Sosyal

Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

SOSYAL BLMLERDE NTEL ARATIRMA YNTEMLER

Zeki KARATA

ZET

Bu makalede aratrma yntemlerinden nitel aratrma modeli zerinde durulacaktr. Nitel

aratrma yntemi, sosyal bilimlerde son yllarda gittike tercih edilen bir yntem haline
gelmitir. nsan ve toplumun deiken bir yapda olmas nedeniyle bu alanla ilgili olgu ve
olaylar incelerken genelleme yapmaktan ok, anlamaya almann daha nemli olduu
grlmtr. Bata fen bilimlerinde yaanan paradigma deiimi sosyal bilimleri de
etkilemi ve gerekliin tek bir bak asyla btnyle kavranamayaca anlalmtr.
zellikle sosyal olgularn kendine zg boyutlaryla btncl bir ekilde ele alnarak
aratrlmas gerektii vurgusu, nitel yntemin n plana kmasna neden olmutur.

Anahtar Szckler: Aratrma yntemi, nitel aratrma, yorumlayc yaklam, anlayc

yaklam, sosyal bilimler.

GR

Pozitivist, rasyonel bilim paradigmas 18.19. yzyl boyunca fen bilimlerine ve sosyal
bilimlere hkim olmutur. Pozitivist bilim adamlar tabiat ve toplumu determinist bir
yaklamla ele almlar, ampirik incelemelere tabi tutmular ve elde ettikleri sonular
deimez evrensel deerler olarak ilan etmilerdir. Ancak bu anlay 20. yzyln
balarndan itibaren deimeye balamtr. zellikle nl fiziki Einsteinn ortaya att
grelilik kuram ve Heisenbergin belirsizlik ilkesi sonucu Newtonun mekanistik
evren grne dayanan nesnellik ve indirgemecilik anlay sorgulanmaya balanm ve
bilimin salt nesnel bilgi retme sreci olmad vurgulanmtr (Yldrm ve imek,
2008: 27).

Biyopsikososyokltrel zelliklere sahip manevi boyutu olan insan, tek bir bilim
dalnn bak asyla anlamak ve aklamaya almak yeterli olmamaktadr. Ayn
zamanda insann dnce ve davranlar da duraan olmayp, srekli deikenlik arz
etmektedir. Dolaysyla karmak ve kompleks ilikiler a ierisinde yaamn srdren
insan anlamak iin btncl bir bak asna ihtiya duyulmaktadr. Herhangi bir
olguya ilikin btncl anlay ancak oklu bak alar yoluyla elde edilebilir. (Yldrm

retim Grrevlisi, Recep Tayyip Erdoan niversitesi ..B.F. Sosyal Hizmet Blm

62
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

ve imek, 2008: 28). Mekanik anlay; insan davrann paralara ayrarak ve bu

paralar ayrntl bir ekilde inceleyerek btn hakknda kesin bilgiye ulalabileceini
n grmekteydi. Bu nedenle psikoloji disiplini yirminci yzyl boyunca laboratuvar
almalar ve deneysel yntemlerle insan ruhunu bilisel ve davransal boyutuyla
incelemi ve genellemeler yapmtr. Dnemin hkim psikoloji akmlarndan psikanalitik
ve davran ekol, ruhsal ve psiik fenomenleri fizik biliminin ltleriyle
deerlendirilemedii iin, bilimsel aratrmann konusu olarak grmemitir (Capra,
1992: 196). nsann hastalkl, eksik ve sorunlu ynlerine vurgu yapan psikanaliz
yaklamnn aksine, yirminci yzyln son eyreinde ortaya kan hmanist psikoloji
insann gl ve salkl ynlerinin gelitirilmesine vurgu yapmtr. Gnmzde ise
psikanaliz, davran ve hmanist yaklamn yannda transpersonel (bentesi)
psikolojiden drdnc g olarak sz edilmektedir. Kendini gerekletirmenin insann
en st hedefi olduunu belirten ve hmanist psikolojinin kurucusu kabul edilen Abraham
Maslow hayatnn son yllarnda, insann doruk deneyimler yoluyla daha byk bir
btnlk ierisinde benliinin tesine geerek kendini aabileceinden (self
transandance) sz etmitir (Ayten, 2012: 150). Dolaysyla manevi donanmlara sahip
insann inan, deer, dnce ve davranlarn iinde ekillendii toplumsal ve kltrel
boyutu dikkate almadan anlamaya ve aklamaya almak doru bir yaklam
olmayacaktr. Anlamay ve yorumlamay kolaylatran nitel yntem, esnek yaps gerei
aratrmacya derinlemesine keif yapma olana salamaktadr.

Nitel Aratrmann Temel zellikleri

Nitel aratrmay, gzlem, grme ve dokman analizi gibi nitel veri toplama
tekniklerinin kullanld, alglarn ve olaylarn doal ortamda gereki ve btncl bir
biimde ortaya konmasna ynelik nitel bir srecin izlendii aratrma olarak tanmlamak
mmkndr (Yldrm ve imek, 2008, s. 39). Nitel aratrma, disiplinler aras btncl
bir bak asn esas alarak, aratrma problemini yorumlayc bir yaklamla incelemeyi
benimseyen bir yntemdir. zerinde aratrma yaplan olgu ve olaylar kendi balamnda
ele alnarak, insanlarn onlara ykledikleri anlamlar asndan yorumlanr (Altunk ve
Dierleri, 2010: 302).

Nitel aratrma, insann kendi srlarn zmek ve kendi abasyla biimlendirdii

toplumsal sistemlerin derinliklerini kefetmek zere gelitirdii bilgi retme yollarndan
birisidir (zdemir, 2010: 326). Nitel yntemle tasarlanm aratrmalarda ele alnan
konu hakknda derin bir kavraya ulama abas vardr. Bu ynyle aratrmac bir kaif
gibi hareket ederek ilave sorularla gerekliin izini srer ve muhatabnn znel bak
asna nem verir.

63
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Nitel aratrmalarda determinist yaklam n planda tutulmaz ve olaylar arasnda neden

sonu ilikisi kurulmaz. Saysal verilere ve istatistiklere daha az yer verilirken szl ve
nitel analizlere daha ok vurgu yaplr. Nitel aratrmaclar olaylarn ve balamlarn dilini
kullanr, olaylar balam ierisinde inceler. Sorunlar, ierisinde oluup gelitii deerler
sisteminden yaltarak analiz etmez, durumlara egemen olan ilikiler an kendi doal
ortamnda yorumlamaya veya bunlarn anlamlarn ortaya karmaya alr (Neuman,
2012: 224).
Nitel aratrmada ounlukla tr veri toplanr:

1. evreyle ilgili veri; aratrmann yapld evrenin psikososyal, kltrel, demografik

ve fiziksel zelliklerine ilikindir.

