Project

Rabobank

Niels Slootweg, Jill Theijssen, Nicole Hoekx,

Ilias Sabahi, Nino van Delft, Daan van den
Brand
Nuala Burns
Project Rabobank
1
Inhoudsopgave
Ideation ......................................................................................................................................................... 3
Concept 1 :Biodome (biosphere) .................................................................................................................. 4
Concept 2: Bio-flat ........................................................................................................................................ 5
Concept 3: Biovlot ......................................................................................................................................... 7
Prototype ........................................................................................................................................................ 9

2
Ideation
Tijdens de Ideation fase hebben we drie brainstormsessies ingepland. Het doel hiervan was om
uiteindelijk tot drie concepten te komen. Voorafgaand aan de eerste brainstormsessie hebben we een
draaiboek opgesteld met de verschillende technieken die we toe wilde gaan passen en de tijdsduur per
techniek. De hoofdvraag die we voor de brainstormsessie geformuleerd hebben, is als volgt; hoe kan
het productieproces van de biologische voedselindustrie verbeterd worden doormiddel van
technologie? Doordat wij al vooronderzoek gedaan hebben naar de biologische voedselindustrie leek
dit ons een toepasselijke en interessante hoofdvraag, waar wij als projectgroep al verschillende ideen
en gedachtes bij hadden.

Divergeren

Tijdens de eerste brainstormsessie zijn we begonnen met een Braindump. Hierbij heeft iedereen zo veel
mogelijk op geschreven over de themas: biologisch voedsel en technologie. Vervolgens zijn we de
Bloemtechniek gaan doen. De verschillende ideen die opgeplakt waren zijn we nog meer gaan
aanvullen met nieuwe ideen. Hierdoor denk je per idee dieper na, waardoor je weer op nieuwe
gedachtes en ideen kan komen.

Convergeren

In de tweede brainstormsessie zijn we begonnen met het categoriseren van de ideen. Hierbij hebben
we vier thema namen bedacht waaronder we de post-its zijn gaan verdelen. Op deze manier kun je
verbanden leggen tussen de ideen en deze weer met elkaar combineren. Ook hadden we hierdoor een
beter overzicht. Als laatste heeft iedereen drie ideen mogen kiezen, waarover je het meest enthousiast
was (I Love You techniek).

In de derde brainstormsessie zijn we vanuit de overgebleven ideen concepten gaan bedenken. Hieruit
zijn verschillende concepten gekomen. Hieruit hebben we de drie beste concepten/ideen geselecteerd.

Figuur 1: Braindump

3
Concept 1 :Biodome (biosphere)
In Arizona is de eerste Biodome, toen geheten Biosphere, gentroduceerd. De biosphere was ervoor
bedoelt om het klimaat dusdanig aan te passen dat er geen kunstmatige stoffen toegevoegd hoefde te
worden. Het bleek dat het voedsel dat werd geproduceerd inderdaad zorgde voor minder calorien,
beter immuunsysteem, lager bloedcholesterol en lagere bloeddruk. De verschillende soorten klimaten
die gegenereerd werden kregen tevergeefs problemen met groei. Zo was er in het regenwoud klimaat
te weinig wind, waardoor de bomen niet op een dusdanige manier groeide wat de bedoeling zou zijn.
Nog een voorbeeld was het woestijnklimaat, hier was het te vochtig waardoor er een plaag ontstond
van mieren en kakkerlakken.
Hoewel is bewezen dat de groei van de groenten beter gaat in de biosphere, is ook bewezen dat er
dusdanig veel problemen bij komen kijken wat ervoor zorgt dat het een enorm duur project is. Vanwege
de vele problemen kunnen we concluderen dat de biosphere nog volledig in de ontwikkelingsfase zit.
Het project in Arizona heeft tot nu toe in 22 jaar tijd 200 miljard dollar gekost. Dat is een kleine 10
miljoen dollar per jaar. Voor 10 miljoen dollar per jaar kan je vele malen meer eten verbouwen op
biologische wijze.
We kunnen dus concluderen dat de biosphere op dit moment slechts goed is voor technologische
ontwikkeling en R&D wordt gebruikt. Het verbouwen van biologisch eten in de Biodome is dus nog niet
effectief genoeg. De ROI (return on investment) is nog lang niet goed genoeg.

