Kinh Thánh Lời Thiên Chúa - LM Nguyễn Thế Thuấn

Kinh Thnh chuyn khoa-Hin ch Li Thin Cha
DN NHP HIN CH LI THIN CHA

(DEI VERBUM)
LC S V BN VN HIN CH.
Li m u Hin Ch cho ta thy mc ch m Cng ng Vatican II theo ui khi ban b

Hin Ch: l tip tc cc Cng ng trc, Cng ng Trent (13/12/1545 n
04/12/1563) v Cng ng Vatican I (08/12/1869 n 20/10/ 1870) m trnh by o l
chn chnh v mc khi Thin Cha ban cho nhn loi, cng c sinh hot tn hu trong
lng Tin, Cy, Mn.
Hin Ch ny l cn bn cho cc vn kin ca Cng ng, nht l Hin Ch Lumen Gentium

v Hi Thnh, v Hi Thnh c c c s v hnh thnh ni chnh LI THIN CHA. Cc
vn kin ca Hi Thnh ch ct din li Li Thin Cha ng p vi nhng cu hi mi
xut hin vi cc din bin nhn loi. Hin Ch V mc khi ca Thin Cha hay thng
gi l Hin Ch DEI VERBUM - Li Thin Cha - l kt qu sau bao cuc tho lun v nghin
ngm lu nay.
Thc s bn vn ca Hin Ch l bn vn th nm c son ra theo mt lc trnh

by trong kha I ca Cng ng, di nhan l DE FONTIBUS REVELATIONIS - V cc
ngun Mc khi - Nhan m ch l Mc khi xut pht t hai ngun l Thnh Kinh
v Thnh Truyn, ring bit nhau. Bn vn c bn ci kch lit. Thc s, cc ngi
bin son lc ha ln o l Hi Thnh vi nhng tng mn phi ring, nhiu khi
ng ch trch. Nu bn son tho y c chp nhn, th cng vic ch gii v ngay c thn
hc hin ti s b ngng tr ngay. Qu th, bn son tho tht li xa Thng ip DIVINO
AFFLANTE SPIRITU ca c PI XII ( 20/9/1943).
Trong vic b phiu, th hai 19/11/1962,1368 phiu khng nhn v 822 phiu bn ci lc
. Theo th tc ca Cng ng, s phiu thun hay nghch phi l 2/3. Nh vy, tuy s
phiu chng nhiu nhng vn cha s phi c. Cng ng e b nh tr mt. c Yoan
XXIII ko Cng ng ra khi ci bt trc y: Ngi cho rt li Lc v k thc vic
ti son cho mt y ban ring, gm c t Hng Y, nhng nhn vin ca y ban o l ca
Cng ng v nhn vin vn phng lo s Hp nht cc Kit hu (Th ba 20/11/1962).
Cng vic ca y ban c c kt bng mt vn bn vn gn, ni c l v hi, khng
theo bn no, cho nn tuy c pht ra cho cc ngh ph trong Cng ng (22/4/ 1963),
nhng khng h c em ra bn ci.
y ban li ra tay son mt bn th ba na. Bn ny em ra bn ci trong kha III Cng

ng, k t 20/9/1964, trong ngy l thnh Hirnim, cho n ngy 06/10. Bn ny khng
gp chng i nhiu, v bn vn kh. Cng vi cc kin ca cc ngh ph, hoc ln
ting trong Cng ng, hoc tng trnh bng ch vit, ngi ta son ra vn bn th
t. Mt bn vn c tu chnh cn thn. Cc ngh ph bt u b thm, k t
20/9/1965 , t on mt tr i, hu c ton th chp nhn. Ri t chng, vi mt t s
Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 1

kh cao v nhng modi, (ngha l nhng ngh sa i t ng, son vn). Chiu theo cc
modi y cng nhng tu chnh c Phaol VI ngh, bn vn c duyt li. Th su
29/10/1965, Hin Ch c ngh ph b phiu ln cui cng vi 2.126 phiu thun v 14
phiu chng trn tt c 2.146 ngh ph b phiu. Bn vn ny, bn vn th nm ca Hin
Ch, c c Gio Hong, hip mt cng cc ngh ph, cng b long trng ngy
18/11/1965 trong phin hp i th v b phiu ln cui cng vi 2.344 phiu thun v 6
phiu nghch.
HIN CHNG TN L V MC KHI THIN CHA: DEI VERBUM

( LI THIN CHA)
1. Mc ch Hin Chng : Ni n o l mc khi v chuyn mc khi.
I. Mc khi
2. Mc khi l g? Thng t nh Thin Cha (cho nhn loi c hp nht vi Ngi)

bng vic v li Kt thc trong Cha Kit.
3. Giai on dn ng : Thin nhin / Cu c (Abraham, Ms, tin tri).
4. Cha Kit, chp nh mc khi : Chung kt.
5. Lng Tin n nhn mc khi.
6. Mc khi v vic bit Thin Cha cch t nhin.
II. Vic chuyn thng mc khi.
7. Cc tng v nhng ngi k v : S gi Tin Mng.

8. Truyn thng : Li rao ging ca cc tng duy tr li trong Hi Thnh, v i sng, v
c Tin lun lun tin trin v sng ng trong Hi Thnh.
9. Truyn thng v Kinh Thnh : Kinh Thnh : Li Thin Cha vit li bi thn hng.
Truyn thng chuyn Li Thin Cha.
10. Lin lc gia Truyn thng Kinh Thnh Dn Cha Quyn gio hun trong
Hi Thnh.
III. Thn hng v Gii thch Kinh Thnh.
11. n thn hng : Cc sch thnh vit vit bi thn hng th c Thin Cha l tc gi -
nhng c s cng tc ca tc gi nhn loi. S tht ca Kinh Thnh : S tht m Thin Cha
mun cho ghi li, v phn ri chng ta ( veritatem, quam Deus nostrae salutis causa Litteris
Sacris consignari voluit).
12. Gii thch Kinh Thnh : Thin Cha ni nh loi ngi, theo kiu loi ngi. Bi
phi tm cho bit cc tc gi mun ni g. Mun bit tc gi : Tm hiu loi vn cch t
tng, ni nng, cm hng thuc thi bui, ni chn ca tc gi. Nhng sch thnh do cng
mt Thnh Thn, nn phi ch trng n tt c ni dung Kinh Thnh, Truyn thng sng
ng, c Tin ton din, suy phc quyn phn on ca Hi Thnh.

13. l s h c ca Thin Cha, khng ni vi ta bng ting loi ngi.
IV. Cu c.
14. Lch s cu ri trong cc sch Cu c : Dn Thin Cha chn.

15. Cu c quan h cho tn hu : Giai on dn ng Cch Thin Cha x vi ngi
ta v Thin Cha i hi nhng g?
16. Tnh duy nht ca hai Giao c.
V. Tn c.
17.u im ca Tn c : Thin Cha lm ngi em n s sng i i v thu hp Hi

Thnh ca Ngi. Cc sch Tn c chng thc iu .
18.Cc sch Tin Mng : ng hng u Cc sch pht xut t li rao ging ca cc
tng .
19. Tnh cch lch s ca cc sch Tin Mng : Chuyn li cho ta nhng iu chn tht v
ngay tht v Cha Ysu.
20. Cc sch khc ca Tn c : ( V Cha Ysu v cng vic ca Ngi).
VI. Kinh Thnh trong sinh hot ca Hi Thnh.
21. Kinh Thnh quan h vi Hi Thnh. Sch thnh vi Mnh Thnh Cha. Trong
phng v, c Tin thm nhun li Kinh Thnh. Li rao ging ca Hi Thnh phi c nui
dng v chi phi bi Kinh Thnh.
22. Cn thit c nhng bn dch : Thch ng, ng ngha, da trn nhng vn bn chnh
gc. C th cng tc vi anh em ly khai.
23. Nhim v ca nhng nh thn hc Cng gio : Hi Thnh ngy cng hiu thu
kinh Thnh mt cch su rng hn.
24. Kinh Thnh v thn hc : Hc hi Kinh Thnh phi l hn ca Thn hc.
25. Khuyn nh c Kinh Thnh : Cc k c nhim v rao ging phi chuyn tm hc hi
Kinh Thnh. Li khuyn chung cho ton th tind hu, cc ring cc tu s nam n, phi
chuyn cn hc Kinh Thnh, c tri thc tuyt vi v Cha Kit ( Ph 3,8). Nhim v
cc Gim mc phi c v vic hc hi Kinh Thnh.
26.Li tng kt : Nh vic c v hc Kinh Thnh Li Cha c xui chy tin bc, v
c rng vinh ( 2Th 3,1).
NB. Hin chng b thm ngy 18/11/1965 ( 2.344 placet, 6 non placet ).

KINH THNH : LI THIN CHA
Mt gi thit : L sng cn quan trng hn ci sng.
S sng ni y ngha l ci g khng cht, nh cy sng khc cy cht, con vt sng khc
con vt cht, th con ngi sng cng khc con ngi cht nh vy. Sng nh vy l cn th,
cn n, cn i ng, cn lm lng, cn vui chi v.v... cho n nhng iu cao hn nh tnh
ngha, hiu bit, hc hi tra tm, pht minh, sn xut, ngh thut... ni chung l sinh hot.
Khng th lm c mt hot ng no na l cht mt phn con ngi, khi khng
cn lm c na nhng ng tc c bn : nh n, nh th, l ht ci sng.
S sng nh vy c tnh cch tuyt i ?
Nguyn ch ci sng m thi th hn khng! Ngi ta khinh con ngi gi o ti cm! Ngi
ta t nhin khng th chp nhn con ngi ch v ham sng m bm vo ngi khc c
ming n, khng cn lim s, khng cn t trng. Th gii ny du ch k n u vn cn
bit thn phc con ngi x k v tha, nhng v anh hng ca dn tc ca nhn loi.
Nh vy tt nhin l t vn L sng, ngha l xt iu g nn lm, iu g phi lm, iu

g ng lm. l thy xut hin mt chui cu hi lun lun ray rt ni lng con ngi. C
k khng dm t cu hi mt cch r rt v hn nht, v s b ko ra khi ci sng v
ngha ca h. C ngi ch t cu hi v lun lun vn hi. Bit t cu hi l c tnh ca
con ngi (th vt khng c). Nhng ch t cu hi m thi, khng trng, khng mun c
cu tr li th th ng hi na. i ng cng ch l ngng li trc s la chn cn bn : l
sng hay ngha cui cng ca i ngi. i ng cui cng ch c tnh cch ti t, ngh
s, v cng hng mt i! Khng tm hi, tm hi chiu l, khng tm hi cho n ni n
chn, n ci l sng ch thc, ci ngha ch thc, tc l cn trong bn m, trong o
nh, tc l khng yu mn, tc l h hng vi ci g ct thit nht ca con ngi - S THT.
Vy ng trc con ngi bn khon vi cu hi cui cng v vn mng, v ngha cn bn

ca i sng, Mc khi em n cho ta cu tr li ca Thin Cha. Nu con ngi t do
chp nhn cu tr li, t lng mnh nhn rng ci ngha ca i sng do Mc khi em n
l tht, l lm tha mn con ngi, con ngi ton din, v cn xa hn th na, xa v tn, ri
dn c sinh mng ly lm b quyt i mnh: Con ngi y s l con ngi TIN.
I. LI THIN CHA
Hai th ngn ng.

Vy Mc khi em n cu tr li v b quyt nhn sinh. Tr li gi thit dng li ni, ngn
ng : v d nhin, ngn ng l phng k ngi ta dng giao dch vi nhau theo kiu con
ngi ( th vt khng lm nh th ). By gi gia Thin Cha v ngi ta cng tng t nh
th, d nhin l khng phi nh ngi vi ngi ni vi nhau, nhng cng c tt c tc dng
chnh yu ca li ni : Thin Cha no ai bit c bao gi, nu nh chnh mnh ngi
khng ni ra mt cch no trc tin. Li ca Ngi l khi im nht thit phi i

trc mi lin lc tn gio gia ngi ta v chnh mnh Ngi.
Thin Cha ni vi ngi ta hai kiu, c lin quan vi nhau, nhng khc bit nhau :
Mt th ngn ng thin nhin, i lin vi to thnh, v mt th ngn ng siu nhin,
thuc gii n sng v cu chuc.
1. Thin Cha To Ha ng li vi ht mi ngi,

bt c thi no hay ni no. (Mc khi tin khi)
Ngn ng th nht ny, bt c ai ht lng yu mn s tht u nghe c. V tr to thnh

i vi con ngi khng ch l mt khu vc m ra cho ngi ta khm ph, v khut phc.
l mt du ch huyn diu, ngang qua n, Thin Cha To Ha h ng cho thy Ngi,
trong Ngi chng thc v chnh mnh Ngi (Cv14:15-17 17:24-29 Rm1:19-20).
Cng cn thuc v Thin Cha, nhng thm thy v gn mi ngi hn : Ting ni ca l
tr, v khi em v vic hng i sng sao cho phi chng, th cn c ting ni ca lng
tm. Lng tm khin con ngi c thc mnh c mt ng trn u trn c. Khi lm con
ngi nhn ra tuyt i v hng sinh mng v Tuyt i, Lng tm dn ngi ta mt cch
thc t v chnh ng l cng ch ca mnh. xt vy ri, nu ta coi n thc trng hin ti
ca loi ngi, ta phi nhn rng : Ting ca vn vt, ting ca lng tm, tc l hai cch
Thin Cha ni vi ngi ta , b nhiu iu tr ngi, lm bao ngi khng nghe c. M
c nghe i na, th cng b xuyn tc nhiu : Dung mo Thin Cha mng tng thy c
b bp mo cch, nh ta thy c trong lch s tn gio thi xa (coi Rm1:21-23).
Xt th, ta thy cn mt mc khi khc n ngn nga ci nguy c y. Nhng du bit Thin
Cha chc chn i na, thin nhin vn vt hay lng tm trc gic cng khng th no cho
ngi ta bit chnh lng Thin Cha : u t ca ti, t tng thm su nht ni lng ti,
nhng hoi bo v yu thng ni lng ti, ai no bit c, tr phi l ti nh lng th l ra
trong li tm phc, mun ngi khc thng chia i sng ring t ca ti.
2. Bi Thin Cha c mt ngn ng th hai,

lin kt vi vic thc hin nh ca Ngi. (Mc khi Kit gio)
mi ch thc l Li Thin Cha, li mc khi. Ngn ng ny, Thin Cha khng ni ra

cho mi ngi cch trc tip, nht lot nh nhau. Thin Cha k thc cho nhng pht-ngn-
nhn ca Ngi, v trao cho h trch nhim qung b cho k khc. Nhng pht-ngn-nhn l
ngi sng mt ni, mt thi, nn li Thin Cha cng thnh bin c lch s. ng khc
cho cc li y c c chng thc ng tin, Thin Cha cng lm nhng du km theo s
mng ca cc pht-ngn-nhn ca Ngi: Php l, thc hin li tin bo, nhng bin c c
ngha. Nhng iu ny tt nhin l cc bin c xy ra trong lch s. Hn th na, Thin Cha
khng mc khi bng cch trnh by mt h thng t tng huyn b su thm, nhng l
bng mt chui bin c khi u vi vic Abraham c ku gi v t chp nh l s
nghip c Ysu Kit, Li Thin Cha thnh xc phm (Yn1:14). Nh th ngn ng
th hai ny, Thin Cha thc hin v mt trt mc khi nh cu chuc ca Ngi :

Loi ngi c ku gi vo s sng ring ca Thin Cha, v mt trt Thin Cha to nn

nhng phng k nh loi ngi c t thu s sng siu phm y. Ngn ng th hai
ny by t tt c nhng g cn hm n trong ngn ng thin nhin, ngha ca to thnh, v
ting ni ca lng tm, phc hi li theo nh Thin Cha c gii t nhin m ti li
lm tn thng.
Dn ca Thin Cha
Vy Li Thin Cha, chnh l tn th siu nhin Mc khi em n cho chng ta. Nhng tn
th y, phi c ngi n nhn v gi ly ngang qua cc thi i. Tn th y cng phi c
gm suy, c sng trong mt mi trng thun li, trong khi v trc khi c cng b cho
ht mi ngi. V th nn Thin Cha chn mt nhm ngi, lm dn ring ca Ngi.
Do , th minh bch l iu m mc khi nhm n chnh l lin kt mi ngi vi nhau
bng lin lc h c c chnh mnh Ngi. iu ny ta thy c trong Cu c (Ys2:1-4
51:1-8 42:1-7, Za14:21 Tv93:97) v sau cng thy hin t trong Tn c (Rm3:21 ,
4:12).
Vy vic u kt li tt c Li Thin Cha trong Sch Thnh chnh l trnh thut lch s
ca mt dn sut hng my chc th k, mt nhn loi sng ng i t thi bn khai, hay
phi hn t hi mt m tin s ri ngoi ln trong lch s ca mt x hi nh - mt nhm
b lc lin minh vi nhau Sinai, t chc thnh nc vi avt, sau cng tr thnh mt
cng on Do-thi-gio. Nhng cha ht, mi trng thu hp ch l tm thi. Khi thi
bui mn, thi dn ng chm dt, th Cha Ysu khai mc ni chnh con ngi ca
Ngi Nc cnh chung ca Thin Cha, v dn Thin Cha bt tung mi ro ly bao bc
ring r mt dn, m ra cho mun dn, u kt dn ngoi vi Israel trong nhn loi mi
(Ep2:11-22 Kh7:1-12). Dn y, tc l Hi Thnh by gi, mt thc ti thuc mt gii khc
vi gii vn ha loi ngi. Nh Hi Thnh y (coi Lumen Gentium) Li Thin Cha v n
sng ca Cha Kit c em n cho mi ngi: n nhn ly chng Hi Thnh tuyn
v thng chia s sng ca Hi Thnh, mi ngi c th i vo s thng hip vi Thin
Cha, ngay t by gi v cho n mun i (1Yn1:3 Kh21:1-6 22-29).
Tin vo Li Cha (Hin ch Li Thin Cha, 5).
C nhn nhn Li Thin Cha nh trn, ngi ta mi hiu Tin l g. Tin u c phi l
nhn mt cch m qung mt m t tng khng sao t mnh kim im c, hay l mt
xc ng tnh cm trong l tr khng c vai tr no c. Nhiu ngi v tn ngng hiu
nh th. Nhng hiu nh vy qu l bp mo thi ca lng tin. Thc ra, tin l nhn
ly Li Thin Cha n cho mnh trong Cha Ysu Kit, hay ng hn, l mt s gp
g, gip mt Cha Ysu vi tt c con ngi ca mnh, v nh cng l mt s thng
chia s sng vi chnh Thin Cha. S gp g ch thn nh th khng phi l vic ca tr
khn m thi, nhng tt c con ngi dn mnh vo : L tr, mun, tnh cm. Ni chung l
lng ngi ta. Trong lin lc sng ng gia Thin Cha v ngi ta , tr khn c n
thnh soi sng v c bit nhng iu mi.

Li Thin Cha khng ch l mt li sung, gi ln nhng l thuyt, hay nhng tng tru
tng. Li Thin Cha vang ln trong lng ngi ta nhng ting vng su thm, ha nhp
vi ci l sng cui cng lm ngi ta khc khoi, v nhng iu c thc thing ling m Li
Thin Cha ni ra cho ngi ta chnh la nhng thc ti m ci su nht trong lng, ngi ta
c thng chia. S tht Cha Kit mc khi, Li Thin Cha, l nh sng cho i sng k
tin.
c th tin vng nhng iu mc khi hn cng c t iu kin : Ai khng sn lng

tin tt nhin khng th tin c. Bt c iu g ngn cn khng cho ngi ta c c
lin lc ch thn vi Cha Kit th cng l mt ngn tr cho lng tin. V vic tin ln u,
hay v vic gi lng tin, s ny vn tht : Khi lng tin khng ha thnh i sng, khi vic
n nhn li Cha ch lm bng tr khn, m khng m r trong lng mn thit thc vi
Cha Kit na, th c tin cng lm nguy c kh ho n ni, v c th tan bin na. Ch c
ai lm s tht th n vi s sng (Yn3:21). Nhng cng phi coi chng hiu sai, lin lc
ch thn vi Cha Kit khng th quan nim nh mt cuc thm giao n c. Cha Kit
vn hng hin din trong Hi Thnh, tc l Mnh mu nhim ca Ngi. Thuc v Cha Kit
ch tht ch nn s thc trong vic thng chia c tin ca Hi thnh, ni Li Thin Cha
c k thc v bo tn : Li Thin Cha y, chnh Hi Thnh phn pht v Li y tc l ci
ct ty ca sinh hot Hi Thnh.
II. LI THIN CHA V KINH THNH
KINH THNH TRONG TRUYN THNG SNG NG.
Duyt ngang qua lch s ca mc khi, ta thy c rng Li Thin Cha c mang i
trc tin khng phi nh Sch Thnh, m l nh on th Thin Cha chn sng v
loan bo, tc l truyn thng sng ng, ri sau mi c Sch Thnh, v Sch Thnh c ri,
th cng chnh on th dn Thin Cha mang theo. Bi vy cn phi c mt quan nim ch
xc v truyn thng. Bt c vo thi no, o ca dn Thin Cha chn vn trn cng mt
nn tng l Li Thin Cha, do cc k c linh ng tuyn chng, d l thi T ph, hay
thi Ms, d l thi cc Tin tri, hay thi cc Hin nhn, d l thi Cu c hay thi Tn
c. Vy trc khi c vit ra, Li ca Thin Cha c chuyn t ngi ny sang
ngi khc, th ny qua th h khc, bng mun vn cch : Ging dy bng ming, c hnh
cng khai nhng l nghi phng s, lp li cc kinh nguyn t tin li, cha m dy li cho
con ci, ng b thut chuyn cho con chu, n c gia truyn v phong tc x hi. Ch gii
ngy nay cho thy vai tr quan trng ca cc iu y. Tm mt li, sinh hot cng ng
ca dn Thin Cha chn l con ng th nht nh Li Thin Cha n cho ngi ta.
Trong sinh hot ca dn Cha y, Sch Thnh gi mt vai tr hin nhin. Nhng th no?
C phi l n mt giai on no , Sch Thnh thu lm tt c ni dung, v t , ln
hn v loi i ht cc phng tin chuyn t m truyn thng dng n trc kia hay
sao? Khng! Kinh Thnh khng lm gin on truyn thng sng ng, Kinh Thnh ch kt
tinh t yu t li mt cch c uy tn c bit v bn b. Vic Li Thin Cha kt thnh

chng c y ch bao qut mt phn no v li l mt vic nhn dp : t nh mt sch c

tnh cch h thng nht Cu c nh Th-lut-kinh cng khng phi l tt c L lut Ms,
cng nh Sch Tin Mng theo Thnh Marc cng khng phi l tt c Tin Mng v Cha
Ysu Kit. Nhng t khi Li Thin Cha thnh chng thnh c, Sch Thnh lin gi
mt vai tr bt h trong truyn thng.
Qu th, Kinh Thnh gip cho Truyn thng sng ng bt ni c vi chnh ngun ca
Truyn thng. iu y thy ngay trong Cu c ri. o Do thi sau lu y (t 587)
bt u tr thnh mt o da trn Sch : Li Thin Cha khng ch do truyn khu na :
Li y thnh ch vit trong Lut Ms, trong cc su tp sm ngn cc tin tri. Cng
on Do thi gp c Li Thin Cha nh th khi mi pht sinh. Nhng tt c sinh hot
ca Dn Thin Cha khng th ch c th l : Israel cn phi gii thch lun lun, tm
cch p dng cho hin ti, lm vang di li nhng m hng ty vo nhng vn thc tin
cp bch, hay ty vo lng o ca nhng phn t u t, nhng v thnh ca Israel. Lm th,
lun lun cng on tm ni Sch Thnh qui lut cho s trung kin vi Li Thin Cha.
Cng vy, trong Hi Thnh s khi, mt khi truyn thng ca cc Tng ngng t li
phn no trong th tch, th sch xut hin y lin nn qui lut cho c tin, cho i sng.
Khng phi l tt c ni dung ca Truyn thng c chp cha c trong Sch... Nhng
truyn thng sng ng t nay khng th c g ch thc do t cc Tng m li chng
chi vi th tch xut hin. Chnh bi xc tn rng ni cc th tch y truyn thng sng
ng mi bit c chnh mnh, nn vo th k th hai, tuy rng li sng ng ca Cha v
ca cc Tng cn c th bit c qua truyn khu, Hi Thnh lo thu li tt c cc th
tch tiu biu cho Truyn thng do cc tng , cho du cc th tch khng y v c
khi ch l my chng nht thi (th ring ca Thnh Phaol cho Philmn!). Trong khi
truyn thng sng ng vn tip tc. Truyn thng y s lun lun trng vo s ph gip ca
Thnh Thn s tht bo tn Li Thin Cha v hiu mt cch ch xc (Yn14:26). Chnh
cho Hi Thnh c phng tin gi nguyn vn tn khon Ngi k thc m Thin
Cha mun cho Li ca Ngi c ghi li bng giy mc, v c bo m, khng phi
bo m thng tnh ca mt ngi vit ra vi xc tn ca mnh, m vi s bo m ca
chnh Thin Cha. Sch Thnh l Li Thin Cha, v c nhng ngi Thin Cha linh
ng cho m vit ra.
VN THN HNG
Ci hng l mt ci g chng ta gp c ni nhng tc phm ngh thut - mt bi th, mt

bc ha. Ci hng lm cho nhng trc-tc khc hn mt bi ca ngi th th, mt bc
v ca ngi hc v. Ci hng qu l nh ngi ta ni mt n hu ca Tri, mt c
sng t nhin, mt nt c sc ca thng tr nhn loi.
Bn cc v nhn ngh thut, cng c nhng v nhn o c v tn gio : nhng ngi c

c n i vo ci huyn nhim ca tri t, lng nghe c ngn ng thin nhin ca Thin
Cha, vang di trong to thnh, trong lng tm. y cng l mt th hng.

