Kinh Thnh chuyn khoa Th thnh Phaol.

TH GI TN HU GALAT

Th tch :
- Cc sch nhp
Robert Feuillet : Introduction la Bible 403-416.
L.Cerfaux Wilkenhauser (265-271).W. Michaelis (182-191) M. Meinertz (88-95)
DBS VII 211-226 (A. Viard op).
- Cc sch ch gii.
Burton (ICC). Lagrange (Etudes bibliques). Amiot (Verbum salutis)
Busy (Bible Pirot-Clamer). O.Kuss (Regensburger Bibel).
V.Jacono (Sacra Biblica, Torino). Schlier (Kritisch-exeget. Kom)
P.Bonnard (Comm. Du N.T.). A.Viard (Sources bibliques).

Trong cc th gi cho cc Gio hi, th Galat gn hnh thc th hn c : Khng c mc

ch dy cc gio l chung, nhng l mt can thip nhn mt dp c th. Ch o l
khng c din gii cch iu ha c trc c sau, nhng thnh Phaol mc theo trc
gic m din tng thi mt. tng an kt nhau, kh m chia on mt cch rch ri.

Vit cho ai?

Th l cho cc Gio hi Galat (1:2). Nh vy c nhiu Gio hi, khng r bao nhiu,
khng ch nh r rng.
Dn Galat chnh l dn Celtes (La tinh : Galli, dn Gaulois). Dn ny nh c ti nc
Php vo th k th su trc k nguyn, nhng h cng lan trn dn n khu vc sng
Danube. Cui th k -IV, h xm nhp vo vng Makdonia, Thessalia, b chn li v nh
bi trc thnh Delphi (-279). C t b lc thuc dn trn qua Tiu (278-277), v sau
khi bi trn, tn dn cng chy theo. Tt c dn s ln chng 2 vn. Trong s l mt vn
binh, h c vua Nikmd Vua x Bithynia sung qun. H hiu chin lm nn Tiu
b cht vt nhiu bi nhng trn mc lun tip din, mi cho n khi Attale I Vua
Pergame nh bi h (-232) v bt h nh c hn, theo ba b lc (Trocmes,
Tolistoboges, Tectosages) trong vng gm cc thnh Tavium, Pessinonte, Ancyre (Ankara,
kinh Th nh k).

n thi Roma : -189, Manlius nh bi h nhng cho h c tng i t lp. Vua cui
cng ca h - Amyntas tri x h cho ngi Roma, nn nm -25, vng Galat tr thnh
mt tnh Roma, nhng li gm c bn ngoi x ca ngi Galat nh Lycaonia, Isauria,
Phrygia (mt phn), Pisidia (tc l phn t ai thnh Phaol ngang qua truyn gio ln
th I : Antiokia, Pisidia, lystra, Derb, Iconion.

Bi mi c vn :
Th Galat vit cho Galat chnh cng (Galat pha bc), hay vit cho Galat pha nam (tc cc
thnh Antiokia, lystra, Derb, Iconion). Cc tc gi do d gia 2 thuyt :

Linh Mc YUSE NGUYN TH THUN CSsR - Gio s Kinh Thnh HV.DCCT Page 1
Kinh Thnh chuyn khoa Th thnh Phaol.

- Galat Bc. Ht cc tc gi xa cho n th k 19 by gi : Lightfoot, Sieffert, Bousset,

Lipsius, Loisy, Lietzmann, Julicher, Goguel, Burton, Oepke. Schlier, Lagrange, Dupont,
Bonnard, Lyonnet, Cerfaux.
- Galat Nam. Mynster (1825), Perrot, Renan. Ramsey, Zahn, Michaelis, Cornely,
Lemonnyer, Osty, Amiot, Knox, Duncan.

Nhng lin lc r rng ca thnh Phaol vi cng on l 4:13tt. Trong , thnh Phaol
ni trong hon cnh no ngi ging cho ngi Galat ln u, nhng li dng t
prteron (ln I ca 2 ln) :
- Nu Galat Bc th 2 ln tc l nhn chng m ch Cv 16:6 18:23 v th c th vit gn
cc th chnh Corinth, Roma, ngha l vo li nm 57.
- Nu Galat Nam th 2 ln din ra c trong hnh trnh truyn gio I (trc nm 49), v
nh vy, th vit rt sm : Trc Cng ng Yrusalem. Xt v vn chng, cc tc gi
cho l qu sm, Galat phi t gn Roma mi c, nguyn nhn t tng nng hi trong
Galat c vit li im tnh v k lng hn, khng l li hai th xa nhau nh th.