Welk probleem lost je concept en prototype op?

Het probleem van voedselvermindering door klimaatverandering wordt opgelost met dit
probleem. Als we de mogelijk hebben om zelf een klimaat te ontwikkelen en hierbij groenten of
fruit te gaan verbouwen, zijn we niet meer afhankelijk van moeder natuur.
Hoe wordt het probleem op dit moment opgelost?
Op dit moment is er qua klimaat in de meeste Westerse landen geen probleem. Derdewereld
landen daarentegen hebben wel een voedseltekort en hier zou de Biodome een oplossing
kunnen zijn. Op dit moment wordt dit probleem kleiner gemaakt door import van landen waar
een overschot is aan landbouwproducten.
Kun je een markt, proces of ander product noemen dat iets soortgelijks beoogt?
Kassen komen het meest dichtbij. Het probleem van kassen is dat ze niet op locatie gebracht
kunnen worden. De Biodome zou wel op locatie gemaakt kunnen worden waardoor je niet de
hele tijd zit met de distributie.
Wat was er mis met vorige oplossingen (wanneer deze er waren)?
Dat er in de landen waar een tekort is aan voedsel ook een tekort is aan handelbare goederen
(of geld), waardoor het niet aantrekkelijk is voor landen of bedrijven om hier voedsel naar te
exporteren.


Wie is de doelgroep en begrijpen ze het nut en noodzaak van jouw product?

4
 De doelgroep zijn op dit moment inwoners van landen waar een voedseltekort is. Uiteraard
begrijpen ze de noodzaak van het product. Als we niet kunnen eten dan gaan we dood.
Waar is je product voor bedoeld? Wat kunnen ze ermee doen?
Het kan een oplossing zijn voor het voedselprobleem in derdewereldlanden. In westerse landen
is dit (nog) niet relevant, omdat hier nog geen voedseltekort is.
Is er vraag naar jouw product?
Ja vooral in de derdewereldlanden is er veel vraag naar.

Concept 2: Bio-flat
In Nederland staat ongeveer 16 procent van de kantoorpanden leeg. Nergens in Europa is dit percentage
hoger. De rijksoverheid stimuleert transformatie van deze kantoorpanden. Op dit moment nemen
kassen veel ruimte in beslag, en worden deze vanuit de breedte gebouwd. Wanneer de kassen in
kantoorpanden geplaatst worden, wordt er in de hoogte ingewerkt en hierdoor minder ruimte in beslag
genomen. Doordat de kantoorpanden in de stad of dichtbij de stad gelegen zijn, liggen hierdoor de
kassen op kortere afstand bij de consument. Hierdoor wordt er transportkosten bespaard.
In de kassen wordt er aan biologisch voedsel geteeld, dit gebeurd door:
Producten geteeld zonder kunstmest;
Zonder kunstmatige bestrijdingsmiddelen;
Zonder toevoeging van synthetische conserveringsmiddelen, geur- kleur- en smaakstoffen;
Een goed dierenwelzijn, natuurlijk gedrag en rust en ruimte;
Biologische producten worden verzameld, deze worden op een composthoop verzameld, dit
compost kan gebruikt worden voor de landbouw en wordt omgezet tot biologische mest.
De Bioflat

Wie:
De Rabobank is de investeerder in de Bioflat(s). De doelgroep van de flat zijn de mensen die in
de middenklasse van de samenleving opereren.

Wat:
Per verdieping wordt er gedaan aan een verschillend soort landbouw. Dit kan aangepast
worden op de vraag van de consument. Op elke verdieping zijn verschillende kamers. Je hebt
bijvoorbeeld een groente verdieping en in n kamer worden wortels verbouwd en in de andere
tomaten. Er wordt gedaan aan biologische landbouw in de flat.
Er wordt grotendeels gedaan aan tuinbouw. Ook zou er in de bioflat veeteelt plaats kunnen
vinden. Hierbij wordt dan rekening gehouden met het welzijn van de dieren. Er zijn ook binnen
de flat kamers die verhuurd worden aan mensen die dan een woonruimte hebben en daarnaast

