YKSEK GERLMDE ANAHTARLAMA

KESCLER

SF6 GAZLI KESCLER

YAPILARI
ALIMA PRENSPLER
KULLANIM ALANLARI
 SF6 GAZININ KULLANILMA ALANLARI
SF6 (SlfrHekzaflorr)
Yksek gerilim hatlarnda, g datm sistemlerinde,
alterlerde, yksek gerilim trafolarnda, gazl
kesicilerde , yksek frekansl sinyaller tamak iin
retilen kablolarda, elektrik dmelerinde, x-ray
aparatlarnda izolasyon amal ,
Lazerlerde, plazmalarn yaklmas srasnda yar
iletken zelliinden dolay besleyici gaz olarak
Magnezyum ve alminyum dkmlerde koruyucu gaz
olarak,
SF6 gaz karmlar ses emilimini artrarak, cam
sanayinde izolasyon amal,
Medikal alanda gz ve kulak hastalklarnn
tehisinde yararlanlan ultrasonik testlerin
gerekletirilmesinde kullanlabilir.
 ELEKTRK ALANINDA KULLANILMA NEDENLER
Asal gazdr YANICI deildir ,
Yakc, andrc, zehirli deil,
Renksiz, kokusuz, havadan 5 kat ar, suda znmez.
%20 oksijen %80 saf SF6 karm tbbi bir sorun olmakszn
solunabilir.
Dielektrik dayanm yksektir. (havadan 2.5 kat fazla)
Arktan kaynaklanan snn tanmas iin yksek bir
kapasitesi vardr. Isy iyi iletir,sl kararll ok iyidir.
Yksek Radyal termik iletim ve yksek elektron yakalama
kapasitesi:
akm sfrdan geerken,SF6, arkn merkezinden da doru
hzl s deiimine izin verir,
gaz iindeki elektrik iletimi elektronlardan
kaynaklandndan, yksek oranda elektro-negatif olan
florin atomlar elektronlar iin gerek "tuzak" ilevi grr,
ELEKTRK ALANINDA KULLANILMA NEDENLER
 SF6 GAZININ ZELLKLER

Molekler Arlk
146,05
Sblimleme
Noktas (1 atm)-
63,9C
Ergime Noktas (2,23
atm)-50,8 C
 SF6 GAZININ ZELLKLER

Buhar Basnc (20C)

21,08 bar
Younluk,likit (0 C ,
12,65 bar) 1,56 kg/l
Younluk,gaz (20 C , 1
bar) 6,07 kg/ m3
Spesifik arlk ( Air = 1)
5,1
Spesifik Is (25 C , 1
atm.Cp)97,26J / mol K
 SF6 GAZININ ZELLKLER

Kritik Younluk 0,74 kg/l

Kritik Scaklk45,58 C
Kritik Basn37,59 bar
RN GAMI
Saflk % 99,9
Tp Tipi 40 lt
Tp basnc (15 C) de
22 bar
Gaz miktar 40 (kg)
 Ark Nasl Sndrr?

