s c cu gip l ngun an

i khch l cho mi ngi. Quyn lc Yahv chng t ni cha ng v ngi au kh

y cng c th trn tnh mnh nh s kin . Nhng mi s cn ty vo lng trng cy:
Quyn lc cu thot lun lun sn sng i ni ngi ta mt lng trng cy lun lun
ngy m ku cu, khng ngi khng ngt.
Cu 7-9: Ngi khn nhn n mnh : Thy mnh thay hnh i dng non-
homo/Khng phi l ngi : mt c hnh hi ca mt con ngi ri (Ys 52:14; 53:3),
khng cn khc mt con su b b trn rc bi (hnh nh coi Yob 25:6; Ys 41:14). Con
ngi khn qun, a y nh th li b ch th ba vy xng nh. H khng tic li
ch nho, nhic mng lm cho ngi khn n cm n y lng ci tnh cnh thm
thng khn mt ca mnh. Nhng li ch nho li ng chm n chnh mi trng cy
c nht ca ngi au n - lng trng cy vo Yahv - l li cm d su c.
Mc ch lm sao ngi khn nn ng tin cy vo Yahv na.
Cu 10-11: Cng nh cc 4-6, ngi khn li tm ni nng ta ni Yahv. Cu 10 ni
n lng trng cy : Cha ban cho ti s sng, v cu 11 lm trn li bng s xc
tn rng t lc sinh ra, mng sng ti trong tay Cha. C l trong nhng l ny c
vang di nhng c n ca nh vua c lp t thnh con ca Thin Cha, nhng
cng c th ct ngha d dng theo lung t tng nh thy c trong Tv 139:13tt.
Cu 12: Nhng d sao th li than vn (hai ln b gin on bi nhng li trng cy 4-6
10-11) c kt ni mt li cu xin. Thin Cha xa vi, ch g Ngi thng oi ct
khi ni ti t Ngi s b Thin Cha b.
Tribulatio proxima est/ Qun bch gn li. Kiu dch c ny ca Vg, ng hn l
Novum Psalterium. S khn qun nh mt quyn lc hc m vy quanh.
Cu 13: S khn qun by gi c t bng hnh nh v nhng tng trng B tt v
by th (thuc mt ging b tt-ging vng Basan) vy quanh ngi au thng (b
Basan Amos 4:1; Tlt 32:14).
Nn n nhng hnh nh th vt. Gunkel ct ngha : so snh vi th vt khng c
g l khinh mt thi xa; thi s mun ni l nhng ngi quyn th sang trng,
ng kinh s khi h ni nng ln. Nh th theo Gunkel th nhng hnh nh th vt kia
cui cng l ngi ta - nhng th ch mnh th ca c nhn. Thc s khng th chi
c rng nhng trn li nh ca th ch rt c th t bng hnh nh th vt (Tv 7:3;
10:9t 27:2; 35:21t). Nhng cng nn rng, cc th ch trong Aica thng i din
cho nhng quyn lc ma qu mun lm ngi ta tch khi Thin Cha. Nh th hnh
nh mnh th cn i su hn na. V thc s ti Lng h a, nhng mnh lc hc m
ma qu c hnh dung bi bng mnh th : Qu Samana c t : mm s t, nanh
rng, vut phng hong, ui b cp, s t ca Enlil, s t ca Enki, chc ct c, s t
ca Nininsinna vi mm la lu c mu, s t ca ch thn, n h mm...
Nh th nhng quyn lc ma qu th ch vi nhn loi c t di hnh dung mnh
th. Trong cc hnh nh c nhiu lp khc nhau, ct c th ha ci thc th h hm
ca quyn qui c.
Cu 14: Nhng quyn lc kia c t nh s t cu x, gm tht.
Cu 15t : Cc cu ny t cn hp hi ca ngi au n : C thn xc d ngi ra v
nng hi nh cn st cc . C trong c ngoi bin ra nh mt cht lng ang tan i.
Cn st lm chy c hm c ming. Ngi au n n lc cht c.

Cu 16 : Bible de Jrusalem 16c sau cu 17, nhng phi sa i vn bn; in

pulverem deduxisti me/Vt ti vi tro bi t phn rt c ngha khng cn thay i g
c.
Cu 17: Nh by ch d, phng c nhn bao quanh ngi au kh. Dung mo quyn
lc qu d c hin t ra li di hnh ngi, nhng ngi ch nho trong 8-9.
Foderunt manus meas et pedes meos/ tri lai tay chn ti
Chnh bn th sicut leo manus meas et pedes meos/ Tri tay chn ti nh s t. Nh
th vn bn chc c sai chy. Cc bn dch : LXX oruxan/ , Vg : foderunt - Sir
laceraverunt/ Lt trn, Aq epedsan, s ztontes d sai, Ger vinxerunt. Nhiu tc gi
hin thi theo ngha vinxerunt/ m. Mt chng cho thy l vn bn sai chy t
lu, l chnh trong Tn c, mt cu c sc (nu thc l forderunt) li khng s dng.
Nu l tri th hoc l hnh nh tip theo hnh nh sn bn. Nh th ch ni y l ch
sn, ngi au kh c coi nh mi sn; hoc l ch l cch ni bng v nhng c nhn
kia, h n lc bt tri ngi au kh nh thc c ti.
Cu 18-19: Ngi ta lt trn ngi au kh. Ngi nm sng st nhn ngm
thn xc gy guc ca mnh v au n, v phin mun. Cn qun c nhn trng trc nhn
coi. H chia nhau o xng ca ngi hp hi . Nhng g cn li b v vt c. Vic bt
thm kia bo cho ngi au kh bit : Ngi lm nh ngi cht ri vy (Sir 14:15).
Cu 20-22: Trong lc cng qun n cc im , li mt li cu xin pht ra : c g
Yahv ng xa ti, xin mau cu ti. Ngi khn xin thot khi tay nhng quyn lc ang
n lc lm mnh chia r vi Thin Cha.
Bubali/ Tru - thc ra khng r th vt thuc loi no. Vg : unicornis/Th mt sng-
K ln - cng c th c, theo nh nhng bc ha xa ti Tiu .
Me miserum/ n phn (hay Bible de Jrusalem : ma pauvre me) thay thy l nhng
phng on (cng nh Vg : humilitatem meam/ S nhc ti).
Chnh vn bn th c : exudisti me/ Ti tan chy. Phi tm cch hiu cc ting hn l
phng on m sa i vn bn. Ting ny phi tch ra khi cu 22, v t ring ra mt
mnh nh mt li cm thn. l ci bn l ni hai phn : Ai-ca v t n. Tc gi dng
mt ting (Anithani): Yahv nhm li ti. l ting chuyn tng. Nh non
exaudis/ Ngi p li trong cu 3 c bi b. Ngi ta c th ngh rng : Yahv
nh mt li sm cu cha tr li cho ngi khn v cu thot khi ngt ngho.
Ngi c cu thot phi t n Yahv (Tv 107:21t)
Cu 23-24: Enarrabo nomen tuum fratribus meis./ Ti nguyn loan bo danh Ngi
cho anh em ti. Khng phi l li khn m l cu do u ca li t n (Tv 66:16;
109:30; 107:32). C ni dung ca bi ca t n trc hi on c gm tm ni ting
nomen/Danh : Quyn php cu cha nn hin ti ca Yahv (Tv 20:2 6 8). Nhng
ngi nghe li ca l fratres mei/ Anh em ti - nhng k thng chia sng bi trong
Cng on Israel (Israel trong cu 4). V tt c nhng ai cm thu thc ti ca Yahv
u phi xng li ca ngi. Semen Jacob, semen Israel / Dng ging Yacob, dng
ging Israel : Tt c nhng ai thuc Israel ch thc u c ku gi ngi khen Yahv.
Timete eum.../ Hy gii s Ngi
Nhn n s hi s trc s l lng Yahv lm v loan bo s hin din ca Ngi.

Cu 25: S l lng ca cng vic cu thot. Yahv khng khinh mng s khn qun ca
ANI (pauper, miser). Ngi au kh trong Ca vnh cho mnh thuc v hng ngi ngho
kh. Yahv khng che giu mt Ngi.
Cu 26: A te venit laudatio mea/ Xut t Ngi, li ti ca ngi. Li t n trong 23-32
c gi l li ngi khen, lin lc vi cu 4 : Yahv l laus Israel/Li ngi ca ca
Israel. y ngi khn nhn rng li ngi khen mnh xng ln l chnh t Yahv m
n : Thin Cha bi cng vic ca Ngi lm pht xut ra li ngi khen. Trc cng
vic ca Ngi, ngi ta ch c th p li bng li ngi khen.
Coetus magnus/ Ni i hi - tc l cuc triu tp cng on ng o vo cc dp i
l. Trong dp ngi ta thi hnh iu khn trong lc b khn qun.
Cu 27: C l li ngi khen t n y c xng ht trong tic thnh. Cc
pauperes-anawim n ung mt ba tic hu. Vivant corda vestra.../Chc lng cc
ngi sng bn mi mi ch g nhm ngi ngho kh c hng lun mi s
gn gi y s sng ca Yahv.
Cu 28-32: Nhng bng nhn gii m rng cch l thng, lm cho nhng d kin trong
Ca vnh c hng hn v tng lai : Mt khung cnh v nc Thin Cha t thy trong
Kinh thnh Cu c, cc chi tit em v mt tin trin mun thi, c tc gi t vo li
cui th k 4. By gi ni n nc i ng ca Yahv trn mi dn tc, v dm m ch
n c mt s sng khc thng cho ngi cht, n cc th h tng lai. Nh th t
mi phng tri, trong mt li ngi khen m ngi cht trong qu kh cng nh nhng
on l tng lai u ng ca xng ht : mt cuc hi ng o ca c nhn loi n
ngi khen Yahv.
Tt nhin truyn thng ca sng bi Yrusalem cng gip mt phn no vo nim :
Thin Cha ng ti Sion l El-elyn (Deus altissimus/ Thin Cha ti cao), ng to
ha v Cha c v tr. Nhng mun c nhng cu ny, cn phi ngh n mt nhm
ngi (c l chnh hi ht ca n th x dng Ca vnh) nui dng l tng v
anawim v rung ng vi s trng i v ng Cu th din trong bi ca th 4 v ngi
ti t Yahv (Ys 52:13 - 54:12).
ng Cao tn tng lai c dung mo mt ngi phi au kh, v cu chuc k khc bng
hy sinh chnh mnh, v bi m k ca Thin Cha c thnh tu. Trong Ysaia
chng ta thy cng vic cu thc i t s tht bi n phc hi. Trong Ca vnh ny cng
vy, ngi ngho kh c tn ln a v mt nhn vt cnh chung, cng nh ngi
ti t. Trong Ysaia, c vch r rng ngi ti t lm cho nh ca Thin Cha thnh
cng chnh bi s thng kh ca mnh. y khng r nh th. Nhng phi nhn rng
y l mt on thm sau, ct gi tng nh mt in c, v ngun in c chnh
li l dung mo ngi Ti t. Kiu hnh vn c khi khng trn lnh, nhng cng
cho nhng ai quen thuc vi cc li ngn s c hng dn t v hnh dung ng
Cu th. Nh th ngi ngho kh trong thi tn cng s phi chu au n, nhng s
c Thin Cha cu thot, s cu thot xy ra ng thi vi thi cnh chung, m ngi
ngho kh kia l trung tm. ng t t trong qu kh, nhng l th qu kh ca li ngn
s nh thng c trong cc bi chung lun - Lm nh th ngn s ng trc bin c
xy ra.
Qui dormiunt in terra/Nhng ai nm trong tro bi. Chnh bn pinques, nhng c
bin ngu vi qui descendunt in pulverem/Nhng ai vi trong tro bi nn i
thnh qui dormiunt c ngha hn (ting Dothi dng ch rt c th ln ln). Nh vy c

nhng k cht cng c thng chia li ca ngi Yahv. l mt iu ng : v

trong Cu c thng c quan nim rng : k cht khng c lin lc c vi Yahv
na, h khng ca tng Ngi c (Tv 6:6; 88:11-13). Sheol l mt ni xa chn sng
bi. Nhng nay ro ly nh ph ri. C nhng k cht cng c ng ca xng
ht Yahv.
Semen meus. Goseratio ventura.../ Dng ging ti s lm ti Ngi - Miu du ca
ngi c cu thot c nhc nh n. Semen ny cng nh semen trong c.24 u
thng chia vo s Yahv cu thot. Tt c lm thnh mt chui ngi vng li cho nhau
vic cu thot ca Yahv.
Ca vnh 22 ny sut qua bao tm tnh : i t s b Thin Cha b thm su m ln n
li ca cu thot bao trm c nhn loi, quyn theo c li tung h ca nhng k cht.
Trc ht nn n tnh cch cng on ca bi ca. Trong lc khn qun cc ,
ngun an i trng cy ca ngi khn y chnh l v cha-ng ca Israel c kinh
nghim cu thot khi khn cu lc khn kh (4-6). Sinh hot ca ngi khn cng c
bao trm bi ci thc ti ca Ecclesia (qahal). Va c nhm li, ngi khn lin
xng ht trong cng on (23 26) v khi kt thc cng qu quyt rng miu du dng
ging mnh s lun lun n li vic ln lao Yahv lm. Lin lc vi cng on da
trn duyn do ny l ngi khn k mnh thuc hng anawim (25). Nhng ngi au
kh, nhng ngi ngho khl nhng ngi st sng lui ti Sion hn c. Ngi khn
y trao ph c sinh mng vo Yahv v trng i cu gip.
Frans Delitzsch vit : Trong Tv 22, avt vi li than vn xung n ch thm su vt
qu s su thm ca au n mnh, v vi hy vng ln n cao vt, vt cao hn phn
thng ca s au n mnh. Nh th l t tng trng dn n ngn s. Nhng li
trong ca vnh v t bnh ca ngi khn vt qu mi n ring chic. Ai-ca cng nh li
t n nh nhng phng th din t hu nh so ng t thu mt ci siu c nhn, c
tnh cch tin trng.
Cha Kit trn thp gi dng nhng li u Ca vnh din t li cu xin ca
mnh. Nhng trng cu u ca mt vn kin i vi ngi Dothi tc l gi c vn
kin vi c ngha chung ca vn kin. Cha Kit i vo s thng kh cc im l v
Thin Cha b, s au n m nhng tm hn o c trong Cu c cm thy.
Nh th Cha Ysu cho thy ngi lin i vi ht c lng au kh ca nhn loi.
Con ng ca Con Ngi t tri n dn Ngi n s khn qun cng tt, nhng
nhc mi s ln theo ngha s au kh ca ngi ti t Yahv. Gio hi u tin t
lin lc gia s mng ca ngi khn Cv 22 vi s thng kh Cha Ysu, v nhn thy
mi s di hnh thc tin bo v thnh tu - Di nh sng , nhng bin c thng
kh khng cn lm chng na. Kh hnh ca ng Cu th lm trn nh Thin
Cha, nh thy din trong Cu c. V khi thut li Thng kh, ngi ta la chn
chi tit, theo tiu chun : Thut li nhng iu c ngha i vi c tin, ngha l nhng
chi tit bo trc trong Cu c.
CA VNH 69
Dn bi :
2-5 : Li than vn th nht
6 : Li th vi Thin Cha ng thu sut lng ngi ta

7 : Li cu xin
8-13 : Tip tc than vn
14-19 : Li cu xin v ao c
20-22 : T s s nhc phi chu v ch th
23-29 : Xin Thin Cha on tr th ch
30 : Li cu xin cui cng
31-37 : Li t n.
Cnh hung.
Hnh nh ngi khn b co ti n trm. Khng bit c phi v iu m b t giam,
qu 34b c ni n k b giam t. Nhng ngc li 2t th thy ngi khn gn cht, v 27
30 mt bnh tnh trm trng. Bi m c nhng s s nhc co ti. Ngi ta t hi ti
sao ngi b Thin Cha trng tr ? V ngi ta da trn thuyt ng bo m ti cho
ngi b trng i vo quyn php Yahv cu cha, h ph.
Thi.
Cu 36t cho thy mt thi sau i y, hnh nh trc thi Nhmia, v nu c th da
trn 10, th cn sm hn : trong thi ang tin hnh cng vic xy li n th.
Tv 69 cng l mt bi ca ca mt ti t Yahv (18a), phi chu khn kh v Thin Cha,
phi s nhc v lng st sng ca mnh i vi n th (10t). Nhng ngi phi chu
khn kh. K ch th, vu co khng c quyn g trn ngi , v chnh Thin Cha
th thch ngi (27, Ys 53:4 10). V l b nhim ca ngi ti t b khn kh :
Ngi v ti m b hnh h khn n do nh ca Thin Cha (5), chnh v nhit
nng vic Thin Cha m lm nguy khn, v th ch nhn c hi m hnh h s nhc.
H cho s au kh ca ngi ti t l do hnh pht, v ch nho lng nhit thnh ca
ngi ti t.
Ngi ti t phi au n, khinh b, s nhc nn nh kiu mu, chng t i din cho
ht nhng ai l anawim trng i Yahv cu gip. Ni ngi lng trng cy, mi hy
vng ca cc ngi khc c lin can n. S ngi c cu thot lm chng cho s
cu thot hu hiu ca Yahv, v gy thm trng cy v phn chn.
Nu ta n nhng cu c bit ca Tv 69, vt qu mi tnh cnh ring vic mt
c nhn, ta lin hiu c ti sao Hi Thnh s thi thy hot ng v thng kh
ca Cha Kit c tin bo trong Ca vnh. Sau vic xua ui phng bun bn khi
n th, cc mn nh n 69:10 (Yn 2:17). Trong s thng kh v ti ca Cha
Kit, li Ca vnh 69:5 (Yn 1:25) c thnh tu. Trn thp gi, ngi ta cho Ngi ung
dm (69:22; Mt 27:34.48; Mc 15:36; Lc 23:36; Yn 19:29). Trong s mng ca Yua,
Cngv 1:20 thy ng nh li Tv 69:26. Trong s thng kh ca Cha Ysu, b
nhim ca tn th Tv 69 c din ng ra.
T nay khng th thu trit ni dung ch thc ct yu ca Ca vnh theo mt ng li
no khc na. S thnh tu n lm trn tn th ca Ca vnh Cu c, tn th vt qu
mi n c nhn, i su vo nhng au kh Ca vnh vch ra cng vi cc on tng t
Ys 53 Tv 22, 118.
CA VNH 25
Ca vnh theo vn ABC.

Dn bi :
1-7 : Nhng li than vn v cu xin pht t lng trng cy.
8-10 : Li ca tng Yahv v ng li ca Ngi.
11... : Nhng li tha thit cu xin - nhiu i vt. C thm vo kiu ni theo kiu gio
hun.
Cnh hung.
Khng r rng bao nhiu, c l v b chi phi bi khun kh cht hp ca vn ABC : c
hai iu nn :
1) Ngi khn y bit mnh c nhiu ch th vy quanh
2) Nhng ngi cng bit mnh c ti.
Thi bui :
Mt Ca vnh dng nhiu cng thc c. Phi t vo mt thi kh mun, nhng khng
th xc nh vo hi no. Tng t vi nhng ca vnh bn v Torah (nh Tv 1:19b, 119).
Ni dung ct yu l do nhng ch ch cht. M trc tin l ting derek (ng). Mt
ngi b ch th e da, v t bit i mnh t trc n nay cn mang nhng ti,
nhng li thu xun xanh, ngi khn xin n tha th (7 11 18), n cu thot (2 15
19t), v trc tin l mt chuyn hng mi cho i sng mnh trn ng ca Yahv (4 5
9 12 21). Ngi khn ngh n nhng vic cu thot ca Yahv t trc n nay (3 6 8 9
10 14). Li khn cu lm trong cng on - mt cng on c nghe rao ging v
ng ca Yahv. Ngi khn i vo phm vi ca cng on, trng i Yahv ch ng
dn li cho mnh. Tv 25 thm nhim tinh thn hi ci.
CA VNH 26
Dn bi :
1-3 : Li xin Yahv h ph (v kin)
4-5 : Cam oan mnh v ti
6-8 : Nghi tit th v ti, v bo li t n
9-11 : Li mt li cu xin Yahv h ph trong n kin chc c nhm li.
Cnh hung :
mt ngi v ti b co, bt b, chy n n th v c ni tm tr, cam oan mnh
v ti v ku cu Yahv ng phn xt cng minh, coi 1Vua 8,31tt.
CA VNH 27
Ca vnh ny, nhiu tc gi coi nh hai ca vnh. Thc ra nu khng phi l hai Ca vnh, th
cng gm hai phn tch bit r rng :
1-6 : Mt bi ca qu quyt lng hon ton trng cy
7-13 : Mt on than vn
14 : Kt thc bng mt li sm cu thot.
Phn th nht tm tnh trng cy rt t nh, xc cm.
Trong Ca vnh ta thy mt ngi b bt b bi ch th v b vu co. ch th mun trut
ngi khi phm vi cng chnh, phm vi cu thot ca Yahv. Ngi b c b

con t ry, v thy mnh nh b ngm e thit mng (9 13). Trong hon cnh , tuy rng
xa n th ngi din t ht lng trng cy vo Yahv, nong n ao c ti n
th c che ch. Nhng Thin Cha, ng hay cu thot ng h, c mt h ph
trong cn ngt ngho ca ti t Ngi. Bi cho du ch th c ba vy cng khng
lm ngi hi hng. S chc chn trong lng trong li than vn v cu xin (7-13)
c din bng ting Credo/ Ti tin - sinh mng ngi b hm hi kia, ngi hon
ton trao ph vo tay Yahv. Bi khng c quyn nng ch th no thng ni v tch
ngi khi Yahv Deus salvator/ Thin Cha cu . Sau nhng li ta c th
ngh n li Rom 8:33. Ngi b e da ny chc chn khng g chia r mnh c khi
Thin Cha. Mi ngi b i na, th Thin Cha lnh chu ly v m ra cho con ng
cu thot (11 13 14).
CA VNH 42-43
Hai ca vnh ny lm thnh mt, cng mt iu vn, ni dung ha hp, cng mt ip
khc. ip khc chia Ca vnh lm 3 phn.
Dn bi :
42:2-3 : Nhp bng so snh
4-5 : Trnh by n ca ngi khn - ip khc : 6
7-11 : n th - chn ca ngi khn - lm cho ngi khn nh n lng
nhn hu ca Yav v lng bun ri - 12 ip khc.
43:1-4 : Li cu xin ku n s cng bnh, lng nhn hu ca Yahv, xin Ngi
ch n qun, v khn xin Ngi ban cho nh sng-trung tn dn ng
n iu trng i : n th.
5 : ip khc.
Cnh hung :
Rt kh x, v trong Ca vnh khng c chi tit r rng. Nhng 42:7 cho bit ch ca
ngi khn : Vng ngun sui sng Yordan. l n duy nht thy trong Ca vnh. Ti
sao ngi khn li ni . C tc gi cho l b y, hay chy trn. Nhng trong Ca vnh
khng c du vt. Cn thn phn ca ngi khn y thuc a v no, trong Ca vnh
khng c du r rng, ch v lng tru mn n th, c ao tham d l bi m cc tc gi
cho l thuc hng Lvt.
Tnh cnh ca tc gi khng r, ch bit nhng mnh lc tiu dit ngm e (42:8). Ngi
khn i li trong bun thm (42:10; 43,2). Yahv hnh nh qun (42:10), t b
(43:2). Nhng ch th ch nho bao quanh (42:10t; 43:1t). Trong cn khn qun, b b,
v bch hi , ngi khn khao kht n ni c s hin din ca Thin Cha. Thi bui
khng th xc nh c.
Filiorum Core: Mt lot ca vnh (42, 44-49, 84 85 87 89) c coi nh ca nhm Cor
(beney-Korah). Trong Cu c c nhiu chi tit v cc ngi ny, nhng khng ha hp
hon ton vi nhau. Hnh nh h l mt nhm thuc dng ging Hurrit-Eom (Stt
36:5tt). 1Ks 2:43, nhm ny sp nhp vo Yua. Sau thi i y h thnh mt
nhm thuc nhn vin n th. Trc ht h l nhng ngi canh ca n th (1Ks
9:19; 26:1 19) ri thnh mt hi ht (2Ks 20,19). C l h son tc ra mt su tp
Ca vnh. H thuc v hng Lvt (Xht 6:21; Ds 25,58; 1Ks 6:7).

Cu 2-5: Tit th nht ca Ca vnh khi s bng mt so snh : Nai tm sui nc, th vt
kht nc, ro tm ch ung thnh mt hnh nh thm tha by t lng mong c, khc
khoi ca ngi khn i vi Yav.
Deus vivus/ Cha Tri hng sng (c khi phi i thnh Deus vitae meae/ Thin Cha
hng sng ca ti) : C s sng ca ngi khn ty vo Yahv. Thin Cha hin din
ni n th, v v th ngi khn ngong ngng n lc c vo n th.
Videbo facium Dei/Ra trc nhan Thin Cha (Vg apparebo/ Xut hin : theo bn
Dothi Massoret, ngi ta mun trnh mi kiu ni nh ngi ta v Yahv) : ngha l
c n gn gi trc tip vi Yahv hin din trong n th. Nh th th li khn
nguyn y lm xa n th.
Cu 4 t s khn qun ca ngi khn : nc mt nn nh ca n. Nhng l do ti sao
m khc lc th khng ni ra. Gunkel hiu l mt bnh nng ? Trong lc khn n th k
th bao quanh ch diu.
Ubi est Deus tuus?/ No u Thin Cha ca ngi. Cu ny thng lun t ni
ming ngi ngoi o (Tv 79:10; 115:2; Yoel 2:17). Khi dn Israel hay l mt ngi
Dothi b khn n, th ngi ngoi lin sinh nghi ng v s c thc, hay quyn lc hiu
nghim ca Yahv.
Cu 5, Ngi khn ngh li s sung sng c h ph trong khung cnh ca c cng
on ca ngi Yahv, vo dp l bi.
Effundo animum meum/Hoi tng vy m hn ngh mien man : ngha l nhng k
nim m m kia t do chim c lng tr. Xa kia ngi khn hnh hng ti n th.
Incesserim in turba/Gia m thn ho. Nhiu tc gi c gi kiu dch ca Vg : in
locum tabernaculi admirabilis/ Gia m ng. n th c coi l lu tri mt in
tch gi tnh cch cu tro, v nhc li n th xa l lu tri trong sa mc.
Coetu festivo/ H reo l hi. on l ngi kiu vo n th, ming hoan h ca ht.
Ngi khn mun t y lo mnh bng nhng k nim l bi xa kia. Ngi khng
mun qun nhng n hu Yahv ban cho mnh hi xa kia (Tv 103:2).
Cu 6: Tip theo k c ca thi c n nu sung sng trong c cng on hn hoan
mng l, ngi khn lin nh vi lng mnh mt li khch l. Nhng kiu t nh
khch l mnh nh th ny thng thy c x dng trong loi ca tng t ca Lng h
a, nhng h c nhng chi tit thn ch m thut. y tuyt khng c. iu phi lm
phn chn lng ngi r ri, kit lc y l : Cng nh xa kia ti ca tng Yahv,
th mt ngy kia ti li c t n Ngi. Ngi khn ngc nhin m hi hn mnh : My
lm g th ? V thi thc mnh kin nhn trng i, hy ca tng Yahv, v tin chc :
Yahv l s che ch v l Thin Cha ca mnh.
Cu 7-12: By gi li than vn li bt u li.
Deprimitur/ Thn thc. Ni c nh th hn tan ra ra, ngha l sinh lc dong hoi,
kit qu. Bi ting ny m c tc gi ngh n bnh tt ca ngi khn. Nhng trong khn
qun, ngi khn ngh n Yahv.
Recordor./ Nh : cu xin v ngng c ch mong.
Nhng li than vn cu xin ny c t trong mt a im r nh : terra Jordanis : ch
chung vng ngun sui sng Yordan. Hermon : ch dy ni Hermon v pha Banias. V
thc ngun sui ca sng Yordan pht t chn ni Hermon.