Nhng by gi y Thin Cha mun chuyn t ti nhn loi mt tn th thuc mt cp trt

khc hn m ta gi l mc khi ca Ngi. Ngi khng phn t my tri, cho mi ngi
nghe mt trt. Nhng Ngi theo l li ng vi con ngi, mt con ngi trong x hi.
Ngi thi hnh nh ca Ngi ngang qua nhng ngi c thn hng. y khng cn
phi l thng tr hay thn ng v tn gio t nhin na, y l mt c sng do t Thin
Cha : n tin tri. Trong hot ng tin tri, phng th hot ng vn l nhng iu ta gp
thy ni loi ngi : Ni nng, vit lch, thi hnh nhng vic tng trng. Nhng tt c
nhng yu t y u l dng c trong tay Thin Cha. Chnh Thin Cha ng li vi ngi
ta ngang qua cc phng th y. Bi th o l ca Hi Thnh khi bn n c sng tin tri
ny, thng dng n quan nim dng c. Mt quan nim phi c ty luyn nhiu mi
xng hp vi n cao siu thn hng.
C l n y chng ta phi da vo mu nhim kh hiu hn na mi lng ra c phn

no ngha c sng thn hng. Ta c th ngh n vai tr ca nhn tnh Cha Ysu Kit,
Li Thin Cha thnh xc phm (Yn1:14). Nhn tnh y thc ch l dng c Con Thin
Cha lnh ly hon ton, ni vi ngi ta v thi hnh cng vic cu chuc. V nhng
ngi c thn hng, cng c g tng t nh vy, nhng d nhin l mt cp thp hn
nhiu. Thin Cha cng dng h nh nhng dng c trong tay Ngi thi hnh cng vic
ca Ngi ni trn th. Bao lu v chng no h cn cng tc vo vic y ca Thin Cha,
th hnh vi ca h, cng nh chng sch h vit u l nhng s thuc v Thin Cha v
mt trt cng l nhng s thuc v tnh loi ngi ca h, v hot ng ca h ht thy u
do t Thin Cha m c.
Ting dng c y, nh ni, phi c ty luyn mi c th dng c m hiu v n thn

hng. Ting dng c gi n mt ci g th ng nh ci ca, ci c chng hn. Tri li n
thn ng n lm cho mi quan nng ngi ta cng hot ng tng thm gp bi, v Thin
Cha dng n ngi ta m vn knh n con ngi ca h : Tr hiu, s t do, tnh tnh, tm
no, kiu ni,... ngha l tt c nhng g lm nn mt con ngi c o, mt c nhn c th.
n y, chng ta phi c ti nhng chng ca cc tin tri nh Amos, Hs, ci phn ng
trc thin triu ca Ysaya hay ca Yrmya.
T trc n y, chng ta ni chung v n thn hng tin tri. By gi, bn n n thn

hng Kinh Thnh. Chng ta ch gii hn vo mt phng th c dng : Hot ng vn
chng, khin cho Li ca Thin Cha thnh chng thnh c. n y ting dng c ni
trn kia cng phi c dng mt cch thn trng. Thn hng khng c ngha l tc gi cc
sch Kinh Thnh s tr thnh my ghi m, tt c ni dung c mc khi tng ch cho
h, hay l h vit tng cu, vit li nh th hc tr vit chnh t, nghe ting bi tri c
ti u vit ti - Thn hng khng phi chuyn my mc nh th.
Con ngi c thn hng vn lm ch mi quan nng hiu bit v t do ca mnh. ng

khc nhng ngi c thn hng khng nht thit l nhng nhn vt quan trng, c khi h
cng khng lun lun thc v n cao siu h c.

H c th l tin tri ln (Ysaya, Yrmya), nhng h cng c th l nhng th-li v danh,

nhng ngi sao lc cch ngn, chp thnh vnh. Chng ta bit g c v Marc, nu ng
khng son th I ca thnh Phr ! iu y khng h g. Thin Cha mun cc ngi y
vit li bng giy mc t tang chng lin can n Mc khi ca Ngi, n cng vic cu ri
ca Ngi, v h ghi li vi s bo m chc thc ca chnh mnh Ngi. V Cu c,
th nh li trong th Thnh Phr : Thn kh ca c Kit trong h... chng thc ngay
t trc v nhng s thng kh dnh cho c Kit, cng nhng phc vinh k theo
(1P1:11).
C Thnh Thn soi sng, du dt, Kinh Thnh d l thuc Cu c hay Tn c u

c thn hng. Bi m c gi l Sch Thnh, v cc sch y l do s hp tc gia
Thin Cha v ngi ta m hnh thnh. tng v cch din t u di li mt bn ng con
ngi c th. Nhng tt c hot ng vn chng lm nn th tch y din tin t u n
cui trong n thn hng, nn ni c rng trong cc th tch y, tt c u l ca Ngi v
tt c cng l ca Thin Cha.
S DUY NHT CA KINH THNH (Hin ch : Li Thin Cha, 16)
c vn chng Kinh Thnh chng khc g c nhng ng vn chng c xa. Phi k vai
st cnh, phi tr nn ng liu ng thi vi ngi xa, mi c th thm nh phi chng v
tc phm ca h. Cn nu nh t nhin, ngi c, c vi nhng hnh thc vn chng lu
hnh gia cc tc gi ng thi, th phi ni l sai phng php. Cc Sch thnh ni
chung c mc ch g? Mc ch xy dng sinh hot tn gio ca Dn Cha, nh ta thy
trong hai Giao c. Nh vy l mt th vn chng thc dng : hnh thc vn chng b
chi phi trc tin bi nhng cnh hung ny khc ca i sng cng on dn Cha. Cu
c vi nhng i hi ca cng on Israel, theo cc giai on din tin. Tn c vi nhng
hon cnh ca sinh hot Hi Thnh s khi : Rao ging, phng v, gio hun, minh gio, suy
t thn hc... Nhn n sinh hot ca Dn Cha, ta s nhn thy, gia cc sch tuy c nhiu
iu khc nhau , cn c nhng lin h mt thit, thm su hn l nhng sai bit v cc tnh
ca mi tc gi.
Trng tm ca cc sch, xt cho cng u l mt, cho du c mang nhng sc thi khc
nhau. T u ch cui, Kinh Thnh l chng ta cho nhng vic Thin Cha lm trong lch s
loi ngi : Ct thit l hai s kin : S kin Israel trong Cu c, vi tt c nhng bin c
xy ra di s hng dn ca li tin tri. V s kin Ysu Nazareth, vic Con Thin Cha
lm ngi, n hon tt mc khi v vic cu chuc bng hy sinh thc ti ca Ngi, ch
tn gio chung kt. Ni tm li : Li ha v s thnh tu.
c Sch Thnh theo nhn gii trn, ngi c s khm ph ra d dng tnh cch duy nht
thm su ca Kinh Thnh. Mun cho c tin c th i vo cc chiu ca mc khi v n
nhn ly Mc khi nh Thin Cha mun ban cho ta, ta phi bit coi Cu c nh
chng trnh gio hun dn ngi ta n vi Cha Kit, phi c kin nhn theo tng bc
ng tim tin qua tng th k trong o l, phi bit t nhng chng Cu c di nh

sng l Cha Kit. Hiu nh th, Kinh Thnh, Li Thin Cha, l giai on cui cng ca
quyn nng Thin Cha, hay Thnh Thn : sau khi gy to mt cng cuc ln lao c
Thin Cha v loi ngi tham d ct l dn n chp nh l s ging sinh cu chuc ca
Con Thin Cha, sau khi cho vang di, lm phen cng nhiu kiu , ting Thin Cha
Cha cho n li hiu triu cui cng ca ng Tha T (Hr1:1), th Thnh Thn cho k
thc tt c cc iu y trong mt cun sch, b ng ra cho ngi mi thi v mi ni.
Sch Thnh nh vy khng phi l mt su tp nhng chn l siu thi gian, m nn sch
gia truyn ca mt dn, dn vnh tn ca cc thnh, gia ph ca gia nh Thin Cha, h s
nh Thin Cha vn cn tip tc hot ng v ng Li vi con ci ca Ngi. Vy chnh
ci nh ca Thin Cha trong lch s lm cho nhng pho sch phc tp y nn mt
sch duy nht, di s hng dn ca tc gi ch thnh c nht.
TNH CCH A DIN CA KINH THNH
By gi xt n tnh cch nhn loi. Kha cnh ny ta ch vi gt ngay i nh gt mt s

phm thng. Kha cnh ny cng quan trng quan trng nh Ysu Nazareth thc s l
mt ngi gia bao nhiu ngi khc. Sch Thnh cng mang mt b mt sch ca loi
ngi nh cc sch khc. M xt theo lch s, th phi c n hai ngn nm, quyn sch
ny mi thnh hnh. L ng l ta phi gp c trong y du vt cc khc ng qua v
tm no nhn loi, c phn sa cha, nhng thc s c mc khi chu ly. Vn ha i
thay nhiu ti Palestine trong khong chng hai ngn nm y, v hu qu d nhin l nhng
cch t tng, cm xc, ni nng cng thay i nhiu. Israel thi Thm phn, ch khng
cn ni n thi T ph, so vi Israel thi sau Lu y, nh thy trong sch Yob, th cng
khc nh Israel thi Ezra hay Nhmya khc vi Hi Thnh thi cc Gio ph.
c Kinh Thnh m khng ngh v n vic i tn s v vn ha, iu chi phi lun

lun ngn ng, tt nhin hiu sai l thng. Mi chng, mi chuyn, c mt ngha ty
vo tm no ca thi trong chng y, truyn y c son ra, ty vo mi trng vn
ha, ni m chng y mun trnh by mc khi ca Thin Cha. Cch ni v Thin Cha
trong nhng truyn tng Cu tro ca Ng Kinh, cha ng mt thn hc chn chnh, khng
km g nhng sch mun thi tip xc vi vn minh Hy-lp nh sch Khn ngoan.
Nhng i ng c nhng i hi khc nhau. Bit th mi r l cng vic kho cu lch s
v ng phng c thi gip ch khng phi l t cho vic ch gii Kinh Thnh, vic kho
cu y soi rng mi trng, tng lp tng giai on, trong cc sch trong b Kinh Thnh
c vit ra, v c thch ng.
Vic thch ng y thy c ni cc kiu ni, kiu din t rt l khc bit gia cc sch. Vic
thch ng vn chng khng ch dn vo t kiu ni bng by, nhng hnh-dung-t, m
lan n c nhng th vn nh thi ph, truyn thut, tiu thuyt... Thin Cha khng cu n
vo th vn nht nh no mi ban thn hng. V t n, khng th vn no li l bt xng,
min l n c ch cho dn ca Cha, c th chuyn t mc khi Ngi mun ban cho nhn
loi.

VN LCH S
Thng ta gp l lun ny : Kinh Thnh l Li ca Thin Cha, vy th ch c th gp

trong nhng truyn c tht. L lun nh th khng xui vi nguyn l. V khi nhng
truyn ba hay t do khai thc tnh d kin lch s m c th din t c nhng t tng
thuc mt loi khc s hc, nh suy t hin nhn, ging gii o l, khch l tn c, th ti
sao tc gi Sch Thnh li khng th dng c? Mt tang chng l chnh Cha Ysu
dng v d. Chng ta c th p dng v sch Yob, mt sch dng mt truyn tch bnh
dn, hay sch Yna dng mt truyn thuyt v ngi c c cu mng. Khng l g m
ly lm chng, v gio hun cc sch y mun nu ln khng thuc v s hc. Thc ra cn
nhng n phc tp hn. Nhiu sch Kinh Thnh trnh by mt gii thch lch s theo nhn
gii tn gio, d nhin cc sch y mun trnh by mt lch s c thc : lch s ca Dn
Cha, lch s mc khi, thnh s. Nhng thut li lch s y, h dng nhiu th ti liu rt
khc nhau v gi tr, m h khng bnh lun trc khi thu nhn, nh cc s gia thi nay
phi lm trc khi trnh by mt thin s. Vy, nn nhn r l c nhiu cch ha li qu kh,
m khng phi l bp mo. Vy phi ni trng ra l c nhiu trnh thut ca Kinh Thnh, tuy
c nhm v mt i ng qu kh, nhng khng phi ht thy u thuc loi lch s nh
nhau. Bnh lun ngy nay cho thy lch s triu avt c mt chng nhn tin thut li.
Cn truyn Abraham c gi li trong nhng truyn tng bnh dn, thut i thut li qua
nhiu th k. Hai trnh thut y v avt v Abraham tt nhin khng th c mt s tnh nh
nhau. V n Tn c, chng ta cng phi ni nh vy : Nh hnh trnh ca Phaol (do mt
ngi ng hnh ghi s vic li) v tnh hnh Hi thnh Yrusalem trong nhng bui u
(ch cn lu li trong nhng truyn thng). Hay trnh thut v s v cng khai ca Cha (
c ghi li rt sm trong gio hun ca cc tng ) v nhng truyn v thiu thi ca Ngi
(thu lm c mun v sau) : cc chng y thc c nhm n qu kh c tht, nhng tt
nhin khng th ng mt tnh cch lch s.
Mun thm nh cho nhm nhng chng khc bit nh th, tt i hi mt tr no tinh t,
nhiu uyn chuyn v sc thi. Khng th vin l l Sch Thnh, m pht qua ci lng tri
thng tnh : Thnh thc nhn ly nhng lun cn bn ca ngn ng loi ngi. D nhin v
iu ny, khng phi mi ngi u c th v u phi kho cu n ni n chn. Nhng
iu cn thit l ai cng phi bit l c vn nh vy, nu mun c Sch Thnh mt cch
am tng. Sch Thnh thuc v mt vn ha qu kh, xa vi vi ngi thi nay, v hn
nhin l khng d g cho tr no ng thi. Cn phi ra khi tm no thng tnh sn c m
di theo kiu t tng ca ngi Do thi xa. C th l kh qu! Nhng t ra nh ta bit
c rng : Mc khi khng phi l l thuyt trn nhng chn l thin nhin, m l mt s
gp g vi Thin Cha trong lch s.
S tht ca Kinh Thnh
Trong vng 80 nm nay, cc nh thn hc loay hoay xung quanh vn Sch Thnh khng
sai lm. Cc ch th ca Gio v Hi Thnh lun can thip, nhng thc s cha c mt gii
quyt n tha. Nhn thy nh th, ta mi bit c rng Hin ch Li Thin Cha (s 11,

phn th hai cch ring) thc l im kt thc mt d vng cc nhc: Cng ng Vatican II
cho ta mt nguyn tc thn hc sng sa, vng chi, v cch hiu o l chn truyn v s
tht ca Kinh Thnh. Mun lng ra tm quan trng ca iu Cng ng ban b, ta cn phi
duyt qua li d vng ca vn .
1. Vn Sch Thnh khng sai lm

trc Cng ng Vatican II
Nguyn tc v s tht ca Kinh Thnh, i vi Do thi cng nh i vi Kit hu, l mt

iu tt nhin khi nhn Kinh Thnh l Li ca Thin Cha. Nhng c th ra phi hiu vn
lm sao? Ta phi ch ti thi cn i mi thy vn c t ra mt cch r rt, khi cc
khoa hc thc nghim v bnh lun lch s bnh trng.
Cuc tranh lun u tin v nguyn tc bng n nhn dp khoa hc v v tr khi xng. V
Galileo xt cho cng bt ngun t vic nh bc hc y nhn thy s mu thun gia v-
tr-lun Kinh Thnh (nhn li trong Ys10:12-13), v quan nim v-tr-lun nht-tm ca
Copernic. n th k XIX, nhng cuc tranh lun v vn khin cc nh minh gio ngh ra
nhiu gii php theo thuyt tng ph ging ha Kinh Thnh vi Khoa hc.
Thng ip Providentissimus (18 XI 1893) chm dt cc cuc tranh lun bng cch nhc li
theo thnh Augustin rng iu mc khi bn n l s cu ri nhn loi, ch khng phi
vic dy khoa hc thin nhin. Kinh Thnh ni n hin tng thin nhin theo dng b
ngoi ngi thng bit c.
Nhng cha ht, ng thi y mt i tng th hai xut hin lm ti cho mt cng
cuc tranh lun mi, ng lo ngi hn nhiu. Khi cng cuc khm ph v cc nn vn minh
c thi tin mnh, bnh lun lch s tr nn mt yu sch chnh ng. V do m ny ra s
cng kch gi tr lch s ca cc trnh thut Kinh Thnh trong c hai Giao c. Nu c sai
lm v im lch s no th lm sao cn nhn c tnh cch thn hng ca Kinh Thnh?!
Minh gio thi phi ng u vi vn nn, nhng li gii li khng c. Cc nh thn
hc tm phng g ri : C tc gi ph nhn thn hng (v do , ph nhn lun c tnh cch
v ng) cho nhng iu gi l obiter dicta (ni ngang qua, ch khng nhn) (Newman).
C nhng tc gi khc hn ch thn hng vo nhng ti thuc c tin v phong ha
(J.Didiot, c cha dHulst). C tc gi xng thuyt mc dn (F.Prat). Nhng sc ch
Lamentabili (3 VII 1907), Thng ip Pascendi (8 IX 1907) khng chp nhn cc kiu gii
quyt nh th v loi ra ngoi thuyt tn-phi v s tht tng i. Trong khi y ban
Kinh Thnh phn khng li nhng c thuyt phiu lu, hay c th p dng sai lc. Sau
Thng ip Spiritus Paraclitus/ Thn Kh i an(15 IX 1920) bi tr thuyt lch s theo
dng b ngoi.
Tch cc hn, thng ip Divino Afflante Spiritu (30 IX 1943) em li mt iu kh d

lm sng t vn : nghin cu th vn. Cng cuc bnh lun vn chng tin nhiu, cch
ring v nhng iu lin quan n lch s. Vy thng ip nhn cc tc gi Kinh Thnh dng

nhng kiu din t lu hnh ng thi h : khng th ni h sai lm khi nhng cch hnh
vn y ngi ta cng gp thy trong cc vn chng c thi ni khc. Vy bnh lun vn
chng chn chn c th loi i nhiu kh khn m thc khng thnh vn , tuy bit rng p
dng thc t vn t nh.
Sau thng ip Divino Affalante Spiritu, cc nh thn hc dn dn i n nhng gii quyt

kh quan hn. Cha P.Benoit tm cch nhn ra tm ca tnh cch v ng nh ba yu t :
- i tng chnh xc ca phn on.

- Tm qu quyt,
- nh trnh by s tht cho c gi chp nhn, ty vo th vn cc tc gi x dng.
N. Lohfink nhc li rng d sao th ngha ca cc chng Sch Thnh, nht l Cu c, phi
c thm nh chung cng ton b Kinh Thnh, v Mc khi ch kt thc trong Tn c. P.
Grelot t li ngay vn lp lun. Ting tnh cch v ng km theo hai khuyt im l :
- Kiu ni y trnh by di kha cnh tiu cc (khng sai lm) mt c im tch cc

ca Kinh Thnh.
- V qu lo bnh Kinh Thnh khi thy nhng ngi duy l cng kch v ru rao l h
khm ph ra nhng sai lm trong Sch Thnh, nn minh gio cng sa vo mt kiu
lp lun cht hp, m l ra phi bnh lun trc . Ci lp lun y, cch ring l quan
nim lch s chnh xc v lch s chn tht. gii quyt vn mt cch tch cc, P.
Grelot nhn vo hai nguyn tc cn bn :
1. Li Thin Cha c mc ch l thng bo cho ngi ta mc khi.

Xt cho cng th ch c mc khi v mt iu : Mu nhim cu ri thc hin trong Cha
Kit. Vy mc khi, cch ny hay cch khc, bao gi cng ni lin vi mu nhim cu ri.
Do , s tht ca Kinh Thnh c i tng chnh xc l mc khi v nh cu chuc ca
Thin Cha, c thc hin trong Cha Ysu Kit : Nu c thc ti thuc trn gian ny
c Thin Cha dy bng cch mc khi, th ch c dy di phng din c bit l mi
lin quan ca thc ti vi mu nhim cu ri.
2. ng khc, phi ch trng n tnh cch tim tin ca Mc khi.

S tht ton din, mc khi y , ch c thc hin trong s nghip v bn thn ca Cha
Ysu Kit. Ngi ta khng th tm trong Cu c mt s trn lnh v o l hay phong ha
ngang bng Tin Mng. V cng phi thm rng tuy s tht ca Tn c c ban tim
tng trong Cha Kit tt c, cc Tng cn phi tip nhn mt cch thc, ty vi tin
trin ca vic rao ging Tin Mng. Hi Thnh cng tip tc qung din v gii thch s tht
y trong truyn thng sng ng, di s hng dn ca Thn Kh s tht.
Tm li s tht ca mi on phi c t nhn trong lin lc vi ton th mc khi v chiu

theo tnh cch tim tin ca Mc khi.

S THT KINH THNH CHIU THEO HIN CH LI CHA.
By gi chng ta xt n phn Hin ch Li Thin Cha v s tht ca Kinh thnh. Khc

y th ny :Mt khi tt c nhng g cc tc gi c thn hng, hay l cc thnh trc
qu quyt, phi c coi l do Thnh thn qu quyt, nn phi tuyn b rng : Cc Sch
Kinh thnh dy mt cch chc thc, trung tn, khng sai lm, s tht m v phn ri
chng ta Thin Cha mun cho ghi li trong vn t Kinh Thnh. Bi th Tt c Sch
Thnh c thn hng v c ch cho vic ging dy, bin bc, tu chnh v o to trong
ng cng chnh, ng hu ngi ca Thin Cha c thnh ton, sung vo mi vic
lnh (2Tm3:16-17).
S THT V TNH CCH V NG
iu th nht ta nn ch l Cng ng thc s c ni n chuyn khng sai lm. Nhng

tnh cch y c nu ln theo kiu mt trng t, khng cn l chnh ch . Tnh cch y :
hng v mt qu quyt khc, qu quyt trc tip v chnh yu ca c khc, v phi da vo
qu quyt y m hiu tnh cch khng sai lm ny: l s tht m v phn ri chng ta,
Thin Cha mun cho ghi li trong vn t Kinh Thnh. Nn nh rng trong 3 bn tho
ca lc , mi n 1964, ngi ta vn cn gp ting inerrantia (tnh cch v-ng) lm
tiu cho c chng, hay c khc. (1) Vic thay i danh t nh th l mt tin b kh
quan. Khng cn bn trc tip n tnh cch v ng nhng khng phi l khng bn n.
Tnh cch tiu cc y khng phi l mi quan tm tin khi, li ca Cng ng mun thm
nh rng chng ta khng nn tm hn co nht li v qu s st cho s tht ca Kinh
Thnh, n ni phi c tm cch minh gio, mnh li hn l c th gy xc tn. Ta khng
nn t g b mnh vo lun iu ca i phng khch bc, bi l tm su m moi mc ra
nhng g trong Kinh Thnh c v mu thun vi khoa hc hay lch s. Khi y nh ch gii
cng gio, cng nh i phng s ng trn cng mt bnh din, tc l mt quan nim duy
nht v s tht, coi nh s chnh xc trong trnh thut lch s. Nhng ngay quan nim y by
gi cng b chnh cc s gia cng kch, n ch l l tng ca phng-php-lun v s-hc
vo cui th k 19, tc l thi m cc s gia mun tranh ua vi cc khoa hc vn vt, ch
khng nhn ra tnh cch c o ca s hc, nh mt khoa hc nhn loi.
2. S tht thuc gii phn ri
S tht coi nh s chnh xc trong khi tng trnh hay thut li bin c qu kh l mt quan
nim cht hp, v hon ton trn tc, xt nh th, ci my chp bng hay ghi m cn lm
vic c lc hn con ngi. V cng l iu ng trch trong lc th nht ca Hin
ch (trch trn) trong c ni : (Sch Thnh) loi hn v khc t mi s sai lc v bt c
1
Lc 1962 c khc ny : Ex ha divinae Inspirationis extensione ad omnia, directe et necessario sequitur
immunitabsoluta ab errore totius Sacrae Scripturae. Antiqua enim et nostanti Ecclesiae fide edocemur nefas omnino esse
concedere sacrum ipsum errasse scriptorem, cum divina Inspiratio per se ipsam tam necessario excludat errorem omnem
in qualibet re religiosa vel profana, quam necessarium est Deum, summam Veritatem, nullis omnino erroris auctorem
esse.
(Shema Constitutionis dogmaticae de Fontibus Revelationis 1962, Cap. II, 12).