5
een kamer met daarin de mogelijkheid om daarin groentes te verbouwen. Zo wordt de landbouw
in de gaten gehouden door verschillende mensen. Er is altijd een persoon aanwezig die de hele
flat in de gaten houd of er wel echt aan landbouw wordt gedaan.

waar:
Dit concept is gericht op Nederland maar het kan ook in andere landen toegepast worden.
De locatie van de flat. Het is het beste als de flat in het centrum staat zo worden distributie
minder, transportkosten bespaard en dit is ook beter voor het milieu.
Het platteland wordt als ware naar de stad gehaald. Op deze manier wordt er ruimte bespaard.
De ruimte die nu extra beschikbaar is, kan gebruikt worden voor woningbouw. De steden
kunnen verder uitgebreid worden. Rabobank bezit een al leegstaande kantoor panden. Hierdoor
zijn de kosten voor de ruimte al weggenomen.

Waarom:
Het voordeel is dat doordat het verbouwen in een flat gebeurt de productie wordt vergroot. Er is
veel meer ruimte beschikbaar waarop op verbouwd kan worden. In elke verdieping zit namelijk
meerdere lagen per kamer. Stel je hebt in een kamer van 15 vierkante meter waar 5
verschillende lagen in zitten, dan heb je 5 x 15 vierkante meter aan oppervlakte dat is dus 75
vierkante meter. Je bespaart hier 60 vierkante meter aan ruimte en dit is alleen nog maar n
relatief kleine kamer.

Hoe:
Er moeten binnen in de flat per kamer verschillende plastic bakken boven elkaar gebouwd
worden. Hierin kan aarde gestopt worden. Het plastic kan eventueel gerecycled worden (de
overheid kan hiervoor korting geven/ een of andere subsidie)
Om de grond niet te verwaarlozen kunnen sommige bakken soms voor een periode niet
gebruikt worden of er kan wat anders verbouwd worden in die bak. Hiervoor is een systeem wat
bijgehouden wordt door de boer.

De biologische omstandigheden in de flat.

De producten die geproduceerd worden voldoen aan de eisen van biologisch voedsel.
Er wordt biologisch mest gebruikt voor het verbouwen.
Er is genoeg sprake van fotosynthese door middel van led licht.
Er gebeurt hetzelfde op het platteland alleen wordt er nu extra geproduceerd doordat ze in de
hoogte bouwen en fotosynthese vindt nu plaats door middel van led licht.

Er worden banen weg gehaald maar ook weer terug gebracht en nieuwe gecreerd .
In de flat zelf zijn mensen nodig die alles onder controle hebben.
Een ander voordeel is dat er veel transportkosten worden bespaard door de productie naar de
stad te brengen.
Een nadeel is dat de landbouw veel moeite kost om uit te voeren omdat er bijna elke dag aan
gewerkt moet worden.

6
Concept 3: Biovlot

Het concept
Het Biovlot is in eerste instantie bedoelt om planten volledig te vervoeren over zee zonder dat de
planten doodgaan of uitdrogen. Het vlot kan achter een containerschip worden gekoppeld en daarmee
worden vervoerd. Dit zorgt er voor dat biologisch eten makkelijk kan worden vervoerd zonder dat het
snel bederft. Het Biovlot zorgt er voor dat tijdens het varen zoutwater wordt omgezet naar zoetwater.
Dit doen we met behulp van een waterfiltersysteem. Dit systeem zorgt er voor dat de planten binnen de
kas voorzien zijn van zoetwater. Ook zal erin het water procesenergie worden opgewekt. Deze wordt
weer gebruikt om de kas van stroom te voorzien samen met behulp van glazen zonnepanelen. Het
Biovlot kan ook worden gebruikt om groente en fruit te verbouwen op water.

Concurrentie
Met ons concept hebben wij ook gekeken naar eventuele gelijke soorten producten. Het meest gelijke
product was een concept van Utrechtse universiteit studenten die een woonboot hadden gemaakt met
een kassen tuin erbij (zie hieronder de een schets van hun concept). Het Biovlot zou op het begin geen
concurrentie hebben, maar als het eenmaal in werking is zullen er meer bedrijven zij die het Biovlot
gaan gebruiken aangezien er wel een grootte vraag is naar nieuwe soorten transportmiddelen.