Ex monte Misar (bn Hipri-i ni Misar) Chnh l monte parvo (coi bn dch Bible
Jrusalem), nhng ch mt i trong vng ni Hermon. Dalman ng nht vi lng
by gi gi l Zaorah.
Xa cch Yahv, ngi khn ch nghe ting thc m m m ngy. Hnh nh hai hnh nh
an li vi nhau : hnh nh nhng thc sui Yordan cun cun nho xung, v hnh nh
Bin hn mang s thy (Tehm) hy hoi. Nhng mnh lc ph hoi t Yahv m n
by gi nh nghin tn ngi khn. Ngi hng b dm ngp i.
Cu 9 : kh khn v vn bn, v v ngha. Chung chung ra ngi trong tnh cnh ngt
ngho trng vo Yahv, Ngi can thip v chng t lng thng xt ca Ngi.
Trng cy m lp li : Deus vitae meae./ Thin Cha hng sng ca ti
Yahv l tng ca ngi khn, Ngi l nn tng vng chi cu thot trong khi nhng
mnh lc tiu dit nh sng c bao trm. Nhng trong lng vn thn thc, xao xuyn.
Ngi coi mnh nh b Thin Cha qun nhng i ri, v i ng trong b o n ti
bun phin, trong khi th ch p bc.
Ossa mea franguntur./ Xng ct b tn nghin . Ngi khn cm thy mnh lc ca s
cht lan n chi th mnh. Chnh trong tnh cnh , li lun lun nghe li th ch ch
nho.
Cu 43:1-5: Trong cn t bnh, hay ngt ngho cc , ngi khn b ch th vu co
ti. Sc lc kit qu kia l do bi ti m n. Trong khi ngi khn ni n s
cng bnh ca Yahv ng phn xt, v xin Ngi can thip.
Gens non sancta / Dn bt ngha. Nhng ngi khng bit n lin lc vi Yahv trong
thi thng xt.
Homine doloso et iniquo / Ngi iu ngoa him c. Ch ch th l nhng ngi vu
khng di tr.
Cu 43:2 i vi 42:10.
Emittie lucem tuam et fidelitatem tuam./ Xin phi nh sng v s tht ca Ngi : Hai
c tnh ca Yahv c nhn cch ha (mt th trung gian v b h ca Yahv).
Lux / nh sng: mnh lc duy tr, dn li, theo di ngi cng chnh.
Fidelitas/ Trung tn - S tht: Chng ch lun lun sn sng cu thot.
Hai c tnh ny nh nhng thp tng ca Yahv sai n lm h tng a ngi khn
vi n th Yahv.
Ngi khn c mong ti Yrusalem, vo khu vc thnh. ngi s n gn bn
th v dng l t n trong hoan lc.
Li than vn ngay t u c nhng thuc loi ca vnh v Sion. Tt c s khc
khoi ca ngi khn nh ho hon khao kht u hng v Sion, ch m Yahv chn,
t by s hin hin ca Ngi. c n ca Sion c Thin Cha kn chn c
chuyn qua Cha Kit v Hi Thnh trong Tn c. Trong nh sng ca nhim cc cu
ri thnh tu, mt ln na nhng ai khao kht cu thot cng li nhn rng ch c ni
Thin Cha hin din, v trong cng on c triu tp mi c s sng v cu thot.
Xa thc ti ch c mt s xao xuyn phin mun tiu dit. Tn hu cng s t nh
chnh mnh khch l mnh : Nhng chng ch cu ri trong qu kh c chuyn
thnh li chn tnh, khuyn gic kin nhn i ch, trong tnh thc v cu nguyn. Thin

Cha s can thip v sai nh sng v s trung tn ca Ngi h tng cho qua khi vc
thm trn gian.
CA VNH 51 : MISERERE
Dn bi :
1-2 :
3-4 : Nhp li ku cu cho thy ch ca vnh
5-8 : Nhn nhn v th ti
9-11 : Khn xin tha th
12-14 : Khn xin lng trong sch, v qu cm kh khi
15-19 : Li ha v t tng v t l
20-21 : Li cu xin cho Yrusalem.
Cc cu 20-21 l mt ph thm, mun nh chnh k hiu sai t tng v t l trong cu
18, v km thm li khn nguyn hp vi thi bui.
Cnh hung.
Nhng li than vn v cu xin ny c l c trong n th. Cu 9 c ni n vic ty u
ti li bng Hysope, l mt nghi tit ni thnh ty luyn ngi phung hi, cng ry
trn nhng vt cch ring trong n th. Nhng tnh trng ca ngi khn, s au kh
hay qun bch th khng r hn. Theo Gunkel v mn phi th li th ti bao gi cng
lin lc vi li xin khi trng bnh. V ngi ta ngh rng s au n thn xc lm cho
bnh nhn ngh n ti nguyn nhn cho au n v bi l dp xng th ti li. Gunkel
mun da vo cu 10 (ni n xng ct b tn v). Tri li, nhiu tc gi ch coi
nh mt cch din t bng by ca s au n trong lng v khc t hn gii thch v
bnh tt. Ngi ta phi d chng ng thnh kin v bnh tt v ti li ln vo mi ca
vnh nh mt tn iu bt di bt dch. Trnh thut 2Sam 12, m Ca vnh n
cho ta thy ngay trong thi xa li than vn v cu xin cng c th xng ln bi cm
bit ti li. Cho du cu 10 c m ch n bnh tt i na, Ca vnh vn cho vic gii thot
khi ti li quan trng hn l vic khi bnh m Ca vnh cng khng ni n.
Thi bui :
Hin by gi, tuy rng c vi tc gi cn t Ca vnh vo thi avt, nhng a s cc tc
gi nhn rng khng th rt kt lun v tc gi vo thi bui avt. Mun bit thi bui
ca Ca vnh phi nhn nhn n ni dung ca Ca vnh. Trong c hai iu ng :
1. Li xin lng trong sch, v tinh thn ly phc
(12-14) nhc n Yer 24:7; 31:33; 32,39; Ez 36:25tt.
2. T tng v gi tr t l
Trong 18-19 nhc n li phn khng ca cc ngn s i vi t l nh thng xy ra
trong dn (Amos 5:22; Ys 1:11; Yer 6:20...)
l nhng iu phi t nin biu. Cu 20-21 cho du l ph thm i na, th t
ra cho bit mt nin biu khng th xung mun thi hn. Cc cu d hiu hn c vo
thi Nhmia, bi Terminus a quo l thi Yrmia-Ezekiel v Terminus ad quem/ Thi
k s l thi Nhmia.

Cu 1-2: cho bit cnh hung m ngi c phi t mnh vo l 2Sam 12. Mt
qui chiu nh th, cho du khng phi l s kin lch s c nhm ng i na, cng
khng nn khinh thng b qua i. C khi coi nhng nh th l by ba, thm tht vo
cn bn ca mt thi sau l sai. Nhng chi tit cng c s quan trng ca chng :
Chng l tang chng cho bit cng on Dothi nghe, hiu vn bn lm sao; l
mt th d lm rng ngha ca Ca vnh, v chng ch cho lng tin c cch no, gii
thch cu tro hng v u.
Cu 3-4: Trong khn qun ngi khn ku cu n lng nhn ngha v thng xt ca
Yahv. Ci au n chnh thc ni trong Tv 51 ny l iniquitas (pesa), s tch bit,
on giao vi Yahv, l vic mun nhn loi dy lon chng li mun ca Thin
Cha (Ca vnh cn dng ngay trong hai cu ny hai ting khc : culpa (awn/ Li),
peccatum (hattaah/ Ti). Ti chn gia Thin Cha v ngi ta, xung nng tru
(coi Tv 32).
Dele/ Ty xa : Ch vic ty xa, lau sch i (Dst 5:23; Ys 43:25; Tv 109:14). y c gi
thit nghi tit no khng : Dst 5:23 nhc n vic phn x ca Thin Cha. Ti Babylon,
ngi ta c nhng bi gch trong ngi ta bit ti li, v ngi ta xin ch g nhng
bi gch b p b i. Trong Kinh Thnh c ni n s sch m Yahv em ra hch ti
dn Ngi Xht 32:32; Tv 69:29. Nhng y ch l mt kiu ni v s hy sch ti li.
Cu 4 : culpa (awn), ch s t vy pht t lng xu m ra, ting ny din t tm tnh
khng ha hp vi mun Thin Cha.
Peccatum (hattaah) : ch s sai lm, lm lc, sai li.
Ngi khn khn xin cho c s ty luyn trit khi ti : ti c coi nh mt ci g
lm nh bn u, vt nh, vt nh. Cc li ny da trn hnh nh nghi tit ty u : nhng
vic ty ra trong l bi, ngi n ti ngi khc gi cho, hoc chnh mnh ra mnh
git gi o xng, v trng c s tha th bng vic c hnh nghi tit .
Ti li l mt iu khng th chu c : nn khng ch gim bt, lm cho gim bt trm
trng i, nhng l mt ci g nht thit phi loi hn, kh tr hn i : ty sch, lau ra gt
hn i, lm sao cho bin hn khi mt Thin Cha. V ngi khn bit rng : Vic loi
hn u khng th chu c n, ch c th l cng vic ca Thin Cha - phi c vic
Thin Cha xa sch, ra gt i.
Cu 5-8: Nhn th ti li. Ngi khn th tht mnh thy r ti li mnh (ego ! agnosco).
Tibi soli peccavi/ Ti xc phm n Ngi . Phi hiu lm sao li th ti ny ? C
phi l ngi khn th quy, hay l coi ti phm n ngi ta nh phm n chnh
Thin Cha ? Gunkel - da vo cu ny chi hn Ca vnh l ca avt. Ngi ta
thng ct ngha li ny nh th : Mi ti, du phm n ngi ta, sau cng ra l phm
n Thin Cha, gii thch nh th l xoy vn hn vn bn. Nhng ngay chnh trong
Cu c ngi ta sm nhn ra rng ti phm n ngi ta cng phm n chnh Thin
Cha. 2Sam 12:13 avt xng th Ti phm ti Yahv. K no phm n iu Yahv
truyn dy, l phm n chnh Thin Cha.
Trong cc cu ny c di li cch x n xa. K no phm ti th ngi ta yu cu
Hy lm rng danh Yahv (Yoshue 7:19). Vic xng th ti li c lin can n danh
gi v uy quyn Thin Cha. Ngi khn t mnh di n cng bnh Yahv trong vic
by t ti li vi chnh Yahv : Ph mc Yahv nh liu.

Ecce in culpa natus sum.../ Ny trong t c ti sinh ra Li th ti cn bn trong

cu 6 c b tc thm bng s thu hiu rng con ngi ch hng chiu v ti li. Ti
li l nhng mnh lc chi phi, ngay t lc mi sinh. Ngi khn mun ni rng :
Gc r i sng ti b mt sc cht, mt mnh lc t vy thu nhp.
Et in peccato cencepit me mater mea /V l ti li khi mi l thai bng m. Khng
phi l m ti c ti khi th thai ti, nhng l m ti th thai ti, v khi ti l ti
li. Khng ni g n ti ca cha m, cng khng phi l vic sinh sn th thai l ti li.
Nhng l ni n ti ca a con. Ti nn nh trng thi bm sinh, nh th t lc
mi thnh thai, t lc mi sinh, v nh th l ci khuynh hng ti li.
Trong Hi Thnh khi dy v ti t tng, cu ny c dng n. Nhng thc th
cha thnh o l trong cu ny : ni c l bc ng dn ngi ta n o l
, m Rom 5:12t s bn n.
Cu ny nh th xin Thin Cha chm chc cho mnh. Nhng iu ct yu l ngi
khn kinh hong au n m nhn ra rng ti li ni mnh t bao gi ri, nh
dnh cht vi cht th mnh vy.
Ecce sinceritate cordis delectaris.../ Ny Ngi mun s tht ni tm khm
Cu 8 ny rt kh khn. Nhng nu t lin lc vi cu 7 (m phi t nh th v hai cu
u bt u bng ecce) th thy c rng trong hai cu ny ngi khn mun ta
n nhng s thu hiu nhn c c bit. Ngi thong ng vo nhng vc thm,
ch m ra cho nhng con mt sng sut. y ting emet (veritas - S tht) v
hokmah (sapientis - Khn ngoan) i chiu vi nhau ch s nhn thc khn ngoan
i su vo li s tht, nhng iu m Yahv gi trong phm vi huyn b kn n. Yahv
tha lng khi ngi ta tm n ci nhn thc i su vo nhng duyn c, nguyn nhn su
thm . Ngi ta tn th Thin Cha bng c s nhn thc y chnh bn ng mnh,
trong s thu hiu nhn ra nhng manh mi kn n ca s h n ca mnh. y ta thy
c ng chm n o l khn ngoan ca Cu c. Nn n nhng li nh Yer
17:9. Mt iu ng l hu ht nhng mnh Cu c ni n s h n thm cn
c ca ngi ta u thuc v loi vn khn ngoan (cch ring Yob 14:4; 15:14t;
25:4tt).
Medoces/Trong b mt . Nhng s thu hiu s h n su thm kia khng phi l bi s
suy ngh ca ngi ta, nhng l mt n ca Thin Cha mun thng ng cho.
Cu 9-11: By gi ngi khn xin n x ti dung th.
Asperge me hyssopos/ Xin ly bi hng x ti ti. m ch n l nghi ty u.
Hyssopus l mt th cy nh mc thnh bi, l thm. C l ngi ta dng lm ci ry
nc. Ngi ta cho th cy nh c sc ty u. L nghi ty u rt ph thng. Lv
14:4t.49tt: Hyssopos dng trong vic cha ngi phung hi. V th c tc gi cho ngi
khn y b phung hi. Nhng Hyssopos cng cn dng trong nhiu n khc (Xht 12:22;
Dst 19:6 18). Nhng y nhng nghi tit kia ch cn l hnh nh.
Fac me audire gaudium et laetitiam / Xin cho vang di tai ti vui mng hoan lc.
Ngi khn nguyn c c nghe li, sng li nhng s vui mng sung sng ca
nhng ai c cu thot.
Thng xt th tha ngha l Yahv cho chiu mt Ngi xung. Xin Ngi ng ng
n ti li na.

Cu 12-14: Ch c Thin Cha can thip th mi s mi thay i c. Trong cc cu

ny, ngi khn khn xin mt to thnh mi ni thm tm h n ca mnh.
Cor mundum crea/Xin to dng cho ti tm lng trong sch Hy n ting crea
(bara) : Ting ch dnh cho cng vic ca Thin Cha, khng h bao gi ni n cng
vic ca ngi ta. l cng vic ring ca Thin Cha, cng vic khng ly thuc mt
iu kin no, thng ni mi s khng th c ca hn mang. Cor mundum - Ngi
ta khng th sm cho mnh c, khng c nghi tit no ch bin ra c. Nhng ch c
cng vic t do, to thnh ca Thin Cha mi c th i mi thm tm ngi ta. l
li cu xin vch ra mt nhn thc rt tri vt trong Cu c.
Spiritum firmum renova in me/ Mt kh phch mi , xin t vo lng ti. Khng ch s
ty sch trong lng l cn phi xin thi, c mt lng bn vng ng u vi s hay
thay i, s bp bnh trong tng lai cng phi cu xin na. Lng (leb) l trung tm ca
sinh hot con ngi, trung tm tnh ca tnh cm, t tng, mun. Cn Spiritus (ruah)
em v mnh lc hiu nghim thc y cm tnh, t tng, mun. Ruah bi Yahv m
n (Ez 36:26t).
Nu Yahv ly i kh lc thnh ha, iu khin con ngi trong phm vi quyn lc
Thin Cha, th l du ngi ta b trc xut loi ra khi s thn cn gn gi vi Ngi.
Spiritum santum/ Thnh kh. Tc l mnh lc ca Thin Cha la chn ngi ta, ty
luyn thi thc t bn trong ngi ta vng phc lm trn mun ca Thin Cha.
l bo m cho s thuc v Thin Cha, hp nht vi Thin Cha. Tt c s lo lng ca
ngi khn l s Thin Cha loi tr mnh v ly i thn kh ca Ngi.
Redde mihi laetitiam/ Xin ban li cho ti ngun vui cu . X ti dung th tc l s
thy s vui sng cu thot tr li vi mnh.
Spiritus generosus/Thn kh qung i. Ct ngha thm cho Spiritus firmus/ Thn kh
vng vng : tinh thn lm cho lun lun sn sng vng phc, qu cm.
Trong cc cu ny ta thy r o l gn gi vi Yer 24:7; 31:33; 32:39; Ez 36:25tt. Hai
ngn s bo trc rng chnh Yahv s t Torah ca Ngi ni lng ngi ta, v to
nn mt s vng phc vui thch, sn sng bng Ruah ca Ngi. Ngi khn trng c
s chng , s cng c trong tng lai nh Spiritus generosus (promptus-nhanh
chng - paratus-sn sng - docilis-vng phc). Nh th l li khn xin nhc li nhng
li ha ln lao cc ngn s xa ha cho thi vt qu Giao c c. l ngha c
bit ca Ca vnh.
Cu15-19: Khc ny gm c mt li khn, mt li xin, cng nh nhng t tng v l t
p lng Thin Cha.
Trong cu 15, ngi khn ni mnh mun dy ng li Yahv cho nhng ngi ti li,
chng tr li vi Yahv (coi Cavnh 22:23). K cm thy ni mnh s cu thot ca
Yahv, th cng tr nn chng t ca s Yahv c thc, ca lng nhn lnh ca Ngi.
Via /con ng, cch ring trong cc sch chu nh hng Th lut th nn quan
nim ch nhng nh, nhng c mun ca Yahv.
Trong cu 15, chng ta thy quan nim nn tng l ch khi ngi ta quen thuc ng
li ca Yahv, ngi ta mi nhn nhn ra ng lm lc ca ngi ti li. V khi mi
c phng tr li. Cn uy tn ca vic dy d ngi sai lc da trn kinh nghim sng
ng v Salus - S cu ri bi Yahv.

Lebera me a poena sanguinis/Cu thot con khi hnh pht mu (chnh vn bn :

Libera me a sanguinibus/ V mu , xin ngi min cho). Ngha g ? Mt hnh pht
ngm e ngi khn mt mng ? hay l phi i ra ngha khc ? C l phi hiu theo Tv
30:10 : mt ci cht yu (bi bnh tt hn l bi tay ch th v khng m ch g y).
Nhng tc gi coi Ca vnh nh ca avt th hiu v ti git Uria, nhng thc ra khng n
khp my vi Ca vnh, th d nh cu 6 qu nhn v tibi soli peccavi/ Ti xc phm
n Ngi.
Justitia tua/ c cng chnh ca Ngi : y chnh l vic Thin Cha thi th s
cu thot.
Labia mea aperies / Xin m mi ti. Ch g Yahv ban cho nng lc ca tng Ngi,
ng cu thot. Cng Tv 40:4 ngi khn trng mong c linh hng m ca ngi
Thin Cha. Ngi khn bit mnh hon ton ty thuc vo Thin Cha, nn c vic
chng thc v cc vic ln lao ca Thin Cha cng ch lm c khi Yahv m ming
cho.
Nhng t tng v l t trong cu 18-19 c lin lc cht ch vi li ha trong cu 15.
Thi thng l ngi khn ha s dng l t n sau khi c cu gip (coi Tv 54:8).
Nhng ngi khn nhn ra ci g lm p lng Yahv hn l hy sinh t l na : y ta
thy o l ca cc ngn s v l t c hng ng v tun theo (Am 5:22; Ys 1:11;
Yer 6:20). Thay v t l th ngi khn em g th li ? Cu 19 - T l ca ngi khn
chnh l Labia mea aperies/ M mi ti.. Nh th ngi khn khng cn dng hy sinh l
vt thay th, nhng dng chnh mnh lm l t. Ci lng ca ti nhn sm hi, l iu
ngi khn em ti trc mt Thin Cha - trng chc rng t l ny Yahv s khng
khinh b khc t, nhng s vui lng nhn ly, coi Tv 34:19; Ys 57:15; 61:1.
Cu 20-21: Thng cc cu ny c coi nh thm vo sau. Li khn nguyn y d
hiu hn c vo thi Nhmia. Nhng li xin tng t cn thy trong Tv 102:14.17;
147:2; Yer 31:38; Ys 26:1; 33:20; 62:6. Nhng cng cn nhiu tc gi vn nhn cc cu
ny cng do mt tay nh c Ca vnh. Ngi khn nhn bit lut Th lut th v n th
duy nht : Phng v ch c hnh y theo nghi tit trong mt Yrusalem ty luyn v
xy li ri, v t l c ci cch lm sao khng cn b li khin trch ca cc ngn s
na.
Trong Ca vnh ta thy ngi khn giao ph mnh hon ton cho cng vic y lng
thng xt ca Yahv. Ngi ch trng cy vo lng ln tut ca vic Yahv c ty
sch mi ti li, ci sc lc h n thu nhp c con ngi. Ch c mnh lc to thnh
v canh tn ca Thin Cha mi ty luyn c lng d v dn a ngi ta vo li con
ng tun phc. Ri c tng lai cng li hon ton ty vo mnh lc ca Thin Cha.
Thin Cha c sai tinh thn thin ch kin tm th ngi khn mi mong ng vng v
thot khi tnh hay thay i v bt trung. Ri c vic ta n, lm chng cho cng vic
Thin Cha lm cng ty vo Yahv ban quyn ban sc. Nh th mi s u l cng vic
ca Thin Cha. Mi s u l n hu nhng khng. Khng qu, khng iu kin no
phi lm mi gii yu cu Yahv can thip c. T l cui cng m Yahv mun
chnh l con ngi khc lc ku xin v trng cy, ph giao ton c sinh mnh cho
Thin Cha, v khng th em g khc n l tm lng nghin tn ra v n nn. Con
ngi t mnh trc mt Thin Cha, theo cc thc trng ca mnh, khng cn lm g
khc ngoi vic xng th ti mnh v xin n tha th. S trit nhn bit mc t gio
hun cc ngn s, lm cho Ca vnh ny ni bt trong cc Ca vnh. Mt chp nh ca

lng o Cu c. V cc tm hn trong Hi thnh cng khng thy li no khc hay

hn xin Thin Cha thng xt v ban cho mt i sng mi thay th li nhng nt
ca ngi c.
CA VNH 130 : DE PROFUNDIS - T CHN THM SU

Mt Ca vnh chp cha mt lng o su xa, l mt trong nhng ai ca qu gi nht ca
sch Ca vnh. Trong ny khng ni n bnh tt, ch th, hay bt b, m ch ni n ti
li v n tha th. Hn th na, cc iu ch m ch hn l ni r. iu trc tin nhn
n l lng nhn lnh, thng xt ca Thin Cha. l ngun hy vng, cy trng. Lng
nhn th , ngi khn v c dn cng c hng nh, v mi gi ton dn trng cy.
Ca vnh thuc v s nhng Ca vnh sm hi, v c thng dng trong Hi thnh nh
kinh thch ng cch ring cho phng v cu cho k qua i.
Dn bi :
1-2 : Nhp cho bit ch ca Ca vnh
3-4 : Li th ti gin tip, ra l do thuyt phc. Thin Cha v cho chnh mnh c
thm lng cy trng.
5-6 : Ni r lng trng cy ni Thin Cha
7-8 : L do cho lng trng cy v thng lng trng cy cho c Israel.
Loi vn.
Ca vnh c t trong loi cc Ca vnh cantica ascensio-num/ Ca ngi ln n
(graduum) v c li kt em v Israel, nn c nhiu tc gi coi nh mt ca vnh c tnh
cch cng cng ca Israel. Nhng trong Ca vnh ny, nhng nt c nhn qu r, khng
th coi nh cng cng c, ni l cng cng s lm bin mt hay qu gim cung ging
c nhn ca Ca vnh, v bin mt ci chiu su ca lng o ca ngi khn.
Thi bui khng th xc nh c. C tc gi da vo t iu tng t vi Neh 1:4-11
m t vo thi Nhmia. Nhng khng phi l minh chng.
Cu 1-2: De profundis/ T vc su. Ting Dothi ch vc thm su di t, ni chp
cha nc s thy, hnh bng cho s lo u khn qun.
Ca vnh khng h nhc li qu kh nh thng xy ra trong Ca vnh (trnh by n ring),
ngi khn ngonh mt hng v Thin Cha khi thy mnh n lc cng khn lo u
hn c. T ch su thm , nh th chnh ni Sheol ngi khn ku n Thin Cha.
Cu 2 c trng trong 2Ks 6:40 (c mt terminus adquem : thi ca tc gi K s).
Cu 3-4: Memoriam servaveris / V th Ngi mun bt ti: chnh ch Dothi l gi,
cm li (cng nh : bt nt).
Sustinebit./ Sc chu ng Chnh ngha Stabit/ ng vng (trc n pht ca Thin
Cha m ng vng, chc v s phn mnh). Cu 3 nh th l mt li th ti gin tip
ca ngi khn.
Cu 4 : i chiu vi thng nht, th ngi khn ngh n mt iu an i l Thin Cha
lun sn lng tha th.
Penes te/ Ni Ngi nh th ni nh Cha, trong quyn nng ca Cha.
Ut cum reverentia serviatur tibi./ Ng hu cn c k knh s Ngi. Dch lng thng :
chnh ra ch c ut timearis/ Knh s. Mc ch ca tha th l lm cho ngi c tha

knh s Thin Cha; mt ting rng ngha : chnh l lng o tht (knh s, bit n, th
phng).
Cu 5-6: Vn bn kh khn (Vg c theo LXX)
In verbum ejus/ Trong Li Ngi. Li ha tha th, cu thot (Tv 119:74.81)
Custodes... auroram / Hn lnh canh trng sng Nh nhng phin canh ngong ngng
cho sng n xong phn s, hay nh nhng L vt trong n th canh xem mt tri
chm sng hu ra hiu t l thng nht.
Cu 7-8: L do cho lng trng cy v cu chc cho Israel.
Expectet Israel Dominum/ Israel hy trng vo Yahv. C l phi loi i : Khng c
trong bn Sinaiticus - quy ri khc ca t trc n by gi rt u.
Expectet / Mong i: mt imperativum, hay cohortativum, khng n nhp vi kiu
trnh by trong mch lc. Cu ny phi hn lc ch chnh l thuc Cv 131:3 (y ht
nh th), v ng ch hn.
Redemptio : s mua chuc, cu chuc, cu thot.
Ca vnh bt u vi nhng iu ring t mt ngi kt thc bng nhn gii rng ri
hn, bao trm c dn tc. Ca vnh gi l cantica ascensionum/ Ca ln n c l do
nhng l hnh c khi ti n th. Vic sng bi ring i vi sng bi cng cng. Ngi
ta c ao s lnh cho mnh v cho c cng on. Trong s cu thot dn tc cng gm c
s cu thot ca chnh mnh.
CA VNH TRNG CY
TRNG CY vo Thin Cha l thnh phn trong cc Aica c nhn, nh mt khc din
t tm l ngi khn, nay c ni bt v hu nh chim c bi ca, lm cho bi ca
c mt cung ging mi. Lng trng cy thay th cho li than vn, hay l vic by t n
ring mnh, bng nhng ting chn thnh khn thit. Loi Ca vnh ny khng lm thnh
mt loi hon ton t lp, nhng l mt lp ring trong loi Aica. Bi cc tc gi
thng lit hng Aica, hay l ph thm cho Aica.
Xt v mt bc l lng o cm thm tha th loi ny c s quan trng ng .
C th t vo loi ny cc Ca vnh 3 11 16 23 27:1-6 (thuc Aica) 41 62 131.
CA VNH 3
Dn bi :
2-3 : Trnh by tnh trng thay cho c li than vn.
4-7 : Nhng li t lng trng cy
8 : Li ku cu
9 : Li tuyn xng v cu chc.
Cnh hung :
Gunkel : ngi khn l t nhn t cn khn ca mnh bng nhng hnh nh v i, thuc
v chin tranh. Kittel - mt nhn vt quan trng trong thi chin u Macab. Bentzen -
mt ca vnh v nh vua. Weiser - theo l tng vng quyn, thuc nghi tit phng v,

trong quan nim chin trn ca Yahv vi ch th lm thnh khun kh cho lch s
thnh. Ht cc gii thch pht bi nhng n, nhng hnh nh ln lt din ra trong
cc cu ca Ca vnh ngn ngi ny. 2-3 hiu v mt t nhn b ch th e da. Nhng
sau t nhn nh vo tnh trng mt ng vua. Nhng ti s dng thuc v
sinh hot ca nh vua. Mn phi Uppsala ni n dn ch ha. iu cng c, tuy
rng cch quan nim mn phi dng ct ngha khng th nhn c. Vy mt t nhn
thuc dn Israel ku cu Yahv bng nhng li l thuc phm vi vua cha. V nh th
m Ca vnh mun c hiu qu trng hp mt c nhn.
Tc gi :
Trong ni n avt trong mt trng hp ring thuc 2Sam 15-18. Nhng ngi
khn trong Ca vnh khng chy trn, nh avt, khng mang du u phin nh trong
trng hp avt. V th ha mi c ngi dm ni l ca avt.
Thi bui : Rt kh xc nh.
ngha :
Li than vn - s trng cy - li ku cu - nhn chn Thin Cha cu gip - li tuyn
xng v cu chc. l nhng chng Ca vnh din ra. Trong Ca vnh ta thy mt
ngi khn lm cnh khn qun i vo mt phm vi vt qu s mng ca mnh.
l phm vi ca vng qun di s h tr c bit ca Yahv, ngi khn cng c
thy s mng mnh di s h tr .
Nh cn c ny m chng ta c th chuyn qua thnh tu ca Tn c : Vng qun
di s h tr c bit ca Thin Cha l chnh Cha Kit. Cng nh 3:9 trong li
tuyn xng (penes D. salus/Thuc Yahv n cu ) c cng on c ku mi i vo
gii h ph cu thot, th di nhn gii thnh tu Tn c phi ni rng con ng t
than vn n bin c cu thot ca Thin Cha tc l s thng chia trong Cha Kit vo
bin c cnh chung tc l thp gi v sng li.
V khi thng chia th gii mi ca con ngi hon b, i sng tn hu s cng c
din li theo Ca vnh ny : Thnh mt vic khn cu, trng cy, bit n m truy nim
n s cu thot h ph ca Thin Cha.
CA VNH 11
Dn bi :
1a : Nhp : Trng cy
1b-3 : Trnh by n ring (cch gin tip) : nhng li bn hn tnh thit ca thn hu.
4-6 : Ngi khn p li - oan chc mnh ch trng vo Yahv.
7 : Kt thc : nguyn tc chung.
Chng ta khng c mt li khn cu, nhng l nhng li trao i trong mt nhm ngi.
Tt c u hng v lng trng cy.
Cnh hung :
chiu theo 1 v 4 th ngi khn tm ni nng nu trong khu vc n th trnh ch
th hm hi v trong khu vc gp nhng ngi (khng bit r l c c tm) khuyn
hy trn vo min ni.
Thi bui : Khng th xc nh.