C hi v mc ch.
C nhng ngi rao ging mt Tin Mng khc, kch quyn Tng ca Phaol.
Hnh nh h u khc n ch khng phi xut t Cng on. Tn hu Galat khng
chng tr hoc chng tr qu hi ht : by gi gi chung h l Dothi phit. Nhng cng
c nhiu kiu Dothi phit : Cc oan L lut, iu Thin Cha thit nh cn thit
c cu ri, Cha Ysu n o su v m ca cho tt c Dn ngoi. n ha L lut
cn thit cho nhng ai tm trn lnh trong i sng o c (Coi L.Cerfaux Le
chretien348s c th c 3 thi v Introduction la Bible , 409s Cc c thuyt v
Galat).

Phn chia cc on.

Khng th phn chia rnh mch c. Khng l g mi tc gi c mt cch chia .
Tm chia : (theo Bonnard Th phn ghi ch bn ngoi ti liu chnh)
- 1: 1-5 Nhp . 6 -10 Ch nu ra.
- I 1:11 2:21Phaol c t cch Tng ging cho Dn ngoi.
- II 3:1 4:31 Tin Mng ca Phaol c cn c trn Kinh Thnh.
-III 5:1 6:10 S t do ca Tin Mng. 6:11-18 Cnh co cui cng.

Tm quan trng ca th Galat

Galat cho chng ta mt chng t thut ca Phaol v n thin triu v v cng vic
truyn gio ca ngi. Trong vic thi hnh s mng, ngi c vai tr no v tng quan
vi cc Tng trc, ngi t trn bnh din no. Chnh nh nhng phn ng khng
hay ca Do thi phit m o Cha Kit mi mc hn hnh thc phi c, ni v mt thc
t nhn, ch Tin Mng c th no ni Cha Ysu, th trc hay sau u nh vy. Nu
khng, th ch l mt l thuyt nhn loi bin i theo kin thc hay nhn gii ca nhn
vt ny, nhn vt khc.

Linh Mc YUSE NGUYN TH THUN CSsR - Gio s Kinh Thnh HV.DCCT Page 2
Kinh Thnh chuyn khoa Th thnh Phaol.

Chnh da trn phn tch Galat v nhng chi tit ca 1-2Cor m Christian Baur pht ha
ra mt nhn gii lch s Hi Thnh m ngi ta coi l c khoa hc (coi W.G.Kummel
Das Neue Testament , Geschichte der Erforschung seiner Probleme , 156-164).
Tuy nhin, c Galat k lng khng cho php ti lo lch s theo thuyt c.
Tin Mng ca Phaol.
Phaol gi o l ngi rao ging l Tin Mng ca ti. Bi , ngi ta mun hiu. trong
Hi Thnh tin khi c 2 Tin Mng : Mt bn l Tin Mng cho tn hu Dothi, duy tr
nhng lut l Dothi. Bn kia l Tin Mng ca Phaol, cho ngi ngoi gio, khng c
lut l Dothi. Chc chn rng Tin Mng ca Phaol l o l ging cho ngi ngoi, v
gm c s t do i vi L lut Mos. Nhng chnh Galat li cho ta thy Tin Mng l
Tin Mng chung. Ngha l Tin Mng chnh t trong bn cht, c nhng quan im c
bit v lng tin v L lut, trong s t do ca tn hu dn ngoi ch l mt hu kt, cng
nh s thuc v Cha Kit th min chun cho Phaol, Phr, cc Tng c giao dch vi
Dn ngoi (cng nh cc tn hu Dothi trong cc Gio hi hn hp) khi phi gi lut
Ms.