iu g thuc v tn gio hay trn tc. Li mt s phn bit ng tic. Kinh Thnh c
thn hng. Lm sao li c th nhn l Thin Cha ban thn hng cho cc tc gi h vit
nhng iu ch l trn tc ? Vy bn vn hin ti ni minh bch rng s tht cha ng trong
Kinh Thnh ct thit l s tht v n cu ri, s tht m v phn ri chng ta Thin Cha
mun cho ghi li. Tm quan trng v thn hc ca mnh l : S tht m ta phi tm
trong Kinh Thnh l s tht v n cu ri, ch khng phi bt c s chnh xc no xt v
mt phm tc.
y cn phi hiu sao cho ng ca Hin ch, v trong lc s v tranh lun trn, vn
tnh cch v ng, chng ta thy Hi Thnh mun gt b mt gii quyt mun hn ch thn
hng v tnh cch v ng vo nhng iu thuc c tin v phong ha (res fidei et morum).
Mt s phn bit rt kh xc nh ri, m li cn gi thit thn hng ban ra vit c
nhng iu trn tc. Nhng ng sau vic phn bit y, cn c mt quan nim khim khuyt,
mt quan nim thun-l-tr v mc khi. Nh th Thin Cha ch mc khi bng cch thng
tri cho ngi ta nhng chn l. Quan nim y, nay hin ch Li Thin Cha cng
vt qu ri : Mc khi c hnh thnh nh s t hp s vic v li ni an kt mt thit
vi nhau (Chng I, 2). Vic phn tch nhng iu thuc c tin v phong ha trn l mt
s phn tch v ti, cho rng t c, khng nhm n ci dng su thm ca Tc gi
cui cng ca Sch Thnh l Thin Cha. Kiu ni hin ti ca Hin ch loi c s d
ngha c th c. Phi, khi ni n s tht thuc gii cu ri, tc cng c hn ch, nhng hn
ch ng vi mc ch cui cng ca Thin Cha khi Ngi ban mc khi cho ngi ta. Vy
s tht ca Sch Thnh c Thin Cha bo m hon ton, v ngi ta phi tm kim, tm
s tht xt v phng din mc khi nh cu ri ca Thin Cha, tc l Thnh s. Khng
phi l nhng s tht tn gio, m l s tht trong gii phn ri, s tht y c din
by trong ton b Kinh Thnh, v mi iu vit ra u hng v s tht y, vi nhng sc
thi khc nhau. Vy xt v phng din i tng ch xc y ca s tht, th khng c hn
ch v tng ti na. Xt theo nhn gii l nh ca Thin Cha khi ban thn hng ny,
mi s trong Sch Thnh u khng c cht g sai lm. V nim sai lm tt nhin tng
quan vi nim s tht. C hai u thuc cng mt bnh din, mt gii. Vy s sai lm
phi loi hn khi Sch Thnh cng l s sai lm khi dy v phn ri, ch khng nguyn
ch l thiu chnh xc v mt lch s. Vy mun ph phn v s tht hay s sai lm, Hin
ch dy c gi ca Kinh Thnh phi t mnh trn bnh din thn hc v tn gio, bnh
din ca mc khi v cu ri ca Thin Cha.
Khi nhn nh s tht ca Kinh Thnh theo Hin ch Li Thin Cha nh trn, ta thy
c rng s tht y khng cn dng theo ngha ca mt Trit l ring bit no, cch ring
khng cn phi l s tht theo ngha c sc ca quan nim Hilp. Theo quan nim ny :
ng s tht khi c s tng ph gia nim v s vt, ri chnh ci thc ti ca s vt nh
gii by ra cho tr khn. Theo kiu hiu duy tm th l khi nim ca s vt ca th gii
kh tng tch bit hn vi th gii hu hnh ca gic quan. V cui cng th gii kh tng
l gii thn linh. Theo tinh thn y thnh Grgori thnh Nyssa vit : S tht l chnh
Thin Cha. Cn v lch s, s tht s l bin c d vng bit c mt cch chnh xc v

thut li mt cch khch quan. l l tng ca s hc vo cui th k 19 : khch quan s

hc ly mu ni s khch quan ca cc khoa hc vt l.
Hin ch t tng, suy ngh theo quan nim s tht c trong chnh ngun mc khi. Quan
nim ny c trng tm l s trung tn ca Thin Cha i vi nh ca Ngi trn Israel
v trn nhn loi. T trng tm y lnh hi tt c lch trnh ca Mc khi, cc tc gi Sch
Thnh s dng ting s tht ni tng qut v mc khi ca Thin Cha : chnh l
nh ca Ngi (n10:21) : l mc khi v cc mu nhim (bi s tht hu nh ng
nht vi mu nhim) (Tb12:11 Kng6:22), l s khn ngoan (Tv25:5 26:3 86:11 Cn23:23
Gv12:10 Hc4:28), v mt khi mu nhim nh ca Thin Cha c mc khi, th iu
y cng phi tr nn lut sng cho ngi ta.
Trong Tn c cng vy : s tht ct thit vn l mc khi ca Thin Cha, nhng nay

c t by trong Cha Kit. Thnh Phaol dng ting s tht nh ng ngha vi Tin
Mng, tn th cu ri (Ep1:13). Trong cc th tch ca Yoan, s tht chnh l Li Thin
Cha, ng vi ngi ta nh Cha Ysu v cng hin din ni chnh mnh Ngi (Yn1:17).
Chnh Ngi tuyn b : Ta l ng, l s tht, l s sng (Yn14:6), Ngi l s tht,
khng phi theo ngha ca Hilp (h s hiu rng Ngi l thc ti tuyt i, chnh Thin
Cha, mt ngha cng thm thy v rt tht, nhng khng hn l chnh ngha Yoan nhm
n), m l theo ngha Kinh Thnh : Ni Ngi, con ngi Ysu, v mt trt cng l Con
Thin Cha y, xut hin, c mt y tt c mc khi, v th m Cha Ysu l ng
cho ta n vi Cha, v cng l ng ni Ngi, ta c s sng ca Cha. V nh vy s tht,
ni tm li, l Li Thin Cha, em n cho ngi ta nh Li thnh xc phm. S tht
chnh l mc khi ca Thin Cha v nh ca Ngi, v cui cng l mc khi v Ba Ngi
Thin Cha, mc khi y va l o l, va l qui lut cho i sng i vi nhng k tin.
S THT CU RI V NI DUNG TNG QUT CA KINH THNH
Khi nhn r nh cn bn, chnh xc ca mc khi, tc l s tht v n cu ri, ta phi

c thi no i vi cc phm vi ny khc m Sch Thnh c th ng chm n, v nh
lch s cu ri c thnh hnh c th trn gian.
- i tng chnh xc (s tht v phn ri) v cc phm vi ca tri thc

- D nhin l cc iu thuc c tin v phong ha l thnh phn ct thit ca s tht y
ri, nn chng ta s ni n nhng phm vi khc.
1. V trit l v siu hnh.
Sch Thnh khng h trnh by mt h thng t tng v s vt, theo kiu suy t tru tng,
nn v mt thun ty trit l y, Kinh Thnh khng c mt h thng kin to theo k thut
trit l.
Sch Thnh c nhng qu quyt, minh th hay hm n, v t thc ti hay gi tr siu gic
quan v nh vy c lin quan cch no n siu hnh : Thin Cha c nht hng sng - lin

lc gia Thin Cha v v tr l lin lc to thnh, nhn-sinh-quan, khng nhn thuyt nh

nguyn Nhng cc iu ny, tr khn t nhin vn c th bit c. Mc khi c ni n
l ni vi mi ngi, v nh chnh phn no nhng quan nim suy l lch lc, v nht l
ni cc quan nim y vi nh cu ri (Hin ch, s 6).
2. Xt v nhng iu thuc khoa hc vn vt
Cc thng ip t thi c L XIII lp li o l ca thnh Augustin v Tma, m ni

: Kinh Thnh khng dy g v c cu vt l ca s vt. Cc tc gi Kinh Thnh ni n tri
t nh kiu bnh dn, nh dng v gic quan thy c, theo thi bui ca cc ngi. Cc
biu tng y c th thay i vi thi gian, nhng chng h g n tn th ca Kinh Thnh.
Ha hon c t im mc khi ng chm n khu vc ca khoa hc, khi y khoa hc cng
nh Kinh Thnh phi c kho st chn chn trn nhng d kin ch thc ca vn . Pha
Kinh Thnh, ngi ta phi bnh lun k lng v vn chng v lch s, trc khi lp lun.
3/ V lch s.
Vn ny phc tp hn. Trn kia chng ta thy ch trng ca quan im duy-thc-

nghim b-ch bnh-lun s-hc vo th k 19, v hin nay vn cn thnh hnh. Nhng quan
im y khng nhn nhn c rng, lch s khng phi l mt i tng khoa hc nh bt
k s vt no. Khng k ti nhng hin tng bn ngoi, lch s c th kho cu ha li
mt cch chnh xc, th lch s cn phi tm cch t thu chnh ci kinh nghim nhn loi
lm cho bin c trong d vng c duy nht, c ngha - tc l nhng ng lc tm linh to
nn bin c. t thu , lch s mi gi c l chn tht. Ch-th-tnh ca ngi xa l
thnh phn chnh hiu ca s tht khch quan lch s. Mun t thu , cn phi rt t nh,
tm l v am hiu. Vy v phng din ny, khng th ln ln lch s chnh xc vi lch s
chn tht.
Gio hun ca Sch Thnh khng th dng dng vi lch s. Nh ta thy Hin ch ni th
no v mc khi : c hnh thnh nh s t hp s vic v li ni an kt mt thit vi
nhau. Mc khi khng em v nhng chn l tru tng, nhng em v mt s kin : s
thc hin n cu ri ngang qua mt lch s, m chp nh l Cha Kit. Nhng nu ngang
qua mt lch s, m chp nh l Cha Kit, m nu mun hi ly iu chnh Thin Cha
mun thng bo cho ta (Hin ch, 12) trong bin c lch s, ta phi cng vi Kinh Thnh
chim nghim cc bin c di phng din thnh s, tc l dn tm lc vo chnh nhng
lin lc gia Thin Cha v loi ngi, nhn thy c ngang qua mt tnh cnh no ca
Dn Cha. Cc bin c khi y c ngha nh cng vic ca Thin Cha trong thi gian ( l
k cng ca Thin Cha : magnalia Dei, Cv2:11). l thc ti khch quan, thuc gii
siu nhin, m thnh s lun lun nhm n lm sao t thu.
Nh th th r l s vic nguyn l s vic mt thy tai nghe khng quan h bng mi

tng quan ca s vic vi mu nhim cu ri, tc l ngha ca s vic.

Nh th kinh nghim m gic quan thy c s vic l mt chuyn, kinh nghim ca lng
tin lm Dn Cha thy s vic l mt chuyn khc. Tm li gio hun ca cc tc gi Sch
Thnh em v lch s nh mt mu nhim, iu chng ta thy Hin ch nhn n : S tht
thuc v n cu ri.
3.1. Tnh cch tim-tin ca Mc khi
S tht v phn ri ng chm trc tin n nhng iu thuc c tin v phong ha. y th
m chnh trong nhng phm vi ny m chng ta gp thy khuyt im, thiu st, nht l
trong Cu c. n y ta phi chn thnh nhn nh v tnh cch tim-tin ca Mc khi.
Sch Thnh l sch ni n mt cng cuc gio dc. Vic mc khi mu nhim cu chuc
cng ty vo thi gian m tin. Hin ch ni : Bi phi c v gii thch Kinh Thnh nh
cng mt Thnh Thn soi sng, nh chnh khi Kinh Thnh c chp ra, nn mun hi c
mt cch tng tn ngha ca bn vn th phi cn thn ch nhiu vo ni dung v tnh
cch duy nht ca ton b Kinh Thnh (Hin ch, 12). Ton b Kinh Thnh, s duy nht
ca Kinh Thnh, l cng vic o to ca Thin Cha dn ngi ta tng bc mt ti
con ng gp bit Cha Kit v s sng trong Ngi. Bi m phi xt n o l c tin
v li dy v phong ha.
3.1.1 V phng din tn l (coi Hin ch, 16)
Khng c mt on vn no Cu c trnh by o l hon b v mt khon no ca c

tin. Cc chng y ht thy u phi c di nh sng l Cha Kit, mi lnh hi c tm
chnh xc. Cc chng qu c ni n nhng iu tch cc, quan h cho lng tin, nhng
cc chng y cng di li nhng iu m m, cha bit r, hay dng nhng kiu ni khim
khuyt, qu th s, nhng kiu ni m chng ta phi ch s nghip Cha Kit mi lng ra
c ngha chn thc ca chng. Vy s tht ca cc chng y khng c tnh cch tuyt
i v mi phng din. S tht y va tm vi nh sng Thin Cha ban cho cc tc gi,
thch ng vi tnh cnh hin thc ca cng on dn Cha thi ngi, cng vi vai tr nht
thi cc ngi c Thin Cha y thc cho trong chng trnh o to trng nin ca
Thin Cha.
3.1.2 V phng din phong ha
Chng ta cng phi ni nh trn, Mc khi v nh thun khit ca Thin Cha trn ngi
ta ch c t by vi vic Cha Kit xut hin, v n Thnh Thn vi tt c mnh lc i
mi ca Ngi ngi ta c th sng hon ton theo Thin Cha, cng ch nn s thc vi
n cu ri thc hin trong Cha Kit. Trc , nhng gii lut ca Kinh Thnh nhiu khi
km theo nhng s khim khuyt, v s l lm ca lng ngi ta (Mt19,8). V Cha Ysu
s nh chnh lm trn L lut v cc tin tri (Mt5:17-19). Ni dung tch cc ca cc
chng Cu c y phi da vo Li Cha Kit nh tiu chun mi c th thm nh mt
cch nhm vi mc khi ton din.

Vy th r s tht ca Sch Thnh phi c t nhn trong ni dung v tnh cch duy
nht ca ton b Kinh Thnh. Nn thn hc Kinh Thnh ct thit lm theo phng php
lch s : Theo trnh t din tin ca Mc khi m truy tm xem cc tng, cc quan nim
lm ch trong Kinh Thnh, ny n lm sao sut c hai giao c, t c s cho tn l
v lun l mc khi.
3.2 C tnh ca mi th tch
Hin ch ni : V bi v trong Kinh Thnh, Thin Cha nh ngi ta ni v ni theo

kiu ngi ta, nn mun hi ly iu chnh Thin Cha mun thng bo cho ta, nh ch
gii Kinh Thnh phi truy tm xem Thnh-trc thc s c ni g, xem Thin Cha mun
t by iu g ngang qua li l ca h. ny ra c ca Thnh-trc, th cch ring phi
xt n cc loi vn. S tht c trnh by v din t nhiu cch khc nhau trong cc bn
vn lch s, ty kiu, hoc tin tri, hoc thi ph, hay l th vn no khc. Do m nh ch
gii phi tm cho ra ci ngha m trong nhng hon cnh nht nh no , ph hp vi thi
i v vn ha ca tng ngi, cc thnh-trc mun din t v din t thc s bng
loi vn lu hnh ng thi ca h. Qu th, mun lnh hi c mt cch phi chng iu
tc gi Kinh Thnh mun qu quyt ni vn th, th phi dng tm vo nhng cch
thc h vn c v tnh cm, ni nng, trn thut, nhng kiu thnh hnh vo thi ca Thnh
trc, cng nh nhng cch thc ngi thi thng dng trong li giao dch tip xc vi
nhau (Hin ch, 12).
Nhng nguyn tc hin ch ni y, khng ai ph nhn c. Nhng c hai iu kh khn :

vic s dng huyn thoi trong Kinh Thnh, v nhng ci c sc ca loi vn lch s Kinh
Thnh.
3.2.1 V huyn thoi
C hai cch hiu. Theo mt cch hiu th huyn thoi l mt o l, trong nhng iu c
trong v tr v x hi (t sm st ma gi, tinh t, v.v n gian nh th tc, quc gia)
c thn ha, trong lch s khi-thy ca cc thn nn mu tin trng siu vit cho mi
kinh nghim ca loi ngi. Nhng theo mt cch hiu khc th huyn thoi ch l mt hnh
thc vn chng trong ngi ta ni v thn linh bng hnh nh tng trng, trong mi
lin lc gia thn linh v ngi ta c trnh by trong mt hot cnh sng ng.
Chiu theo quan nim ca Kinh Thnh v Thin Cha v v Thnh s, th ng nhin Kinh
Thnh khng th c huyn thoi theo kiu th nht. Cc vn kin ca Gio v cng khai ca
Hi Thnh cng phn khng huyn thoi theo ngha y. Theo ngha th hai, th khng th
ph nhn c l Kinh Thnh dng bao nhiu kiu ni bng by, kiu nh ngi ta- ad
hominem trnh by hot ng ca Thin Cha (chng to thnh th hai, Kn2-3, nhan
nhn nhng hnh nh y), hay din t nhng phn ng ca Thin Cha (nng gin, phn
ghen, hi tic) ly li nhng hnh nh huyn thoi Tiu thi xa ni n vic to
thnh (Tv74:12-15 89:10-11 104:1tt), t nhng vic thn hin (Tv18:8-16 Tv29). Cc

nhn chng hc v s gia v cc tn gio hin tm cch thm nh mt cch tch cc hn cc

huyn thoi thi xa. H t mnh trong nhn gii th hai ny, i vo kinh nghim v tm
l ca thi c khai mo cho vn ha m ngi thi nay vn cn hng th. Vy phng
din th hai ny khng c g nht thit l mu thun vi s tht ca Kinh Thnh. Nhng d
sao phi trnh s lm dng ting huyn thoi, n ni cho l huyn thoi bt c kiu ni
bng by no v Thin Cha, ri kt thc l ph nhn mi s can thip siu phm ca Thin
Cha vo trn gian, vo lch s loi ngi, v nh th l ph chnh s tht ca Kinh
Thnh, l s can thip cu ri loi ngi trong lch s.
3.2.2 Vn loi vn lch s
Chng ta thy trn kia, cc tc gi trnh thut lch s di phng din no. By gi cn
phi nhn mt cch thc t n nhng phng tin h x dng trnh by d vng trong
Thin Cha can thip. Nhng phng tin , nh Hin ch ni, l nhng phng tin
ph hp vi thi i v vn ha ca tng ngi.
Vy tht phi l nu ta mun ph phn cc tc gi y theo quan nim hin ti v s hc. Bit
bao nhiu kiu ngi ta dng don li qu kh nhn loi, hay ni ging, dn tc.
Truyn k v anh hng ca ghi li bao k c c thc thi xa, tuy rng khc hn k s do mt
chng nhn tin. Trong khong cch gia hai kiu trnh by lch s y, cn bao nhiu kiu
vn ni gia : Truyn suy nguyn, s dy i, lch s lun .
Vy khng th tin quyt m ni Kinh Thnh nht thit phi khc t loi no. Mun r,
phi bnh lun xem thc s cc tc gi vit th no v lch s. Cn v gio hun ca h
ng theo s tht ca Kinh Thnh, th ch cn bit h mun cho c gi ci nhn no trn s
kin m h mun vch ra ngha tn gio. Mun th th phi bnh lun vn chng m nhn
nhn nhng c l hnh vn h s dng. Hc Kinh Thnh - Cu c ln Tn c - chng
ta s ng chm lun n vn ny. Khng th c tiu chun p dng c mt cch my
mc. Trong mi trng hp, phi xt xem chng c c trnh by lm sao, k c xa
t trong hnh thc vn chng no.
Tht nh Hin ch ni : hn trong Kinh Thnh, s tht v s thnh thin ca Thin Cha
hng c bo tn, nhng thc ra trong , thy l by s n nhng diu k ca s
khn ngoan hng c, ng hu ta c hc bit lng t hu khn t ca Thin Cha v cch
Ngi un ging la li trong khi quan phng v lo lng cho tnh loi ngi chng ta. Qu
vy, nhng li ca Thin Cha, din ra bng ting loi ngi, th mc lt ta nh ngn
ng ca loi ngi, cng mt th nh xa Li hng c ca Cha, mt khi chu ly xc
phm yu ui ca loi ngi, th cng nn ging hn ngi ta. (Hin ch, 13).
III. KINH THNH TRONG HI THNH
Vn ny chia lm hai :
- Mi lin quan gia Kinh Thnh v Hi thnh

- Kinh Thnh l g trong sinh hot ca Hi thnh.
Hin ch bn n vn th nht trong chng II, v vn th hai trong chng VI.
1. MI TNG QUAN KINH THNH - HI THNH. (Hin ch, II)
Nu vn ny ln tt nhin l ni n vn chuyn giao mc khi, m l tt c cng trnh

cu ri ca Thin Cha, gy to nn mi lin lc gia Thin Cha v ngi ta nh phi c
theo nh Thin Cha, th vic chuyn giao khng th da trn mt kiu nh ngi ta
chuyn tri thc, khoa hc bng trng hc. Vy vic chuyn giao cng l thnh phn ca
cng trnh cu ri, cn bn vnh tn l chnh s v ca Cha Kit v s v ca Thnh Thn.
Vic chuyn giao y bao gm truyn thng lin can n mc khi ca cc tng cng nh
ca thi sau cc tng . Hai truyn thng y lin kt cht ch vi nhau, n ni bao gi Hi
Thnh cng c chi phi bi ngun gc ca mnh l cc Tng . Chnh trong vic chuyn
giao mc khi nh cc Tng , bng Li rao ging, gng lnh v nh ch, m Kinh
Thnh c mt vai tr, Kinh Thnh khng th tch ri mt bn i vi vic chuyn giao
mc khi. Tri li Kinh Thnh l mt thnh phn chnh yu.
Truyn thng
Trong cc vn kin Hi Thnh, th y l ln u ta thy Truyn thng c t trc Kinh

Thnh. Trong cc bn vn lc 1962 v 1963, Kinh Thnh v Truyn thng cn c ni
n nh th Truyn thng l mt ngun b tc cho Kinh Thnh.
ngha ca vic thay i ny khng ch l nhn nh theo lch s, ngha l Truyn thng
c trc Kinh Thnh. C nh vy tht, nhng iu cn bn hn: Mc khi m Truyn thng
chuyn giao i khng ch l mt t gio iu, m l mt s sng xy dng trn s thit lp
ca Thin Cha cho mt cng on sng ng, da trn chnh s mng cc Tng lnh
ni Cha Kit, ng truyn cho cc tng rao ging cho mi ngi Tin Mng ca
Ngi, nh ngun mch mi s tht sinh n cu v ca mt qui lut i sng, cng c
quyn thng ban cho ngi ta cc n trch thn thing. Nhng nh vy, Truyn thng bao
qut hn Kinh Thnh v gm c Kinh Thnh :
- Nh truyn thng m Hi Thnh nhn bit y Qui in Sch Thnh, v hiu Kinh
Thnh cn k hn, v cng nh Truyn thng, Kinh thnh khng ngt pht huy hiu
lc.
- Truyn thng bao gm tt c nhng iu cc Tng truyn li khin Dn Cha
c th sng mt i thnh thin v c tin c bi b tng thm.
- Nh Truyn thng Hi Thnh qua o l, i sng, v phng v hng lu tn v
chuyn i cho mi th i, tt c ci chn tng ca mnh, tt c nhng iu mnh tin.
Vy Truyn thng em v ton din i sng Kit hu v c nhiu tc dng, tng
ng vi sinh hot c th. Trong Truyn thng y, Kinh Thnh c mt a v c bit l
Li sng ng ca Thin Cha, c ghi li mt ln tn ti mi, l li rao ging

ca cc Tng c c nh, v v th m Kinh Thnh trn v chi phi Hi

Thnh v Truyn thng ca Hi Thnh.
Truyn thng sng ng.
Cn mt c sc mi v quan nim Truyn thng trong Hin ch, nu so vi cc vn kin

Cng ng Trent v Vatican I : y l Truyn thng khng cn c t nh iu bt di
bt dch, nhng l mt chuyn lun pht trin : Truyn thng do t cc Tng y vn
tin trin lun trong Hi Thnh di sc ph tr ca Thnh Thn. Qu th, vic lnh hi v
cc thc ti cng nh v li l truyn li, c tng thm nh nhng k tin chim ngm, truy
tm. Nhng k hng gi cc iu y m suy gm trong lng h, nh s thu hiu thm su v
nhng thc ti thing ling, h c diu cm. Cng nh nh li rao ging ca nhng k
trong nhim v gim mc th tng truyn, cng c mt c sng xc thc v chn l.
Truyn thng v pht trin kt khi cht ch n ni khng nhng c th ni l s bit

Truyn thng c tin trin, m c Truyn thng na cng tin trin. D nhin ni th c
th hiu v vic cc tn iu c suy din m tin thm, nhng c iu quan h hn : tc l
s thch ng khng ngng ca Truyn thng vi mi thi, v Truyn thng chnh l s
chuyn giao v trnh by Mc khi ca Thin Cha trong lch s, khin mc khi thc s l
Li Thin Cha cho mi thi i.
Truyn thng, Kinh Thnh v Gio v.
Trong Hin ch, khng cn thy vic ng nht gia Truyn thng v Gio v na. V
Gio v khng trn li Thin Cha, nhng l ph t. Chnh trong Truyn thng m Gio
v thi hnh trch nhim ca mnh l phn on mt cch c uy tn cng khai, m v th m
cu thc lng tm tn hu. Gio v lnh o trong s tht m vn lin kt cht ch vi ton
th dn Cha.
Trong Hin ch, Truyn thng khng ng nht vi Hi Thnh lch s v tt c cc truyn
thng ca Hi Thnh. V th Hin ch khng ni n truyn thng s nhiu, m lun lun
truyn thng s n! Truyn thng s n y c xc nh ranh gii l iu cc Tng
truyn li, tt c nhng g khin Dn Cha c th sng mt i thnh thin v c tin
c bi b tng thm. Hi Thnh hng lu tn v chuyn i cho mi thi i, tt c ci
chn tng ca mnh, tt c nhng iu mnh tin. Chn tng ca mnh, m Hi Thnh
chuyn i, phi hiu ch xc l tt c nhng iu lm cho Hi Thnh l Hi Thnh ch
danh, Hi Thnh ca c tin. Khi lin kt Truyn thng vi tin trin, ngi ta khng c
quyn t di tiu Truyn thng bt c s pht trin no, nhng duy ch c s pht trin
trong Hi Thnh lun lun vn ti s tht vin mn ca Thin Cha.
Nhng ly tiu chun no m phn on trn nhng Truyn thng ny khc. V theo bn cht
ca Hi Thnh, Hi Thnh chuyn i Thnh-truyn. iu chng ta thy c l nhng
truyn thng ny khc. Cc truyn thng y thuc chnh Thnh truyn, hay l nhng thnh

qu nht thi m lch s em li cho Hi Thnh? Mun ng p vi nhu cu phi c tiu

chun thm nh, Hin ch nu ln tnh cch lin i ca tt c Dn thnh Cha Thnh
truyn v Thnh Kinh lm nn ci vn thing ling duy nht v Li Thin Cha c k
thc cho Hi Thnh. Bm sit vo , ton th Dn thnh on kt vi cc ng chn chin,
lun lun chuyn cn vi gio hun ca cc Tng v s hip thng, vi vic b bnh cng
kinh nguyn, khin cho trong mi nm gi, thc hnh, v tuyn xng c tin chn truyn, c
c s tm-ng--hip phi thng gia hng ch o v cc gio dn.
on Hin ch nu tiu chun : Vic gii thch mt cch xc thc li Thin Cha ghi
chp, hay truyn li c k thc cho Gio v sng ng ca Hi Thnh. Nh vy, Gio
v thi hnh nhim v trong s hip nht vi tt c cng on c tin v st sng chm nghe,
cn th gi gn v trung tn ph din Li y v Gio v khng trn Li Thin Cha, nhng
l ph t, ch c dy iu truyn li.
* Kinh Thnh trong sinh hot ca Hi Thnh
Vi on ny, thc s Hin ch mi lt c tranh lun ny ra t khi c phong tro Th

phn. Hin ch c c mt ging ni xc ng hng v tinh thn hp nht Kit gio v
mc v. Chng ny c anh em Th phn ch hn c, v khng cn cm thy i ngi.
Thi ca chng ta trc Sch Thnh cng nh trc Thnh truyn, l suy phc v knh
tn, nh ng l phi c khi ng trc Li Thin Cha. Cc gio ph, cng nh sch
Gng phc di theo sau (IV,2) khng ngi t Kinh Thnh song song vi Mnh Thnh
Cha. Kinh Thnh l qui lut ca c tin, vng li cho ngi mi thi ting cc Tin tri v
c ging ni ca Cha Kit. Tn th ca Hi Thnh u hng cm t ni : Kinh Thnh
nh vy l mt mnh lc cho tm hn, ngun sui cho s sng thing ling. (Hin ch s
21). V nhng li ch ln lao nh th, Kinh Thnh t m ra cho Dn Cha hng nh.
Chnh v th m trong Hi Thnh phi c nhng bn dch. T nhng ngy u, Kit gio
nhn bn dch Hilp, gi l bn By-mi, bn dch m ngy nay nhiu nh ch gii nhn
l c thn hng. Bn ny qu khng ch l mt bn dch. Bn By-mi nhiu khi cn l
mt gii thch Lut c, v nh th lm tin trin thm mc khi khi mc khi phi lan n
mt vn ha khc.
Hi Thnh thi sau cn nhn nhiu bn dch khc, thuc phng ng hay phng Ty,
cch ring bn La-tinh gi l bn Ph thng (Vulgata). Bn ny c dng lm bn cng
khai lu i trong Hi Thnh La tinh. Hin ti, cng ngy cng cn phi c nhng bn dch
khc thuc mi th ting trn th gii. V hoi bo ca Hi Thnh l mi dn tc u c
nhng bn dch hay v da trn nguyn vn. Cng ng cng cao vic cng tc vi anh
em Kit hu ngoi Cng gio, c c mt bn dch dng chung (Hin ch s 22).
C vn bn Kinh Thnh ri, cn phi lo sao cho tn hu i su vo Li Thin Cha. Bi

cn phi hc hi k hn gio hun ca Kinh Thnh, km vi vic hc cc Gio ph, tc l
nhng ng gii thch trong truyn thng c tin.