SF6 gaz elektronegativitesi

sayesinde mkemmel ark
sndrme yeteneine sahiptir.
50 kA rms deerine kadar olan
hata akmlarn kesebilmektedir.
Gaz moleklleri serbest
elektronlar yakalar ve onlar hzl
hareket edemeyen negatif
elektronlar haline getirir.
Kesme ilemi srasnda oluan ark,
ortam sttndan SF6 gaz ayrr,
ortaya kkrt ve flor atomlar kar.
Akm sfra doru yaklarken, SF6,
ark merkezindeki snn hzla dar
atlmasn salar.
 Bu srada yksek elektronegatif
zellikteki flor atomlar, ortamdaki
serbest elektronlar yakalarlar ve
ark akm sfra yaklar.
SF6 gaz kesme ilemi srasnda,
(2000C) ye kadar snr ve sour,
souduktan sonra dahi flor ve
kkrt iyonlar SF6 gazna
dnmek zere tekrar birleirler.
Kesme sonunda dielektrik ortam
tamamen eski durumuna gelir.
 Kesicinin Deiik Yk Durumlarnda Kesmesi
SF6 gazl teknoloji, ama-kapama srasnda ar
gerilimler yaratmad iin kapasitif ve endktif
akmlar gibi sistemlere zorluk karan akmlar,
parafudrlara ihtiya duymadan baar ile kesmektedir.
Kapasitif akmlarda SF6;
SF6 gazl kesiciler, ama kapama srasnda NSDD (kendi kendini
besleyemeyen boalma) veya oklu yeniden tutuma (multiple
restrike) yaamazlar. Dolays ile NSDD veya oklu yeniden
tutumann yaratt ar gerilimler bu teknolojide sz konusu
deildir. Bu yzden kapasitif akmlar (kapasitr banklar, uzun
elektrik iletim hatlar) bal olduklar sistemlere zarar vermeksizin
ve ar gerilimler iin gerekli ilave parafudrlar kullanlmakszn
kesilirler.
Endktif akmlarda SF6;
Yine SF6 gazl teknoloji, dk akmlarda oluan arklarn
kararszlnn yaratt darbe akmlarn (chopping current) ok
dk seviyelere eker. Dolays ile bu akmlarn yaratt ar
gerilimler ihmal edilebilir dzeydedir.
 Kesici zellikleri

SF6 gazl kesicilerin mr 30 yldan

fazladr. (10.000 ama-kapama)
Tm rnler mhrl basn
sistemine uygun olarak SF6 gaz ile
doldurulup, szdrmazlk
testlerinden geirildikten sonra,
kullanma sunulurlar.
Cihazn mr boyunca, gazn tekrar
basncnn llmesi veya gaz
eklenmesi gerekmez.
Dk basnta dahi ( kesicide
szdrma durumu ) SF6 gazl kesici,
dielektrik dayanmnn ve snmaya
kar, anma akmndaki
dayankllnn tamamn, koruyarak
hasara uramadan alabilir.
1) st akm terminali.
2) Yaltml muhafaza.
3) Sabit ana kontak.
4) Sabit ark konta.
5) Hareketli ark konta.
6) Yaltkan gaz fleyici u.
7) Hareketli ana kontak.
8) Hareketli piston.
9) Basn hcresi.
10) Alt akm terminali.
11) Balant kolu.
12) Krank.
13) Szdrmazlk sistemi.
14) aft.
15) Molekler szge.
16) Alt kapak.
 almas

SF6 gazl
kesicilerde SF6
sktrma teknii
kullanlr.
Ana kontaklar ve
ark kontaklar
balangta
kapaldr (ekil 1).
 almas

n sktrma
(ekil 2)
Kontaklar almaya
baladnda piston,
basn hcresindeki
SF6 gazn hafife
sktrmaya balar.
Ardndan, kesici
kontaklar arasnda
ark olumaya balar.
 almas
Ark sresi (ekil 3)
Piston aa doru hareketine
devam eder. Yaltkan gaz fleyici
ile ynlendirilen az miktarda gaz
ark blgesine flenir.
Kk akmlarn kesilmesi iin ark,
sktrlarak flenen gaz ile
soutulur.
Ancak, yksek akmlar iin termik
genleme scak gazlar kutup
nitesinin souk ksmlarna doru
aktarr.
SF6 gaznn dielektrik zellikleri
sayesinde, iki ark konta
arasndaki boluk, akmn ilk
sfrdan geiinde tam olarak
kesmesi iin yeterli olur.
 almas