2. Srele ilgi veri; aratrma sresince neler olup bittii ve bu olanlarn aratrma
grubunu nasl etkilediine ilikindir.

3. Alglara ilikin veriler ise; aratrma grubuna dhil olan bireylerin sre hakknda
dndklerine ilikindir (Yldrm ve imek, 2008: 40).

Bu tr veriyi toplamak iin aratrmac en yaygn olarak tr yntem kullanr;

grme, gzlem ve yazl materyallerin incelenmesidir. Nitel yntemlerden en sk
kullanlan grmedir. Grme, insanlarn bak alarn, znel deneyimlerini,
duygularn, deerlerini ve alglarn ortaya koymada kullanlan olduka gl bir
yntemdir. Grme srecinin, gzlem ve yazl dokmanlardan elde edilen verilerle
desteklenmesi aratrmann geerliliini ve gvenilirliini arttrmaktadr (Yldrm ve
imek, 2008: 4041).

Nitel aratrma yntemi, aratrmann tasarlanmas ve gerekletirilmesinde

aratrmacya esneklik salamaktadr. Aratrmann her aamasnda duruma gre yeni
yntem ve yaklamlar gelitirme, aratrmann kurgusunda deiiklikler yapma nitel
aratrmann zn oluturmaktadr. Nitel aratrmalarn bir zellii de kefedici
olmalardr. Kefedici zellie sahip aratrmalar, zerinde az allm konular
aydnlatmada olduka kullanl ve yararldr (Neuman, 2012: 228).

Tablo 1: Nicel ve Nitel Aratrma Yntemlerinin Karlatrlmas

Nicel Aratrma Yntemleri Nitel Aratrma Yntemleri

Varsaym

gereklik nesneldir gereklik oluturulur

64
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

asl olan yntem asl olan durum

deikenler ve ilikileri llebilir deiken ilikilerini lmek zor

aratrmac darda aratrmac katlmc

Ama

genelleme derinlemesine tanmlama

tahmin yorumlama

nedensellik aklama aktrlerin bakn anlama

Yaklam

kuram ve hipotez ile balar kuram ve hipotez ile sonlanr

deneyuygulamakontrol btnlk iindedoal

standardize veri toplama aralar aratrmacnn kendisinin veri toplama

kullanma arac olmas

paralarn analizi rntleri ortaya karma

uzlama ve norm aray okluluk ve farkllk aray

verinin saysal gsterimi verinin zenginlik ve derinliinde

tanmlanmas

Aratrmac Rol

olay ve olgu d, yansz, nesnel olayolgulara dahil, znel, empatik

(Kaynak: Yldrm ve imek, 2008: 49)

Niteliksel aratrmalar, katlmclardan alnan grlerin derinlemesine anlalmasna

yardm ederken, niceliksel aratrmalar bu grlerin llmesine yarar. Yaps gerei
niteliksel aratrmalar objektif, llebilir davran ve tutumlarla deil, duygusal ve
kavramsal cevaplarla ilgilenir, nicel aratrmalara duygu ve doku ekler. Niteliksel
aratrmalar neden sorusunu cevaplarken, niceliksel aratrmalar genellikle ka tane
ya da ne sklkla gibi sorulara cevap arar. Karmak yapsndan dolay sosyal olgular
nceden tahmin etmek g olduu iin niteliksel aratrma keifle ilgilenir. Niceliksel
aratrmada ise sre en ince ayrntsyla belirlendiinden aratrmac kant bulma
peindedir. Analiz asndan baklrsa, niteliksel aratrma yorumlayc, niceliksel
aratrma ise tanmlaycdr. Niteliksel aratrmalarda olaslkl rnekleme yaplmadan
65
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

genellikle az sayda kiiyle allr ve kesin sonulara varma ya da sonularn topluma

genellenmesi kaygs gdlmez (Yldrm ve imek, 2008: 4865).

Nitel aratrma esnek yaps nedeniyle aratrma tasarmnn oluturulmas ve

aratrmann gerekletirilmesi srecinde kolaylk salar. Duruma gre aratrmann her
aamasnda yeni yntem ve yaklamlarn gelitirilmesine ve aratrma deseninde
deiikler yaplmasna olanak verir. nk sosyal olgular ve olaylar iinde gelitii
ortamlardan bamsz olarak gereklemezler ve srekli deiim geirirler (Yldrm ve
imek, 2008: 52).

Nitel Aratrma Yaklamlar

Nitel aratrmalarn yorumlamac, post modern ve anlamac bilim felsefesi temelinde ok

farkl uygulama alan bulunmaktadr. zellikle kltr analizleri, olgubilim (fenomenoloji)
ve durum almalar, kuram oluturma ve eylem aratrmalar eklindeki almalarda
nitel bir aratrma geleneinin benimsenmesi zerinde aratrma yaplan konunun kendi
balamnda derinlemesine daha iyi anlalmasn salayacaktr (Yldrm ve imek,
2008: 69; Snmez ve G. Alacapnar, 2011: 78).

Geleneksel olarak grme, gzlem, dokman inceleme ve odak grup almasn ieren
nitel aratrma yntemleri aratrdklar merkezi temaya gre farkllk
gsterebilmektedir. rnein grup kltrn aklama amacndaki aratrmalarda
etnografya yntemleri tercih edilebilirken, bireyler aras sembolik etkileimle oluan
anlamlar sembolik etkileim kuramnn varsaymlar dorultusunda incelenebilmektedir.
Aratrlan konunun btncl olarak ele alnabilmesi iin tek bir disiplini esas almak
yerine disiplinleraras yntemin kullanlmas anlamay kolaylatrmaktadr (zhan
Dedeolu, 2002: 84).

Tablo 2. Nitel Aratrma Perspektifleri

Perspektif Disipliner Kkleri Merkezi Soru

Etnografya Antropoloji Bu insan grubunun kltr nedir?

Fenomenoloji Felsefe Bu insanlar iin bu olgunun yap ve

deneyiminin z nedir?