Cng phi ni n phng v, ni Hi Thnh cng b v lm cho Li Thin Cha nn hin ti

cho i tn hu. Cng vic y trc tin l nhim v ca cc nh ch gii, hc hi theo
hng i ca Hi Thnh. Cng ng c nhng li khch l, v tn thng nhng nh ch
gii thng thi, b li nhng bun ti ca h trc kia phi lm vic trong mt bu kh
nghi k (Hin ch s 23).
Ri Hin ch cp n cc mi trng sinh hot ca Hi Thnh, trong Kinh Thnh phi

c ngng m, tra kho : Thn hc nh Kinh Thnh v Truyn thng m c canh tn
i mi lun, Kinh Thnh l hn ca khoa Thn hc, cng nh ca gio l, ging thuyt,
nht l ging gii trong phng v. T nay khng cn c xy ra ci nn Thn hc v Kinh
Thnh tch ri, hay i chi na (Hin ch s 24).
Mun cho vin tng cao p y c thnh s, th cn thit l mi ngi, linh mc, ngi
dy gio l, phi chuyn cn vi lectio divina, tc l c v suy gm Thnh Kinh km vi
cu nguyn. Nhng ngi c nhim v gio hun v o l ch c th chuyn li Li Thin
Cha mt cc xng ng, mt khi Kinh Thnh lp y lng tr h. Ri Hin ch hiu triu
ton th tn hu, nht l cc tu s nam n, phi chuyn cn c Kinh Thnh, hoc nghe trong
cc l nghi phng v, hoc c ring. Vic c Kinh thnh y cn phi c tip tc v o
su hn trong nhng bui hi hc Kinh Thnh. C th mi trnh c iu thnh
Hirnym than trch nhng k ng thi Ngi : Khng bit Kinh Thnh l khng bit
Cha Kit.
Sau cng c li nhn nh cc gim mc, nhng v chn chin trong Hi Thnh lo vic c v
n lot nhng bn dch trung tn, c ch thch, c bit cc bn dch Tn c v nht l cc
sch Tin Mng. Lm sao cho c c nhng bn dch thch ng cho ngi ngoi Cng gio
(Hin ch s 25).

QUI IN - CANON
Trong Israel, ri trong Hi Thnh thi cc Tng , c nhng th tch c su tp li

thnh mt Qui in, tc l nhng vn th c ly lm qui lut cho c tin v i sng, bi
gi li Li mc khi ca Thin Cha. l nhng sch c gi l :
CU C : ngha l nhng sch thuc giao c c.

TN C : ngha l nhng sch thuc giao c mi.
Nhng v Cu c chng ta phi ni n hai qui in :
Qui in Hipri (cc sch vit bng ting Hipri)

Qui in Hilp (cc sch hoc dch, hoc vit bng ting Hilp).
Hin ch Li Thin Cha ch nhc li c tin c v Qui in. V trong cc chng III n
V, Hin ch ni n Sch Thnh ni chung, ri n Cu c v Tn c, ni dung v gi tr
ca cc sch y.
y ch xin bn s lc v vn ny. Trng cy rng nhng chi tit y gip ch i
phn nhng ai mi bt u tm hiu Kinh Thnh. (Cc chng trn kia c th c nhng iu
khc mc phn no. Nhng ai cha quen bit vn dnh li nghin ngm v sau).
I. CU C THEO TING HIPRI.
Vn kin th nht cho chng ta mt s lc k cc sch bng ting Hipri l Li ta ca sch

Hun ca, do tay dch gi (vit vo nm 132 trc k nguyn) : L lut, cc tin tri v cc
th trc khc k theo, chuyn li cho ta bit bao iu ln lao. Kiu k Sch Thnh
nh vy vn cn hin hnh gia ngi Dothi. V Tn c cng dng mt kiu k s nh
th (Lc24:44, nhng thay v cc th-trc khc th ni n sch tiu biu l Thnh vnh).
1. L LUT ( NG KINH)
u s cc sch Cu c ta thy c Torah, ting Hipri ny c ngha l L lut. Mun cho

ng ngha hn th phi dch l Gio iu, v cc sch y khng ch c lut m cn gm bao
nhiu iu khc vi mc ch dy d. Cc sch y c gi l Ng kinh (nm kinh in)
theo kiu ni Hilp : Pentateuchos ( nm cun). Nm cun sch l :
Kinh Khi nguyn (Kn) (Genesis, Gense)

Kinh Xut hnh (Xh) (Exodus, Exode)
Kinh Lvi (Lv) (Leviticus, Lvitique)
Kinh Dn s (Ds) (Numeri, Nombres)
Kinh Th lut (Tl ) (Deuteronomium, Deutronome)

V thi Cha Ysu v cc Tng , cc sch ny c uy tn ti cao i vi o Do thi. Trong

o Do thi, sau khi n th b ph (nm 70 sau K nguyn) cho n ngy nay, cc sch vn
gi a v cao hn cc Sch Thnh khc.
Cc vn kin xa, ngay c Tn c (coi Mc12:19 Mt 8:4 Cv3:22 Rm9:15 10:5 2C3:15...),
u ni chung l sch Ms. Kiu ni ny ch l mt kiu ni sn c v c l, khng phi
mt qu quyt xc nh tc gi. V khng th no Ms vit hay c cho th k vit tt
c. C lm du cho thy cc lut k trong , xut hin v nhiu thi bui khc nhau, v
khng th dung ha c vi nhau.
(Xin an c mt th d : Lut v bn th v ni t t. C lut dy ch c xy t n bng

nguyn c tng, khng c o c. Lut khc dy lm t n bng ng. C lut dy
c xy bn th bt c u, lut khc li dy ch c mt ni t t duy nht (coi Xh20:24-
26 27:1-8 Tl 12:11). C lm iu lp i lp li. Mt th d : Thp gii c ni n hai ln,
di hai hnh thc chng khc nhau bao nhiu (Xh20:1-17 v Tl 5:6-22).
By gi kho st n cch hnh vn v t ng, ta thy nm sch ny kt thnh mt bi

nhng on rt khc nhau (C th so snh truyn To thnh trong on Khi nguyn 1 v
Kn2). Cc hc gi thng nhn c bn ging vn khc nhau, c an kt li mt cch
tinh vi (Bn ging vn l :
- Ging vn Yahvt (v dng Danh Yahv ngay t u)

- Ging vn Elohit (v thng dng Danh Thin Cha l Elohim)
- Ging vn Th lut (tt c kinh Th lut)
- Ging vn t t.
Cn nhc tt c nhng iu quan st c trong khi c Ng kinh, v i chiu vi lch s

ca Israel, ngi ta rt ra kt lut ny : Ng kinh l mt b su tp : Lut l c, ging thuyt
din t c, trnh thut c thuc nhng giai on lch s khc nhau, t Ms cho n th k
th 4 hay th 5 trc k nguyn.
(nh vy, Ms nh mt mi gii mc khi v Giao c, lp lut v t t v php lut, l

khi im cho mt truyn thng c tnh cch qui lut, k thc cho hng t t. Hng t t vun
trng vn y lm cho truyn thng tin trin v cc nh ch x hi v tn gio, cng v o
c. Cng vic y c c kt tng on hay tng chng ln, trong nhng th tch tiu
biu nh Li Thin Cha cho Israel. Su tp y trong cc bn vn c u li, hnh
nh c lin lc vi s mng ca Ezra (Ezra 7:14 25-26, Nhmya 8).
Trong cc sch y, ta thy ha ln vi nhau nm yu t vn chng ny :

- Mt ci nhn tng qut trn nhn loi, c l kh bi quan, nhng cng ni ln mt hy
vng ha hn cho mi ngi (cch ring Khi nguyn on I n XI).
- Nhng k c lch s v vic thin c ca cc T ph, v vic Israel ra khi Aicp. l
hai hi quan trng nht cho thin triu Israel c lm Dn chn.

- Nhng khc trnh thut di dng hn cho thy thin triu y din tin, thng thm.
Nhng k c rt cu tro c nhn ngang qua mt kinh nghim tn gio ko di n
mui hay mi hai th k. Chnh ni y m ta phi p dng quan nim truyn thng tin
trin mi mong hiu c ngha ca thnh s.
- Ri n nhng su tp lut l v sinh hot cng cng ca Israel v v l bi t t. Cc
lut ny ln hi xut hin, t thi Ms (li 1225) cho n thi n th ti lp sau
Lu y (t th k th 6 n th k th 4).
- Nhng bi din t hay ging thuyt khuyn nh dn nm gi lut lt v ni ln hu qu
thng pht ty theo thi ca Dn i vi Giao c.
2. CC TIN TRI.
Tin tri trong Qui in ting Hipri c ngha rng. l nhng v c thn hng hot
ng lnh o Dn v cu Dn khi tai ny ha khc, l nhng k em li cho Israel
Li Thin Cha, nh chnh Ms lm xa (Tl.18:15-2 ). Bi , nhng k c v h, vic
h lm, li h ni, cng dn d c ghi li trong th tch. Nhng sch v l do y xut
hin cng c mt uy tn nh uy tn li rao ging ca cc v c i vi ngi ng thi ca
cc ngi. Theo nhn gii y m c cu thnh nhng su tp lch s mnh danh l :
CC TIN TRI TIN :
- Sch Yshua (Ys) ni n vic Israel chim t ha di quyn lnh o ca Ysua.

- Sch Thm phn (Thp) (Judices, Juges) ni thi Israel Canaan t Ysua cho n khi
lp vng quyn.
- Hai Sch Samuel (1-2) (Samuel) ni n vai tr ca Samuel khi lp vng quyn, v
truyn Saul v avt.
- Hai Sch Cc Vua (1-2V) (Reges, Rois) thut li truyn Salmn, truyn cc vua dng
h avt Yua, v cc vua Israel (ting ny gii hn trong Nc Bc gm 10 b tc.)
Trong lot sch ny, loi vn lch s cng ngy cng ng ngha hn. Sch Cc Vua c
t chc theo trnh t nin biu, v i chiu nhn vt v bin c ca hai nc Yua v Israel.
Ri n nhng nhn vt m ta thng danh cho bit hiu Tin tri. Cn ngi Do thi li gi
l :
CC TIN TRI HU :
- Ysaya (Ys), Yrmya (Yr), Ezkiel (Ez).

- 12 tin tri nh :
Hs (Hs), Yel (Y), Amos (Am), Abya (Ab), Yna (Yn), Mica (Mi), Nahum (Na),
Habacuc (Ha), Sphnya (So), Haggai (Hag), Zakarya (Za), Malaki (Ma).
Loi sch ny cu tro, phn nhiu da trn nhng k c ng thi ca nhn vt
chnh, nhng nhiu khi phi nhn l c tay ngi thi sau son thm hay nhun chnh.
C nhng su tp sm ngn cn b ng mi lu sau thi cc tin tri.

Loi sch Tin tri tin v hu i vi o Do thi cng c tnh cch Qui in, lm qui lut
cho o, nhng khng ct thit bng Torah (Ng kinh). Vo thi Cha Ysu, nhng nhm
nh b Sac v ngi Samarie vn khng cng nhn cc sch y lm qui lut cho o
Yahv. Cn Tn c li rt thng ni n : L lut v Tin tri (Mt5:12 11:13 Lc16:16
Yn1:45 Cv13:15...) v nhn l c uy tn nh nhau.
3. CC TRC TC.
Loi sch ny mun thi hn v phc tp hn. Kinh thnh bng ting Hipri k th t nh
sau:
- Thnh vnh (Tv) (Psalmi, Psaumes), Nhng bn kinh ht n th.
- Yob (Yb), suy v phc ha v lnh d.
- Cch ngn (Cn) (Proverbia, Proverbes), Nhng chm ngn ca cc hin nhn Israel.
- Ruth, mt truyn o c -ci hiu ca Ruth, mt nng du - lm cho b nn b t
ca hong tc Yua (Truyn ny thng c t sau sch Thm phn theo Kinh Thnh
Hilp).
- Diu ca (Dc) (Cantica canticorum, Cantiques des cantiques), Nhng bi th tnh c
chuyn ngha ht ln ni hn hoan ca Israel v Thin Cha Israel th c ti ng.
- Ging vin, hay Qohelet (Gv) (Ecclesiaste/s/) : Suy t trn s i.
- Aica (Ai) (Lamentationes, Lamentations) (thng sp sau sch Yrmya, theo Kinh
Thnh Hilp).
- Esther (Es), Truyn in hnh v vic Israel thot nn.
- aniel (n), C nhng ti ny : suy t v lch s, khch l nhng ngi phi chu
kh v o Do thi nm 165 trc K nguyn, li tin tri v Nc Thin Cha n.
(Kinh Thnh Hipri t aniel vo lot Th-trc, v xut hin mun. Cn Kinh Thnh Hilp
t aniel vo lot cc tin tri v ni dung. Qu thc sch ny c gio hun quan trng v
Msia (Con Ngi) v v s k cht sng li).
- Ezra v Nhmya (Er, N), Bn iu trn ca hai nh ci cch o Do thi vo th k
th 5 v s v ca h, cng nhng h s lin h.
- K s (1-2Ks) (Paralipomena, les Chroniques), Tot lc lch s t khi thy nhn
loi cho n cui thi cc Vua. (K thy, ba sch K s, Ezra v Nhmya l mt ton th
duy nht, c l do cng mt son gi).
Lot sch ny lu ngy khng c xc nh minh bch. Li nm 90 sau K nguyn Hi

ng Do thi ti Jamnia, gm nhng lut s Bit phi, c thi chng i vi b Essni v
Kit gio, n nh Qui in Hipri : Mt s cng khai gm c 24 sch (hay 22 nu lit
sch Ruth chung vi sch Thm phn, v Aica vi sch Yrmya).
II. CU C THEO TING HILP
T th k th 3 trc K nguyn c mt bang Do-kiu ng o Alexandria (Alexandre

i lp thnh ny, nm 331). Do-kiu y chuyn qua ting Hilp tc l ting ca
cc Vua Ptlm chim ng ton ci Aicp t Alexandre tr i. V nh th chng bao

lu phi cn n mt bn dch Kinh Thnh. Cng nhng sch c trong Qui in Hipri, ngi
Do thi y em theo t sch khc, v to nn mt Qui in mi mnh danh l Bn By
mi (mt tng-truyn cho rng chnh vua Ptlm II (285-246) mi 70 (hay 72) c
rabbi chuyn Torah qua ting Hilp). Kit gio lan rng trong th gii Hilp. Kit gio lan
rng trong th gii Hilp nhn bn dch ny. v t cui th k th I bn By mi ch cn
lu tn trong Kit gio.
Ta gp thy s ghi y nhng sch ny trong Hi Thnh La-tinh trc ht. S cu tro
nht ln n th k th 3, v s c tnh cch cng khai c thit lp trong Cng ng
thnh Hippona, Phi chu nm 393. S ny ngi ta cn gp thy trong cc th tch ca
cc c Gio Hong Innocent I (401-417) v Gelasius (492-496).
Kinh Thnh Hilp gm c tt c Kinh thnh Hipri. Ngoi ra cn thm nhng sch ny trong
loi th-trc :
- 2 truyn o c : Tobia (Tb)

Yuita (Yt)
- 2 sch lch s : I-II Macab (1-2M)
- 2 sch Khn ngoan : Sch Khn ngoan (ca Salmn)
(Kng) (Leber Sapientiae, Le Livre de la Sagesse).
Hun ca (Hc) (Ecclesiasticus, Ecclsiastique (Siracide)
- Mt sch son theo tinh thn Yrmya v gn cho th k ca Yrmya l Baruc,
- Nhng b tc cho cc sch Esther v aniel.
Ngoi ra cc th bn v s xa li cn km thm nhng sch khc na (nh sch Hnc).

Nhng sch ny sau b loi ra. Nh th, ta thy c l gii hn Kinh Thnh Hilp c mt
thi cn bt nh.
Cc sch Kinh Thnh Hilp khng c trong Kinh thnh Hipri, c gi l Qui in th
(Deutrocanoniques). Nhng ngoi tr nhng phn b tc ca sch Esther, Baruc 4:5-5:9,
v sch Khn ngoan, th tt c cc sch Qui-in-th khc u c nguyn vn Hipri hay
Aram. Sch th 2 Macab ch l mt bn tot yu, thch nghi sch ca Yasn ngi Kyrn
(2M2:19-30) ra ting Hilp. Thnh thong ngi ta cn tm ra c nhng di tch ca nguyn
vn, hoc trong cc vn kin Qumran (Tobia, Hun ca), hay l Masaa (Hun ca), hoc
Ghniza ti Cair (Hun ca).
Trong Hi Thnh cng c mt thi ny ra khuynh hng mun hn ch Qui in vo Kinh

Thnh Hipri. Thnh Hironym chung varitas hebraica - xc thc ni bn Hipri - cng
ng nh th trong cng vic nghin cu khoa hc ca ngi. Khuynh hng ny gip
loi ra khi Qui in nhng sch mo nhp mun thi, hay nhng quyn trng vi
nhng sch c trong Qui in, hay l gi tr chng c bao nhiu. Tuy vy, khng phi
tt c Hi Thnh u chp nhn khuynh hng ny. Hi Thnh vn gi Qui in Hilp.
V ngay c thnh Hironym cng dch nhng sch khng c trong Kinh Thnh bng ting

Hipri. Nhn lc dch sch Tbia, ngi vit : Ti nh lng khng ng vi Bit phi
phc v cc Gim mc (2). Hin nay trong Kit gio, ch c Th phn mi loi ngoi Qui
in nhng sch khng c trong Kinh Thnh Hipri. Thi y hn l khng ng vi
truyn thng ca Hi Thnh t nhng ngy u.
Bi Truyn thng Hi Thnh xa, k tha cch x s ca cc thnh Tng , tm

trong bn By mi kiu din t thn hc cn bn, y nhn trong c s tin trin v
o l so vi nguyn vn Hipri, v dng tt c cc sch Kinh Thnh Hilp, coi nh vn
bn c thn hng, c gi tr lm qui lut v mc khi, nn hin nay nhiu tc gi nhn
bn dch By mi cng l sch c thn hng, tuy Hi Thnh cha tuyn b cng khai
v nhiu ngi khc vn cn coi nh mt vn tranh lun.
QUI IN TN C
Mt vn kin bng ting Latinh, vit vo li cui th k II gi li mt s cc sch Tn c

- mnh danh l Qui in Muratori - (tn nh bc hc khm ph ra v n hnh Qui in ny
nm 1740). S tuy khim khuyt v mt khc, cng cho thy cch chia cc sch Tn c
nh ta vn c ngy nay :
- Bn sch Tin mng

- Cng v cc Tng
- Cc th ca thnh Phaol, c 13 th.
- Cc th chung, (c coi nh th vit chung cho c Hi thnh. Chng ta c 7 th, Qui
in Muratori ch bit c 3 th ca Yua v 2 th ca Yoan).
- Khi huyn ca Yoan.
Mi n nm 367, nh mt bc th ca thnh Athanasi, chng ta mi c c mt s y

. S y c c li nhiu ln v c nhiu Cng ng y nhn. Trong my th k u,
chng ta thy : Sch Khi huyn, th cho tn hu Hipri, v th ny th khc trong s 7 th
chung, b cng kch hay khng c cng nhn, quyn ni ny, quyn ni khc. Kh khn
chnh l v khng ai bit chc chn tc gi ca nhng vn kin y l ai? Thi xa, vn tc
gi c mt tm quan trng c bit trong vic xc nh tnh cch Qui in cho mt cun
sch. Nhng sau cng, thm nh v gi tr ca cc th tch i vi c tin, th cch x s
ca Hi Thnh s l tiu chun cui cng, v chnh cch x s y thanh ton mi mi
hoi nghi.
1. CC SCH TIN MNG.
Trong vi hng m mun nu ln tt c nhng nt c sc ca mi Tin mng th tht l kh.

Nhng cng nn lu tm n cc sch y hn nhng sch khc, ng nh Hin ch Li
Thin Cha ni : Ai li khng bit trong tt c Kinh Thnh, ngay c Kinh Thnh Tn c,
2
Coi Hi ng Do thi ti Jamnia trong ngi Do thi, phn nhiu l Bit phi, xc nh qui in Hipri ch c 24 sch,
cn loi i nhng sch khc. Trong s b loi c sch Tbia.

cc sch Tin Mng, mt cch ch ng, gi phn u hng, bi l cc sch y l tang

chng c bit v i sng v o l ca Li Nhp th, Cu Cha ca ta. (Hin ch, s
18).
TIN MNG MARC.
Tin Mng Marc ngn nht, v theo cc nh bnh lun ngy nay, Tin Mng Marc l sch
Tin Mng cu tro nht, vit vo khong t lu trc khi n th Yrusalem b ph, nm 70.
Marc chn la mt s trnh thut v l li ca Cha vi mc ch l loan bo Tin Mng
khi mi tip xc ln u (Bnh lun ni : Marc don li Kerygma tin khi, cn cc Tin
mng khc c tc dng gio hun cng on hn). Cha Ysu hin t nh ng ton
thng mi quyn php qu ma (Mc1:13...), ng tha ti v cha lnh cc th tt bnh
(Mc2:12...). Ngi thc l Con Thin Cha (Mc15:39) v ton thng s cht. l nhng
li tin khi ca Tin Mng (nh ta c thy trong cc bi ging Cng v).
Marc - truyn thng gi l thng ngn ca Phr - thc vng li ting ni ca mt chng
nhn tin, hn nhin, t ngun, v Tin Mng Cha Ysu rao ging : Nc Thin Cha
(Mc1:15), ln ln dn dn (cc v d : Mc4), cc mn i loan bo (Mc6:7-13), sau cng
Nc s thng (Mc13), mnh dn dn mnh vo , tc l s sng i i (Mc10:17-27
12:18-27).
Marc ch trnh by i ba ln gio hun lun l v o c. Duy c iu rn yu mn l

c cao (Mc12:28-34).
TIN MNG MATTHU.
B khuyt cho chnh iu Marc cn lng chng. Gio hun c cao, bn cnh vic
lm chng v Tin mng. Nc Tri c thnh lp ni cng on nhng k tin, Hi
Thnh (c c mt din t v Hi Thnh, Mt18). Sinh hot phc v Nc Tri phi c
sng nghim chnh cho n ngy phn xt.
Cc gio hun ca Cha c xp t li theo ti. Bi ging trn ni l mt on rt sng

sa v b cc. Matthu c tnh cch mt k lc, am tng Kinh Thnh Cu c. Truyn
thng ni Tin mng Matthu c vit cho ngi Do thi. iu y, ta cng c th hi ra
c trong bn vn. Nh , Hi Thnh hp th c c s khn ngoan thc tin ca cc
Rabbi.
Nh c nhiu li ca Cha, li thm li hnh vn d di, t ng minh bch, iu vn iu

ha, ging ni nghim trang, nn Tin Mng Matthu c qu chung c bit trong Hi
Thnh xa kia. Ch gii Tin Mng thi Gio ph u hng v Matthu.
Tin mng Matth c l ch thnh hnh c vo li nm 80.

TIN MNG LUCA.
Thut li tn th Tin mng gn ging nh Marc, v chuyn li gio hun o c tng t

nh Matthu. c sc ca Luca ni phng php trnh by v kiu vn v m ngi thi
nay c th a thch. Ngi vit cho mt tn hu hc thc, nhng mun tm hiu hn na. Theo
Luca th cch ti ho lm chng v Cha Kit, l thut li mt cch xc ng iu cc
chng nhn i trc ni (Lc1:1-3). V Luca ra cng tham kho c th k ra r rt c
nin biu (Lc3:1).
Nhng on Marc v Matthu su tp v li ca Cha, nh Bi ging trn ni, hay cc v

d, th Luca c tch ring ra. Nh vy, chng ta c th bit c cc su tp k c v li
ca Cha c thnh hnh qua nhng giai on no.
Luca son tc c vn v. Nhng nhiu khi l ra ngun vn s dng bng nhng kiu ni
Aram hay bnh dn, v cng nn , Luca thng c un nn vn theo kiu trc thut ca
Bn dch Cu c Hilp. Mt vi khi cng t son li ti liu sn c, nhng mt cch t nh.
So vi Matthu v Marc, th c sc ca Luca, l lm ni bt dung mo nhn hin ca
Cha, ng tip n nhng k ngho hn, v ti li, lm cho nhng ngi ng thi phi
pht lng. Nhng Luca cng gi li t li rt nghim khc (Lc6:24-26 16:19-31).
Tin Mng Luca c son vo khong sau nm 70 n 80. Tuy mun, nhng sch ca Luca
thc l vn kin qu bu hng dn ta tm hiu nhng kha cnh rt cu tro ca li rao ging
tin khi, cng vi sch Cng v l pho th ca b sch bin son v nhng thi u ca
Hi Thnh.
Tin Mng Luca nhm n ci tinh thn ng trc Tin Mng, hn l nhm n cng on
phi sng ton th lm sao. Sch p ng cho cng vic tham kho uyn thm m cng rt
hp dn v phong ph i vi nhng ai mun suy nim ring t.
TIN MNG YOAN.
Trc ht vn l chng t cho s nghip Cha Ysu, Con Thin Cha, nh ba Tin Mng
trn. Trong c bn trnh thut, cc php l Cha lm l du ngi ta thy m nhn bit
vic can thip cu ri ca Thin Cha (Yn1:14 20:30-31). Nhng c iu khc khi chng ta
c v so snh c bn trnh thut vi nhau : Ba Tin mng trn, xc tn kia c sng, c
din t ra bng nhng trnh thut dung d, hot bt, cn trong Tin mng Yoan, xc tn ha
thnh suy t v din t ra bng nhng din t (Yn2:18 4:48...)
Mu nhim Con Thin Cha c qu quyt, nhng cng c suy ngm mt cch thm
thy. Trong Li ta, ta c chnh li ca tc gi. M trong cc din t ca Tin Mng, ta cng
c cng mt iu vn. Vy ! Chnh Yoan suy ngm v li ca Cha Ysu, v khm ph ra
s hip thng su thm gia Thin Cha v Con ca Ngi.