Ar darbenin
giderilmesi (ekil 4)
Hareketli paralar
hareketlerini
tamamlar ve
kontaklar tamamen
alncaya kadar
souk gazn
flenmesine devam
edilir.
 SF6 NIN EVRE ETKS
Atmosferik kirlenmelerin iki
nemli etkisi;
- Ozon seyrelmesi (Ozon
Tabakasnda delik)
- Ortalama kresel scaklk artdr
(sera etkisi-greenhouse effect).
Ozon tabakasnda seyrelmeye yol
aan tm gazlar klor ierirler. SF6
gaz klor iermez ozon tabakasna
zarar vermez.
Sera etkisine yol aan gazlar ise
dnyadan geri yansyan infrared
nmlarn emen ve bu nmlarn
atmosferde skmasna sebep
olan gazlardr ve atmosferin
snmasna yol aarlar.
Bu gazlarn banda CO2 ve su
buhar gelir. SF6 gaz da bunlarn
ierisinde anlr.
 SF6 NIN EVRE ETKS
SF6 gaznn yol at etki,
toplam ierisinde % 0,1
oranndadr ve ihmal edilebilir
snrlardadr.
SF6 gaz bozunma rnleri,
- Kesiciler ierisindeki molekl
szgeleri tarafndan emilir.
- Doada var olan ntr rnlere
kolayca dntrlebilir.
SF6 bozunma rnlerinin
ilenmesi, aktarlmas ve
atlmasnda uygulanan ve
reticiler tarafndan byk
zenle takip edilen prosedrler,
bu etkinin ihmal edilebilir
seviyede kalmasn
salamaktadr.
 SF devre kesiciler, operatrn
gerekletirdii ilemden bamsz
olarak alma hzlarn (ama ve
kapama) salayan bir (RI) iletme
mekanizmas ile altrlrlar.
Devre kesici bir elektrikli iletme
mekanizmas ile donatldnda
uzaktan kumanda fonksiyonlarna
sahip olarak tekrar kapama ilemi
gerekletirebilir.
El ile kurmal ve elektrik motoru
tahrikli olmak zere iki tipte
yaplrlar
 letme Mekanizmas Elemanlar
Basit tip devre kesiciler, elle kurmal RI iletme mekanizmas ile
birlikte alabilir.
letme mekanizmas paralar:
A) Yayl tip mekanizma:, kontaklarn almas ve kapanmas iin
gereken enerjiyi depolar;
B) Kumanda kollu yayl kurma sistemi;
C) n panelde iki butonla altrlan mekanik "ama/kapama"
sistemi;
D) Ama/kapama bobini ieren elektrikli kumanda sistemi;
E) iletme mekanizmas kurulu gsterge konta;
F) "kurma sonu" konta;
G) Yardmc kontaklar ieren bir blok;
H) Yeil / krmz mekanik "ak/kapal konum gstergesi;
I ) Harici yardmc devrelerin balanmas iin bir terminal
blou;
) letme mekanizmasn korumak iin kapak,
J ) Manevra sayc.
 letme Mekanizmas Balant emas

Elektrikli RI iletme
mekanizmas, elle kurma
mekanizmasna,
kontaklar kapandktan
sonra mekanizmay
otomatik olarak yeniden
ykleyen (motor tahrikli)
bir elektrikli kurma
sistemi; ilave edilmesi ile
oluturulur.
Yandaki ekilde
iletme mekanizmasnn
elektriki emasn
grmektesiniz.
 emadaki Sembollerin Anlamlar