7
Doelgroep
Onze doelgroep op dit moment zijn transportbedrijven, vooral de transport bedrijven die overzee
werken. Ook zouden de vlotten geleverd en gebruikt kunnen worden voor in plantages zodat boeren zelf
hun biologische oogst kunnen verbouwen.
Probleemstelling
Het is moeilijk om biologisch voedsel te transporteren, omdat het snel zijn houdbaarheidsdatum bereikt.
Het gevolg hiervan is dat men beperkt is om biologisch voedsel overal op de wereld te kunnen leveren.
Hierdoor sluit onze Biovlot goed aan om dit probleem op te lossen. Door onze Biovlot kunnen wij
biologisch voedsel juist wel transporteren naar de moeilijk bereikbare plekken waar biologisch voedsel
nauwelijks verkrijgbaar is en dus schaars. Een pluspunt hiervan is, om een voorbeeld te gebruiken van
tomaten: in plaats van alleen tomaten te vervoeren die biologisch gekweekt zijn, kunnen wij de hele
tomatenplant vervoeren naar de gewenste bestemming. Dit betekent dat men niet alleen tomaten
ontvangt, maar de hele plant, waardoor ze ook zo mogelijk verder kunnen planten en de biologische
tomaten vele malen langer houdbaar zijn dan voorheen.
Rabobank
De Rabobank maakt hier niet alleen profijt door op een grote schaal problemen op te lossen, maar ook
een nieuwe markt opent met een nieuw concept namelijk; de volledige planten te kunnen leveren en
eventueel ook het Biovlot erbij. Een van de grootste doelen van Rabobank is om de landbouw te
vergroten dit kan met het Biovlot worden behaalt in vorm van waterbouw. De Rabobank zal ook niet als
enige investeerder willen zijn op dit gebied, er zijn namelijk talloze bedrijven die mee zouden willen
investeren. Dit zorgt er voor dat Rabobank minder risico kan oplopen bij deze investering door het te
verdelen met andere investeerders, hierdoor maakt Rabobank een enorme stap vooruit in de toekomst
ten opzichte van de rest door slechts twee nieuwe concepten.
Koppeling met onze trend
Onze trend is de biologisch voedselindustrie. Bij onze concept is het voornaamste doel om
ontwikkelingslanden kennis te laten maken met biologisch voedsel. Vaak in deze landen is er geen of
weinig biologisch voedsel te verkrijgen. Dit komt doordat boeren in die landen bestrijdingsmiddelen

8
gebruiken om hun zoveel mogelijk oogst te kunnen krijgen. Die boeren zijn te bang dat als ze dat niet
doen hun oogst gaat mislukken en dat ze dan geen eten hebben tot de volgende oogst.

Prototype

Inleiding
Voor ons prototype hebben wij uiteindelijk gekozen voor ons concept drie : het Biovlot.
Dit hebben wij gedaan vanwege de feedback die wij van de klas hebben gekregen. De meerderheid van
onze klas vond dit concept echt origineel en dat het goed inspeelt op de problemen van tegenwoordig.
Ook vonden wij als groep dit prototype het meest realistisch voor de Rabobank. Hierbij hebben wij
gekeken naar wat het best zou inspelen op de behoefte van de Rabobank daaruit kwam ook het Biovlot
het beste naar voren.

Het prototype
Het Biovlot is een kas dat op water planten kan verbouwen tevens zet het zoutwater om in zoetwater.
Deze Biovlotten kunnen op zee worden neer gezet waar de boer zijn gewassen kan verbouwen. Als
waren krijgt de boer een Seafarm die hij onderhoud. Hieronder bevindt zich de bouwtekeningen van het
Biovlot.

Bouwtekening van het Biovlot

9
De binnenkant van het Biovlot

Visuele prototype

10
Het Biovlot met de schermenluiken dicht:

Het Biovlot met de schermluiken half open:

Het Biovlot volledige open met de scherm luiken in geklapt:

11
Tastbare prototype
Boven aanzicht

12
Voor aanzicht

Zij aanzicht

13
Probleemstelling
Met het Biovlot spelen wij in op het probleem dat land steeds schaarser wordt in de wereld. Ook zijn
bedrijven al jaren bezig om planten te kunnen verbouwen op water. Water is de laatste jaren door
klimaatverandering steeds meer aan het stijgen. Ook veel beginnende boeren hebben vooral het
probleem dat ze niet aan de juiste hoeveelheid land kunnen komen. Niet alleen het te kort aan land
speelt op ons prototype in maar ook bij ontwikkelingslanden, waar zeewater genoeg van is maar
zoetwater erg schaars is. Hierbij kan ons prototype helpen om niet alleen voedsel te verbouwen maar
ook om de zoetwater voorraad te vergroten.