Trong Tin Mng, ha him Yoan mi ni n Nc Thin Cha. Yoan thu trit ci su
thm bn trong ca Nc Thin Cha, l s sng. Chnh cc thc ti ny l iu c
Yoan din t t u ch cui trong Tin Mng ca Ngi (Yn1:4 20:31).
Du vy Tin Mng Yoan khng phi l mt chng suy lun, siu lch s. Yoan gi li
cho ta nhng chi tit lch s, m ta khng gp c trong cc Tin Mng khc : Th d nh
nhng ln Cha Ysu ln Yrusalem v hot ng . V cn nhng chi tit khc rt
c bit, ch c th do t mt nhn chng nhn tin, ngi mn Cha Ysu yu mn.
Nhng sc thi c o ca Tin Mng Yoan tiu biu cho mt nhn vt tri trang v i
sng bn trong su thm, v mt mi trng t tng, tc l t tng tru tng. Tin Mng
Yoan v th m c thn hc suy lun ngng m, v nhng ngi chim nghim qu
chung cch ring.
Tin Mng Yoan c vit vo cui th k th nht.
2. TH TCH CC TNG
2.1 CNG V CC TNG . (Cv) (Acta Apostolorum, Actes Aptres).
Sch ny thuc loi lch s, theo kiu cc s gia thi xa vit. Thnh Luca su tp cc
truyn tng cu tro nht v cc Gio hi Phng ng (cch ring Yrusalem v Antiokia)
(Cv 1-15), ri thut li nhng k c c trc tip v Phaol v cc bn ng hnh cho n lc
Phaol ti Rma (Cv 6-28). V sch kt thc vi vic Phaol b giam lng Rma v lm
chng v Cha Kit ni Kinh quc ngoi o.
Nh sch Cng v chng ta cm chng c vic khuch trng Hi Thnh trong thi ny.
V nh nhng lc thut ca Cng v, cc th ca thnh Phaol mi c th sp li c
theo th t thi gian. Trong Qui in, cc th y c sp theo th t di ngn.
2.2 CC TH.
c vit theo mt lon vn rt uyn chuyn : Nh th t thng c, cc th thnh Phaol

pha ln tin tc, d nh, li thn thit, gii p cho nhng vn tn hu gi n. Nhng
thng thnh Phaol din gii t tng ca Ngi k hn v c khi li c c mt thin gio l
uyn thm. Nhng th nh vy, chc tc gi c vit, ngi ta chuyn xa hn l mt
Gio hi a phng.
- Trong thi truyn gio ti Corinth Hilp (nm 51-52), thnh Phaol vit 2 th
cho tn hu Thsalonik (1-2Th).
- Trong khong gn 3 nm phs ti Tiu (nm 54-57), ln lt vit ra :
+ Th I gi tn hu Corinth (1C)
+ Th gi tn hu Galat (Ga)
+ (c l) Th gi tn hu Philip (Ph).

- Trong khi ngang qua Maknia, thnh Phaol vit :

+ Th 2 gi tn hu Corinth (2C) v khi n Corinth, ngi gi mt th quan
trng, trc thut mt cch kho lo, v o l khi ngun trong th Galat nay
c t thut rch ri :
+ Th gi tn hu Rma (Rm) (nm 58) (nm 60-62).
- Trong thi cm c Rma, thnh Phaol vit :
+ Th gi Philmn (Phm), th ny ngn nht v ring t nht.
+ Th gi tn hu Cols (Co) (Xa thng t: Th gi tn hu Philip (Ph)
Cc th ny c mnh danh l Ngc trung th (th vit trong t).
- Sau khi c tha bng (nm 62), thnh Phaol li i truyn gio nhiu ni. Cng cuc
truyn gio ny tin hnh nh th no, khng c trnh thut no ni li. Theo nh
ngi ta vn ngh, th ngi vit :
+Th 1 gi Timth (1Tm)
+Th gi Tit (Tt).
Ri sau cng ngi li b b t, v hnh nh ngi khng trng thot khi n cht, l
tnh cnh chng ta gp trong :
+ Th 2 gi Timth (2Tm)
C ba th ny c nhiu im tng ng. C th l mt thng ip v vic t chc cc Gio

hi c chm vo. Bi tnh cch mc v , m ba th ny c danh l Mc th
(nhng th bn v mc v).
- Vi 13 th ca thnh Phaol y, ngi ta thng k : Th gi tn hu Hipri (Hr). y

l mt thin lun v cng vic cu chuc ca Cha Kit theo hnh bng Ngy l n
ti vi vic Thng t vo ni Cu thnh. Kh m bit ai vit th ny (c ngi
ngh n Apol, Cv18:24-28), v vit nhn hon cnh no.
2.3 CC TH CHUNG
By th ny cng c tnh cch i ng nh th gi tn hu Hipri (c l tr ra th 2Yn v

3Yn). Th t trong Qui in l th t th di trc, th ngn sau.
- Th ca Yacb (Yc), tranh lun v tc gi, nhng chc chn l do mt ngi Kit hu
gc Do thi. Th tch c tnh cch mt tiu lun v o c lun l.
- Th I ca Phr (1P) vit vo thi thnh Phr Rma, trc khi chu t o. Th chu
nh hng o l ca Phaol, nhng di li nhng truyn thng c Phr lm i din. Th
ni r l c son ra do tay Silvan. Silvan l bn ng hnh truyn gio ca Phaol
(Cv15:40 1-2Th1:1) nn khng l g l th vng li o l ca Phaol.
- Th II ca Phr (2P). Ni l ca Phr, ch thc ra - phi ni c l th ny l vn kin

mun thi nht ca Tn c (c tc gi xung mi u th k th 2). Cng vi th ny phi
ni n :

Th ca Yua (Y).
Hai th ny ly uy tn ca hai v tng ni li o l Kit gio cch tng qut, nhn v

lc o bnh trng. Th 2P da trn th ca Yua, v th m c nhng on di trng
nhau.
- Ba th ca Yoan (1-2-3Yn) : Hnh vn v o l cho thy ba th do chnh tay vit ra

Li ta Tin Mng th t v nhiu on trong cc din t trong Tin mng. Mt nhn vt
li lc, chnh v Tng Yoan, nhng hnh nh xung quanh c c mt nhm mn cng
tham d vo cng vic.
Cui Qui in Tn c, c sch Khi huyn ca Yoan. Sch ny khc hn cc sch Tn c

trn. Sch dng rt nhiu hnh nh ly t Cu c, nht l sch aniel v zkiel. Ngay
t thi xa, cc hc gi Kit gio hoi nghi v tc gi, khng tin l Yoan tc gi Khi
huyn l chnh Yoan Tng . Cn hon cnh trong sch c son ra, c ngang qua
ta cng c th bit c - Sch chc c vit trong vng Tiu , v theo truyn thng t
thnh Irn, th sch c vit trong thi k cm o quan trng th nht, di thi hong
omitian (81-96).
Ngang qua nhng hnh nh tng trng c khi phin toi, ngi c phi bit nhn ra lng
tin khng nao nng vo cuc ton thng cng tn ca ng cht v sng li. Chin con
chu t st cm tt c b quyt lch s tng trng ni sch c by n.
CU C
Mun trnh by Cu c mt cch vn tt l iu kh. Hin ch Li Thin Cha ni s lc

v Thnh s Cu c, nhng quan tm nhiu hn vo s tng quan gia Cu c v Tn
c (Hin ch, IV).
Thit tng cng cn phi bit chnh Cu c l g?
Li Thin Cha trong Cu c c ban b lm sao, v ng bit mt cch qu khim

khuyt trnh nhng p dng t tin, v phi cng nhn Cu c l c mt chng ng
trong Thnh s. Trong giai on y, thc s Thin Cha t mnh ra, v ngi ta th
phng Thin Cha nh Ngi mun. Cng vi hc gi C.H.Dodd, xin pht ha li nhng
nt chnh ca Cu c trong nhng trang sau y.
Trn kia chng ta bit nhng sch Cu c l nhng sch no. Nhng trc khi trnh by
Cu c, thit tng ngi hc Cu c, du mi bt u, cng nn ghi ly tm tt nin
biu cc sch Cu c, mt nin biu m bnh lun v Kinh thnh ngy nay thng nhn.
SP THEO CC TH K TRC K NGUYN

XIII Xut hnh khi Aicp

XII nh c Palestine
XI Chinh chin vi cc dn Canaan
Thnh lp qun ch (avt : -1000)
Truyn khu (lut l, truyn k, thi ca) cn lu li trong cc sch thi sau).
X K s ca triu vua (sau st nhp vo cc sch)
IX Lut l v truyn tng xa c san nh thnh nhng su tp : Su tp ca Yua
(Yavt), v Su tp ca Israel (Elohit), sau ny c st nhp vo Ng kinh.
VIII Amos, Hs, Mica, Ysaya (Samarie tht th -721)
VII Ci cch tn gio ca Ysya (-621)
Kinh Th lut, Yrmya, Sphnya, Nahum.
VI Habacuc (Yrusalem tht th -587)
V Lut l v s quan t t (Vn kin Phaol) son theo cc truyn thng c trc.
Yel. Malaki. Abya ? Yob? Cch ngn? Diu ca? Ruth? Nhiu Thnh vnh.
IV Nhun chnh Ng kinh (J.E.P. v Th lut).
III K s, Ezra-Nhmya. Zakarya 9-14.
Yna. Tbia. Ging vin (Qohelet), Esther. Bn dch LXX.
II Hun ca. aniel. 1-2 Macab. (Ngy th : Hnc)
I Khn ngoan.
T IU NHN XT
A V CHNH YU CA CC TIN TRI.
Thong coi qua nin biu, ta thy l khng c sch Cu c no theo hnh thc cui cng
cn lu li trong Qui in m li c trc th k th 9 trc K nguyn. Trc , c
nhng truyn thng khu truyn v nhng bin nin k cng nhng h s. Nu c lu li
c l nh cc tc gi thi sau thu lm. Cn cc sch Cu c trong Qui in u c
vit t thi cc tin tri ln v sau, tc l t gia th k th 8, vi Amos, Hs, Mica, Ysaya.
Vy chnh s nghip ca cc tin tri y nh ot, trc tip hay gin tip, cho tnh cch
ca Qui in Kinh Thnh. H in du ca h, cch ny hay cch khc trn ton b Kinh
Thnh Cu c.
Mt phn ln nhng ti liu c trc cc tin tri do t nhng thi xa xa li. Gi tr

ca cc truyn tng y cho ta thy ci tnh cch thc l nhn loi ca thnh s. Lch s mc
khi khng cn c trn mt nhn loi l tng, nhng trn nhng tnh cm, nhng phn ng
nhn loi c bn, c khi man r l ng khc, nhng iu m sinh hot thi nay, du c
phin phc v vn minh my, vn cn b chi phi. Bi tnh cch nhn loi mun thu, v nn
mng y, m nhng truyn xa ca Kinh Thnh vn cn hp dn. l ni v cc ti liu s
dng. Ch cc sch trong truyn tng cn lu li u chu nh hng su m ca cc
tin tri. Nhng truyn y nu c c ngha cho tn gio, th u do gio hun ca cc tin
tri hng o m c.

LC S THI CC TIN TRI.
V vai tr ca cc tin tri quan trng nh th i vi mc khi Cu c, nn chng ta khi s

vi cc tin tri, nhng v ging gii v trc thut trong vng hai th k i t gia th k
th 8 n gia th k th 6, sm mun hn vi chc nm.
Vo gia th k th 8, dn ca Cu c chia lm hai tiu quc, chng tc v ngn ng tng

ng, chim khong gia gii t ngy nay gi l Palestine : Nc pha Nam l Yua, c
kinh l Yrusalem. Nc pha Bc gi l Israel (cng gi Ephraim) c kinh l
Samarie. Hai nc nh b, rt b m li b ci s phn lm tri n cho hai cng quc thi
by gi l Assur v Aicp. Chnh vic tranh hng ca hai cng quc ny lm bi cnh
cho tt c bao thm kch m hai nc Israel v Yua phi hng chu
Vo gia th k th 8, tnh th Palestine ni c l kh quan. Dn chng con c an c

lc nghip. Nc Israel pha Bc, lc by gi, di triu Vua Yrbam II, c mt thi
thnh vng xa hoa him c, nh vo u th binh b v giao dch thng mi. Nc nh tm
gi c l ph cng v vn kin. Nhng giu sang th li thng sinh ra lng cng v
chnh lch bn trong. iu ny s dn ti cnh ct nhc thng tn, v quc gia n ngy
khnh tn. ng khc mi e da t Lng h a ngy mt nn cp bch. Long x v i
- mt kiu t xng ca vua Assur - thanh ton tt c nhng cn ngn xung quanh, v sp
thc hin d nh b ch thin h. Khi chnh quyn Israel cm thy mi e da, th nh
thng tnh, h tm cch chn an, lt t v vu bng lin minh, ri t chc khng c mt
cch tuyt vng, ri b ch p. Israel mt dn t ai, ri kinh thnh tht th v b ph
bnh a, mt phn ln dn chng b pht lu v nhng dn t ching khc n chim c t
ai, theo chnh sch h di dn phng lon ca Assur. Th l Israel khnh tn.
Cuc xm lng trn qua c nc Yua. Sennakrib cho lnh phong ta Yrusalem, sau khi
h 46 thnh ca Yua v nh Sennakrib thut trn bia ca ng zkya, ngi Yua, Ta
nht n li nh chim trong lng. zkya phi np cng hin nng n v b xn t ai.
Nhng trong mt ln vin chinh khc, Sennakrib cng cho qun ba vy Yrusalem. Ln
ny tnh cnh nguy kch hn trc. V mt khi nc no hng m li dy lon, th Assur
khng bao gi dung th. Mi s hu tuyt vng. Th chnh by gi mt iu bt ng xy
n. Nht n, binh i Assur cun gi v nc! Ti sao? Sch Thnh dng hnh nh thng
thng l thn s Yahv n tru dit ch th Israel. Theo s a Hilp l Hrodote, th chut
ra gm bao tn dy n ca nhng binh bn cung ca Assur. n dch? Cc s gia ra c
thuyt. Xt n tnh hnh Assur theo vn kin, th c l Assur gn c gic ni. D sao, Yua
h hn mt trn.
Sau mt thi gian tao lon, th n thi Ysya. Mt vua ln ngi lc mi ln tm! Khi trng
thnh, Ysya t ra l mt ng vua minh mn, mnh bo. Quyn bnh ca ng c cng c,
v ng mun thc hin ci hoi bo ca c dn l thng nht tt c Israel mi hai h. Trc
ht ng ng u mt cuc ci cch su rng v tn gio, tp trung t t ni n th duy
nht Yrusalem. Nhng thc ra, mt nc b nh nh Yua lm sao c th ng mt mnh,

khng b li ko vo chnh cuc gia nhng nc ln mnh, cnh tranh nhau thi y. V
Ysya, dng cm mt cch ni c l di dt, em binh ra hm chn o binh Aicp, v
b t thng, li mt nc lm ch hu cho Aicp.
Assur khnh tn. Nhng li mt nc Lng h a lu nm lm le thay ch ri : Babylon

vi Nabukoonosor. Vua ny l mt vua c ti nng, sng sut, c ti thao lc, a kin trc.
Cho mnh nh ngi k tha quc Assur, ng lanh tay ot li t ai ca Assur. V
khng y 5 nm sau, Yua b git khi tay Aicp, lm ch hu cho Babylon. Con v
chu ca Ysya u bt ti (Yakhaz, Yyaqim, Yyakin, Skya). Chnh tr ln qun, khi
xiu qua pha Aicp, khi hng Babylon, trong nc nm b by mi. Nhng ngy tn ca
triu i avt n. Skya nhu nhc b kinh chy trn, trong khi thnh b vy v b
i, nhng ri vo tay qun ch. Yrusalem b h, n th b ph, thnh ly u b trit
h, v nhng hng kh gi trong dn u b bt i y. Trong x, ch cn li m dn qu dt
nt, ngho kh. Nhng ngi ny c sng qua ngy trn gii t b tn ph gm gh. Nc
Yua cng khnh tn.
V nhng ngi b bt i y - Thc s nhm ngi b y khng b hnh h lm - Babylon

c vn minh, li quen ngh giao thng. Nhng ngi thng minh v cn c nh ngi
Do thi chng bao lu cng lp c mt sinh hot bnh thng, b th l ng khc. Vo
mt hon cnh nh th, s ng ha hu l l tt nhin. Nhng ngi thuc cc nc xung
quanh Israel chng bao lu ha ln vi nhau lm dn quc. Nhng ngi Do thi
khng b ng ha. Ngay sau khi vong quc, mt nhm ngi i quc - nhng nht l sng
tn - ra tay chun b cuc phc hng. Du tng li khng c g sng sa, h tin dn h
cn mt vin tng, h kin tr trong n lc.
Na th k sau, Babylon b Bat thn tn. Kyr (Cyrus) cm vn mng thin h. Chnh sch
Bat ci m v tn gio : Mi dn b pht lu u c php hi hng v gi o t tin
ca mnh. Ngi Do thi cng c hng php y. Mt nhm ngi Do thi ln ng
v nc, ri dn d nhiu nhm khc theo sau, trong vng mt th k ri. iu y cho ta
thy, hi hng cng l mi e ngi cho nhiu ngi. V thc, tnh cnh ca ngi hi
hng chng c g l khch l. Nhng cng on Do thi hi hng kin cng kin to
trn cnh th lng mt ch , ni c l mt ch thn quyn, nh dn Do thi gi
vng v pht trin thm nhng truyn thng ca dn tc h, di quyn h kh nhn o
ca quc Bat.
CC TIN TRI TRONG THI NY
Trnh t lch s trong vng hai th k 8 n 6 tot yu l th. Mt lch s c cn c trn vn

kin bn trong Israel cng nh bn ngoi (cc vn kin Assur v Babylon). Lch s y khng
c g l c bit. Lm nc nh xung quanh cng suy tn tng t nh vy. i vi chng ta
- t n - lch s y cng khng c g quan trng bt phi , nu khng c mt ci g c
bit cng din ra mt trt vi vi nhn vi bin c bn ngoi. Chng ta li s duyt qua thi

ny m chim nghim cc s kin nh th trong hn ca chng, nh cc th tch Tin tri

ng thi, tc l nh nhng bnh lun thi cuc theo mt phng din c o.
Cc bin c xy ra t n cng ch l nhng s vic hin ang xy ra m chng ta nghe pht

thanh hay ng ti trn bo ch. Nhng i vi cc Tin tri, lch s c ci g hn l nhng s
kin k tip theo nhau, mt ci g nh ci hng, ci ngha. iu chng ta c th so snh
nh kinh nghim cc nh kho c hin cho thy : Di bc chn i, c m t nht nht, c
lm cy, khi xanh ti, khi vng a, nhng chp bng t trn phi c xung, nhiu khi nhn
ra c c mt lng mc c thi cn l m m. Tin tri mt nhn gii xa, c thy mt
hng, ci hng y l iu rt quan trng, v ch g cho chng ta vic Skya b kinh
thnh chy trn, hay vic Glya b mt nhm cung tn git hi.
AMOS
Tin tri chng ta gp trc tin trong thi k ny l Amos, mt ngi chn cu trong vng
sa mc Yua ( Tqoa), mt min ngho kh v qu ma. ng ln nc Israel pha Bc ngay
vo thi cc thnh nc y, di triu Yrbam II. ng nhn thy nhng hu qu ca giu
sang v cnh xa hoa ang tin. Nhng ngang qua ci v ho nhong y, ng nhn ra cn bnh
suy i ca x hi. X hi Israel ra thi nt v khoi cm, v nhng bt cng v p bc
trn hng l dn ngho kh. i vi lng tin vo giao c ca ng, l mt s lng nhc
n chnh Thin Cha. o quc gia b ngoi c u i, v ngun li tc di do. Trn c
nh vua bo v, di th c hng giu c, nhng mnh ph Samarie, vc . L nghi rt mc
trang trng, phng v c hnh oai nghim. Ngi Israel trung lu bnh thng c th cm
thy hnh din v c n thuc v mt dn tc sng tn, v nh vy thnh vng kinh t kia
c h coi l phn thng ch ng cho lng o c. Nhng Amos li phn on theo
nhng tiu chun khc. Nhng ph phn minh bch v cng cp ca ng trn s trng, chiu
theo mt quan nim cao siu v tn gio, cho thy vai tr siu bt ca ng trong lch s mc
khi.
Trc ht Amos cng chung vi i a s ng bo ca ng v nhng xc tn cn bn truyn

thng tn gio chuyn li. ng tin v lin lc mt thit c gia Thin Cha v Israel :
l Giao c, kt li trong chm ngn: Israel l dn ca Yahv, v Yahv l Thn ca
Israel.
Amos tin Thin Cha ca Israel l mt Thn sng, hot ng mt cch quyn nng trn
lch s. ng cm chc rng, khng chng th chy, quyn nng php tc ca Thin Cha s
t mnh ra trong mt bin c lch s kinh hong. Vo Ngy ca Yahv, Thin Cha ca
Israel s thi th uy quyn ca Ngi trn mi dn thin h.
Nhng iu Amos tin , Amos nm gi nh cn bn chung vi mi ngi trong Israel.
Nhng nhng iu tin y khng ru ng ng th vo ci m bn ngoi. Thin Cha yu
mn Israel, d nhin ri. Nhng Ngi cn chung s chnh trc hn. Ngi khng lo n
quyn li ca dn Ngi, cho bng s thin mun thu. Israel m r rng s thin, th n
Thin Cha s n trn h.

Trong lot sm ngn m u (Amos1:3 2:16), Amos hch ti cc dn lng ging. Dn Aram
s b pht v d man git ngi. Dn Philitin, dn Phniki mc ti bn ngi lm n l cho
Eom. Dn Eom, v chm git mt dn anh em. Dn Ammn, v mun khuch trng b
ci m gieo chin tranh tn khc, git c n b tr con. Dn Mab, v hnh h d man
thy cht mt vua om bi trn. Mt l phm nhn chin tranh ng ti theo qu bo vic
chng lm. Nhng ti nhn oc dnh cho n pht nng nht, mt cch bt ng li l Israel :
Yahv phn th ny :
V ba ti nghch ca Israel,
v v bn na, Ta s khng hi li,
bi v chng bn chc gi bc ngi lnh,
v k kh, bng mt i dp.
Ngho nn, chng ch u t bi,
v lm xiu vo ng ngay k hn. (Amos2:6-7).
Nh vy, c lm dn ca Thin Cha c ngha l mang mt trch nhim c bit, ch u

c phi l hng c n.
Ch c cc ngi c Ta bit n
gia trm h trn trn,
cho nn Ta s trng tr cc ngi
v mi ti c cc ngi phm. (Am3:2)
L nghi, t t du c tng thm my i na cng khng th thay i c s tht ny l :

Thin Cha hng sng ch cng qun cai v tr, u c ti, c v, dn c ti, dn s chu
ly ha. Nhng k coi nh tn iu l Ngy ca Yahv s n, Israel v l dn ca Thin
Cha, s ton thng mi ch th : Nhng k ch m p mt o tng. ch Thin Cha
nhm n trong nh ca Ngi khng phi l ci thng trn ca Israel, nhng l s ton
thng ca s thin :
Khn cho bn ngi ngong ngng i Ngy Yahv !

ch g cho cc ngi Ngy ca Yahv ?
Ti tm , n phi sng !
Hin by gi, mi s dng nh xui thun yn hn. Nhng tin tri c linh cm l thi th
nguy ngp. Cuc xm lc ca Assur coi nh xa xi, nhng chng bao lu na cn ging s
n, v n Thin Cha s trt xung dn phn bi. Ch cn mt iu c th ngn c i
ha :
Lo ght s d v mn iu lnh
ni cng cao cng l,
v c l Yav, Thn linh binh ng
s cn n x cho s st Yuse (Amos5:15)

l tn th ct yu ca cc sm ngn Amos, vo gia th k th 8. Mt qu quyt : Lch s

c din ra trong mt trt t lun l. Theo ging lch s, lanh hay chm, tng quan qu
bo ti v v s khng phi l s ngu nhin, l phn xt ca Thin Cha hng sng v
ch cng, v chnh Ngi l Cha trn lch s. Mc khi s cn tin, v v th ci nhn ca
Amos c khi cn kh gin lc. Nhng qu quyt ca ng : Lch s khng phi do ngu
nhin m qung hng dn, nhng c t trn bnh din l tr phn on v t do la chn
v c trch nhim di s qun cai ca Thin Cha qu quyt y rt cn bn, l khi
im cho t tng tin tri, cng nh cho s am hiu lch s v thc t nu khng mun h
gi v tr nhn loi xung di lut d th rng hoang v t v hi.
HS :
Tin tri th hai xut hin, hu nh ng thi vi Amos. ng l ngi chnh qun min Bc.
C l ng thuc hng nng gia trung bnh, sng gia nhng ngi trung tn vi Giao c, m
l tng l bnh ng gia ngi vi ngi (mt di sn thi du mc li), Hs khng th
khng ln ting kch nhng s sa a, bc lt trong dn, v lp li n pht ca Thin Cha
trn dn phn ngy, cng nh Amos. Nhng ng khng ch dng li . ng c xc tn
su xa rng c mt ci g trong lin lc gia Thin Cha v Israel, bn vng, khng g lay
chuyn c, ngay c nhng tht trung ca Israel, l khesed (ci tnh, ci ngha) ni
lng Thin Cha :
Thu Israel cn l tr b, Ta mn thng,