Heuristik Humanistik Psikoloji Bu olguda benim deneyimimim ve

bu olguyu yaayan dierlerinin
gerek deneyimleri nedir?

66
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Etnometodoloji Sosyoloji nsanlar, sosyal olarak kabul

edilebilir ekilde davranabilmek iin
gnlk faaliyetlerine nasl anlam
vermektedirler?

Sembolik Sosyal Psikoloji nsanlar aras karlkl etkileimde

Etkileimcilik hangi semboller ve anlamlar
olumaktadr?

Ekolojik Psikoloji Ekoloji, Psikoloji Bireyler spesifik evrelerde spesifik

davranlarda bulunarak amalarn
nasl gerekletirmeye
almaktadrlar?

Sistem Teorisi nterdisipliner Bu sistem bir btn olarak niin ve

nasl fonksiyon gstermektedir?

Kaos Teorisi; Teorik Fizik, Doal Dzensiz olgunun (varsa) altnda

Dorusal Olmayan Bilimler yatan dzen nedir?
Dinamikler

Hermeneustik Teoloji, Felsefe Bir insan davrannn ya da rnn

retilmesinin altnda yatan ve
anlamlarn yorumlamay olanakl
klan koullar nelerdir?

Ynelimsel deolojiler, Politik Bu olguda X ideolojik perspektifi

(Orientational), Nitel ekonomi kendini nasl belli etmektedir?

Kaynak: (Patton, 1990: 88den aktaran; zhan Dedeolu, 2002: 85).

Nitel Aratrmann Temel Aamalar

Nitel aratrma yapan aratrmac temel konuyu dikkate almaldr. ncelikle

aratrmaya temel oluturacak kuramsal ereve ak bir ekilde oluturulmaldr. kinci
olarak aratrmac sistematik, yaplabilir ve esnek bir aratrma stratejisi oluturmaldr.
nc nemli bir konu ise yaplan aratrmann okuyucunun anlayabilecei tutarl ve
anlaml bir rapora dntrlmesidir (Yldrm ve imek, 2008: 84).

67
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Sistematik ve tutarl bir srecin takip edilmesi asndan nitel aratrmann u aamalar
gzetilerek planlanmas gerekmektedir:

ekil 1. Nitel Aratrma Srecinin Admlar

KURAM

Kaynak: (Neuman, 2012: 23).

Aratrma Probleminin Belirlenmesi

Aratrma yaplacak alanla ilgili literatr taramas yaplarak, uygulamada yaanan

sorunlarn neler olduu tespit edilerek ve aratrmacnn kendi deneyimleri gz nnde
bulundurularak bir aratrma konusu yada sorunu tespit edilir. Aratrma sorunu
belirlenirken nem ve yaplabilirlik ltleri dikkate alnmaldr. Problemin doru
belirlenmesi dier aamalar dorudan etkileyecei iin yeterli n aratrma yaplmaldr
(Yldrm ve imek, 2008: 85).

Kuramsal erevenin Oluturulmas

Kuramsal erevenin oluturulmas problemle ilgili boyutlarn tanmlanmasnda, elde

edilen bilgi demetlerinin aralarndaki ilikilerin saptanmasnda ve verilerin analiz
edilmesi aamasnda kullanlacak temalarn seiminde etkili olmaktadr (Yldrm ve
imek, 2008: 86). Aratrmann amacna uygun yrtlmesi, konuya ilikin kavramlarn
doru anlalmas ile mmkn olacandan ilgili literatr eksiksiz taranmaldr.

Aratrma Sorularnn Yazlmas

Aratrma sorusu aratrma konusunun soru cmlesine dntrlm biimidir.

Aratrma sorusu belirlenirken kuramsal erevede elde edilen bilgilerden yararlanlr.

68
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Ayn zamanda aratrma sorusu da kuramsal erevenin snrlarn oluturur. Bu nedenle

aratrma sorularnn belirlenmesi ve literatr taramas birok aratrmada e zamanl
yryen ve birbirini srekli etkileyen iki sretir (Yldrm ve imek, 2008: 86).

Aratrma Evren ve rnekleminin Belirlenmesi

Nitel aratrmada seilen konuyla ilgili dorudan birinci elden verilerin toplanmas
gerektiinden, allacak alanla ilgili n bilgiler edinilmeli ve alan yakndan tannmaldr.
Nitel aratrmalarda, aratrma probleminin zelliine ve aratrmacnn sahip olduu
kaynaklarn snrllna gre rneklemin genilii belirlenmelidir (Yldrm ve imek,
2008: 87).

Aratrmacnn Rolnn Belirlenmesi

Nitel aratrmalarda aratrmac bizzat alma sahasna giden, birey ve toplumla

dorudan temas kuran ve olup biten olaylar yaayan kiidir. Eer aratrmac katlmc
bir rol oynuyorsa bunu aka belirtmeli, mmkn olduka kendi varsaymlarnn ve n
yarglarnn veri toplama ve analiz srecini etkilememsine dikkat etmelidir (Yldrm ve
imek, 2008: 88).

Veri Toplama Aralarnn Gelitirilmesi

Nitel aratrmalarda yaygn olarak gzlem, grme, odak grup grmesi ve dokman
inceleme yntemleri kullanlmaktadr. Nitel aratrmada verilerin geerlilii ve ulalan
sonularn doruluu nemli olduu iin aratrmac konusuna ve hedef kitlenin
zelliine gre birden ok aratrma metodundan yararlanabilmektedir (Yldrm ve
imek, 2008: 88). rnein deerlerin stresle baa kmada etkisinin aratrld bir
almada yar yaplandrlm bir grme formunun yannda gzlem ve kiinin salkla
ilgili bilgilerinin incelenmesi gibi metotlar da kullanlmaldr.

Verilerin Toplanmas

Aratrmac veri toplama aralarn belirledikten sonra verileri toplamaya balar. Nitel
aratrmalarda yaplandrlm grme srecinin yannda gzlem ve dokman inceleme
gibi yntemler de kullanlmaktadr. Grme srecinde sorularn ak ve anlalr bir
ekilde katlmcya yneltilmesi ve gerekli durumlarda ek sorularla aratrlan konunun
derinletirilmesi salanmaldr. Katlmcnn szel ifadeleri gzlem ve dokman inceleme
yntemleri kullanlarak dorulanmaldr. Birden ok veri toplama ynteminin
kullanlmas elde edilen bulgularn geerlii ve gvenirliini artrma asndan nemlidir
(Yldrm ve imek, 2008: 89).