Doelstelling/doelgroep
Ons prototype richt zicht vooral op het helpen van boeren die niet op land kunnen verbouwen. In
Nederland zou dit enorme helpen met het kleine land oppervlakte dat we hebben. Maar als we
internationaal kijken zien we ook ons prototype juist boeren helpen die in een moeilijke klimaat leven.
Maar niet alleen boeren zullen hier profijt van hebben ook de consumenten in ontwikkelingslanden.
Zoals hier boven al eerder benoemt werd willen we zoetwater leveren op plaatsen waar het heel
schaars is. Ook willen we voedsel verbouwen wat in sommige klimaten normaal niet kan, bijvoorbeeld:
asperges verbouwen in zuid Afrika. Ook kan voedsel meer biologisch verbouwd worden in zulke landen.
Waar de boeren vaak veel bestrijdingsmiddelen gebruiken omdat zij bang zijn dat hun oogst zou
mislukken als zij dat niet doen.

Rabobank
Nogmaals hebben wij gekeken naar hoe de Rabobank hier profijt van zou kunnen hebben. Dit omdat ons
prototype anders is geworden dan ons concept. Rabobank kan door ons prototype meer boeren helpen
te beginnen, daarnaast sluit het perfect aan op het doel dat ze proberen te realiseren: De productie
vergroten van de landbouw. Ook zouden ze hiermee internationaal veel kunnen betekenen op het
gebied van landbouw (zie hierboven).

Investering
Om een daadwerkelijke echt prototype te bouwen van ons concept hebben wij dit ook berekent in
cijfers. Voor ons prototype hebben we drie berekening gedaan: hoeveel het kost om het daadwerkelijk
te maken, wat het per oogst zou opleveren en hoe lang het zou duren om de investering er weer eruit te
halen.

Kosten materiaal

Draadboog 10,- per stuk

Hekwerk 10.- per m1 (arbeid opbouw/afbraak 2,- /m1)
Na levellen 800,- per dag, 2 dagen per ha.
Rijplaat 0,30 m2 per week (excl. laden/lossen)

Budgetprijs (incl. opslag);

Kale kas ca. 40,- per m2
Ingerichte kas ca. 250,- / 350,- per m2
Service area ca. 175,- per m2
Canteen, offices ca. 400,- per m2

14
Heating installation 16,- per m2
Boiler (incl opslagtank) 275.000,- voor ketel 12763 kW
WKK (co-gen) ca. 500.000,- per mW
Scherminstallatie
horizontal 4,60 per m2
gevelscherm 60,- per m1
twinrolscherm 26,- per m1
schermdoek ca. 1,50 per m2.
Goten 4,80 per m2
Benches 63,- per m2
Elektra installatie 9,50 per m2
Grow light 315,- per stuk, ca. 9 m2 per lamp 1000W (15000lux)
Hoogspannings installatie 12,50 per m2
Betonwerk 35,50 per m2
Water installatie 11,50 per m2
Mist installatie 4,60 per m2
BE-track 8.625,- per stuk
Electric scissor trolley 5.750,- per stuk
Pipe rail trolley 6.900,- per stuk
Transport car
- harvesting cu / tom 690,- per stuk
- harvesting car pep 1.150,- per stuk
Grading and packing 500.000,- (kas van 5 ha)
Meto spraying robot 14.375,- per stuk
Ground cloth 0,58 per m2
Cold storage 50.000,- (kas van 5 ha)
Arbeid montage 25,- per m2

100.000 per Biovlot

per oogst : tomaten
per jaar oogst = 8125 KG
1 euro per kilo
8125 KG = 8125

Breakeven point
8125J = 100.000 + 1500J
6625J = 100.000
J = 15.09
Jaar = 15 jaar en 1 maand

15
Feedback
Wij als groep hebben aan drie mensen feedback gevraagd op ons concept voordat wij het prototype
gingen ontwikkelen. Aan hand van deze feedback hebben wij ons concept in een andere richting gezet
waardoor ons concept anders van toepassing wordt gebruikt.