Ta gi con Ta ra khi Aicp...
Chnh Ta, Ta tp i cho Ephraim,
b cnh tay, (Ta) chng i,
nhng chng no c bit l chng c Ta sn sc.
Dng dy tnh ngi, Ta li ko chng,
nhng thng cho yu thng,
vi chng, Ta nh nhng ngi kh nhc hm con
v ci xung Ta mn cho n...
Lm sao Ta b ngi c, hi Ephraim!
hay th hn ngi i, hi Israel ?
Lm sao Ta b c ngi nh Admah,
cho ngi ha t nh Xoboim ?
Lng Ta o ln trong Ta
v rut gan Ta si ro c ln !
Khng, Ta s khng thi hnh ha tai kh n,
Ta s khng li hy dit Ephraim,
V Ta l Thn, khng phi ngi phm,
gia ngi, (Ta l) ng Thnh... (Hs 11:1-9).
Thin Cha khng th mc dn ca Ngi. Nhm ngi tng c lin lc vi Ngi, d

ch mt ln thi, Thin Cha khng ngi canh phng coi sc. Dn c ti, dn s chu ly hu

qu. Mt hu qu hu nh tt nhin. Ci hu qu y, ni c rng Thin Cha hng tm

cch gim i, dng nh gi tay cn ngn ngi ta t hy hoi chnh mnh. V l do nn
tng cho s la chn v dn a Israel l chnh lng mn ca Thin Cha. Lng Mn y
khng phi l mt cm tnh cch ri c vi Thin Cha, nhng l chnh ci bn lnh tuyt
i v thnh thin ca Thin Cha. Yahv khng th ri b lng mn ca Ngi, cng nh
Ngi khng th ri khi thn tnh ca Ngi. Do , Hs nhn thy l tai bin e da qua
i, hi vng s c ging ha v mt i sng mi cho Israel.
Nh th, quan nim Thin Cha hot ng trong lch s nh Amos rao ging li c o
su hn v mt kha cnh na. Thin Cha l Thn ln mn, cng nh l Thn cng l. Cha
hn Hs c phng ging ha hai nguyn l y. Nhng t nay, t tng Cu c s i
qua i v gia hai mt cng y : Cha y hot ng trong lng thng xt.
YSAYA.
S v ca Hs cha chm dt, th min Nam chi dy mt v tin tri khc cn ln hn

na : Ysaya, ngi Yrusalem, thuc hng thng lu, c khi thuc hong tc na. Mt
phn ln i ngi, ngi st cnh vi nhng nhn vt chnh tr ni kinh , ngi lch duyt
v cc vn chnh tr, x hi v quc t thi y, lin can n x s ca ngi. V gio hun
tn gio ca ngi, chnh nhn cc bin c m ngi din gii.
Cng vi nhng tin tri i trc, Ysaya ni ln quan nim cn bn v Thin Cha hng sng
v cng minh, chng tr lch s nhn loi, hot ng trong pht xt v thng xt. Vo thi
u s nghip, ngi chng kin s thc hin cc tin cm v phn xt : n Thin Cha
ra, nc Bc khnh tn. V ri y ngay x s ca ngi cng s chu ng mt s phn.
Trc s cng bnh ca Thin Cha, Yua no c hn g Israel. Li rao ging ca Ysaya
cng nghim khc nh li ca Amos, nhng ngi cng xc tn v lng thng xt ca Thin
Cha nh Hs.
T nhng nguyn tc tri nghch nhau ca s quan phng ca Thin Cha, Ysaya t thut
mt th trit l cn s si v lch s. Nc nh mt khi s chu ly n ca php cng minh
Thin Cha ra v th no cng tiu dit, khi khng c mt s thay i trit . Nhng d sao,
Thin Cha khng th b dn ca Ngi. Tai ha tn ph th no i na,Thin Cha s cha
li mt s no , du l t oi, gia mt nc ngy tc, nhm ngi y s quay u v vi
Yahv, trong thng hi v vng phc, chnh nhm ngi y s l mm ging cho dn mi
ca Thin Cha : S st s tr li (Ys10:16-23) : l khu hiu, ni ln s trng cy ca
tin tri vo tng lai ca dn Cha, v tng trng cho iu y, tin tri t tn cho con
mnh : Shoar yashub.
V khi ci ha Assur nn trm trng, Yua cng nh Israel trc kia ch loay hoay tm
phng k bo ton s mng, bng nhng mu m ngi i, Ysaya nh phi rt lui mt
thi, v ghi tc gio hun vo lng mn c tin bt chuyn vo s trung tn ca Yahv.
V n khi Yua nhn thy v phng tin cy loi ngi, khi Yrusalem hu b tai ha

tn tuyt, Ysaya li ly lng tin bt khut can gin khng c u hng. V, nh ta thy
trn kia, binh i Assur nht n trit thoi. Yrusalem thot nn! Ti sao tin tri
khng c l m coi l mt du ch ca lng ln mn ca Thin Cha i vi dn ca
Ngi. Bin c y so vi hu qu n sau, thc c mt tm quan trng nh tin tri ngh, nh
, m c mt thi chn tnh trc khi khnh tn. V cng nh m Yua c s phn khc
Israel pha Bc : Nc tuy mt, nhng dn Dothi sng st, chuyn i mc khi h
chu ly. Bin c khng nh du cho phc hng tn gio trc tip, nhng t l tin tri c
th thu hp mt nhm mn trung kin, nim k di chc gio hun ca ngi, bt u gy
to s st ca Israel, ci ci s m chi ny ln c mt Dn Thnh mai sau (Ys8:16-17
6:13).
CI CCH TN GIO THEO PHONG TRO TH LUT
cc tin tri lm nguy kch di triu Manass. zkya dy ln chng Assur, v c

thot nn cch l thng vi s chng ca Ysaya nh ni trn. Nhng chng bao lu sau
khi Sennakrib cht, Assur li tr li. Manass v nnh tn ch, th o Assur xm nhp
su rng trong dn, v i cm cch bt b c nhng ngi trung tn vi o Yahv.
cc tin tri phi n np. V chng bao lu h li xut hin di triu Ysya. Mt cuc ci
cch tn gio c tuyn b. Quyn h ca Assur suy gim, Ysya dn dn r ch, ci
ch phi r trc tin l ch tn gio ngoi lai.
Ngi ta nhun chnh li tt c lut l Israel chiu theo nhng nguyn tc lun l v tn gio
cc tin tri ging dy t trc n nay hn mt th k, t Amos, Hs, Ysaya. B lut
mi ny c thnh hnh trong phn chnh yu ca Th lut kinh. Th lut kinh ni c l
cng vic san nh lut l Israel theo cc tin tri. l mt c gng ng c tham kho
nh mt gng mu cho thy nhng nguyn tc tn gio c p dng lm sao cho nhng
nhu cu x hi thc tin, l tng cng bng v nhn o thnh hnh th no trong mt trt
t x hi cn th s.
YRMYA.
Nhng cuc ci cch ca Ysya khng ko di c qu 13 nm (621-609). Yua b li cun

vo cuc chin lm sp quc Assur. Ysya cht khng y 40 tui, khng li
mt ngi k tha no ti cn. Nhng ngy bi t cho Yua bt u. quc Babylon dn
dn thu li vo tay mnh c nghip Assur. Cc tiu quc li b h. Chnh trong thi ny
mt tin tri ln khc xut hin : Yrmya - thuc dng di t t vng qu - Anatt, mt
thn nh ca Yua, gip gii Benyamin. ng l v tin tri m chng ta bit r hn cc v
khc, ni c l hn mi nhn vt ni n trong Cu c. Trong cc chng sch
Yrmya, c nhng chng t thut cho ta bit c tm l ca mt v tin tri, by t cho ta
thy mt dung mo c qunh, bi thm gia mt x hi gn tn.
ng tip tc truyn thng tin tri, lp li nhng gio hun cn bn thch ng vi mt tnh th
en ti. Trong tnh cnh bi t y, ng nhn nh mt cch sng sut v s phn nc

ng. Do , ng kt lun l cuc hi ti cui cng, cc tin tri bo trc, by gi n

ni ri, khng sao trnh khi. ng chng kin vic tn ph x s ng, ng bo ng tp ny
tp khc, l th ln ng y i, nm b by mi xu x nhau, lun thng o ngha suy
sp : n kinh khng ca Thin Cha ang din ra trc mt ng.
Bao nhiu linh cm au thng u ng nghim. Nhng chnh khi quc gia ng sp sa
tan hoang, ng li c g phi em n cho dn. Thin Cha thi hnh n cng minh. Ngi
cn phi hot ng theo lng ln mn xt thng, v mt khi Thin Cha yu thng dn
Ngi, Ngi khng th dt hn tnh thung ca Ngi. Dn vi phm mi khon ca
trch nhim lm dn ca Thin Cha, n phng g b Giao c, v t mnh xa
b mi c n dn c c trc mt Ngi. Th th sao ?
Ny s n nhng ngy sm ca Yahv,

Ta kt vi nh Israel, cng vi nh Yua,
mt giao c mi,
khng phi nh giao c
Ta kt vi t tin chng,
ngy Ta cm tay chng
a chng ra khi t Aicp,
chng ph b Giao c ca Ta,
Mc d Ta l tn ch ca chng sm ca Yahv.
Qu vy ny y Giao c
Ta s kt vi nh Israel,
sau nhng ngy y sm ca Yahv,
Ta s t lut ca Ta ni tm tng chng,
V trong lng chng Ta s vit vo,
Ta s l Thn linh ca chng
cn chng, chng s l thn dn ca Ta.
Chng s khng cn phi mi ngi dy bo nhau,
Hay anh em (gio hun) nhau, nhng rng :
Hy bit Yahv !
V chng ht thy u s bit Ta,
t k b n ngi ln sm ca Yahv,
v Ta s tha ti c chng lm,
v li lm ca chng, Ta s khng cn nh n.
(Yr 31:31-34)
l mt trong nhng sm ngn cm chng lch s tn gio.
Vo lc thi nin trng, Yrmya chng kin cuc ci cch tn gio ca Ysya. ng
tham d lm sao vo cng vic y? C tc gi hoi nghi. Nhng c l nhm vi s thc, khi
ta ngh rng ng tham gia tch cc, v nng nhit. Cng nh nhiu mn cc tin tri
xa, ng nhn thy ci ch m gn mt th k ri ri, cc tm hn u i vi dn ca

Thin Cha nhm n. C nc hi u tr li vi Yahv, Thn ca h, v chng

thc lng hon ci l long trng th nguyn gi mt b lut hon ho hn, v v lun l x
hi, th cng ng p phn no vi rao ging ca cc tin tri. Nhng lm sao bin mt nc
thnh dn lng thin bng mt ngh nh c! Nh Yrmya ni : H dn (dn da en)
li thay da ? Beo hm i lt ? Cc ngi, lm sao cc ngi c th lm lnh, cc ngi,
phng quen vi s d! (Yr13:23).
Vit iu lng thin thnh lut khng , c ghi khc trong lng ngi ta mi mong ci
ha. Ni cch khc, cn c c nht xng hp vi ngha tm giao vi Thin Cha, phi l
mt s am hiu t bn trong, t chnh mnh ngi ta, v cng vi s am hiu, phi c mt s
ng p bn trong, t chnh mnh ngi ta na. Cc tin tri trc khng phi l khng bit
vai tr ca nhn bn trong tn gio. Gio hun ca cc tin tri bao gi cng i phi c thi
ch thn trc nhng yu sch ca Thin Cha. Nhng trong khi tt c c cu ca o
thnh qui ch u tan r, iu Yrmya tin bo, s canh tn i vi su thm do t Thin
Cha n cho con ngi thc hin Giao c mi, iu y c tm quan trng c bit cho
tt c trnh t din tin ca mc khi sau ny.
ZKIEL.
By gi l thi lu y. Nm 598, 586, ri 582, ngi Do thi lt ny lt khc b bt i

lu y, mi tn vng Babylon. C mt tin tri sng gia h, zkiel. Cng nh Yrmya,
ng thuc hng t t, v li l t t kinh , t t h Sac, ch tr ti n th Yrusalem
t thi Salmn. Ngi ta mnh danh ng l tin tri v s ti thit.
Qu thc, trong sch ca ng c lm iu nhm n vic ci t cng on, c c nhng n

v vic xy li n th, v phn chia t ha. Ngang qua nhng chng khng my t hp
dn y, lo ln xc tn su thm : Israel d th no cng c mt tng lai. C theo thc trng
m xt, th khng c t g bo m cho hi vng y.Th m thc s, cc hoi vng y c
thc hin (tuy c khc vi d tng ca zkiel). L do lm ng trng cy, khng phi v
ng bit nhn thi th m so o hn thit, nhng chnh l lng tin vo s trung thnh bt
bin ca Thin Cha Giao c. D tri nghch vi nhng iu thy c, ng cng nh cc
tin tri trc u tin vo lng thng xt ca Thin Cha vi dn Israel, Ngi chn.
zkiel thm nhun o l ca Yrmya v phn ca c nhn trong Giao c mi. ng

nhn mt cch, hu ni c l qu ng, vo trch nhim ca mi ngi trc mt Thin
Cha. C khi ng qun cn nhc phn no v nh hng ca di truyn, ca x hi trn tnh
tnh v vn mng ca c nhn.
Nhng c xt mt cch tng qut, th zkiel khng c ch trng ch ngha c nhn u.

iu ng mun cho thy, l khng th c canh tn on th, m tng ngi mt li khng
hi ci. V nguyn nhn cui cng ca vic i mi li chnh l lng thng xt ca Thin
Cha, nhng lng thng xt y ku gi tng ngi ng p li.

Mt chng c sc ca ng, l on 37 : Trong zkiel ly tng tng m ha cuc

phc sinh ca dn tc. ng thy mnh ng gia chin trng nm xa, xng t s phi by
trng xa khp cnh ng. Li Thin Cha h ln, v cc xng ri rc mi ni mt ci n
chp ni, u li vi nhau, mc ly da tht. Mt lung kh thing thi n, v cc thy ma
khng hn hi dng ng ln,
mt o binh ln lao, khng bit c man.

... Xng ct kia, l tt c nh Israel.
Ny, chng ni : Xng ct chng ti kh,
hy vng tn, th l tn tuyt...
Cha c Yahv phn th ny : Ny ta s m ca m,
m em cc ngi ln khi m, hi dn Ta...
Ta s t Thnh kh ta trong cc ngi,
v cc ngi s sng (Ez37:1-14).
V thc s, cuc phc hng ca Israel ni c l mt s phc sinh t ci cht. Nhng

ngha hm n l khng c mt tnh cnh no tht vng n ni n Thin Cha khng th ti
to trng hng. Ngi l ng dn a lch s theo nhng con ng huyn b khn lng.
n thi Ngi nh, s khng c mnh lc no cn ngn c Ngi. l lng tin
khc su trong tm hn nhng k lu y khi h phi chm trn vi tng lai mt m ca
dn h.
YSAYA II.
Yrusalem b trit h gn mt na th k. Mt th h mi ln ln trong chn lu y.

Mt quyn b ch khc thay chn Babylon. Vua Kyr, ngi sng lp quc Ba t, thi
hnh mt chnh sch khoan hng, v cho mi k lu y c php hi hng. Nhng t
khch qu ngi nn qu tht cho nhiu ngi. t ngi st sng hng ng ting gi qu
hng, mt ci qu hng hoang tn, ra ngho x xc. Ch c mt nhm nh nhn thy
ni sc ch nh vua mt du hiu h ngng ch. H mi nhn ra l vic ca Thin Cha :
Thi phc hng Israel n. Cc ngi y c chun b tm hn nh li ging dy ca
mt tin tri ln vo bc nht, nhng li v danh i vi ta.
Cc li sm ca ng, c di lu trong sch sm ngn ca Ysaya, tin tri th k th 8

Yrusalem. l cc on 40 n 55. tin b ni nng, ngi ta mnh danh ng l Ysaya
th hai.
V tin tri ny li nhng bi th tuyt c vo hng nht trong Kinh Thnh th

thot nhng ci khc mc ti tm ca t nhiu v tin bi, hnh nh lng ly v kh khi, ngn
ng phong ph, t tng cao siu, chm n tuyt nh. Cc iu bn n l nhng ch
cng tt ca t tng tn gio : Vng quyn, vinh quang ca Thin Cha i vi nhn loi.
Nhn danh Thin Cha, tin tri loan bo thi phc hng ca Israel, v ku gi dn lu y
hi hng, lp li c nghip :

p thay trn cc ni non

chn ngi s gi
k b co bnh an
k loan bo tin mng,
k b co n cu ,
k ni vi Sion :
Ngi lm vua, Thn linh ngi th!
Qun canh ca ngi ging ting,
tt c mt trt chng h reo,
v mi mt dn, chng s thy
Yahv tr li Sion.
Hy hn hoan, hy reo h c ln
hi cnh hoang tn Salem,
v Yahv an i dn Ngi,
Ngi chuc li Salem.
Yahv xn cnh tay thn thnh ca Ngi,
trc mt mun dn,
v cng cc a hon ht thy
s thy n cu ca Thn linh ta th.
Lui i ! Lui i, ra khi y !
ng r n nhng g u.
Ra khi n i, thanh ty ngay i,
hi nhng ngi khing kiu th Yahv !
Cc ngi s khng phi vi v ra i,
Khng phi ln ng nh qun tu thot,
v Yahv cm u i trc cc ngi,
v binh bc hu s l Thn linh Israel th.
(Ys 52:7-12)
l tm trng ca nhng ngi hi hng khi tra tay vo vic ti thit. on th ca nhng
ngi y : V chnh tr, ni c l mt con s khng. V t ai, khng ty mt tnh nh
ca ta. V binh b v ti nguyn, rt hn ch. Nhng cng on ca h nn trung tm mt
o lan rng khp ni, theo mt t chc khng h thy u c nh th, cn v nh hng ni
c l khn lng.
Xt c lch s sau ny, ta s khng ni qu, khi bo rng nu nhm ngi y khng tra tay
vo vic, th th gii s khng bao gi bit n 3 yu t quan h bc nht cho tt c lch s v
lai : Tc l o Do thi, Kit gio, v Hi gio. Vic hi hng ca nhng ngi Do thi i
y v l mt bin c, cho d xt v kch thc a d, th hu nh s khng, nhng xt v
mi mt khc, thc l mt lc quyt nh, m mt s gia phi .
GII THCH LCH S THEO TIN TRI

Bin c va ni khng phi l iu thng xy ra. Lm sao dn Do thi li sng st, trong
khi bit bao dn tc thi xa khc khng chng th chy mt tt c ci bn ng, v danh
tnh ca h khi phi tr trn lm dn cc quc Tiu c thi? Khng my dn b tn ph
nh th : Bi trn lin tip, vn vn cn li mt nhm st, b pht lu tha phng, di mt
ch h lu nm ca nhng quyn bnh xa l v li vn minh ! Th m ngi Do thi vn
cn sng, ti thit cng on ca h v chuyn li mt truyn thng lun pht trin thm,
mt truyn thng chng t c nh hng kin to trn tt c lch s v sau. Ti sao nh vy?
Cu tr li ch c th l : Cc tin tri trong vng hai th k t thut c mt gii thch
c bit v trnh t lch s v gy c ngi hng ng, mt s ngi va lm
cho lch s n sau phi quay hng mi.
Thc ra chnh cc tin tri, th h khng ngh th. H khng phi l trit gia lp thuyt mt
cch tru tng, sau khi quan st s i. H t gii thiu bng kiu ni ca s gi :
Yahv phn th ny! H tin chc rng chnh Thin Cha phn vi h (cch no, mt vn
thuc hin tng thn b). Thin Cha phn vi h qua cc bin c sng. Cch h gii
thch lch s khng phi do hot ng ca tr khn h. l ngha h thy chnh trong bin
c, khi lng tr h m ra cho Thin Cha, cng nh gic quan h m ra cho s kin bn
ngoi. V th cho nn vic gii thch lch s do cc tin tri, cng nh hng v nh hng
trn lch s, c ng ha vi Li Thin Cha ng vi loi ngi.
Trong cch chng tin tri, khng c chng no t cho ta thy minh bch v sng ng
nhng ngun hng ca tin tri cho bng trnh thut ca Ysaya v thin triu ca ng. ng
c ku gi trong mt th kin. Mt th kin t vi tt c nhng hnh nh tn nghim v tn
gio trong mi trng ca ng. Mun hi c ngha, phi tng tng khung cnh, v
cho mi hnh nh ci sc nng ca n trn tnh cm ca ngi xa. Mt qu phi u thi mn
th, kinh lch v nhng vn chnh tr x hi ca nc nh, vo thi chuyn ngi trong lc
o le trn chnh-trng quc t, trang nin thiu ny s cng c phn trong cc vn y,
nhng trn mt bnh din khc xa ci bnh din ca vic m lun chnh tr thng tnh. ng
va tham d l bi trong n th v cn ng trm ngm suy ngh, mt m m nhn t
n khi hi sinh nghi ngt v nhp nh trong ln khi nhng hnh th chm tr nhng linh
vt diu k. Vi cnh tr y ta hy c :
Nm vua zya cht, ti c thy c Cha ng trn ngai cao thm thm, t cm
bo lp y n th. C nhng Sraphim ng chu bn trn, mi v c su cnh, ly
hai cnh ph mt, hai cnh che thn, v hai cnh bay. V ny h, v khc p, rng :
Thnh, thnh, thnh thay, Yahv cc c binh ! Vinh quang Ngi mn y cn khn.
Tr ca bn thm rung chuyn c ln v ting cc v h ra, cn n trong nghi ngt

khi.
By gi ti ni : Khn cho ti! Ti b tiu dit mt, v ti mi phm u, ti li ng

gia mt dn mi phm u, m chnh mt ti thy c Vua, Yahv cc c binh!
Nhng mt v trong hng Sraphim bay li bn ti, ni tay ngi mt cc than hng,

ngi ly kp gp t n. Ngi than hng chm ming ti v ni : y, ci ny

chm ming ngi, th ti c ngi tan, li lm ca ngi c kho. on ti
nghe ting c Cha phn : Ta s sai ai? Ai s i thay chng ta? V ti tha : Ny
ti, y, xin Ngi sai ti.
(Ysaya 6:1-8)
l mt kinh nghim cn bn, cm su vo bn ng ca mt con ngi. Ni kinh nghim

y, gm tm tt c nhng g l ct thit cho vic gii thch lch s ca cc tin tri : C
trong kinh nghim y ci thc v uy quyn v thnh thin ca Thin Cha Yahv nh iu
cn bn ca tt c mi s. c con ngi trc nhan Thin Cha, va b ln n va c
th tha. c li ku gi ca Thin Cha v ting ng p ca ngi ta. Ysaya cng nh tt
c cc bn tin tri, ht thy u ni : ngha lch s l g? y l chnh Thin Cha ng
trc mt loi ngi, trong s phn xt v trong lng thng xt ca Ngi, ra mt li
hiu triu i phi ng p. H gii thch lch s nh th, v h li ko c mt
nhm ngi sn sng n nhn phng din ca h. Chnh v th m lch s mc ly ci
chiu lch s c. Nh lt tot cng vic cc tin tri trn ny cho ta thy, t Ysaya
c th kin v c ku gi lm tin tri cho n vic ti to cng on Do thi vo th k
th 6, c mt chui bin c lin tip v cng vi bin c c km theo s am hiu chng.
Chnh chui bin c cng vi s am hiu theo nhn gii tin tri y c nhng hu qu v
i cho lch s v nhng th k sau.
Ta phi ly s am hiu lch s theo cc tin tri lm ch nam i vo ngha ca tt c

Cu c. Nh trn kia ni, cc sch Cu c, trong hnh thc cn lu li, u c
vit sau thi cc tin tri, v mang du tch ca nh hng tin tri. Cc sch lch s
c son li, theo nhng bin-nin-s, v h s xa li, nhng do tay cc ca cc
tin tri. n ku gi ca Abraham, n ku gi ca Ms u c t li bng nhng t ng
cc tin tri dng ni v thin triu ca h. Cc mn tin tri tra tay vit li lch s
Israel l c cho thy ngha chp cha trong , chiu theo gio hun ca cc tin tri.
Sau khi bit qua lch s nhng th k quyt nh v ngha tn gio ca lch s, chng ta
xt qua nhng phn khc ca Qui in Cu c, trong trnh t lch s.
THI XUT HNH KHI AI CP
Cc tin tri khng xut hin nh nhng ngi sng lp tn gio. iu h ni khng phi l
mi l. Trc h Israel bit n nhng mc khi ca Thin Cha trong lch s. Chng nn
tng m cc tin tri da vo l vic Thin Cha a Israel ra khi Aicp. Xut hnh
khi Aicp i vi cc tin tri l mt vic can thip quyt lit ca Thin Cha hng sng
trong lch s qua v ci mc vng chi hng dn mi bn lun v ng li ca Thin
Cha i vi dn ca Ngi.
V cc bin c xy ra thi Xut hnh, chng ta khng c trnh thut no xp x ng thi.