Cu 5: Vg : qui autem diligit iniquitatem odit animam suam/ Ai thch s hung bo, hn
Ngi ght b: dch sai v khng phn bit r u l ch .
Cu 6: (chnh bn th nh Vg : pluet... laqueos/ Trn ) nhng khng c ngha g, bin
ngu i phi coi l vit sai nn i thnh car bones ignitos/Than hng dim sinh .
Pars calicis/ Vn s : Ci chn trong ngi ta sc sc v bi c th thnh hnh
nh cho vn mng - hay l chn dng trong tic, iu cha trong chn nn tng trng
cho s lnh hay s d m mi ngi lnh ly ty theo cng nghip. C khi, hnh nh pht
t nghi tit sng bi Tv 116:13 (calix salutis/ Chn cu 23:5); (calix irae/ Chn li
nh Ys 51,17 22...). Hai iu bp bnh ch xc nh c nh s Thin Cha quyt nh,
trong cc v kin m manh mi khng sao r c (Dst 5:26tt).
Ca vnh 11 bn n b quyt huyn diu l lng trng cy vo Thin Cha Israel. Trong
khi ngay c nhng ngi thn ngha khuyn hy trn khut nh ng c nht thot
khn qun, th ngi khn ch mun da vo Yahv, ng oi thng can thip vo
thi gian, trn mt t, nhng cng l ng phn xt chn tri cao v l ng cu thot.
Gii quyt cho mi trng thi ri beng nguy kch, ngi khn thy ch c ni Thin Cha.
Recti videbunt faciem ejus/ K ngay lnh chim ngng nhan Ngi (nh Vg dch y
ht bn Dothi, nhng bn Dothi mun trnh s ngi ta thy mt Thin Cha, nn
i i cht thnh mt Thin Cha thy s cng chnh, hay phi hn ngi cng
chnh) : chnh n th l chn Thin Cha hin din. Ni ngi ta trng c cu
thot. Trong Tn c : Cha Ysu Kit l chnh chn Thin Cha hin din, v Ngi
c mi quyn trn tri di t (Mt 28:18). V phn xt cnh chung cng c ni
Ngi (va t va n trong thi hin ti). Ni n np cho cng on Tn c ch c ni
Cha Ysu.
CA VNH 16
Mt Ca vnh kh khn : Trong phn I : Ti ngha
: Trong phn II : V li gii thch ca Cng v 2:31; 13:35t.
Loi vn :
Mt bi ca v s trng cy. Lin lc cht ch vi loi Aica. Cc vn thi bui tc gi
ch r c khi hc vn bn xong mi r c.
Dn bi :
1 : Li ku cu
2-3 : Thi lng khng ca nhng k nh tm i vi Yahv.
4 : S cm d th quy
5-8 : Lng trng cy vo Yahv
9-11 : Chc s c cu khi cht.
Cnh hung :
Ca mt Lvt, hay t t - Thuc thi sau lu y.
Cu 1: Ca vnh bt u bng mt li khn xin cu gip, thng thy trong cc Aica.
Lng trng cy bc l ra bi mt cn khn qun nht nh no. Cu 9-11 cho thy ngi
khn lm nn ln, c th mt mng c. Trong cn ngt ngho, ngi khn chy np
ni Yahv (c l trong n th) c che ch.

Confugio/ n nu : Thng ch tc dng t tc ca n th cho ngi lm nn.

T cu 2 cho n cu 4 : mi bn dch u khc nhau.
Cu 2: Dico / Ti tha.
T.M th ng t ngi th hai ging ci (nhiu bn Dothi li ngi th nht (nh
dico), v ngi ta ct ngha T.M nh th vit thiu. Nhng thc ra ch v T.M thm m
khng nhm thi. Chnh l ngi khn mun nhc li nhng li ca ngi Dothi lng
khng va th Yahv, li va th cc thn ph thuc khc na. Ngi khn phn n v
cam oan lng o ngay chnh ca mnh v chi hn mi vic th quy. Ca vnh bin h
cho mt o Yahv tinh tuyn. H.J. Franken c cng khm ph ra gii quyt ny, mt
gii quyt va trung thnh vi vn bn va cho ca vnh mt kh khi c bit. Nh th
dicis (ngi ni, m cng c th hiu nh : ngi ta ni). Nh th Thnh vnh 16 bt
u cng ging nh Thnh vnh 11.
Tip theo c th : dicis Jahweh : Dominus meus es tu bonum meum non est supra te/
Ti tha cng Yahv: Thin Cha ca ti, hnh phc ca ti c u ngoi Ngi -
Nhng c l phi dch :
dicis Yahweh : Domine - tu (es) bonum meum nihil supra te/ Ti tha cng Yahve :
Ly Ch, hnh phc ca ti khng u ngoi Ngi.
Cu 3: (dicis) sanctis, eisqui sunt de terra/ (Ngi ta ni) Cc thnh, nhng v trong
x : principes mei, in eis complacitum meum/ Cc ngi c ng uy linh qu mn
Ngi Dothi lng khng ny nhn bit rng Yahv l Thn ti cao, trn Ngi khng c
g na; nhng cng coi Ngi nh Thn lm u ch thn; di Yahv cn nhng
thnh. Thnh l ai ? Theo ting Canaan v Phniki th l cc thn.
Ting princeps/thn linh (cng c th dch potens/ quyn uy) : c th ch Yahv (Cv
8:2), hay t thn (1Sam 4,8).
Cu 4: Idola eorum multiplicantur, post ea properant...Thn tng h th c tng ln
nhan nhn, thin h ti tp theo sau.
Cc tng thn kia lan trn khp x - v ngi ta on on l l chy theo th cng.
Trc c ch , ngi Lvt cam oan :
non libabo sanguinem libationum eorum / Huyt t th chng ti khng h dng.
L nghi mu trong khi cng khng thy ni n trong Cu c. Nhiu tc gi hiu
nh th sanguinis effudendi causa/ Hin t mu m ch n nhng ti git ngi, hay
l hiu v vic git tr con t thn (Ys 57:5t; 65:11) - hay l vic th quy c lit
hng vi ti git ngi (Ys 66:13).
Nec pronuntiabo nomina eorum labiis meis/ danh tnh chng mi ti khng h nim.
C l m ch n nhng li th. C lut ch c dng danh Yahv m th, v khng h
v th di (Xht 20:7). Nhng chnh vic ku n tn thn ngoi o ng khin trch
ri, v l nh th coi chng nh c thc (Zach 13:2).
Cc iu y c lin lc vi nhng iu ni trong Ys 57:6t ni vi Dothi th quy, c
nhiu ting tng t, v cui on c ni n k n nu ni Yahv s c hng t
lm gia ti v quyn s hu trn ni thnh (ging u Ca vnh v cu 6). Ri Ys 65:5 (v
quan nim thnh), Ys 65:11 (v cng ru nho thn Meni, tng ng vi thn Tych :
fortuna), Ys 66:3 (cng mu ln v c cu : tha thch ni nhng iu ng nhm

gm ). Cc on Ysaia thuc thi sau i y. Ca vnh ny cng c th em v thi

- cc cao n thi cn thnh, khai qut cng cho thy nh th ti Beersb.
Cu 5-6: Mt lot nim ng : pars hereditatis - calix - sors - funes - hereditas/
Phn c nghip: Chn (dng rt thm khi chia t)- C - Dy o - c nghip. Ht
cc quan nim ny c lin lc vi lut chia t (Yoshue 14:4; 15:13; 17:5; 13:23; Dst
16:55; 18:21; Tlt 4:21). Ch c calix/ chn thuc phm vi khc, c l nghi tit nh
ot, bt thm th no.
Lm sao ngi khn bng dng li din t lng trng cy ca mnh trong nhng nim
? Trong dn Israel, t ai c phn chia theo nghi tit. Bin c c trnh by
trong sch Yoshue. Nhng trong hng cc b tc, ch c Lvi l khng tham d vo vic
phn chia . Bi b tc c c n khc cc b tc Yahv l ti sn ca h (Tlt
10:9; Yoshue 13:14; Dst 18:20 v sau ny Gio hun th 45:22).
Hy nh rng mnh trc tin l lut mun duy tr k sinh nhai v v th phi hiu
v sinh hot vt cht trc tin . K sinh nhai ca Lvi khng phi l cng vic ng
ng, v h khng c rung t, nhng h sng bng vic chia phn trong hy sinh t l v
nhng thu v khc em v phng v l bi n th. l c n ca hng Lvt. Nhng
c n cng c sm hiu qu phm vi vt cht, v hereditas (nahalah - c nghip)
trong dn Israel c ngha sung dt hn c l l sng m Yahv ban cho. Lvt c c n
nhiu ngha ny l l sng Yahv ban cho h khng da trn n hu l tha t, nhng
da trn chnh s gn gi Thin Cha ni n th, ni chnh mnh Yahv.
Cc cu 5-6 bc l ra lng trng cy cui cng, hon ton da trn Yahv. Chnh ni
Yahv m ngi khn chu ly tt c ci l sng ca mnh.
Tenes sortem meam : duy tr, bo v phn v ti.
Funes ceciderunt mihi in amoena /Dy o phn ti ri nhm ni tuyt m. Ci s cao
c ti bt c ng yu ng qu bit bao : Chnh gn gi vi Yahv, c sng bn
chnh mnh Yahv (Tv 84:4-5).
V y ta thy lng o c Cu c n s thn mt gn gi vi Yahv, ni c l
s hp nht thn b. Ci hng y da trn tnh cch c bit ca c n Lvt.
Cu 7 : Mt li ca ngi.
Benedico/ Chc tng : (c l u tin c ngha nh : lm phn chn mnh lc cc v
thn) nhng trong Cu c : nhn nhn a v quyn th ni ngi no v s ngi y
ng c mi c quyn xng vi a v cao c v mi mt. S nhn nhn khen ngi
y em v iu Thin Cha t by s mun cu gip ca Ngi.
Quod dedit mihi consilium./ ng rn bo ti . Mt ting thuc vn chng khn
ngoan. Cng nh cu 11 (semita vitae/ li sng). Ngi Lvt y thuc hng ngi quen
bit cc iu hin nhn qun t (thuc tro lu sau i y v ting dng). 7 v 11 li ch
gio ca Yahv chnh l ct ti vic Ngi t by cho bit ng sng. C l m ch
v li sm ca Thin Cha m ngi khn chu ly.
Quod vel per noctem me monet cor meum/ (renes mei/ Tm can) /Tm can ti t t
nhn nh thu canh : Bn trong ngi khn hng n nh li vic Thin Cha mc
khi s cu gip ca Ngi. RENES : tc l c quan cho nhng xc ng su thm nht
trong hn ngi ta.

Cu 8: Pono D... semper./ Ti t Yahv lun lun trc mt. Lun lun ngi khn
sng trong s chc thc v s hin din ca Yahv. Khng phi l tng tng, nhng
nh 7b, lun n nh n consilium/ rn bo Yahv ban : Mt th kin Thin Cha
hin din, hay mt li Thin Cha ban b cu thot. Khng c r hn.
A dextris meis est/ C Ngi bn hu . Bn phi l ch ngi bo v mnh th (Tv
110:5; 121:5).
Cu 9-10: V Yahv can thip bng consilium y hiu lc ca Ngi v li lun
lun hin din, nn mt s vui sng khn t cng vi lng trng cy mnh m chim
c i sng ca ngi khn, cho du rng thn xc ang cn b e da cht c.
Vn ch gii ca cc cu ny l: tc gi Ca vnh ni n vic thot cht (bi ch th
ngm e, hay bi bnh tt) hay l ni n hy vng sng li ? l vn gay cn.
C bnh tnh m xt th trong Ca vnh khng ni n sng li hay s trng sinh bt t,
m l ni n vic thot khi mt nguy him ch t, y l v :
1. Ca vnh 16 ny dng loi vn Aica, trong c li cu xin Thin Cha duy tr
bnh vc mnh khng nguy kch cht c. Chung ra cm thy li l em v mt ngm
e mng sng, s e da trong cc n tng t u lin lc vi s bt b ca th ch
hay l mt trng bnh. C ngay cc cu 7, 11 cng cho thy rng ngi khn c tr
li : Nay bit c ng sng. Nu khng c li ca Cng v, khng ai ngh n sng
li c trong Ca vnh ny.
2. y l v cc li l (khng k ton Ca vnh) trong cu 9-10 ny khng c g khc
bit vi nhng cu t tng ng nh th trong cc Ca vnh khc, c khi cng thc
dng trong Ca vnh khc cn mnh hn y na, th m khng ai ngh n vic gii
thch ngoi vic tip tc sng thm trn trn gian. C xt chung ra th nh thi s trng
mong, ao c c tip tc i con ng i mnh qua cc nguy him bao vy, ngi
trng cy nh mt ngi thuc cng on ca Yahv thng ao c.
Caro mea requiescet secura./ Thn xc ti cng ngh nghi an ton. Ngi khn trng
thn xc mnh c an ton. i sng thn xc b ngm e (cu 1). Nhng ngi khn
chc rng thn xc an ton, v mnh c che ch ph h nh s hin din ca Yahv.
yn... cng thc gp trong Tlt 33:12; Yer 23:6; 33:16 : ngha r rng khng do d
c. Khng bao gi cng thc li c ngha nm yn trong lc cht ri vi hy vng
sng li. Caro : (basar/ Thn xc) khng thy ch thy cht. Requiescere securus / ngh
ngi an ton - trong Cu c lun lun em v i sng khng b o ln trc tr trn
trn gian, v cch ring ngi ta ngh n yn trong khu vc ca n th (Tv 15:1.5).
Cu 10 ni n iu ny : Yahv khng ph nefesh (ci sinh lc sc sng ca con
ngi) cho Sheol, v cho hasid (sanctum tuum/ S Thnh Ngi, Bible Jrus.
Ami) thy saha. Mun hiu cu ny v sng li th ngi ta ni, tc gi din by
lng trng cy ng bao gi cht, m hy vng th khng th c nn phi hiu cu 10
nh khng loi ci cht, nhng loi i vic xung sheol sau khi cht (v cu 11 s ni
n sng i i vi Thin Cha). Nhng cu 10 ny hin nhin l ni n nguy kch e
sinh mng. Videre shahahat/ Thy h su (fossam/ H) : Tv 49:10 ch ci cht (coi thm
Yob 17:14; Tv 30:10; 55:24; 103:4; 107:20; Yna 2:7).
Sahahat : Trong nhng ch r rng u ch h - ci m chn. Nh th thy cu ny ch
ni n vic thot khi ci cht ang ngm e. Nhng mt vn hon ton khc l ch
hi nhng li mnh m 9-10 ny c bao gm nhng g, c nhng s kin su thm no

thong hin trong cc cu ny. iu s ni sau. Nhng tin vn mi s phi nhn nhn
y nhng iu c th ca vn bn, ngha l : Mt t t b ci cht ngm e, chng
chng hnh din vi c n Lvt ca mnh, v trng cy vo s cu thot ca Yahv
c Yahv bo tn sinh mng khi cht ngm e. Ngm e bi th ch hay bi bnh tt
th khng r hn. iu ng l mnh lc duy tr sinh mng ca Yahv c hiu qu
ko di.
Cu 11: Ostentes mihi semitam vitae/ Ngi cho ti bit con ng sng. Yahv dn
ngi khn khi nhng nguy him e da sinh mng.
Semita vitae / Li sng : Ngn-ng, 19; 5:6; 6:23; 15:14 l mt quan nim khn ngoan.
C l di nh hng Aicp (dng ring sau lu y). Yahv dn ngi khn qua mi
him tr (hnh nh vn cn e da). V trong s gn gi vi Yahv, s vui mng trn
ngp. Cu kt ni n ci th vui khn t l s gn gi vi Yahv, bt ng li dn n
s sng, ngang qua s cht ngm e.
Ngi khn y l mt chin s cho o Yahv tinh tuyn, l mt Lvit (t t) o c v
qun t. Ngi khn chc mng Yahv nh tn s dy s khn ngoan, ng bn phi
bnh vc mnh, gn gi khi mi s d, c nhng him ngho e chnh sinh mng.
Thin Cha dy ngi phng sng trc mt Ngi trong vui mng v yn n,
Thin Cha cho ngi khn hng lun nhng th vui khn t Ngi c bn hu ngi
v cho nm th ngay t by gi. Cch bc l o c c th t trn ming avt, coi
c nh ng t t ca cc anawim v hasadim.
Trong mt on ng (1Sam 26:19t), c mt trnh thut em li nhiu ng chm
vi Ca vnh ny. avt khng hi Saul, v sau Saul nhn ra avt. avt than phin
v nh bt b mnh v thm Nu chnh Yahv thc y vua bt b ti, th Ngi s
ngui cn thnh n bng cng t; nhng nu l ngi phm thc y nh vua, th ch g
chng b nguyn ra trc mt Yahv, v ngy nay chng trc xut ti, ti khng
cn thng d vo gia ti ca Yahv, khng khc g chng ni : xo i m th cc thn
ngoi. Vy by gi, c g mu ti ng b ra trn t xa mt Yahv. Trong on
ny, c nhiu iu ng chm vi vn bn Ca vnh ngoi (4b nhng thm m sai), mu
ra (4c), gia ti (6b), Yahv trc mt ti (8a), trc mt Ngi (11b). Cc iu ng
chm c th l dp cho ci ca ca vnh by gi. Nhng ting ngoi (aher)
khng ng trong vn bn, nn ci thm vo thi sau v thuc v mt khuynh
hng mun t cc Ca vnh vo i avt. Nh th, ta hiu ngha Ca vnh ca avt
y c ngha g, v mt trt ct ngha kiu trng li Ca vnh trong Cng v.
Nhng cn vn kh khn hn l vn sng li !
Theo cu 7, ta thy Yahv cho ngi khn (mt t t Lvi) li ch gio, c l bng mt
li sm cu thot. Phn ng trc s mc khi cu thot m ngi khn lun n li
ni lng mnh, l trng cy, chc chn, ngi khen, lun tng nim n s cu thot
c. Li ni v c n Lvt (5-6) v cu 8 mun din t ra ci b quyt v phng linh
diu l s n nu ni Thin Cha, trong Thin Cha. Khng bao gi ngi khn qun
rng Yahv mc khi chnh mnh Ngi, bng Li ca Ngi, nh mt Thin Cha
nhn lnh, ch gio bit ng sng. Thay th cho trong Yahv (in Domino) ca Cu
c, th trong Tn c c in Christo Domini. Ni Cha Kit, cc c n Lvt u
c thc hin. Cc c n Lvt ch l hnh bng ca mu nhim hp nht cui cng vi
Thin Cha.

ngha ca s Thin Cha gn gi bao trm bo v sinh mng ngi khn c thy
trong trng hp c th l nhng e da thc t. S sng thn xc c Thin Cha hin
din che ch cho. Cu 10 trong trng hp trc ht vn em v vic bo v khi cht
e da. Mt chiu chc trong vn bn. Nhng ngi khn bit mnh nh li tuyn b ca
Yahv, l i sng mnh c che ch, khng b ph giao cho thn cht, cho h chn,
sinh mng c phng b v mi phng din (Tv 139:5). By gi s sng hin t
trong Cha Kit cng thc l mnh lc che ch phng nga sinh mng mi pha. Thin
Cha c , li Cu c thnh tu y trong Tn c (Rom 8:38-39). L sng
l Thin Cha che ch xc ngi ta trong phm vi ca s cht.
Mnh lc sng ca Thin Cha em ngi ta ngang qua s cht n mt s sng mi
- l mt s chc thc ch c cch tng n trong Li ca Cu c. Nhng trong
nhng li mnh m ca Ca vnh ny c l ra mt cch b nhim. Nhng ch khi Cha
Kit sng li, th nhng mnh mi nhn ra c : L sng c ni Cha Kit cch
cc , v l sng lan ta trn c cng on Tn c. Thin Cha chng t Ngi
l Thin Cha hng sng mt cch cc k sn ln.
CA VNH 23 : CHA CHIN LNH

Dn bi :
Ca vnh c 2 phn theo 2 hnh nh :
1-4 : Ni n Yahv - ng chn chin
5-6 : Yahv ch nhn tip khch.
Ca vnh thuc loi cc Ca vnh ni v trng cy.
Ngi khn l ai ?
Theo cu 6b th c nhiu ngi ni n mt ngi thng d sng bi ni n th, c khi
mt t t. Nhng cu 5 c l r hn : ngi khn c ch th. Nhng Yahv dn cho
ngi mt tic trc mt ch th - Tic thnh, c khi tip sau l t n. V bi c
tc gi ni n mt ngi b vu co, dng l t n sau khi c tuyn trng n. C khi
kiu gii thch nhm. Nhng cng nn nh rng trong Ca vnh rt t m ch, nn c tc
gi ch ni n mt Ca vnh o c lm trong nh hng Ezekiel v Ysaia-II, v bi
cng thy ngay thi bui ca Ca vnh l thi sau lu y. Thc th ting dng thuc thi
sau lu y. Hnh nh Thin Cha chn chin l mt hnh nh cu tro, nhng hnh nh
tic Yahv dn cho ngi cng chnh c pht trin sau Ys 55 v thy x dng cch
ring trong Ngn ng 9. Cc ch th m ch n tnh trng khi i y v nh ta thy
trong Ysaia-III v cc sch Esdra-Nhmia : Trong dn c nhng ngi v o, nhng
ngi ngoi, nhng Dothi bt trung. ngha tng trng ca Xut hnh (Ysaia-II) chi
phi c Ca vnh.
Cu 1: Dominus pascit me./ Yahv chn dt ti. Hnh nh ng chn chin trc ht
em v dn, dn coi c nh n chin c dn i, c che ch. Ti Yrusalem,
Yahv c ku cu nh Pastor Israel / ng chn dt Israel (Tv 80:2). Quan nim
l mt hnh nh thng thng trong Tiu : Nh vua l k chn dn. Hnh nh t
tng em v quyn php va mnh m va nhn hu. t khi hnh nh nn cch
din t lng trng cy ca mt c nhn (Stt 48:15). y, mt thnh phn ca n
chin bit mnh c che ch di quyn nng nhn hu v mnh th ca ng chn
chin

Nihil mihi deest./ Ti khng thiu g . Dn vo c bi Ca vnh.