69
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Verilerin Analiz Edilmesi ve Yorumlanmas

Aratrma sreci sonunda elde edilen veriler betimsel ve ierik analizine tabi tutulurlar.
Betimsel analiz, derinlemesine analiz gerektirmeyen verilerin ilenmesinde
kullanlrken, ierik analizi elde edilen verilerin daha yakndan incelenmesini ve bu
verileri aklayan kavram ve temalara ulalmasn gerektirir (Yldrm ve imek, 2008:
89). Betimsel analizle grme yaplan bireyleri tantc bulgular deerlendirilir, ierik
analizi yoluyla veriler tanmlanmaya allr; birbirine benzedii ve birbiri ile ilikisi
olduu tespit edilen veriler belirli kavramlar ve temalar erevesinde bir araya
getirilerek yorumlanr. erik analiziyle katlmclarn grlerinin ierikleri sistematik
olarak tanmlanmaktadr (Altunk ve Dierleri, 2010: 322). Nitel aratrmalarda
aratrmann genel yaklamlarnn dnda aratrmacnn amacna gre farkl veri analiz
plan gelitirme ihtiyac da ortaya kabilmektedir.

Sonularn Snflandrlmas ve Analitik Genellemelere Ulalmas

Sosyal olaylarn yaps gerei nitel aratrma sonucu elde edilen bulgularn genellenmesi
zordur. nk yaamda belli bir zaman, mekan ve sosyokltrel balamda gerekleen
olaylar duraan olmayp srekli bir deiim iindedir. Ayrca nitel aratrmalarda
rneklem evreni temsil edecek byklkte seilmedii iin istatistiksel adan genelleme
yaplmas da doru deildir. Nitel aratrma sonucu elde edilen bulgular incelenen
konunun derinlemesine kefedilmesini salayacandan, sosyal olaylarn anlalmasna
katk sunmaktadr. Elde edilen sonular uygulayclara deneyim ve bak as kazandrr.
rnein yetitirme yurdunda bakm ve korunma altnda bulunan ocuklarn uyum
sorunlarnn nedenlerine ilikin yaplan nitel bir aratrma sonucunda sosyal
almaclarn, bu ocuklarla ilgili mesleki alma yapma kural ve ilkelerini renmeleri
gtr. Ancak bu ocuklara ynelik sosyal hizmet mdahalesi uygularken
kullanabilecekleri baz neriler, deneyimler ve bak alar elde etmi olurlar (Yldrm
ve imek, 2008: 9091).

Nitel Aratrmada rneklem

Nitel aratrmada en sk kullanlan veri toplama yntemlerinin grme ve gzlem

olmas nedeniyle byk bir rneklem grubuyla almak hem zaman, hem de maliyet
asndan mmkn olamamaktadr. Ayrca rneklem grubunun byk olmas, gzlem ve
grme yoluyla elde edilen geni apl verilerin analizinde zorluklar yaanmasna neden
olacaktr. Bu nedenle nitel aratrmalarda genelleme kaygs gdlmeksizin mmkn
olduunca evrende olmas muhtemel btn eitlilii, zenginlii, farkll ve aykrl
temsil edecek btncl bir resim elde edilmeye allr.

70
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Nitel aratrmaclar olaslkl olmayan amal rneklem yntemini kullanma

eilimindedirler. Grme yaplacak bireylerin seiminde, evreni temsil etme
glerinden ok aratrma konusuyla dorudan ilgili olup olmadklarna baklr
(Neuman, 2012: 320; Yldrm ve imek, 2008: 107). Olaslk temelli rneklemede evreni
temsil edecek geerlikte ve byklkte rneklem seilmesi nedeniyle genellemeler
yapma konusunda nemli yararlar salanrken, amal rnekleme zengin bilgiye sahip
olduu dnlen durumlarn derinlemesine allmasna imkan verir (Yldrm ve
imek, 2008: 107).

Balca amal rnekleme yntemleri u ekilde sralanabilir: ar veya aykr durum

rneklemesi, maksimum eitlilik rneklemesi, benzeik rnekleme, tipik durum
rneklemesi, kritik durum rneklemesi, kartopu ve zincir rnekleme, lt rnekleme,
dorulayc ve yanllayc rnekleme ve kolay ulalabilir durum rneklemesi (Patton,
1990dan aktaran; Yldrm ve imek, 2008: 107).

Nitel Veri Toplama Yntemleri

Nitel yntemle yaplan aratrmalarda grme, gzlem ve dokman inceleme olmak

zere genel veri toplama teknii bulunmaktadr.

Grme

Grme, aratrmaya katlan bireylerin belli bir konuda duygu ve dncelerini anlatma
etkinlii olarak tanmlanmaktadr. Grmenin temel amac bireyin i dnyasna girerek
onun bak asn anlamaya almaktr. Grme yoluyla aratrlan konu hakknda
bireyin deneyimleri, tutumlar, dnceleri, niyetleri, yorumlar, zihinsel alglar ve
tepkileri gibi gzlenemeyen bilgilere ulalmas umut edilir. Yaplandrlm, yar
yaplandrlm, yaplandrlmam ve odak grup grmesi eklinde farkl grme
teknikleri vardr (Yldrm ve imek, 2008: 120; Snmez ve G. Alacapnar, 2011: 108).
Grme formu hazrlanrken dikkate alnmas gereken ilkeler yle sralanabilir
(Yldrm ve imek, 2008: 128):

Kolay anlalabilir sorular yazlmas,

Odak sorular hazrlanmas,
Ak ulu sorular sorulmas,
Ynlendirmeden kanlmas,
ok boyutlu trden sorular hazrlanmas,
Alternatif sorular ve sondalar hazrlanmas,
Farkl trden sorular oluturulmas,
Sorularn mantkl bir biimde dzenlenmesi,

71
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Sorularn gelitirilmesi.
Gzlem

Gzlem, herhangi bir ortamda veya kurumda oluan davran ayrntl olarak tanmamak
amacyla kullanlan bir yntemdir. Eer aratrmac herhangi bir ortamda oluan bir
davrana ilikin ayrntl, kapsaml ve zamana yaylm bir fotoraf elde etmek istiyorsa
gzlem yntemini kullanabilir. (Yldrm ve imek, 2008: 169).

zerinde aratrma yaplan olgunun tarafsz ve yansz olarak olduu gibi gzlenip
kaydedilmesi aratrmann gvenirlii asndan nemlidir. Sosyal bilim
aratrmalarnda inceleyen de incelenen de insan olaca iin tamamyla yansz bir
gzlem yapmak mmkn deildir. nemli olan gzlemin kimin tarafndan, hangi ama
iin, nerede, ne zaman, nasl bir bak asyla yapld ve ne tr aragerelerin
kullanldnn belirtilmesidir. Gzlem eitleri katlmc, katlmc olmayan gzlem ve
gizil gzlem olarak e ayrlr (Snmez ve G. Alacapnar, 2011: 106).