Carel van Belios Rijkswaterstaat Project manager

Na telefonische contact met Carel die zeer enthousiaste was over ons concept, gaf hij aan waarom wij
ons concept niet gebruiken voor landbouw verbouwing in plaats van transportmiddel. Hij zei: Je kunt
het best een prototype maken waarbij je een manier hebt gevonden dat je op het water kan verbouwen
en dan in een latere fase gaan omzetten naar een transportmiddel. Hierdoor trek je veel meer aandacht
voor investeerders omdat je een groot probleem oplost waar Nederland en andere landen mee zitten
namelijk het schaarse van land.
Erik Vernooy - boer
Ook hebben wij gevraagd aan een boer (groente- en fruitteelt) wat hij van ons concept vindt. Hij gaf ook
aan dat dit voor boeren een enorme impact zou hebben. Dit in verband met het feit dat veel boeren niet
of nauwelijks hun grond kunnen uitbreiden zelfs voor beginnende boeren is dit ideaal. Zij hebben vaak
een probleem dat een beginnende boer niet aan land kan komen waardoor ze helemaal naar het
noorden moeten verhuizen om toch een landbouwbedrijf te beginnen. Daarom is dit concept ideaal
voor beginnende boeren die kunnen dan eerst kleiner beginnen en later uitbreiden naar een groter
bedrijf. Ook zal jullie concept makkelijk toegepast kunnen worden voor boeren die het nog moeten
leren hier door kunnen ze op kleine schaal vast oefenen.

Bart innovatiestudio Avans, Leraar

Bart is een leraar in de innovatiestudio op het Avans die leerlingen helpt om hun prototype te kunnen
realiseren. Hij heeft ons enorm geholpen met maken van ons prototype, maar ook hoe ons prototype in
echt gerealiseerd zou kunnen worden. Aangezien in ons groepje niemand heel technisch is heeft hij in
dit aspect feedback gegeven.

Koppeling met onze trend

Door ons prototype kwamen we er achter dat we iets meer los moesten laten van de biologisch trend en
dit later weer terug in beeld laten komen. Dit heeft er voor gezorgd dat we niet teveel gefocust waren
op de biologische trend. Waardoor we ons prototype beter hebben kunnen ontwerpen. Later zijn wij
hier op terug gekomen, hoe wij er voor konden zorgen dat ons prototype toch invloed heeft op de
biologische trend. Hierop hadden wij bedacht dat ons Biovlot niet alleen het gewone voedsel kan
verbouwen maar ook biologisch. Daardoor sluit hij toch aan op onze hoofdvraag : hoe kunnen wij de
productie verbeter van biologisch voedsel doormiddel van technologie?. Door het Biovlot zal niet alleen
meer biologisch voedsel kunnen worden geproduceerd maar ook kunnen landen waar, dit nog niet
afspeelt, kennis maken met biologisch voedsel en hoe dit geproduceerd moet worden.

Duurzaamheid/ontwikkelingsmogelijkheden
Als we kijken na hoe ons prototype inspeelt op duurzaamheid en hoe het verder kan groeien zien wij
zeker veel mogelijkheden. Bij onze feedback momenten werd vaak gezegd: In principe zetten jullie de
eerst stap om planten te verbouwen op water. Dit kan echt een radicale verandering zijn in onze
wereld. Wij hebben dan ook gekeken naar wat de levensduur is van ons prototype een Biovlot heeft

16
een levenscyclus, met goed onderhoud, van 30 jaar. Natuurlijk zullen onderdelen wel naar een bepaalde
tijd vervangen moeten worden.

Ook hebben we al gekeken hoe we eventueel zouden kunnen uitbreiden met ons prototype. Een paar
ideen hier van zou zijn:

Grotere platvormen
Gebruiken als vervoermiddel (zie concept drie)
Natuur eilanden creren doormiddel van het Biovlot
Biologisch eten introduceren in ontwikkelingslanden

Trendcanvas

17