Truyn c lu li bng nhng truyn tng c tnh cch truyn k. Nhng i vi nhn

chng hc ngy nay, truyn k cng l ngun tham kho lch s rt ng k. V truyn k l
th vn nhng k c v thi khai sng cc dn tc thng mc ly. Nhng thi k trong
mt vn minh, hay mt trt t x hi mi khai din, bt u t nhng giao ng kh xc
nh tip theo sau nhng cuc di dn ln.
Trong nhng thi y, lch s vo th ng. Nhng i hi ca thi th lm xut th nhng

bc anh ti, nhng th lnh li lc, lm nn nhng hun cng ni c l siu phm. Cc s
gia thng so snh nhng ngy u ca Israel v Ms vi nhng nm u ca Hi gio v
Mahmet. Trong nhng trng hp y, ngi ta khng ngh n vit s, nhng cc vic xy
ra in su vo k c dn tc v chuyn li hu th bng truyn tng. Thi u ca Israel y
ko di t Xut hnh cho n ht thi cc Thm phn : Thi oanh lit ca Israel i vo lch
s. Thi ny dung mo ni bt l Ms.
Nhng s kin bn ngoi c th ni s lc th ny : Hnh nh c t b lc, sau ny s lm

thnh Israel, n ng c bn ra Aicp, nh nhiu dn du mc vn kin Aicp cn thut
li, sng nh, nhn nhng thi kh sinh sng trong sa mc. Dn du mc chung t do,
h quen vy vng trong sa mc. Vy nhng ngi Hipri ny vo mt thi c chinh chin,
b quyn bnh Aicp bin thy s dng lm n dch. Tnh tnh phng khong ca h
khng th chu c p bc, v h r b ch n l, m rong vo sa mc, sng li i du
mc. H c qu cm lm th, bi c mt ngi cm u ti cn hng dn v em h
vo sa mc. Trong sa mc, ngi y lm cho h chp nhn mt t chc s lc v lut l
v tn gio, nh h c c mt sinh hot chung tm tm, dn h dn dn n thc
on kt chnh tr, manh nha cho vic kt thnh dn tc sau ny. c cc kinh nghim y
o luyn v xit cht ni b hn, h vo t Canaan, tc l Palestine ngy nay v chon
ly t ai t nhng vng t dn c, ri ln dn cc nhm dn trong x.
Tt c lch s thi ny quy qun xung quanh mt dung mo, Ms. Ly cc tin tri chng ta
bit r thi sau m so snh, ta c th nhn ra c ni ng, mt v tin tri ln, theo mt mu
cu tro. Cng nh Ysaya v cc v khc, ng c Thin Cha ku gi. Trong khi ng
cn ang chn cu, ng c nghe ting gi gia mt ngn la bc chy :
Ci dp khi chn i ! V ch ngi ng l thnh a . V Ms che mt i, v ng

s khng dm nhn n Thn linh. Yahv phn : Ta thy r cnh khn n ca dn Ta
Aicp, v Ta nghe ting chng ku ln trc mt bn c cng, qu Ta bit cc ni
au n ca chng... Vy by gi, ngi hy i ! Ta sai ngi n vi Pharah. Ngi
hy em dn Ta, con ci Israel, ra khi Aicp.(Xh 3:1-10) Ms mun cng li,
nhng sau cng ng chu ly s mng v lch s bt u din theo mt hng mi.
Ngang qua trnh thut, c v truyn k y, ta c ra c mt kinh nghim thm su ca con

ngi, cng nh trong on trch lc trn kia v Ysaya : thc l lng v b nhim v uy
quyn ca Thin Cha, con ngi rt r kinh s bi s tao phng k diu y v s tng phc
cui cng trc lnh truyn ca Thin Cha. Thin triu, mt kinh nghim c o ca mt
c nhn, nhng lin lc trc tip vi nhng nhu cu v s mng mt dn tc. Chnh do

Li Thin Cha, ban xung cho mt ngi, m ton dn c hng khi ln x vo cuc
phiu lu. Chnh nh bi Thin Cha quan phng, m h ngang qua khc bin v s,
thot khi binh i bin thy Aicp. Lut l Ms lm cho dn chu ly l nhng khon
ca Giao c, do Israel tr thnh dn ca Thn linh h th.
Tt c s vic c don li nh mt hnh ng ca Thin Cha trong lch s. Bi cc bin

c c hiu nh th, v cc nc Israel v Yua sau ny pht xut t vic cc b lc
Israel chim c Palestine sng trong Giao c Ms, c Yahv lm nh tn ch, nn
cc nc y c th lm mi trng cho gio hun ca cc tin tri v Mc khi ca Thin
Cha trong lch s.
THI CC T PH
Nhng Xut hnh l kt thc cho mt qu kh dn d em Israel xung Aicp. V iu Israel

tin trc tin l ng a Israel ra khi Aicp vn l Thn linh cha-ng cc ngi th,
Thn ca Abraham, Thn ca Isaac, Thn ca Yacob (Xh3:6-15). Cc dn tc u c nhng
truyn k v t tin xa xa ca h. Nhng t tin Israel nhn l ca h, khng c g l c
sc. Mt nt son ng ghi v tnh cch lch s. Trong li tuyn xng c tin Giao c vo
dp l u ma : Cha ti l mt ngi Aram phiu lc, ngi xung Aicp v ng nh
, vi t mng ngi. (Tl.26:5). Israel nhn rng v t ca dng ging thuc nhm du mc,
gc Aram, min Bc Syrie ri lan dn xung Nam, mi cho n Aicp. Tn gi cc ngi
nay y mai trn Vnh trng khuyt ph nhiu (gii t cong vng cung, p gia a-
trung-hi v sa mc rp, chy t Lng h a qua Aicp) l Abraham, Ysaac v Yacob.
Truyn tch v h, ming truyn ming qua hng my th i, sau cng c ghi li trong
kinh Khi nguyn. Nhng s tch bnh dn, khng mc ni vi lch s mt thi r rt.
Nhng ng sau, c lch s. Bc ha v li sinh hot du mc ngang dc trong gii t i t

Nil n Phrt xc ng cch l. ng khc dn Aram du mc khng phi l hng ngi
man r. H ng chm vi vn minh Lng h a. Vo thi chng ta c th phng on
t Abraham, Lng h a c mt d vng vn hin gn hai ngn nm.
Gia c phong tro di dn thi y, b lc Abraham ni c ch l gn nc trong bin c.

Nhng xt chung vi nhng g v lai em n, vic Abraham ra i l mt khc ngot trong
lch s.Trong hon cnh no, chnh tr, kinh t, hay chin tranh, khin b lc Abraham
bc chn ra i ? Vn kin ng thi khng hng c c. Thnh s tuyn ngn rng :
Abraham c ku gi :
Yahv phn vi Abraham :

Hy i khi x x ngi, khi sinh qun ngi,
khi nh cha ngi, m n t Ta s tr cho ngi
(Kn12:1)

V th Hipri ch thch : Bi tin, Abraham vng theo li ku gi, ra i n x ng s c

hng lm gia nghip, ng ra i m khng bit mnh n ni no. Li ng p vi ting gi
bn trong c by t ra mt cch c bit trong s t b, sn sng ct t mi lin lc ct
nhc liu mng i vo phiu lu v nh. Tr li tn th ca cc tin tri, ta nh li cch
thc Thin Cha can thip, Li Thin Cha nhi nn lch s lm sao khi n cho mt ngi,
v khi ngi y nhn thy ngha ca s nghip i mnh v ng p, th Li Thin
Cha chuyn hng lch s lm sao. y, cng vy, tuy cn l mi khai mo, thc c mt
s mng tin tri. Thnh s l th, bin c c soi di bi li tin tri. V nhng chp nh l
cc bin c chng ta va lt tot : Thin triu ca Abraham, Xut hnh khi Aicp, cuc
tranh u lu di kt thc ni vic pht lu Babilon v cuc phc hng sau . l
nhng im quyt lit cho trnh t thnh s ngang qua Kinh Thnh mun cho ta nhn
thy Mc khi ca Thin Cha hot ng v cng phc ra ci mu m ton th lch s dng
ha li cch ny hay cch khc.
THI SAU LU Y.
Chng ta ni trn kia n thi Israel phc hng, tc l cui th k th 6. Trong nm th

k cn li cho n thi Tn c, cc th tch Cu c c thnh hnh nh ta c ngy nay.
Nhng v bin c bn ngoi, vn chng thi ny khng cn li cho ta my t, khc vi
nhng h s phong ph ca nm th k trc. iu cng l. V trong th gii xung quanh
bit bao l bin ng : Nhng quc bao la dn dp thng trm, quc Ba t sp ,
Alexandre i chinh ng kch Ty, em quan cho mi n n , nhng quc ca
ng tan r ngay khi ng cht, ri cc tng lnh ca ng tranh hng tranh b, mi cho n
khi Rma vo cuc v chim ly c gia ti thin h. Nc Yua t to dt bn ny, dt bn
kia, khng cn lm ch vn mng ca mnh. V tr no dn Do thi cng dng dng vi thi
cuc y. Thi cuc y khng lm cho lng tin ca h phi t li vn : Hiu sao v ng
li ca Thin Cha i vi loi ngi.
Duy ch c mt ln, m bin c kch ng thm su n lng tin ca Israel. y l vo th

k th hai, ng vua Hilp b ch Syrie, hiu l Antiok piphan, ny ra mu thng nht
giang sn bng vn ha Hilp, lm cho xong cng vic ng ha nhng dn khc bit
trong quc. ng nht nh p dng chng trnh y cho c ngi Do thi. H cng phi
tun theo lut l ca nh nc v tn gio, mt tn gio hn hp. Ngi Do thi t trc n
gi khng h c thi cu n i vi vn ha Hilp, h ni ting Hilp, h cng hc i
nhiu tc l Hilp nh nhng thnh phn khc ca quc Syrie. Nhng by gi h
khng c, v lnh nh vua by gi ng ti chnh s trung tn ca h i vi o. Chnh
quyn n p, v xui ln dy lon. Mt cuc khi ngha va l tn gio, va thuc quc gia,
di s lnh o ca mt gia nh, vi s iu khin ca v anh hng Yua Macab. Nh ti
cn ca ng v s khn kho ca nhng k tip ng, ngi Do thi ginh c quyn c
lp chnh tr. Giai on lch s ny c thut li trong cc sch Macab, v in du su
m trn cc trc tc vit vo thi ny. l bin c c l l c nht thi sau lu y
gi ln c ngha thing ling cao c snh c vi lch s thi cc tin tri.

Nhng tm quan trng ca thi sau lu y khng ct l ni cc bin c bn ngoi, m chnh

l ni n lc gy dng sinh hot bn trong ca cng on Do thi. y l thi Gio hun
ca cc tin tri c ba-cp n dn chng, ch khng cn ng kn trong mt nhm mn
. Cng on Do thi lun lun c gng t tt c trt t x hi trn nn tng l Lut ca
Thin Cha, lm sao cho Lut y c n su vo lng ngi ta, theo l tng cc tin tri
Yrmya v zkiel.
Cc lut l ca Israel, thuc nhiu thi i, c khi ln rt xa trong qu kh, c su tp

v kt thnh b, km theo nhng ch thch ny khc. Cng vic c thnh hnh nh c hin
ti vo li th k th 4 trc k nguyn. Cng vy bt-tch ca cc tin tri cng c su
tm, sp t li v vit thnh sch truyn li cho hu th. Cc bin-nin-s ca cc thi
xa c san nh, vi mc ch l lm ni bt gio hun ca cc tin tri, ci quan tm n
s nh s hc ngy nay l mt hin tng kh mun thi trong lch s nhn loi. Cn t t
ni n th cng c chnh n mt cch ngn np, v t m, duy tr tt c nhng truyn
thng c thi ca phng v Israel, v thch nghi sao c th din t nhng quan nim cao
siu theo o l cc tin tri v vic phng th Thin Cha. Sch Thnh vnh c son ra
gm cc bi ht tng, xa c, (c bn ln n avt) nay c, lm thnh sch ca ngi dng
trong phng v ca n th.
Cng vi L lut v phng v, cn c vic o to v tn gio, gio dc con ngi sng

trong Giao c. Khu vc vn chng ny c tiu biu ni cc sch mnh danh l cc
sch Khn ngoan : nh sch Cch ngn, sch Hun ca, tng tr li nhng chm ngn
ca hin nhn v nhng li rn khuyn o ngha. Li l mun ni vi hng bnh dn, m
cng l bi hc cho nhng thanh nin th gio vi hin nhn. Thuc mt suy t cao hn,
sch Yob l cuc m thoi bng th, nhng cu th bt h, lng ly v hnh nh, rt ku v
m thanh, ni ln vn au kh v vai tr au kh trong trt t quan phng ca Thin
Cha. Cn mun hn c l Sch Khn ngoan c tnh cch mt thin lun trit l vi o th
i cc, cng hin ca Do thi ni ting Hilp Alexandria.
Cng on c ti thit vi tinh thn ca cc tin tri. Nhng cng lu, vi kinh nghim
tn gio v s i, ngi ta cm thy c g cn thiu st. Gii thch lch s nn tng cho x
hi o Do thi, vn cha t thu ci ti hu. Cc tin tri tuyn b lch s din ra trong mt
trt t lun l, xc nh bi thnh Thin Cha. Ni tng qut, th ti v ha i lin vi
nhau, v hon ton trung tn vi lut ca Thin Cha th th no cng c chc lnh.
Khng c ai ln ting ph nhn lp trng cn bn y. Nhng lm sao ly kinh nghim thc

t m chng minh iu y? Khi ng n s mng mi ngi p dng nguyn tc, thin
c o u chung hu o, ha tai trn i dnh cho k d, thnh vng l phn k lnh,
th thc t khc hn : Chng nhng mt ngi hoi nghi nh Qohelet cho th l sai, m nh
th thm thy nh Yob cng kch. Ri ngay vic p dng cho on th, nguyn tc cng
kh nghim thy sau bao th k tri qua. Dn Do thi sau Lu y mi mit vi L lut ca
Thin Cha, m sut c thi gian y bao gi cng vn l dn b tr, b p bc v lun trong
tnh cnh bn cng.

T tng Do thi dn dn i n mt lp trng uyn chuyn hn, hay ng hn, n mt t

nhn y hn. Lch s ng trong mt trt t lun l, iu y c thc, mt trt t di
s phn xt ca Thin Cha hng sng. Nhng iu y khng th chng nghim c ni
bnh din lch s nh chng ta bit. Lch s nhn loi c tnh cch bi kch, m l l khng
gii ni. iu y ch c th nhn c mt bnh din siu lch s, siu thi gian, khc vi
bnh din m loi ngi kinh nghim c. Phi, lch s theo bnh din y mi chc chn c
thnh tu, c hon tt. Mt cch no , vo mt thi Thin Cha nh, lch s s t thu
chp nh. nh ca Thin Cha, t by mt phn no sut lch s, s c dn n
chung cc, mc khi ra ton din. o l y (o l cnh chung, v ni n s cng sau ht)
c th hin trong mt loi vn chng mi, pht sinh mt phn no vi zkiel,
nhng ch bnh trng vo nhng thi kh khn kh mun, l loi vn chng thng
gi l khi huyn (t by ra s huyn b trong nh ca Thin Cha).
Sch tiu biu nht cho loi vn ny cn lu tn trong Cu c l Sch aniel. Sch ny
pht xut trong thi Antik piphan cm o. Bao nhiu au kh ngi Do thi phi chu
vo thi ny lm cho nhng nghi vn v s Thin Cha quan phng trong lch s by gi t
n mc gay cn. Cc au kh y khng ch xy n cho mt dn n lc sng theo Lut
ca Thin Cha, m hn na, li ging xung nhng thnh phn u t nht ca dn Cha.
Vy th cn ni lm sao c l lch s thi hnh s phn xt ca Thin Cha ?
tr li cho nghi vn, tc gi sch aniel vin n mt th trit l v lch s : Trong thi
hin ti, v nhng l do ring ch c ngi bit, Thin Cha cho cc mnh lc th gian
ny c t hot ng. Chng c t do n ni c th khng c c vi c nh ca
Ngi. V bi , nhng ai mn chung thnh Ngi, nh lng gi lut ca Ngi s
phi chu ng nhiu au n, nhng cho d th, ng Ti cao tr v trn vng quyn nhn
loi (aniel 4:14,22). S au kh ngi lnh phi chu chng nhng th luyn lng trung
kin v tng thm can m cho h, m cn dn mt cch b nhim lch s kt thc mt ngy
kia nh Thin Cha mun. Khi Thi y n, Thin Cha s thi th quyn nng ca Ngi
ra m lp mt Nc cng chnh v cng v tn.
o l y c din t bng nhng hnh nh tng trng, nhng cnh th kin. Cch ring
c hai th kin song song i chiu v b tc cho nhau. Th kin th nht cho thy mt pho
tng khng l, th hin cho tt c cc quc ngoi o. Tng lm bng nhng cht liu
khc nhau, tc l nhng bo quyn thng tr nhn loi, khc nhau, nhng cng ch l mt
quyn bnh, quyn bnh ca s d. Nhng bng u c vin t ni tch ra, khng do tay
phm no c, m p vo chn tng lm n tan tnh thnh mnh.
By gi tan tnh c mt trt, st vi t, ng vi bc vng. Chng ra nh tru lp ni

sn la ma h v gi cun chng bay i ht, khng cn mt du vt no na. Cn vin
p ph pho tng tr thnh ni ln v lp y cn khn tt c
(aniel 2:31-45)

Khng c tay nhn loi no to nn kh gii hy dit mnh lc s d trn trn gian : l
cng vic ca mt mnh Thin Cha. n by gi, Nc Thin Cha mi nn mt s thc
trn c to thnh.
Th kin th hai dn n c mt by qui vt : S t c cnh, gu, bo c cnh v mt vt h

hm hnh th khng th t c v d dn khng khip. Mt ln na, cc qui vt m ch
n cc mnh lc xu xa ni trn gian, nhp th sut ging lch s ni nhng quc k tc
theo nhau. Cc qui vt y vn ln, hung bo. Nhng trn chng, ng trn ngai c Lo-i
thm nin (Thin Cha hng c), v cc thm phn an ta, s sch m ra. Cc mnh th
lnh n pht v bin mt : Cc mnh lc s d b bi, khng phi nh sc lc ngi phm,
nhng l chnh bi s hin din v quyn nng ca Thin Cha hng sng. Nhng khi y
mt nhn vt mi xut hin : Th ny vi my tri i n, c v ging t Con Ngi (mt
dung mo ngi ta, khng cn l th vt), ngi tin n gn ni Lo-i thm nin v ngi
ta ngi n gn.
Ngi c ban cho quyn thng tr, vinh hin, vng quyn, v mi dn, mi nc, mi
ting ni lm ti ngi. Quyn thng tr ca ngi, quyn thng tr mun thu, khng
h qua i, v vng quyn ca ngi s khng tiu dit
(aniel 7:1-14).
Li gii thch n sau ni : Con ngi th hin cho dn ca ch thnh ca ng Ti cao. Th

ngha l quyn qun cai cng tn ca Thin Cha s c thc hin trong v nh cng on
hon ton suy phc thnh Thin Cha, tc l dn trung thnh ca Thin Cha.
Ni c l tt c Cu c kt thc bng s b ng : Chnh th kin v Con ngi n vi

my tri : Trong cn c vng gi Li Thin Cha, trong au kh v trung tn vi Li ca
Ngi, Cu c nhm mt iu s bit, nhng ang c dn trong hin ti : Vng quyn
ca Thin Cha ang tin li. Cn Tn c bt u vi li rao ging ca Cha Kit : Thi
bui mn v Nc Thin Cha gn bn ! Hy hi ci v tin vo Tin mng (Mc1:15).
V v th m Hi Thnh ca Cha Kit, ng xng mnh l Con ngi (Mt26:64), hng

xc tn rng :
Nhim cc Cu c c c, y ct l dn ng ch cuc Lm quang ca Cha Kit,

ng cu chuc mun loi v Nc cnh chung ca Ngi, bng li tin tri loan bo v
bng cc hnh bng nhiu kiu.
(Hin ch, Li Thin Cha, s 15)
TN C
Nhng iu ct thit hiu Tn c, xin c tiu dn bn dch Tn c (trang IX n

IXVI)

HC V C KINH THNH
Kinh Thnh l c mt th vin. Cc sch thu gp trong y mc ly y mi hnh thc vn

chng, cng nh ri li nhiu thi i. Bi c phn dng c lm ti liu hc hi v
phong tc, phn khc lm h s cho vic kho cu vn ha thng c, hay ti liu cho s
hc v ng phng, hay x hi thi La-Hi. Vic kho cu v cc loi vn li cn m rng
hn na khu vc nghin cu. V trong thc t, cc hc gi chuyn mn khai thc Kinh
Thnh v mi ngnh : Lut l, tn gio, nhn chng, vn chng, v tr quan. Mi cch
hc y lm sng t Kinh Thnh v nhiu vn . y khng dm mo mui lc tot ht
cc thnh qu m cc hc gi mi mit my th k nay mi t c. y ch lc tm
qui lut cho vic hc v c Kinh Thnh, nh l ngun mc khi m ta phi n nhn trong
lng tin.
I. VIC HC KINH THNH
Vic hc Kinh Thnh phi c chi phi bi chnh c tnh ca Kinh Thnh : Ngha l mt
sch va l ca ngi ta, va l ca Thin Cha. Tc gi nhn loi ch thc l tc gi
son tc ra sch ca mnh. Nhng Thin Cha cng l tc gi na, tuy l mt cch khc, bi
chnh n thn hng ca Ngi. Do o c hai qui lut cn bn v vic hc Kinh Thnh :
- Tm cho bit tc gi nhn loi mun ni g vi c gi tin khi ca h.

- Tm cho bit Thin Cha mun ni g trong Kinh Thnh nh l mt sch duy nht ca
Ngi.
1. CA TC GI NHN LOI
V cc tc gi nhn loi, du c thn hng i na, chng ta cng phi p dng iu thnh
Phaol ni v avt : avt phc v cho th h ng (Cv13:36). Cc tin tri cng th, m
cc tc gi vit cng th. Vy cng nh mi tc gi khc, ci lng tri thng tnh dy ta
l tc gi vit sch v ngi ng thi ca h, trc khi vit cho ai khc. Cc ngi ng
thi c chuyn li cc sch y, th cng l v h nhn nhn ni sch y mt li Thin Cha
ng ra vi h.
Vy cu hi th nht ta phi t t cho mnh l : Cc ngi ng thi c th hiu th no, d

nhin l gi thit nhng k c lng tin thc vo Thin Cha, mun lm n lm ch cho ngi
ta ? Tc gi mun ni g vi h ? Khi Thin Cha mun dng mt ngi gia h ni
ln li ca Ngi, tt nhin Thin Cha i h, cng nh i chng ta ngy nay khi tip xc
vi Li ca Ngi, phi c lng tin, v nhng vic ca lng tin chnh trong sinh hot ca h.
Vy l vn tc gi v c gi. C hai, h thuc v thi no ? iu kin sinh sng ca dn

Cha trong thi y th no ? C phong tro t tng no ang lu hnh gia h ? Chnh v
tc gi th ngi y l ai ? Thn th s nghip ca ngi y ra sao ? C bit c khng ? V
c gi cch ring : Tc gi mun ng li vi ai trc ht ? Mi trng sinh hot v t tng

cn thit theo hai kha cnh : l d kin Li Thin Cha, gi thit c c th nh ng

c tm hn ngi ta, m cng l bi cnh lm ni bt s khc bit ca Li Thin
Cha, theo t cch l mc khi ca Thin Cha. l iu Thng ip Divino Afflante
Spiritu (Thn-kh ch-linh hng-khi) nhn mnh :
Vy ngi ch gii phi kho cu ht sc k cng, ng chnh mng b qua mt nh sng

no m cng trnh suy tm hin thi mang li : Mc ch l bin minh ra c cc c
tnh v iu kin sinh sng ca thnh trc th no. Vo thi no ngi sng, ngun vn
no bt tch hay khu truyn ngi bit n, v th vn no ngi s dng. C th
ngi ch gii mi bit c y hn : Thnh trc l ai, v khi h bt, ngi mun
din t nhng no. Qu khng ai l khng r iu ny : Lut ti thng, khi gii thch, l t
nhn v vch ra ch xc chnh iu tc gi mun ni, theo li qu ha thnh Athanasi
dy : y cng nh cc on Kinh Thnh khc, iu ng nhin nn lm l phi
xem nhn dp no thnh Tng ni, l phi nhn cho k, ng xuyn tc, bit
ngi vit cho nhn vt no, v v l do no m ngi vit, ko l ra, bi khng bit,
hay l hiu cch khc cc iu y, m sai mt ngha chnh xc i
(Enchiridion biblicum, s 557) - Mt phng php c bo m.
Trong cng vic y, Kinh Thnh cho ta mt cn c chc chn : Cc sch lch s, nh sch
Samuel, sch cc Vua, Ezra v Nhmya v Macab. Lch s cc sch ny thut li c ng
chm nhiu vi lch s chung th gii bn ngoi. Nh ta c th so chiu v minh nh
bin c lch s. Ri n nhng sch cc tin tri, mt cch gin tip, nh nhng m ch ny
khc v bin c ng thi. Cng vy v Tn c, khi ta so chiu cc th ca thnh Phaol
vi sch Cng v.
Nhng vn tr nn kh hn vi cc sch Lut, sch ca cc Hin nhn, cc Thnh vnh.