J - Devre kesici.
KN - Anti pompaj rlesi.
M - Kurma motoru.
M1 - M2 Kurma sonu kontaklar.
QF- Devre kesici yardmc kontaklar.
SE - Ak durumda kilitleme konta.
Sm1 - Kapama butonu (harici)
Sm2 - Ama butonu (harici).
Sm3 - Dk gerilim bobin iin ama butonu (harici).
SP - Basn anahtar konta (ltfen firmamza
dannz).
YF- Kapama bobini.
Y01- Ama bobinleri.
YM - Dk gerilim bobini.
 SF 6 GAZLI KESCLERDE KULLANIM NCES
YAPILAN TESTLER
retim srasnda kalite ve standartlara
uyumun gvence altna alnmas
amacyla tm devre kesiciler testlere
tabi tutulmaktadr. Aadaki noktalar
kontrol edilir:
Kutup szdrmazl;
Kesicinin ve buna bal tm kilitleme
sistemlerinin mekanik ileyii;
Kontaklarn ezamanl kapanmas;
Endstriyel frekansta yaltm seviyesi;
Ana devrenin direnci;
Yardmc devrelerin yaltm seviyesi;
Yardmc devrelerin elektriksel direnci;
alma hz;
alma evrimi;
alma sreleri.
Sonular, her bir kesiciye ait test
sertifikasnda gsterilir.
KESC ETKETNDE BULUNAN VERLER

1 : cihaz tipinin tantm

2 : seri no ve retim yl
3 : istenen yetenek
4 : kapama bobin gerilimi
5 : ama bobin gerilimi
6 : kurma motoru gerilimi
7 : cihaz balant ema
no
ase etiketi
1 : referans no
2 : seri no
 NEDEN VAKUMLU
KESC?
YAPILARI
ZELLKLER
ALIMA
PRENSPLER
TEKNK DEERLER
 Vakum ortamnda ark sndrme tekniinden yararlanlarak
gelitirilmilerdir.
Gelitirilen malzeme teknolojileri,126 kV kadar kesicilerde
vakum tplerini kullanmay olanakl klm 170 kV luk almalar
yapmclarn hedefleri arasna girmitir.
Vakumlu kesicilerin,kullanc emniyeti salamalar, dk
mekanik alma enerjisine gerek duymalar, yksek akmlar
iin daha kk boyutlarda yaplabilmeleri, orta gerilim
seviyelerinde,retim iletim ve datm sistemlerinde
kullanlmalarn yaygnlatrmaktadr.
Kesme annda kontak yzeylerinden buharlaan metal, ark
bitiminde tekrar kontak yzeylerine dner. Bu nedenle kontak
anmas dier kesicilere gre daha az kontak mrde daha
fazladr. Kontaklar bakm gerektirmez.
Ark sndkten sonra kontaklarn bulunduu ortamn eski
yaltkanlk seviyesine dnmesi ok ksa zaman srelerinde olur.
Ark sndrme ileminde gaz ve ya kullanlmad iin evre
dostudurlar.
 ( Yaltlm Kutuplu)
Kesme ortam vakum
tplerinin iinde salanr.
Vakum tpleri evre
artlarndan korunarak
zamanla kutup yzeylerinde
oluan kaak akmlar
olumaz ve mekanik
darbelerin tp zerindeki
olumsuz etkileri azaltlm
olur.
Yaltlm kutuplar sayesinde
atlama aral
kldnden kesicilerin
boyutlar da klr.
 (VAKUM HCRELERNN ZELLKLER)