Bi n cu ri da tt c vo cng vic cu chuc ca Cha Kit, th L lut khng th c

sc cu chuc na. Nh vy, L lut ht hiu lc. Khng cn phi gi nh m
c cu ri. Nh vy, c th p dng cho L lut nguyn tc Phaol p dng cho
nhng gii lut v thc n : Lng tm xc tn th phi hn l hy min hn khi l lut.
Nhng d sao, khng c gy vp phm cho k yu ui. (1Cor 8:9)

Nhng vic thu hiu cn k iu c trong c Tin, l cng hin Thin Cha quan
phng cho Phaol thc hin vo mt ch ngot trong lch s Hi Thnh tin khi. Nu
c nghe theo cnh Dothi phit m trung tm pht ng nh hng l Yrusalem th c
khi Hi Thnh thin v L lut, v nh th Hi Thnh s ht phng pht trin trong cc
Dn ngoi. S cn li thnh mt b Dothi tin vo Msia Ysu (o l b Ebonit sau ny).

Th Galat cho thy Phaol c thc v thin triu ging Tin Mng thot lut Tin Mng
ca ngi Sau mt thi do d, cc Tng cng nhn l kt lun nht thit v nhn
lp trng ca ngi. Nh , o Cha Kit c thot khi s rng buc ca L lut
m vn duy tr mc khi ca Thin Cha o Dothi bo tn, ch thi Thin Cha
can thip cng tn. Trong giai on ny, thc ca Phaol, cng trnh ca Ngi v lch s
Hi Thnh ni c l hon ton ng nht. Chnh iu l iu th Galat vn cho ta
thy.

CT NGHA :

on 1: 1-10 NHP .
Hnh thc vn chng :
Th Galat ngay nhp cng cho thy s cng thng. Th thin hn v hnh thc cng
vn, lnh lng i vi nhng ngi c th.

Linh Mc YUSE NGUYN TH THUN CSsR - Gio s Kinh Thnh HV.DCCT Page 3
Kinh Thnh chuyn khoa Th thnh Phaol.

Cu 1: Nhm ngay n nhng k cng kch quyn Tng ca Phaol.

Nn n lin lc gia quyn Tng v s sng li ca Cha Kit.

Cu 2: Nn my ting cc lc : Knh gi cc Gio hi x Galat.

Khng mt c vinh d no v o Cha Kit (Gio hi ca Thin Cha, anh em, cc
thnh nh cc th khc).
Cu 3: Nhng thnh Phaol cng khng b qua c li cu chc.
Th thc ca phng v Do Thi v Hi Thnh tin khi thu nhn.

Cu 4:Li cu chc c din rng hn.

Bng vic t qua cng vic ca Cha Kit. iu s c din gii trong th t on 3 tr
i. Cn vic din gii rng hn trong cu 1 v nim Tng : Gi lm ti ca on I
v II.

Cu 6-10: Ch ca th.
Ch c mt Tin Mng. Chnh Tin Mng Phaol ging cho tn hu Galat. Th s ln lt
din rng ch : V ngun gc (Chnh Cha Kit) (. 1-2), tnh cch chn tht chiu
theo Kinh Thnh (. 3-4), mang n s t do , gii phng nh th no (. 5-6)
Phaol ni ln s kinh ngc ca ngi trc s bi phn vi Thin Cha v vic quay sang
mt Tin Mng tng tng.

on 1:11 2:21 T CCH TNG CA PHAOL.

Chng ta bn n cc chng ny ri.

Nhng Phaol khng ly lm nu ch ly chng lch s m bin h cho Tin Mng v
chc v Tng ca ngi. S hoi nghi v nhng vn ny chng qua ch l hu qu ca
nhng thc mc Do Thi phit nu ln v chnh ni dung li rao ging ca ngi. Cc on
sau s ch trng c vo ni dung Tin Mng : Thnh Phaol tm cch trnh by Tin
Mng, nhng trong vic so chiu vi ngha ca L lut i vi n cu ri.
Mt cch lm sng t l i chiu L lut vi ngun gc ca sinh hot Kit gio : Lng tin.
Kiu trnh by ca Phaol khng theo phng php tun t qung din theo mt h thng
r rng, nhng ch c nht c coi i coi li khi di kha cnh ny, khi di kha
cnh khc, nh th vy quanh m nhn ngm.

on 3:1-5 DO LAI CA N THNH THN TRONG CC GIO HI GALAT.

Mt du khc thng, v cng rng ri m cng l mnh lc nn tng ca i sng Kit

gio, tc l Thn kh. Thnh Phaol nu vn : Ngun gc ca kinh nghim qu kh v
c hin ti v Thn Kh trong cng on l u ?