Dokman ncelemesi

Aratrma kapsamnda incelenen konuyla ilgili olgu ve olaylar hakknda bilgi ieren yazl
belgelerin analiz edilmesiyle veri salanmasna dkman incelemesi denilmektedir.
Aratrma yaplan alanla ilgili pek ok bilgi grme ve gzlem yapmaya gerek
kalmakszn belge inceleme yoluyla elde edilebilir. Bu sayede aratrmac zaman ve
kaynak tasarrufu salam olur. Hangi dkmann nemli olduu ve veri kayna olarak
kullanlabileceine aratrma konusuna bakarak karar vermek gerekir. rnein ocuk
suluu ile ilgili bir aratrmada adli istatistiklere, emniyet verilerine ve sosyal hizmet
dosyalarna baklmas yerinde olacaktr (Yldrm ve imek, 2008: 188). Aratrma
konusuyla ilgili raporlar, kitaplar, ariv dosyalar, video ve ses kaytlar, fotoraflar gibi
belgeler zgnl kontrol edilerek sistematik bir ekilde analiz edilmelidir.

Nitel Veri Analizi

Nitel veri analizinde yol nerilmektedir. Birinci olarak, elde edilen verilerin zgn
ekline mmkn olduunca bal kalnarak ve gerektiinde katlmclarn ifadelerinden
dorudan alnt yaplarak betimsel bir yaklamla verilerin sunulmasdr. kinci yol ise,
veriler betimsel bir yaklamla sunulmakla birlikte baz temalar belirlenerek temalar
arasnda ilikiler de kurulur. nc olarak aratrmac betimleme ve tematik analizin
yannda kendi yorumlarn da kullanarak verileri analiz eder. Ayn aratrmada bu
yaklam bir arada kullanlarak da veri analizi yaplabilmektedir (Yldrm ve imek,
2008: 221).

72
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Creswell (2003: 190194) nitel aratrmalarda veri analizinin, aratrmann

bandan sonuna kadar devam eden ve aratrmann dier aktivitelerinden
(rnein veri toplama veya aratrma sorularn formle etme gibi) ayr
tutulamayacak bir ilem olduunu vurgulamaktadr. Creswell, her
aratrmann farkl bir takm zellikler tamas nedeniyle aratrmaclarn
genel yaklamlarnn dnda kendi amalarna zg, spesifik bir veri analiz
plan gelitirme ihtiyac duyduklarn belirtmekte; bununla birlikte ideal bir
veri analizinin, organizasyon ve hazrlkla balayan ve verilerin yorumlanmas
ile sonulanan alt aamadan oluan bir sre olduunu ne srmektedir
(Creswell, 2003den aktaran; Alptekin, 2008: 59).

Nitel aratrmalarda betimsel ve ierik analizi olmak zere iki veri analiz sreci
bulunmaktadr (Yldrm ve imek, 2008: 223230):

Betimsel Analiz

Bu yaklamda ama grme ve gzlem sonucu elde edilen verilerin dzenlenmi ve

yorumlanm bir ekilde okuyucuya sunulmasdr. Veriler daha nceden belirlenmi
temalara gre snflandrlr, zetlenir ve yorumlanr. Bulgular arasnda nedensonu
ilikisi kurulur ve gerekirse olgular arasnda karlatrmalar yaplr. Betimsel analiz drt
aamadan oluur (Yldrm ve imek, 2008: 224):

1. Betimsel Analiz in Bir ereve Oluturma: Aratrma sorularndan, aratrmann

kavramsal erevesinden ya da grme ve/veya gzlemde yer alan boyutlardan yola
karak veri analizi iin bir ereve oluturulur. Bu ereveye gre verilerin hangi
temalar altnda dzenlenecei ve sunulaca belirlenir. Eer daha nceden belirlenmi
bir kavramsal ereve yoksa, betimsel analizi kullanmak gtr. Byle bir durumda
belirlenecek temalar, veri kaybna ve yanl veri dzenlenmesine neden olabilir.

2. Tematik ereveye Gre Verilerin lenmesi: Bu aamada, daha nce oluturulan

ereveye gre elde edilen veriler okunur ve dzenlenir. Buna gre baz veriler darda
kalabilir ya da nemli olmayabilir. Ayrca bu aamada, daha sonra sonular yazlrken
kullanlacak dorudan alntlar da seilir.

3. Bulgularn Tanmlanmas: Dzenlenen veriler tanmlanr ve gerekli yerlerde

dorudan alntlarla desteklenir.

4. Bulgularn Yorumlanmas: Tanmlanan bulgularn aklanmas, ilikilendirilmesi ve

anlamlandrlmas bu aamada yaplr.

73
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

erik Analizi

erik analizinde temel ama, toplanan verileri aklamaya yardmc olacak kavramlara
ve ilikilere ulamaktadr. Betimsel analizle zetlenen ve yorumlanan veriler, ierik
analiziyle derinlemesine bir ileme tabi tutulur ve yeni kavramlar kefedilir. erik
analizinde temelde yaplan ilem, birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve
temalar erevesinde bir araya getirmek ve bunlar okuyucunun anlayabilecei bir
biimde dzenleyerek yorumlamaktr. erik analizinin aamalarn incelemeden nce
kullanlan terimleri tanmlamak gerekir (Yldrm ve imek, 2008: 227; Neuman, 2012:
663).

Tmevarmc Analiz: Kodlama yoluyla verilerin altnda yatan kavramlar ve bu

kavramlar arasndaki ilikiler ortaya karmaktr. Nitel aratrmada aratrmac toplad
tanmlayc ve ayrntl verilerden yola karak inceledii probleme ilikin ana temalar
ortaya karma, toplad verileri anlaml bir yapya kavuturma yani bu verilerden yola
karak bir kuram oluturma abas iindedir. Baka bir deyile, nitel aratrmalarda
tmevarmsal bir yaklam sz konusudur. Strauss ve Corbine gre incelenen olguya
temel oluturabilecek bir kuramn olmamas durumunda tmevarmc analiz, yani
kodlamaya dayal ierik analizi gereklidir.