Vakum hcresi, iinde biri

sabit dieri hareketli
(dardan tahrikli) iki
elektrot, havas boaltlm
bir kap ve seramik
silindirden oluur.
Bir taraf havas boaltlm
kaba, dier taraf hareketli
kontan aftna bal
metal krk d ortamla
vakum ortamnn
arasndaki szdrmazl
salar.
 (VAKUM HCRELERNN ZELLKLER)
Vakum iinde ark,
kontaklardan ayrlan
kontak malzemesinin
buharlamas ile oluur
Vakumun yksek
dielektrik dayanmndan
dolay, kontaklar aras
aralk 10-20 mm dir.
Metal buhar arknn
boyunun az olmas ve
dk direnci ortaya kan
s enerjisini de kk
seviyelerde tutacaktr.
 (VAKUM
HCRELERNN
ZELLKLER)
Akm sfr dolaylarnda
iken arkn snmesi
srasnda metal buharnn
byk bir ksm kendisini
oluturan kontaklar
zerinde, bir ksm da
metal silindir ekran
zerinde youur.
Bu olay kontak
yzeylerinden ark
srasnda kopan
malzemenin geri
kazanlmasn salad
gibi kontaklarn yanarak
anmas da nlemi olur.
 (VAKUM HCRELERNN ZELLKLER)
10 kAin zerindeki akmlarda
ark kendi oluturduu man-
yetik alan etkisi ile skarak
ince bir demet oluturur.
Yksek akm younluundan
dolay, arkn tututuu yerde
daha fazla kontak malzemesi
ksa zamanda buharlar. Bu
durumda Kesilecek akm sfr
noktasna ulatnda arkn
snmesi zorlar.
Kontaklarn ark tayan
blmlerinde ar snmalar Lale kontak yapsnda
oluur. arkn ekli
 (VAKUM HCRELERNN ZELLKLER)
Kontaklarn dengesiz snmamas
iin arkn dnmn salayacak
manyetik alanlar oluturan yandaki
ekilde grdnz kontak
biimleri gelitirilmitir.
Akmn sfr noktasna ulamasyla
skk durumda ve dnmekte olan
ark ok noktadan birbirlerine paralel
olarak dearj olur.
Bu ark eklinde, kontak yanmas
azaltlarak ve ark bittikten ok ksa
bir sre sonunda kontaklarn ayrma
aralnn dielektrik dayanmnn
daha ksa srede ykseltilmesi
salanm olur.
 YAPISI (VAKUM
HCRELERNN
ZELLKLER)
Ayrma aral vakumlu
ortamda yapld iin
metal paracklarn
yaylma hzlar ok
yksektir, bu durum ark
bitiminde dielektrik
dayanmn ksa srede
olumasn da salar
 (VAKUM HCRELERNN
ZELLKLER)
Kontaklar, yksek geirgenlie, yksek kaynama
noktasna, yksek ama kapasitesine, kk kopma
akmna, yksek yanma dayanmna, iyi gaz giderme
zelliklerine sahip malzemelerden yaplmaldrlar.
Bu zellikleri karlayan ve en ok kullanlan
alamlar:
1- Bakr-Krom alamlar
2- Bakr-Bizmut alamlar
3- Gm-Wolfram-Karbon alamlar
VAKUMLU KESCDE KESME ANINDA ELEKTRK OLAYLAR
 VAKUMLU KESCLERN MEKANK
ZELLKLER

Vakumlu kesicide fazla g

gerektirmeyen kontak
hareketleri, dier kesicilere
gre daha dk yay gleri
ile almay saladndan
mekanizmay kurmak iin
daha kk gl motorlar
kullanlr.
Bu durum Kesicinin
genelinde geometrik
boyutlarnn klmesini ve
bu ilem iin harcanacak
enerjinin azalmasn salar
 YAYLI TP MEKANZMA
Yayl mekanizmada alma prensibi: motor ya da el kurma kolu ile
kurulan kapama yaylarnn kesiciyi kapatrken ama yaylarnn da
kurulmas ilem sras ile alr.
Kontaklar kapal halde iletmede olan kesicinin ama ve kapama
yaylar kurulu hazr halde beklemektedir.
Kesici ( ama t kapama / ama t kapama / ama ) yapacak
durumdadr.
AMA ZAMANI: Ama bobininin enerjilenip kontaklar ayrmasna
kadar geen sredir.
AYIRMA ZAMANI: Ama bobininin enerjilenip arkn snmesine kadar
geen sredir.
KAPAMA ZAMANI: Kapama bobininin enerjilenip kontaklarn
kapanmasna kadar geen sredir.
Mekanizma paralar kutuplardaki ama kapama ilemini senkronize
yapacak ekilde tasarlanmtr.(fazlar aras 5 ms civar)
Kapama butonuna baslrsa kesici kapanr, ama ilemi iin yaylar
kurularak amaya hazr halde bekletilir.
Ama butonuma basldnda kontaklar alr. Mekanik anahtar-kilit
sistemi ile kesicinin istem d kapatlmas gvence altna alnmtr.
 KURMA MEKANZMASI YARDIMCI ELEMANLARI
AMA VE KAPAMA BOBNLER:
Dardan bir akm kaynandan beslenirler.
Kumanda butonlar veya koruyucu rle
kontaklarndan kumanda alrlar.
Ksa sre gerilim altnda kalmak zere
tasarlandklarndan, kumanda devresine, kesici
kontaklar tahrik milinden mekanik hareket alan
yardmc alter kontaklar zerinden
balanmlardr.
Ama ve kapama ilemlerinden sonra bobin
enerjisi yardmc alter kontaklar tarafndan
kesilir.
YAY KURMA MOTORU
Kapama yayn kurmak iin kullanlrlar.
Motor enerjilendikten 6 sn gibi ksa bir srede
kapama yayn kurar. Kapama yaparken ayn
zamanda ama yayn da kurar.Uzaktan
kumanda edilebildiinden skada sistemlerine
uyum salar.
 KURMA MEKANZMASI YARDIMCI ELEMANLARI