Cu 2: Ngi chn chin dn chin mnh vo nhng bi c xanh ti, ti nhng ch c
nc.
Ad aquas ubi quiescam /Bn dng nc mt an ngh (aquas quietis : nhng ch cha
nc yn hn, khng nguy him, chin b c th thng thnh m ung. Ngi khn
xng ra nhng n hu tt lnh mnh c hng gia dn Cha.
Cu 3: Reficit animam meam / B dng linh hn ti. Nh c nh nc, n chin nh
c hi tnh li. Cu chnh ni v vic khi phc li sinh lc. Di quyn nng nhn
hu ca Yahv, ngi khn thy mnh nh hon sinh li.
Semitas rectas/ ng ngay (semitas justitiae/ ng cng chnh : mt ting bao trm
nhiu ngha : an ninh, hnh phc, thnh cng, n hu). Ngi khn chc rng Yahv gi
gn mnh khi nhng ng qu, v dn a mnh trong sedeq/ c cng chnh ca Ngi
(coi Tv 5:9). Ngi khn bit mnh c ch th i chi, mun lm mnh tch khi
Yahv, v sa ng. Nhng ngi tin v mnh lc che ch ca Danh Thnh Yahv.
Cu 4: Cu ny ni n nhng nguy him trong ng trng m ngi chn chin gi
cho khi. Trong khi i tm c tm nc, n chin nhiu khi cng gp nhng thung lng
su hom ti tm. Ngha l : C trong nhng qung ng nguy him, nhng ngy en
ti, ngi khn cng khng s b hi.
Quia tu mecum (es)/ V c Ngi vi ti. V ting c d, lm cho iu vn i
khc, nn c t nhiu tc gi mun b i ting tu, v nh th ch cn quia mecum
virga tua et baculus tuus/ Vi ti, cn ca Ngi, gy ca Ngi . Cn Tournay :
cu ny thuc v mt ngi thi ngi ta c li Ca vnh theo nhn gii avt, ngi ta
ngh n thi phiu lu ca avt, b Saul ui theo. V nhng ting y m ch n
1Sam 22 (cch ring cu 23). Nhng theo nh Ca vnh hin c th nhng ting quia tu
mecum es l cn c cho tt c lng trng cy (coi Stt 26:3 24; 28:15; 31:3; Tlt 31:6t;
Xht 3:12; Tv 46:8.12). l ngha Emmanuel cho mi mt ngi trong cng on
ca Yahv. Nhng ting ny gia Ca vnh l lm nn nn tng cho lng trng cy.
Virga tua et baculus tuus/ Cy cn ca Ngi v cy gy ca Ngi. S che ch ca
Thin Cha c tng trng bng hai ting : Mt ting c l ch ci gy u c bt st :
l kh gii nh ui th d hay ngi gian (coi 1Sam 17:43). Cn gy kia dng
thc y nhng con chin chm chp, hay ln la r xa c n chin. Kh gii che ch
bnh vc, v gy dn ng cho n chin c hin ngang vng d. Ngi khn bit
mnh di s bnh vc v hng dn ca Thin Cha.
Cu 5: T y mt hnh nh mi xut hin : Yahv hin ra nh ch nhn tht khch rt
hu, by tic v dng cch chu ly ngi b bt b vo trong khu vc quyn che
ch ca mnh. Khch n th u c xc du, rt rt ra y chn. Hnh nh ch nhn
hu i lo lng cho ngi b bt b c din by trong mt khun kh c bit : Cu
6 cho thy, ni che ch l beth Yahweh - domus Domini - n th (Tv 15:1; 61:5).
, ngi ngho kh, nhng k b bt b cm thy s cu gip gii thot ca Thin
Cha th cng nn k ng bn d tic thnh l sau l t n (Tv 22:27). Rt c th rng
hnh nh ca cu 5 y c hiu theo khun kh tic thnh sau l t.
Spectantibus adversariis meis/ Chc mt ch th ti. C th ly mt th d lm c th
iu : Trong mt th Tel-Amarna, c mt ng cha vit cho Pharah : Ch g ngi ban
tng vt cho by ti ca ngi, trong khi ch th chng ti tr nhn. Th ni n mt c

ch ca Pharah, nh cc ch th nhn ra rng, ng cha thnh di s che ch

bnh vc ca nh vua. ng bn vi Yahv ch nhn c ngha l : Ti di quyn nng
h vc ca Thin Cha, quyn nng m c ch th ti cng phi nhn ra.
Cu 6: Benignitas et gratia me sequentur.../Nhng phc cng n di di theo ti
Nu thc ra ngi b bt b e da chy trn k bt b v c quyn t tc ni n
th, th nhng li trong cu 6 ny cho thy s thay i cc din, khng phi ch th eo
ui na, nhng chnh l lng lnh v n ngha (c nhn cch ha nh nhng thp
tng h v) eo ui sut nhng ngy cn li.
Et habitabo in domo Domini/ Ni nh Yahv, ti s li. Cu ny c l trc tin l li
ca hng Lvt (coi Tv 16:6t), nhng c l nn mt li bc l mt lng o c su
thm, thn b, lnh hi c ngha ca sng bi.
Ca vnh ny khng phi l nhng li o c vin vng mn trn mt tng tng lng
mn. Ci nn cho Ca vnh ng chnh l mt nguy him c th. Lng trng cy dng
nhng hnh nh c truyn. Nhng lng tin cy sng nh quyn lc cu thot ca ni m
Yahv t Danh Ngi (Shem) , mc khi danh Ngi cho dn Ngi. Khi
mi s thnh tu th Cha Kit xng mnh l BONUS PASTOR.
AI CA CNG CNG
B cc tng t nh ci Ai-ca t nhn. Nhng thay v ti ca c nhn th c chng
ti; thay v n t nhn th c nhng tai ha dn tc. Cn thay v ni nh t nhn n h
- Sheol, hay tm cch lm ng lng Thin Cha bng cch by gii ci vui sng su
c ca ch th, th on th y ni n nhng s bng ca k th, nhng iu s bng
ng chm n chnh mnh Thin Cha, t ra l cch gin tip.
Ngoi ra nhng cn bn cho Ai-ca c nhn, th y cn c th c nhng ph tng
nh sm kiu ngn s, kiu c hnh phng v, nh li xng ht theo phe...
Loi Ai-ca cng cng rt c thnh hnh trong vng Sumer. Trong Ca vnh th phi lit
vo loi ny cc Ca vnh : 44 74 79 80 83 125 - 60 (60:7-14 // 108) 77 90 - 58 82.
CA VNH 44
Dn bi :
2-4 : Xa kia : vic l lng chi chim t
5-9 : Li trng cy da trn bin c qu kh
10-27 : Chnh li than vn
10-17 : Li than v s khn qun hin ti
18-23 : Nguyn nhn bi u ?
24-27 : Cu xin, ku van Yahv.
Tnh cnh :
Binh Israel b nh bi (10), cp ph (11), nhiu ngi b git (12 13), lng ging nho
ci (14-17).
Cnh hung lch s : Rt tranh lut (i t thi Macab cho n trc lu y); c l Ca
vnh m ch n tai ha 586; nhng Ca vnh nn mt cng thc phng v, v bi

theo trnh t lch s m b sa i t nhiu, v c thch nghi cho nhiu trng hp

(cch ring 18-23 ni n bch hi tn gio. Theo nhiu tc gi th vit vo thi
Macab).
C t nhiu tc gi th phn cho rng y c du vt s cng chnh bit phi, ngha l
cng on Dothi khng chu thy nguyn nhn ca tnh cnh khn n ni ti li ca
mnh. Nhng cng on y bit mnh c thit lp trn mt vic cu thot nhng
khng do n hu (2-4), v bi vng lng trng cy, v kin tm trc mt Yahv (5-
9), sng trong Giao c (18b). Bi b th ght, s nhc v lin lc vi Yahv (23)... V
bi dn Cha trong Cu c cng mang du thp gi ni mnh (coi Rom 8:36).
CA VNH 74
Di bi :
1-2 : Nhp : sao Cha b dn Cha
3-11 : N hin ti ca dn Cha : khn n cc
12-17 : Nh li quyn php Cha nm xa - v to thnh.
18-23 : Li cu xin.
Cnh hung :
Li than vn v n th b t ph. C l Ai-ca c dng chnh ni thnh xa. Bin c
thuc thi no ? Nhiu tc gi ngh n thi Macab : v Ca vnh chung chung nhc li
nhng on 1M 2:6; 4:38; 2M 5:16.21; 8:35 - Khng c ngn s (1M 9:27; 4:46; 14:41) -
khng ni n i y. Nhng nhiu tc gi khc c l m t vo li trc 520, nhng
lu sau 587, v ngi ta ngh n nhng l tang n th (Yer 41:5tt; Zach 7:1tt;
8:18tt).
Gia li than vn c on 12-17 mt khc ca tng : Thin Cha Israel l Vua, l ng
to thnh vn vt. Quyn php Ngi v bin, thng mi quyn php hn mang. Nh
th gia cn khn qun l b Thin Cha b th cng on tin vng vo cng vic to
thnh ca Thin Cha. C ci g tng t vi hon cnh ca Ysaia-II - Cc li nguyn
xin tp trung quanh t tng ny : Vinh danh ca Thin Cha b xc phm bi vic tn
ph ca ch th, bi s khng tin ca populus insipiens/ m ngu ngc. V bi
Ca vnh ch trng mong mt iu : Thin Cha lp li vinh d ca Ngi. V km theo
mt s c ao khc l nhng k tin chc vo nhng vic cu thot ca Yahv ng b
h nhc lui v (21). Nhng trong li cu xin ny cui cng ra cng v vinh d ca Thin
Cha.
CA VNH 79
Dn bi :
1-4 : Li than vn : n hin ti
5-12 : Li khn xin ca dn
5-7 : Than vn cho n bao gi
8-9 : Tha th v gip
10-12 : L thuyt phc Thin Cha
13 : Ha ngi khen

Cnh hung :
Kh khn m vch ra tnh trng lch s no : v nhng chi tit rnh rt khng c. Nhng
chung ra l m ch n cc bin c 587. Nhng cng nh Tv 74, n pht ca Yahv
n trn Yrusalem lu ngy ri. Ti ca cha ng ko cn thnh n ca Yahv n ri.
Cc li ny n hp vi tnh cnh trong thi lu y, nhng ti Yrusalem ngi ta lm l
tang cho Yrusalem. Ti sao t m ch c th v bin c lch s ? Nn rng :
Nhiu nm sau khi Yrusalem b ph th cn trng thy t li tng chi tit ca tai ha
. Ngi ta s t giai on no nh ng ngi ta hn. Trong Tv 79 - th nhng cuc
git chc xung quanh Yrusalem c ni r hn : l chi tit lm rng mnh hn c
ni ngi chng kin ny. ng khc, c l nhng Ca vnh than khc Yrusalem c
dng v thi sau. V ngi ta thch nghi cho nhng trng hp mi.
CA VNH 80
Dn bi :
1-2 : Khn xin chung : xin Thin Cha can thip
5-8 : Than vn : v n hin ti
9-17 : V cy nho
18-20 : Cu xin v li ha.
Cnh hung :
Rt tranh lun. V : 2-3 c m ch n Israel pha Bc (thi no?) - chc chn l sau khi
Nam-Bc phn ly - nhng t 931 tr i th bit bao nhiu dp : Hai c thuyt nn :
- Thi Yosia (khi Yosia mun thu phc li giang sn avt)
- Thi Zorobabel (sau lu y).
CA VNH 83
Dn bi :
2 : Cu cm cu
3-9 : N hin ti : mu nh ca ch th
10-19 : Khn nguyn v chc d cho ch th.
Cnh hung :
S cc ch th 7-9 gy ra nhiu tranh lun : 10 dn. Israel b ch th ba vy t pha.
Cc dn xung quanh lin minh vi nhau tru dit dn ca Cha. V hu thun cho lin
minh l Assur. F.Notscher coi s cc dn ch th nh mt kiu trnh by th kin : Thi s
nhn thy mun vt vy ba cnh chung, ri dng nhng tn lch s c th ha. Thi s
thy ch th tht rng ng thanh e da dn Cha (Tv 2:1tt). Nhng thc s th cc dn
min Nam c n trc ht - v nh th dn Cha y l Yua. Nhng thi no ?
C tc gi t trc lu y. Nhng ngi khc t vo thi Nhmia hay tr hn na.
Israel khng ch l mt dn gia mun dn, nhng l ch m nc Thin Cha xung
trn trn gian, ng ch tn t mnh ra. Cc dn tc mun th tiu nhng chng t cho
nh cu ri v quyn thng tr ca Yahv. m mu ca cc dn chnh l nhm n
Yahv. H mun tiu hy xa b cng vic ca Ngi trong lch s. Trc cnh khn

qun , dn Cha ku van Yahv can thip li. Nhng chin cng xy ra trong thnh
chin khi xa nay cn phi c ti thit hu quyn nng to lch s ca Thin Cha
Israel li c hin t.
CA VNH 125
Dn bi :
1 : Ch : s kin c ca ngi tin cy vo Yahv
2 : Hnh nh : Yrusalem tng trng cho s h ph
3 : Thin Cha khng dung th cho ngi c trn t k lnh
4-5 : Kinh cu xin, chc lnh, chc d
Cnh hung :
Khng th r c. Cng on khn xin Yahv h ph ng mnh ri vo quyn p
bc, gy ra ti c v sa a. Tnh cnh phi hn l thuc thi sau lu y.
CA VNH 60
Trong 3-7 chng ta c nhng thnh phn ca mt Aica cng cng. Aica cn tip tc
trong cc cu 11-14 (nhng : 11 l ting mt ngi). Cn 8-10 c t cch mt li
sm ring, khng theo khun kh Aica. Bi cc thnh phn : Aica - Sm - Aica, nn
Gunkel gi l L bi- nghi tit phng vu. Nhng phi hn l tot yu nhng thnh phn
ca l bi.
Cnh hung :
Aica ny c l dng trong mt l truy nim.
Mowinckel ni n ngy n ti sau mt bi trn. on th t tu li ch mt li sm
nhm li. Li sm ban ra trong 8-10. Nhng cng c th t vn : Li sm trch
trong Ca vnh l mt li sm ban ra thc s trong trng hp, hay l mt li sm xa
by gi dng li trong Ca vnh, hu nh in c. Theo li trong 8a v nhng iu khc
trong Ca vnh th phi hn, cu 8-10 l mt sm cu tro, by gi dng li an i, chn
tnh dn trong khn n hin ti.
Vy th cnh hin ti thuc thi no ?
C tc gi da vo m hiu v thi avt.
Nhng li sm trong 8-10 cho thy l Israel-Bc ri vo tay ngoi bang ri, nh
th l phi sau 722.
Theo 3-5 : th hiu vo thi sau 587 cho Yua l hp hn c. Vic ni n Eom hai ln
(t th ca Yua sau 587), cng vi Ephraim, Galaad ... lm nh n on cui ca li
ngn s Abdias.
Li sm 8-10 :
Li nhp (Deus locutus est in sanctuario suo/ Thin Cha phn trong thnh in
ca Ngi) c l do mt t t hay mt ngn s sng bi chuyn ra. Yahv chin thng :
chim t ai rng ln, by gi phn pht nh chin li phm. Sichem chim c li
nh mt thnh phn ct yu ca dn Cha. Nh th th gi thit rng vng b ri
vo tay ngoi bang ri. Ri o li b ci min thung lng Sukkot. Ri Yahv tuyn b

quyn chim hu xa hn ca Ngi : Galaad v Manass bn ng-Yordan thuc v

Yahv (ch khng phi l thuc v cc dn ngoi nh c ti ). Ephraim (ngha l c
Israel-Bc) l m chin ca Yahv - Yua vn l ph vit ca Ngi (Stt 49:10). Nh th
nhng t ai, v a v cc thnh phn c t xa khng h b bi b. Canaan l t
ca Yahv. Ephraim khng b t b - nhng thuc v Yahv, Yahv chin s, bi hnh
nh m chin. Nhng khng nhng th, c cc nc ch hu xa cng thuc quyn
Yahv (Eom, Moab, Philitin).
Moab pelvis lotionis meae/ Moab l chiu thau Ta ra. m ch n Bin Cht.
Ponam calcemmentum/ Ta lia chic dp (ng l ejiciam) nm dy : du ch vic chim
hu.
Ca vnh cho thy ba iu :
- Vic dn Cha b bi trong i ha khng nhng c coi nh mt vic Thin
Cha b dn Ngi, m cng c coi nh mt tai ha lan n c v tr. Nn tng v tr
b lung lay. iu ny cho thy thc v n c Thin Cha chn.
- Trong tnh cnh , nhng c n xa c nh li : Cng on b tai ha vn da
vo li sm cu thot ca Yahv nh lun lun c gi tr, khng h qua.
- 11-14 ci tng phn gia tnh trng ca cng on v li sm ca Yahv. Du
rng tnh cnh hin ti ch lm dp cho nghi hoc vo li Yahv v tht vng, nhng cng
on thng cm d - by t ni lng bng khn xin, tuyn tn, hon ton cy trng vo
quyn nng ca Thin Cha.
V l ngha tn ti cho cng on dn Cha trong mi giai on ca lch s cu ri.
(Tv 108 : Tv 57:8-12 + 60:7-14).
CA VNH 77
Mt Aica ca mt c nhn, nhng khng phi v mt n ring, nhng l chnh s phn
ca dn Cha b t b.
ngha ca Ca vnh :
Mt ngi khn phi au n sut i v thy dn Cha b t b, sa pht. C t tng
u em v Israel. Cng on ca Thin Cha l c s, l trung tm ca sinh mng ngi
nhn c . Lc by gi ch cn ngun sc mnh kin tm chu ng y l ngh n
nhng vic l lng Thin Cha lm cho dn Ngi. S ln lao, v i v uy quyn c
nht ca Thin Cha Israel c nhn nhn, v chnh trong vic i su vo lch s cu ri
m ngi khn c mt lng vng chi an i thng mi tr ngi. Khi nhn ngm nhng
s l lng Thin Cha lm th khng cn th no h nghi c v lng Thin Cha
trung tn cu ri.
CA VNH 90
Ca vnh chia lm 2 phn : 1-12 (con ngi mong manh...)
: 13-17 (s phn Israel, khn xin Thin Cha can thip).
Cnh hung :
Khng thy r. Ch bit c rng dn phi chu ch nng n lu ngy ri, lu nm
ri ch thy au kh, v n lc ca loi ngi u v hiu. Tnh cnh khn qun c

din t ra trong nhng li than vn thm tha v s mong manh ph vn ca con ngi.
Nh th, kiu suy ngh hin trit i vo Aica v suy n s khn n ca kip ph
sinh.
Ca vnh cch thuc thi sau i y (c th so snh vi Yob 38:8).
Cu 12: Ngi khn mun da vo nhng gio hun ca hin nhn a dn cng
on n nhn thc su hn v s khn qun ca ngi ta. Ngi khn xc tn rng
ngi ta phi c mt lng khn ngoan mi c ra trc nhan thnh Cha. Ngu n
khng th i n mt lng n nn hi ci chc tht. S khn ngoan mi dn ngi ta vo
vc su thm ca s khn n, chng tn ca loi ngi. Nhng khn ngoan khng
trong quyn lc ca con ngi, nn phi khn xin ni Thin Cha. Chnh Thin Cha
phi dy d ch gio cho. o hnh thc khng c ht lng hi ci. H cy da vo nhng
nghi tit my nhy lm ngui cn thnh n Thin Cha. Cc ngn s vch r ra cc
tt xu . V thi sau phong tro khn ngoan cng tham d vo phong tro.
Trong Ca vnh ny, lng khn ngoan kia mun n trc Thin Cha phi bit Thin
Cha l ai, v ngi ta l ci g ?
CA VNH 58
Dn bi :
2-3 : Ng li vi quan ta bt cng
4-6 : H l nhng k bt chnh vy v
7-10 : Chc d
11-12 : Chc c nhm li.
Cnh hung :
Khng th ko ra c bi Ca vnh. Tc gi cng khng th bit c, ch bit rng
nhng li ny khng th t vo ming avt c.
Thi bui :
C tc gi ni kh mun.
Ca vnh khng em v nhng tranh chp t nhn no. Ngi khn bc bi v sng trong
mt th gii nt. Con mt nhn chung trn tri v di t. u cng thy nhng c
quan ca ti c (xut t th gii bn kia ca ma qu) honh hnh, tc l cc phng v
o, i chiu li c nhng ngi lnh ch phi chu ng.
Hnh dung k d rt en ti, ton thn h nh b ti c thu nhp. Bi , c li xin sao
cho bin khi v tr Thin Cha dng nn. Hy nhn thy cch din t mnh m ca
lng nhng k qui esuriunt et sitiunt justitiam/ Nhng k i kht s cng chnh.
Li cng cn vang di trong Tn c (Khi huyn 6:10). C nhng lc m s bt
cng n cc ngi ta cm thy nh khng cn c th chu ng c na, v ngi
ta phi tht ra li khn xin Thin Cha can thip.
Thin Cha qun cai, phn xt th gian, hay l nhng quyn lc ti tm, ma qu v nhng
c quan ca chng ? Cu 12 l li tuyn xng i li vi mi kiu ph nhn Thin Cha
quan phng on x.

CA VNH 82
Dn bi :
1 : Li ni v to n Thin Cha
2-4 : Li sm ca Thin Cha
5-7 : n ca Thin Cha
8 : Khn xin Thin Cha on x th gian.
Ca vnh ny ct vn cc k cm quyn, cc quan ta bt cng, bt chc nhng li sm
cc ngn s. Nhng mt iu c bit l s dng mt vn chng cu tro thy trong
thn thoi Lng h a, v Ras Shamra (i hi ch thn, nhng Bn Elyn. Trong Cu
c cn dng nhiu ch khc : 1Vua 22:19tt; Ys 6:3; Yob 1-2; Tv 58; Tv 103:19tt).
Bi c hai kiu gii thch :
- Gii thch thng thng : nhng Dii ni y l cc ng hong ng cha, nhng
k c quyn : Ca vnh vch ra nhng bt cng ca h. V ni cho h bit h ch l ngi
hay cht.
- Ca vnh nh mt li sm loan bo rng mi quyn nng siu phm, mi mnh lc
thn thnh (cc thn ngoi o) cn tr quyn ti thng v cng vic cu ri ca Thin
Cha Israel s b nh bi.
Nhng chung ra ta phi ni rng tc gi Ca vnh li dng nhng thn ngoi thng
thng Tiu , nh hnh nh lm ny ra li dy ca cc ngn s, nhng cng c th
nhn rng tc gi nhn su hn, v bo trc li dy ca thnh Phaol v quyn lc i
ti tm ny chng ta khng chin u vi xc tht m l vi nhng thn cai qun i
ti tm - v mt li dy khc l mi bt cng u pht xut ra bi i sai chy vi o
c thn lun l ca Israel.
CA VNH T N
B cc chung chung gm c :
- Nhp (t s vui mng, ngi khen Thin Cha)
- Din : ni n n c (t thm nguy ngtt gp...)
li t n, tuyn xng s cao c ca Thin Cha
c khi thm li ha dng l t n.
- Kt lun.
T nhin l Ca vnh t n i km t l t n m ngi c n dng trong n th.

Lot ca vnh ny gm chung chung cc Ca vnh sau ny :
- T n ring : 4 18 30 32 34 40:2-11 66 92 116 118 138.
- T n chung : 124 129
Trong Tn c loi ny c Magnificat v Benedictus.

CA VNH 4
Dn bi :
2 :Nhp : khn xin, nhng da vo n cu cha kinh nghim ri.
3-6 : Li y lo nhng k nht gan, thiu lng tin. (C tc gi : i chiu vi ch th)
: Ty theo c sa hay khng, cu 3.
7-9 : Thi ca nhng k thiu lng trng cy. V thi trng cy ca ngi
hng s che ch ca Yahv.
Cnh hung :
Yahv t lng thng xt ban n cho ngi khn gii thot khi cn ngt ngho;
nhng hnh nh k nghch cn mun tm mu hi.
Ca vnh c vi iu kh khn v vn bn :
Cu 2 : Exaudi me/ nghe ti (Vg : Exaudivit me/ Ngi nghe ti , nhiu tc gi theo
Vg).
Cu 3 : Quousque graves cord/ Cho n bao gi (lng cn chai ). Hipri : quousque
gloria mea dedecore afflicta est/ Bao lu vinh quang ca ti b ph bng ?
V bi cu ny : hoc l y li ngi nht s - hoc l li than trch k nghch
(vanitas, mendacium s l nhng li vu khng v bng c).
Cu 5 : C tc gi i : Recogitate in cordibus vestris et nolite peccare contremiscite in
cubilibus vestris et obmutescite/ Trn ging ng hy hi tm thinh lng, hy run s
v ng phm ti na. Cu c l iu ha hn.
Cu 7 : Extolle super nos lumen vultus tui, Domine/ Xin soi ri trn chng ti nh
tn nhan Ngi, ly Cha : c tc gi dch khc c l xui hn : aversum est a nobis
lumen vultus tui./ nh sng tn nhan Ngi, xin soi ri trn chng ti. C hai kiu
dch u phi sa i vn bn i cht.
CA VNH 18
Dn bi :
2-3 : Nhp : nhng li ca tng
4-20 : Thut li cng vic cu thot
21-27 : Ti sao Thin Cha cu ?
28-35 : B quyt ca s hng mnh ni Thin Cha
36-49 : Thut li ln na vic cu thot ca Thin Cha
50-51 : Li ca kt thc.
* Nhiu vn v Ca vnh ny :
1. Ct ngha lm sao hai bn Ca vnh : y l 2Sam 22
Ca vnh y thuc mt vn bn cu tro hn l ti 2Sam 22.
2. Mt hay hai Ca vnh ? Vic cu thot c thut li 2 ln.
3.Tc gi v thi bui. kin cc tc gi rt phc tp : Nhiu ngi qu quyt Ca vnh
ln n thi avt. Nhng nhiu tc gi khc xung mt thi mun hn nh thi Ysia.
* Ca vnh ni n
1. Yahv chiu c n li ku khn thit v cu xin ca Ngi khn t ni Ngi hin
hin. Ngi nhm li bng mt can thip quyn php.
2. Quyn nng ca Thin Cha t tri cao m xung ti chn thm su khu vc ca s
cht, ca Shol, v ko ngi khn qun khi hon nn.
3. Ngi thua bi chng nhng Yahv cho ton thng m cn nhc ln cc l lng.
Nhng mt iu ng l dung mo nh vua y : Ngi l mt ngi au kh (4tt
19). S khn qun ca ngi c t bng nhng hnh nh, nhng quan nim vt qu
tnh trng trn gian. Nh vua c em vo mt s au kh ni c l nguyn hnh m
phm. Nhng ngi hin t nh mt ngi khn, ngha l mt ngi ch trng cy
vo Yahv.
Ngi au kh ny khng vn vo nhng c n ca mt ng vua c nhm li,
nhng da vo nhng c tnh ni Thin Cha. Ngi t mnh vo a v nhng
ngi cng chnh tuyn xng lng thnh ca mnh (21tt) (phi hiu cc cu khng
phi nh ngi tn th vo s cng chnh ca mnh, nhng phi hiu theo nh Tv 15
v mt qui ch phng v quyn cng dn Sion th ch c nhng Sadiq-Cng chnh mi
c, ngha l mt ngi Israel sng theo nhng i hi ca Giao c. V trc khi vo
n th ngi Israel chn thnh phi tuyn b mnh sng theo Giao c).
Nh vua cn i xa hn, ch trng nh vo c n c cu thot ca populus humilis-
ngi ngho (am ani) (28). Nh th t tng ging nh Zach 9:9. l iu ng
trong Tv 18 ny. Nh vua lit mnh vo hng nhng sadiqim v anawim. Nh vua c
c s cu thot y khng phi v a v c bit ca mt ng vua, nhng l v c lin
i vi nhng sadiqim v anawim trong dn. Vi sc h ph ca Yahv, vua au kh kia
tr nn mt anh hng c linh hng (30tt) nh trn trong thnh chin ca Thin
Cha, ton thng ch th. Sau cng ngi au kh kia c nhc ln trn mi dn tc
(44tt).
Tv 18 nh th l t mt cng vic cu thot ca Thin Cha lm cho mt qun vng
ti t ca Ngi. Cng thc v hnh nh thn thoi chen ln trong trnh thut. Nhng b
quyt ca Ca vnh trong gii lch s. C nhng yu t thn thoi ly t phm vi sng
bi cc v thn cht i sng li ca Canaan c dng n c th ha s hin din ca
Thin Cha cu thot trong lch s.
Bi , ch gii vp tr hai ng :
- Hoc ch ngh n thn thoi.
- Hoc ch ngh n lch s.
Xa kia ngi ta ch ngh n lch s vi avt v c tm cn c lch s cho mi cu, nay
th ngc li, ngi ta ch nhn n thn thoi. Nhng thc ra Ca vnh khng th vo
nhng khun kh qu cht chi .
Ca vnh s cng vi Ys 53 i tm mt thnh tu xa hn mi hin thc lch s Israel v ch
gp c trong Tn c.
ng khc, nn l Ca vnh c x dng trong cng on Cu c. Nhng ngi
khn thng cng dng li nhng cng thc thuc vua cha Israel v t mnh vo khu
vc cu thot ca Thin Cha i vi v Cao tn ca Thin Cha.

CA VNH 30
Dn bi :
2-4 : Li ngi khen Yahv cha khi bnh, thot khi Shol.
5-6 : Ku mi cc k lnh ca tng Yahv
7-13 : Trnh thut li vic Thin Cha cu cha.
CA VNH 32
Dn bi :
1-2 : Li chc phc
3-5 : Thut li n ring
6-7 : Tuyn dng lng thng xt cu thot ca Yahv
8-9 : Li cnh co ngi ti li
10 : Rt kinh nghim
11 : Ku mi t n mng r.
Bi ca che ln c gio hun khn ngoan. Cnh hung kh din ra. C ngi ngh n mt
trng bnh. Nhng chung chung khng thy ni n li xin khi bnh. Tin vn mi s l
s khn n nng n ca ti li. Ca vnh ch bn n ti v n tha th.
Thnh Phaol trong 1-2 trong Rom 4:7-8 ni n justitia sine operibus/ c cng
chnh khng t vic lm, ngi da vo ting imputat/ cng nghip. Nhng thc s
Ca vnh ni n hesed- n ngha ca Thin Cha.
Ca ngi
B cc ca loi Ca vnh ny rt n gin. Chung chung ra :
- Nhp : l li hiu triu, hay truyn dy, hay kch thch chnh mnh tn dng ca
tng Thin Cha.
- Din : thng bt u bng mt ting ki (quia- nhn v), hay l bng phn
t... Ni dung c th l Thin Cha cch chung, trong cc thuc tnh ca Ngi,
nhng kiu cch Ngi t mnh ra; hay Thin Cha vi to thnh, mt ch c
bit cho ca ngi Israel, v quan trng v c tin; hay Thin Cha vi ngi ta, vi
dn tc; Thin Cha trong lch s v vang ca dn tc; Thin Cha vi vic cai
qun v tr, cc dn tc.
- Kt lun tm li ni dung ca Ca vnh, hay lp li mt cng thc, hay dng li ca
ngi cho Thin Cha nh kiu mt t l, v xin Ngi khng nhm.
Ca ngi c th c lin lc vi sng bi v khi s din t tm tnh hay hon cnh

khin mt ngi hay cng on n n th tham d l bi.
Nhng cng c khi Ca vnh khng c lin lc vi sng bi.
Lot Ca vnh ny thng gm nhng Ca vnh :
8 19 29 33 65 67 68 100 103 104 111 113 114 117 135 136 145 146 148 149 150 85.