Kodlama: Veriler arasna yer alan anlaml blmlere (bir szck, cmle, paragraf gibi)
isim verilmesi srecidir. Kodlama sreci elde edilen verileri blmlere ayrmay,
incelemeyi, karlatrmay, kavramlatrmay ve ilikilendirmeyi gerektirir

Kavram: Veriler arasnda yer alan anlaml blmlere (bir szck, cmle, paragraf gibi)
ve olaylara verilen anlamdr. Kavramlar temel analiz birimini oluturur.

Kategori (Tema): erik analizinde elde edilen kavramlarn birbirleriyle belirli bir tema
altnda snflandrlmasdr. Kavramlarn incelenmesi sonucunda birbirleriyle olan
ilikileri ortaya karlr ve bu ilikiler daha st dzey bir tema ile aklanr. Kategori ya
da tema ierik analizinde elde edilen kavramlardan daha soyuttur ve geneldir.

erik analizinde grme, gzlem veya dkmanlar yoluyla elde edilen nitel aratrma
verileri drt aamada analiz edilir: Verilerin kodlanmas, temalarn bulunmas, kodlarn
ve temalarn dzenlenmesi, bulgularn tanmlanmas ve yorumlanmas (Yldrm &
imek, 2008: 228239).

1. Verilerin Kodlanmas

Bu aamada aratrmac, elde ettii bilgileri inceleyerek, anlaml blmlere ayrmaya ve

her blmn kavramsal olarak ne anlam ifade ettiini bulmaya alr. Bu blmler
bazen bir szck, bazen bir cmle ya da paragraf, bazen de bir sayfalk veri olabilir.
74
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Kendi iinde anlaml bir blm oluturan bu blmler, aratrmac tarafndan

isimlendirilir, dier bir deyile kodlanr (Neuman, 2012: 668).

Verilerin kodlanmas sreci genelde, aratrmacnn veri setini birka defa okumasn ve
ortaya kan kodlar zerinde tekrar tekrar almasn gerektirir. Verilerin derinliine ve
kapsamna gre ortaya kan kodlarn says deiir.

Strauss ve Corbin (1990) tr kodlama biiminden bahsetmektedir. Bunlar:

Daha nceden belirlenmi kavramlara gre yaplan kodlama,

Verilerden karlan kavramlara gre yaplan kodlama,

Genel bir ereve iinde yaplan kodlamadr (Strauss & Corbin, 1990dan aktaran
Yldrm ve imek, 2008: 229232).

Kodlamann ne kadar ayrntl olmas gerektii nemli bir sorudur. Bu sorunun yant
aratrmann amacna ve niteliine gre farkllk gsterir. letiim srelerini ieren
aratrmalarda ok ayrntl kodlama yapmak gerekirken, farkl bir konudaki aratrmada
bu kadar ayrntl kodlama gerekli olmayabilir (Yldrm ve imek, 2008: 233).

2. Temalarn Bulunmas

lk aamada ortaya kan kodlardan yola karak verileri, genel dzeyde aklayabilen ve
kodlar belirli kategoriler altnda toplayabilen temalarn bulunmas gerekmektedir.
Bunun iin nce kodlar bir araya getirilir ve incelenip ortak ynler bulunmaya allr.
Bu bir anlamda tematik kodlama ilemidir. Tematik kodlama iin ortaya kan kodlarn
benzerlik ve farkllklarnn saptanmas ve buna gre birbiriyle ilikili olan kodlar bir
araya getirebilecek trden temalarn belirlenmesi gerekir.

Tematik kodlama yaplrken dikkat edilmesi gereken iki ilke sz konusudur. Bunlarn ilki,
i tutarlla ilikindir. Yani, ortaya kan temalarn altnda yer alan verilerin anlaml bir
btn oluturup oluturmad, tematik kodlamada gz nne alnmas gereken nemli
bir ilkedir. kinci ilke ise, ortaya kan temalarn tmnn aratrmada elde edilen
verileri anlaml bir biimde aklayabilmesine ilikindir. Yani bu temalarn, birbirinden
farkl olmakla birlikte, kendi aralarnda anlaml bir btn oluturmalar gerekmektedir.
Bu ilke de tematik kodlamada d tutarll yanstr (Yldrm ve imek, 2008: 237).

3. Verilerin Kodlara ve Temalara Gre Dzenlenmesi ve Tanmlanmas

lk aamadaki ayrntl kodlama ve ikinci aamadaki tematik kodlama sonucunda,

aratrmac toplad verileri dzenleyebilecei bir sistem oluturur. nc aamada ise
aratrmac, bu sisteme gre elde edilen verileri dzenler ve bu ekilde belirli bulgulara
gre verileri tanmlamak ve yorumlamak mmkn olabilir. Verilerin okuyucunun
75
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

anlayabilecei bir dille tanmlanmas, aklanmas ve sunulmas nemlidir. Bu aamada

aratrmac kendi gr ve yorumlarna yer vermez ve toplanan bilgileri ilenmi bir
biimde okuyucuya sunar (Yldrm ve imek, 2008: 237238).

4. Bulgularn Yorumlanmas

Nitel aratrmada aratrmac, incelenen olguya yakn olduu ve gerekirse o olguya

ilikin ilk elden deneyimler edindii iin, onun yapaca yorumlar deerlidir. Toplanan
verilerin aklanmasnda ve anlamlandrlmasnda yardmc olabilecek aratrmacnn
gr ve yorumlar nitel aratrmada nemli bir yer tutar. Bu nedenle aratrmac bu son
aamada toplad verilere anlam kazandrmak ve bulgular arasndaki ilikileri
aklamak, nedensonu ilikileri kurmak, bulgulardan birtakm sonular karmak ve
elde edilen sonularn nemine ilikin aklamalar yapmak zorundadr (Yldrm ve
imek, 2008: 238).