YARDIMCI ALTER
ki pozisyonlu bir paket alterdir konum
deitirmeyi kesici kontak tahrik aftndan
ald mekanik kuvvetle yapar.
Kutup says istee bal olarak yaplr.
Kontaklar kesicinin kapal veya ak olma
durumlarnn sorguland, koruma,
kontrol ve ikaz kumanda devrelerinde
kullanlr.
ANT POMPAJ RLES:
Bir kapama ama evriminden sonra,
kapama sinyali olsa bile kapamay nleyen
koruma donanmdr.
 Arza akmlarn gvenli ve ksa sre ierisinde keserler.
Kesmeden sonra ark kendiliinden ksa srede sner
ortamn yaltkanlk zellii yine ok ksa srede eski halini
kazanr ve bu zellik kesicinin ard arda arza akmlarn
kesme performansn ykseltir.
Vakum tp ierisindeki basn en fazla 0,001 milibar
olmaldr. Bu basnta ortamn elektriksel dayanm 100
kV/cm dir. malatta salanan basn 10 milibardr.
zel kontak malzemeleri, akm kopma deerlerini
drmekte bylece sistemde ar gerilim artlar
olmamaktadr.
Ksa devre akmlarnn kesilmesinden sonra ortaya kan
metal buhar ok ksa srede younlar ve ortam eski
dayankllna ykselir. Tplerin vakum seviyesi 20 yl
olarak garanti edilmektedir
 Vakumlu kesicinin tpleri patlama riski tamaz.
Herhangi bir nedenle kesicinin tpnn krlmas
halinde, d ortamn basnc fazla olduundan tp kendi
ierisine doru kecektir.
Kesme srasnda kontaklardan kopan malzemeler
tekrar kontak yzeyinde younlatndan kontak
mrleri ok uzundur.
Vakumlu kesicilerde elektriksel kontak mr, anma
ksa devre akmlarnda 100 kesmeye kadara
kmaktadr. Mekanik mrleri ise 10.000 - 20.000
ama-kapama dolaylarndadr.
 KULLANILDIKLARI YERLER
Metal muhafazal modler hcreler.
Metal Clad hcreler.
Ak alt tipi trafo merkezleri.
Sekonder koruma sistemleri
Endstriyel tesisler.
imento fabrikalar
Cradle tip kesiciler.
STANDARTLAR
IEC 62271 100
TS EN 62271 -100
TEDA MYD/95.008.A
 DNLEDNZ N TEEKKR EDERZ.
KONUNUN PEKMESNN BU GN NDE
YAPACAINIZ TEKRAR LE OLACAINI
UNUTMAYINIZ.