CA VNH 8
Dn bi :
2a : Nhp , cho thy ca Ca vnh
2b-3 : Kh ct ngha hn c trong Ca vnh ny) : Hnh nh ra l do, v chng li ch
th ca Thin Cha.
4-5 : Ngi ta v v tr
6-7 : c n ca con ngi
8-9 : Quyn qun cai trn v tr
10 : Lp li li trong 2a.
Cnh hung :
C tc gi da vo cu 4, m ngh n mt l nghi g ban m (l nghi ban m : coi Tv
134:1; Ys 30:29; 1Ks 9:33). Nhng khng th xc nh c rng Tv 8 ny c vai
tr trong phng v hay l mt phng tc theo l nghi. Thi bui : Ca vnh chu nh hng
ca Stt 1, v to thnh. Nn c l hn l t vo thi sau lu y.
Cu 2: Cha ca Israel l Cha ca to thnh. Nh th, Ca vnh khng bn n s sn ln
ca To thnh, nhng l n s uy nghi cao c ca Cha Israel, Ngi l Cha vn vt.
Nomen/ Danh - Trc ht em v mc khi lch s cho Israel. l iu cn bn cho s
bit Thin Cha trong dn Israel, v mc khi lm cho Israel bit n vic Thin Cha
cn mc khi mnh trong c To thnh. (Ku Danh Thin Cha, i vi ngi tn hu,
cng l c tham d vo vinh quang ca Yahv- Ch gii KT ca NTThun)
Cu 2b-3: Rt kh ct ngha.
Chung chung ra ni c rng Thin Cha lm nhng vic cao c ca Ngi nh nhng
phng tin khng ra g, khng vo u, quyn php Ngi cng nn t r. y l
li ca ngi ca ming cn hi sa. Yahv nh m lm vic quyn php, chng li
ch th ca Ngi. Trong Ca vnh, c ni n :
1. Trong th gian, Thin Cha c ch th. Nhng cc Ca vnh coi nh iu quy
ri trt t iu ha ca to thnh. Lm sao trong nc sng ln ca Thin Cha li c
nhng vt ti tm (Tv 104:35). Chng s b tiu dit bi s sng lng ca Thin Cha
(Tv 97:3t). Ri lon trong To thnh Nc ca Thin Cha s b tiu dit.
2. y hnh nh Thin Cha dng li ca ngi t ming tr con. hnh nh l
dn ng cuc khi thng cui cng trn ch th ca Thin Cha. Mt 21:16 p dng mt
cch y ngha.
Cu 4: Caelos, opus digitorum tuorum./Mt khi ti trng ln tri, ngn tay Ngi
lm ra. C bu tri hnh nh mang du ch thn, nhn hiu ca Thin Cha.
Cu 5. Thi s khng dng li nhn ngm, chim tinh, nhng trong bu tri bao la , lin
ngh n s thp hn ca nhn tnh mnh. Quyn nng ca Thin Cha by t trong to
thnh, nhng thi s nhn nhn ra ci mu nhim l lng ca s mng con ngi ni s
chc thc bi Thin Cha t mnh ra cho ngi ta - cho mi ngi - Thin Cha ngh n
ti (memor es ejus), lo lng n ti (curas). khng phi l trc gic bi lin lc ni
ti.
Homo, filius hominis.../ Ngi, con ngi : vt v lc, dnh vi bn t.

Chnh con ngi yu ui, t to i vi v tr mnh mng li l k c Thin Cha

chiu c (Tv 144:3; Yob 7:17; 14:3).
S chiu c da trn mt vic bn b, v lun c hiu lc.
Cu 6: Cu ny ni n vic sp t ca Thin Cha.
Ci mu lm ra con ngi ti tiu khng lm g khc l dung mo thin thai. Bn Hipri
dng Elohim : c th ch Thin Cha, m cng c th ch Thn, cc thin thn. Ni v v
tr trong to thnh th : v tr ca con ngi l ngay di cc thin thn vy quanh ngai
Thin Cha.
Gloria et honore coronasti eum / Vinh d huy hong l triu thin Ngi ban tng
(Ta 29:1; 104:1 em nhng ting v Thin Cha). Con ngi mong manh kia thuc v
v tr Thin Cha, ni ngi ta chiu di s uy nghi sng lng ca Thin Cha, cng nh
danh Thin Cha sn ln trn bu tri.
Cu 7: V con ngi c quyn qun cai trn v tr.
Nh th, Ca vnh 8 ni n s uy nghi cao c ca Thin Cha to ha v a v ln lao
ca con ngi. Ca vnh bn n s Thin Cha t mnh trong ton v tr, ri lm
ni bt ln ci b nhim, s l lng ca s mng con ngi. C Ca vnh thm nhun
mt nhn chn xc tn su xa : V tr v loi ngi c thu sut bi quyn nng rng
ngi ca Thin Cha to thnh v bi tr. Nhng s nhn chn c gi ln bi bin
c mc khi cu ri, trong Yahv di tc hiu Dominus adonenu - Dominus
noster - Thin Cha chng ta) gp g Israel v mt tr,t mi mt ngi.
Nhng phi hiu lm sao v nhng li ca tng v ngi ta ? Mt iu ng ch : Ca
vnh khng ni n ti ca loi ngi. Ngi ta thuc gii Elohim. Chnh Thin Cha
cho con ngi quyn qun cai v tr, c gloria et honor/ Vinh quang v danh d.
Heb 2:5 cc iu c em v thi s n v Cha Kit l Con-Ngi, ng mt lt
b di cc thin thn, nhng sau c tn dng lm cha mi s. Nh th, Tn
c em tt c b nhim ca s mng con ngi vo Con-ngi t tri m xung, Cha
Kit v Ain-s-n le rng ra nh vic Ngi h mnh v c tn dng ln. Trong
li tuyn bo thnh tu , ngha cnh chung tng n ca ca ngi nn t r. Heb 2:6-9
loan bo : iu ni trong Ca vnh 8 l em v v tr mi, trong khng cn nhng ri
lon do ch th ca Thin Cha gy nn na, l em v Aam mi, h mnh lm ngi
mong manh yu ui, nhng c tn ln lm vua qun cai mi s.
Nhng Ca vnh 8 li khng mang du mt o l cnh chung t r. V tr mi mt
c tin sng ng th ly Thin Cha thy c trong v tr, nhn thy b nhim ca
v tr v ca con ngi trong phm vi ca bin c Cu c : Israel bit c b nhim y
ch v Yahv khng chiu c n la chn, t mnh ra.
CA VNH 19
Dn bi :
2-5b : Ting ni ca bu tri
5c-7 : Mt tri vn chuyn
8-11 : Ca ngi L lut
12-14 : Thi s vi s gi L lut

15 : Kt thc : nguyn xin Cha nghe li ca ngi.
Ta thy r c hai phn kh khc bit ca Ca vnh. T tng chuyn i t ngt, m c

tit iu cng th.
T tng chung ni c th ny : Cng nh bu tri, v tr c mt th ting ni cho
ngi ta v s uy nghi, cao c, khn ngoan v quyn php Thin Cha, th L lut l mt
ting ni khc, trc tip hn, r rng hn ni cho ngi ta bit t tng ca Thin Cha,
mun ca Ngi v mt trt cng by t ra s khn ngoan, nhn lnh, quyn php
Ngi. Nh hai th ting ngi ta hc cho bit Thin Cha : Tm hiu ting ca tri
t, hc hi v thc hnh L lut. Ting ca tri t c th nn hnh nh, tng trng cho
ting ca L lut v v th m tc gi t chung vi nhau trong mt Ca vnh.
N.B. Lex./ L lut - Ca vnh ny c ni n L lut. Nhiu tc gi bnh lun mun thy
y tinh thn ca Bit phi. Nhng v L lut nn :
1. Torah khng ni n s cu n ni lut vit trc tin. Torah chnh l vic ch
gio ca Thin Cha, khng t mun ca Ngi ra; li ch gio cho ngi ta bit
con ng phi theo ch sai chy ra bn ngoi.
2. Trong cc Tv 1 19 119 : Torah khng phi l mt ci g cht, ch nh ngi ta
thm nh mi c mt gi tr no . Khng th ! Torah y nh mt mnh lc hiu lc
i n gp ngi ta. Ngi ta chu ly Thin Cha ng li vi mnh ni Torah, nh
m ngi ta c sinh lc thm (8), c vui tha (9). Torah chiu rng ra s thanh
quang sng sa (Tv 119,105; 130). Ca vnh 19B ny l li vng li, p li vi bin c
em L lut n.
3. Thi ca ngi ta i vi L lut c din ra bng cc ting sung sng,
mn yu, vui tha, nh th khng phi l mt thi g b, cu n, bt chp mi s
duy tr ch vit. Mt thi ci m sung sng trong L lut. V tm hn o c
chng ta cn thy trong cc Ca vnh 40:8; 37:30t; v nh th chng ta thy nh hng
ca nhng li nh Tlt 30:11-14; Yer 31:31-34.
CA VNH 29
Dn bi :
1-2 : Nhp ku gi dng vinh quang cho Thin Cha
3-9 : Yahv hin din trong ging t.
Ting Yahv trn nc (3-4), trn t (5-6), trn ni rng... (7-9)
10-11 : Kt thc : Yahv khi thng - h vc dn Ngi.
Hnh nh v quan nim dng trong Ca vnh 29 cho thy Yahv nh mt v thn ging t.
Nhng yu t ca vic sng bi thn ging t trong Tiu c p dng cho Yahv.
Vn chng Lng h a c nhng ca vnh tn dng ting sm hng mnh ca Ellil,
ri sau c chuyn sang cho nhiu v thn khc, cch ring Marduk. vng Syrie, th
c v thn Adad-Rimmn. H.L Ginsberg ra c thuyt : Ca vnh 29 ny gc tch t mt
bi ca ngi Baal ca ngi Canaan. Nhng by gi thay v Baal-Hadad th c Yahv. C
mt ngha bt chin loi b thn thoi Canaan.

Bi tnh cch in c ca Ca vnh nn rt kh t thi bui :

- C nhng tc gi dm ni Ca vnh ny l mt trong nhng Ca vnh cu tro nht.
- Nhng nhiu tc gi khc ngc li, cho ca vnh thuc mt thi kh mun (u
thi Hilp). Th d : R.Tournay da vo nhng s ng chm gia Cv 29 v Zach 9:1-2
m cho ng thi vi Zach.II. V ging t t bin m n (a trung hi), v th lt hng
thy kia l cuc xm ln ca o binh Alexandre trn ngp Bc v Nam Yua. Cn Yua
c thot khi. Kh lng m c mi ngi ng vi R.Tournay.
Gii thch :
Cu 1: Filii Dei / Ch thn (beney elim) : Trc ht mt in c thn thoi - Ch thn
ca cc tn gio Tiu , ty phc mt v thn cha t nh ti Babylon th c Marduk. Cc
thn lm l triu phc v thn ti cao . Trong Cu c, hnh nh cn trong Cv 82:1;
97:7. Nhng trong dn Israel ch thn mt tnh cch thn thoi, v h tr nn
nhng vt thing ling ca tri cao, gip vic bn Yahv (1Vua 22:19; Ys 6,2t; Yob 1:6;
2:1; 38:7; Tv 89:7; 103:20; 148:1tt). Cc thin thn c ku gi lm l triu phc
Yahv, tung h s vinh quang Ngi.
Cu 2: Gloriam nominis ejus/ Vinh quang Danh Ngi. Ch c Yahv l vua tri cao.
Nhng quyn lc thin tai ch c triu phc mt mnh Ngi.
In ornatu sacro/Rng ngi chiu thnh. C tc gi da vo vn t Ugarit m dch nh
in apparitione sancta ejus/T by s thnh Ngi. Nhng cn l c thuyt.
Cu 3: Vox / Ting ni - y ch ting sm, li quyn nng vang ra. Mt quan nim
thng thng trong thn thoi v thn ging t (Adad Ramman, Baal Hadad). Trong vn
t Amarna - ting ca Pharah - li quyn php ca nh vua c so snh vi ting sm
st ca thn Adad. Cu c dng quan nim v Yahv (Tv 18:14; Ys 30:30; Yob
37:4tt). T tri cao vang di v thm phn (Amos 1:2; Yoel 14:16; Yer 25:30). Trong
Tiu , v thn ti cao cng l v thm phn v l to ha, nn ql (vox) li quyn php
nh sm st cng l ting ca ng phn xt (Tv 46:7; Ys 30:30), ca ng to ha (Tv
77:18; 104:7).
Super aquas/ Ln nc bao la cng nh diluvium/ Hng thy (cu 10). V thn thoi
th mabul / diluvium l chnh i vng tri cao (Stt 6:17; 7:6tt; 9:11). Ting oai hng
ca Yahv vang di t tri cao ging xung trn gian vi mt mnh lc tn ph.
Sarion (Siryon) theo ting Phniki l dy ni Hermon.
Cu 7: Flammas ignis / nh la: Ch chp le
Cu 8: Cades : c th ch sa mc pha nam Yua, nhng trong vn t Canaan (Ugarit) th
Cades em v mt vng gn Liban.
Cu 9: Contorquet quercus/ Quy rt m si.
Chnh bn Hipri th parturire facit cervas/ Lm cho king hong l nai, nhng sa mt
cht th thnh quercus.
Templo. i vi filii Dei/ ch thn ,th l n th trn tri (Tv 11:4; Mica 1:2; Hab
2:20), nhng cng l mu cho n th di t.
Cu 9b ny dn ta t chn huyn no rm r trn gian m n n th thin thai,
cc thin thn cng nhn nhn vic xy ra di trn gian nh mt s mc khi ca vinh
quang Thin Cha.

Cu 10: Dominus super diluvium sedit./ Yahv ng tri trn hng thy . Yahv l Cha
v tr, p ci hn mang s thy lun lun e da kia di chn Ngi.
Cu 11: ng quyn nng t trn kia l Cha ca dn Ngi. Ngi c th em c quyn
nng t trn kia bnh vc cu thot dn Ngi.
V ca vnh ny nn :
- Mi qu quyt v quyn cao c, s vinh quang ca hong thin thng , thn
ti cao (Baal Hadad, Baal Shamem) c chuyn qua cho mt mnh Yahv. Ch c mt
mnh Ngi Melek hakabod / Vua vinh quang (Rex Gloriae).
- Vic Thin Cha hin hin ra trong ging t nn mt yu t thit yu trong
nhng khi t Thin Cha hin din. Trong lc ging t ko n trong sm vang, chp le
Yahv hin hin. iu din t ra s ging lm kinh hong, hng v ca Thin Cha,
ng khc hn. Nhng phi nh rng trong Cu c khng h ng nht Yahv vi
mt v thn ging t sm st; nhng cc hnh nh ging t ch l cch hin hin ca mt
Thin Cha y phn v xut hin ng li vi ngi ta.
- Trong Ca vnh ny, Dabar ca Yahv ni vi loi ngi, v by t bn ng ca
Ngi ra b t ra bi Ql Yahweh/ Li Yahv, t tri ging xung lm t rng, mun
vt hi hng. Ql Yahweh c tnh cch thin nhin, v bn ng, nhng ch l i gi
ca di chuyn in c. Nhng di Ql Yahweh Cu c vn lun lun nh n DABAR
YAHWEH - hng mnh v hiu lc. Mt li phn xt thc, nhng phn xt v cu thot l
mt tri v mt phi ca mi can thip ca Yahv. V cu 11 khn xin quyn nng ca
Yahv c tnh cch tiu dit kia nn s bnh an thi thnh cho dn Ngi.
CA VNH 33
Dn bi :
1-3 : Nhp Exsultate.../ Hy vui mng
4-19 : Din :
4-9 : Ni v Li ca Yahv
10-12 : V nh ca Yahv
13-15 : Mt ca Yahv
16-19 : Ch c mt mnh Yahv l ng ph h cu cha
20-22 : Kt thc : Thi ca Israel trng cy vo Yahv.
Ca vnh ny by t s hn hoan ca nhng sadiqim, nhng k sng trong Giao c v
kinh nghim hiu lc cu thot ca Yahv. Trong bin c Giao c, mt mc khi ca
Yahv, Israel gp c Li v nh ca Yahv. Dn Cha xc tn rng ch c h vc
cu cha ni mt Yahv oi thng nhn n mnh. Nhng iu b n c hin t ra
trong mc khi : To thnh thin nhin cng nh lch s u hon ton ty thuc vo
Yahv. Khng mt quyn nng no so c vi Ngi. Cc dn tc vinh vang ni t
chc v mu m chnh tr u kinh hong. Mi mnh lc chinh chin u v li. Bi
nhng ngi thuc dn Cha chn hin ngang vui sng ni Thin Cha. Ca vnh 33 c
tnh cch cnh chung, nhng khng em v th mt : Cnh chung y by gii ngay
gia lch s - ngha l ngay trong sinh hot bng trm ca lch s nhn thy ci b
quyt, cc thc ti mun thu v nh ot ca thin nhin cng nh ca lch s.
Quyn ti thng ca Thin Cha l mt vic hin ti.

CA VNH 65
Ca vnh ny khi khen Thin Cha ng trn Sion. Yahv l Deus Salvator noster/
Thin Cha cu chng ti. Ba khc c ch kh r rng mun lm hin dng
quyn lc v s thng xt cu cha ca Ngi.
Cu 2-6 : Mnh lc cu thot ca Yahv lun lun hin ti : Yahv l mt Thin Cha
nghe li khn nguyn. Li t n ca c nhn mun dng li khn, cng nh chng ch
ca c cng on, loan bo rng Yahv nghe li v nhm li cc k ku xin. ng l
hiu lc cu thot ca Thin Cha ti Sion khng ch dnh ring cho dn Ngi,
nhng l cho mi xc tht, cho n cng tri t.
Cu 7-9 : Din t s l lng trong vic to dng tri t, vic thng hn mang. iu
cng lan trn n cng tt a cu.
Cu 10-14 : T s l lng bi Thin Cha cho ma xung.
Mi vic quyn php pht t Deus Salvator noster.
CA VNH 67
Dn bi :
2-3 : Khn xin lng nhn t ca Thin Cha
4+6 : ip khc
5 : Dn tri n bit Thin Cha qun cai cng bnh
7-8 : n dn c nn s khuyn khch cho mi dn tc.
Ca vnh c l l mt bi ca phng v, ly li li chc lnh ca h Aharon (Dst 6:24tt) v
thm vo tnh cch ph bin. 7-8 l mt cu t n sau ma gt hi.
Mt iu ng l li chc lnh c hiu nh chng t quyn lc cu thot ban n
cho c tri t : Cc dn tc phi nhn bit rng Yahv hnh ng trong dn Israel (3),
Ngi hin din ti v cu thot qun cai, v s cu thot ca Ngi c hiu lc trong
mi dn. Nh th dn Israel cng lun lun phi nh mnh phi ra ngoi ci nhn
gii cht hp ca dn tc : Thin Cha mu nh cu mi dn.
CA VNH V NH VUA
Cc ca vnh ny ni qua khi hc vng quyn nh avt.
CA VNH V YAHV - VUA

S trng i ng Msia nhiu khi khim din trong nhng on ch thc gi c l
messianique/ thin sai - nh th s trng i khng nh r y lng trng cy
ca Israel. Hn na, vic trng i ng Msia c ch no ni n th em v mt s
trng i ct yu hn : S trng i nc Thin Cha. ng Msia ch l ty vin cho
Thin Cha; quyn chc ca ng Msia ch l mt y quyn.
tng v vng quyn Yahv thy rt sm trong Kinh Thnh - nhng khng tt
nhin phi coi l c tnh cch cnh chung. T tng din trong t nhiu tn ring
(Melishua/ 1Sam 14:49 Rex est auxilium : Malkiel/ c vua h tr, 1Ks 7:31 El
est Rex/ Thin Cha l vua) : tc hiu ch mt s h ph - Trong cc ca vnh nh 29:1-

10, hay chung hn trong cc ca vnh ngi khen quyn lc to thnh ca Thin Cha (Tv
95:3-5; 74:12-17). Nhng cng phi rng vic to dng c coi nh s can thip
lch s u tin ca Thin Cha.
Khi Yahv c xng l Vua Israel, th tng mun nhn l Yahv hot ng cch
hiu lc v phn ch dn Ngi. Kiu ni mun din t quyn php ca Yahv v lng
trng cy ca dn. Kiu ni c lin lc vi s vinh quang v c th ra l vi hm bia.
Trong nhng bi ca cu tro, ngi ta cho mng hm bia v n th nh c chin vi
nhng li l t r lng hin ngang hnh din ca mt dn hng mnh (Tv 24:7-10;Tv 47).
Tc hiu c dng trong th kin khai mc ca Ysaia (6,5) rt d hiu trong khung
cnh n th, v nh th khng phi chnh ngn s l ngi khi sng dng tc hiu
. l mt tc hiu c trong truyn thng. Thm 1Sam 12:12; Xht 15:18. Trong
cc on u hm n mt tng na l : Mt li ha cu thot, v nh th tc hiu
nh c mt khuynh hng cnh chung.
Theo Mowinckel v mn phi, tc hiu nhc n l tn Yahv lm vua, phng theo l
Akitu ca Lng h a. Cc ca vnh 47 93 96-99 v nhiu ca vnh khc, gn mt phn ba
thnh vnh u em v l . Trc lu y, l mng vng quyn hin hnh ca
Yahv; cn sau lu y, Israel trong mt tnh cnh khn qun v hn km, nn khi
mng l ngi ta hng v tng lai v trng cuc khi thng ca Yahv : Chung
lun ny ra t . Nhng c thuyt i phi nhn l t tng ca Israel nhum phi
ci biu tng vn k, v ch mt thi rt mun mi thot ra khi. Nh th l loi b mt
cch qu d iu ni c l ct yu trong lng trng cy Cu c : Vic hng n kt
cuc, chung kt thnh tu.
Vng quyn cnh chung ca Yahv c ngng trng t trc Lu y - nhiu khi
khng ni n tc hiu vua- nhng vn bn cho thy Yahv ng ti Sion, nh
ng phn x mun dn (Ys 2:2-4; Mic 4:1-4), hay t Yahv phn xt cc dn tc (Soph
2:11). i vi Israel, vng quyn ca Ngi ti Yrusalem l mt li ha hnh phc
vnh vin (Soph 3,15).
Nhng trong thi lu y, t tng c pht trin mnh trong Ys-II (52:7-8). Vi
cuc hi hng, Thin Cha s ng tr hin vinh : Xut hnh th hai s lm cch rc r
(52:11-12) n i cc dn tc s tr li v nhp vo dn Cha (44:5). Trn t ca
Ngi, vi kinh v n th xy dng li (44:26tt; 49,16), Yahv s ng tr gia dn
Ngi.
Nhng vic Yahv n lm vua khng cng mt lc vi vic khi phc ca Israel. Mt
ln na, Nc ca Yahv li l mt iu cn ngng trng sut thi sau lu y. C l ci
tht vng vng quyn trong qu kh lm cho ngi ta ngng trng vic cai tr trc tip
ca Yahv, khng cn mt ngi trung gian.
Vng quyn ca Thin Cha thit lp sau mt chin tranh cnh chung (Zach 14; Yoel 4;
Ys 24-28). Khi khc, Yahv s n ty luyn n th v hng t t (Mal 3:1-4), cng
dn ca Ngi. Cc dn ngoi tr li, nhng phi lm ti Israel (Ys 60:10; Zach 14:14).
Nhng cng c nhng li d dn i vi cc dn ngoi (Ez 38-39; Yoel 4; Abdias), hay
l on trch (Eccli 36:1-19). Nhng ngc li Tv 22:28-32 c tnh cch ph cp rt r
rng.
Cc t tng phn nhiu c din t mt cch ni c l kiu mu trong cc Ca
vnh v Yahv-Vua 47:93, 96-99. Cc Ca vnh ny thuc thi sau lu y.

Bi mt nhn gii minh gio cht hp, ngi ta qu ch trng n nhng iu loan bo
mt Msia-vua, m khng bao nhiu n vic loan bo Nc Thin Cha. Th l
nhng qun mt iu ti quan trng trong li rao ging ca Cha Ysu : Nc Thin
Cha. ng ly lm l l khi tin rng Cha Kit l Thin Cha, v ni Ngi, chnh
Thin Cha n trn trn gian, th m ngi ta khng bit nhn nhn ra ni Ngi s
thc hin cc li ha loan bo Yahv s n trn trn gian lp Nc Ngi .
CA VNH V SION
Cc ca vnh ny ca tng Sion :
- Hoc nh kinh thi ng Msia, v nhn n thng trn trn ch th.
- Hoc nh thnh thnh Yahv yu qu.
Gm c cc Ca vnh : 46 48 76 84 122 137 24.
CA VNH 46
Dn bi :
2-4 : Thin Cha, ni nng n gia nhng i bin
5-8 : S bnh thn, tin chc ca thnh thnh trong khi thin h lon lc xn xao.
9-12 : Li cnh co.
Cnh hung :
Thng thng, cc tc gi hiu theo mt tnh cnh lch s no nht nh (cch ring
Sennakrib phi rt lui nm 701 (hay phi hn 690), hay thi Alexandre), c tc gi
xung mi thi Macab - nhiu tc gi ni Ca vnh c tnh cch chung lun (t chinh
chin cnh chung ca Yahv). Nhng hin nay nhiu tc gi thin v mt cnh hung l
bi.
Cu 2-4: Ca vnh khen ngi Sion thnh ca Yahv. Nhng chnh Yrusalem khng phi
l ni n nu, chnh l Yahv.
Adjutorem... probavit se valde/ Sc tr gip gp lun trong bui ngt ngho: Yahv
tng chng t quyn php cu gip ca Ngi.
Cng on nh li nhng vic cu cha ca Ngi, v rt kt lun cho v sau non
timemus/ Chng ti khng s : c trong nhng khi b ngm e cng tt.
Nhng tai nn cng tt c din t theo hnh nh ng t, hay nhng tai bin kinh
khng trong thin nhin. Ri chuyn qua nhng hnh nh thn thoi ln nc hn mang
s thy dy da lm chuyn ng ni non.
Cu 5-8: fluminis rivuli/ Cc nhnh sng. Thnh ca Thin Cha nh mt vn a
ng. Nhng hnh nh thn thoi (Tv 48:3) c dng n tn dng a v cao c ca
kinh nc Yahv. Vn diu quang c t trong Stt 2; Ez 47. V sui lm t ph
nhiu chy ra t n th Yoel 14:18; Ez 47; Zach 14:8. Dng nc Yrusalem Tv
65:10; Ys 33:21. Theo vn kin Ugarit th hnh nh vn a ng li c lin lc vi Ni
thn (cnh bng lai), ch ca thn ti cao.
Nhng khng phi a th, hay mt sc g bn trong lm cho thnh nn thnh ly kin
c, y ch v Yahv c mt ti , v Ngi can thip lc ban mai (lc Thin Cha ng
p li ku xin v bnh cha).