Nitel Aratrmada Geerlik Ve Gvenirlik

Bilimsel aratrmann en nemli ltlerinden biri olarak kabul edilen geerlik ve

gvenirlik, aratrmalarda en yaygn olarak kullanlan iki en nemli lttr.
Aratrmalarda kullanlan veri toplama aralarnn, aratrma deseninin ve veri
analizinin geerlii ve gvenirlii ok dikkatli bir ekilde test edilmeli ve sonular
okuyucuya rapor edilmelidir. Nitel aratrmaya yneltilen en nemli eletirilerden birisi
zellikle gvenirlik konusunda nicel aratrmalarda olduu gibi yaygn olarak kullanlan
tanmlarn yntemlerin ve testlerin olmaydr. Bunun iin ayrntl olarak belirlenmi
tanmlar yntemler ve istatistiksel testler vardr. Her eyden nce nitel aratrma daha
ok bir olgunun varlna ve anlamna ynelirken, nicel aratrma bir olgunun ne
derece var olduuna ynelmektedir. Yani nitel aratrma aratrlan olgu ve olaylarn
niteliini n plana karrken nicel aratrma saysal zellikleri n plana karr
(Yldrm ve imek, 2008: 255).

Nitel Aratrmada Geerlik

Genel anlamda geerlik aratrma sonularnn doruluunu konu edinir. Nitel

aratrmada geerlik aratrmacnn ilgilendii konuyu olabildiince tarafsz
gzlemesidir. Nitel aratrmada geerlik lme aracnn lmeyi amalad olguyu doru
lmesi ile yakndan ilikilidir. Bu durumda toplanan veriler gerei yanstr ve
aratrma sonularnn geerliine katkda bulunur. zerinde allan olgu veya konuyu
bir btn olarak incelemesi, bir fotoraf oluturulabilmesi iin elde ettii verileri teyit
etmesine yardmc olacak baz ek yntemler (katlmc teyidi, meslekta teyidi, uzman
incelemesi v.b.) kullanlmas gerekir (Yldrm ve imek, 2008: 256)

76
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Geerlik ikiye ayrlr:

geerlik: Aratrma sonularna ularken izlenen srecin allan gereklii ortaya

karmadaki yeterliliidir. Aratrmac olarak gzlediimizi sandmz olaylar ya da
anladmz dndmz olgulara ilikin yorumlamalarmz gerek durumu
yanstyor mu? Aratrma bulgular kendi iinde tutarl ve anlaml mdr? Bulgular teyit
etmede kullanlan kurallar stratejiler var m? Ak olmayan olgular ya da olaylar
belirlenmi midir? Bulgular aratrmaya katlan bireyler tarafndan gereki bulunmu
mudur?

Aratrmacnn gerek veri toplama srelerinde gerekse verilerin analizi ve

yorumlanmas srelerinde tutarl olmas ve bu tutarll nasl saladn aklamas
beklenmektedir. Aratrmacnn srekli olarak kendisini ve sreci eletirel bir gzle
sorgulamas ve denetlemesi beklenir. almadaki kontrollerin nasl yapld konusunda
aklamalar okuyucuyu tatmin edecek ekilde ak ve net olmaldr (Yldrm ve imek,
2008: 257258).

D geerlik: Elde edilen sonularn benzer gruplara ya da ortamlara aktarlabilirliidir.

D geerlik aratrma sonularnn genellenebilirliine ilikindir. Eer bir aratrmann
sonular benzer ortamlara ve durumlara genellenebiliyorsa aratrmann d
geerliinin olduu sylenebilir. Sosyal olaylarn, iinde bulunan ortama gre deitii
varsaymndan hareketle hibir aratrmann sonular baka bir duruma dorudan
genellenemez. Ancak bir dereceye kadar benzetilerek genellenebilir. Nicel aratrmada
bu genelleme dorudan olabilirken nitel aratrmada genelleme dolayl olarak yaplabilir.
Aratrmac baz sorular dikkate almaldr. Aratrma rnekleminin ortamnn ve
srelerinin zellikleri baka rneklemlerle karlatrma yapabilecek dzeyde ayrntl
olarak tanmlanm mdr? rneklem genellemeye izin verecek lde eitlendirilmi
midir? Aratrma sonular aratrma sorusu ile ilgili kuramlarla tutarl mdr? Aratrma
bulgular benzer ortamlarda kolaylkla test edilebilir mi? Bu ve benzeri sorular
aratrmann snrl llerde genellenebilirliini belirlemede kullanlabilir.

Her nitel aratrmacnn bu sorularn tmne doru yantlar vermesi g olabilir. Ancak
aratrma sonularnn benzer ortamlara genellenebilmesi iin aratrmacnn
okuyucuyu yapt almann tm aamalar hakknda ayrntl bir ekilde
bilgilendirmesi gerekmektedir (Yldrm ve imek, 2008: 258259).

Nitel Aratrmada Gvenirlik

Gvenirlik aratrma sonularnn tekrar edilebilirlii ile ilgilidir. Bunun anlam eer
alma ikinci kez yrtlm olsa ayn sonular verir mi? Sosyal bilim aratrmalarnda

77
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

gvenirlik nemli bir problemdir. nk insan davranlar ok deikendir. Gvenirlik

bilimsel almalarda salanmas gereken ilk kouldur. Gvenirlii dk olan bir
lmenin hibir bilimsel deeri olmad gibi gvenirliin yksek olmas da yaplan
lmenin amaca uygunluunun (yani geerli olduunun) garantisi deildir. Bir ilemin
geerli olabilmesi iin nce gvenilir olmas gerekir.

Yaplan bir lmede tr gvenlik lt alnabilir. Bunlar: 1. Zamana gre deimezlik

(sreklilik), 2. Bamsz gzlemciler aras uyum, 3. tutarllk.

Gvenirlik ikiye ayrlr: 1. D gvenirlik, 2. gvenirlik (Yldrm ve imek, 2008: 259

260)

D gvenirlik: Aratrma sonularnn benzer ortamlarda ayn ekilde elde edilip

edilemeyeceine bakar. D gvenirliin salanmasna ynelik aratrmacnn ncelikle
aratrma srecindeki kendi konumunu ak hale getirmesi gerekir. Aratrmada veri
kayna olan bireylerin ak bir biimde tanmlanmas gerekir. Aratrma srecinde
oluan sosyal ortamlarn ve srelerin tanmlanmas gerekir. Elde edilen verilerin
analizinde kullanlan kavramsal erevenin ve varsaymlarn tanmlanmas gerekir. Veri
toplama ve analiz yntemleri ile ilgili ayrntl aklamalarn yaplmas gerekir (Yldrm
ve imek, 2008: 261).

gvenirlik: Baka aratrmaclarn ayn veriyi kullanarak ayn sonulara ulap

ulaamayacana ilikindir. gvenirliin salanmas iin;

1. Toplanan verilerin ncelikle betimsel bir yaklamla dorudan sunulmasna ilikindir.

2. Ayn aratrmaya birden fazla aratrmacnn dahil edilmesidir.

3. zellikle gzlem yoluyla elde edilen bulgularn grmeler yoluyla teyit edilmesi
gerekir.