V cc sch ny, m ch n thi cuc hay tiu ca cc sch khng th ly c lm cn
c bo m, nhng phi nghin cu k lng v ngn ng v cch hnh vn. Ting Hipri,
cng nh mi sinh ng khc, bin i. Ting Vit chng ta by gi khc vi ting Vit
th k 17 hay 18. Cn kiu hnh vn, mt ngi hc thc khng th lm ln vn ca Phm
Qunh vi vn ca T-lc-vn-on c. Trong Kinh Thnh cng vy. V nhng du thu
lm v mt ny tht ng ch . Cc nhn xt ny cng c th p dng cho ting Hilp ca
Tn c. V nhiu sch Tn c, ch gii hin ti cng p dng phng php phn tch vn
chng ny, cch ring v cc sch Tin Mng.
Hc cc th vn
Bnh lun vn chng cp n t ng v li hnh vn. Nhng cn phi i xa hn v hc

iu ngi ta gi l th vn, hay loi vn. Th d : Mt bi ng ngn khng th moi sch vn
vt ra m ph phn, mt quyn tiu thuyt v mt lut lch s, mt thin lun v php lut
v mt chng nghin cu x hi hc, cc sch y mi loi u c li din t khc nhau.
Chng ta khng n ni lc hng lm, khi c cc sch nh th, ca nhng ngi ng thi
vi chng ta. Nhng mt ngi khng tng v tro lu vn chng rt c th ln ln mt

truyn ngn vi mt trnh thut lch s. T ng cng nh hnh nh lu hnh mt thi u c

hn, v cc tc gi mun bn n g th bn, nhng cng phi dng nhng t ng v hnh nh
nh nhau. Vy cn c thc ti phi bn, cn c kiu cch t chc t ng v hnh nh.
Trong Kinh Thnh cng vy. Nhng mt thi lu, ngi ta khng ch cho , v cng ngi
ngng, s tn thng n s tht, nht l s tht lch s. Nhng sau ny cc vn chng
phng ng mi khm ph c trong vng mt th k nay em li nhiu nh sng. Th
d nh cc chng Khi nguyn u ht c hiu ng hn, t khi nhng ng vn
chng Lng-h-a xut hin vi nhng ti tng t : To thnh v tr, thn phn lam
l ca loi ngi, lt hng thy, nhng vua hoang ng tin c.
Khc c, ging c, cc chi tit y gip ta nhn nhn xc ng hn iu tc gi Kinh Thnh

thc s mun ni, mun qu quyt, v ngang qua chnh Thin Cha cng mun ni
vi ta. Nhng n lc bnh lun y, Thng ip Divino Afflante Spiritu (Thn kh ch-linh
hng khi) thu nhn v y chun :
Ni cc tc gi Phng ng c thi, trong li ni cng nh trong th tch, t ngha lm khi

khng c r rt nh ni cc tc gi thi ta. Qu th, nhng iu m h mun din t bng
li chng ta khng th ch dng lut mo vn phm v ng hc, hay l vn mch m thi l
xc nh c. Nht thit nh ch gii phi ly tinh thn, m nh th lui v nhng th k xa
xm y ca Phng ng. Nh th, cng bng vo cc li kh m s hc, c hc, nhn-
chng-hc v cc khoa nghin cu khc cng hin cho, nh ch gii c th bin minh v t
nhn, iu ngi ta gi l cc loi vn cc tc gi thi xa mun dng v thc s dng.
Qu nhin, ngi Phng ng thi xa, din t iu h c trong tr no, khng phi lun
lun dng cng nhng hnh thc v kiu cch din t nh chng ta ngy nay. Nhng
phi hn, h x dng nhng cch thc m cc ngi ng thi ca h c thi quen dng.
Nhng cch thc no ? Nh ch gii khng th tin thin quyt nh c nu khng
cng nghin cu rch ri cc nn vn chng ng phng c thi. Trong vi chc nm gn
y, nh vic hc hi k lng v cn c hn trc kia, ngi ta thy r hn cc thi xa
y dng nhng cch ni nng no, trong khi lm th vnh ph, trong khi tuyn bo lut l
qui iu v sinh hot, hay sau cng trong khi trnh thut cc s vic v bin c lch s.
Cng cuc hc hi y cng minh chng mt cch r rng l dn Israel tri hn cc dn

ng phng khc v mn vit s, tri v cu tro v thi gian cng nh tri v trung thc
trong khi don li lch s. im son y c c, hn cng l nh n thn hng v mc ch
c bit tn gio ca lch s Kinh Thnh.
Nhng d sao, ai c mt quan nim chnh xc v tnh cch thn hng ca Sch Thnh, s
khng b ng khi gp thy ni cc thnh-trc, cng nh ni cc tc gi khc thi xa,
nhng kiu ph din v trnh thut, nhng c ng ring cho cc ting Smit, nhng iu m
ngi ta gi l phng chng, t kiu ni khoa-trng qu ng, v c khi c nhng kiu ni
nghch nhin, nh c khi s vic c ghi su hn vo tr no. V trong cc kiu ni ngn

ng loi ngi thng dng, din t t tng, ni cc dn c thi, v cch ring ni

cc dn ng phng, hng khng c kiu no li l xa l vi Sch Thnh, min l kiu ni
dng n khng nghch li cch no vi S Thnh v S Tht ca Thin Cha. cng l
iu thnh Tn-s thin thn (Thomas dAquin) minh t, khi ni : Trong Kinh Thnh,
nhng iu thuc gii Thin Cha c chuyn n cho ta theo cch thc ngi ta quen
dng (Enchiridion Biblicum, s 558-559).
Tc gi v Truyn thng
Vy c sc chng no th phi o su v lch s v vn chng, phi tip cn vi mi tc

gi. Nhng tc gi khng phi l mt ngi c c, v c gi ca h cng th. H ht thy
u c thc mnh l thnh phn ca mt dn, c Thin Cha chn, mt dn c mt
qu kh v mt tin . H sng trong mt truyn thng. H ht lng tin tng vo v
mun cho truyn thng y c tip tc i mi. Vy mi li Kinh Thnh u em v mt qu
kh, mt tng lai, v mt dn trong ton th ca h, dn y ti i qua cc th k cc li
Kinh Thnh m chng ta chu ly ngy nay.
n thn hng xung cho tc gi, ch khng cho c gi, trong mt lc no . iu c

thc. Nhng mc ch li hng v ton th dn ca Thin Cha, trong tt c lch trnh thi
gian.
2. IU THIN CHA MUN THNG TR
Chnh bi mc ch l hng n ton th dn Cha mi thi, m chng ta c qui lut th

hai Cng ng ra : Mun hi c mt cch tng tn ngha ca bn vn, th cn
phi cn thn ch , khng va vo ni dung v tnh cch duy nht ca ton b Kinh
Thnh, cng nh phi quan tm n Truyn thng sng ng ca Hi Thnh v tnh
cch thun nht ca c tin (Hin ch Li Thin Cha s 12).
Thin Cha l tc gi ca ton b Kinh Thnh, ban cho tt c dn ca Thin Cha. Vy xt

v tng ca Thin Cha mc khi, th khng bao gi c hc mt sch m qun hn cc
sch khc. C th mi tn trng iu chnh thnh Phaol gi l analogia fidei / Mc ca
lng tin (Rm12:6). Ting Hilp c ngha chnh l t l, s tng quan chnh xc, s
tng ng bi thun nht, khng khc bit, chng chi ln nhau.
on th thnh Phaol dng ting ny cp n cc n hu c bit trong Hi Thnh, cch

ring c nhng tin tri c sng kin ni ln trong cng on nhng iu v Thin Cha.
Vy cn thit phi c tiu chun no cng on phn on. Thnh Phaol vit cho tn hu
Rma : Vi nhng n lc khc nhau ty theo n hu Thin Cha ban cho ta, nu l n
tin tri, th theo lng ca c tin. (Rm12:6) Lng hay t l ca c tin. Nhng ting
c tin y bao hm hai ngha, c tin ring ca ngi ni tin tri, c l l ngha ca th
Rma. Nhng cc vn kin Hi Thnh, v ting thn hc dng th thng hiu v i tng
ca c tin nh vn c trong li rao ging.

Vy li tin tri ni ra phi tng ng, tng ng, thun nht (ch khng chng chi) vi
nhng li xc nh ca mc khi. Qui lut y lun lun phi c tn trng. V v th li
ch gio ca Hin ch c lin kt vi c mt lot vn kin Gio v cng khai Hi Thnh
ra.
Trong ton b khng coi thng thnh phn. Kinh Thnh ni chung li dy ta quay v vi
tng quyn vi nhng c im ca n. Ngay vic phn chia qui in lm L lut, tin tri,
th trc ngm ngm n iu m ngy nay gi l loi vn, v r cch ni v thnh
phn Qui in nh th da trn li son vn ca mi th sch. iu m Tn c cng dng
d ni v Sch Thnh (Lc24:44).
V thnh Phaol, khi ni L lut gi vai tr qun gio dn ta n cng c Kit

(Ga3:24), tt nhin ngi mun ta ngh n thiu thi ca nhn loi. V l c mt nhn
gii cn nhc phi chng v qu trnh ca mc khi. Cha Kit cng vy, Ngi ni v
lng d l lm ca cc ng m Ms cho php cc ng ry v (Mt10:8). Th ngha l g,
nu khng phi l c nhng li trong Kinh Thnh phi c ct ngha bi tnh trng lun l
th thin ca d vng nhn loi ? l nhng du ch ng. Cng vic bnh lun ngy nay
p dng nhng nguyn tc c cng nhn ngm ngm y.
Phi, mun t thu s cng khai chp thun nh thy trong Hin ch ca Cng ng, Hi
Thnh cng phi lt qua s e ngi c truyn, pht xut t lng knh v Kinh Thnh thc,
nhng cng vng mc i phn vo s cu n ca nhng tm no khng quen thuc vi cc
khoa nghin cu s hc v bnh lun. V cng l iu hin vn cn ni nhiu ngi tn
hu kh knh, nhng rt r s hi trc nhng thnh qu khoa hc em li. Th d nh c
ngi cn mun vn vo ngha en ca t on Kinh Thnh tnh ngy tn th. H qun
rng Kinh Thnh khng h c mt gio hun no v vn y. V chnh Cha cng
khc t khng ban gio hun no nh (Mc13:32). H vn lm iu m trc kia rt nhiu
nh minh gio thng lm, m nay ai cng cho l li thi ri, tc l tm ni chng Khi
nguyn v to thnh nhng thi k a-cht-hc.
KT LUN
Hai cch c Kinh Thnh ni trn y u cn thit, v tng quan mt thit vi nhau, khin
cho ta ti gn dn dn ci ngha ca Kinh Thnh nh Thin Cha mun cho ta bit. V
Nhim v ca cc nh ch gii l di theo cc qui lut y m c tm hiu su hn v ph
din ngha ca Kinh Thnh ng hu, nh vic kho cu nh th dn ng y, phn on ca
Hi Thnh c thm phn chn mui hn (Hin ch Li Thin Cha, s 12).
II. VIC C KINH THNH
Hin ch Li Thin Cha khuyn nh mi tn hu sing nng c Kinh Thnh, khng

nhng trong khi c hnh phng v ni nh th, m cn hn na nui dng i sng

thing ling. Vic c Cng ng ni n l c, phi km thm li khn nguyn, c

c s i thoi gia Thin Cha v ngi ta (Hin ch, s 25).
Nh th l Cng ng mi chng ta khm ph ra trong Kinh Thnh mt ngha cho chnh

bn thn mnh, hay ni ng hn, xin Thin Cha ban cho chng ta nhn thc c ngha
y. Ci ngha y bn khng th tm thy trong sch v bo ch no u. Sch v bo ch ch
c th gi tng, gip bn lm quen vi bn vn Kinh Thnh, din by trc mt bn c
mt lot ngha, ngha en, ngha bng, hay thing ling, c gi tr cho mi ngi. Ch c
khi no mt nhm ngi thn cng nhau m o, hay trong lc truyn tr thn mt vi
Thin Cha, c l bn mi chu ly c li y nh cho ring mnh bn, v lm cho bn
c thng hip y hn vo i sng ca tt c Hi Thnh.
DNG KINH THNH CU NGUYN.
iu y xy ra cch ring trong khi ta dng Thnh vnh, li ca ca Kinh Thnh cu

nguyn. Khi cng vi li Kinh Thnh, ta ngm nhn ngi v ti chu bt b v nhn ngang
qua ta nhn ra Cha Kit v cc k ngho hn thuc v Ngi. Khi ta thy ngi ti nhn
m ta cng thng c lin i v ng s phn, khi ta ngm nhn Thin Cha vinh quang
hng d thng p cu loi ngi.
C nhng iu xa l vi chng ta cng c th nn u cho cuc m o gia ta v Thin

Cha. Nhng m ch v nghi tit ni n th xa, nhng hnh nh thi c cn gi li, cng
c th nhc nh cho ta nh li chng ta cng thc l dng ging ca dn ra khi Aicp.
C nhng li ku ca, go tht ca nhng ngi cu kinh xa kia, hay nhng li hch ti ca
cc tin tri, cng c th lm ta hi tnh, ta phi nhn ra li ta thn cng minh ca nhng
k bn cng, m phi s rng, c khi nhng li chc d y cng ging xung trn c chng
ta bi chnh mng khng p cu nhng ngi m chnh Cha nhn ly thn phn, n
ni khng gip p h l khng gip p Ngi.
Ai cu nguyn bng Thnh vnh m c th thu nhn cho mnh li Thnh vnh, tt cng bit
t n Thin Cha v lng t nhn ca Ngi, v ngi khen cng dn thn lm ti Ngi.
Nh vy th cn phi ni g khi li ca ngi ni ln lng yu mn L lut, n th v dn
Cha ! L lut by gi tc l li ging trn ni ca Cha. n th i vi ta l Hi Thnh,
cn dn Cha by gi lan rng bao qut mun dn.
l t tng, gi , nhng mi ngi s c kinh nghim ring ca mnh, khi thnh thc
i vo Kinh Thnh vi nhn gii bao la l nh cu ri ca Thin Cha.
Cn v vic c Kinh Thnh !
C cch no nn dng hn c khng ? Thc s c nhiu cch, ch li sao l ty vo hon

cnh v s o to ca mi ngi. y l nhng cch ngi ta c th ngh n khi tip xc
vi Kinh Thnh.

RO QUA MT LC TT C CC SCH.
Trc ht ngi ta c th ly Kinh Thnh m c t u ch cui mt ln, t Khi nguyn

cho n Khi huyn, bit c g trong . Lm th, th nn ch c nhp v nhng
ch thch thng c trong cc bn n lot thi nay. Ngi ta s thy lm khc hnh nh
ngho nn, khi y ngi ta s c chng hn, c lt qua. Ngi ta s ghi li nhng vn
ny ln, nhng ng vi tm kim tr li ngay. Khi gp c mt on no c vang di khc
thng cho mnh, ngi ta s dng li lu hn, ghi ch, nhng ng mun o su cho ht
c ngha phong ph ngay lc .
Ni chung ra, ngi ta s lm nh mt ngi thin c n mt thnh ph mi, bit mnh s

li lu, nn trc tin ch i ro qua cc ph phng, lu i, c s, nh hng. Cch c ny
cng c iu bt li, l ngi ta s va chm ngay vi bit bao nhiu thc mc m khng
kim ra cu tr li. Nu bn thy cch c ny khng hp cho bn, th bn tm cch khc.
KHI S VI PHNG V
Ai thng di theo Phng v th cng tip xc vi Kinh Thnh ri, v cc bi c, cc Ca

vn, u c trch t Kinh Thnh ra. Khi t c mt cch bt u c Kinh Thnh
kh su ri.
Cc bi ht : Xin Cha thng xt chng ti, hay Vinh danh Thin Cha trn cc tng
tri... cng cc bi khc l kt tinh ca kinh nguyn v lng tin ca Kinh Thnh. Bn s c
nhng on Kinh Thnh cng mt m hng y. Thnh vnh 50 (51) hay Tv 29 (130) tng
thm ngha khn xin thng xt. Thin triu ca Ysaya cho ta hon cnh trong li
Thnh-Thnh-Thnh- c kinh nghim ln u th no.
Bn cng c th dn mt ngy l : L Vt qua ca Cha, L Hin xung, hay Sinh nht.
Bn cng c th tm hiu cc bi c ca cc Cha nht v cc ngy l quanh nm s ly li

hu ht c Kinh Thnh.
V cc bi c ca Kinh-nht-kha (nht tng) Hi Thnh cng vy. Cng vic ny cn

ang c son tho. Nhng theo lc , th Kinh-nht-kha s cho c tt c Tn c, v
mt phn ln cc sch Cu c, theo th t mi da trn lch trnh Thnh s, v trch lc cc
on c th gi ln li cu nguyn. Khi y chng ta s c mt cch c Kinh Thnh rt thun
li cho lng o c.
C KINH THNH THEO TUYN TP.
Nu bn di th tch cc nc Anh, Php, c... th bn s c nhng sch Kinh thnh theo

kiu tuyn tp : chn nhng khc quan trng, v km theo nhng ch thch cn thit. V
ting Php bn c th dng : Bibles des jeunes, Bible de Mlan (trnh by gn 2 phn 3 Cu

c v tt c Tn c), hay l Livre de la Parole, Pages bibliques ca P. Grelot. Cc sch

ny cho ta nhng g ct yu, v km thm gii thch cn thit.
C HN CC BN KINH THNH THEO TH T CC SCH.
Cui cng ra, cng phi c tt c Kinh Thnh. V l ng nhin l ta bt u ngay quyn
th nht, theo th t thng c ca cc sch. Nhng phi ni l th t y kh nht. Th d
nh chng ta gp ngay cc sch v L lut, tc l mt loi vn khng hp dn bao nhiu, v
chng ta s chng bit manh mi ra sao c. V nh th th phi c sch hay tp ch hng
dn. Ai theo di c th tch Php, th c tp ch La Bible et son Message. Tp ch mi
thng ra mt k, c theo th t cc sch trong Qui in. Gin lc v d, nhng c th coi
nh mt dng c lm vic hu hiu. Cn c loi sch Pas pas avec la Bible, c ch gii
lin tip tt c cc quyn Sch Thnh.
THEO TRNH T LCH S
Nhng c th d dng hn nu ta theo th t cc sch lch s.
Bn c th bt u vi sch Thm phn (v phn u sch Yoshsue 1-12). Bn s tip xc

vi mt dn tc nh b cn th s mc mc, c phn c l, h c lng tin vo Thin Cha
tht, nhng cn th thin v pha trn. Sch ny s chun b cho bn hiu gi tr ca cc n
trch Thin Cha s ban cho dn y sau ny. Bn s thy Kinh Thnh khng v ra mt dn l
tng, nhng thc s Thin Cha thi hnh cng cuc n thnh gia ngay mt nhn loi
c xng c tht nh chng ta.
Khi n cc sch Samuel, bn s gp nhng dung mo hp dn hn nh Samuel, avt,

Salmn. Bn cng c th thng thc c mt nn nhn vn kh tinh t ri.
Ri sch cc Vua, gia mt lch s din tin, cng ngy cng rc ri, bn s thy ni bt
nhng dung mo tin tri lya v lysa, hai tin tri ny hot ng mnh lit. Ti y, nh bn
thy, khi c nhng hng tn kia v Cu c, bn s ha ln sch lch s vi sch cc tin
tri Amos, Hs, Ysaya (1-39) theo th t thi gian, nh bn s thy lc tm trong bn Lc
biu lch s Kinh Thnh km theo sau y. Nh vy bn s c trnh t cc bin c va i
va o mt bn, v bn kia bn s thy phn ng ca lng tin v hy vng bt dit ca nhng
k nhn thy Thin Cha hot ng trong lch s.
Thi Lu y, sch lch s khng ni n sinh hot ca Israel th no. Nhng sch zkiel
c th cho bn cm thng vi cnh Lu y Babylon. V phn th hai sch Ysaya (40-55)
bn s thng chia nim hn hoan ca ngy gii phng, hnh bng cho cuc Xut hnh mi.
n thi hi hng, sch Ezra v Nhmya cho bn thy nhng ni gay go ca vic ti thit
ti Palestine. V cc sch Haggai v Zakarya s cho bn thy nhng ni kh khn bn trong
cng on nhng ngi hi hng.

Sau khi c cc sch y, bn c th tip xc vi nhng sch thnh hnh xung quanh n
th ti lp : L lut, cc sch Khn ngoan, cc Thnh vnh, ri nhng chng thuc loi vn
chng Khi huyn.
Ri n thi k tip cn vi thi Tn c. Bn s c nhng chng lch s oanh lit ca h

Macab, vi nhng chin cng rc r, v vi c s sa a ca l tng tn gio khi sa
vo chnh tr. Nhng gi cuc su thm ca s ng , bn s gp trong nhng chng th
kin ca aniel. Ri mt i xa hn gii t Palestine, bn s c sch Khn ngoan ni cho bn
bit nhng vn nng hi mi ny ra cho ngi Do thi hi ngoi, iu ny s chun b cho
bn hiu bit cng cuc truyn gio ca cc tng , nht l Phaol, khi m dn Cha c
chuyn t mi trng Do thi sang mi trng La-Hi.
c nh vy, bn s cm thy c mc khi tim tin l g. Bn s thy cc tc gi Kinh

Thnh thay i, tin trin lm sao trong t tng v quan nim v Thin Cha, v ngi ta
v v tr. Tr no loi ngi bc i th no trong vic t nhn s tht, di s hng
dn ca Thn Kh S Tht. Bn s hiu ti sao thnh Phaol gi c Cu c l ngi qun
gio dn ta n cng Cha Kit. Phi, cn iu ny na, v l iu chnh ca Mc khi
trong lch s : dung mo ca v Msia loan bo, ha trc, v c ngng ch. Kin nhn
trong cng vic c Kinh Thnh nh th, bn s chun b mnh hiu su hn cc sch Tin
Mng, bn s bit c Cha Kit.
HC HI MT CUN SCH
Cng cn nhiu cch tip xc vi Kinh thnh na. C ngi thch hn ch vn . Nu th,
ngi ta c th bt u vi mt quyn no ca Kinh thnh, v t tip xc vi nhng sch
khc, v hu nh khng c sch no li bit lp, khng ng chm n sch khc. Ngi no
quen vi Kinh Thnh, s bt chp ngay c nhng m ch, nhng k c, hay trng ,
song chiu c vi nhau. Bn gi nhng sch Kinh Thnh thi nay, bn s gp tng lot l
ch, i chiu on ny vi on khc. Kin nhn bn s thy hu nh tt c Kinh Thnh
xut hin xung quanh sch bn chn lm trung tm.
Cc tn hu thng a khi s t mt sch Tin Mng, tc l mt chp nh v t a tm

mt coi quanh cc trin xung quanh, tc l nhng con ng ngot ngho mc khi ngang
qua dn n Cha Kit. Trong Tn c, tt nhin Cng v cc Tng v cc th ca
thnh Phaol vn i i vi nhau. Bn s c c hai di theo nhau tng giai on : Nhng
bc u ca Hi Thnh, i hot ng ca thnh Phaol v nhng gii p bi thn hng
ngi ra cho nhng vn m cc gio hi ca ngi gp phi. Bn s gp bao nhiu vn ,
nhng vn c khi cn cp bch ngay trong cng on ca bn.
HC MT CH
Ngi ta cng c th khi s vi mt tng no, hay nh ngi ta thng ni mt ch

Kinh Thnh. Vi mt hc gi no ng tin cy, bn s theo di xem tng y din bin

lm sao t nhng truyn thng cu tro ca Cu c, cho n sch cui cng ca Tn c.

Nhng nim v Thin Cha, hay v Cha Kit, nh cc tc hiu ni v Ngi (Con Ngi,
Con avt, ng Cu Th), hay v Hi Thnh (nh Dn ca Thin Cha, s hin din ca
Thin Cha gia ngi ta).
D nhin cng vic ny s t nhiu thnh qu hn, nu bn c c mt nhm cng chung

hng, m phn chia cng vic vi nhau. Cng nhau hc hi, cng nhau m o v thng
chia kinh nghim v Li ca Thin Cha, bit u li khng gip bn ngang qua gii thch
m t n p dng, sng cho chnh mnh bn Li m Thin Cha cng mun ng vi
chnh mnh bn.

Kinh Thánh Lời Thiên Chúa - LM Nguyễn Thế Thuấn

Uploaded by

Copyright:

You might also like

Kinh Thánh Lời Thiên Chúa - LM Nguyễn Thế Thuấn

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Kinh Thánh Lời Thiên Chúa - LM Nguyễn Thế Thuấn

Uploaded by

Copyright:

Kinh Thnh chuyn khoa-Hin ch Li Thin Cha

DN NHP HIN CH LI THIN CHA

Li m u Hin Ch cho ta thy mc ch m Cng ng Vatican II theo ui khi ban b

Hin Ch ny l cn bn cho cc vn kin ca Cng ng, nht l Hin Ch Lumen Gentium

Thc s bn vn ca Hin Ch l bn vn th nm c son ra theo mt lc trnh

y ban li ra tay son mt bn th ba na. Bn ny em ra bn ci trong kha III Cng

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 1

HIN CHNG TN L V MC KHI THIN CHA: DEI VERBUM

1. Mc ch Hin Chng : Ni n o l mc khi v chuyn mc khi.

2. Mc khi l g? Thng t nh Thin Cha (cho nhn loi c hp nht vi Ngi)

II. Vic chuyn thng mc khi.

7. Cc tng v nhng ngi k v : S gi Tin Mng.

III. Thn hng v Gii thch Kinh Thnh.

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 2

13. l s h c ca Thin Cha, khng ni vi ta bng ting loi ngi.

14. Lch s cu ri trong cc sch Cu c : Dn Thin Cha chn.

17.u im ca Tn c : Thin Cha lm ngi em n s sng i i v thu hp Hi

VI. Kinh Thnh trong sinh hot ca Hi Thnh.

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 3

KINH THNH : LI THIN CHA

Mt gi thit : L sng cn quan trng hn ci sng.

S sng nh vy c tnh cch tuyt i ?

Nh vy tt nhin l t vn L sng, ngha l xt iu g nn lm, iu g phi lm, iu

Vy ng trc con ngi bn khon vi cu hi cui cng v vn mng, v ngha cn bn

Hai th ngn ng.

khng ni ra mt cch no trc tin. Li ca Ngi l khi im nht thit phi i

1. Thin Cha To Ha ng li vi ht mi ngi,

Ngn ng th nht ny, bt c ai ht lng yu mn s tht u nghe c. V tr to thnh

2. Bi Thin Cha c mt ngn ng th hai,

mi ch thc l Li Thin Cha, li mc khi. Ngn ng ny, Thin Cha khng ni ra

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 5

Loi ngi c ku gi vo s sng ring ca Thin Cha, v mt trt Thin Cha to nn

Tin vo Li Cha (Hin ch Li Thin Cha, 5).

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 6

c th tin vng nhng iu mc khi hn cng c t iu kin : Ai khng sn lng

II. LI THIN CHA V KINH THNH

KINH THNH TRONG TRUYN THNG SNG NG.

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 7

chng c y ch bao qut mt phn no v li l mt vic nhn dp : t nh mt sch c

Ci hng l mt ci g chng ta gp c ni nhng tc phm ngh thut - mt bi th, mt

Bn cc v nhn ngh thut, cng c nhng v nhn o c v tn gio : nhng ngi c

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 8

Nhng by gi y Thin Cha mun chuyn t ti nhn loi mt tn th thuc mt cp trt

C l n y chng ta phi da vo mu nhim kh hiu hn na mi lng ra c phn

Ting dng c y, nh ni, phi c ty luyn mi c th dng c m hiu v n thn

T trc n y, chng ta ni chung v n thn hng tin tri. By gi, bn n n thn

Con ngi c thn hng vn lm ch mi quan nng hiu bit v t do ca mnh. ng

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 9

H c th l tin tri ln (Ysaya, Yrmya), nhng h cng c th l nhng th-li v danh,

C Thnh Thn soi sng, du dt, Kinh Thnh d l thuc Cu c hay Tn c u

S DUY NHT CA KINH THNH (Hin ch : Li Thin Cha, 16)

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 10

TNH CCH A DIN CA KINH THNH

By gi xt n tnh cch nhn loi. Kha cnh ny ta ch vi gt ngay i nh gt mt s

c Kinh Thnh m khng ngh v n vic i tn s v vn ha, iu chi phi lun

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 11

Thng ta gp l lun ny : Kinh Thnh l Li ca Thin Cha, vy th ch c th gp

S tht ca Kinh Thnh

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 12

1. Vn Sch Thnh khng sai lm

Nguyn tc v s tht ca Kinh Thnh, i vi Do thi cng nh i vi Kit hu, l mt

Tch cc hn, thng ip Divino Afflante Spiritu (30 IX 1943) em li mt iu kh d

Lm Yuse Nguyn Th Thun-Gio s Kinh Thnh-CSsR Page 13