Cu 9-12: Li ku gi hy nhn ngm cng vic Yahv. Yahv hy dit chin tranh,
ban s bnh yn cho dn Ngi.
Cu 11 : Mt li sm cu thot : mi quyn lc th ch phi chm dt i v nhn nhn
Yahv (li sm theo cng thc ca Ez 6:7...).
ip khc :
Cu 8 12 (phi thm vo sau cu 4 na) : Li ny m ch n nhng li sm ca Ysaia v
Emmanuel (Ys 7:14; 8,10).
Deus Jacob : (Ys 2:3) nhc n tn Thin Cha ca Israel cu tro, v n th trung
ng ca giao hiu.
ngha :
S chc chn ca dn Cha da trn Yahv. S hin din ca Yahv l mt thnh ly
kin c khng c tai ng no, thin nhin hay lch s, c th lm lay chuyn. Bi
lng hin ngang y v Yrusalem, khng c tnh cch m qung hay m thut nh
kiu tn th ca dn vo n th trong Yer 7:4.
CA VNH 48
Dn bi :
2-4 : Li ca ngi thnh ca Thin Cha
5-8 : Cc dn xng nh v b bi
9-12 : Hy nhn nhn php tc ca Yahv trn Sion v v tr.
13-15 : Li thnh mi rc kiu (?)
Ca vnh ny cng mt cnh hung nh Cv 46. Cng ngn y kiu gii thch.
Gaudium universae terrae/ Mi hoan lc cho c a cu. Cnh bng lai l cnh y
phc lc. Quan nim cnh bng lai Tiu lun lun i vi
Aquilo extremus./ Phng Bc Coi Ys 14:13-14. Ni Saphn l ni ca cc thn cao
hn my, hn cao, nh ca Elyn (Deus altissimus - Thin Cha ti cao) (nh
Hilp th c Olympe). Mt ting dng trong thn thoi Tiu , cch ring Ugarit, v
i vi h th l Jebel el Akra (mons Casius/ ni Casius), trn ni truyn tng ca
ngi Syrie xa t in ca Baal Saphon.
Perlustrate... (13) i vng thnh : Ti Aicp trong nghi tit. Sokar phi i vng
thnh Memphis, v cng c nhng cuc kiu khc nh th. l mt nghi tit m ch
vic cung hin lnh th cho thn. Trong Cu c th c mt on tng t : Neh 12:27tt.
Nhng trong Ca vnh ny khng thy r tnh cch nghi tit .
ngha chung :
Trong lc th bi trong n th ph phc trc mt Yahv, Israel nhn bit quyn cao
c ca Yahv trn c hon cu (10). Ch m Yahv chn lm ni hin din ca Ngi
thc l gaudium universae terrae. T Danh ca Yahv lan khp mt t. Cc quyn
nng hn mang ca lch s dy ln chng vi Vua cao c, va thy Ngi ra mt th kinh
hong ng qu. Thnh thnh c nn v ch l v . Cng on Tn c s nh n
Mt 16:18. Vua cao c hin din trong Cng on, v bo v thnh ca Ngi, s t trung
tm v tr m gi gn c to thnh chng vi s xng nh ca hn mang, xut hin
ni nhng dung mo lch s trn gian trong cc dn tc. Nhng judicia/ n cng minh
(12) ca Thin Cha bo m an ton cho v tr.
CA VNH 76
Dn bi :
2-4 : Thin Cha vinh hin cu thot Salem
5-7 : K th tht bi
8-10 : S tnh xy ra lm sao
11-13 : Li dy phi x s lm sao.
CA VNH 87
Dn bi :
2-3 : Sion, thnh vinh quang
4-6 : Sion, qu ca ngi t phng
7 : Li kt.
Nhng Ca vnh c kiu khng xui my, v chc c nhiu sai chy vn bn, nn c nhiu
tc gi i ch cc cu nh th ny :
1a 2 1b 5b 7 3 6a 4b 6b 4a 5a hoc 1 5b 2 3 6c a b 4 5 7.
Nhng lm sao ct ngha c th t th rt kh.
Thi bui :
Theo ca vnh th Israel (v c l c nhng ngi tng gio na) ti Aicp v Babel. V
nh th l sau thi lu y. V nu mun nhn vo cu 2 th c l Ca vnh lm ra trong
mt thi gp phi s tranh chp gia Yrusalem v Samarie.
Cu 1b: In montibus sanctis./ Trn ni thnh Sion. c xy dng trn ni thnh. Ni
thnh c l chp cha in c thn thoi. Trong Cv 36:7, montes Dei/ Ni Thin Cha
i vi Mare profundum/ Bin su. Montes sancti c l l ni ca ch thn : mt ni
tri ln khi bin hn mang.
Cu 2 : Diligit Dominus/ Yahv mn m. Ch s la chn.
Tabernacula Jacob/ Dinh trng Yacob. T tng ging nh Tv 78:67 (nh Yuse b b,
v n th Sil), cn y ni chung ht cc n th khc ca Israel pha Bc).
Cu 3: n th ca Yahv c c tng nhiu kiu nhiu cch trong cc Ca vnh Sion.
l thnh ca Thin Cha.
Cu 4: C th ct ngha hai kiu :
- Hiu v Dothi-kiu tn mc t phng thin h .
- Hay l v ngi tng gio.
Cu 5a : Et de Sion dicetur./ V t Sion, ngi ta s ni.
Sion - l kiu dch bn hipri (textus massoreti-cus). C nhiu tc gi xa v nay da
theo bn Hilp m sa thnh :
Et de Sion unusquisque dicit Mater/ T Sion ngi ta s ni M (cc dn) hay l

Et Sion nomino (eam) Mater Unusquisque natus est in ea./ V Sion c (Ta) gi l
M. Ngi ngi u sinh .
Vn bn kh xc nh, nhng ngha th r :
- Hoc l : n th Sion, xa kia l trung tm ca cc b tc (Tv 122:4), nay l nh
thnh ca Thin Cha, c mt a v quan trng i ng. Sion l qu ca c dn Cha
tn mc khp thin h. Ci a v quan trng c mt li sm Thin Cha chun y.
H c quyn cng dn ti Sion.
- Hoc l : Yahv k tt c cc nc ngoi bang vo s nhng ngi thuc v dn
Cha. Nhiu on khc c th chng gii thch : Ys 56:4tt (c ni r n ngi tng
gio, v quyn cng dn ca h ti Yrusalem, c tn vnh cu ti n th) - Ys 55tt
c nhng cu ni n con ci ng o ca Yrusalem, trong s c c cc dn ngoi. Ys
49:20tt; 54:1tt; 66:7tt.
Dominus scribet (scribit) in libro populorum/Yahv ng s cc dn, s ku danh sch.
Ngi thi s c tnh cch ngn s, c vo d hi ng tri s ca Thin Cha (Yer
23:18) v c nghe iu Yahv tuyn b. Hnh nh : Yahv cho lm s nhn inh. Sch
ca Yahv (Tv 69:29); sch c vai tr trong thi sau lu y, trong k s nhng ngi
cng chnh thuc v Yahv. Sch ca Yahv khng phi l s cc b tc theo gia ph,
nhng l sch s sng (Tv 69:29), k nhng ngi thuc v cng on Yahv.
Cu 7: Et cantabunt dum chorum ducent./ V ht ca nhy ma Chnh bn cantantes
sicut chorum ducentes (ngi ht nh ngi ma nhy).
Omnes fontes mei sunt in te./ Mi sui ngun ti ni thnh. Cu ny cng c ngha
nhng mun t lin lc vi 7a th hi trc trc (ngha l phi hiu ngm : dum cantant
et chorum ducunt, clamant.../ Trong khi ht h, nhy ma, la khc). Nh th th 7b
c phn da vo in c nh Tv 46:5 : quan nim v vn diu quang ca Thin Cha,
trong c mt sui nc cho mun dn.
Nhng theo bn Hilp v nhiu bn dch, nhiu tc gi i : habitatio omnium est in
te/Ht thy chng c nh trong ngi - hay habitant omnes in te/ Tt c chng sng
trong ngi.
ngha :
Sion l ni Yahv, Deus altissimus, chn hin din gia mun dn. Ngi chn
ni nh ni Ngi hnh ng trn c v tr. Sion l trung tm th gii. Quyn nng
v vinh quang ca n th Yahv lan thu t phng. Nhng li an i trng tm ca Ca
vnh l ni li ha cho mi k thuc v Yahv : Tuy rng h tn mc mi ni, nhng
quyn cng dn ch thc ca h l ti ni Yahv hin din. Sion trung tm ca cng
on, m ca mi k thuc dn Cha. l mt thc ti tinh thn hin ra trong Cu
c, v thc hin y trong Tn c (Khi huyn 21 v Phil 3:20; Ga 4:26) (quae
sursum est Jerusalem, libera est, quae est mater nostra/ Cn Yrusalem trn cao l
chnh tht t do, tc l m chng ta. Thc ti cnh chung tc l Hi thnh, t hp li
trong mt tinh thn duy nht.
CA VNH 122
1-2 : Vui sng trong khi d cuc hnh hng
3-4 : Ca ngi thnh thnh

4b-5 : Yrusalem l mt thnh thnh

6-7 : Li cu chc cho thnh Yrusalem
8-9 : Li chc sau cng.
CA VNH 137
1-3 : Nh li b sng Babylon
4-6 : oan th trung thnh vi thnh thnh
7-9 : Chc d cho dn th ch.
CA VNH 24
Ca vnh bt u vi mt ca ngi v quyn Yahv trn v tr v vic to thnh (1-2). Ri
n li hi v ban b mt Torah cho nhng k vo n th (4-6) - Sau cng nhng li
ku gi m ca v cu hi cng tr li trc ca n th.
Cnh hung :
Xt n nhng cu 7-10, ta thy mt nhm ngi i kiu ng trc ca vo n th.
H mun kiu vua vinh hin Yahv Sabaoth/ Yahv cc c binh vo. By gi c mt
nhm ngi khc hi li Vua vinh hin kia l ai ? - Nh th l mt bi ca ngi thuc
nghi tit l bi c lin lc vi cuc kiu hm bia vo n th Yrusalem.
Thi bui :
i a s cc tc gi cho Ca vnh ny c tnh cch cu tro. Nhiu ngi t vo thi
avt, t ra l nhng cu 7-10.
Cu 1-2: Ca ngi Yahv Cha l To ha v tr. Chnh Yahv to dng v tr v v
th Ngi l Cha mi s. Cu 2 cn chiu li nhng quan nim sng th thn thoi ca
Tiu . t nh kiu nh sn lm trn nc.
Cu 3-6: Nhng ngi rc kiu vo n th hi cho bit iu kin vo n th. Nhng
iu kin, so snh vi Tv 15.
Chung chung l v ti trong vic lm, v lng trong trng.
Ri k ring ra khng th quy, khng th gian.
Israel chn chnh gm c nhng ngi vng theo nhng i hi ca Torah trong i sng
ca mnh.
Cu 7-10: on kiu tin dn vo, v xin m ca. trong li hi kiu ai vo ? Cu
tr li nhc n nhng quan nim c lin lc vi Hm bia, nh Palladium ca thnh
chin Thin Cha i vo l Thin Cha ca n th cu tro Sil chin s. Chnh
tc hiu ny khin ngi ta m ca : Di li trong phng v nhng bin c thi avt -
nhng truyn thng Giao hiu v Hm bia c chuyn sang cho truyn thng
Yrusalem.
ngha chung :
Phng s chc mng Yahv vo thnh ng. Cha vn vt, c nhng sadiqim theo cu
(3-5) ca Israel chn chnh (6), i vo ni Ngi chn. Trung tm to thnh ni
Yahv hin din cho dn Ngi.

BA CA VNH : 50 - 81 - 95 : Vic lm li Giao c.
CA VNH 50
Dn bi :
1-6 : Thin Cha hin ra v chiu tp nhng hasidim
7-15 : Ni v t l
16-23 : Ni v s vng phc gii rn ca Thin Cha.
Loi vn :
Tng t vi nhng li sm ca ngn s, nhng ng khc li theo khun kh phng v.
Mowinckel : trong ngy l ng quang ca Yahv th dn cng lm li Giao c, v
Ca vnh ny dng trong trnh t l bi .
V sau G.Von rad hc li truyn thng Sinai, nhn ra a v quan trng ca cc bin
c Sinai trong phng v ca Israel. By gi nhiu tc gi nhn Ca vnh ny c lin lc vi
vic lm li Giao c v vic rao ging ca ngn s trong khi c hnh l bi.
Ca vnh lm vo thi no ? Chng ta thy c nh hng cuc ci cch ln ca Hiskia hay
Ysia, hoc l vo thi sau lu y.
ngha :
S hin din ca Thin Cha v li ngn s l hai iu lin lc cht ch ra mt vi
cng on t tu trong vic lm li Giao c. S Thin Cha hin hin lm cho cng
on d l c tip xc vi thc ti siu vit, v i ca Thin Cha, thc ti lm tan
bin ci lm tng coi Yahv nh ngi bng vai mua bn hay nh mt v thn cm hu
nh ng ng vi loi ngi.
Cn trong li ngn s, Yahv phn bi ming mt pht ngn c uy tn ca Ngi, c
nhim v ch li cch sng bi chn chnh. Ti ca Israel, dn kt giao c, c vch
ra trong hai li phn x (7-15 v 16-22). Vic t l c t li trong mt lin lc mi
vi Yahv. Cch hiu sai lm, coi nh ngi ta c th dng l vt lung lc, nh hng
c Yahv b ph tan trc s uy nghi cao c ca Thin Cha ch tn, ng to dng
cn khn, Cha mun vt. Ch c nhng t l chng t lng cm n, tn knh ca dn
mi c th lm Yahv vui lng. Ri n hnh kim ca ngi ta trong gii rn ca Yahv
(16-22).
y l li ty sinh hot ca dn Giao c. Yahv kt giao c vi Israel, t mun
ca Ngi ra trong cc gii rn ca Ngi. Dn gi cc gii rn hay khng ? Theo
Tlt 6:4tt, c th rt kt lun rng dn c lm sao nh n cc gii rn kia mi thi v
mi ch. Nhng ci nguy him hnh thc b ngoi lin c . Ngi ta c li gii rn
thuc lng, nhng mt i sng tun phc, tn nhng trong gii rn th khng (17),
ngha l ngi ta qun chnh Thin Cha (22). Ca vnh thuc phong tro mun em vic
i mi lin lc gia dn v Thin Cha vo tn trong su thm ca i sng.
CA VNH 81
Dn bi :
2-4 : Ku mi mng l
5-6a : Theo nh lut ca Israel
6b-11b : Mt ngn s tuyn b uy tn bi thn hng

7-11 : Lp li nhng bin c thnh s v gii rn
12-13 : Israel bt phc v b t b
14-17 : Li ku gi vng phc v nhng li ha.
CA VNH 95
Hai phn kh r :
1-7 : Mt ca ngi y hn hoan
7b-11 : Mt li ngn s cnh co khuyn nh.
Cc ca vnh ny c l dng trong nhng ngy l Nh tm vo ma thu k nim vic

tuyn b L lut trn ni Sinai. Esdras cng ban b L lut trong thi ny (Neh 8:1t).
CC CA VNH C MC CH DY D : HUN CA
Lot ca vnh ny c v khn ngoan lan rng trong Thnh vnh. Hnh nh cng mt lot
k lc va vit sch Khn ngoan, va lm Ca vnh, khi th dng nhng kiu vn dy
i, khi li dng kiu thi ca phng v dy d, khuyn nh rn bo ngi ng o
trong thi qun bch, trong lc trng i nhng ngy tt p hn.
Theo lot ny c th t cc Ca vnh : 34 78 105 106 111... Nhng c mt vn c
tc gi suy ngh nhiu hn c l vn ng bo thng pht, s phn ngi lnh v k
d.
Trong dn Israel, tt c sinh hot trong lin lc vi Thin Cha u da trn Giao c.
Giao c km theo thng pht, ngay trn i ny ch khng i sau. Bi , nhn
gii Dothi hnh nh hp hn cc dn khc, cc dn khc suy lun nhiu hn v i sau.
Nhng tn gio ca Israel li hot bt hn nhiu, c hiu lc hn nhiu. V vn ngi
lnh mc nn, k d c yn c th hin ra trong hai bnh din : dn tc v c nhn.
Trc ht, nguyn tc lm lnh gp lnh, lm d gp d b bc i trong thc t. Nhng
Israel qu xc tn vo s cng bnh ca Thin Cha, c th ku trch nh cc dn khc
tr to nh hanh qu ngn, cc hin nhn kim gii quyt cch khc. Li gii th
nht ni c l ph nhn vn : hnh phc ca k d gi di khng c g chc thc c,
hay ch l mt s bt thng ca Thin Cha quan phng chc lt, hay l hnh phc kia
khng c gi tr g v chng bao lu s n ngy Thin Cha tiu dit k d.
Nhng nu c sinh hot l trn i, th k lnh c hn g ngi d nu k d kt thc
cuc i trong thnh vng, cn ngi lnh tri c cuc i trong au thng ? ng
trc vn , ngi ta c th c lp trng nh Qohelet bi quan m th phn, hay
nh Yob m bc nguyn tc kia. Yob c l m ch trch nguyn tc ng bo c truyn.
Nhng gii quyt th cha xui hn.
Cc ca vnh bn n ng bo c th ch ra lm nhiu loi :
- Loi I : Cn chng gio hun c truyn, nh mt kiu p dng giao c (Tv 1
15 52 112 119)

- Loi II : Ngi ta cm thy vn cc c k lnh lm nn, k d sung

sng, v ngi ta cm thy cch c lit lm cho ngi ta ku ln xin Thin Cha lp
li qun bnh trng pht k d v cu ly k lnh trong danh d, trong ca ci (Cv
9-10 12 14 94).
- Loi III : Ngi ta ph nhn gi tr ca s thnh vng ni k d, nhn n s
lnh chn chnh ca k lnh hng Thin Cha, c Thin Cha chun y, yu
chung (Cv 36 91 139).
- Loi IV : Ngi ta c nhn qu th gii thc nghim v lnh d trn i, mng
tng thy mt s sng, mt s sung sng ni Thin Cha. Tuy ngi ta cha thy r
vn i sau, nhng ngi ta vt qu ci cc c ca s cht cht cha phi l
ht. Ca vnh 37 49 73 17.
CA VNH 1
Dn bi :
1-3 : K lnh
4-5 : K d
6 : Hai con ng.
Cu1 : Trc ht mt t nhn hoan h Phc lc thay cho ngi.... Ngi phc lc
l ngi th no. Cu 1 ni n cch tiu cc; cu 2 cch tch cc; cu 3 bng hnh
nh.
Lex (torah). Li ch gio, dy d. Trong Ca vnh ny th Mc khi v mun ca Thin
Cha coi nh vit trong sch, mt quan nim c vi phong tro Th lut th
(31:9-11).
Hnh nh trong cu 3 : coi Yer 17:7-8; Ez 17:5tt; Tv 92:13-15.
Cu 5: Non consistent impii in judicio/ K d khng ng vng khi phn xt. Impius
(rasa)/ K d : Trc tin l mt ngi chng t c l c ti trc mt php nh.
Ri sau l k b kt ti i vi Torah ca Yahv, v b trc xut khi n th, khi
cng on sng bi (Tv 15). Chiu theo Tv 15:1 v 24:3 th cu 1:5 ny c ngha: c
nhn khng ra trc ta n thnh v (Judicium) chu tra hi chiu theo Torah ca
Yahv - mt iu kin c thu nhn vo n th tham d l bi - v bi khng
c vo trong concilium justorum/ Cng on cng chnh, cng on ang ca ngi
Yahv trong ni thnh (Tv 118:19t; 111:1).
Nhng nhng qui ch kia c l khng cn hin hnh khi Ca vnh c vit ra, nn
judicium, concilium justorum y vt qu khun kh qui ch thc t c th ch
t cch bao trm c i sng v hng n cnh chung. Bi , judicium c th em v
phn xt v concilium justorum - cng on cnh chung trong v tr mi ca Thin
Cha.
Cu 6: Cu ny tm tt c Ca vnh theo cng thc o l hai con ng. Mt cng ca
hai ng lnh v d.
ngha :
Ca vnh chm ch n ngi lnh : S phn ca ngi bt phi ku ln Phc thay.
Ngi lnh bit rng k d mun ko mnh xung h khn nn ra sc sc trnh xa.
Ngi m r su trong l sng l Torah, tt c hoan lc l ni mc khi ca Yahv

v mun ca Ngi c trong Sch Thnh. Nhng hnh nh ngi lnh y vt qu
mt c nhn - nn nh kiu mu trong thi i vi mun ca Thin Cha trong Sch
Thnh. Bi m t tng lin dn n Cha Kit qui factus, et redemption/ ng tr
thnh v l n cu . Ngi thc hin ni Ngi kiu mu vng phc thnh Thin
Cha nh ca vnh vch ra (Meus cibus est ut faciam voluntatem ejus qui misit me
Lng thc ca Ta l lm theo ng sai Ta (Yn 4:34).
Mt iu nn : Tv 1 l li ta ca sch Ca vnh. Bi , phc cho ngi oc v suy
ngm Ca vnh m hng i sng mnh theo tn th ca Ca vnh.
CA VNH 119 : CA NGI L LUT

Ch chung l Torah (ngha nh trn kia ni) : tc gi dng 8 ting ch Torah :
ht c cc sc thi ca Torah.
1 : Torah (lex) - L lut

2 : Edah, edod (testimonium, praeceptum - Chng tri, lnh) :
Nhng iu Thin Cha qu quyt, chng thc
3 : Dereq (via) - Con ng ca Yahv
4 : Iqqudim (praecepta) - Nhng lnh truyn.
5 : Miswah (mandata )- Gii lnh.
6 : Mispat (decretum, judicium) - Mt n , lnh do php nh ban b
7 : Dabar (verbum )- Ting trng ch iu Thin Cha thng t ra cho ngi ta
8 : Imrah (eloquium )- Li tuyn b ca Thin Cha c v long trng hn.
9 : Hoq (statutum) - iu thit nh, sc ch.
Ca vnh s vch ra nhng n hu Torah em n, nhng c tnh ca L lut :

- Hng c (89, 142...)
- Trung tn (86...)
- Chn tht (142)
- Bao la (96)
- n, nh sng (105)
- Chiu soi (130)
- Cng chnh, ngay thng (137 144 172)
- Tinh rng (140)
- L lng (129)
- Che ch, thun , tt lnh, ngon ngt (103)
- Bng an, yn i, vui sng. Ch li, lm cho knh s Thin Cha, cu khi ti, sa
thng, thm sinh lc, em n n hu v cu thot, cho bit ng chng li lng nhc,
lm nn khn ngoan, cho k ngu di c khn kho.
Ri Ca vnh vch ra nhng tm tnh i vi L lut.

V Ca vnh ny, Augustin vit Profunditatem paucis cognoscibilem... Quanto enim

vedetur apertior, tanto mihi profundior videri solet.

THI MACAB
S liu : Sch Macab, coi Bible de Jrusalem tr.539
I. NGUYN NHN XUNG T.

1. Tnh hnh Palestine sau khi Alexandre cht:
Sau nhng trn chin tranh gia cc tng lnh ca Alexandre, theo quyn th Palestine
thuc v nh Seleukos, nhng thc ra h Ptolemaios c chim c. V l u mi cho
nhng chin tranh sau ny.
Di thi Ptolemaios, chung chung ra Palestine yn hn. Gia ngi Dothi v quyn
Aicp khng c g xch mch ng . Nhng h Seleukos khng h qun quyn ca
mnh trn di t Syrie-Palestine v nhiu ln lm le em binh xm chim. Nhng tht
bi.
Nm - 223 Antiochos III ln ngi, mt ng vua tri trang nht ca dng h Seleukos.
ng mun chim li Palestine cho k c. V nm 198 mt trn quyt lit din ra ti
Panion. T Aicp khng cn dm lm le nh chim li Palestine na. Antiochos III
x vi ngi Dothi cng nh dng h Ptolemaios trc ny, y chun li ht nhng c
n cng on Yrusalem c t trc.
Nhng tnh trng ni b ca nc Syrie n lc kh khn bi vic can thip ca ngi
Rma. Nm 189, Antiochos phi k ha c vi ngi Rma ti Apam. Sau ng cht
(187), v ngi li cho con l Seleukos IV, cn ngi con khc l Antiochos phi sng
lm con tin ti Rma. Seleukos iu nh cho em tr v, v trao con mnh l Demetrios
lm con tin. Nhng nm 175, Seleukos IV b cn thn l Heliodoros m st. Antiochos
dnh ngi ca chu l Demetrios lm con tin ti Rma v ln ngi di hiu Antiochos
IV Epiphanes. Mt thi tranh ngi lm nc Syrie lo o khi din t , v s khng
chm dt cho n lc dit vong.
ang khi th quyn lc Rma cng ngy cng bnh trng bn min Tiu , v dng
h Ptolemaios li hm ha, hn na sau lng quyn lc ca h Ptolemaios li c tay
ngi Rma ri. Antiochos IV phi em binh i nh Ptolemaios VI Philometor. Nc
ca h Seleukos ra bp bnh, v bi sinh ra him k i vi kiu sinh sng t lp v
s xn xao trong cc dn c thuc quyn h. Bi m ny ra nhiu trn gic, v v
chin tranh th h cng cm thy qun bch v tin bc, s th li khin h dm ng
n ca ci ca cc dn tng phc h.
2. Ni b cng on Dothi.
Ri ngay chnh trong ni b cng on Dothi cng xut hin nhng xung khc bt cc
vua Seleukos d mun dng khng cng phi can thip. y l l do chnh cho cuc
xung xy ra di thi Antiochos IV : S xung t gia truyn thng o Yahv v
sinh hot Hilp.
Phong tro Hilp ha Tiu khi s cch mnh lit vi vic chinh phc ca Alexandre
khng th khng c nh hng trn Israel, nht li l v Israel c mt nhm Do-kiu ri
rc trong nhiu x xung quanh a trung hi. Nhm ny phn ng ni ting Hilp, v
mt phn Kinh Thnh c chuyn dch ra ting Hilp. Do-kiu hng nm knh ving
n th Yrusalem, v em vo trung tm tn gio kiu cch Hilp.