Cu 1: Mt li ni thng vi c gi .
Bc th nh th cng ha trong cc th (2Cor 6:11 Pl 4:15). Phi hiu theo tm tnh nng
nhit ca Ngi mun lay tnh c gi, bt phi ch vo iu mun ni sau.

Linh Mc YUSE NGUYN TH THUN CSsR - Gio s Kinh Thnh HV.DCCT Page 4
Kinh Thnh chuyn khoa Th thnh Phaol.

Ngu n :
Thiu am tng n cp nh in in tng tng. y em v nhng iu thuc c tin:
H khng cn c th phn bit c gia L lut v lng tin na.
Thi ba m :
Ting Hy lp m v nhng cch m hoc bng m thut, cch ring bng ph ch hay thi
min. Thnh Phaol khng cho vic i lng ca dn Galat l do bng bt trc li ni
quyn r ca ngi ta, nhng ngi c cm tng nh dn b mt th ba m, lm mt
hn. H ra m mn bi mt mnh lc di tr, do m hiu c sao h xoay tr i lng
chng th, v sao h li v thc nh th trc nhng nguy hi c th xy n.
c Ysu Kit b ng inh.
Thnh Phaol tht kinh v tn hu Galat mnh tch khi Cha Kit nh th : Khng
phi l nh d m l bt trung. Vic ging c Kit chu ng inh c din t bng ting
proegraphe (Vulg : prae-scriptus est) c th hiu 3 cch :
- Bo trc : c cho k Cu c, tn hu c th gp li tin tri v thp gi v nh th
m trnh c lc o.
- V trc mt : Thnh Phaol ging, by di cnh Cha Kit trn thp gi sng ng
thm tha, v nh ng tn hu Galat lm h tr li. Nhng gii thch ny khng c
bng chng ng hc.
- Nim yt cng b (nh cng vn, sc ch, thng co) : Nh th l cng khai tuyn
b. Thnh Phaol lm s gi rao truyn, tuyn b n cu ri nhng khng v vic
chm dt nhng tham vng tn gio, o c kiu nhn loi m thp gi vch ra l
h lung. Vy Cha Kit chu ng inh khng phi l bc ha thng thit v cuc t
hnh Golgotha, m l Kerygma v ngha thp gi trong chng trnh cu chuc.

Cu 2-5 : L lun c th.

Kinh nghim ca tn hu c chu ly nhng n hu Thn Kh. Tn hu Galat c
trong khi khng bit g v L lut, v Phaol cng chng ging g v L lut. n hu
Thn Kh hon ton do bi li rao ging lm cho tn hu tin v bi tin th h lnh nhn
Thnh Thn. Nh vy l li ku gi hy suy ngh v qu kh v hin ti ca i sng : Cac
iu khng h ty thuc vo L lut.

on 4:12-20 Gi li k c v cuc gp g tin khi gia Tng v tn hu Galat.

y l mt l lun thuyt phc da trn tnh cm, nhng cng l m chng thm tha c
bit, cho thy tm hn ca Tng i x vi nhng con ci thing ling ca mnh th
no.

Cu 13: Trong hon cnh bnh tt m Phaol rao ging Tin Mng.
Tuy khng nh trc ging Tin Mng cho tn hu Galat ( nn so vi Cv 16:6). Bnh g ?
Khng th bit r (st rt, au mt) C khi hiu vi 2Cor 12:7.

Cu 14: ng trc mt vp phm c th c bi bnh tt coi nh do ma qu.

Dn Galat lt c cm d v chu ly v Tng nh s gi bi tri.

Linh Mc YUSE NGUYN TH THUN CSsR - Gio s Kinh Thnh HV.DCCT Page 5
Kinh Thnh chuyn khoa Th thnh Phaol.

Cu 15: H sung sng cho mnh c phc v h tn tm ht mc i vi v Tng .

Cu 16: Li hi ging nh khng l ni s tht ra li mt lng anh em. Mt s tht gii

phng: Cha Kit, ngun cu ri c nht, khng ni vo l lut.

Cu 17-18 :m ch n tr n cn lung lc tn hu Galat ni ch th.

Cu 19-20 : Lng ca thnh Tng i vi tn hu Galat.

Linh Mc YUSE NGUYN TH THUN CSsR - Gio s Kinh Thnh HV.DCCT Page 6