4. Elde edilen verilerin analizinde bir baka aratrmacy kullanma ve ulalan sonular
teyit etmedir.

5. nceden oluturulmu ve ayrntl olarak tanmlanm bir kavramsal ereveye bal

olarak yaplan veri analizi de i gvenlii zenginletiren bir etkendir (Yldrm ve imek,
2008: 263).

zetle; yaplan almada rneklemin yeterli byklkte seilmesi, birden ok

aratrmac ile konunun ele alnmas, daha ok kaynak ve gre bavurulmas, elde
edilen verilerin iyi bir ekilde saklanmas allan ortamn ve aratrmacnn
konumunun tam olarak belirtilmesi ve almann tarafsz bir ekilde yaplmas
gerekmektedir (Yldrm ve imek, 2008: 274).

78
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Sonu

Bilimsel srecin en nemli zellii bilim insannn herhangi bir snrlama koymakszn
aklnn potansiyelini en u noktasna kadar kullanmasdr. Tm aratrmaclarn takip
edebilecei ya da takip etmesi gereken standart bir aratrma yntemi olamaz. Birok
nl bilim adam karlatklar problemleri zmek ya da bilinmeyeni kefetmek iin
farkl ve daha nce denenmemi yntemler kullanmlardr (Dalton, 1967).

Psikoloji, sosyal hizmet, sosyoloji, antropoloji ve eitim gibi sosyal bilim alanlarnda
insan ve toplum davranlar incelenmektedir. Bu davranlar saylarla aklamak
zordur. nsan ve toplum ait olgu ve olaylar aklanmaktan ok anlalmay ve
kefedilmeyi bekleyen karmak anlamlar dnyasdr. Dolaysyla nitel aratrmalar
dnyann sosyal yn ile ilgilenir ve u sorulara yant arar: nsanlar niin byle davranr?
Kanaatler ve tavr allar nasl oluur? nsanlar evrelerinde olup bitenden nasl
etkilenir? Kltrler niin ve nasl geliir? Sosyal gruplar arasndaki farklar nelerdir?

Nicel aratrma teori ve denence ile balar (deduktif). Nitel aratrma ise aratrma
sonunda kavram ve teoriler oluturur (induktif). Nitel aratrma kiilerin kanaatleri,
tecrbeleri, alglar ve duygular gibi subjektif verilerle megul olur. Nitel aratrma bir
sosyal olay doal ortam ve doal oluumu iinde tasvir eder. Deneysel nicel
aratrmalar gibi olayn deikenleriyle oynamaz. Nitel aratrma niin, nasl ve ne
ekilde sorularna yant arar. Nicel aratrma ne kadar, ne miktarda, ne kadar sk ve ne
kadar yaygn sorularna yant arar. Nitel aratrma yapanlarn iyi gzlem yapabilme,
insanlarla lml ilikiler kurabilme, dinleyebilme ve verileri iyi analiz edebilme gibi
becerilerinin olmas gerekir.

Sonu olarak, daha ok nicel aratrmalarda sz konusu olan genelleme ve

genellenebilirliin nitel aratrmalarda da sz konusu olduu baz aratrmaclar
tarafndan savunulmaktadr. nemli olan sonularn snrlandrlmas ve analitik
genellemelere ulalmasdr. Nitel aratrmalarda sosyal olaylar inceleme konusudur.
Sosyal olaylar ise duruma, zamana gre deiiklik gstermektedirler. Ayrca nitel
aratrmada alma grubu sz konusu olduu iin yani evereni temsil edebilecek sayda
ve dzeyde kiiyi rnekleme dahil etmek ou zaman mmkn olmad iin, bu
aratrmalarda elde edilen bulgularn genellenebilmesi gtr. Bu nedenle nitel
aratrmalarda ancak snrl genellemeler yaplabilmektedir. Snrl genelleme yaplrken
aratrmann erevesi ve snrllklar dikkate alnmal ve aratrma raporunda bu
snrllklar belirtilmelidir.

79
 Sosyal Hizmet EDergi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Aratrmalar Dergisi Cilt 1, Say 1, Ocak 2015

Kaynaka

Alptekin, K. (2008). Sosyal Hizmet Bak Asndan Gen Yetikinlerde ntihar

Giriimlerinin ncelemesi: Bir Model nerisi (Baslmam Doktora Tezi). Ankara:
Hacettepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Sosyal Hizmet Anabilim Dal.

Altunk, R., Cokun, R., Bayraktarolu, S., & Yldrm, E. (2010). Sosyal Bilimlerde
Aratrma Yntemleri SPSS Uygulamal (6. Bask). Sakarya: Sakarya Yaynclk.

Ayten, A. (2012). Din Psikolojisi: Dine ve Maneviyata Psikolojik Yaklamlar (2. Bask).
stanbul: z Yaynclk.

Capra, F. (1992). Bat Dncesinde Dnm Noktas (ev. M. Armaan). stanbul: nsan
Yaynlar.

Creswell, J. W. (2003). Research Design: Qualitative, Quantitative, And Mixed Methods

Approaches. California: Sage Publications.

Dalton, M. (1967). Sociologist at Work. New York: Anchor.

Neuman, W. L. (2012). Toplumsal Aratrma Yntemleri: Nicel ve Nitel Yaklamlar III. Cilt
(5. Basm). stanbul: Yayn Odas.

zdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yntembilim Sorunsal zerine
Bir alma. Eskiehir Osmangazi niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323
343.

zhan Dedeolu, A. (2002). Tketici Davranlar Alannda Kalitatif Aratrmalarn

nemi Ve Multidisipliner Yaklamlar. D.E....B.F. Dergisi, 17(2), 7592.

Patton, M. Q. (1990). Qualitative Evaluation and Research Methods (2nd Ed.). London:
Sage Publications.

Snmez, V., & G. Alacapnar, F. (2011). rneklendirilmi Bilimsel Aratrma Yntemleri.

Ankara: An Yaynclk.

Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedurs
and Tecniques. Newbury Park, C. A.: Sage.

Yldrm, A., & imek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratrma Yntemleri (6. Bask).
Ankara: Sekin Yaynclk.

80