Khng nhng th, ngay trn di t Palestine, vn minh Hilp cng lan trn n ri.
Vn minh tp trung cch ring trong nhng thnh Hilp t thi cc vua Ptolemaios
thy xy dng nh : Samaria nn mt thnh ca binh s Makn, Rabbath-Ammon
i thnh Philadelphia, Akko ha thnh Ptolemais, Beth Sean-Skythopolis... Cc thnh
ny c kin thit theo kiu trng l th t ch khng lp xp ln xn nh cc thnh
thi xa. Vn minh cc thnh sinh sng trong t do, ho nhong c bit khng th
khng lm ngi Dothi thm thung, ri phng theo. 2M 4:12tt, Yasn - i t t xy
mt Gymna-sion chnh trong thnh Thnh (li 175). Vic khng phi l vic ca
mt k h thn, nhng l kt thc ca mt phong tro gia hng ngi Dothi : By gi
h tranh ua nhau tham d, hay l ngi xem, v hng t t cng nhit lit xung cng.
i chi li vi hng ngi ho hng i vi vn ha Hilp, th c mt hng khc v
mun trung thnh vi truyn thng cha ng, th nht quyt bi tr nh hng kia, h coi
vic a-dua theo nhng kiu cch mi l l bt trung vi lng tin vo Yahv, v cho
l mt s d oan p p m m no . Ngh nh vy khng phi l khng c l : Cc
cuc thi ua ca Hilp thng km theo nhng l nghi cng thn. S xung t trong thi
n nm 175 mi thy r rt, nhng tt nhin khng phi mt ngy m ny ra xung
t. Cng vic ngm ngm sut c th k th 3. Bi phong tro Hilp-ha
ny ra cho cng on Israel mt vn gy cn : Phi x th lm sao vi kiu sinh hot
Hilp m h coi nh xa l . Gii quyt ch c th chn dn vi s xung t nn trm
trng v i n bo ng. Lc by gi ch cn mt dp no l cho xung t tr nn
m mu. n th k 2, tnh hnh ni b ca Israel n lc khn trng. Vic xn xao
ti Palestine ngay bn nc ch th l Aicp khng th quyn bnh Syrie dng dng
c, khin h can thip tm ra gii quyt v lm n tha tnh th.
3. Ri lon ti Yrusalem : Tranh chp quyn i t t.
Ngay trong cuc tranh chp ny, s xung t gia truyn thng v Hilp-ha cng lin
can n na. Hnh nh chung chung th hng t t c thin cm i vi vn ha Hilp, v
thc s tm cch sng n tha vi cc ng vua h Seleukos. Nhng c nhiu gia nh,
hay nhn vt t t c tham vng dnh quyn i t t. Nhng bc u ca vic tranh
chp khng cn thy c, v s v cc i t t trong th k 3 v u th k 2 khng
c r rng.
Di thi Seleukos IV c Onias, mt ngi xng ng, v o c (2M 3:1tt; 4,1tt)
nhng c ch th mun h b bng cch vu khng trc mt vua (2M 3:4tt; 4:1tt).
Seleukos IV khng thay i thi , nhng di thi Antiochos IV, th Yason (theo 2M
4:7 - l em ca Onias) ha l vt l xc tin vic Hilp-ha lm xiu lng nh vua.
Onias b ging chc. Yason ln thay (2M 4:7tt).
l mt vic can thip lm tn hi nhiu cc c n ca Yrusalem, nhng vic
do ngay hng t t Yrusalem mun li dng quyn vua gii quyt nhng tranh chp
ca h, v xui khin nh vua tra tay vo ni b nh ot nh quyn i t t. Ba nm
sau, Menelaos ha mt l vt ln hn na, Yason b bi chc v Menelaos ln thay. V
l khi im cho cuc xung t mu thi Macab.
II. KHAI MO XUNG T
Nm -173, Cleopatra I Syrie (con ca Antiochos III, g cho Ptolemaios V Epiphanes,
194, v cai tr thay con l Ptolemaios VI Philometor cn nh) cht, chnh tr Aicp nhn
dp vin c l b em vng Koil-Syrie l ca hi mn, i Antiochos IV phi nhng
li t ai vng cho Aicp. Antiochos IV thy th lin em binh xung Palestine n

vng Yaffa (Yop). Nhng thc s khng c g xy ra. n 170 th khc, Aicp dm
khi chin. Antiochos IV- sau khi lo cho Rma ng trung lp - em qun xung
Aicp, nh bi qun Aicp ti bin gii chim Pelusium, xm ln min ng bng v
lm t Ptolemaios VI, xng vua Aicp ti Memphis. Dn thnh Alexandria khng chu,
tn em Ptolemaios ln lm vua. Antiochos IV sau cng nh lng b Aicp m v Syrie.
Trong khi mt tin tht thit lan ra rng Antiochos IV t trn. Yason, i t t bi
chc trc kia, tha c hi t chim Yrusalem. Trong thnh hn lon. Antiochos IV
ly c Yrusalem lm lon, m chim Yrusalem, cp ot ht kho tng n th. Chnh
ng cng vo n th cng vi Menelas. Vic vi phm n n th lm phn ut nhng
ngi trung tn vi Yahv n cc . T ny Antiochos IV l th ch s mt ca o
Yahv. Lng cm gin kia khng cn th che y lu na.
C l ti Yrusalem thng xy ra nhng cuc ri lon v chnh sch ca Antiochos.
Nm 168, Antiochos li mt ln na xung Aicp th uy quyn mnh. Nhng nguyn-
lo-vin Rma sai Popilius Laenas em quyt nh bt Antiochos phi b Aicp v t
hn mi nh trn Aicp. Tc ti v bc bi, Antiochos phi rt lui. Trong lc lui v
Syrie, Antiochos sai Apolonius (Mysarches) t chim Yrusalem vi mt o binh,
cp ph thiu hy nh ca, trit h tng thnh. Dn thnh Yrusalem nhiu ngi t
nn. n b con tr b bt lm n l : Yrusalem b c x nh mt thnh ch (1M 1:29tt)
: Mt c s vng chi c thit lp, ngi Hilp gi l Akra. (Thnh ny c vai tr quan
trng trong lch s nhng nm sau). Ti Akra, mt m ngi v o - ngha l trc
tin nhm Dothi sng theo kiu Hilp - n tr . Cn nhng ngi Dothi trung tn
th b bt hay chy trn ri. Ngoi ra Akra tng tr lng thc kh gii canh phng
bo ng, v i binh ca Syrie trn ng.
Vic vi phm l rt quan h. Nhng Antiochos IV cn i xa hn. Tip theo nhng
phng sch tn bo trn, Antiochos quyt tm tiu dit cng on tn gio Dothi. ng
ban b sc ch (1M 1:41tt) cm ht mi kiu sng bi ct yu : T l, gi ngy hu l, ct
b, tiu hy Sch Thnh. Hnh pht cho nhng ai vi phm l n t. Ri ng cho lnh thit
lp sng bi Hilp ti chnh trong n th Yrusalem. C n th trn ni Garizim cng
vy. Theo 2M 6:2 th n th Yrusalem tr nn ch th phng Zeus Olympios, cn
n th Garizim th dng cho Zeus Xenios. Nh vua bt mi ngi trong x phi tham
d sng bi. Cc cng chc nh vua phi coi chng bt mi ngi tun theo lnh vua.
Ngy 15 Kislew nm 145 lch Seleukos (1M 1:54) (ngha l vo thng chp nm 167)
abominatio desolationis/ Gh tm hoang tn c t trong n th Yrusalem :
Ngha l sng bi Hilp khai mc. Trong x, bn th c dng ln y theo kiu
Hilp, v mi ngi phi t l. Nh th l ht mi c n c t thi Bat cho
Yrusalem chm dt.
Antiochos chc ngh rng Israel s phi ci u vng lnh, d mun d chng, nh cc
dn b h khc trong quc mnh. Nhng l lm to ! Trong dn Israel, s chia r
gia hng ngi Hilp ha v hng ngi trung thnh vi truyn thng s nn r rt. C
l nhm ngi th cht, cn hn ra u bi ca nh m ph Giao c (1M 1:63)
thot u th t tht, h v b bt b m phi trn trnh, nhng s h s ng dn v lm
ch c thi th.
Cuc thnh chin ny cng c thun li bi tnh trng ca quc Seleukos lun lun
phi ng u vi nhng kh khn ni b, nhng tranh chp dnh ngi ngay chnh

trong hong tc. Nhng tuy th thnh chin ny khng t c mc ch nu khng

c mt nhm lnh o quyt nh, c thc r rt v mc ch phi i n.
- Gia nh Mattathias (1M 2:1-7)
- p buc t l ti Moin (1M 2:15tt) : khi ngha.
- Trn nh trong ngy Hu l (1M 2:29tt)
- Nhng trn du kch v Mattathias qua i (1M 2:39tt).
III. DI QUYN CH HUY CA YUA MACAB (166-160)

Yua l mt chin s can m (1M 3:4), nhng trc nht ng l mt ngi lnh o sng
sut v gan d. ng lm cho cuc chin u i t nhng cuc du kch, hay nh p
n nhng cuc chm trn ln lao vi binh ch.
- Apollonios (1M 3:10tt)
- Seron (1M 3:13tt)
- Ptolemaios, Nicanor, Gorgias (1M 3:27tt - 4:25). Trong khi Antiochos lo ng
u vi qun Parthes min Iran, v Lysias lm ph chnh.
- Lysias (1M 4:26tt).
Nhng chin thng l lng o lm cho phe ca Yua lm ch c x Yua, tr ra Akra
trong thnh Yrusalem. Binh i Syrie cn chim ng . Lm sao Yua thnh
cng c nh th ? Tt nhin tnh trng quc Syrie cng gip mt phn no :
Antiochos phi ng u vi cuc xm lng ca qun Parthes nn khng th c sn
trong tay mt o binh ln sai i dp lon. ng khc, tuy rng kh gii ca binh lc
Syrie c b tinh xo hn tht, nhng v pha Yua, ngi ta thng tho a th qu
hong, mt min nhiu ni bit k, tt nhin d b thun tin trong vic x dng a th
m cm qun.Nhng trn ht, y l lng tin tng bit phi giao chinh kch lit mi duy
tr c o cha ng, v s quyt tm liu sng-cht cho chnh ngha.
Sau nhng thnh cng thu nhn c, Yua ngh n vic gii phng Yrusalem, v
ti lp n th v t t. T ngy n th b phm, th nhng k trung tn dng Mispa
lm nh n th tm. ngi ta khng th c hnh t t, nhng t ra l cng nhau tu
hp, lm nhng l bi L lut i. Ngi ta em n phm phc ca hng t t, v
Sch Thnh (1M 3:46-49). Nhng d sao, n th ch thc vn ti Yrusalem.
Vo na nm 164, Yua cng phe khi ngha ko v Yrusalem, bt binh i Syrie trn
ng cng nhng a-tng ca h phi ng cht ti Akra, v phng quy nhiu, v ngi
ta sa sang v ty u n th. Nhng g dn ngoi lm u b trut b, bn th dn
ngoi xy trn ch t l xa u b ph b i, v mt bn th khc c xy li. Mi
iu cn thit trong nghi l c sm , v hng t t c lp li. Ngy 25 Kislew nm
148 k nguyn Seleukos (thng chp 164), ngha l ba nm sau khi n th b phm n,
dn chng mng l ti hin n th. Ri phng th ni thnh th Yua ra lnh xy p
tng thnh v t binh canh phng. Cng vy pha nam ti Beth-Sur, thnh ly cng
c xy p kin c (1M 4:36-61).
l mt giai on quyt nh qua c ri.
u nm 163, Antiochos IV cht trong khi chin u vi qun Parthes, con l Antiochos
V, mi 8 tui, ln ngi, quyn hnh trong tay ngi ph chnh Lysias.

Yua i gii phng cc ngi Dothi trong cc vng ln cn, thng b c hip bi sc
ch nh vua. 1M 5:1-68.
Ri Yua vy Akra. Qun Syrie ku cu vin, Lysias em c Antiochos V i tip vin.
Yua v phe ng tht bi ln ti Beth-Sur Beth-Zakharia, v lc b. Nhng ni b
lng cng ca nc Syrie li lm Yua thot nn. Philippos cnh Antiochos IV khi cht
c t lm ph chnh. Lysias lo s cho a v mnh, khin ng lo sao cho chin cuc
kt liu ngay i. ng lm cho Antiochos V ging ha vi phe Yua, cho php t do sng
theo l lut cha-ng h. Hai bn th gi ha c, v Yua thun theo giao ko v np
vng n th cng c. Lysias cho lnh trit h vng thnh (c l tri vi ha c),
nhng o binh Syrie rt lui, v bi ha c th sc ch Antiochos IV nm 167, khi im
cho cuc xung t c bi b (1M 6:1tt).
Mc ch ca cuc khi ngha hnh nh t n ri; khng cn l do ko di chin
cc na, nht v pha quyn Syrie cng c nh ging ha.
Nm -162 Demetrios I ln ngi, Lysias v Antiochos V b git. Menelaos cng b th
tiu (2M 13:1-8). Alkimos, mt ngi thuc dng h Aharon c b nhim lm i t t
(1M 7:14). Ngi ta mong ti lp ha bnh li trong cng on Yrusalem. Nhiu ngi
o c trong dn thuc nhm Hasidim, c nhng k cng tc vi phe quyt chin
t trc n nay cng cho rng iu t c cng ri : Quyn t do th phng,
v sng theo Lut Ms c cng khai y nhn. Mt i t t chn chnh c b
nhim. Tuy rng trong thnh Yrusaelm cn Akra vi mt ton binh Syrie trn ng,
nhng l hiu qu tt nhin ca tnh cnh ngoi tr Israel phi chu t thi Bat.
Nhng phe ca Yua khng ngh th (1M 7:1-25). H khng tin vo ha bnh. H ly
lm gai mt khi thy mt i t t phi do quyn ngoi bang em c binh lc n
nhm chc. Ri cc bin c theo sau lm h c l, mt e d nhng kiu ln quyn ca
Syrie vo ni b ca tn gio. Nht l phe Yua mun i n t lp chnh tr, r hn ch
ngoi bang. T by gi mc ch xut hin. Mt mc ch i qu nhng mc tiu u
tin ca khng chin. V t s ny ra s chia r trong hng ng nhng k t trc n
gi lun lun cng chung chin u. Mt bn phe Hasmonei, phe ny bi s chia r kia,
s b v dn vo con ng hon ton chnh tr, v bn kia l nhng ngi ch chin u
n t do tn gio hnh o theo lut Ms. l hng ng khng chin. Cn trc
mt h s l nhng nhm hng theo Hilp ha, nhm ny m c cch ring trong
nhng gia nh t t Sac, v Alkimos ng theo phe ny. Thi quyt lit ca Yua v
phe cnh lm cho cuc ging ha khng th no thc hin c.
Bin c :
Mi giao ho thn thin vi Rma (1M 8:1-32)
Trn nh vi Nikanor (1M 7:26tt)
Yua t trn (1M 9:1-22).
Sau khi Yua t trn, Bacchids mun tm cch lp li an ninh v trt t trong x. Tn
gio c hon ton t do, L lut c y hiu lc; nhng phe cnh ca Yua s b
bt v b th tiu. Tnh trng thi Mattathias li din ra cho h, mun sng h phi tm
nhng ni ho lnh, hang hm trong sa mc. Nhng tnh th cn o le hn, v a s
nhng k trung tn vi L lut by gi ly tnh trng t n lm ri v khng cn
mun cng tc vi phe hiu ng kia na. Trc khi b Palestine, Bacchids cho xy p
cng c mt dy thnh ly canh phng v bo m cho quyn Syrie trong x Yua.

IV DI QUYN CH HUY CA YONATHAN (160-142)

Phe khng chin chn em ca Yua lm th lnh. u tin li l mt i sng du kch.
Nhng cuc chm trn l nhng trn nh, khng hiu qu ln, khng thay i c cc
din chung. Mt cch bt ng tnh th li i. Nhng kh khn ni b ca nc Syrie li
gip Yonathan thc hin nh. Bi tnh th Syrie, ta mi hiu c vic ging ha sau
trn nh ti Beth-Bassi. Ti , Yonathan nh mt n st c thi Israel (1M 9:70tt).
Trong lc Alkimos li cht rt ng dp (1M 9:54-56), v khng c ai k chn c. Ti
Yrusalem, hng t t Sac qun sc n th, v Yonathan khng mun v Yrusalem
ngay. Ri Yonathan li dng khng do t nhng cuc tranh dnh ngi Syrie t thu
mc tiu ca mnh, mt mc tiu l hn l quyn hnh chnh tr.
Nm 153, Demetrios li c mt danh th li hi xut hin : Alexander Balas, cho mnh l
con ca Antiochos IV, Epiphanes, v i ngi Syrie. Demetrios bit phi tm thn hu, v
bi c mua chuc Yonathan, nhng cho nhng quyn hnh ng kinh ngc : m
binh, xy n ly, c li nhng t binh con tin cm gi Akra. Yonathan lin v
Yrusalem, cng c li vng n th, lm cho n Syrie ti Akra ht phng quy ri
(1M 10:1-14). Nhng trong khi , Alexander Balas cng tm cch mua lng Yonathan
ng h nh mnh, Yonathan cng sn sng chu ly n hu. Yonathan c ln chc
i t t m ng dm ng n t ngy Alkimos cht. Vo dp l nh tm nm 152, ng
nhm chc cch long trng; li mt ln na chc trng nht trong o Dothi li do
mt vua Syrie ban xung, v cho mt gia nh khng thuc dng h Sac cng khng
phi l dng di Aharon na. H Asmonei s gi chc ny cho n thi Hr.
Hn na Alexander Balas li gi n cho Yonathan mt o cm bo vi triu thin vng,
nhng du hiu quyn i, v Yonathan c a v mt ty vng trong quc Syrie (1M
10:15-21) : l nhng tng phm ca mt ngi tranh ngi cho mnh l con ca
Antiochos IV Epiphanes th ch s mt. Sut mt thi gian Yonathan ve vn c hai
bn. Mt ln na Demetrios cn nh lng nhng thm nhiu quyn li hn na (1M
10:22tt), nhng ln ny con mt chnh tr ca Yonathan kho nhn xa, t cuc tt c
vo pha Balas. ng nhn ng : nm 150, Demetrios t trn. Yonathan c thng
ln, c mi d tic ci Balas vi Cleopatra, con Ptolemaios VI Philometor. Yonathan
c chc strategos/ Lnh binh mt tnh v meridarches/ S qun (Mendarkhes -
quan cai mt Meris - ht ln ca quc Syrie) (1M 10:59-66). a v ca Yonathan
cng ngy cng kin c.
Nhng chng bao lu Balas li gp nguy, li cn n s ng h ca Yonathan. Nm 147
con Demetrios I, l Demetrios II li c dnh li ngi cha. Yonathan ng h Balas trc.
Tha c Yonathan cho vy Akra, v i tiu tr vy cnh Demetrios trong vng Philitin,
v c Ekron lm phn thng. Nhng Balas b mi ngi b, v t trn nm 145.
Demetrios II son ngi, ci Clopatra, triu Yonathan n trng tr, nhng Yonathan
kho tay em l vt n (1M 10:67-11:19) v chng nhng khng b pht, m cn c
thm c n, v nh vua cn cho sp nhp vo Yua ba vng ca Samarie c, v c
min thu na.
Nhng chng bao lu Demetrios II khng cn tn trng Yonathan nh trc, cho du
Yonathan sai qun n tn Antiokia ng h. Yonathan ly khai vi Demetrios nm 145,
khi mt ngi tn l Diodotos Tryphon mun ly danh hiu ph phng tranh nc Syrie
cho mt ngi con nh ca Alexander Balas. Yonathan cng tc c lc, dp lon c

vng Palestine cho n tn Damas, nhng c lc qu lm cho Tryphon lo ngi. Tryphon

la Yonathan mi n Ptolemais v bt t ti . Ti Yrusalem Simon ln thay, v
ng u c lc vi Tryphon. Tryphon em Yonathan lm t theo mnh, sau cng cho
lnh git ti bn ng Yordan ti mt ch l Baskama (1M 11:38-12:53).
V. DI QUYN CA SIMON (143-134)

Simon thy Tryphon mu hi em mnh, th lin v phe vi Demetrios II. V ng vua
ny ang cn b phi chng chi cc nhc vi Tryphon nn sn sng nhng b vi
Simon : min thu, i x, v y chun nhng n ly xy p. Simon dn dn ly thi
mt ng cha t lp. V nc Syrie trong tnh cnh lng cng khng th c lc lng
th uy quyn lc. Simon cng khai xng mnh i t t, i tng, th lnh Dothi
(1M 13:42), v nin hiu c k theo ngy ng ln chc (nm u l nm 170 lch
Seleukos, tc l 142/141) (1M 13:41t). ng tip tc cuc bang giao vi Rma v Sparta
(1M 14:16-24). Cch ring ng h c n Syrie ti Akra, mt bin c m ngi
Dothi coi nh mt iu quan trng bc nht (1M 13:49-53). Ri ng cn chim thm
Yoppe (Japha) c ni thng thng vi bin. Pha Bc th Yua ln n vng
Akraba (ch cch Sichem chng 12 cy s v pha Nam). Thi ng, sau nhng nm chinh
chin, ni c l thi bnh yn v thnh vng (1M 14:4tt), v c cng on Israel
ghi n (1M 14:25-49).
Nhng li mt ln na Simon li b li ko vo nhng vic tranh chp trong nc Syrie.
Nm 140, Demetrios II phi thn chinh i nh qun Parthes min ng v b cm t.
Em l Antiochos VII Sidetes ln ngi. Trc ht, ng ny phi ng u vi Tryphon,
ri ng mun cho Simon mt bi hc bit thn phn ty thuc ca mnh. ng bt
Simon phi np cc vng chim nh Gazara, Yoppe v Akra ti Yrusalem. Simon t
chi. Antiochos VII sai tng lnh l Kendebaios nh tnh Yua (1M 15:25-41). Simon
cho hai con l Yua v Yoan lm u cm binh nh tr li vi ch bt u tn ph
tnh Yua. Ti vng gn thnh Moin, hai anh em nh bi c binh ch (1M 16:1-
10). V nh th tnh Yua vn an ton.
Vo u nm 134, Simon mc mu con r v b m st ti gn Yrikh (1M 16:11-22).
Con ca Simon l Yoan ln thay cha, v hiu l Yoan Hyrcanos I. Nhng ngay nm th
nht ca ng, ng lm cnh rt nguy c. Antiochos VII Sidetes mun bi hn quyn t
lp ca Yua. Ln ny Antiochos VII chim c c x Yua, vy Yoan Hyrcanos
trong thnh Yrusalem. Thnh lm cnh i kh. Nhng sau cng hai bn li ha c
vi nhau. y l v tnh cnh ca nc Syrie khng cho php ng vy Yrusalem lu
ngy. ng trng cng vic xong chng nhng khng th c. Ha c bt Yoan phi
thng nng cho nhng t ai cha chim, cch ring Yoppe, phi np kh gii v con
tin. Sau cng, Antiochos VII phi ln ng i nh qun Parthes v t trn nm 128.
Cn Demetrios II b cm t th c qun Parthes th ra. H trng Demetrios II li v
v gy ri trong ni b Syrie. Demetrios II v cn lm vua t nm na. Nhng t ny
nhng tranh chp trong ni b Syrie s khng ngt na. V nh tnh Yua c c
lp thc s, tuy rng theo l vn cn di quyn Syrie. Nh th, nm 128 kt liu
cho nhng s xung t lu di gia cng on Yrusalem v quyn bnh Syrie t ngy
Antiochos IV, Epiphanes xm nhp vo sng bi o Yahv ti Yrusalem.
Con ci ca Mattathia, sau khi t n s t do tn gio, li c gng i n quyn c
lp cho tnh Yua. Mc ch t hin ra u tin ni Yua Macab, ri Yonathan v

Simon tip tc, v con ca Simon l Yoan Hyrkanos i n bc quyt nh. Nhng
nh khng c ton dn hng ng. Hng ng Hasiim hoc khc t hoc gi thi
d dt. H ly lm khi t n quyn t do hnh o v sng theo L lut. Cn
ngoi ra, h ch i s gii phng khi mi khn qun v p bc trn gian ni mt can
thip ca Thin Cha trong tng lai, ch khng do sc lc ca ngi i. Nhng
phng php m cc lnh o Macab, nht l Yonathan s dng, nhiu khi thc ra
khng thng thn, khng c s y chun ca nhm Hasiim. Cn nhm thn Hilp,
trong s gm nhiu gia nh t t h Sac, tt nhin khng c khuynh hng c ngoi.
Nhng trong khi cc lnh o Macab thnh cng oanh lit, th s ngi nhp hng
ng h cng ngy cng ng. Bi h khng phi trc tr lm trong vic eo ui theo
nh. Trong hng ng vy cnh h, ngi ta coi cc vic oanh lit kia nh nhng vic
lch s quan trng.
Thc ra, sau bao nhiu th k l thuc ngoi bang, cuc khi ngha ca h Macab coi
c nh mt ln na Israel li dnh c quyn t iu khin vn mng dn tc mnh.
Bi m cc cng vic ca Mattathias v con ci c nhng s gia ghi chp; v cc
s gia ny coi ng li h theo nh ng li ch thc, c Thin Cha chc
lnh. Mt iu chng ta thy trong s avt. T ngy avt-Salmn, by gi li mi
c vic chp s do nhng ngi cm xc mnh, xa hay gn bi nhng bin c v nhn
vt m h trnh by li.
Nhng tuy th, bin c gy nn bi cuc khi ngha Macab khng phi l Israel ti sinh
li c thnh quc gia nh di thi avt. Vng quyn Hasmnei khng c c s
vng chi. Chnh nh lc quc Syrie in o v ng khc cha c nhng quyn th
khc nhng tay trc tip, nn nhng lnh o kho tay to ra c mt bc, thc s
th c lp, nhng theo l th vn cha li khai hn vi quyn ti thng ca Syrie. Tuy
rng quc ca avt l l tng m h Macab ngh n tht, nhng nhng iu
kin thit lp li quc avt by gi thc s khng cn na. Cng on Israel by
gi l mt ci g khc dn tc Israel xa. avt c th da vo s ng ca cc b tc
Israel, nhng h Macab sau nhng ngy u th ch cn c th da trn phe cnh ca h.
YOAN HYRCANOS I (135-104).

Vi ci cht ca Antiochos VII Sidetes, ng vua uy th cui cng ca dng di Seleukos,
th Yoan Hyrcanos c rnh tay vng vy m to nn mt nc mnh th. Kh c
ng lm my ma t pha l o binh lm mn. Vi o binh , ng qua pha ng
Yordan v cp ly thnh Maaba sau 6 thng vy hm, v cc thnh ln cn. Ri ng
tin nh pha Bc, chim Sichem, v ph hy n th ca ngi Samarie trn ni
Garizim. Sau , ng xung pha Nam Yua, chim ly x Eom, cp ly cc thnh
nh Adora, Marisa. Dn c c tha khi tru dit, min l nh lng chu ct b v gia
nhp o Dothi. Dn Eom mn qu cha t t th cng nh lng. Yoan Hyrcanos cn
ln vng Samarie ln na, ln ny ng vy chnh thnh Samarie, cho hai con l
Aristobulos v Antigonos xc tin cng vic. Trong lc khn n , dn thnh Samarie
xin Antiochos IV tip vin. Antiochos xin Ptolemaios X Lathyros gip cho 6 ngy binh
nh ph Yua, nhng khng thnh cng. Nm 107, Samarie b h v tn ph.
Nhng thnh cng ca Yoan Hyrcanos gi c l rc r. cng c a v, ng gi
phi on i kt giao c li vi dn Rma. Nhng bn trong ng li gp trc tr khc :

Vic gy hn vi Bit phi. Bi chu ca Mattathia by gi li lm thn vi phe Sac

thn-Hilp.
ARISTOBULOS I (104-103)
Yoan Hyrcanos cht ri, th ng l theo ng, v phi cm ly chnh quyn. Nhng con
c l Aristobulos lin chim ly quyn hnh, cm t v giam i m. Ngoi ra
Aristobulos cn giam t hai em v ch mt em l Antigonos tham d quyn hnh. Cn
thn mu m chia r gia hai anh em, lm cho Aristobulos git em. Thm cnh ct nhc
tng tn bt u din ra trong dng h Hasmone. Aristobulos i mt bc cht na l
xng vng. Theo Flavius Josephus, th Aristobulos em binh ln tn pha Bc bt dn
Itur, Bc Galil phi gia nhp o Dothi v chu ct b, v nh th l vng Galil cng
thuc quyn Aristobulos. Sau mt nm lm vua th Aristobulos cht.
ALEXANDER JANNAIOS (103-76)

Aristobulos cht ri, v l Salm Alexandra ko 3 em ca Aristobulos ra khi t.
Yonathan l th sau Aristobulos, lin k v vi s ng tnh ca Salm Alexandra m
ng ci lm v. ng c hiu l Alexander Jannaios. Trong hai anh em cn li, th
Alexander Jannaios cho git mt v gi mt, v khng c tham mun quyn hnh. Ngoi
ra sut i ng s chinh chin, vn en p i, nhng sau cng lm ng thng tr hu
ht c vng Palestine. Trc tin l v thnh Ptolemais. Thnh ny thy mnh yu th,
lin ku Ptolemaios Lathyros tip vin. ng ny bi mu m b m tham quyn b
ui khi Aicp v cai tr o Cypr. Ptolemaios n, thnh Ptolemais li khng chu
n. Alexander Jannaios rt lui, v Ptolemaios bt u quy nhiu trong x v nh
Jannaios mt trn phi th ti Asaphon. Ptolemaios hu coi mnh nh cha trong x.
Nhng trong khi Alexander Jannaios ku b m Ptolemaios l Cleopatra tip vin,
v Ptolemaios thy nng th lin rt lui li v o Cypr. Va c thot nn, Alexander
lin qua min ng Yordan chim thnh Gadara, Amthus, v lm ch trung phn ng
Yordan. K sau , ng quay li min duyn hi chim thnh Raphia, Anthedon, hm
thnh Gaza, cp ph v thiu hy. Ri li tr v ng Yordan chnh phc vng Moab,
Galaad...
Nhng t chim khng ch no gi c vng c, va ra i tut mt khi ng i
chim ch khc. Sau khi chim li Amathus, ng tin ln pha Bc vng Jlan. Nhng
y li gp vua Nabat l Obodath, ri vo phc kch, sut na vong mng v mt
mch chy thot v Yrusalem. Nhng chnh trong nc Yua, Alexander Jannaios gp
chng i kch lit do Bit phi hng dn. Chng i kch lit n i Bit phi gi
Demetrios III Eukairos tip vin (li nm 90). Gn Sichem, Alexander Jannaios thua trn
phi chy trn. Nhng ngay sau b ng li quay v v c c 6 ngn ngi Dothi b
phe Demetrios. Thy tnh cnh i thay, Demetrios rt lui, v Alexander Jannaios bo th
phe ch cch kinh khng : ng inh 800 th ch bt c. Cn 8 ngn kinh hi chy
trn ra ngoi nc.
S tn bo chm dt xung t ni b. Alexander Jannaios li i nh gic, cch ring
vi dn Nabat, mt dn -rp len li vo bn ng Yordan v c min Nam Yua
cho n b bin. Alexander Jannaios thua trn phi nh ha c. Ri ng c tip tc
nh gic. V cht ang khi vy thnh Ragaba. Sut i chinh chin lm cho nc
Yua chim li hu ht lnh th Israel v Yua c vo thi avt v Salmn, v li

cn thm vo vng duyn hi chy di mi cho n Rhinokorura (el-Arish). Cc thnh

cng gy nhiu thin cm trong t tng lp Dothi, nhng cng lm cho phe
Hasidim, t ra l Bit phi m chng ta c bit, cc k ny rt k i vi mt
vng quyn sai lc v mc ch. Bi chnh Alexander Jannaios trc khi cht
bo v l Salm Alexandra phi dnh phn cho nh hng Bit phi, ngha l lm ha
vi Bit phi mi mong cng c c quyn hnh Hasmone.
SALOM ALEXANDRA (76-67)

Sau khi chng cht, Salme Alexandra khn kho gi ngai chn nm. Bao nhiu
quyn bnh u trong tay b, nht li v con c l Hyrcanos II, c quyn k tha li l
mt ngi t hot bt, v quyt nh. B cho con k v trong chc i t t, v n b
khng c quyn . Cn con th l Aristobulos II, tnh kh khc anh, li l mt tay to
tn, linh li th b gt ra mt pha, ngha l sai i nh gic. Trong dn th b i vi Bit
phi.
i vi Bit phi thi ca b l thi i thnh ca phi h. B nghe theo nhng c mun
v yu cu ca h. Trong nc c n nh v c b an lc. Khng cn chinh chin m
b gi c nc ca h Hasmone v qua mi kh khn cch d dng. Ch i vi
Aristobulos con b l b khng c d dng nh . Vy cnh b Sac mt nh hng
nhng ch cho Bit phi, c thi hn hc gh lnh. Tnh tham quyn hiu ng ca
Aristobulos bit li dng s bt mn dnh quyn bnh. Nhng trc khi dy lon
th Alexandra t trn nm 67, hng th 73 tui, ngi li cho hai con tranh dnh
nhau.
HYRCANOS II V ARISTOBULOS II
Hyrcanos II v l con c th c quyn k tha, v lin nhm quyn lm vua.
Aristobulos hot bt hn ly th lm bt mn, thu phc nhng phn t bt mn di triu
Alexandra. Ti Yrikh thng Hyrcanos, v binh i ca Hyrcanos b nh vua m theo
phe em c. Hyrcanos tu thot v Yrusalem. Aristobulos vy thnh v bt anh phi u
hng. Hyrcanos tnh tnh t thch hot ng nh lng trao li cho em ngi vua v quyn
i t t. Cuc tranh chp hnh nh n nh.
Nhng ngay khi mt dung mo mi xut hin, v sau ny s c mt vai tr ln trong
lch s Dothi. Di thi Alexander Jannaios v Alexandra, c mt ngi hiu l
Antipater lm tng c x Eom. ng kho giao dch vi cc dn lng ging Yua
pha Nam (Nabat, Gaza, Ascalon). ng c mt ngi con cng tn l Antipater (nhng
bao lu cha cn sng th ng gi tn l Antipas). Antipater con len li v triu Hyrcanos
II. Mt con ngi nhu m nh Hyrcanos II c phng d b nh hng hn. Nhng khn
l Aristobulos ln anh. Antipater thu phc ng ch trong x Yua, thng lng vi
Aretas, vua Nabat, v xui Hyrcanos b Yrusalem, qua n nh quyn vua Nabat,
an ton thn mng. Vua Nabat ha s em Hyrcanos ln ngi li ti Yrusalem, min l
ng bng lng tr li cho Nabat nhng thnh bn ng Yordan m Alexander Jannaios
chim c. Mi s n tha, Aretas em qun trnh vo Yua, thng Aristobulos. Qun
binh Aristobulos b ch u hng, Aristobulos chy v Yrusalem khng c, v
Aretas vy Yrusalem. Tnh cnh ca Aristobulos n lc tht vng, v Hyrcanos hu
t mc ch, nu khng c mt quyn lc khc mnh hn nhiu can thip vo v i
hn cc din.

NGI RMA CAN THIP

Nm 65, Rma xut hin trong vng Syrie-Palestine. Lch s Israel t nay li din ra
trong mt khung cnh mi : Quyn lc Rma s chi phi mi bin c xy ra trong dn
Dothi. Rma can thip cch ny cch khc t lu ri, nhng ch mt cch gin tip.
Vic suy i ca quc Syrie, nh m nhng bin c thi Macab mi c th xy ra,
ni c ch l hiu qu gin tip ca vic bnh trng Rma v pha ng a trung hi
khi s t ngy Antiochos III thua trn ti Magnesia nm 190. ng khc, nhiu
ln dng h Macab tm cch thn thin vi Rma, nhng trong thc t th cc mi
thn thin khng c hiu qu g ng k. Rma cn xa. Nhng nay binh lc Rma
xut hin ngay trong vng ri.
Nm 66 di quyn ca Pompeius, nc ca Mithridat b thn tnh, vua Tigrane nc
Armenia phi hng phc. Pompeius lin tra tay dn xp li Tiu theo s Rma v
hy hn nc ca dng h Seleukos. Trong trng hp , Pompeius sai s thn l
Aemilius Scaurus n Syrie. Ti amas, ng ny bit c cuc phn tranh xy ra trong
x Yua v lin qua , Aristobulos b khn qun cng nh Hyrcanos khi thng u
lin quay n s thn Rma : H u gi tng vt n xin ng h. Scaurus cho
Aristobulos hn, v ng cho rng Aristobulos ang yu th thc nhng v sau c phn u
thng. Scaurus hm da lm cho Aritas phi ni vng vy v rt lui, t Aristobulos ln
ngi li.
Nh th l t nay mi s u do s nh ot ca Rma. Du cho sng sut, hay do
chuyn ch : Ch thnh t k no bit mua lng ngi Rma l may vn. Mt tr cu
cnh bn thu mua n tu ngha ni cc ng cha Rma n vn t nay s gi vai tr
chnh trong thc t. iu din ra ngay sau khi Scaurus ra i.
Pompeius xut hin :
Ma ng nm 64/63, ng nh tr tit ng ti Syrie. Vo ma xun ng n amas.
i biu cc min t phng lc c ko nhau n khn xin, cu cnh. V pha
Dothi, th c 3 phi on : Aristobulos sai s gi vi mt tng vt rt hu - Antipater
thay mt Hyrcanos - v dn Dothi (c l do Bit phi c xut) nht nh xin bi quyn
hnh h Hasmone v lp li quyn i t t nh xa. Ri sau cng c hai anh em
Aristobulos v Hyrcanos u n trc mt Pompeius.
Pompeius khng thnh tnh my vi kiu cch to tn ca Aristobulos, nhng ng khng
quyt nh g c, v dnh khi no chinh pht dn Nabat ri s nh ot v x
Yua. Nhng Aristobulos khng bit nhn ni ch i, vi vng dng v Yua tm
phng sch bo m cho quyn mnh. Pompeius thy th lin b sau vic chinh pht dn
Nabat, em binh lc n Yua. Khi ngang qua Pella v Skythopolis (Besan) m n gn
cng gii Yua, Pompeius nghe tin Aristobulos trn ng ti thnh Alexandreion
trn nh Sartab. Theo li yu cu ca Pompeius, Aristobulos buc lng phi np thnh
, nhng lin dng v Yrusalem t chc khng c. Pompeius c ui theo n tn
Yrusalem.
Aristobulos cho vn mnh n lc tn s ri, nn t mnh n dinh trng Pompeius, v
ha np Yrusalem cho Rma. Pompeius bt gi li v sai Gabinius em qun vo thnh,
nhng ngi thnh Yrusalem nht nh ng ca. Pompeius ni gin cho giam t
Aristobulos v dn qun nh Yrusalem. i a s ngi trong thnh hng u m ca
thnh, nhng mt s nh quyt nh chin u k cng trong vng thnh ca n th.
Pompeius phi hm thnh v ch sau ba thng mi ph c mt mng tng v nh

m chim ly n th. Gn 12 ngn ngi Dothi mt mng. Pompeius cng nhiu quan
chc Rma i vo n th, vo c ni Cc thnh na : Mt iu kinh khng i vi
Dothi o c. Nhng n th khng b cp ph, v ngay hm sau Pompeius cho lnh
c hnh li l bi thng l. Hyrcanos c gi li chc t t. Cn Aristobulos b lm t
binh cng vi hai ngi con (Alexander v Antigonos, nhng Alexander chy thot
c). Nm 61, Pompeius khi hon ti Rma, cc t binh phi i theo.
Nm 63, Pompeius cng t chc li hnh chnh trong cc vng chim. Syrie-Palestine
tr nn mt tnh Rma, gi l Syria, vi Eemilius Scaurus lm propraetor/ Tng trn.
Trong tnh gm c nhng thnh duyn hi v cc thnh bn ng Yordan cng vi
Skythopolis (vng Decapolis), t lp v trc thuc Tng c Syrie; Samaria c tch
khi Yua, lm mt a ht ring v sng bi bit lp, cn thnh Samaria cng nn mt
thnh t lp. a ht Yua, di quyn ca i t t th t nay ch c Yua (kim c
Iuma), Pra v Galil. Nh th l nc ca h Hasmone tiu tn ri.
n nm 57, tng c Syrie l Gabinius li dn xp li ln na hnh chnh Yua. T nay
Hyrcanos mt mi c quyn chnh tr ch cn chc v tn gio na thi. Cn t ai
di quyn i t t xa by gi chia lm 5 a ht trc thuc quyn tng c Syrie.
Kiu dn xp ca Pompeius, hay Gabinius c cn c trn thc t, v c c em li an
ninh trong x. Nhng cc nhn vt ch ng i qu xa ri, tnh trng ni b ca Rma
cng lm cnh sng gi, nn mt tr tranh chp, hay mu m s khng h ngng na cho
n khi cc i th dn dn rt ngoi cuc ch cn li mt ngi chim c sn khu.
Trc ht, Aristobulos cng vi hai con (Alexander v Antigonos) tm cch lp li a v
mt. H c vy cnh ti Yua, nhng ngi khng thun Hyrcanos nhu nhc c
ng yn ch lnh Rma, Antipater xoay tr t . Alexander thot tay
Pompeius th khi Pompeius va khut bng lin tm cch lt Hyrcanos. Nm 57, Gabinius
bt Alexander hng u ti Alexandreion. Nhng ngay sau , Aristobulos v con
Antigonos li trn c khi Rma, v li x, thu hp b ng nh Hyrcanos,
nhng c hai cha con li b bt ti Makhaerus v b iu v Rma. Gabinius va i qua
Aicp, th Alexander li lm lon. Gabinius khi tr v nh cho mt trn phi th gn ni
Thabor (nm 55). Ri cng c th lc Hyrcanos i vi nhng m mu ca
Aristobulos v hai con, ng rt lui nhng hn ch nm 57. Nm 54, Licinius Grassus
(mt trong tam hng vi Caesar v Pompeius) trn ng Syrie, chin u vi qun
Parthe. Nhn dp ng v vt cn qut ca ci trong tnh v c n th Yrusalem na.
Nhng ng thua trn v cht ti Carrhes. Cassius Longinus k ngay ng u vi
thi cuc v dp lon mt ln na ti Galil.
Nm 49, Caesar qua sng Rubicon. Mun c ngi quy ri phe Pompeius, Caesar nh
sai Aristobulos v nc. Nhng Aristobulos b u c trc khi ln quyn. Cn
Alexander th b m st ti Antiokia. Hyrcanos v Antipater trc ht theo phe Pompeius.
Nhng nm 48, Pompeius thua trn ti Pharsalus v b m st ti b bin Aicp.
Hyrkanos v Antipater li quay chiu. Khi Caesar b nguy ti Alexandria th Antipater
em binh cu vin, Hyrkanos i theo, c cng lm ngi Dothi ti Aicp ng v pha
Caesar. Nn khi qua Syrie, mc d Antigonos c sc ku ca, Caesar chun y quyn i
t t vnh vin v chc th lnh dn tc cho Hyrcanos, c gi l lin minh ca
Rma. Yua c quyn thm phn v ni b, c min ph cp cho binh lnh, khi
binh i Rma trn ng ma ng, thnh Yrusalem c xy p cng c. Cn

Antipater c quyn cng dn Rma v nn Procurator/ Gim st cho x Yua. Bi

ci Yua c m rng, cch ring c chim thnh Yopp. ng khc, Caesar cng
cho Do-kiu c nhiu c n, c t do sng bi theo tc l.
T by gi a v ca Antipater nn mnh lm. ng hai con tin dn a v. Phasael
c lm u Yua v Pra. Cn Hr cai tr Galil. Cc nhm kh gi trong dn sinh
lng ghen tng tm cch lung lc Hyrcanos, v c ln xui Hyrcanos triu hi Hr
tr l v vic git nhng qun cp vng Galil. V kin khng kt liu. Hr b
thnh Yrusalem, ri qua amas xin c chc cai c vng Koil-Syrie v Gail, on
dn mt o binh v mun bo th Hi ng cng ta. Antipater ht sc khuyn rn,
Hr mi nh lng rt lui.
Nm 44, Caesar b m st. Li mt ln no ng th gii. Trong thi , Cassius
Longinus lm tng c Syrie, tham tn bc lt. Antipater st sng gip p. Nhiu ngi
phn ut, mu nh loi cho k c, do mt tn Arp cm u, Malichos. Antipater b
u c. Nhng ngay sau Malichos b mu st do tay Hr. Nhn dp Antigonos,
con ca Aristobulos li xut hin vi mt ton qun ti vng Galil, nhng b Hr
nh bi ui mt. iu lm cho Hyrcanos tha d v cho Hr kt hn vi
Mariamm, chu ca Aristobulos, con ca Alexander.
Nm 42, phe ch Caesar b bi, v Antonius-Marcus cai tr phng ng. ch th ca
gia nh Antipater c lt Phasael v Hr, nhng Hr vi n trc, n
trc mt Antonius mu thn thin. Nhng trong khi Antonis dng li Aicp eo ui
cuc truy hoan vi Cleopatra, v lo nhng bin c bn phng ty, th qun Parthes xut
hin, chim Syrie. Antigonos li dng thng thuyt vi qun Parthes, ri vi vng v
Yua thu phc phe cnh, tin vo Yrusalem, nhng phi chin u vi Phasael v
Hr. Binh Parthes n Yrusalem d Phasael v Hyrkanos n Galil ging ha,
nhng va n th b em i cm t ti Ekdippa gn Akko. Antigonos sau c tn
lm vua v lm i t t. Sau Phasael v Hyrkanos b np cho Antigonos : Phasael t
vn. Cn Hyrkanos b ct tai khng cn c th lm i t t na, v sau b iu i
v Babylon nh t binh.
ch th duy nht cn li cho Antigonos l Hr. Thot va bin Phasael v Hyrkanos
mc mu, th Hr cho thn thuc bin khi Yrusalem trn n mt thnh pha Nam,
gip bin cht l Masaa, cn chnh mnh th qua Petra cy nh dn Nabat cu vin,
nhng v hiu. Hr lin quyt nh ln ng i Rma. Ti Rma, Hr kho chinh
phc c Antonius v nh m thng ngh vin Rma bng lng tn Hr lm vua
Yua. c nh ri, Hr lin ln ng v qu chinh phc ly ngi mnh. Syrie
thi di quyn Ventidius - ng ny nh ui c qun Parthes. Hr chim
Yopp, gii vy cho Masaa. Nhng cng vic ti Yrusalem khng tin hnh my, v
thi lng khng ca binh i Rma cu vin. Nm 38, qun Parthes xut hin,
Antonius phi vy Samosata. Hr dm ngang qua vng c qun Parthes n vi
Antonius. Khi tr v, Hr chim Galil li, ri nh dn n Yrusalem. Nm 37,
Yrusalem b vy hn 5 thng, ri tht th. Antigonos b bt lm t binh v hnh quyt
ti Antiokia. V Hr t nh : Lm vua ti Yrusalem.
SINH HOT BN TRONG CA ISRAEL

Cuc chin u thi Macab chng nhng lm rung ng c ton th Israel trong thi
i vi ngoi bang, nhng cn gy nn chia r trong dn na. Nhiu phong tro tn gio,

tinh thn xut hin. Nhng trc tin nn , nhng phn chia trong sinh hot ni b
kia khng phi do cuc chin u vi Syrie m c. Cc bin c thi ch lm ni bt
ln, thm kch lit nhng thi c t trc, m r trong qu kh, tuy rng ngi
ta khng c bit r thi. Nhng thi c nhn chc tun t tin trin t thi xa
xa.
Israel 12-h khng phi l mt on l v hnh thc, trong nh th mi ngi ch l
thnh phn chm gia ton th. Chng ta thy xut hin nhn vn t thi Salmn.
Nhng cc bin c dn dp n phn mnh c th dn tc Israel, chc lm gin ra
hn na cc mi lin lc c truyn, lm cho nhng thi c nhn vi khuynh hng,
vi quyt nh ring bit cng ngy cng hin t.
n thi Bat, Israel li thu hp xung quanh n th cng chung sng di lut Thin
Cha; nhng chnh lut cng t mi ngi trc quyt nh lnh nhn ly L lut,
v tuyn b c thuc v Israel hay khng, v cho php ngi ngoi Israel cng c th lnh
nhn ly L lut. Ri n thi Hilp, thi c nhn cng c nng cao hn na. Cch
ring gia ngi Dothi tha bang lun ng chm vi hon cnh ngoi o, tt nhin
h c lc phi chng t s trung tn ca mnh i vi truyn thng Israel. Ri Do-kiu
lun lun c lin lc vi qu hng, lin lc em khuynh hng, hay tnh thn ca
nhm Do-kiu v nc, nh hng n kiu sng ca ngi Dothi lun sng trong
nc. Nh th sinh hot Israel ngay trc khi xy ra nhng phn tranh thi Macab c
nhiu hnh thc. Chng ta c li cc Ca vnh th thy c phn no. Bi , khng l g
khi thy nhng bin c xy ra thi Antiochos IV gi ra nhng phn ng khc nhau
gia ngi Dothi. Cuc khng hong thi lm r rt nhng iu khc bit c, lm
cho cc nhm tch bit ra r rng trong cng on Israel : nhng phong tro t by
gi c nh hng ln trn lch s Israel.
Khng cn ni n nhm ngi sa hn vo th gii ngoi o, mt hn lin lc vi
truyn thng; nhng ngi ra khi lch s Israel ri. Ch cn ni n nhm Hilp-
ha, cn c thc nhiu t l mnh thuc v Israel, nhng ngi thuc nhm ny d
qu nh hay nc ngoi c thi ci m i vi sinh hot Hilp. Nhm ny c l c
vai tr quan trng, thot khi mi xy a vic can thip Antiochos IV, c l ni c rng
h c phn trch nhim ln cho s pht khi xung t. Chc nhm ngi ny trc v
sau bin c tiu biu cho tinh thn dung np truyn thng vi vn ha Hilp.
Nhng thc ra nhng hu qu ca tinh thn khng cn c duy tr my t. L v
nhm ny bi hn trong Palestine, trong cuc xung t.
ng khc, khi ngi Dothi mt nc th h ng kn li v loi ra ngoi tt c nhng g
h cm thy xa l, bi cc trc tc ca nhm thn-Hilp khng cn truyn li cho
hu lai. Hin thi chng ta ch c t on thiu thn ca vn chng Dothi-Hilp cn
lu li do cc gio ph. Cc on ny cho ta t t tng v vn chng . Th d vo
gia th k 2 (trc k nguyn) c nh trit gia Aristobul ch trng rng lut Cu c
nu hiu k lng th ng vi cc mn phi trit l Hilp, v chnh trit l Hilp
chu nh hng ca L lut Ms trc. Phng th minh chng tt nhin l kiu s ch
t d. Ngoi ra cn cc s gia nh Artapanos, Eupolemos. Thi sau chng ta s thy lp
trng tng t ni Phil thnh Alexandria, hay kiu chp s ca Flavius Josephus.
Trong thi Hasmone, th b Saddukaioi cng hng ng khuynh hng Hilp ha .
H trc tin l nhm t t thuc dng di Sac i din cho quyn t t dng Sac,

nhng ng khc h li khng khc t hn kiu sinh hot Hilp. Nh cc truyn thng
phng v c tnh cch c nh nn h c th tn ti mi cho n mn lch s Israel.
Nhng mnh lc thng trong cuc xung t th k th 2 l nhng phong tro chng
Hilp. Nhng trong nhm ngi ny chng bao lu cng ny ra chia r, tc l lc m cc
lnh o khng chin i vo mc tiu c lp chnh tr v quyn b ch t nc,
nhng s chia r t tng khi h Hmone t mc ch, nhng khn ni l thy
con ci tr nn nhng tay bo ng chng quyn Rma ri dn Israel n khnh tn. i
vi nhng tay hiu ng chnh tr , nhm hasiim cng ngy cng tch xa, tuy rng lc
u h cng cng tc bo tn nn mng ca Dothi. i vi h, iu ct yu l
c tip tc t do hnh o theo truyn thng cha-ng. Trong hng ng hasiim s ny
ra nhm Bit phi. Nhm ny s nn quan trng c bit trong sinh hot bn trong ca
cng on Dothi cho n cng lch s Israel, v c sau khi Yrusalem b tn ph ln th
hai.
Chnh khuynh hng Bit phi s lm cho o Dothi c dung mo c bit ni c l
cn tn ti cho n ngy nay. Mt tang chng quan trng cho thi nhm hasiim bui
u l lot nhng th kin trong Daniel 7-12. Cc th kin da trn mt lch-s-quan
coi lch s trn gian nh mt chui quc k tip theo nhau, ri sau cng s b chm dt
bi nc Thin Cha xut hin... Lch s-quan ln xa trong qu kh : Cc li ngn s
Cu c bo trc nc Thin Cha s n. Trong thi cm cch ca Antiochos IV, lch
s-quan kia c nn hin ti vi xc tn rng thi ca quyn bnh trn gian n lc
khnh tn ri, nc Thin Cha nh th trc ngng ca ri.
Lch s trn gian c coi nh mt ci g duy nht, chng nhng nh l mt chui
quc k tip theo nhau dnh quyn trn thin h, nhng cch ring t nguyn y ca
chng l pht t hn mang (bin) nghch Thin Cha m xut hin, v theo khuynh
hng lch s trn gian lun chng i vi Thin Cha. V y xut hin quan nim nh
nguyn v v tr. Cc li ngn s Cu c tuy c ni r n s kiu cng v ti li loi
ngi, cng khng vch r quan nim nh nguyn. C th ni c rng quan nim nh
nguyn i song song vi s suy ngh n ni dung c tin v s phn bit bi quyt nh
c nhn trong thi tn ngng, v bn ngoi c l chu nh hng ca quan nim
nh nguyn ca Bat (Iran).
Nhng th kin ca Daniel da trn mt kinh nghim thc t : Sinh hot ca Israel tng
my th k di quyn ngoi bang do nhng quc khc nhau, bo tr cng c, mt
chuyn quyn c on cng c, nhng bao gi cng sng bi quy ph. Mt trt phi
ngh n nhng li sm v ng Cu th lun lun chuyn i t thi cc ngn s trc
lu y, nhng s ngng ch cnh chung thi sau lu y : Ngm nhn trc vic thu
hp, gii phng, v tn vinh dn Cha lun lun b bt b p bc sut lch s, trng i
ci cng tn ca lch s v o ca quyn trn tc. Nhng by gi c mt s suy ngh c
th hn na, ngi ta tng c th tnh nm, tnh thi c na. V ngi ta cho vic
cm cch thi Antiochos IV l giai on cui cng ca lch s hin ti. Xc tn pht
xut t cuc p bc t xa cha h thy din ra trong lch s. Ngi ta cng tm cch
minh chng cho xc tn kia. Theo biu chung th by gi n thi th t, v cng l
thi cui lch s ri, hn na ngi ta tnh nhng tun nm cm chng, cho thy rng
chng bao lu na nc Thin Cha s n.
Cn c trn quan nim tng qut v lch s, v s trng i s i thay mi s sp xy ra,
cn c thm vo vic c th tnh thi tnh bui t v tr cho hin ti trong trnh t lch

s, th vi sch Daniel, chng ta c mt lot sch Khi huyn : Th sch c vai tr quan
trng gia cc nhm hasiim. Trong cc sch , ngi ta trng i mi s vo s hnh
ng ca Thin Cha, Ngi s chm dt lch s thi hin ti, khng cn s tr gip ca
loi ngi. i vi cng on Israel, ch c mt iu quan trng l trung tn vi Thin
Cha bng vng phc i vi Giao c, c thng chia nhng chc lnh ca nc
Thin Cha s n. ia v ca Israel trong nc s n ra sao ? Trc ht ta c Daniel
7:18 Cc thnh ca ng Ch Tn s n nhm chc khi lch s v tr chm dt. C
l u tin quan nim em v nhng vt trn tri s c Thin Cha y nhim vic qun
cai. Nhng trong sch Daniel th ting em v ngi Israel (Dan 7:21). Khng phi
do dn nc Thin Cha n, nhng chng ta khng c bit phm vi, kiu cch ca
quyn bnh ra sao. Nhng c mt chn l by gi c nhn mnh l s sng li. Nh
th, s ch i lch s kt thc vi Nc Thin Cha n cng i vi s trng i mt
i sng c nhn sau khi cht, nhng hai s trng i cha c xit cht n tha vi
nhau.

MC LC
NGN S 5
Elia 12
Amos 40
Hs 42
Mica 75
Isaia 77
Assur 98
Yrmia 131
Ezekiel 161
Isaia-II 195
THI BA T 206
Phc hng cng on Dothi 210
Sheshabassar 212
Zorobabel 213
Nhmia 219
Esdra 224
NGN S SAU LU Y 242
CA VNH 265
Nhng Ca vnh Trng cy 322
. Ca vnh T n - Ca ngi 344
. Ca vnh v nh vua 357
. Ca vnh v Sion 360
. Ca vnh c mc ch dy d 369
THI MACAB
-------------

Chú Giải Sách Thánh Vịnh - LM Nguyễn Thế Thuần

Uploaded by

Copyright:

You might also like

Chú Giải Sách Thánh Vịnh - LM Nguyễn Thế Thuần

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Chú Giải Sách Thánh Vịnh - LM Nguyễn Thế Thuần

Uploaded by

Copyright:

Kinh Thnh chuyn khoa Ca vnh (Thnh vnh)

LCH S CH GII CA VNH

I. NHNG I DIN CA TRUYN THNG DOTHI V KIT GIO

II. CH GII BNH LUN

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 1

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 2

NHNG CA VNH AICA HAY KHN NGUYN

Cc Ca vnh ny thng c nhng ch ny :

C TH LIT K CC CA VNH NY:

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 4

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 5

S cng bng m cc ngi yu cu khng phi l cng bng x hi sung u, nhng l

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 6

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 7

ti na, nhng h mnh n nn, v khim tn nn lng vng phc mu nhim ca ng

XUNG T GIA ANAWIM V C NHN

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 9

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 10

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 11

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 12

III. THI CA ANAWIM

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 13

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 14

Vic ln n cho ti nhn v thn thuc ca hn c th lm di hnh thc chc d.

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 15

Ngi khn xin c php vo n th (8), ang dn t l, v ang khi ch i, th

Irritaverunt./Tc gin Khng ngha. Vg : contre te rebelles sunt/ Phng lon tc

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 17

Mt ca vnh hay hai ? Mt : theo vn Alpha-Beta...

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 19

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 21

th Ca vnh c khuynh hng m phm ha : cng nh dung mo ngi ngho kh,

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 22

i khch l cho mi ngi. Quyn lc Yahv chng t ni cha ng v ngi au kh

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 23

Cu 16 : Bible de Jrusalem 16c sau cu 17, nhng phi sa i vn bn; in

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 24

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 25

nhng k cht cng c thng chia li ca ngi Yahv. l mt iu ng : v

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 26

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 27

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 28

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 29

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 30

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 31

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 32

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 33

Ecce in culpa natus sum.../ Ny trong t c ti sinh ra Li th ti cn bn trong

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 34

Cu 12-14: Ch c Thin Cha can thip th mi s mi thay i c. Trong cc cu

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 35

Lebera me a poena sanguinis/Cu thot con khi hnh pht mu (chnh vn bn :

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 36

lng o Cu c. V cc tm hn trong Hi thnh cng khng thy li no khc hay

CA VNH 130 : DE PROFUNDIS - T CHN THM SU

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 37

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 38

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 39

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 40

Confugio/ n nu : Thng ch tc dng t tc ca n th cho ngi lm nn.

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 41

gm ). Cc on Ysaia thuc thi sau i y. Ca vnh ny cng c th em v thi

Lm.YUSE NGUYN TH THUN-Gio s Kinh Thnh-CSsR page 42